Türk Sorumluluk Hukukuna Göre Demiryolu Işletenin Akit Dişi Sorumluluğu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TC. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENTİTÜSÜ ÖZEL HUKUK (MEDENİ HUKUK) ANABİLİM DALI TÜRK SORUMLULUK HUKUKUNA GÖRE DEMİRYOLU İŞLETENİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞU Doktora Tezi Ayşe EROL SARIYEV Ankara-2018 TC. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENTİTÜSÜ ÖZEL HUKUK (MEDENİ HUKUK) ANABİLİM DALI TÜRK SORUMLULUK HUKUKUNA GÖRE DEMİRYOLU İŞLETENİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞU Doktora Tezi Ayşe EROL SARIYEV Tez Danışmanı Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR Ankara-2018 TC. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENTİTÜSÜ ÖZEL HUKUK (MEDENİ HUKUK) ANABİLİM DALI Ayşe EROL SARIYEV TÜRK SORUMLULUK HUKUKUNA GÖRE DEMİRYOLU İŞLETENİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞU Doktora Tezi Tez Danışmanı: Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR Tez Jürisi Üyeleri Adı ve Soyadı İmzası ………………………………. …………………… ………………………............. ….………………… ………………………………. …………………… ………………………………. ....………………… ………………………………. …………………… Tez Sınav Tarihi………………. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ’NE Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. .2018 Tezi Hazırlayan Öğrencinin Adı ve Soyadı Ayşe EROL SARIYEV İmzası İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... I KISALTMALAR ................................................................................................ VIII BİBLİYOGRAFYA……………………………………………………………………..……..II GİRİŞ ......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLARA GENEL BAKIŞ I. DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞI ......................................................................... 8 A. GENEL OLARAK… ......................................................................................... 8 B. DEMİRYOLU TAŞIMACILIĞINA İLİŞKİN MEVZUAT ............................ 10 II. DEMİRYOLU ARACI ...................................................................................... 12 A. TANIMI VE ÖZELLİKLERİ ........................................................................ 12 1) Tanımı ......................................................................................................... 12 2) Özellikleri ................................................................................................... 14 B. ÇEŞİTLERİ ..................................................................................................... 16 1) Ağır Raylı Sistemler ................................................................................... 17 a) Banliyö Treni .......................................................................................... 17 b) Metro ...................................................................................................... 19 2) Hafif Raylı Sistemler ................................................................................. 21 3) Tramvay...................................................................................................... 22 I 4) Monoray (Havaray) ................................................................................... 23 III. DEMİRYOLU İŞLETENİ .............................................................................. 24 A. GENEL OLARAK İŞLETEN .................................................................... 24 1) Türk Borçlar Kanunu’na Göre İşleten ................................................... 25 2) Karayolları Trafik Kanunu’na Göre İşleten ......................................... 27 a) Genel Olarak ..................................................................................... 27 b) İşleten Çeşitleri ................................................................................. 28 aa) Gerçek İşleten .............................................................................. 28 aaa) Demiryolu Aracının Sahibi ................................................... 29 bbb) Demiryolu Aracının Kiracısı, Âriyet Alanı veya Rehin Alanı ........................................................................... 32 ccc) Demiryolu Aracını Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Devralan ................................................................................ 36 ddd) Yolcu Taşımacılığı Yapan Firmalar ..................................... 36 bb) Farazî İşleten .............................................................................. 38 aaa) Demiryolu Aracını Çalan ve Gasbeden ............................... 38 bbb) Demiryolu Aracını Tamir, Bakım ve Benzerî Amaçlarla Devralan ............................................................. 40 B. DEMİRYOLU İŞLETENİN TÜRK HUKUKUNA GÖRE KAPSAMI ...... 41 1) Demiryolu Altyapı İşletmecisi (TCDD Genel Müdürlüğü) ve Demiryolu Tren İşletmecisi (TCDD Taşımacılık A. Ş.) ............................................. 41 2) Şehir İçi Raylı Toplu Taşıma İşletmecisi (Belediyeler ve Diğer İşletenler) ............................................................... 47 II İKİNCİ BÖLÜM AKİT DIŞI SORUMLULUK I. AKİT DIŞI SORUMLULUĞUN HUKUKÎ NİTELİĞİ .................................. 49 A. GENEL OLARAK SORUMLULUK SEBEPLERİ ......................................... 49 1) Kusur Sorumluluğu………………………………………………………..................50 2) Sebep Sorumluluğu (Kusursuz Sorumluluk) ............................................... 52 a) Olağan Sebep Sorumluluğu (Olağan Kusursuz Sorumluluk) ................. 53 b) Tehlike Sorumluluğu ................................................................................ 54 aa) Genel Olarak ....................................................................................... 54 bb) TBK. m. 71’in Değerlendirilmesi ...................................................... 60 cc) Diğer Ülkelerin Hukuk Sistemlerinde Tehlike Sorumluluğu ............. 67 aaa) Genel Olarak .............................................................................. 67 bbb) Demiryolu İşletenin Sorumluluğunu Düzenleyen Özel Kanunlar ............................................................................ 69 dd) Demiryolu İşletenin Sorumluluğunun Özel Bir Tehlike Kanunu ile Düzenlenmesinin Gerekliliği .............................................................. 72 B. İDARENİN SORUMLULUĞU ....................................................................... 80 C. DEMİRYOLU İŞLETENİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞUNUN HUKUKÎ NİTELİĞİ ........................................................................................ 84 1) Hemzemin Geçit Dışında Meydana Gelen Tren Kazaları, Metro Kazaları ve Karayolu Dışında Seyreden Tramvay Kazalarında………………..86 a) İşleten Olarak Şirketlerin ve Gerçek Kişilerin Sorumluluğunun Hukukî Niteliği……………………………………………………………..86 b) Devlet Demiryolları ve Belediyelerin Sorumluluğunun III Hukukî Niteliği………………………………………………………………………...92 aa) Üçüncü Kişilerin Şahısvarlığı Zararları Açısından……………...........92 bb) Üçüncü Kişilerin Malvarlığı Zararları Açısından…………….............95 2) Hemzemin Geçitte Meydana Gelen Tren Kazaları ve Karayolunda Seyreden Tramvay Kazalarında……………………………………………………….99 a) Karayolları Trafik Kanunu’nun Uygulama Alanı………………………..99 aa) Genel Olarak………………………………………………………………….......99 bb) Trenin Karayolları Trafik Kanunu’ndaki Yeri……………………...105 cc) Tramvayın Karayolları Trafik Kanunu’ndaki Yeri……………........110 b) Karayolları Trafik Kanunu’ndaki Sorumluluk Sebepleri…………….....113 aa) Tehlike Sorumluluğu…………………………………………………………..113 bb) Kusur Sorumluluğu ve Olağan Sebep Sorumluluğu………………..116 II. DEMİRYOLU İŞLETENİN AKİT DIŞI SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI ............................................................................. ……………….119 A.TÜRK BORÇLAR KANUNU AÇISINDAN (TBK. M. 71 KAPSAMINDA) .................................................... …………119 1) Demiryolu Aracının İşletilmesi ................................................................ 120 2) Zarar ......................................................................................................... 122 a) Genel Olarak ......................................................................................... 122 b) Maddî Zarar .......................................................................................... 123 aa) Şahsa Verilen Zarar ........................................................................ 124 bb) Eşyaya Verilen Zarar...................................................................... 125 cc) Diğer Zararlar ….….. .................................................................... 126 dd) Demiryolu Aracının Gürültüsünün Sebep Olduğu Zarar...... ......... 127 c) Manevî Zarar ....................................................................................... 130 IV 3) Uygun Nedensellik (İlliyet) Bağı ............................................................ 131 4) Zararın Üçüncü Kişilere Verilmiş Olması .............................................. 135 a) Genel Olarak ....................................................................................... 135 b) Üçüncü Kişi Kavramı .......................................................................... 135 c) İşletene Karşı Üçüncü Kişi Sayılmayan Kimseler .............................. 136 aa) Demiryolu Aracında Yolcu Taşıma Sözleşmesine Göre Taşınan Yolcular .......................................................................................... 136 bb) Ücretsiz Taşınan Yolcular ............................................................. 139 cc) Kaçak Yolcular .............................................................................