Pomorskiego Departament Turystyki 80-828 Gdańsk, Długi Targ 1/7 Tel

Generated by PDFKit.NET Evaluation

Click here to unlock PDFKit.NET Generated by PDFKit.NET Evaluation

Zestawienie tras rowerowych opisanych w przewodniku i przedstawionych na mapach w skali 1:100 000

Morze Ba³tyckie £EBA 19 PUCK 9 8 18 Zatoka WEJHEROWO Pucka GDYNIA LÊBORK S£UPSK SOPOT 4 Zatoka Gdañska 1 GDAÑSK 20 5 KARTUZY 2 3 22 7 Zalew Wiœlany 10 11 PRUSZCZ GDAÑSKI BYTÓW 13 ELBL¥G 6 NOWY DWÓR GDAÑSKI KOŒCIERZYNA TCZEW 23

12 MALBORK 15 14 STAROGARD 24 GDAÑSKI SZTUM 21 16 17 25 KWIDZYN

CHOJNICE CZ£UCHÓW

GRUDZI¥DZ

WYDAWCA: Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna Brama Wyżynna, ul. Wały Jagiellońskie 2a 80-887 Gdańsk, tel. +48 58 732 70 40 fax. +48 58 732 70 49 e-mail [email protected] www.prot.gda.pl

WSPÓŁPRACA MERYTORYCZNA: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego Departament Turystyki 80-828 Gdańsk, Długi Targ 1/7 tel. +48 58 326 83 50 fax +48 58 326 83 52 e-mail [email protected] www.pomorskie.eu/pl/dtumwp

OPRACOWANIE: TREK Jacek Zdrojewski

PATRONAT MEDIALNY:

Aktywnie i z pomysłem!

Publikacja została wydana dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Sportu i Turystyki Ministerstwo Sportu i Turystyki

Click here to unlock PDFKit.NET 2 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation

Pomorskie aktywny weekend i wakacje na rowerze

Ponad trzysta kilometrów plaż bałtyckich, niemal tysiąc jezior, największy w Polsce leśny kompleks Borów Tucholskich, zabytkowe Stare i Główne Miasto w Gdańsku, monumentalny zamek w Malborku czy Hel – miejsce, gdzie zaczyna się Polska, to tylko niektóre z setek wartych odwiedzenia miejsc w Pomorskiem. Z myślą o wszystkich miłośnikach „dwóch kółek” i aktywnego trybu życia przygotowaliśmy 25 propozycji wycieczek rowerowych po regionie pomorskim. Zostały one poprowadzone przez najciekawsze i najbardziej malownicze obszary i miejscowości naszego wojewódz- twa. Łączna długość opisanych w przewodniku tras wynosi blisko 2 000 kilometrów. Część z nich to krótkie, dwu- lub trzygodzinne wycieczki, dostępne dla każdego bez względu na kondycję, wiek i doświadczenie rowerowe. Dla miłośników kilkudniowych wyjazdów przygotowane zostały natomiast trasy dłuższe, mające charakter wypraw rowerowych. Wszystkie opisywane trasy zostały przejechane w roku 2012 przez zespół audytorów rowerowych. Dzięki temu sprawdzona została nawierzchnia i bezpieczeństwo dróg, którymi zostały poprowadzone, jak również trudność i dostępność poszczególnych tras. Planując ich przebieg wykorzystano, gdzie tylko to było możliwe, istniejące oznakowanie szlaków rowerowych. Na załączonych mapach w skali 1:100 000 przedstawiony jest przebieg opisywanych tras, a na stronie www.pomorskie.travel znajdują się ich ślady GPS (pliki .gpx) oraz propozycje wielu innych wycieczek rowerowych, nie ujętych w niniejszej publikacji. Jeżeli lubisz słuchać szumu fal morskich, wypoczywać wśród lasów i jezior, odwiedzać interesujące miejsca i zabytki, spędzać aktywnie czas na łonie przyrody i spotykać ciekawych ludzi – Pomorskie to region dla Ciebie! Zapraszamy

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 3 Generated by PDFKit.NET Evaluation Jak korzystać z publikacji

Opisane w przewodniku trasy rowerowe podzielone są na sześć rozdziałów, z których każdy wyróżniony jest odrębnym kolorem. Pierwsze pięć rozdziałów prezentuje propozycje jedno- lub dwudniowych wycieczek po poszczególnych regionach województwa (Trójmieście i okolicach, Żuławach, Kaszubach, Kociewiu i Borach Tucholskich oraz Ziemi Słupskiej i Pobrzeżu Słowińskim). Są to głównie trasy o charakterze pętli, przebiegające w pobliżu miejscowości turystycznych lub przez najbardziej atrakcyjne turystycznie okolice. Natomiast ostatni rozdział opisuje pięć kilkudniowych wypraw rowerowych, z których każ- da ma długość ponad 100 kilometrów. Przebiegają one przez kilka regionów województwa, a czasem nawet przekraczają jego granice. Pozwalają one na poznanie wielu interesujących miejsc i obszarów w trakcie jednej dłuższej wyprawy rowerowej. W końcowej części publikacji znajdują się mapy w skali 1:100000, na których zaznaczono przebiegi poszczególnych tras wycieczkowych. Stanowią one pomoc przy planowaniu szczegółowej trasy wyjazdu, lecz warto również zaopatrzyć się w dokładniejsze mapy poszczególnych obszarów. Każda trasa posiada swój unikalny numer (od 1 do 25), który znajduje się na mapie. Ponadto dla każdej z tras sporządzono ślad GPS (dostępny na stronie internetowej www.pomorskie.travel) oraz profil hipsometryczny, zawierający również informację o nawierzchni na danym odcinku trasy. Każda z tras posiada krótki opis ogólny, przedstawiający jej charakter oraz specyfikę. Dodatkowo opisano najważniejsze miejscowości na trasie wraz z podaniem kilometrażu, wskazując również ewentualne warianty trasy lub miejsca wymagające szczególnej uwagi lub ostrożności.

Dodatkowo każdą trasę opisuje sześć ikon:

Długość trasy: km Podana w kilometrach łączna długość trasy. W nawiasie podane są warianty alternatywne, jeżeli można pokonać trasę na kilka sposobów. Trudność trasy: Stopień trudności na trasie, wynikający z rodzaju nawierzchni, długości trasy, występo- waniu stromych podjazdów i zjazdów oraz innych czynników utrudniających jazdę rowerem. Dominująca nawierzchnia: Charakter nawierzchni na większej części trasy. Nawierzchnia mieszana oznacza, że trasa ma bardzo różnorodną nawierzchnię i trudno określić, jaki jej rodzaj dominuje. Czas potrzebny na pokonanie trasy: Szacunkowy czas, niezbędny średnio doświadczonemu rowerzyście na pokonanie trasy w umiarkowanym tempie, bez długich postojów i zwiedzania wszystkich obiektów na trasie. Rekomendowany rodzaj roweru: Wynikający z charakteru danej trasy, zalecany typ roweru. W szczególności należy zwrócić uwagę na rodzaj opon, które w największym stopniu wpływać będą na wygodę i pręd- kość jazdy. Trasa: Podany skrótowo przebieg trasy wskazujący miejsce początkowe i końcowe trasy oraz najważniejsze punkty etapowe na szlaku.

Click here to unlock PDFKit.NET 4 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Droga rowerowa Puck - Krokowa

Pomorskie Region przyjazny turystyce rowerowej

Gdańsk, będący stolicą Pomorza i jednym z największych i najciekawszych miast Polski jest bardzo przyjazny rowerzystom. Liczne wydzielone drogi rowerowe biegną przez całe miasto. Słynna nadmorska promenada rowerowa prowadzi przez kilkanaście kilometrów od Brzeźna przez Sopot aż do granicy z Gdynią. Również otaczające Trójmiasto lasy bukowe, porastające pagórkowate tereny wysoczyzny morenowej, są znakomitym miejscem na wycieczki rowerowe. W Trójmieście i regionie funkcjonują wypożyczalnie rowerowe. Rowery wynająć można także w wielu ośrodkach i kwaterach turystycznych. Do bardzo popularnych wśród rowerzystów tras należą między innymi ścieżki rowerowe na Półwyspie Helskim, biegnące od Helu do nasady mierzei we Władysławowie. Niezwykle urozmaicone tereny Szwajcarii Kaszubskiej stanowią wyzwanie dla rowerzystów preferu- jących jazdę terenową. Płaskie szlaki Żuław i Doliny Wisły, jak „Szlak Motławski” z Gdańska do Tczewa, są zaś interesującą alternatywą dla osób lubiących spokojną jazdę po równych, asfaltowych nawierzchniach. Kociewie posiada sieć szlaków liczącą ponad 800 kilometrów, a okolice Jeziora Wdzydze, przez które również przebiegają liczne, dobrze oznakowane szlaki, od lat przyciąga miłośników turystyki rowerowej. Także region Słupska i Pobrzeża Słowińskiego dysponuje interesującymi szlakami rowerowymi, pozwalającymi poznać uroki „Krainy w Kratę”. W regionie pomorskim wyznakowano wiele nowych szlaków rowerowych. W ostatnich latach, głównie dzięki funduszom z Unii Europejskiej, znacząco poprawiła się infrastruktura rowerowa. Powstały niezwykłe atrakcje dla rowerzystów, jak na przykład kilkunastokilome- trowa, asfaltowa droga rowerowa między Puckiem a Krokową. Wybudowano ją na dawnym torowisku nieczynnej linii kolejowej. Podobne trasy powstały na Żuławach (Szlak Menno- nitów). W okolicach Jeziora Charzykowskiego, w ramach programu „Kaszubska Marszruta”, budowane są obecnie wydzielone drogi rowerowe o łącznej długości ponad pięćdziesięciu kilometrów. Będą one tworzyć niezwykle atrakcyjną sieć tras rowerowych w Borach Tuchol- skich. Przez region przebiegają również międzynarodowe trasy rowerowe, z których najważniej- szy jest oznakowany szlak R1 oraz biegnąca wzdłuż wybrzeża Bałtyku nadmorska trasa hanzeatycka R10. Trasy te przyciągają rokrocznie setki długodystansowych turystów rowerowych.

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 5 Generated by PDFKit.NET Evaluation Szczególnie polecamy

Kociewskie Trasy Rowerowe

Oznakowanie KTR składa się z tabliczek kierunkowych i znaków malowanych na drzewach

Na Kociewiu w granicach administracyjnych powiatów: tczewskiego, starogardzkiego i świeckiego wyznakowanych jest łącznie 838 kilometrów szlaków rowerowych. Z tej liczby 637 kilometrów znajduje się w sieci Kociewskich Tras Rowerowych, popularnie nazywanych KTR-ami. Zarządza, odnawia i promuje je Lokalna Organizacja Turystyczna Kociewie, której biuro mieści się w Tczewie. Część z nich (416 km) powstała w ramach projektu „Oznakowanie turystycznych tras rowerowych w powiecie starogardzkim wraz z budową infrastruktury towa- rzyszącej”, przy dofinansowaniu unijnym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Woje- wództwa Pomorskiego 2007– 2013. Obok oznakowania, wyko- nano też 68 miejsc odpoczynku dla rowerzystów.

Trasy numer [14] [15] [16] oraz [25] poprowadzone zostały w całości lub częściowo z wykorzystaniem sieci Kociewskich Tras Rowerowych. Więcej informacji na stronie: www.rowery.kociewie.eu

Click here to unlock PDFKit.NET 6 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Szczególnie polecamy

Szlak mennonitów po Żuławach Gdańskich

W ramach projektu „Szlakiem Mennonitów przez Powiat Gdański – budowa i moderniza- cja infrastruktury turystyki pieszo-rowerowej na terenie gmin Pruszcz Gdański, Suchy Dąb i Cedry Wielkie”, przy wsparciu funduszy unijnych powstały drogi rowerowe i oznakowano blisko trzydzieści kilometrów szlaku rowerowego na Żuławach Gdańskich. Trasa prowadzi od Wiśliny w pobliżu granic Gdańska aż do miejscowości Kiezmark nad Wisłą i Grabin-Zameczku w pobliżu Suchego Dębu. Powstały również kładki w Dziewięciu Włó- kach i Wróblewie oraz promenada rowerowa wzdłuż Motławy w miejscowości Bystra. Trasa częściowo prowadzi dawnym nasypem kolejki wąskotorowej, która biegła z Przegaliny do Tczewa. Na szlaku znajdują się liczne, niezwykle interesujące żuławskie zabytki. W szczególno- ści godny uwagi jest dom podcieniowy w Trutnowach, który zwiedzać można za zgodą właścicieli. Warto zobaczyć również odbudowany dom podcieniowy w Miłocinie oraz gotyckie kościoły w Cedrach Wielkich, Leszkowach, ruiny kościoła w Wocławach, kościół szachulcowy w Kiezmarku czy malowniczy, położony na samym brzegu Motławy, szachulcowy kościółek we Wróblewie.

Kościół we Wróblewie Kładka rowerowa w Bystrej

Mennonici, od których wziął nazwę szlak, to radykalny nurt wiary protestanckiej, który na- rodził się w Niderlandach w XVI wieku. Z uwagi na ortodoksyjne przekonania wyznawcy tej religii byli zmuszeni do emigracji ze swojej ojczyzny. Osiedlili się między innymi na Żuławach i w dolinie Wisły, gdzie mogli w pełni wykorzystać swoje umiejętności w zakresie hydrotechniki. W wyniku zmian historycznych po ich społeczeństwie na Żuławach pozostało niewiele śladów. Zobaczyć je można przede wszystkim na drugiej części szlaku, biegnącej po wschodniej stronie Wisły. Wiele pamiątek po Menno- nitach zgromadzono w Nowym Dworze Gdańskim, w Żuławskim Parku Historycznym. Na szlaku znajduje się również największy cmentarz mennonicki w Stogach Malborskich. „Szlakiem Mennonitów” poprowadzona jest pierwsza część wyprawy rowerowej z Gdańska do Elbląga mającej numer [23], jak również część trasy numer [6] z Gdańska do Tczewa. Informacje o szlaku rowerowym i jego atrakcjach na stronach internetowych: www.klubnowodworski.pl www.mennonici.powiat-gdanski.pl

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 7 Generated by PDFKit.NET Evaluation Szczególnie polecamy

Turystyczny Szlak Północnych Kaszub

Pod nazwą tą kryje się sieć szlaków rowerowych, biegnących przez obszar tak zwanej „NORDY”, czyli obszaru powiatów: puckiego i wejherowskiego. Dzięki realizacji projektów dofinansowanych przez fundusze Unii Europejskiej, siedem gmin z tego terenu w znaczą- cym stopniu poprawiło infrastrukturę turystyki rowerowej. Wybudowano od postaw lub zmodernizowano kilkadziesiąt kilometrów dróg rowerowych oraz oznakowano ponad 130 kilometrów szlaków rowerowych. Powstały też miejsca odpoczynku i tablice informacyjne. Rowerzyści uzyskali możliwość wygodnego przemieszczania się po następujących szlakach rowerowych: • niebieskim szlakiem „Pierścienia Zatoki Puckiej”, biegnącym od granic Gdyni na Obłużu, przez Kosakowo, Rzucewo, Puck, Swarzewo prowadzącego dalej przez Władysławowo i Jastarnię na Hel; • zielonym szlakiem rowerowym „W stronę morza”, prowadzącym z Wejherowa przez Piaśnicę, Warszkowo, obok elektrowni szczytowo-pompowej w Czymanowie oraz skansenu w Nadolu, wzdłuż Jeziora Żarnowieckiego aż do położonej na wybrzeżu Bałtyku miejscowości turystycznej Białogóra; • fragmentem międzynarodowego szlaku rowerowego R10 od granicy Gdyni i Kosakowa (ul. Pucka), przez rozległe łąki w dolinie Redy, Puck, Łebcz, następnie nową drogą rowerową po dawnej linii kolejowej do Sławoszyna, a stamtąd wzdłuż morza przez Karwieńskie Błota, Dębki aż do Białogóry.

Plaża w Białogórze

Port rybacki w Jastarni

Wraz z pozostałymi, już istniejącymi szlakami rowerowymi i drogami rowerowymi powstała rozległa i bardzo urozmaicona sieć szlaków. Pozwala ona na wybór wielu tras wycieczkowych o zróżnicowanej długości i trudności. Dają one możliwość jazdy wzdłuż brzegu morza i Zatoki Puckiej, przemierzenia całego Półwyspu Helskiego, obejrzenia wielu ciekawych zabytków i atrakcji (jak na przykład Groty Mechowskie) oraz zagłębienia się w bukowe lasy rozległej, pierwotnej Puszczy Darżlubskiej, porastającej obszar pomiędzy Puckiem, Krokową a Wejherowem. Przedstawionymi wyżej szlakami poprowadzono trasy o numerach: [8] i [9].

Click here to unlock PDFKit.NET 8 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Szczególnie polecamy

Szlaki Rowerowe Powiśla

Oznakowanie szlaków rowerowych na Powiślu

Powiśle, obejmujące obszar powiatów: kwidzyńskiego i sztumskiego, jest stosunkowo mało znaną i niemal nie spenetrowaną turystycznie częścią województwa pomorskiego. Leży na pograniczu Pomorza oraz Warmii i Mazur. Obfituje tak w malownicze krajobrazy, jak liczne zabytki. Siedem wieków temu obszar ten był sercem Państwa Zakonnego. W Malborku, leżącym na granicy Powiśla i Żuław, Krzyżacy wznieśli swoją stolicę. Jednak poza najbardziej znanym zamkiem malborskim, w okolicy znajduje się również kilka mniejszych, częściowo zachowanych i bardzo interesujących gotyckich warowni, wiele średniowiecznych kościo- łów i innych zabytków. Gminy Powiśla w latach 2010-2012 wybudowały i wyznakowały na tym obszarze, przy wsparciu funduszy unijnych, kilka interesujących szlaków rowerowych o łącznej długości blisko 200 kilometrów. Do najciekawszych szlaków rowerowych Powiśla należą:

• Szlak Zamków Powiśla (czerwony, Malbork – Sztum – Dzierzgoń – Prabuty); • Szlak Kościołów Powiśla (niebieski, Mikołajki Pomorskie – Stary Targ – Dzierzgoń); • Szlak Jeziora Balewskiego (czarny); • Szlaki wokół Prabut i Jeziora Dzierz- goń (czerwony, niebieski, zielony, żółty, czarny); • Międzynarodowy szlak rowerowy R1 (zielony, Kwidzyn – Biała Góra – Sztum – Dzierzgoń – Święty Gaj – Elbląg). Szlaki te są dobrze oznakowane w terenie. Jeden z nich, „Szlak Zamków Powiśla” opisany jest w przewodniku jako trasa [24]. Zamek w Przezmarku

Dodatkowe informacje: www.powislanska.hg.pl www.sztum.pl (w zakładce: Rowerowy Szlak Zamków Gotyckich na Powiślu)

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 9 Generated by PDFKit.NET Evaluation Szczególnie polecamy

Kaszubska Marszruta

Jest to nazwa programu budowy infrastruktury rowerowej na obszarze Powiatu Chojnickiego. Przy wsparciu funduszy unijnych jest on realizowany przez wszystkie gminy i koordynowany przez Starostwo Powiatowe. W latach 2012-2014 powstanie na tym terenie sieć nowych dróg rowerowych o długości ponad 50 kilometrów. W większości biec będą one w pasach przeciwpożarowych, równole- gle do dróg publicznych. Posiadać będą dobrą, utwardzoną nawierzchnię.

Sieć tych tras połączy wszystkie najważniejsze miejscowości turystyczne tego obszaru. Dodatkowo oznakowane zostanie blisko 200 kilometrów szlaków rowerowych. Ustawione zostaną tablice informacyjne. Dzięki wybudowaniu miejsc odpoczynku dla rowerzystów oraz uzupełnieniu oznakowania cały ten teren będzie jeszcze bardziej przyjazny dla rowe- rzystów. Szlaki biegną przez niezwykle cenne przyrodniczo obszary województwa, chronione jako Park Narodowy „Bory Tucholskie” oraz Zaborski Park Krajobrazowy. Cały ten teren posiada również status Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery. Ciekawostką jest fakt, iż w ramach projektu powstają również przejścia dla żab pod drogami i ścieżkami rowerowymi na trasach ich migracji, co pozwoli na uratowanie życia wielu tym sympatycznym płazom.

Rajd rowerowy w Borach Tucholskich

Szlakami „Kaszubskiej Marszruty” poprowadzono trasy o numerach [17] i częściowo [21] oraz [22]. Część z tych szlaków jest dopiero w trakcie realizacji, toteż wykorzystano istniejącą już obecnie sieć dróg publicznych, duktów leśnych i oznakowane szlaki turystyczne.

Click here to unlock PDFKit.NET 10 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation

Najciekawsze trasy rowerowe regionu pomorskiego

Trójmiasto i okolice [trasy 1–5]

Żuławy i Mierzeja Wiślana [trasy 6-7]

Kaszuby [trasy 8-13]

Kociewie i Bory Tucholskie [trasy 14-17]

Ziemia Słupska i Pobrzeże Słowińskie [trasy 18-20]

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 11 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 1] Trójmiasto i okolica

Trasa nadmorska w Trójmieście

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 30 km 2-3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower miejski Dominująca nawierzchnia Trasa: miejskie drogi rowerowe Gdynia - Sopot - Gdańsk

Klif w Orłowie

Rekreacyjna i łatwa trasa, atrakcyjna dla każdego miłośnika roweru. Wiedzie w przeważają- cej większości wzdłuż morza, wydzielonymi drogami rowerowymi o doskonałej nawierzchni. W okresie sezonu letniego uczęszczana przez turystów i mieszkańców Trójmiasta, dlatego też jest wówczas dość zatłoczona. Tworzy jeden z najbardziej atrakcyjnych i roz- poznawalnych produktów turystyki rowerowej w Trójmieście. Jest dobrze skomunikowa- na z transportem miejskim i niezwykle ciekawa ze względu bliskość morza, interesujące obiekty i inne atrakcje. Po drodze duża liczba obiektów gastronomicznych oraz miejsc na odpoczynek. Propozycja trasy rozpoczyna się przy dworcu kolejowym w Gdyni Głównej, wiedzie przez Gdynię Orłowo, Sopot oraz nadmorskie dzielnice Gdańska i Letnicę (w pobliżu stadionu PGE Arena. Kończy przy przystanku SKM w Gdańsku Politechnice.

W południowej części Gdyni, tuż przy granicy z Sopotem znajduje się jedno ? z najpiękniejszych miejsc polskiego wybrzeża. Rezerwat Kępa Redłowska, należący do najcenniejszych obszarów przyrodniczych w regionie, chroni niezwykle malowniczy krajobraz z charakterystycznym, stromym brzegiem klifowym oraz naturalny las bukowy ze stanowiskiem jarząba szwedzkiego. Uderzany sztormo- wymi falami klif, stale podmywany jest przez morze, przez co z roku na rok brzeg cofa się nawet o metr. Widok z krawędzi klifu jest niepowtarzalny, ale tak samo pięknie wygląda urwisko z orłowskiej plaży i drewnianego molo, które wcina się 180 m w głąb morza.

Click here to unlock PDFKit.NET 12 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: N

0 km Dworzec kolejowy. Okazały budynek z lat 50-tych XX w. Budynek został pie- czołowicie odrestaurowany, dzięki czemu odzyskał dawny blask. Po przeciwnej stronie Placu Konstytucji modernistyczny budynek Sądu Okręgowego, Grodzkie- go i Prokuratury z 1936 r. 1,3 km Skwer Kościuszki i Molo Południowe. Wizytówka Gdyni i jej morskiej tradycji. Okręt – muzeum ORP „Błyskawica”, statek – muzeum „Dar Pomorza”, nowoczesna marina, planetarium, Akwarium Gdyńskie, centrum rozrywki i kultury Gemini. 3,3 km Bulwar Nadmorski. Najpopularniejsza promenada spacerowa w Gdyni. Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Marynarki Wojennej z ekspozycją plenerową, bary i restauracje, plaża miejska. 8,8 km Orłowo. Dawne letnisko, dziś wypoczynkowa choć kameralna dzielnica Gdyni. Klif Redłowski, plaża, molo spacerowe, przystań rybacka, Promenada Królowej Marysieńki, Letnia Scena Teatru Miejskiego w Gdyni, Domek Żeromskiego. 11,0 km Kolibki. Dwór z XIX w. wraz z zabudowaniami folwarcznymi. 14,4 km Plac Zdrojowy w Sopocie i okolica. Dom Zdrojowy, drewniane molo spacerowe z nowoczesną mariną, latarnia morska z punktem widokowym, Sofitel Grand, Centrum Haffnera. 17,3 km Park Jelitkowski. Zabytkowy park w nadmorskiej, letniskowej dzielnicy Gdań- ska. Dawny Dom Zdrojowy, plaża ze strzeżonym kąpieliskiem, liczne bary i punkty małej gastronomii. 19,6 km Molo w Brzeźnie. Uwaga! W Brzeźnie trasę można skrócić, skręcając w stronę centrum Wrzeszcza ul. Gen. Hallera. 20,65 km Park w Brzeźnie. Założony w latach 30-tych XIX w. Urokliwe alejki spacerowe, pozostałości fortyfikacji z XIX i XX w., plaża, liczne bary i mała gastronomia, dawny Dom Zdrojowy. Uwaga! Z ulicy Oliwskiej należy skręcić w ul. Przemysłową obok terminalu promowe- go (powrót tą samą drogą). 22,8 km Latarnia w Nowym Porcie. Wybudowana w 1894 r. stanowi jeden z najpięk- niejszych tego typu obiektów nad Bałtykiem. Punkt widokowy na Westerplatte. 25,3 km Widok na Twierdzę Wisłoujście. 27,8 km PGE Arena Gdańsk. Stadion piłkarski, wybudowany na EURO 2012. Fasada, kształtem i kolorem nawiązuje do bursztynu. Obiekt udostępniony jest do zwiedzania. 29,8 km Przystanek SKM Gdańsk Politechnika.

Stadion PGE Arena

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 13 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 2] Trójmiasto i okolica

Rowerem przez Gdańsk

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 22 km 2-3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower miejski Dominująca nawierzchnia Trasa: miejskie drogi rowerowe Oliwa - Wrzeszcz - Gdańsk Główny

Brama nr II Stoczni Gdańskiej

Gdańsk zaliczany jest do najlepiej zagospodarowanych polskich miast pod względem infrastruktury rowerowej. Powstające wciąż nowe drogi rowerowe pozwalają na dogodne przemieszczanie się pomiędzy poszczególnymi dzielnicami. Korzystają na tym nie tylko mieszkańcy, ale również turyści. W jeden dzień zwiedzić można na rowerze Oliwę, Wrzeszcz oraz zabytkowe Śródmieście, docierając do miejsc gdzie nie wjedziemy samochodem. Proponowana trasa wiedzie drogami rowerowymi oraz w kilku przypadkach ulicami bez wydzielonego pasa rowerowego. Trasa obejmuje najważniejsze miejsca w Oliwie (katedra pocysterska wraz z okolicą), Wrzeszczu (miejsca związane z noblistą Günterem Grassem), Plac Solidarności oraz mniej znane, a bardzo ciekawe Stare Przedmieście i Dolne Miasto. Pominięte zostały zabytki Starego i Głównego Miasta, które ze względu na duży ruch turystyczny najlepiej zwiedzać poruszając się pieszo. Jednak jadąc wydzieloną drogą rowerową wzdłuż ul. Podwale Grodzkie oraz Wały Jagiellońskie cały czas obiekty te mamy na wyciągniecie ręki i w każdej chwili możemy podjechać i zobaczyć z bliska interesujący nas zabytek.

Günter Grass to jeden z najwybitniejszych pisarzy niemieckich XX wieku, ? laureat Nagrody Nobla, który urodził się w Wolnym Mieście Gdańsku w 1927 roku. Powieścią, która przyniosła mu światowy rozgłos jest „Blaszany Bębenek”. Do najważniejszych dokonań Grassa w dziedzinie literatury należy zaliczyć słynną gdańską trylogię: „Blaszany Bębenek”, „Kot i mysz”, „Psie lata” oraz „Z dziennika ślimaka”, „Turbot”, „Szczurzyca”, „Wróżby kumaka”, „Rozległe pole”, „Moje stulecie”, oraz ostatnią powieść „Idąc rakiem”. Pisarz został odznaczony tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego oraz dyplomem Honorowego Obywatela Miasta Gdańska. Często bywa w swoim rodzinnym mieście i jest zapraszany na rożnego rodzaju uroczystości. Przyczynił się również do normalizacji stosunków polsko- niemieckich w okresie powojennym.

Click here to unlock PDFKit.NET 14 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: N

0 km SKM Gdańsk Oliwa (ul. Grunwaldzka, Opacka, Cystersów). 1,6 km Pałac Opatów, Katedra Oliwska, Park Oliwski (ul. Jacka Rybińskiego, Grunwaldzka). 5,25 km Współczesny meczet (ul. Polanki, Wojska Polskiego, Grunwaldzka). 7,4 km Centrum Handlowe „Galeria Bałtycka”. W pobliżu przystanek SKM Gdańsk Wrzeszcz (ul. Dmowskiego, Biała). 8,3 km Neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego. Miejsce chrztu Guntera Grassa (ul. ks. Zator-Przytockiego). 9,0 km Plac Wybickiego. Ławeczka Güntera Grassa, który urodził się na ul. Lelewela (Plac Komorowskiego, ul. Legionów, Al. Zwycięstwa). 13,0 km Wiadukt Błędnik. Wspaniały widok na Stare Miasto, wieże Głównego Miasta oraz dźwigi Stoczni Gdańskiej, neorenesansowy gmach dawnej Dyrekcji Kolei (ul. Kolejowa). 13,6 km Plac Solidarności. Stocznia Gdańska i Pomnik Poległych Stoczniowców oraz Europejskie Centrum Solidarności i wystawa „Drogi do Wolności” (w podziemiach). 14,3 km Zabytkowa zabudowa Starego i Głównego Miasta (ul. Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie). 15,5 km Gotycki kościół św. Trójcy i Muzeum Narodowe (ul. Okopowa). 16,3 km Brama Nizinna, Bastion, św. Gertrudy, Kamienna Śluza (ul. Dobra, Kamienna Grobla, Szopy, Długie Ogrody, Szafarnia). 19,0 km Wyspa Ołowianka. Polska Filharmonia Bałtycka, Centralne Muzeum Morskie, marina (powrót ul. Szafarnia do Mostu Stągiewnego). 19,8 km Zielony Most i Długi Targ. Niezwykły widok na Motławę, marinę i Główne Miasto. Fontanna Neptuna, Ratusz Głównego Miasta, Dwór Artusa, odbudowane kamienice (ul. Powroźnicza, Ogarna). 20,7 km Targ Węglowy. Wieża Więzienna i Katownia (Muzeum Bursztynu), Złota Brama, Brama Wyżynna: Pomorskie Centrum Informacji Turystycznej (ul. Wały Jagielloń- skie, Hucisko). 21,7 km Dworzec Główny PKP.

Długie Pobrzeże

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 15 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 3] Trójmiasto i okolica

Wokół Wyspy Sobieszewskiej

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 28 km 2-3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: asfalt, drogi gruntowe Sobieszewo - Świbno - Sobieszewo

Rezerwat „Mewia Łacha”

Krótka i urozmaicona propozycja wycieczki wokół Wyspy Sobieszewskiej. Wyspa ta powsta- ła po utworzeniu się dwóch ujściowych ramion rzeki Wisły, naturalnej Wisły Śmiałej w okolicach Górek Wschodnich po powodzi z 1846 r. oraz Przekopu Wisły, sztucznie wykonanego pod koniec XIX wieku. Trasa ma wybitne walory przyrodnicze i kulturowe. W Sobieszewie obejrzeć możemy sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej, w Przegalinie zabytkową śluzę, a w Orlu modrzewiowy dworek o interesującej historii. Ornitolodzy zachwyceni będą rezerwatami „Mewia Łacha” i „Ptasi Raj”. To jedne z najcenniejszych obszarów występowania ptactwa w naszym regionie. Na plażach wyspy, szczególnie w okolicach ujścia Przekopu Wisły, dość często zobaczyć można foki szare. Trasa rozpoczyna się i kończy przy moście pontonowym i pętli autobusowej w Sobieszewie. Możliwość zaparkowania samochodu na parkingu przy kościele. Większość trasy (24 km) prowadzi oznakowanym niebieskim szlakiem rowerowym im. Wincentego Pola.

Wyspa Sobieszewska to część Mierzei Wiślanej, leżąca w granicach ? administracyjnych Gdańska.. Na wyspie znajdują się dwa niezwykle cenne rezerwaty przyrody: Ptasi Raj i Mewia Łacha. Mewia Łacha to obszar przy ujściu Przekopu Wisły, na którym można podziwiać wielotysięczne stada mew, rybitw, kaczek i innych ptaków wodno-błotnych. Piaszczyste plaże rezerwatu upodobały sobie foki, które od czasu do czasu wygrzewają się na słońcu. Drugi z rezerwatów - Ptasi Raj zajmuje przymorskie jeziora Karaś i Ptasi Raj, które oddzielone jest od Wisły Śmiałej kamienną groblą. Brzegi akwenów zarastają gęste połacie trzciny, które są doskonałym środowiskiem dla ptactwa błotno – wodnego. Zanotowano tu występowanie ok. 200 gatunków ptaków, z czego ok 30-40 to gatunki lęgowe.

Click here to unlock PDFKit.NET 16 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O

0 km Sobieszewo. Najważniejsza miejscowość letniskowa na Wyspie Sobieszew- skiej. Atrakcje: Kościół M.B. Saletyńskiej, wzniesiony na miejscu świątymi z 1620 r., która spłonęła w 1986 r., plaża, „Wyspa Skarbów” i izba pamięci Wincentego Pola. 0,75 km Koniec ścieżki rowerowej, początek wału wiślanego (ul. Przegalińska). 1,75 km Sobieszewska Pastwa. Ośrodek dla niewidomych w dawnym dworku, widok na hałdę fosfogipsów na drugim brzegu Martwej Wisły. 8,9 km Przegalina. Zabytkowe śluzy, pozostałości dawnej kolejki wąskotorowej, port lodołamaczy wiślanych, możliwość skrętu w kierunku na Błotnik (nowa marina). 11,9 km Świbno. Atrakcje: Prom do Mikoszewa, port rybacki, obelisk upamiętniający 100-lecie wykonania Przekopu Wisły (1895-1995). 13,0 km Rezerwat „Mewia Łacha”. Stanowisko lęgowe rzadkich gatunków rybitw, ptaków siewkowatych. Ponadto miejsce odpoczynku fok szarych. 17,25 km Orlinki. Hotel „Orle”, bliżej drogi dawna „Forsterówka” – modrzewiowy dworek myśliwski, przed II wojną św. należący do gauleitera SS Alberta Forstera. 21,1 km Sobieszewo. Ul. Falowa (droga nad morze i do centrum), a nastepnie ulica Barwna, Tęczową (bary, sklepy, restauracje). Dom Kultury „Wyspa Skarbów”, Izba Pamięci Wincentego Pola. 23,0 km Ulica Sobieszewska (Ośrodek „Alma II”) – dawna jednostka wojskowa obrony wybrzeża, obecnie zlikwidowana. 24,3 km Jezioro Karaś. Droga do rezerwatu „Ptasi Raj”. Ścieżka przyrodnicza, dwie wieże widokowe, kamienna grobla oddzielająca jezioro Ptasi Raj od Wisły Śmiałej, zespół ruchomych wydm na „Mierzei Messyńskiej”. Wieże widokowe znajdują się na północnym brzegu jeziora Karaś i nad Jeziorem Ptasi Raj. 25,3 km Górki Wschodnie. Pętla autobusowa, tawerna, parking, droga na groblę, stare domki rybackie. 27,8 km Sobieszewo (koniec pętli).

Śluza w Przegalinie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 17 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 4] Trójmiasto i okolica

Przez Trójmiejski Park Krajobrazowy (trasa A)

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 18 km 2-3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: asfalt, drogi gruntowe Gdynia Główna - Sopot Wyścigi

Dąb Esperantystów i pamiątkowy głaz

Trójmiejski Park Krajobrazowy utworzono w roku 1979. Ma powierzchnię 19 930 ha, a jego otulina to dodatkowe 16 542 ha. Stanowi naturalne zaplecze rekreacyjne i wypoczynkowe Trójmiasta, będące alternatywą do wypoczynku na plażach i w strefie wybrzeża. Niemal górskie krajobrazy, kilometrami ciągnące się leśne drogi i dukty, zaskakująco niedu- ża jak na sąsiedztwo dużych miast liczba spacerowiczów, piękne bukowe lasy zachęcają do aktywnego wypoczynku. W parku wytyczono gęstą sieć szlaków turystycznych. Wędrując po terenie parku, warto z nich korzystać, ponieważ miejscami liczba krzyżujących się pod różnymi kątami ścieżek i dróg leśnych, przy ograniczonej wzniesieniami widoczności, nie ułatwia orientacji. Proponowana trasa rozpoczyna się w centrum Gdyni, biegnie lasami przecinając peryferyjne, położone na wysoczyźnie dzielnice tego miasta: Chwarzno i Karwiny oraz kończy się w Sopocie – Kamiennym Potoku. Podobnie jak w całym parku, istnieje koniecz- ność pokonania dość dużej różnicy wzniesień pomiędzy nadmorskim tarasem, na którym leży większość aglomeracji trójmiejskiej, a położoną ok. 100 metrów wyżej wysoczyzną.

Trójmiejski Park Krajobrazowy chroni kompleksy leśne, porastające krawędź ? wysoczyzny morenowej Pojezierza Kaszubskiego, otaczającej od zacho- du blisko milionową aglomerację trójmiejską. Są to bardzo specyficzne tereny przypominające krajobraz górski, przecięte głębokimi dolinami przez które płyną wartkie potoki, znajdują się liczne źródliska, głazy narzutowe oraz pomnikowe oka- zy drzew. Najbardziej charakterystycznym drzewem parku jest buk, którego gęste korony tworzą miejscami zwarty baldachim liści, niemal nie przepuszczający świa- tła słonecznego. Trójmiejskie lasy najpiękniejsze są jesienią, gdy mienią się wszystki- mi kolorami, oraz wiosną, gdy soczysta zieleń młodych liści aż kłuje w oczy.

Click here to unlock PDFKit.NET 18 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: N

0 km Gdynia Główna (dworzec PKP). Przechodzimy tunelem pod ulicą Morską, by dostać się do ulicy Wolności, którą jedziemy pod górę (długi i dość męczący podjazd, ok. 70 metrów różnicy wysokości).

1,2 km Koniec ulicy Wolności, granica lasu i Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego. Wjeż- dżamy w leśną drogę będącą przedłużeniem ulicy. Początek szlaku zielonego, później dołącza do niego również szlak niebieski. 4,3 km Rozwidlenie szlaków. Mamy do wyboru dwa warianty trasy o identycznej długości. Trzymając się szlaku niebieskiego omijamy Chwarzno i jedziemy przez las, przecinając ul. Chwarznieńską do doliny potoku Kacza (km 6.0). Dalszy opis dotyczy jazdy szlakiem zielonym. 4,5 km Chwarzno. Koniec szlaku zielonego. Jedziemy wzdłuż krawędzi lasu, następnie krótki odcinek ul. Chwarznieńską i skręcamy w lewo po ok. 250 metrach, ponownie zagłębiając się w las. 6,0 km Dolina potoku (rzeki) Kacza. Spotykamy ponownie szlak niebieski, którym jedziemy w dół doliny. 7,2 km Rozwidlenie szlaków, dochodzi szlak czerwony. Jedziemy dalej szlakiem niebieskim. W pobliżu tory kolejowe przedwojennej magistrali węglowej, obecnie modernizowanej w ramach „Kolei Metropolitalnej” (trasa na Kościerzynę). 8,9 km Karwiny. Koniec szlaku niebieskiego. Wyjeżdżamy z lasu, jedziemy ulicą Z. Nałkowskiej w dół do ul. Chwarznieńskiej, potem ponownie pod górę ulicą Starodworcową przez dzielnicę Wielki Kack, aż do naszej linii kolejowej. 11,0 km Wielki Kack. Koniec ul. Starodworcowej. Krótkim szlakiem łącznikowym wjeżdżamy na wysoczyznę, przecinając tory kolejowe (podjazd ok. 50 m) i osią- gamy najwyższy punkt naszej wycieczki. Odtąd już praktycznie cały czas będzie „z górki”. 11,7 km Dojeżdżamy do leśnej drogi, którą prowadzi inny niebieski szlak. Jedziemy nim w prawo, na południe. Po prawej stronie widzimy i słyszymy Obwodnicę Trójmiejską. 13,0 km Leśnictwo Gołębiewo. Nie dojeżdżając do zabudowań, skręcamy w lewo w asfaltową drogę leśną. Jest to wolna od samochodów ulica Mikołaja Reja, która doprowadzi nas malowniczą doliną Karlikowskiego Potoku do Sopotu. Czeka nas kilka kilometrów chwilami dość stromego zjazdu. 17,7 km Skrzyżowanie z ul. Armii Krajowej. 18,2 km Sopot – Kamienny Potok (SKM). Możliwość powrotu SKM lub kontynuowania wycieczki w stronę Gdańska – Oliwy albo w kierunku morza.

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 19 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 5] Trójmiasto i okolica

Przez Trójmiejski Park Krajobrazowy (trasa B)

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 21 km 2-3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: asfalt, drogi gruntowe Sopot - Gdańsk Wrzeszcz

Sanktuarium w Matemblewie

Druga z przedstawianych tras po Trójmiejskim Parku Krajobrazowym prowadzi przez jego południową część, od Sopotu do Wrzeszcza. Po drodze rowerzysta zobaczyć może, obok pięknych lasów parku przez które prowadzi praktycznie cała trasa wycieczki, kilka intere- sujących miejsc. Szczególnie godne uwagi są: Opera Leśna w Sopocie, w pobliżu której rozpoczyna się trasa oraz sanktuarium w Matemblewie na końcu trasy. Ponadto nagrodą za stromy podjazd na początku szlaku będzie panorama Zatoki Gdańskiej z Łysej Góry, będącej również ośrodkiem sportów zimowych. Na trasie zobaczyć można również cmentarz pole- głych pod koniec II wojny światowej żołnierzy radzieckich, oraz fragment Doliny Radości, podobno najpiękniejszej z dolin, przecinających tereny parku krajobrazowego. Trasa kończy się we Wrzeszczu, skąd istnieje możliwość powrotu SKM lub drogami rowerowymi do Sopotu, lub kontynuowania wycieczki w kierunku zabytkowego centrum Gdańska albo nad morze.

Dolina Radości to od XIX wieku miejsce wypoczynku i rekreacji mieszkań- ? ców Gdańska. Upamiętniona w licznych książkach, m. in. Güntera Grassa oraz Stefana Chwina, dawniej stanowiła swoiste zagłębie przemysłowe. Cystersi z pobliskiego opactwa w Oliwie wykorzystywali od średniowiecza wody potoku płynącego doliną do napędzania kilkunastu młynów, kuźni i prochowni. Jedna z kuźni zachowała się do dzisiaj. Przed wojną w dolinie znajdowało się kilka restauracji oraz skocznia narciarska.

Click here to unlock PDFKit.NET 20 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: N

0 km Sopot (PKP). Od stacji kolejowej jedziemy ulicą Podjazd (nie wjeżdżając na ul. Bohaterów Monte Cassino) przez Al. Niepodległości i dalej ulicą Sikorskiego do ul. Armii Krajowej, następnie Abrahama. Skręcamy w kierunku Opery Leśnej (ulica S. Moniuszki). Przed stawem Nowowiejskiego skręcamy w lewo, w leśną drogę prowadzącą pod górę. 1,3 km Wzgórze Olimpijskie. Cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej poległych w mar- cu 1945 w trakcie walk o Sopot i Gdańsk. Czeka nas spory podjazd na Łysą Górę. 2,0 km Łysa Góra. Wyciąg narciarski, znakomity punkt widokowy na Sopot i Zatokę Gdańską. Za nami jeden z najtrudniejszych podjazdów na całej wycieczce. 3,5 km Skrzyżowanie leśnych dróg. Skręcamy w lewo. 4,3 km Skrzyżowanie z ulicą Reja (asfaltowa droga). Jedziemy dalej prosto pod górę, przecinając tę drogę. 5,1 km Leśnictwo Sopot. Skręcamy w prawo, następnie ostro w lewo. Dość dobra droga doprowadza nas do ulicy Spacerowej. 6,5 km ul. Spacerowa. Przecinamy tę ruchliwą arterię komunikacyjną, i jedziemy wzdłuż niej leśną drogą w kierunku południowym. 7,3 km Skrzyżowanie leśnych dróg. Lekko skręcamy w prawo. Prosto, głębokim wąwo- zem prowadzi droga na Osowę. My skręcamy w prawo i jedziemy na południe. 8,1km Owczarnia. W pobliżu duża ferma owiec, ogródki działkowe. Jedziemy ok. 300 m wzdłuż krawędzi lasu, następnie skręcamy w prawo, na południe ulicą Galaktyczną do końca ogródków działkowych, a następnie ponownie w las. 10,0 km Skręcamy w lewo, następnie po 200 metrach w prawo. Przed nami wąwóz, który stanie się niedługo Doliną Radości. 12,5 km Dolina Radości. Malownicza okolica i piękne widoki wyjaśniają, skąd pochodzi nazwa. Przed pstrągarnią skręcamy w prawo, w tzw. „Kleszą Drogę”, ponownie zagłębiając się w bukowe lasy parku krajobrazowego (dłuższy podjazd). 15,3 km ul. Słowackiego. Przecinamy tą arterię przejazdem pod drogą. Od tego miejsca już cały czas będziemy mieli „z górki” po dość dobrej drodze leśnej. 16,4 km Matemblewo. W pobliżu sanktuarium Matki Boskiej Brzemiennej, położone w pięknej leśnej dolinie. Ulicą Matemblewską jedziemy do ul. Słowackiego. 17,7 km ul. Słowackiego. Od tego miejsca zaczyna się droga rowerowa, która doprowadzi nas do centrum Wrzeszcza. 20,7 km Galeria Bałtycka. Skrzyżowanie z Al. Zwycięstwa. 21,3 km Gdańsk-Wrzeszcz (PKP/SKM).

Dolina Radości

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 21 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 6] Mierzeja Wiślana i Żuławy

Szlak Motławski

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 38 km 3-4 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: płyty betonowe / asfalt Gdańsk - Tczew

Krajobraz żuławski

Jeden z najpopularniejszych szlaków Trójmiasta i okolic łączący Gdańsk z Tczewem. Oznakowany jest kolorem czerwonym i prowadzi wzdłuż rzeki Motławy. Na trasie kilka interesujących kościółków gotyckich oraz przykładów regionalnego budownictwa. Wokół rozciąga się z pozoru monotonny, żuławski krajobraz, który dopiero po bardziej wnikliwym poznaniu staje się niezwykle intrygujący. Szczególne wrażenie wywiera tu Motła- wa, która przecina płaskie i rozległe połacie żuławskich łąk, płynąc spokojnym nurtem przez malownicze wsie o średniowiecznym rodowodzie. Na wiosnę w niektórych miejscach roz- ciągają się po horyzont pola tulipanów. Trasa jest łatwa, płaska, biegnie po mało uczęszczanych drogach publicznych, ścieżkach polnych oraz na odcinku w okolicach Gdańska, po betonowych płytach. Doskonale nadaje się na kilkugodzinną wycieczkę, a wraz ze zwiedzaniem polecanych zabytków i atrakcji w Tczewie, wydłużyć ją można nawet do całego dnia. Wycieczkę można rozpocząć w Tczewie, który jest dobrze skomunikowany z Trójmiastem poprzez pociągi PKP.

Płaski, to najlepszy przymiotnik jakim można określić krajobraz Żuław. Jest ? to obszar depresyjny, który w dużej części znajduje się pod poziomem morza (najniżej położone są okolice Raczek Elbląskich -1,8 m p.p.m.). Żuławy niegdyś porastały bujne lasy łęgowe, dziś jedynie sztucznie nasadzone wierzby na brzegach kanałów oraz topole tworzące drogowe szpalery. Żuławy to także gęsta sieć rzek i kanałów, która powstała w celu odwodnienia ziem. Nieodłącznym elementem żuławskiego krajobrazu są malownicze wioski, z pięknymi domami podcieniowymi oraz gotyckimi kościółkami ze strzelistymi, drewnianymi wieżyczkami.

Click here to unlock PDFKit.NET 22 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O

0 km Gdańsk Główny (PKP/SKM). Kierujemy się ulicą Wały Jagiellońskie i Okopową pod Urząd Wojewódzki (początek szlaku czerwonego), następnie Augustyńskie- go, Pod Zrębem, Dolną Bramą na Opływ Motławy. 1,9 km Brama Nizinna. Opływ Motławy, bastiony XVII w. Jedziemy ulicą Mostową wzdłuż Motławy zgodnie z oznakowaniem szlaku. 3,2 km Olszynka. Ruiny dworu z początku XIX wieku. 6,9 km Krępiec. Ujście Raduni i Czarnej Łachy do Motławy, nowy most Obwodnicy Południowej. 9,1 km Krępiec. Stacja pomp. Uwaga! Możliwość przejazdu przez most w kierunku Przejazdowa i Wyspy Sobieszewskiej. 11,4 km Wiślina / Mokry Dwór. Dawna dzwonnica na cmentarzu, zabytkowy park. Uwaga! Możliwość jazdy w prawo na Pruszcz Gdański. Jedziemy w lewo i koło kościoła w prawo, na drogę rowerową (Szlakiem Mennonitów). 15,7 km Wróblewo. Urocza wieś z pięknie położonym nad brzegiem Motławy szachulcowym kościółkiem, powstałym już w XVI w. Nowa kładka prowadzi bezpośrednio do kościoła. 18,7 km Grabiny Zameczek. Na uboczu pozostałości dawnego zameczku krzyżackie- go, przebudowanego w XVII w. Obecnie zaniedbany dom mieszkalny. Dawniej drewniany akwedukt rzeki Kłodawy nad Motławą. 22,6 km Suchy Dąb. Kościół gotycki. 25,8 km Krzywe Koło. Kościółek gotycki z XV w., dom podcieniowy. 29,2 km Koźliny. Kościół gotycki, spichlerz szachulcowy. 34,5 km Czatkowy. Stare wały wiślane. 37,1 km Tczew. W pobliżu stocznia wiślana i port, możliwość dojazdu do starówki, bulwaru i mostów Tczewskich. Muzeum Wisły, Fabryka Sztuk, dwa kościoły gotyckie. 37,8 km Tczew PKP.

Opływ Motławy

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 23 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 7] Mierzeja Wiślana i Żuławy

Okolice Sztutowa i Kątów Rybackich

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 32 km 3-4 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: asfalt, płyty betonowe Kąty Rybackie - Rybina - Kąty Rybackie

Rybina

Krótka i interesująca wycieczka rowerowa po płaskich terenach Żuław. Propo- nowana trasa ma formę pętli, rozpoczynającej się i kończącej w porcie rybackim w Kątach Rybackich. Wiedzie typowymi drogami żuławskimi o nawierzchni asfaltowej lub, najczęściej, po płytach betonowych które wykorzystuje się często na tych bagnistych terenach do utwardzenia nawierzchni. Po drodze zobaczyć można dawny obóz koncentracyjny Stutthoff w Sztutowie (należy dodatkowo przeznaczyć na jego zwiedzanie 2-3 godziny), węzeł wodny w Rybinie oraz dwa zwodzone mosty. Na trasie znajduje się kilka miejscowości z zachowanym częściowo budownictwem żuławskim. Większość trasy prowadzi polderami poniżej poziomu morza. Wycieczkę można rozpocząć równie dobrze ze Sztutowa bądź Stegny. We wszystkich tych miejscowościach znajdują się parkingi samochodowe. Na obszarze tym nie ma połączeń kolejowych, więc istnieje konieczność dojazdu rowerem z Gdańska, Malborka lub Elbląga, wypożyczenia go na miejscu lub zabrania ze sobą do samochodu.

Rybina stanowi największy na Żuławach węzeł szlaków wodnych. Swój ? początek ma tu Wisła Królewiecka, odgałęziająca się od Szkarpawy, będącej jednym z większych ujściowych ramion Wisły. W pobliżu znajduje się ujście dwóch mniejszych rzek żuławskich: Linawy oraz malowniczej, przepływającej przez Nowy Dwór Gdański Tugi, mającej swoje źródła powyżej Nowego Stawu. Znajduje się tu przystań wodniacka oraz interesujące, zabytkowe ruchome mosty. Jeden z nich jest podnoszony, a drugi, kolejowy, jako jedyny taki czynny obiekt w Europie, jest otwieranym ręcznie mostem obrotowym.

Click here to unlock PDFKit.NET 24 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: P

0 km Kąty Rybackie. Duża miejscowość wypoczynkowa, port rybacki i przystań jachtowa, Muzeum Zalewu Wiślanego. W pobliżu znajduje się rezerwat kormoranów oraz najbardziej oddalony od połączenia z morzem fragment Zalewu Wiślanego. 4,9 km Sztutowo. Duża miejscowość gminna, popularny kurort nadmorski. Szerokie, piaszczyste plaże oddzielone od zabudowy wsi szerokim na blisko kilometr, porośniętym pięknym, sosnowym lasem, wydmowym pasem Mie- rzei Wiślanej. W miejscowości znajduje się Muzeum Stutthoff w Sztutowie, prezentujące mroczną i tragiczną historię tego miejsca. W latach 1939-45 znajdował się w Sztutowie hitlerowski obóz koncentracyjny w którym śmierć poniosło ponad 60 000 ludzi, głównie Polaków z Pomorza oraz Żydów. Obiekt udostęp- niony do zwiedzania. 11,9 km Rybina. Węzeł szlaków wodnych, mosty ruchome, przystań wodna, stacja pomp Chłodniewo. Jest to jedna z największych przepompowni w Polsce i odwadnia tereny polderowe o powierzchni 21 700 ha. 17,4 km Groszkowo. 21,1 km Łaszka. Pozostałości budownictwa żuławskiego. 25,5 km Sztutowo (zwodzony most). Nie wjeżdżając do centrum miejscowości za mostem skręcamy w prawo i jedziemy równolegle do Szkarpawy w kierunku wschodnim. 28,6 km Kobyla Kępa. Pozostałości budownictwa żuławskiego. 32,4 km Kąty Rybackie.

Most zwodzony w Rybinie

Panorama Zalewu Wiślanego

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 25 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 8] Kaszuby

Pierścień Zatoki Puckiej

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 76 km 8-10 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi rowerowe, gruntowe Hel - Puck - Gdynia

Schron „Sabała” w Jastarni

Unikalna w skali Polski trasa rowerowa, biegnąca niemal na całej długości bezpośrednio nad brzegiem morza. Obfituje w liczne atrakcje (m.in. fortyfikacje, zabytki sakralne, plaże), wspaniałe widoki na Zatokę Pucką, daje też możliwość zapoznania się z kulturą Północnych Kaszub. Dzięki bardzo dobrze rozwiniętej bazie noclegowej, warto zostać na półwyspie nieco dłużej. Od Swarzewa do Gdyni trasa oznakowana kolorem niebieskim. Sama trasa należy do łatwych i przebiega w dużej części wydzieloną drogą rowerową (przez Półwysep Helski), drogami asfaltowymi i z betonowych płyt oraz fragmentami przez leśne dukty (z Pucka do Gdyni). Szutrowa nawierzchnia występuje między Swarzewem i Puckiem oraz między Helem a Juratą, a niewielkie pagórki mogą na tych odcinkach wyda- wać się nieco męczące. Nie umniejsza to jednak walorom widokowym tej trasy, które należą do wybitnych. Wycieczkę można przerwać w kilku miejscach (np. w Pucku) i wrócić do Gdyni pocią- giem. Z Pucka istnieje możliwość zmiany trasy w kierunku na Krokową (17 km nowej drogi rowerowej po dawnej linii kolejowej) lub na Rumię wzdłuż szlaku R10, po równym terenie i dobrej nawierzchni.

Muzeum Obrony Wybrzeża w pobliżu Helu to miejsce, w którym fascynują- ? ca historia II wojny światowej jest wciąż żywa. Siedziba tego niezwykłego muzeum znajduje się w największej na świecie baterii artylerii nabrzeżnej „Schleswig-Holstein” o kalibrze 406 mm oraz wieży kierowania ogniem. W niewiel- kich pomieszczeniach monumentalnej budowli zgromadzono mnóstwo pamiątek z tamtych czasów. Budynki MOW to nie jedyne obiekty militarne jakie pozostały po II wojnie światowej na Półwyspie Helskim. Tutejsze lasy i wydmy kryją wiele innych, interesujących budowli: schrony, transzeje, baterie artylerii i stanowiska kierowania ogniem rozciagają się na całym obszarze od cypla helskiego po Jastarnię.

Click here to unlock PDFKit.NET 26 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: L, M

0 km Hel (dworzec PKP). Niezwykła miejscowość na końcu (początku) Polski. Plaże, latarnia morska, fokarium, fortyfikacje, ul. Wiejska z tradycyjną zabudo- wą rybacką, Muzeum Rybołówstwa w gotyckim kościele, marina, port rybacki i dawna baza marynarki wojennej. 0,8 km Muzeum Obrony Helu. 9,8 km Jurata. Molo spacerowe, plaża, park linowy, punkty gastronomiczne. 12,6 km Jastarnia. Port rybacki i jachtowy, kościół rybacki, Muzeum Pod Strzechą, „Chata Rybacka”, ul. Sychty – główna ulica handlowa i spacerowa, plaża, fortyfikacje Ośrodka Oporu Jastarnia z 1939 roku. 20,0 km Kuźnica. Port rybacki, kościół neogotycki, Góra Libek, plaża. 25,5 km Chałupy. Plaża, niewielka przystań. 32,7 km Władysławowo. Jedno z najpopularniejszych nadmorskich miejscowości wypoczynkowych. Port rybacki i jachtowy, Dom Rybaka z punktem widokowym i Muzeum Motyli, Hallerówka, gastronomia, plaża. 36,2 km Swarzewo. Sanktuarium Matki Bożej Swarzewskiej, barokową kapliczka - studzienka, niewielka przystań nad Zatoka Pucką, skansen rybacki. 42,6 km Puck (opis przy trasie nr 9). 46,0 km Błądzikowo. Jedziemy w kierunku morza polną drogą. Przekraczamy mostek i wjeżdżamy na klif rzucewski. 50,3 km Rzucewo. Pałac z poł. XIX w., obecnie hotel Zamek Jan III Sobieski, park pałacowy, niewielka stanica wodna nad Zatoką Pucką, stanowisko archeologiczne - osada Łowców Fok na Cyplu Rzucewskim, malowniczy Las Rzucewski, aleja lipowa. 54,2 km Rezerwat „Beka”. Cenny rezerwat ornitologiczny u ujścia rzeki Redy. Oprócz rzadkich gatunków ptactwa pod ochrona znajdują się tu zabagnione słone łąki obfitujące w unikalne gatunki roślin słonolubnych. 57,5 km Dawne składowisko popiołów Elektrociepłowni Wybrzeże. Skręcamy w lewo za znakami, w prawo szlak R10 w kierunku Rumi i Gdyni. 63,2 km Mechelinki. Plaża, przystań rybacka, punkty gastronomiczne, ładny klif. Przy pętli jedziemy pod górę polną drogą, następnie przez „Góry Grunwaldowe”. Ładna panorama zatoki, droga leśna prowadzi na Pierwoszyno. 66,8 km Pierwoszyno, następnie Kosakowo. Droga rowerowa wzdłuż płotu lotniska, następnie droga polna do ul. Płk. Dąbka, obok nowego centrum handlowego. 69,8 km Gdynia (ul. Pułkownika Dąbka). Dojazd do SKM Gdynia Chylonia ulicami Unruga i Pucką lub do PKP Gdynia Główna ulicami Kwiatkowskiego, Janka Wiśniewskie- go (obie trasy ok. 6 km).

Pałac w Rzucewie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 27 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 9] Kaszuby

Rowerowy Szlak Północnych Kaszub

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 115 km 12-14 godzin (2 dni) Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: mieszana Gdynia - Krokowa - Wejherowo

Skansen w Nadolu

Doskonała propozycja dwudniowej wycieczki, dzięki której turysta ma możliwość poznania krajobrazu, historii i zabytków Północnych Kaszub. Na szlaku leży malowniczy, położony nad morzem Puck, zawsze piękne nadbałtyckie plaże w Dębkach i Białogórze, interesujący zamek w Krokowej oraz rozległe lasy Puszczy Darżlubskiej z miejscem pamięci w Piaśnicy i Kalwaria Wejherowska. Unikalnym na tle regionu atutem tej trasy jest odcinek z Łebcza do Sławoszyna, który na długości ok. 12 km wiedzie asfaltową drogą rowerową, zbudowaną na dawnym nasypie nieczynnej już linii kolejowej. Znaczna część wycieczki biegnie międzynarodowym szlakiem R10, który jest oznakowany z Gdyni do Swarzewa. Odcinek z Białogóry do Wejherowa również jest oznakowany kolorem zielonym. Trasa została wyznaczona drogami gruntowymi, które mają niezbyt dobrą nawierzchnię, ale są bezpieczne i pozbawione samochodów, w odróżnieniu od zatłoczo- nych i niebezpiecznych dróg publicznych. Nocleg rekomendowany w okolicach Krokowej.

Piaśnica to niewielka osada, której historia została spisana ludzką krwią. ? To właśnie w tutejszych lasach, pomiędzy Piaśnicą a Wejherowem, jesienią 1939 roku zostały wykonane masowe mordy na przedstawicielach pomorskiej elity społecznej. Według różnych źródeł, szacuje się że w piaśnickich lasach życie straciło 4 – 12 tys. nauczycieli, polityków i duchowieństwa. W 1944 r. podjęto próby zatarcia śladów zbrodni, część mogił została zniszczona. Co roku, w październiku odbywają się tu uroczystości upamiętniające ofiary tej zbrodni.

Click here to unlock PDFKit.NET 28 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: K, L, M

0 km Gdynia Chylonia. Jedziemy ulicą Pucką, wjeżdżamy w drogę wewnętrzną EC Wybrzeże, która doprowadzi nas do składowiska popiołów w pobliżu Rewy. 27,0 km Puck. Rynek z kamieniczkami i neogotyckim ratuszem, gotycka fara z cennym wystrojem wnętrza, port rybacki i nowoczesny port jachtowy, muzeum Ziemi Puckiej. 33,0 km Swarzewo. Opis przy trasie nr 8. Uwaga! W Swarzewie należy kierować się w gruntową drogę na Łebcz, gdzie wjeżdżamy na nasyp nieczynnej linii kolejowej. 37,3 km Łebcz. Kościół neobarokowy, dworek z XIX w. Od tego miejsca do Krokowej rozpoczyna się droga rowerowa wybudowana na nieczynnej linii kolejowej. 44,2 km Kłanino. Pałac z XIX-XX w. z zabudowaniami folwarcznymi. 49,0 km Sławoszyno. Uwaga! szlak odbija na północ, do Krokowej ok. 3 km, możliwy również wariant trasy asfaltem przez Krokową na północ.

52,0 km Krokowa. Okazały pałac Krokowskich z XVIII w. z izbą muzealną dotyczącą dziejów rodu, Muzeum Regionalne i neogotycki kościół. 70,5 km Dębki. Niewielka lecz popularna miejscowość wypoczynkowa na Bałtykiem u ujścia Piaśnicy, dobrze rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna, drewniany kościół i chata kaszubska, przy mostku na Piaśnicy replika słupa granicznego z 1920 r. 79,4 km Białogóra. Nadmorska miejscowość wypoczynkowa znana ze stadniny koni i pięknej plaży. 83,6 km Wierzchucino. Wieś nieopodal jez. Żarnowieckiego, kościoły neogotyckie: katolicki z pocz. XX w, ewangelicki z końca XIX w. (opuszczony). 86,4 km Brzyno. Dwór z pocz. XX w. Zaraz obok, w Prusewie, okazały dwór, wokół uroczy park z zabytkowym drzewostanem. 90,7 km Nadole. Wieś letniskowa nad jez. Żarnowieckim, nad jeziorem niewielka przystań oraz skansen z kaszubską zagrodą gburską. 94,0 km Czymanowo. Monumentalna elektrownia szczytowo-pompowa Żarnowiec. 104,0 km Piaśnica. Miejsce pamięci narodowej z Pomnikiem Ofiar Piaśnicy , masowe groby pomordowanych w latach 1939-1940 przez hitlerowców mieszkańców Pomorza. 115,0 km Wejherowo. Kalwaria, Pałac Przebendowskich, (muzeum), barokowy kościół klasztorny, rynek z barokowym kościołem farnym i neobarokowym ratuszem.

Ujście rzeki Piaśnicy

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 29 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 10] Kaszuby

Szlak Kamiennych Kręgów

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 32 km 4-5 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe Ostrzyce - Trątkownica - Ostrzyce

Panorama Szwajcarii Kaszubskiej

Trasa prowadząca z Ostrzyc do kręgów kamiennych znajdujących się w pobliżu Trątkow- nicy to świetna propozycja na wycieczkę po Kaszubach. Charakterystycznym elementem tutejszego pejzażu jest pagórkowata wysoczyzna morenowa z licznymi, głęboko porozci- nanymi obniżeniami, wypełnionymi malowniczymi jeziorami rynnowymi i rzekami. Dzięki temu trasa jest niezwykle atrakcyjna pod względem krajobrazowym, ale też momentami stosunkowo trudna ze względu na nieco uciążliwe podjazdy. Wysiłek wynagradzają jednak rozległe i piękne panoramy okolicznych wzgórz i polodowcowych rynien. Główną atrakcją trasy, oprócz wspaniałej kaszubskiej przyrody jest cmentarzysko kurhanowe i kamienne kręgi w Trątkownicy, zwane „Kamiennym Weselem”. W odróżnieniu od Węsiorów, Odrów i Leśna są one niemal zupełnie nie znane. Ciekawostką zoologiczną na trasie jest natomiast ferma łosi w okolicy wsi Koszowatka. Na szlaku znajdują się tablice informacyjne.

Przemierzając Kaszuby rowerem czy też samochodem zapewne wielu z nas ? nie raz zastanawiało się nad fenomenem kaszubskiego krajobrazu. Od poko- leń na Kaszubach krąży pewna legenda, która opisuje jak to wszystko się zaczęło: „Kiedy Pan Bóg stworzył ziemię, zupełnie zapomniał o Kaszubach… na szczęście upomniał się o nie anioł, który miał czuwać nad tą krainą. Popatrzył Bóg do swoich zasobnych worów, a tam na dnie zostało wszystkiego po trochu. Obdarzył więc ją tym wszystkim, co pozostało: sosnowymi borami, liściastymi lasami, jeziorami, rzekami, morzem, wydmami, klifowymi brzegami, piaszczystymi plażami, wzgó- rzami i dolinami. Wszystkiego było po trochu. Popatrzył stwórca na swe dzieło i uśmiechnął się. Wtedy zaświeciło słońce, a w jego promieniach ukazało się całe piękno Kaszub”.

Click here to unlock PDFKit.NET 30 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: J

0 km Ostrzyce. Popularna, kaszubska miejscowość letniskowa nad jez. Ostrzyc- kim. Kąpielisko nad jez. Ostrzyckim z wypożyczalnią sprzętu wodnego, liczne smażalnie ryb i bary z tradycyjną kuchnią kaszubską, trasy Nordic Walking, punkt widokowy Jastrzębia Góra, park linowy Stolem, rejsy statkiem po jeziorze. Początek trasy na parkingu przy punkcie informacji turystycznej. 6,3 km Goręczyno. Kościół barokowy z 1639 r. z cennym wystrojem wnętrza. 9,9 km Somonino. Duża miejscowość gminna. 13,2 km Wyczechowo. Dwór z XIX w. 14,3 km Trątkownica. Położone w lesie na wschód od wsi „Kamienne Wesele” to cmentarzysko kurhanowe i kamienne kręgi pochodzące z ok. II wieku n.e. Kręgi znajdują się na wschód od miejscowości, na leśnej polanie. 15,3 km Kręgi kamienne. Szlak prowadzi niewielką pętlą w kierunku Borcza i wraca do Wyczechowa, można też wrócić do Wyczechowa tą samą drogą, którą jechaliśmy do kręgów. Z Wyczechowa do Sławek trasa pokrywa się z czarnym szlakiem pieszym. 17,3 km Mały Dwór. 19,4 km Wyczechowo. 21,5 km Nowy Dwór. 26,0 km Sławki. Miejsca widokowe. 28,3 km Rąty. Szachulcowa chata kaszubska z XIX w., cmentarz ewangelicki. 29,8 km Koszowatka. „Łosiowa Dolina”. 32,4 km Ostrzyce.

Jezioro Ostrzyckie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 31 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 11] Kaszuby

„Kółko Raduńskie” na rowerze

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 60 km 8-9 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe i asfaltowe Somonino - Ostrzyce - Somonino

Kolegiata w Kartuzach

Wspaniała krajobrazowo propozycja wycieczki rowerowej, wiodąca drogami publicznymi, gruntowymi oraz polnymi ścieżkami niemal dokładnie wzdłuż jezior tworzących Kółko Raduńskie. Trasa jest dość trudna i przeznaczona dla rowerzystów wprawionych w jeździe w niemal górskich warunkach (liczne podjazdy i zjazdy). Jednak jej walory krajobrazowe są niezrównane i uznać ją można za jedną z najpiękniejszych w regionie. Widoki na kaszubskie jeziora zapierają dech w piersiach i pozwalają zapomnieć o zmęczeniu. Trasę warto podzielić na kilka etapów (2-3 dni), wydłużając ją i urozmaicając zwiedzaniem ciekawych obiektów, położonych w pobliżu trasy. Do najciekawszych obiektów w okolicy należą: Kartuzy z licznymi zabytkami, Ostrzyce oraz Chmielno - popularne miejscowości wypoczynkowe, Wieżyca i Szymbark z Centrum Edukacji i Promocji Regionu oraz najwyż- szym wzniesieniem Kaszub – Wieżycą. W okolicy znajduje się bardzo dużo kwater agroturystycznych i ośrodków wypoczynkowych, więc znalezienie noclegu nie jest problemem.

„Droga Kaszubska”, przez którą prowadzi część proponowanej trasy, to jedna ? z najpiękniej położonych tras turystycznych i komunikacyjnych na Pomorzu, a kto wie, może nawet w Polsce. Rozpoczyna się w Garczu, prowadzi wzdłuż Jezior Raduńskich przez letniskowe wsie Chmielno, Zawory, Ręboszewo, Brodnicę Dolną, Ostrzyce, kończąc swój bieg pod Wieżycą. Wybudowana została w latach 60-tych XX w. Przemierzając Drogę Kaszubską można rozkoszować się wspaniałymi wido- kami na krajobrazy Pojezierza Kaszubskiego. Trasa została oznakowana charakterystycznymi głazami, na których namalowany został jej przebieg.

Click here to unlock PDFKit.NET 32 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: J

0 km Somonino (PKP). Duża wieś gminna. Od stacji jedziemy na Sławki, skręcamy przez tory na Goręczyno. 3,0 km Goręczyno. Popularna miejscowość letniskowa nad Radunią. Wjeżdżamy w las. Uwaga! Długi, stromy i męczący podjazd w kierunku Kartuz. 4,8 km Ramleje. 12,6 km Kartuzy. Gotycki zespół poklasztorny Kartuzów, Muzeum Kaszubskie, zabytkowe centrum i rynek. Jedziemy ulicą Zamkową, następnie Piłsudskiego do Centrum, stamtąd 3 Maja między jeziorami na ul. Chmieleńską. Wjeżdżamy w las, do Chmielna znaki niebieskie. 16,4 km Kosy. Uwaga! Stromy zjazd, ok. 100 metrów różnicy wysokości na odcinku dwóch kilometrów. Po drodze Góra Tamowa – wzniesienie z rozległym widokiem na chmieleńskie jeziora. Do Chmielna wjeżdżamy drogą prowadzącą przesmykiem między jeziorami Kłodno, Białe i Rekowo. 20,9 km Chmielno. Popularna miejscowość wypoczynkowa otoczona jeziorami: Kłodno, Rekowo, Białe. Muzeum Ceramiki Kaszubskiej Neclów, izba regionalna, neoromański kościół z XIX w., grodzisko wczesnośredniowieczne, kąpielisko nad Jeziorem Kłodno. 37,9 km Stężyca. Gminna wieś, malowniczo położona na przesmyku Jeziora Raduńskie- go i Jeziora Stężyckiego, we wsi dwa kościoły: barokowy z XVIII w. oraz neogotycki z XIX w. 43,8 km Gołubie. Ogród botaniczny, stacja PKP. 48,6 km Krzeszna. Stacja PKP. 50,8 km Kolano (Wieżyca). W pobliżu Szymbark – Centrum Edukacji i Promocji Regionu, liczne atrakcje – „Dom do góry nogami”, najdłuższa deska świata, browar kaszubski, „Dom Sybiraka” i wiele innych atrakcji. Niedaleko również rezerwat „Szczyt Wieżyca” (329 m. n. p. m.). Piękny las bukowy, wieża widokowa. W Wieżycy liczne ośrodki wypoczynkowe i kwatery agroturystyczne, stacja PKP. 53,8 km Ostrzyce. Popularna miejscowość letniskowa. 57,3 km Goręczyno. Stąd 3 km do Somonina – stacja PKP (60,3 km.)

Jezioro Małe Brodno

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 33 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 12] Kaszuby

Wokół „Kaszubskiego Morza” Jezioro Wdzydze

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 46 km (ok. 80 km) 6-8 (9-11) godzin (1-2 dni) Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe Pętla wokół Jeziora Wdzydze

Skansen we Wdzydzach Kiszewskich

Wspaniała i niezwykle bogata w atrakcje trasa po Wdzydzkim Parku Krajobrazowym i okolicy. Głównym tematem wycieczki jest cenne przyrodniczo i atrakcyjne turystycznie Jeziora Wdzydze. Oprócz tzw. „Kaszubskiego Morza” wycieczka obejmuje też słynny skansen kaszubski we Wdzydzach oraz wieś Wiele z neobarokową kalwarią. Trasa obfituje w piękne widoki i pod względem krajobrazowym jest jedną z najciekawszych na Kaszubach. Prowadzi szlakami Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego: niebieskim, zielonym i czerwonym, drogami publicznymi o niskim natężeniu ruchu oraz w dużej mierze drogami gruntowymi przez pola i lasy. Trasa ma formę pętli wokół jeziora (46 km). Dojazd z Lipusza do Czarliny lub z Kościerzyny do Olpucha mają po ok. 16-18 km. Wycieczkę podzielić można na 2, lub nawet 3 etapy z noclegiem w jednej z wsi letniskowych np. we Wdzydzach Tucholskich, Borsku lub Wielu. Warto na dłużej zatrzymać się we Wdzydzach Kiszewskich, gdzie oprócz skansenu koniecznie trzeba wspiąć się na wieżę widokową, by z góry podziwiać „krzyż Jezior Wdzydz- kich”. Widoki zapierają dech w piersi.

Wdzydze Kiszewskie to jedna z najbardziej znanych wsi turystycznych ? Kaszub. Sławę temu miejscu przynieśli Państwo Gulgowscy, którzy w 1906 r. odkupili XVIII wieczną chałupę miejscowego gbura i utworzyli pierwsze w Polsce muzeum na wolnym powietrzu. Obecnie w muzeum znajduje się ok. 50 obiektów pochodzących z terenów Kaszub i Kociewia, które są wspaniałym dowodem bogactwa i różnorodności budownictwa wiejskiego z okresu XVII-XX w. W skansenie podziwiać można chałupy, dwory, szkołę, karczmy, młyny, kościoły - wszystkie wiernie odtworzone i wyposażone w autentyczne narzędzia, urządzenia gospodarcze i przemysłowe.

Click here to unlock PDFKit.NET 34 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: G

0 km Wdzydze Kiszewskie. Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny – skansen budownictwa Kaszub i Kociewia, liczne chaty, budynki gospodarcze, wiatraki, kościoły i dworki, najstarszy skansen w Polsce. Stanica wodna, dobra baza turystyczna, wieża widokowa, statek wycieczkowy Stolem. 4,4 km Gołuń. Miejscowość wypoczynkowa, ośrodki wypoczynkowe, pole namiotowe, kwatery agroturystyczne, węzeł szlaków. 12,4 km Lipa. Przystań żeglarska „Wdzydzki Raj”. 14,2 km Wdzydze Tucholskie. Wieś wypoczynkowa, kwatery agroturystyczne, pensjonaty, ośrodek wypoczynkowy, punkt widokowy, zabudowa drewniana. 18,0 km Borsk. Wieś wypoczynkowa, zabudowa drewniana, rzeka Wda (szlak kajakowy). 21,7 km Górki. 25,0 km Wiele. Neobarokowy kościół z cennym barokowym wyposażeniem kalwaria wielewska wybudowana w latach 1915-1927 w skład której wchodzą 23 obiekty: neobarokowe kapliczki, grupy figur, święte schody i ambona jez. Wielewskie z kąpieliskiem i infrastrukturą rekreacyjną Muzeum Ziemi Zaborskiej. 28,0 km Przytarnia. 40,4 km Czarlina. Wieś wypoczynkowa, kwatery agroturystyczne, ośrodek wypoczynkowy z infrastrukturą dla turystyki wodnej, punkty widokowe na kompleks jezior Wdzydzkich. 45,9 km Wdzydze Kiszewskie.

Dojazd od Kościerzyny (PKP) do Wdzydz Kiszewskich: Jedziemy niebieskim szlakiem rowerowym, głównie lasami w kierunku południowym do Wdzydz Kiszewskich (długość trasy 18,2 km).

4,0 km Szarlota. Ładne jezioro, ośrodki wypoczynkowe. 11,2 km Juszki. Urocza wieś nad jez. Mielistym z regionalną, drewnianą zabudową z XIX i XX w.

18,2 km Wdzydze Kiszewskie.

Dojazd od Lipusza (PKP) do Czarlina: Jedziemy czerwonym szlakiem, lasami w kierunku wschodnim do Czarliny (16 km).

6,2 km Płocice. 12,7 km Loryniec. Ujście rzeki Trzebiochy do Wdy. 16,0 km Czarlina.

Wieża widokowa we Wdzydzach Kiszewskich

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 35 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 13] Kaszuby

Pętla Parchowska

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 23 km 3 godziny Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski / trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe, asfalt Parchowo - Nakla - Parchowo

Szlak rowerowy w okolicach Parchowa

Dobrze oznakowany kolorem czerwonym szlak rowerowy w postaci pętli, mający swój początek i koniec w Parchowie. Głównym walorem okolic tej miejscowości jest krajobraz, w którym dominują malownicze wzgórza i piękne rynnowe jeziora. Atutem jest także dziewicza przyroda, niemal nietknięta jeszcze przez cywilizację. Licząca nieco ponad 23 km Pętla Parchowska prowadzi przez najciekawsze tereny gminy, ukazując bogactwo i piękno tej części Kaszub. Trasa należy do średnio trudnych, a zważywszy na różnice wysokości, momentami mniej wprawiony rowerzysta trochę może się zmęczyć. Doskonale nadaje się natomiast na pierwszy, rowerowy kontakt z kaszubskim krajobrazem. W gminie Parchowo wyznakowano w sumie ok. 50 km szlaków przeznaczonych nie tylko dla rowerzystów, ale również dla narciarzy biegowych. Drugim ciekawym szlakiem przebie- gającym w pobliżu jest oznakowana na zielono „Pętla Nakielska”, o długości 20 km.

Jezioro Mausz to polodowcowe jezioro rynnowe zlokalizowane na wschod- ? nim krańcu Pojezierza Bytowskiego w okolicy Parchowa. Wyjątkowo urokliwy zbiornik posiada urozmaiconą i malowniczą linię brzegową z licznymi zatoczkami i półwyspami. Jeden z nich wcina się w środek jeziora jako półwysep, z leżącą na nim letniskową wsią Ostrów – Mausz. Maksymalna głębokość jeziora to 45 m. Sandacze, szczupaki, liny, leszcze, okonie, płocie i karasie to tylko niektóre z ryb, jakie żyją w głębinach Mausza. Akwen doskonale nadaje się uprawiania turystyki wodnej i wypoczynku. Wokół jeziora zlokalizowane są wsie letniskowe: Kłodno, Ostrów Mausz, Frydrychowo oraz w niewielkiej odległości Sulęczyno.

Click here to unlock PDFKit.NET 36 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: E

0 km Parchowo. Kaszubska wieś o historii wywodzącej się jeszcze z czasów krzyżackich. Neoromański kościół p.w. św. Mikołaja z pięknym barokowym wyposażeniem, Pałac i park z XIX w. - obecnie ośrodek wychowawczy, drewniane chałupy z XIX w., wypożyczalnia rowerów „Kaszubskie Rowery”. 2,4 km Jamnowski Młyn. W pobliżu kamień papieski przy moście na Słupi. 3,5 km Jamno. Dawne budynki polskich służb granicznych z okresu międzywojennego, dwa stanowiska archeologiczne w postaci grodzisk z VIII-IX w. oraz XI w. 6,9 km Gołczewo. Izba Regionalna, interesująca wystawa etnograficzna dawnego sprzętu rolniczego. 10,6 km Jezioro Stropno. 10,8 km Jezioro Glinowskie. Miejsce odpoczynku z pomostem i wiatą turystyczną. 15,1 km Nakla. Współczesny kościół z ciekawym wystrojem wnętrza. 19,5 km Jezioro Mausz. Rozległe i niezwykle malownicze jezioro, będące jednym z najpiękniejszych na Kaszubach. W okolicy liczne ośrodki wypoczynkowe z infrastrukturą turystyki wodnej i baza gastronomiczna. 23,3 km Parchowo.

Wnętrze kościoła w Nakli

Jezioro Mausz

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 37 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 14] Kociewie i Bory Tucholskie

Szlak Grzymisława

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 102 km 12-14 godzin (2 dni) Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi asfaltowe Tczew - Nowe - Twarda Góra

Katedra w Pelplinie

Najdłuższy i zarazem najciekawszy spośród liczącej ponad 800 km sieci „Kociewskich Tras Rowerowych”. Na jego pokonanie warto przeznaczyć dwa dni (z noclegiem w Gniewie lub jego okolicach), aby w pełni doświadczyć wszystkich atrakcji, jakie czekają na trasie. Nazwa szlaku pochodzi od średniowiecznego władcy tych ziem, księcia tczewskiego Grzymisława, a tematem przewodnim jest dziedzictwo kulturowe Kociewia. Po drodze zobaczyć można zabytki Tczewa, bezcenny zespół katedralny w Pelplinie, urokliwe miasteczko Gniew z monumentalnym zamkiem krzyżackim oraz położone na wysokiej wiślanej skarpie Nowe. Trasa prowadzi lokalnymi drogami o niskim natężeniu ruchu oraz leśnymi i polnymi drogami o nawierzchni gruntowej. Niekiedy piaskowa nawierzchnia w lasach może być uciążliwa, dlatego też lepiej jest zabrać grubsze opony. Szlak jest dość długi i nieco trudny, przezna- czony jest raczej dla bardziej doświadczonych rowerzystów, niemniej jednak godny uwagi ze względu na wspaniałe zabytki i malownicze krajobrazy Kociewia – „Łagodnej Krainy”.

Cystersi to katolicki zakon założony w 1098 r. we Francji, który na terenach ? Polski pojawił się w XII w. Zakonnicy prowadzili życie w opactwach i klaszto- rach, które w średniowieczu często stanowiły ważne ośrodki kultury wprowadzają- cymi postęp w rolnictwie i rzemiośle. Cechą charakterystyczną w ich działalności były też okazałe świątynie z pełnym przepychu, bogatym w cenne dzieła sztuki wystrojem. Na Pomorzu Cystersi założyli trzy główne ośrodki: w Oliwie, Żarnow- cu i Pelplinie. Wszystkie przetrwały po dziś dzień i są udostępnione dla turystów. Na Pomorskim Szlaku Cysterskim i jednocześnie na Szlaku Grzymisława leżą kościo- ły w Rajkowach i Nowej Cerkwi, a także katedra i Muzeum Diecezjalne w Pelplinie.

Click here to unlock PDFKit.NET 38 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O, R, U Z

0 km Tczew. (Dworzec PKP). Zabytkowe mosty na Wiśle z XIX wieku, Stare Miasto, gotycka fara z pięknym wystrojem wnętrza, neogotycki ratusz, Fabryka Sztuk, Muzeum Wisły), Bulwar Nadwiślański. 25,7 km Rajkowy. Barokowy kościół z I poł. XVIII w. usytuowany na wzniesieniu. We- wnątrz interesujący wystrój: barokowy ołtarz główny, gotycka figura Madonny. 29,9 km Pelplin. Gotycki zespół pocysterski: katedra i dawny klasztor cystersów, Muzeum Diecezjalne – skarbnica sztuki sakralnej Pomorza, w tym unikalna Biblia Gutenberga z XV w., Góra Jana Pawła II – miejsce, w którym w czerwcu 1999 r. papież Jan Paweł II odprawił mszę świętą, klasycystyczny pałac biskupi z 1837 r., gotycki kościół pw. Bożego Ciała z barokowym i rokokowym wyposażeniem. 39,0 km Nowa Cerkiew. Gotycko-barokowy kościół. Piękny, XVIII-wieczny ołtarz główny z gotycką figurą Matki Boskiej Bolesnej. 45,5 km Dzierżążno. Gotycki kościół z szachulcową wieżą, wewnątrz barokowe wyposażenie. 54,7 km Gniew. Zamek krzyżacki z XIII-XIV w., jedna z najpotężniejszych krzyżackich warowni na Pomorzu. Starówka z neogotyckim ratuszem, gotyckim kościołem św. Mikołaja, podcieniowymi kamieniczkami o średniowiecznym rodowodzie. 62,7 km Piaseczno. Gotycko-barokowy kościół stanowiący od 1968 r. Sanktuarium Matki Boskiej Piaseckiej. Obiektem kultu jest tu gotycka figura Matki Boskiej, znajdująca się w ołtarzu głównym. Wnętrze zdobi piękne, barokowe i rokokowe wyposażenie. 78,2 km Kościelna Jania. Gotycko-barokowy kościół. 79,2 km Stara Jania. Dwór z XIX w. Uwaga! stacja PKP Twarda Góra km 91:70; możliwość zakończenia wyjazdu bez zwiedzania Nowego. 96,7 km Nowe. Gotycki kościół z XIV-XV w z cennym wystrojem wnętrza. Pozostałości zamku krzyżackiego, rynek z kamieniczkami. 101,7 km Twarda Góra (powrót z Nowego ok. 5km). Stacja PKP.

Zabytkowe mosty tczewskie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 39 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 15] Kociewie i Bory Tucholskie

W dolinie Wierzycy i Wietcisy

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 76 km 9-11 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa trudna rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: mieszana Starogard Gd. - Skarszewy - Starogard Gd.

Kościół w Szczodrowie

Powiat Starogardzki posiada jedną z najlepszych sieci szlaków rowerowych na Pomorzu, których atutem jest dobra integracja z komunikacją publiczną. Proponowana trasa to połączenie kilku szlaków w okolicy Starogardu Gdańskiego, łącząca ze sobą historyczne miejscowości o bogatym dziedzictwie kulturowym. Prowadzi głównie w pobliżu doliny Wierzycy oraz jej dopływu – Wietcisy, najpierw czarnym szlakiem „Joannitów” do Skarszew, następnie niebieskim „Tczewskim”, ponownie czarnym „Opata Wernera” a na koniec niebieskim „Starogardzkim”. Jest to propozycja dla osób zainteresowanych historią i zabytkami, ale miłośnicy przyrody i widoków z pewnością również będą zachwyceni malowniczymi, urozmaiconymi krajobrazami Kociewia.

Skarszewy posiadają obecnie najlepiej zachowane na Pomorzu Gdańskim ? gotyckie mury obronne. Pierwsze obwarowania miejskie powstały najpraw- dopodobniej w czasach, gdy w Skarszewach przebywali joannici. Były to drewnia- no-ziemne umocnienia wzmocnione kamieniami. W 1370 roku Skarszewy przejęte zostały przez Zakon Krzyżacki. To oni zbudowali tu pod koniec XIV stulecia nowe mury. W niższych częściach jako budulca użyto kamieni, a w wyższych cegieł. Wjazd do Skarszew prowadził przez dwie bramy, a dodatkowym elementem obron- nym były cztery baszty. Najwięcej z obwarowań zachowało się w południowej i wschodniej części miasta.

Click here to unlock PDFKit.NET 40 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: Q

0 km Starogard Gdański (dworzec PKP). Rynek z zabytkową zabudową (kamieniczki, neorenesansowy ratusz), neogotycki kościół św. Katarzyny, fara św. Mate- usza: wspaniały przykład gotyckiej architektury sakralnej z okazałymi szczytami elewacji nawy głównej i bocznych, bogaty i cenny wystrój wnętrza, Muzeum Ziemi Kociewskiej mieszczące się w średniowiecznych basztach Książęcej i Gdańskiej, pozostałości średniowiecznych murów obronnych, młyn i pałac Wiechertów, kompleks neogotyckich budynków Stada Ogierów, stadion miejski im. Kazimierza Deyny z pomnikiem tego wybitnego, urodzonego Starogar- dzie Gdańskim piłkarza. Wyjazd z miasta od dworca ul. Kolejową, następnie Sikorskiego, Jagiełły, Zblewską. 4,2 km Nowa Wieś Rzeczna. Zalew na rzece Wierzycy i niedawno wybudowana elektrownia wodna. 18,8 km Pogódki. Pocysterski kościół barokowy z XVIII w. Wewnątrz bogate, pełne przepychu wyposażenie pochodzące z okresu baroku i rokoko; obiekt na trasie Pomorskiego Szlaku Cysterskiego. 31,9 km Szczodrowo. Późnośredniowieczny drewniany kościół, jedyny taki zabytek na Kociewiu. 38,8 km Skarszewy. Średniowieczne miasto z zachowanym układem urbanistycznym. Urokliwy rynek z zabytkowymi kamieniczkami z XVIII i XIX w. Gotycki kościół św. Michała Archanioła z pięknym barokowym i rokokowym wyposażeniem (m.in. ołtarze, ambona, obrazy). Pozostałości średniowiecznych murów obronnych z fragmentami baszt obronnych. Pozostałości zamku joannitów. 58,6 km Starogard Gdański, dworzec PKP (wjazd od Żabna ulicami: Kalinowskiego, Skarszewską).

Krajobraz kociewski

Wnętrze kościoła w Pogódkach

Kościół w Pogódkach

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 41 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 16] Kociewie i Bory Tucholskie

Trasa kociewsko-borowiacka

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 76 km 9-11 godzin (1-2 dni) Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: mieszana Czarna Woda - Starogard Gdański

Dolina Wdy

Ponad 800 km szlaków, liczne miejsca odpoczynku dla rowerzystów, tablice informacyjne, oprócz tego malownicze jeziora, lasy i wspaniałe zabytki. To wszystko oferuje turystom Kociewie i tamtejsza rozbudowana sieć „Kociewskich Tras Rowerowych”. Proponowana trasa to kombinacja trzech szlaków (czerwony „Borowiacki”, zielony „Jeziorny” i żółty „Św. Rocha”), która poprowadzi turystów przez rozległy kompleks Borów Tucholskich oraz umożliwi zobaczenie kilku interesujących zabytków w okolicy Starogardu Gdańskiego, będącego nieformalną stolicą Kociewia. Największą atrakcją trasy są zapewne wspaniałe lasy Borów Tucholskich z największym z kociewskich jezior Kałębie w Osieku oraz perełką w postaci uroczej wsi Kasparus, gdzie zachowała się tradycyjna drewniana zabudowa. Wycieczka rozpoczyna się w Czarnej Wodzie a kończy w Starogardzie Gdańskim. Warto podzielić trasę na dwa dni z noclegiem w okolicach Osieka, gdzie znajdują się liczne kwatery agroturystyczne.

Prawdziwym klejnotem Borów Tucholskich jest Wda, będąca jedną ? z najpiękniejszych rzek Pomorza. Ze względu na spokojny nurt i wspaniałe walory krajobrazowe doskonale nadaje się do uprawiania kajakarstwa. Rzeka wraz z okolicami urzeka też pięknem przyrody. Jej znaczna część płynie przez obszary chronione: Wdzydzki Park Krajobrazowy oraz Wdecki Park Krajobrazowy, który został specjalnie powołany w celu ochrony macierzystej przyrody Wdy.

Click here to unlock PDFKit.NET 42 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: Q, R, T, U

0 km Czarna Woda. Miasto nad Wdą, stanica kajakowa, galeria sztuki Ostoja, drewniana chata borowiacka z wystawą o Borach Tucholskich i Dolinie Wdy. Czerwonym szlakiem „Borowiackim” kierujemy się na Osieczną. 14,1 km Osieczna. Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP z 1928 r. Uwaga! Z Osiecznej można udać się niebieskim Szlakiem Droga Połomska do Lubichowa, lub zielonym szlakiem do Kalisk. 25,2 km Kasparus. Urocza wieś w lasach Borów Tucholskich z zachowaną drewnianą zabudową (liczne przykłady borowiackich chat), ryglowy kościół z 1926 r. i drewniana plebania z poł. XIX w.

Uwaga! Z Kasparusa kierujemy się na wschód zielonym szlakiem „Jeziornym”. W kierunku północnym szlak ten biegnie przez Lubichowo, Sumin, Starogard Gdański do Skarszew. 36,2 km Osiek. Wieś wypoczynkowa nad największym kociewskim jeziorem Kałębie, przystań i kąpielisko nad jeziorem, neogotycki kościół z 1866 r. św. Rocha, kilka drewnianych, borowiackich chat. Uwaga! W Osieku zmieniamy szlak na żółty „Św. Rocha” który doprowadzi nas do Starogardu Gdańskiego. 45,7 km Skórcz. Średniowieczny układ urbanistyczny, gotycki kościół. 52,0 km Czarnylas. Neobarokowy kościół z elementami gotyku. 54,5 km Pączewo. Gotycko-renesansowy kościół. 58,0 km Grabowo Bobowskie. Kościół szachulcowo-murowany (szachulcowe prezbiterium z XVIII w., murowana nawa z pocz. XX w.) 62,7 km Bobowo. Zabytkowy kościół św. Wojciecha. Uwaga! Istnieje możliwość odbicia na wschód czarnym szlakiem do Pelplina. 76,0 km Starogard Gdański. Wjeżdżamy do miasta ulicą Lubichowską, następnie Armii Krajowej, Al. Jana Pawła II, Kościuszki do rynku, następnie Kanałową, Hallera i Wojska Polskiego do dworca PKP.

Kasparus

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 43 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 17] Kociewie i Bory Tucholskie

Wokół Jeziora Charzykowskiego

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 50 km 6-7 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnia rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi asfaltowe Chojnice - Chociński Młyn - Chojnice

Marina w Charzykowach

Jednodniowa wycieczka, której tematem przewodnim jest Jezioro Charzykowskie, oko- liczne miejscowości wypoczynkowe oraz przede wszystkim wspaniała przyroda Borów Tucholskich. Trasa prowadzi samym sercem tego ogromnego kompleksu leśnego, uka- zując jego perełki przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe. Jednym z najpiękniejszych zakątków jest okolica Doliny Brdy, którą pokonujemy między Chocińskim Młynem a Kopernicą. Zapewne utkwi w pamięci ruina drewnianego młyna na Chocinie we wsi Chociński Młyn. Dodatkową atrakcją dla miłośników historii są Chojnice, z których rozpoczynamy wyciecz- kę. W mieście zobaczyć można cenne zabytki, a po pełnej wrażeń wycieczce zregenerować siły w parku wodnym. Trasa z Chojnic do Chocińskiego Młyna wiedzie niebieskim szlakiem rowerowym PTTK drogami publicznymi (Charzykowy-Chojnice droga rowerowa), zaś z powrotem do Chojnic drogą asfaltową o znikomym natężeniu ruchu oraz od Kopernicy leśną ścieżką.

Park Narodowy “Bory Tucholskie” to jeden z najcenniejszych przyrodniczo ? obszarów leśnych w Polsce. Utworzony został w 1996 r. Na terenie parku znajdują się liczne jeziora połączone częściowo niewielkimi rzeczkami. Najcenniejszym kompleksem akwenów jest Struga Siedmiu Jezior, która obejmuje osiem zbiorników, połączonych malowniczą 14-kilometrową strugą. Najpopularniejszym pod względem turystycznym miejscem w otulinie parku jest Jezioro Charzykowskie, w szczególności miejscowość Charzykowy, która od dziesięcioleci stanowi centrum żeglarstwa śródlądowego na Pomorzu.

Click here to unlock PDFKit.NET 44 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: H

0 km Chojnice (dworzec PKP). Stare Miasto z licznymi zabytkami: gotyckim kościołem pw. Ścięcia św. Jana, barokowym kościołem pw. Zwiastowania NMP, gotycką Bramą Człuchowską i fragmentami średniowiecznych murów obronnych z basztami, neogotyckim ratuszem oraz Muzeum Historyczno- Etnograficznym i parkiem wodnym. Kierujemy się ulicą Dworcową, następnie Piłsudskiego, Sukienników (ścieżki rowerowe) w kierunku na Bytów. 8,0 km Charzykowy. Jedna z najpopularniejszych miejscowości wypoczynkowych na Pomorzu, położona nad jez. Charzykowskim, centrum żeglarstwa, największa marina śródlądowa w regionie. Kierujemy się na północ w stronę Swornegaci. 13,0 km Funka. Wieś letniskowa nad jez. Charzykowskim, Harcerskie Centrum Edukacji Ekologicznej. 15,0 km Bachorze. Wieś letniskowa, przystań, baza edukacyjna Parku Narodowego Bory Tucholskie. 17,2 km Struga Siedmiu Jezior. Rzeczka wpływająca do Jeziora Charzykowskiego, łącząca jeziora na terenie Parku Narodowego „Bory Tucholskie”. 19,5 km Małe Swornegacie. Wieś letniskowa na północnym krańcu Jeziora Charzykow- skiego, niewielka przystań żeglarska. 23,5 km Chociński Młyn. Malownicza wieś nad Chociną z pozostałościami drewnianego tartaku na rzece, drewniana chata kaszubska. 32,0 km Kopernica. Osada letniskowa nad rozlewiskiem Czerwonej Strugi. Uwaga! Przed zjazdem w drogę wojewódzką skręcamy w lewo w ścieżkę biegnącą bliżej jeziora. 38,0 km Las Wolność. Zjazd do Chojnic żółtym szlakiem pieszym (miejscami zła nawierzchnia). 41,7 km Charzykowy. Powrót do Chojnic tą samą drogą ok. 8 km.

Pozostałości tartaku w Chocińskim Młynie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 45 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 18] Wybrzeże Słowińskie i Ziemia Słupska

Szlak „Zwiniętych torów” Ustka - Rowy

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 23 (43) km 4-5 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe Ustka - Rowy

Wybrzeże klifowe w okolicach Poddąbia

Wspaniały szlak rowerowy pomiędzy Ustką a Smołdzinem, który prawdopodobnie jako pierwszy w Polsce poprowadzony został nasypem nieczynnej linii kolejowej. Stanowi fragment międzynarodowej trasy rowerowej R10, biegnącej dookoła Morza Bałtyckiego. Szlak Zwiniętych Torów urzeka walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi, prowadząc przez obszary chronionego krajobrazu, zahaczając również o otulinę Słowińskiego Parku Narodowego. Trasa jest dobrze oznakowana i zagospodarowana. Kilka tzw. stacyjek rowerowych stanowi zadaszone punkty odpoczynku dla turystów. Podstawowa część szlaku liczy 23 km i łączy Ustkę z Rowami. Istnieje jednak możliwość wydłużenia wycieczki do ok. 60 km i dojazdu do Rowów poprzez pętlę wokół jez. Gardno. Z Rowów do Ustki wrócić można tą samą trasą lub 20 km czerwonym szlakiem przez Dębinę, Poddąbie i Orzechowo, wiodącym głównie przez nadmorski las, który miejscami jest bardzo trudny do pokonania rowerem. Powrót możliwy jest również asfaltową drogą z Rowów do Ustki, niestety w sezonie dość ruchliwą i niebezpieczną.

Słowiński Park Narodowy to miejsce unikalne w skali europejskiej, którego ? osobliwością są słynne ruchome wydmy. To właśnie tu, na kilku kilometrach kwadratowych rozgrywa się przyrodnicze przedstawienie, którym główne role odgrywa wiatr i piasek. Poprzez podmuchy wiatru ziarenka piasku przesypują się z miejsca na miejsce, co w dużej skali powoduje przemieszczanie się wydm. Największą z nich jest Góra Łącka mierząca ok.40 m wysokości. W taki właśnie sposób, rocznie znika nawet kilka metrów lasu, który pochłania „pomorska pustynia”. SPN został utworzony w celu ochrony ruchomych wydm oraz zachowania w pierwotnej formie przymorskich jezior, bagien, torfowisk, lasów oraz łąk i nadmorskich borów. Park to również ostoja wielu cennych gatunków zwierząt, głównie ptaków.

Click here to unlock PDFKit.NET 46 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: A

0 km Ustka. Plaża, port i molo, pomnik syrenki, bulwar nadmorski, liczne kawiarnie i restauracje, latarnia morska, zabytkowa architektura uzdrowiskowa, m.in. łazienki, fortyfikacje z lat 1938-39, tzw. „Bateria Bluchera”. Uwaga! Wyjazd z Ustki ul. Armii Krajowej do Przewłoki, w rejonie ul. Grunwaldzkiej początek nasypu. 4,2 km Zapadłe. Osada leśników, stacyjka rowerowa, dojazd do plaży w Orzechowie. 7,2 km Wytowno. Kościół szachulcowy z murowaną wieżą, stacyjka rowerowa. 11 km Machowinko. Pałac z XIX w., park, domy i zagrody szachulcowe w tym budynek bramny z poł. XVII wieku. 15 km Punkt przystankowy, tzw. „Główna stacja rowerowa”. 19,7 km Objejskie Łąki. Tereny dawnej huty szkła, polder położony na terenach zalewowych. Pomost widokowy na jezioro Gardno. 22,9 km Rowy. Letniskowa wieś nad jeziorem Gardno. Plaża, doskonale rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna, neoromański kościół z XIX w., zbudowany z kamiennych ciosów, niewielka przystań rybacka u ujścia Łupawy. Uwaga! Powrót do Ustki czerwonym szlakiem (miejscami trasa trudna do pokonania rowerem - strome zjazdy i podjazdy w pobliżu klifu, piaszczysta nawierzchnia).

Ustka - latarnia morska

Port w Ustce

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 47 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 19] Wybrzeże Słowińskie i Ziemia Słupska

Wokół Jeziora Sarbsko

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 34 km 4-5 godzin Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa dość trudna rower trekkingowy / górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe Łeba – Sasino - Łeba

Latarnia morska Stilo

Nadmorska trasa wiodąca z Łeby dookoła Jeziora Sarbsko przez miejscowości Sasino i Stilo. Największymi atrakcjami po drodze są Jezioro Sarbsko oraz latarnia morska w Stilo. Na trasie znajdują się także interesujące, zabytkowe pałace, oraz parki rozrywki i edukacji w Łebie, czy Sarbsku. Wycieczka prowadzi przez wydmowe lasy na Mierzei Sarbskiej, które mogą być nieco uciążliwe dla rowerzystów. Dlatego też należy dobrać odpowiednią grubość opon, by te trudniejsze fragmenty przejechać bez większych kłopotów. Przyrodniczo trasa jest bardzo atrakcyjna. Niezwykłe walory krajobrazowe i przyrodnicze Mierzei Sarbskiej uzupełnia unikalny rezerwat cisów w okolicy Sasina.

Latarnia morska Stilo to jedna z najpiękniejszych latarni polskiego wybrzeża. ? Stoi samotnie, wśród nadmorskiego lasu, na wydmowym wzgórzu, oddalo- na od morza o ok. 900m. Dzięki takiemu położeniu światło latarni widoczne jest z odległości 23,5mil morskich. Pierwotnie znajdował się w tym miejscu drewniany znak nawigacyjny, jednak jego zasięg był zdecydowanie słabszy, przez co statki często osiadały na mieliźnie. Z tego powodu zdecydowano się postawić w tym miejscu latarnię morską, która stanęła na początku XX w. Jej charakterystyczna trójkolorowa wieża to dziś jeden z wyróżników Północnych Kaszub.

Click here to unlock PDFKit.NET 48 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: D

0 km Łeba. Jedna z najpopularniejszych na polskim wybrzeżu miejscowo- ści wypoczynkowych. Plaża, przypominający zamek budynek przy plaży, w którym mieści się ośrodek „Neptun”, ul. Kościuszki - główny trakt handlowy i gastronomiczny, Muzeum Motyli, Park Jurajski „Łeba Park”, kościół rybacki z XVII w., ruina gotyckiego kościoła św. Mikołaja, park dzikich zwierząt, parki linowe, port rybacki nad Kanałem Chełst, marina, w pobliżu ruchome wydmy Słowińskiego Parku Narodowego. 3,0 km Nowęcin. Zamek Wejherów z XV w., przebudowany w XVI i XIX w., w obiekcie mieści się hotel ze stadniną koni. 9,4 km Sarbsk. Park rekreacyjno-edukacyjny Sea Park Sarbsk: fokarium, muzeum marynistyczne, oceanarium, wspaniała atrakcja dla dzieci i młodzieży. 11,8 km Ulinia. Dwór z XIX w., przebudowany w latach 20-tych XX w. 15,6 km Sasino. Rezerwat „Choczewskie Cisy”, okazały pałac z 1862 r. wraz z parkiem. 19,0 km Osetnik (Stilo). Mała osada letniskowa ze wspaniałą latarnią morską Stilo – jedną z najpiękniejszych nad Bałtykiem (do latarni dojazd i powrót tą samą drogą, ok. 700 m.) Uwaga! Z Osetnika jedziemy na zachód do Łeby szlakiem rowerowym R-10. Trudny, piaszczysty odcinek szlaku z licznymi powalonymi drzewami. 25,0 km Rezerwat Mierzeja Sarbska. Jeden z najcenniejszych, nadmorskich rezerwa- tów, pod ochroną znajduje się tu wydma paraboliczna z cennymi zagłębieniami międzywydmowymi wypełnionymi torfem oraz unikalne gatunki chronionych roślin, bór bażynowy i olsowy. 33,7 km Łeba.

Pałac w Sasinie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 49 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 20] Wybrzeże Słowińskie i Ziemia Słupska

Pierścień Gryfitów

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 126 km 16 godzin (2-3 dni) Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi gruntowe Słupsk - Dębnica Kaszubska - Słupsk

Swołowo

Ciekawy, urozmaicony i dobrze oznakowany szlak, dający możliwość poznania regionalnej architektury Ziemi Słupskiej. Rozpoczyna się i kończy w Swołowie – stolicy „Krainy w Kratę”. Budownictwo wiejskie w postaci zabytkowych szachulcowych domów, budynków gospodarczych i kościołów to unikalne dziedzictwo kulturowe tych ziem. W celu jego ochrony i popularyzacji stworzony został przez stowarzyszenie SPMTW „Słupia” produkt „Kraina w Kratę”, dzięki któremu udało się je ocalić od zapomnienia i dewastacji. Trasa jest długa i dość trudna, na jej przebycie przeznaczyć należy co najmniej dwa pełne dni. Słupsk, ze względu na połączenie komunikacyjne, jest najdogodniejszym miejscem rozpoczęcia wycieczki. Nocleg najłatwiej znaleźć w okolicach Dębnicy Kaszubskiej lub Bydlina. Istnieje możliwość zakończenia wycieczki wcześniej, dojeżdżając do Słupska innymi szlakami „Krainy w Kratę”. W celu dotarcia ze Słupska do Swołowa udać się do niebieskim szlakiem „Dolina Moszczeniczki” o długości 13,5 km lub zielonym „Droga Książęca”.

„Kraina w Kratę” tak potocznie nazywany jest nadmorski teren na północ ? od Słupska. Nazwa wywodzi się od budownictwa szkieletowego, jakie do- minowało na tym obszarze w XVIII i XIX w. Chałupy mieszkalne, zabudowania gospodarcze, kuźnie, szkoły, kościoły i dwory budowano z drewnianych belek, które układano w kratę, a przestrzeń pomiędzy nimi wypełniano tyczkami owija- nymi powrósłami słomianymi i oblepiano gliną. Powierzchnie wypełnień bielono wapnem, a drewniane belki smarowano smołą. Swołowo jest najciekawszą ze wsi tego obszaru. Posiada zachowany zabytkowy układ przestrzenny z licznymi budynkami ryglowymi, liczącymi ponad 150 lat. Wspaniale zrekonstruowane zagrody pełnią dziś funkcje muzealne i edukacje jako Muzeum Kultury Ludowej Pomorza.

Click here to unlock PDFKit.NET 50 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: A, B, C

0 km Słupsk. Wyjazd z dworca PKP ul. Józefa Piłsudskiego w kierunku na Bierkowo niebieskim szlakiem „Dolina Moszczeniczki”. 6,0 km Bierkowo. Liczne budynki szachulcowe, kościół z drewnianą wieżą. 8,5 km Bruskowo Wielkie. Zabudowa szachulcowa, kościół neogotycki. 13,5 km Swołowo. Najlepiej zachowana wieś „Krainy w Kratę”. Zachowany układ miejscowości, gotycki kościół, karczma regionalna. 16,5 km Gać. Odbudowany od podstaw dwór z XVII-XVIII w., pozostałości zabudowy szachulcowej. 28,0 km Słonowice. Kościół neogotycki z XIX wieku. Odcinek do Kuleszewa o złej nawierzchni. 34,5 km Kuleszewo. Szachulcowy kościół z poł. XVIII w., wewnątrz barokowy ołtarz z gotycką figurą Chrystusa oraz ambona. 52,5 km Łysomiczki / Leśny Dwór. Most na Słupi, miejsce biwakowe (przystań kajakowa). 54,5 km Dębnica Kaszubska. Kościół z XVI-XVII w. z szachulcowym transeptem i prezbiterium. We wsi i okolicy kilka kwater agroturystycznych. 68,0 km Zagórzyca. Neogotycki kościół z XIX w. z wieżą z początku XX w. Uwaga! Z Karżniczki można dojechać drogą do Damnicy gdzie znajduje się przystanek SKM/PKP (ok. 2 km). 69,5 km Karżniczka. Ruina okazałego niegdyś pałacu z XVIII w. otoczonego fosą. Uwaga! W Swochowie istnieje możliwość dojazdu do Słupska zielonym szlakiem „Do Stacji Gabel” . 86,8 km Swochowo. Dawny dwór z XVIII w., zabudowa regionalna. 94,5 km Bydlino. Zabudowa regionalna i pozostałości zespołu folwarcznego, rzeka Słupia. 99,5 km Strzelinko. Kompleks hotelowy „Dolina Charlotty”. 104,0 km Wielichowo. Stadnina koni. Odcinek leśny pomiędzy Swołowem a Wielichowem posiada złą nawierzchnię (zniszczony bruk). 112,0 km Swołowo. Koniec pętli szlaku (do Słupska dalsze 13,5 km szlakiem niebieskim lub zielonym szlakiem „Droga Ksiażęca” przez Gać i Zębowo).

Zagroda Albrechta w Swołowie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 51 Generated by PDFKit.NET Evaluation Jak przygotować się na wyprawę rowerową

Bezpieczeństwo przede wszystkim! Przepisy prawa określają, jakie powinno być obowiązkowe wyposażenie roweru. Niezależnie od tego, to my sami powinniśmy dbać o bezpieczeństwo nasze i innych użytkowników dróg. • Bezwzględnie należy zabrać ze sobą i używać kask rowerowy; • Rękawiczki też są bardzo przydatne i chronią nasze dłonie przy upadku; • Na drogach publicznych bardzo ważna jest tez kamizelka odblaskowa oraz inne odblaskowe elementy, które możemy umieścić na sakwach i innych częściach roweru oraz wyposażenia. Znacząco podnoszą one nasze bezpieczeństwo na drodze; • Sprawne przednie i tylne światło wraz z zapasowym kompletem baterii są również bezwzględnie potrzebne; • Jeżeli jedziemy z małymi dziećmi, mogą z nami podróżować w specjalnych fotelikach lub odpowiednio oznakowanych przyczepkach; • W myśl przepisów drogowych, zwarta grupa rowerzystów poruszających się po drodze publicznej nie powinna przekraczać piętnastu osób. Zadbaj o zdrowie i kondycję Nawet najlepszy i najdroższy rower nie przyda się nam na nic, jeżeli posłuszeństwa odmówią nasze mięśnie i ścięgna. Przed wyruszeniem na dłuższą wyprawę wskazany jest trening, polegający na przejeżdżaniu rowerem dystansu kilkunastu – kilkudziesięciu kilome- trów przez co najmniej kilka dni po rząd. Pozwoli to przygotować nasz organizm do zwiększo- nego i długotrwałego wysiłku, co zminimalizuje ryzyko kontuzji. Jest to szczególnie ważne na wiosnę, jeżeli nie jeździmy przez cały rok. Powinniśmy również pamiętać o unikaniu jazdy w upalne dni w godzinach największego nasłonecznienia, gdyż może się to skończyć udarem cieplnym. Jadąc rowerem, musimy również pamiętać o systematycznym uzupełnianiu płynów, najlepiej dobrze przyswajalnymi napojami izotonicznymi. Zapas napojów należy uzupełniać na bieżąco w sklepach na trasie. Zaplanowanie trasy Przed wyruszeniem w trasę warto zaopatrzyć się w dokładne mapy (najlepiej 1:50 000) i przewodniki turystyczne. Dobrze jest sprawdzić (strony internetowe, informacja turystyczna) aktualność przebiegu zaznaczonych na nich szlaków rowerowych. Planując etapy dzienne uwzględniać trzeba różne nawierzchnie oraz trudność podjazdów na poszcze- gólnych odcinkach. Długość etapu, w zależności od naszego przygotowania i trudności trasy, powinna wynosić od 40-50 do 80 kilometrów. Dłuższe dystanse sprawią, że będziemy pędzić na złamanie karku, aby za wszelką cenę dotrzeć do punktu końcowego, zamiast cieszyć się jazdą i krajobrazami oraz atrakcjami po drodze. Prędkość podróżna rowerzysty na wypra- wie, uwzględniająca średnią trudność trasy i umiarkowaną liczbę odpoczynków oraz przerw na posiłki (bez dłuższego zwiedzania atrakcji po drodze), zwykle nie przekracza 10 km/h. Przygotuj swój rower i pozostałe wyposażenie Sprawdzenie przerzutek, układu hamulcowego, amortyzatorów i oświetlenia to podsta- wa. Nie należy zapomnieć o zapasowych dętkach (najlepiej 2 szt.), kluczach do roweru i kluczach do opon oraz smarze do łańcucha. Oczywiście należy zabrać ze sobą również co najmniej jeden rodzaj zabezpieczenia roweru przed kradzieżą. W pakowaniu dodatkowego wyposażenia wskazany jest umiar. Ciężkie sakwy nie spowalniają nas mocno na równym asfalcie, ale już przy gorszej nawierzchni czy podjazdach mocno poczujemy ich ciężar. Zmniejszają one też znacznie manewrowość roweru. Plecak (z wyjątkiem specjalnego plecaka-zbiornika na wodę) na rowerze sprawdza się znacznie gorzej, niż wodoodporne sakwy dobrej marki.

Click here to unlock PDFKit.NET 52 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation

Na tropie przygody wyprawy rowerowe po regionie pomorskim

[21] Greenway – Naszyjnik Północy Czersk – Odry – Swornegacie - Człuchów

[22] Przez Zielone Serce Pomorza Rytel – Bytów – Słupsk – Ustka - Łeba

[23] Szlak Mennonitów Gdańsk – Nowy Dwór Gdański – Malbork – Elbląg

[24] Szlak Zamków Powiśla Prabuty – Dzierzgoń – Sztum – Malbork

[25] Wiślana Trasa Rowerowa Tczew – Gniew – Grudziądz – Kwidzyn – Mikoszewo - Tczew

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 53 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 21] Wyprawy rowerowe

Greenway Naszyjnik Północy

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 138 km 2-3 dni Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: mieszana Czersk - Swornegacie - Człuchów

Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego w Swornegaciach

Proponowana trasa prowadzi głównie po szlaku Greenway „Naszyjnik Północy”, przez obszar Borów Tucholskich, w tym Zaborskiego Parku Krajobrazowego i otuliny Parku Narodowego „Bory Tucholskie”, oraz okolice Człuchowa. Szlak posiada wybitne walory przyrodnicze i kulturowe, za sprawą cennych, objętych ochroną terenów, przez które przebiega oraz położonych na trasie, atrakcyjnych miejscowości z architektonicznymi perełkami. Doskonale nadaje się na dwu, a nawet trzydniową wycieczkę rowerową, z noclegiem we wsiach nad jednym z malowniczych, zaborskich jezior (np. Rolbik, Laska, Swornegacie czy Kopernica). Szlak oznakowany jest kolorem zielonym. Trasa wykorzystuje jedynie niewielką część całego szlaku. Wyprawa rozpoczyna się w Czersku, dokąd można dojechać pociągiem PKP z Gdańska, kończy zaś w Człuchowie (ew. Chojnicach), skąd również są połączenia PKP z Gdańskiem. W okolicy Przechlewa istnieje możliwość odbicia na północ do Miastka (połączenie PKP Słupsk – Szczecinek), lub kontynuowania wycieczki szlakiem „Naszyjnik Północy” do Człuchowa.

Oznakowanie szlaku „Greenway” jest specyficzne. Generalnie są to znaki ? malowane na drzewach, na których widnieje zielony rower. Gdzieniegdzie, szczególnie na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, sieć oznakowania uzupełniają nowe, czytelne tabliczki kierunkowe. Sam szlak został wytyczony dość dawno i niektóre znaki są już mocno zatarte lub zniszczone. Na niektórych odcinkach zamiast roweru znajdują się tylko białe kwadraty, co na skrzyżowaniach stwarza pewne problemy z orientacją. Jednak z drugiej strony, w porównaniu z wieloma innymi szlakami, liczba znaków jest dość duża i wykorzystując oznakowanie oraz mapę, na szlaku raczej trudno się zgubić. Walory krajobrazowe okolic, przez które przebiega, w pełni rekompensują tę niedogodność.

Click here to unlock PDFKit.NET 54 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: F, G, H, I

0 km Czersk (stacja PKP). Neogotycki kościół z początku XX w. z cennym wyposażeniem wnętrza (m.in. manierystyczny ołtarz główny z obrazem św. Trójcy autorstwa Hermana Hana). Z dworca kierujemy się na północ, przejeżdża- jąc przez tory kolejowe. Aby zobaczyć centrum miejscowości, należy udać się w przeciwnym kierunku a potem zawrócić. 6,0 km Łubna. 7,6 km Gotelp. 12,5 km Odry. Największe w Polsce cmentarzysko kurhanowe i kamienne kręgi (rezerwat przyrody). Kręgi te wybudowali Goci, którzy przebywali na tym obszarze w I-III w. n.e. 13,4 km Wojtal. Most nad rzeką Wdą. 17,0 km Miedzno. Wieś letniskowa na szlaku kajakowym Wdy. 20,4 km Karsin. Duża i długa (ponad 2 km) wieś gminna, drewniany kościół z początku XX w. 26,0 km Wiele. Miejscowość letniskowa nad Jeziorem Wielewskim oraz jedno z najważ- niejszych ośrodków kultu religijnego na Pomorzu. Kalwaria z 22 kaplicami z lat 1915-1927, neobarokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrza z XVIII w. 34,0 km Lubnia. W pobliżu stacja PKP (połączenia z Chojnicami i Kościerzyną). 38,2 km Leśno. Niewielka, malowniczo położona nad jeziorami wieś zaborska. Barokowy drewniany kościół z zabytkowym wystrojem i potężną, najwyższą na Pomorzu drewnianą wieżą. W pobliskim lesie nad jeziorem mało znane kręgi kamienne i cmentarzysko kurhanowe (całkowicie odmienne w wyglądzie od kręgów w Odrach). 42,4 km Kaszuba. Stary młyn z XIX wieku. 48,0 km Rolbik. Wieś letniskowa na szlaku Zbrzycy. Za wsią punkt widokowy na jeziora w dolinie Zbrzycy. 51,7 km Widno. Wieś letniskowa na szlaku Zbrzycy. 53,3 km Laska. Wieś letniskowa nad jez. Laska, będącym rezerwatem, chroniącym miejsca lęgowe ptaków wodnych 61,0 km Parszczenica. Uwaga! skręcamy w kierunku południowym, ostre podjazdy i zjazdy.

Kościół w Leśnie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 55 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 21] Wyprawy rowerowe

Nadrzędnym celem inicjatywy programu „Zielone Szlaki - Greenways” jest wspie- ranie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz aktywizacja lokalnej gospodarki poprzez turystykę przyjazną dla środowiska. Program jako pozarządowa inicjatywa rozwijana w regionie Europy Środkowo-Wschodniej został wylansowany w 2000 roku. Jest on realizowany w ramach międzynarodowego Stowarzyszenia „Environmental Partnership for Sustainable Development”, które stanowi konsorcjum fundacji działających w Polsce, Republice Czeskiej, na Słowacji, Węgrzech, w Rumunii i Bułgarii. Do sieci Greenways CEG należy obecnie dziewięć długodystansowych zielonych szlaków oraz kilkanaście szlaków lokalnych i miejskich. Wszystkie zielone szlaki (Greenways) w Europie Środkowo-Wschodniej są realizowane zgodnie ze wspólnymi kryteriami. Program CEG jest rozszerzany o nowe inicjatywy i organizacje partnerskie z innych krajów regionu, w szczególności z Austrii, Niemiec, Białorusi, Ukrainy, Serbii, Czarnogóry, Bośni i Hercegowi- ny, Słowenii i Macedonii. Szlak „Naszyjnik Północy” został wyznakowany w 2002 roku. Jest zarządzany przez Funda- cję „Naszyjnik Północy” z Debrzna. Prowadzi z tej miejscowości przez cztery województwa, tworząc pętlę o długości 870 km.

Zamek w Człuchowie Kościół w Krępsku

Ideą szlaków Greenways („Zielonych Szlaków”) jest propagowanie ekologicznych tras komunikacyjnych i turystycznych, wiodących przez naturalne drogi leśne, asfaltowe o małym natężeniu ruchu, wzdłuż rzek i linii kolejowych, prowadzące przez miejscowości o walorach historycznych, kulturowych i przyrodniczych. Z tego powodu znaczna część szlaku, również na opisywanym odcinku, prowadzi drogami gruntowymi przez leśne tereny Borów Tucholskich. Szczególnie na Zaborach (od Leśna do Konarzyn) niektóre fragmenty szlaku są silnie piaszczyste i momentami trudno przejezdne. Dlatego na szlak polecane są raczej rowery o szerokich oponach. Click here to unlock PDFKit.NET 56 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: F, G, H, I

69,0 km Witoczno. Stanica wodniacka nad jeziorem o tej samej nazwie. Spotykają się tu szlaki kajakowe Brdy i Zbrzycy. 70,8 km Swornegacie. „Stolica kajakarstwa” i atrakcyjna miejscowość wypoczynkowa w otulinie Parku Narodowego „Bory Tucholskie” nad jez. Karsińskim. Węzeł szlaków turystycznych. Warto zobaczyć neobarokowy kościół oraz Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego. 71,8 km Kokoszka. Rzeka Chocina. Uwaga! odcinek leśny o bardzo piaszczystej nawierzchni, słabo oznakowany. 82,3 km Babilon. Wieś letniskowa z dawnym przedwojennym budynkiem straży granicznej (obecnie ośrodek wypoczynkowy). Skręcamy w drogę wojewódzką opuszczając drogi leśne. 88,5 km Konarzyny. Barokowy kościół. 91,5 km Sąpolno Człuchowskie. Uwaga! Z Sąpolna Człuchowskiego opuszczamy szlak Greeways i jedziemy drogą powiatową do Przechlewa, skąd możemy do Człuchowa jechać ponownie „Greenwaysem”, zwiedzając po drodze urokliwe kościółki drewniane lub udać się na północ i przez piękne tereny leśne dostać się do Miastka. 97,5 km Przechlewo. Duża, malowniczo położona wieś o charakterze małego mia- steczka. Piękny kościół barokowo-neogotycki z szachulcową częścią zachodnią zwieńczoną barokowym hełmem oraz neogotyckim prezbiterium i transeptem, wnętrze barokowe. 102,0 km Pakotulsko. Wieś nad jez. Szczytno, na szlaku Brdy, w okolicy rezerwat przyrody „Osiedle Kormoranów”. 107,0 km Koprzywnica. W okolicach wsi ponownie wjeżdżamy na drogę gruntową. 111,1km Gwieździn. Barokowy kościół drewniany z XVII - XVIII w. Uwaga! Długie podjazdy. 119,3 km Olszanowo. Urokliwy barokowy kościół szachulcowy. Uwaga! Ostre zjazdy. 126,5 km Krępsk. Piękny drewniany kościół z XVIII w. 136,0 km Człuchów. Zamek krzyżacki z okazałą wieżą, kościół barokowy, kemping nad dużym jeziorem Rychnowskim. Stacja PKP znajduje się w południowej części miasta. 138,0 km Człuchów (stacja PKP). Z Człuchowa kursuje dość mała liczba pociągów, w odległości 16 km znajdują się Chojnice, gdzie łatwiej o transport komunikacją publiczną. Samo miasto również jest godne uwagi (piękna starówka, dwa zabytkowe kościoły, mury obronne).

Jeziora w dolinie Zbrzycy

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 57 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 22] Wyprawy rowerowe

Przez Zielone Serce Pomorza

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 229 km (259 km) 5 dni Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower górski Dominująca nawierzchnia Trasa: mieszana Rytel - Bytów - Słupsk - Ustka - Łeba

Zamek Książąt Pomorskich w Słupku

Bez wątpienia jedna z najatrakcyjniejszych propozycji wycieczek rowerowych na Pomorzu. Mnogość atrakcji i cennych obiektów oraz unikalna przyroda zaskoczy nawet doświad- czonego turystę rowerowego, który niejedno już widział. Trasa rozpoczyna się w Rytlu i prowadzi przez Bory Tucholskie, następnie Ziemię Zaborską i Ziemię Bytowską w kierunku doliny Słupi. Wzdłuż tej rzeki prowadzi aż do morza, do Ustki. Ostatni etap trasy pokrywa się z międzynarodowym szlakiem R10 i biegnie południowym brzegiem jeziora Łebsko, przez Kluki, do Łeby. Jest to dość długa wyprawa, którą z uwagi na nawierzchnię szlaków i dużą liczbę godnych zwiedzania obiektów warto rozłożyć na pięć dni. Niektóre odcinki posiadają piaszczystą lub podmokłą nawierzchnię (szczególnie w dolinie Słupi, pod Bytowem oraz w okolicach Kluk), dlatego pomimo znacznej długości trasy zdecydowanie rekomendowane są rowery o szerokich oponach terenowych.

Nazwa trasy pochodzi z jednej strony od wybitnych walorów przyrodniczych ? obszarów, przez które przebiega, z drugiej natomiast od lokalnej marki „Zie- lone Serce Pomorza”. Służy ona promocji turystycznych i tradycyjnych produktów obszaru Ziemi Bytowskiej, doliny Słupi i Ziemi Słowińskiej, przez który przebiega blisko 200 km opisywanej trasy. Na stronie www.zielonesercepomorza.pl (prowadzonej przez menadżera marki - Fundację Partnerstwo Dorzecza Słupi) opisane są atrakcje tego obszaru, jest również baza kwater agroturystycznych i innych miejsc noclegowych.

Click here to unlock PDFKit.NET 58 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: A, B, C, D, E, F, G, I

0 km Rytel (PKP). Miejscowość letniskowa nad Brdą przy drodze krajowej nr 22, we wsi kościół neobarokowy. Jedziemy żółtym szlakiem „Kaszubskiej Marszruty” od stacji przez centrum miejscowości, obok kościoła, przez most na Brdzie w kierunku zachodnim.

4,2 km Rytel-Tartak (stacja PKP ok. 300 m). 8,1 km Mylof (Zapora). Okazała zapora z poł. XIX w. i elektrownia wodna, początek Wielkiego Kanału Brdy, pole namiotowe, restauracja (dobre wędzone pstrągi z pobliskiej, podobno największej w Polsce, pstrągarni). Zmieniamy szlak na zielony. 21,6 km Kosobudy. Droga rowerowa do Brus. 24,6 km Brusy. Potężny, neoromański kościół. Stacja PKP. Punkty gastronomiczne. W po- bliskich Brusach Jaglie chata kaszubska, pracownia i muzeum kaszubskiego artysty Józefa Chełmowskiego. Rozpoczynamy jazdę żółto-czarnym literackim szlakiem „Anny Łajming” w kierunku północnym. 32,4 km Leśno. Kamienne kręgi i cmentarzysko kurhanowe, barokowy drewniany kościół z zabytkowym wystrojem i najwyższą na Pomorzu drewnianą wieżą. 36,9 km Wysoka Zaborska. Zachowane tradycyjne, drewniane budynki. 39,1 km Przymuszewo. Izba Pamięci pisarki kaszubskiej, Anny Łajming. Jedziemy piękną, równą drogą wzdłuż jezior, przez Peplin i Skoszewo do Somin. 48,6 km Sominy. Urokliwa wieś letniskowa nad jeziorami Somińskim i Dywańskim, drewniany kościół, drewniana zagroda owczarza, ośrodki wypoczynkowe, ośrodek jeździecki. Dobre miejsce na nocleg. Z tego miejsca zaczyna się nieznakowany szlak USBS. 56,1 km Studzienice. Wieś letniskowa nad jeziorem Studzieniczno. 69,6 km Bytów. Monumentalny zamek krzyżacki, obecnie Muzeum Zachodnio- Kaszubskie, gotycka wieża dawnego kościoła, kościół św. Katarzyny wzniesiony w połowie XIX w. w stylu eklektycznym, cerkiew św. Jerzego z XVII w. - dawny zbór ewangelicki, ładny rynek i zabytkowe kamieniczki, okazały most kolejowy nad rzeką Borują z XIX w.

Dolina Słupi

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 59 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 22] Wyprawy rowerowe

Trasa rozpoczyna się w Borach Tucholskich i prowadzi z Rytla przez Mylof, Brusy i Leśno, szlakami „Kaszubskiej Marszruty – najpierw żółtym, a od Mylofu do Brus zielonym. Jest to tzw. Ziemia Zaborska. Od Brus do Przymuszewa trasa biegnie żółto-czarnym szlakiem literackim im. Anny Łajming, następnie nieznakowaną, piękną drogą do Somin, gdzie polecany jest nocleg. Z Somin trasa prowadzi nieznakowanym szlakiem USBS (Ustka – Słupsk – Bytów – Sominy), przez Studzienice do Bytowa w kierunku doliny Słupi. Na terenie Parku Krajobra- zowego „Dolina Słupi” znajdują się zabytkowe elektrownie wodne, szlak USBS biegnie razem ze znakowanym niebieskim szlakiem rowerowym od okolic Krosnowa do Krępy Słupskiej. Drugi nocleg polecany jest w dolinie Słupi, w okolicach Dębnicy Kaszubskiej lub Krzyni.

Elektrownia wodna w Krzyni

Kościół w Sominach Gałąźnia Mała

Kolejnym ciekawym miejscem na trasie jest historyczny Słupsk, gdzie można zwiedzić to miasto i przerwać wyjazd (połączenia PKP i SKM) lub kontynuować wyprawę szlakiem niebieskim „W Dolinie Moszczeniczki”, odwiedzając Bierkowo – jedna z wsi „Krainy w Kratę”. Warto zboczyć ze szlaku kilka kilometrów i odwiedzić najpiękniejszą wieś w tej okolicy – Swołowo. Dalszym etapem wyprawy jest Ustka (trasa nieznakowana) skąd szlak prowadzi tzw. trasą „Zwiniętych Torów (trasa opisana pod numerem 18) do Rowów. W Ustce, Poddąbiu lub właśnie w Rowach polecany jest kolejny nocleg. Dalszy przebieg wyprawy to nadmorski odcinek międzynarodowego szlaku R10, przez interesujące Kluki (skansen), wzdłuż południowego brzegu jeziora Łebsko do Łeby, gdzie zobaczyć można ruchowe wydmy Słowińskiego Parku Narodowego. W okolicach Łeby polecany jest ostatni nocleg. Z Łeby można w sezonie wrócić pociągiem przez Lębork do Trójmiasta lub kontynuować wyprawę na wschód, w kierunku Pucka i Wejherowa. Ciekawą opcją modyfikacji trasy (wydłużającą ją o około 30 kilometrów) jest rozpoczę- cie wyprawy w Chojnicach. Podróżując odcinkami również opisanych w niniejszym przewodniku tras, można w czasie jednej wyprawy odwiedzić również drugi z parków narodo- wych, leżących w województwie pomorskim: Park Narodowy “Bory Tucholskie”. Proponowany wariant to wyjazd z Chojnic w kierunku na Charzykowy do Chocińskiego Młyna (trasa nr 17), a następnie z Chocińskiego Młyna trasą nr 21 (Greenway – Naszyjnik Północy) podróżować przez obszar Zaborskiego Parku Krajobrazowego do Leśna. Z tej miejscowości należy już kontynuować wyprawę zgodnie z opisem.

Click here to unlock PDFKit.NET 60 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: A, B, C, D, E, F, G, I

73,0 km Dąbie. Uwaga! Trudny, piaszczysty i leśny odcinek szlaku. 80,6 km Osieki Bytowskie. W dawnej gorzelni gospodarstwo agroturystyczne, w pobliżu dwór i park. 84,4 km Krosnowo. Od tej miejscowości do Krępy Słupskiej jedziemy niebieskim szlakiem „Doliny Słupi”. 92,3 km Gałąźnia Mała. Najwspanialsza i najwieksza elektrownia wodna na Słupi z charakterystycznymi rurociągami doprowadzającymi wodę, nieopodal rezerwat „Dolina Huczka”. 98,4 km Konradowo. Trudno dostępna elektrownia wodna Strzegomino z 1922-1924 r. 102,4 km Krzynia. Elektrownia wodna z 1926 r., Jezioro Krzynia – miejsce rekreacyjne i wypoczynkowe. 107,8 km Dębnica Kaszubska. Kościół z XVI – XVII w. z szachulcowym transeptem i prezbiterium, we wsi i okolicy kilka kwater agroturystycznych, dobre miejsce na nocleg. 110,6 km Skarszów Dolny. Elektrownia wodna na Skotawie z 1922 r. 119,4 km Krępa Słupska. Koniec szlaku „Doliny Słupi”. Przystanek rowerowy, ścieżki dydaktyczne. Uwaga! Z Krępy Słupskiej do Bruskowa Wielkiego można wygodnie dojechać asfaltowymi ścieżkami rowerowymi przez Słupsk (połączenie PKP, SKM). Przy okazji warto zwiedzić to ciekawe, pełne zabytków miasto (m.in. Zamek Książąt Pomorskich, Ratusz) oraz zobaczyć największą w Polsce kolekcję dzieł Witkacego. 124,6 km Kobylnica. Jedziemy na północ, później w stronę Bierkowa, niebieskim szlakiem „W Dolinie Moszczeniczki”. 132,1 km Bierkowo. Wieś „Krainy w Kratę” – zabudowa regionalna. Asfaltowa droga rowerowa do Bruskowa. 133,1 km Bruskowo Wielkie. Kolejna wieś „Krainy w Kratę”. W pobliżu Swołowo – stolica „Krainy w Kratę”. 146,1 km Charnowo. Kościół z XVI w. 153,6 km Ustka. Z Ustki jedziemy na wschód szlakiem „Zwiniętych Torów” (trasa nr 18). 175,2 km Rowy. Miejscowość letniskowa, neoromański kościół, ładna plaża. 187,4 km Smołdzino. Wieś letniskowa, w pobliżu wzniesienie Rowokół (wieża widokowa, rezerwat przyrody). Dyrekcja i museum Słowińskiego Parku Narodowego. Elektrownia wodna na Łupawie. Liczne kwatery, gastronomia. 196,4 km Kluki. Skansen – Muzeum Wsi Słowińskiej. Bardzo duża liczba interesujących zagród i innych przykładów budownictwa wiejskiego tego regionu. Karczma regionalna. Uwaga! Odcinek pomiędzy Smołdzinem a Główczycami ma bardzo złą, błotnistą nawierzchnię. Na jego pokonanie należy zabezpieczyć sporo czasu i dobry humor. Ubrania na zmianę mogą się również przydać. 204,3 km Główczyce. Wieś gminna, neogotycki kościół i pałac. 213,0 km Izbica. Wieś letniskowa położona wśród bagien na południowym brzegu Jeziora Łebsko. 229,0 km Łeba (PKP). Duża miejscowość letniskowa, w sezonie połączenia kolejowe z Trójmiastem. Opis miejscowości przy trasie nr 19.

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 61 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 23] Wyprawy rowerowe

Szlak Mennonitów

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 170 km 2-3 dni Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi asfaltowe Gdańsk - Elbląg

Dom podcieniowy w Trutnowach

Jeden z najciekawszych szlaków kulturowych w regionie pomorskim. Jego tematem przewodnim jest dziedzictwo Mennonitów, rozsiane po całym obszarze Żuław Wiślanych, przez które prowadzi trasa. Ma ona charakter ponadlokalny, gdyż biegnie przez teren województw Pomorskiego i Warmińsko-Mazurskiego. Po drodze niemal w każdej wsi natkniemy się na dom podcieniowy, gotycki kościół, drewniane chaty bądź zabytkowe urządzenie hydrotechniczne, a gdzieniegdzie nawet na wiatrak. Tutaj czas zatrzymał się dawno temu. Dodając do tego niezwykły żuławski krajobraz, przestrzeń aż po horyzont, rzędy wierzb wysadzone wzdłuż licznych kanałów odwadniających, wycieczka Szlakiem Mennonitów okaże się niezapomniana i skłoni do zadumy nad fenomenem Żuław. Szlak oznakowany jest częściowo kolorem czarnym i wiedzie głównie asfaltowymi drogami o niskim natężeniu ruchu oraz na kilku odcinkach drogą wojewódzką i krajową. Odcinek do Kiezmarka oznakowany jest dość dobrze, lecz dalej w stronę Elbląga znaków nie ma, dlatego też warto zaopatrzyć się w mapę lub skorzystać z naszego śladu GPS. Płaski teren sprzyja pokonywaniu długich odległości, ale przeciwnikiem na otwartym terenie Żuław może stać się wiatr. Ze względu na długość szlaku, trasę trzeba podzielić na dwa a nawet trzy etapy. Należy jednak wcześniej pomyśleć o noclegach, gdyż na Żuławach wcale nie jest o to łatwo, jedynie w okolicy Mierzei Wiślanej nie powinno być z tym problemów.

Mennonityzm, będący odłamem anabaptyzmu powstał ok. pięciu wieków ? temu, za sprawą Niderlandczyka Menno Simmonsa. Prześladowani we własnej ojczyźnie wyznawcy Mennonityzmu, w połowie XVI w. przybyli do Polski m.in. na teren dzisiejszych Żuław. Wyjątkowo tolerancyjna w tamtym czasie Rzeczpospolita przyjęła nowych osadników, których włączyła w proces zagospodaro- wania podmokłych, depresyjnych ziem żuławskich. Największe skupisko menonitów znajdowało się na Żuławach Wielkich. Tam właśnie osiedlali się i pracowali nad zabezpieczeniem ziem przed kolejnymi powodziami. Mennonici stworzyli kulturę o niezwykle surowych obyczajach i zasadach, których główną „religią” była praca.

Click here to unlock PDFKit.NET 62 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O, P, R, S

0 km Gdańsk, ul. Okopowa. Początek szlaku przy budynku Urzędu Wojewódzkiego (do dworca PKP/SKM ok. 1 km). Uwaga! Wyjazd z Gdańska aż do Wróblewa szlakiem czerwonym „Motławskim” (opis str. 22-23). 14,0 km Wróblewo. Kościółek szachulcowy z XVII-XVIII w. nad Motławą. Przejeżdżamy przez nową kładkę nad Motławą i jedziemy drogą z płyt betonowych na wschód. 19,0 km Miłocin. Pięknie odremontowany dom podcieniowy z 1731 r. 21,5 km Trutnowy. Dom podcieniowy z 1720 r. (po uzgodnieniu z właścicielami możliwy do zwiedzania), kościół gotycki z wystrojem z XVII-XVIII w. 23,8 km Cedry Wielkie. Wieś gminna. Potężny kościół gotycki. Wystawa historyczna w Żuławskim Domu Kultury obok OSP. 28,0 km Leszkowy. Kościół gotycki. 32,0 km Kiezmark. Piękny kościół szachulcowy z XVIII w., stary cmentarz, punkt widokowy na dolinę Wisły. Należy przejechać przez most na drugą stronę rzeki i zjechać następnie w dość niestety wąską i ruchliwą drogę na Mikoszewo. 37,5 km Żuławki/Drewnica. Zespół domów podcieniowych z XVIII-XIX w., zabudowa drewniana, niezwykły zabytek hydrotechniki - śluza „Gdańska Głowa” na rozwidleniu Szkarpawy i Wisły, wiatrak koźlak z 1718 r. 43,5 km Mikoszewo. Wieś letniskowa na Mierzei Wiślanej. Od maja do października przeprawa promowa na Wyspę Sobieszewską (możliwy powrót do Gdańska, ok. 25 km), rezerwat „Mewia Łacha”. Jedziemy główną drogą do Jantara. 47,8 km Jantar. Duża miejscowość letniskowa na Mierzei Wiślanej. Skręcamy w boczną drogę na Rybinę. 56,5 km Rybina. Zespół mostów na Szkarpawie (dwa mosty zwodzone i jeden obrotowy), stacja pomp Chłodniewo. Węzeł wodny, rozpoczyna się tu Wisła Królewiecka a swoje ujścia do Szkarpawy mają Linawa i Tuga. 62,7 km Cyganek/Żelichowo. Gotycki kościół grekokatolicki, lapidarium, dom podcieniowy. Przejeżdżamy przez Tugę i jedziemy na południe wzdłuż rzeki. 67,0 km Nowy Dwór Gdański. Miasto powiatowe nad rzeką Tugą, nieoficjalna stolica Żuław. Żuławski Park Historyczny (koniecznie należy odwiedzić!), zachowana stara zabudowa drewniana, kościół neogotycki, żelbetowa wieża ciśnień z 1909 roku - jedna z najstarszych tego typu budowli w Polsce.

Cmentarz mennonicki w Stogach Malborskich

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 63 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 23] Wyprawy rowerowe

Trasa Szlaku Mennonitów nie jest najkrótszym możliwym sposobem przemierzenia Żuław. Została zaproponowana przez ś.p. Romana Klima, niestrudzonego krajoznawcę i propagatora dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Żuław. Prowadzi przez najważniejsze miejscowości, w których znajdują się pamiątki po kulturze mennonickiej oraz kluczowe atrakcje tego obszaru. Pierwsza część szlaku, od Gdańska do mostu w Kiezmarku, ma długość ok. 35 km i nazywać się może szlakiem „Do Mennonitów”, gdyż na terenie Żuław Gdańskich pamiątek po tej społeczności jest bardzo niewiele. Co ciekawe, na odcinku tym znajduje się najlepsza infrastruktura turystyki rowerowej w postaci dróg rowerowych, kładek, miejsc odpoczynku i oznakowania. Część druga, najdłuższa bo blisko stukilometrowa, prowadzi slalomem przez całe Żuławy Wielkie (Malborskie) i jest najciekawsza pod względem kulturowym. Nie można nie odwie- dzić stolicy Żuław – Nowego Dworu Gdańskiego, gdzie w Żuławskim Parku Historycznym zgromadzono liczne pamiątki po mennonitach. Organizowane są tam ciekawe wysta- wy. Dalsza trasa prowadzi przez okolice Malborka, gdzie zachowały się liczne cmentarze mennonickie. Ostatnia część szlaku, o długości ok. 35 km, biegnie przez najmniej znane Żuławy Elbląskie, jednocześnie będące najniżej położoną częścią tego depresyjnego regionu. Przebiega przez zarastające Jezioro Druzno, będące rajem dla ptactwa wodnego i ornitolo- gów. Szlak kończy się w Elblągu, dużym mieście na skraju Żuław i Wysoczyzny Elbląskiej.

Wiatrak w Palczewie Dom podcieniowy w Nowej Cerkwi

Teren Żuław, przez który prowadzi Szlak Mennonitów jest niemal płaski i pozwala na szybkie pokonywanie sporych odległości. Z uwagi na przeważające na obszarze Pomorza wiatry zachodnie, lepiej pokonywać go w kierunku z Gdańska do Elbląga. Po drodze podróż moż- na przerwać w Tczewie lub Malborku (dobre połączenia kolejowe z Trójmiastem). O nocleg najłatwiej na Mierzei Wiślanej oraz w Malborku. Na trasie znajduje się kilka sympatycznych gospodarstw agroturystycznych. Warto przeznaczyć trochę czasu na zwiedzanie zabytków po drodze (uwaga: kościoły i domy podcieniowe nie zawsze są udostępniane do zwiedzania), odnalezienie starych cmentarzy, wizytę w muzeum w Nowym Dworze Gdańskim i malborskim zamku oraz odpoczynek na rynku w Nowym Stawie. Urozmaiceniem może być również relaks na plaży w Mikoszewie czy Jantarze. Click here to unlock PDFKit.NET 64 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O, P, R, S

70,2 km Orłowo. Domy podcieniowe., kościół gotycki z drewnianą dzwonnicą. 73,4 km Lubieszewo. Kościół gotycki z bogatym, barokowym wystrojem, dom podcieniowy z pocz. XIX w. 80,0 km Ostaszewo. Wieś gminna, domy drewniane. 84,5 km Nowa Cerkiew. Domy podcieniowe z XIX w., kościół neogotycki. 88,5 km Palczewo. Wiatrak holender, kościółek drewniany z 1712 r., domy drewniane. 92,3 km Boręty. Ruina kościoła gotyckiego, kościół szachulcowy z 1842 r. 98,3km Lichnowy. Ładny kościół gotycki, szlak biegnie częściowo drogą rowerową na dawnej trasie kolei wąskotorowej. 105,0 km Nowy Staw. Miasteczko w sercu Żuław, nad rzeką Świętą (kemping, przystań kajakowa). Warto zobaczyć rynek, potężny gotycki kościół św. Mateusza i poewangelicki kościół ze strzelista wieżą zwany „ołówkiem”. 112,5 km Stogi Malborskie. Największy w Polsce cmentarz mennonitów. 120,0km Malbork. Pokonujemy Nogat od strony Kałdowa kładką u podnóża majestatycz- nego zamku krzyżackiego, na którego zwiedzenie niezbędne jest kilka godzin. W mieście sporo hoteli, jest też tańsza baza i kemping. Spod zamku jedziemy uli- cą Starościńską, następnie zrewitalizowanym deptakiem (ul. Kościuszki), koło wy- remontowanego pięknie dworca kolejowego wyjeżdżamy z miasta na wschód. 128,5 km Królewo. Kościół neogotycki z charakterystyczną krzywą wieżą. Obok duże lotnisko wojskowe. 131,6 km Stare Pole. Wieś gminna, skansen pszczelarski, kościół neogotycki, nietypowy pomnik krowy. Rozpoczynają się Żuławy Elbląskie. 136,8 km Szaleniec. Cmentarz mennonitów. 140,0 km Rozgart. Dom podcieniowy, kościół pomennonicki z końca XIX w. 147,3 km Kępniewo. Dom podcieniowy, cmentarz mennonicki. 154,1 km Markusy. Cmentarz mennonicki. 156,2 km Jezioro. Kościół mennonicki z 1865 r. W pobliżu zarastające i trudno dostępne Jezioro Druzno na szlaku Kanału Elbląskiego. 162,0 km Tropy Elbląskie. Dom podcieniowy, cmentarz mennonitów. 165,5 km Raczki Elbląskie. Najniżej położony punkt w Polsce 1,8 m p.p.m. 170,0 km Elbląg (PKP). Kończymy trasę na dworcu PKP. Warto zwiedzić odbudowane, położone nad rzeką Elbląg stare miasto.

Zamek w Malborku

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 65 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 24] Wyprawy rowerowe

Szlak Zamków Powiśla

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 105 km 2 dni Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa średnio trudna rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi asfaltowe Prabuty - Sztum - Malbork

Zamek w Sztumie

Jest to najdłuższy i jednocześnie najciekawszy z całej nowopowstałej sieci szlaków rowerowych na obszarze Powiśla. Na trasie zobaczyć można mało znane miejscowości, w których znajdują się lub znajdowały się kiedyś potężne warownie Państwa Zakonnego: Prabuty, Dzierzgoń, Przezmark, Sztum oraz Malbork. Oprócz zamków i ich ruin, po drodze zobaczyć można też wiele innych ciekawych miejsc i obiektów. Szlak prowadzi przez malownicze tereny Powiśla, lokalnymi drogami o małym natężeniu ruchu, polnymi i leśnymi drogami gruntowymi oraz krótkimi odcinkami dróg wojewódzkich. Długość szlaku wynosi ponad 100 km, więc na przebycie go należy poświecić co najmniej dwa dni. Informacje o noclegach w tym regionie znaleźć można m.in. na stronie Powiślańskiej Organizacji Turystycznej (www.powislanska.hg.pl). Oznakowana kolorem czerwonym trasa obfituje w liczne tablice informacyjne i miejsca odpoczynku. W porównaniu z innymi szlakami regionu, jego oznakowanie jest naprawdę dobre. Ambitni turyści mogą dowolnie łączyć trasy, gdyż na Powiślu istnieje dość dobrze rozbudowana sieć szlaków rowerowych m.in. Międzynarodowa Trasa Rowerowa R1(kolor zielony), Szlak Kościołów Powiśla (niebieski) czy Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły (czarny).

Najciekawszym z zamków na szlaku jest niewątpliwie tajemniczy ? zamek w Przezmarku. Wznosił się na cyplu nad pięknym jeziorem. Obecnie pozostała z niego wieża, część zabudowań oraz ruiny zamku wysokiego, porośnięte bujną roślinnością. Dzisiaj zamek jest w rękach prywatnych, a jego właściciel, pan Ryszard von Pilachowski, z wielką pasją oprowadza turystów po ruinach, opowia- dając dzieje swojego rodu oraz historię rekonstrukcji warowni. W miejscowości Przezmark znajduje się kąpielisko nad jeziorem oraz kilka kwater agroturystycznych. Zachowały się również resztki gotyckiego kościoła.

Click here to unlock PDFKit.NET 66 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: R, S, W

0 km Prabuty. Początek szlaku – ruiny zamku przy ul. Zamkowej (na zachód od centrum). Od dworca należy dojechać ok. 1,5 km. Warto zobaczyć: gotycką konkatedrę św. Wojciecha, gotycki kościółek polski, gotycką Bramę Kwidzyńską oraz XVIII- wieczne wodociągi miejskie. 1,6 km Ruiny zamku nad jeziorem Liwieniec. Od zamku jedziemy szlakiem czerwonym drogą na Iławę. 5,6 km Jezioro Sowica. Skręcamy na parking przy jeziorze, a stamtąd na nasyp rozebranej linii kolejowej, którą prowadzi szlak rowerowy. 8,9 km Obrzynowo. Gotycki kościół. Przed miejscowością skręcamy z nasypu, wrócimy do niego w Jakubowie. 13,6 km Jakubowo. Kąpielisko nad Jeziorem Dzierzgoń – największym akwenem wodnym Powiśla. 17,5 km Cieszymowo Wielkie. Dawna kaplica dworska, pałac i park. Szlak opuszcza nasyp i kieruje się drogą na zachód. 20,7 km Matule. 25,5 km Stary Dzierzgoń. Gotycki kościół. W pobliżu, w miejscowości Zakręty, dawne grodzisko pruskie. 30,5 km Folwark. Od tego miejsca jedziemy szlakiem żółtym do Przezmarka, następnie wracamy i jedziemy na północ. 33,3 km Przezmark. Ruiny krzyżackiego zamku na półwyspie, piękne jezioro, miejsce odpoczynku (nad jeziorem na końcu wsi). 40,2 km Protajny. Dawny majątek, później PGR. Ostry skręt w lewo, piękna aleja dębowa. 42,5 km Kielmy. Dawny majątek, później PGR. Za wsią przy krzyżu na rozwidleniu dróg jedziemy za znakami w prawo. W okolicznych lasach „Kamienie Wilhelma”. 44,3 km Rzeka Dzierzgoń. Nie przejeżdżając przez mostek jedziemy leśną drogą w dół rzeki, jadąc prosto zboczymy ze szlaku ale odwiedzimy miejscowość Stare Miasto z gotyckim kościołem. 48,3 km Prakwice. W pobliżu rozebrana linia kolejowa i nie istniejący obecnie dworek, w którym przebywał cesarz Wilhelm II.

Katedra w Prabutach Jezioro Motława Wlk.

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 67 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 24] Wyprawy rowerowe

Oprócz gotyckich warowni, na szlaku zobaczyć można również kilka innych, interesujących miejsc, związanych z późniejszymi dziejami Powiśla.

W lasach otaczających Prakwice można spotkać liczne kamienie z wyrytą ta- ? jemiczą inskrypcją. Są to tzw. Kamienie Wilhelma, które stawiane były w miejscu, gdzie cesarz Rzeszy Niemieckiej, Wilhelm II upolował okazałego rogacza. Pra- kwice w XIX i na początku XX wieku były ważnym ośrodkiem polowań do którego przyjeżdżali najwybitniejsi dostojnicy Rzeszy: cesarz, książęta, następcy tronu. Sza- cuje się, że właśnie tu Wilhelm II ustrzelił ok. 500 szt. rogaczy. Za czasów monarchii, w miejscu gdzie strzelił zwierza, stawiano drewniany słup na którym wyryto datę polowania, cesarską koronę oraz literę „W”, jedynie najokazalsze zdobycze oznako- wywano głazami. Szacuje się że w „królewskich lasach” w okolicy Prakwic znajduje się ok. osiemdziesięciu głazów.

Natomiast położone dokładnie w połowie trasy Waplewo Wielkie to miejsce, które przez lata było ostoją polskości na tych silnie zgermanizowanych w XIX wieku terenach. Była to rezydencja polskiego rodu Sierakowskich, którzy trwali przy mowie i tradycji polskiej nie bacząc na naciski i represje pruskich, a potem hitlerowskich, władców tych ziem. Niektórzy z nich, jak Stanisław Sierakowski zapłacili za to cenę najwyższą. Obecnie w nieco zdewa- stowanym pałacu, otoczonym pięknym parkiem, mieści się Muzeum Tradycji Szlacheckiej. Sam zabytek powoli jest odnawiany. Park i pałac położony jest niecały kilometr od szlaku, ale koniecznie należy poświęcić trochę czasu na obejrzenie tak budynku, jak również przepięknego parku, w którym położona jest rezydencja.

Riuny zamku w Przezmarku

Drugim interesującym szlakiem na Powiślu, również wyznaczonym w roku 2012, jest szlak „Kościołów Powiśla”. Ma on kolor niebieski i długość 46 km. Rozpoczyna się w Dzierzgo- niu, biegnie przez Bągart, Jasną, Żuławkę Sztumską, Stary i Nowy Targ oraz Kalwę. Kończy się w Mikołajkach Pomorskich. W każdej z tych miejscowości znajduje się ciekawy kościół, a w Mikołajkach nawet dwa. Niektóre z nich, jak na przykład potężna świątynia w Jasnej, pochodzą jeszcze z czasów krzyżackich. Pamiątką z tych czasów jest również interesująca budowla w postaci Kanału Juranda – prowadzącego wodę z jeziora Balewskiego do zamku w Malborku. Ten zabytek hydrotechniki pochodzi z XIV wieku! Najciekawszym obiektem na jego przebiegu jest akwedukt „Jurkowickie Sklepienie” znajdujący się w pobliżu Kalwy. Krzyżacy (nie mając żadnych nowoczesnych urządzeń!) wybudowali tu potężny ziemny nasyp, przecinając dolinę Jurkowickiej Strugi, dzięki czemu zachowali odpowiedni spadek wody na długości kilkudziesięciu kilometrów. Click here to unlock PDFKit.NET 68 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: R, S, W

50,2 km Dzierzgoń. Wzgórze z ruinami zamku krzyżackiego (wjazd rowerem od ul. Limanowskiego, niebieskim szlakiem), gotycki kościół z cennym barokowym wystrojem wnętrza oraz zespół dawnego klasztoru z barokowym kościołem św. Ducha. Szlak prowadzi dalej na wschód razem ze szlakiem R1. 54,7 km Kuksy. Jezioro, kąpielisko gminne, ponownie rozebrana linia kolejowa. Szlak prowadzi przez Morany i Tulice asfaltem do Waplewa. 63,7 km Waplewo Wielkie. Pałac Sierakowskich, park, kaplica pałacowa (kilkaset metrów od szlaku). Trasa prowadzi na zachód. 68,0 km Stary Targ. Neobarokowy kościół, zbudowany na planie krzyża greckiego z bogatym wystrojem wnętrza, obelisk upamiętniający podpisanie rozejmu między Rzeczpospolitą a Szwecją w 1629 r. Przez miejscowość przepływa Kanał Juranda. 71,3 km Kalwa. Gotycki kościół z drewnianą wieżą, stare chałupy drewniane. Jedziemy przez miejscowość brukowaną drogą. 75,3 km Pietrzwałd. Gotycki kościół z XIV w. 77,8 km Barlewice. Dwór z XIX w. z dobrze zachowanymi budynkami folwarcznymi. 79,7 km Sztum. Zamek krzyżacki, piękna promenada nad jeziorem Sztumskim (prowadzi nią szlak). W mieście również gotycki kościół św. Anny, kąpielisko, a w dawnym kościele ewangelickim muzeum. 84,3 km Sztumskie Pole. Obok jeziora Białego szlak prowadzi na Uśnice, nową drogą rowerową w lesie. 88,2 km Uśnice. Szlak prowadzi na północ, drogą leśną. 91,5 km Węgry. Za wsią niezwykły wąwóz leśny – rezerwat „Parów Węgry”. Dawny majątek, obecnie stajnie. 94,4 km Gościszewo. Dawna gorzelnia, obecnie mieści się w tej wsi lokalny browar. Szlak biegnie przez pola, następnie wchodzi w lasy nad Nogatem. 97,8 km Wielbark. Poniemieckie fortyfikacje z okresu II wojny światowej. W pobliżu stanowiska archeologiczne, od których pochodzi nazwa kultury wielbarskiej (gockiej). 98,8 km Śluza „Szonowo” na Nogacie. Przed śluzą szlak skręca na północ wzdłuż Nogatu. Biegnie początkowo ścieżką, która zamienia się później w Malborku w promenadę wzdłuż Nogatu. Ten odcinek szlaku jest nieoznakowany. 104 km Malbork (zamek). Wjeżdżamy do miasta promenadą wzdłuż Nogatu, mijamy zamek i przez odnowione centrum miasta kierujemy się do dworca PKP (105 km).

Pałac Sierakowskich w Waplewie Wielkim

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 69 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 25] Wyprawy rowerowe

Wiślana Trasa Rowerowa

Długość trasy: Czas potrzebny na pokonanie trasy: km 254 km 4-5 dni Trudność trasy: Rekomendowany rodzaj roweru: trasa łatwa rower trekkingowy Dominująca nawierzchnia Trasa: drogi asfaltowe Tczew - Grudziądz - Tczew

Zamek w Kwidzynie

Propozycja interesującej wyprawy rowerowej wzdłuż biegu dolnej Wisły, od Grudziądza do jej ujścia w Mikoszewie/Świbnie. Trasa ma swój swój początek i koniec w Tczewie, który jest dogodnym miejscem rozpoczęcia i zakończenia wycieczki z uwagi na dużą liczbę połączeń kolejowych. Trasa liczy ponad 250 km. Od Tczewa po obu stronach rzeki trasa wykorzystuje istnie- jący czarny Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły oraz zielony międzynarodowy szlak R1. Odcinek na północ od Tczewa jest nieznakowany. Widoki na Wisłę z wałów i skarp nadrzecznych momentami zapierają dech w piersiach a wspaniałe obiekty zabytkowe nadają jej historycznego charakteru. Warto dodać, że Wisła to rzeka dość dzika i ta natural- ność jest niezaprzeczalnym atutem trasy. Wycieczkę na pewno trzeba podzielić na kilka dni, gdyż ilość atrakcji na szlaku jest na tyle duża, że pokonując cały dystans po obu stronach rzeki, spokojnie można spędzić urlop na rowerze.

Wiślana Trasa Rowerowa to pomysł wytyczenia szlaku rowerowego ? wzdłuż obu brzegów Wisły, od jej źródeł do ujścia. W całości liczyć będzie znacznie ponad 2000 km. Poprowadzona zostanie istniejącymi drogami o niskim natężeniu ruchu oraz nowymi, wydzielonymi drogami rowerowymi. W zamyśle jest również połączenie ze szlakiem głównym wszystkich innych szlaków turystycznych (rowerowych i pieszych) zlokalizowanych w okolicy oraz wykonanie połączeń rowerowych z najważniejszymi atrakcjami turystycznymi w sąsiedztwie. Obecnie wycieczki w dolinie Wisły są możliwe po już wynakowanych, ciekawych szlakach rowerowych.

Click here to unlock PDFKit.NET 70 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O, R, U, Z

0 km Tczew (PKP). Jedziemy czarnym szlakiem w kierunku południowym, następnie bulwarem i wzdłuż Wisły. Piękny widok na stare miasto, dolinę rzeki i mosty wiślane. Tczew opisany jest przy trasie nr 6 (Szlak Motławski). 5,5 km Knybawa. Most na Wiśle. 8,3 km Gorzędziej. Gotycki kościół, Sanktuarium św. Wojciecha. 13,5 km Rybaki. Węzeł hydrotechniczny ze śluzą z końca XIX w., zespół dworsko-parkowy z XIX -XX w. 16,8 km Stary Międzyłęż. Cmentarz mennonicki. 24,3 km Wielkie Walichnowy. Kościół gotycki z okazałą ryglową wieżą. 34,5 km Gniew. Opis przy trasie nr 14 (szlak Grzymisława). Uwaga! Od Gniewu do Nowego szlak biegnie górną częścią wiślanej skarpy, o wysokości dochodzącej nawet 80 metrów. Są tu dość uciążliwe podjazdy i ostre zjazdy, nie zawsze po dobrych drogach. Niedogodność tą wynagradzają malownicze widoki na dolinę Wisły.

46,1 km Opalenie. Nowy most na Wiśle, dwór z XVIII w., barokowy kościół. Uwaga! Odcinek pomiędzy Opaleniem a Bochlinem jest jedynym trudnym i tere- nowym fragmentem całej trasy. Szlak biegnie leśnymi drogami krawędzią skarpy wiślanej, przecinając liczne wąwozy. Po drodze piękne widoki, ale łatwo się zgubić. Są też odcinki piaszczyste i błotniste. Alternatywnym (szosowym) sposobem pokonania tego odcinka jest objazd z Opalenia przez Mała Karczmę i Kolonię Ostrowicką oraz Pieniążkowo do Bochlina (dystans 14 km, fragment drogi krajowej nr 91 ale jest tam dość szerokie asfaltowe pobocze). 48,3 km Widlice. Początek najtrudniejszego odcinka trasy. 53,5 km Wiosło Duże i Wiosło Małe. Rezerwaty przyrody chroniące cenną roślinność porastającą krawędź skarpy wiślanej. 60,0 km Bochlin. Zabytkowy kościół. 63,0 km Twarda Góra. Stacja PKP. 67,5 km Nowe. Opis przy trasie nr 14 (Szlak Grzymisława). 76,8 km Mątawy. 84,7 km Dragacz.

Zamek w Gniewie

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 71 Generated by PDFKit.NET Evaluation [trasa 25] Wyprawy rowerowe

Do najciekawszych miejscowości na szlaku należą niewątpliwie kolejowy Tczew z mało zna- ną a interesującą starówką i licznymi zabytkami, gotycki, niezwykle malowniczo położony w ujściu Wierzycy Gniew z monumentalnym zamkiem krzyżackim, jak również Nowe oraz piękny Grudziądz ze swoimi spichlerzami na wiślanej skarpie oraz rozległą starówką. Warty uwagi jest również Kwidzyn z potężnym zamkiem kapituły pomezańskiej oraz katedrą. W Dolinie Wisły, podobnie jak na Żuławach, na podmokłych terenach od XVII wieku osiedlali się osadnicy holenderscy – Mennonici. Ślady ich bytności widoczne są praktycznie aż do Warszawy, a na terenie Pomorza zachowały się domy i cmentarze mennonickie między innymi w okolicach Kwidzyna oraz na Nizinie Walichnowskiej między Tczewem a Gniewem. Niezwykłym zabytkiem hydrotechniki jest zespół śluz w Białej Górze, w którego pobliżu znajduje się ciekawy rezerwat „Las Mątowski” oraz sanktuarium bł. Doroty z Mątowów. Innymi ciekawymi obiektami są: stacja pomp „Rybaki”, śluzy w dolnym odcinku Wisły w Przegalinie i Gdańskiej Głowie oraz sztucznie wykonany Przekop Wisły – ostatni, ujściowy odcinek tej wielkiej rzeki. W ujściu rzeki w rezerwacie „Mewia Łacha” zobaczyć można wypoczywające foki szare oraz tysiące sztuk wędrownych ptaków.

Ruiny kościoła w Steblewie Żuławski krajobraz

Inscenizacja historyczna w Gniewie

Wisła jest największą rzeką Polski. Jest również poważną barierą do pokonania, bo nie ma na niej wiele mostów i przepraw. Na opisywanym odcinku pokonanie Wisły jest możliwe w Grudziądzu, Kwidzynie (nowy most), od czasu do czasu promem w Gniewie, którego kursowanie jednak jest niepewne, a później dopiero mostem pod Tczewem (tzw. „Knybawskim”). Zabytkowe mosty w samym Tczewie są w bardzo złym stanie i często są zamykane dla ruchu. W odcinku ujściowym znajduje się most w Kiezmarku oraz sezonowa (maj – październik) przeprawa w Świbnie/Mikoszewie. Planując wyprawę, należy uwzględnić to ograniczenie. Wzdłuż Wisły biegną dwie linie kolejowe, które mogą posłużyć przemieszczaniu się w trakcie wyprawy. Na lewym brzegu pociągi kursują przez Tczew, Pelplin, Smętowo Graniczne, Warlubie, Twardą Górę i Warlubie (kierunek na Bydgoszcz), a na prawym, bliżej doliny Wisły, funkcjonują połączenia Malbork – Sztum – Kwidzyn – Grudziądz. Ponadto z Malborka i Tczewa kursuje wiele pociągów w różnych kierunkach.

Click here to unlock PDFKit.NET 72 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation Przebieg trasy Nr arkusza mapy: O, R, U, Z

87,0 km Grudziądz. Początek mostu na Wiśle. 88,0 km Grudziądz. Pięknie położone, gotyckie miasto na skarpie wiślanej. Starówka, ratusz, rynek, pozostałości zamku, zespół spichlerzy, gotyckie kościoły. Ładne kamienice i budynki użyteczności publicznej i dawne koszary z XIX/pocz. XX w. Od Grudziądza wykorzystujemy szlak czarny, ale również biegnący bliżej Wisły, międzynarodowy szlak R-1 (zielony). 97,0 km Świerkocin. Ładny odcinek leśny. 109,5 km Rusinowo. Wracamy do województwa pomorskiego. 114,2 km Nebrowo Wielkie. Barokowy kościół z połowy XVIII w., kaplica neobarokowa. 130,3 km Kwidzyn (Mareza). Monumentalny, gotycki zespół katedralno- zamkowy, w zamku Muzeum Regionalne, w katedrze cenny wystrój oraz krypta z grobami Wielkich Mistrzów Krzyżackich i cela bł. Doroty z Mątowów, liczne okazałe budynki użyteczności publicznej z XVIII -XX w., stadnina koni w Miłosnej. 155,3km Biała Góra. Okazały zespół śluz z przypominającą zamkowe baszty śluzą z 1852 r. oraz śluzą komorową z 1914 r. 162,5 km Piekło. „Dom Polski” z izbą pamięci szkoły polskiej w Wolnym Mieście Gdańsk, kościół z ryglową wieżą. 165,5 km Rezerwat „Las Mątowski”. Przedmiotem ochrony rezerwatu jest jedyny na Żuławach kompleks leśny z jesionowo-dębowym drzewostanem liczącym ponad 150 lat. 168,3 km Mątowy Wielkie. Miejsce urodzenia Bł. Doroty z Mątowów, gotycki kościół. 173,7 km Kończewice (most Knybawski). Gotycki kościół z drewnianą wieżą. 179,3 km Lisewo Malborskie (zabytkowe mosty tczewskie). Gotycki kościół z drewnianą wieżą. 189,0 km Palczewo. Wiatrak holender z XIX w, kościółek drewniany z 1712 r., domy drewniane. 203,5 km Dworek (most na Wiśle). Uwaga! W okresie od października do maja brak moż- liwości przejechania przez Wisłę poniżej Tczewa (nieczynna przeprawa promowa) – konieczność zakończenia pętli w Tczewie. Odcinek Dworek – Mikoszewo opisany w ramach Szlaku Mennonitów (trasa 23).

209,5 km Drewnica (Żuławki). Mosty zwodzone, w pobliżu śluza „Gdańska Głowa”. 214,5 km Mikoszewo. Miejscowość letniskowa, w pobliżu plaża i rezerwat „Mewia Łacha”. 216,3 km Przeprawa przez Wisłę (płatna). 216,8 km Świbno. Możliwość dojazdu do Gdańska przez Sobieszewo (ok. 25 km). 219,5 km Przegalina. Zabytkowy zespół śluz, nowy most zwodzony. 222,8 km Błotnik. Nowa przystań żeglarska na terenie dawnego składowiska popiołów. 227,5 km Kiezmark. Most przez Wisłę, zabytkowy szachulcowy kościół z XVIII w. 231,5 km Leszkowy. Kościół gotycki. 238,1 km Giemlice. Kościół z 1841 r. 242,9 km Steblewo. Okazała ruina gotyckiego kościoła, dwa domy podcieniowe z XVIII w. 246,2 km Koźliny. Kościół gotycki z cennym wystrojem, spichlerz szachulcowy. 254,0 km Tczew (PKP).

Click here to unlock PDFKit.NET www.pomorskie.travel 73 Generated by PDFKit.NET Evaluation

Legenda do map w skali 1:100 000

SKALA 1:100 000 0 1 2,5 5 km

Muzeum Miasto wojewódzkie GDAÑSK Zabytkowy koœció³, cerkiew Miasta powiatowe TCZEW Zamek, zab. œredniowieczna KÊPICE Miasta Grodzisko, ruiny Tuchomie Miejscowoœci gminne Zabytek architektury, pa³ac Zabudowa regionalna Krojanty Ig³y Pozosta³e miejscowoœci Elektrownia wodna, m³yn A1 Autostrada Pomnik, miejsce pamiêci S6 Drogi ekspresowe Hotel, pozosta³e noclegi 91 Drogi krajowe Pole biwakowe 515 Drogi wojewódzkie Port, marina/przystañ wodna Drogi lokalne Przystañ/etap kajakowy Przeprawa promowa Kolej, stacje, przystanki Linie nieczynne, rozebrane Port lotniczy, aeroklub, lotnisko wojskowe Pla¿a, k¹pielisko Lasy Punkt widokowy

Jeziora, rzeki, bagna Latarnia morska Rezerwat przyrody Obszar zabudowany Atrakcja turystyczna Informacja turystyczna

Znakowane szlaki rowerowe Trasa rowerowa Nieoznakowane szlaki rowerowe ...... Pocz¹tek / koniec szlaku [trasa 1] Numer trasy

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, powielanie lub wykorzystywanie w inny sposób całości lub fragmentu niniejszej publikacji dozwolone wyłącznie za zgodą wydawcy.

Opracowanie: Doradztwo i Szkolenia TREK. Audyt tras rowerowych: Marcin Szydagis, Jacek Zdrojewski. Grafika, skład, opracowanie graficzne map: Maciej Kumor Studio Kreowania Rzeczywistości. Projekt okładki: Olimpia Dębska. Zdjęcia: archiwum Fundacji Partnerstwo Dorzecze Słupi, archiwum LOT Kociewie, archiwum PROT, archiwum UMWP, Rafał Baranowski, Michał Bieliński, Emilia Laskowska, Maciej Kumor, Milena Nieścior, Dariusz Paciorek, Marcin Szydagis, Jarosław Wojciechowski, Jacek Zdrojewski. Źródła: Fundacja Naszyjnik Północy, Fundacja Partnerstwo Dorzecze Słupi, Gmina Kosakowo, Gmina Parchowo, Gmina Somonino, kaszubskierowery.pl, Klub Nowodworski, LOT KOCIEWIE, Miasto i Gmina Sztum, Powiat Chojnicki, Powiat Gdań- ski, Powiat Kartuski - Kaszubski Pierścień, Powislańska Organizacja Turystyczna, PTTK Oddział Regionalny w Gdańsku, Park Narodowy „Bory Tucholskie”, Pomorski Zespół Parków Krajobrazowych, Słowiński Park Narodowy, Stowarzyszenie Miłośników Wyspy Sobieszewskiej, Stowarzyszenie Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej „Słupia”, Studio Kreowania Rzeczywistości, TREK, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Wejherowskie Towarzystwo Cyklistów.

Click here to unlock PDFKit.NET 74 www.pomorskie.travel Generated by PDFKit.NET Evaluation

Click here to unlock PDFKit.NET Generated by PDFKit.NET Evaluation

Click here to unlock PDFKit.NET Wydma Czo³piñska

latarnia morska

Czo³pino ARKUSZ A S³owiñski Park Narodowy Przybynin J. Do³gie Wielkie m m Smo³dziñski Las y 22,9 k 229 k £eba J. Do³gie Ma³e £okciowe Row

) ia niste n ch rz nia) ie i bag wierzch aw na na a n ud dn e tr u c R10 ( (tr one czy 0 cz Z³ote Pias R1 m ki m 200 k G³ów 20 k

Smo³dzino ocie ³by), odcink Morze Ba³tyckie Cz³uchy Rowy bruk (k lub silnie zapiasz J. Gardno Smo³dzino m m R y 10 Objejskie £¹ki S 175 k 17,5 k z Row la „Rowokó³” k Wyspa Kamienna H a n ¯elazo dy z

obszar jeziora udostêpniony a d jaz

dla uprawiania sportów wodnych t y stka

m c m U i z p³yt

Gardna Wielka k i 15 k 150 k

Dêbina og

Wierzchocino y standar Gardna Ma³a , dr Retowo Wysoka one Podd¹bie dz Lotki Stojcino Siecie „Ja³owce” war m m

Ba³am¹tek Czysta i ut obylnica

Równo 125 k 12,5 k K Witkowo og dr wybrze¿e klifowe zapewniaj¹ce dobr k Kolejowy Szla Komnino o

Objazda Osieki Rumsko

Choæmirowo Machowink m

Czarny M³yn ej m Bukowa owy 10 k 100 k R i G¹bino , leœne ck Dêbnica Kaszubska eaty Orzechowo anz Machowinko i z gorsz latarnia morska k H la og R10 Sz stka- Choæmirowo runtowe Zapad³e ¯elkowo i: g og one), dr m USTKA Dominek m Wytowno Bêdziechowo dz

Siod³onie 75 k 7,5 k omorza ów” U ytowno war

Lêdowo Redwanki l W osta³e dr

e oœci p³yt Osiedle 21 Przew³oka b £ a Zgojewo upa ce P (nieut w poz jak Drze¿ewo Bytów i G Lêkwica a j ch tor tac o S D ¯oruchowo y Grabno m

Kêpno m 50 k Lêdowo Zimowiska 5 k

„Buczyna Radoszkowo Somin

nad S³upi¹” Lipno dej winiêty Zapad³e Wodnica war Karzcino Wiklino Wiatrowo m USBS owe o t Charnowo M¹cznik m Mod³a Machowino 2,5 k

203 25 k Brusy Wrzeœcie Pierœc ower ieñ G i r r Œwiêcichowo

y og f chni it z Przew³oka Duninowo ó chni: Niestkowo Bydlino Kukowo w z asa 18] Szlak „Z asa 22] Przez Zielone Ser asfalt, dr nawier

S³upia Lubuczewo Mrówczyno wier [tr [tr 0 0 Pêplino stka PKP Rytel 213 U 1 m

Biêcino Damno 38 m 25 m G³odowo 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m Golêcino Bukówko Strzelinko W³ynkowo Duninówko Ga³êzinowo Rogawica Rodzaj na Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile Starkowo Swochowo Budy Generated by PDFKit.NET Evaluation Wielichowo W³ynkówko Damnica Click here to unlock PDFKit.NET Dêbniczka Strzelino Niewierowo Jezierzyce Gr¹sino Krê¿o³ki Wierzbiêcin Siemianice pa³ac Bruskowo Wielkie Generated by PDFKit.NET Evaluation Profile wysokościowe tras rowerowych

Rodzaj nawierzchni:

asfalt, drogi rowerowe o twardej pozosta³e drogi: gruntowe, leœne drogi utwardzone, drogi z p³yt bruk (kocie ³by), odcinki bagniste nawierzchni (nieutwardzone), drogi z gorszej zapewniaj¹ce dobry standard jazdy lub silnie zapiaszczone jakoœci p³yt

[trasa 20] Pierœcieñ Gryfitów

S³upsk Swo³owo Swo³owo Dêbnica Kaszubska Bydlino Swo³owo 99 m

75 m

50 m

25 m 14 m

0 15 km 13,5 km 13,5 km 20 km 30 km 40 km 50 km 60 km 70 km 80 km 90 km 100 km 112 km

[trasa 22] Przez Zielone Serce Pomorza

Rytel Brusy Sominy Bytów Dêbnica Kaszubska Kobylnica Ustka Rowy Smo³dzino G³ówczyce £eba

200 m

175 m

150 m

125 m wybrze¿e klifowe 100 m olejowy Szlak K Komnino 0 25 km 50 km 75 km 100 km 125 km 150 km 175 km 200 km 229 km Objazda Osieki

ki G¹bino Bukowa atyc Orzechowo anze Machowinko latarnia morska k H Morze Ba³tyckie R10 Szla Zapad³e USTKA Wytowno Dominek

Lêdowo Redwanki l e Osiedle 21 Przew³oka ab ji G Lêkwica tac o S D Grabno Kêpno Lêdowo Zimowiska „Buczyna Radoszkowo Modlinek nad S³upi¹” Wodnica Karzcino Wiklino „Jezioro Mod³a” Charnowo M¹cznik Mod³a Machowino 203 Wrzeœcie

Duninowo Niestkowo Bydlino S³upia Lubuczewo Pêplino 213 Bukówko Golêcino Strzelinko Duninówko Ga³êzinowo W³ynkowo Zaleskie Starkowo Swochowo

Wielichowo W³ynkówko Strzelino SBS Siemianice Mo¿d¿anowo Krê¿o³ki U Niewierowo Jezierzyce Wierzbiêcin Gr¹sino Bruskowo Wielkie Krzemienica Bruskowo Ma³e 21

Do Swo³owo Bierkowo lina Mos Muzeum Kultury zczen Redzikowo Ludowej Pomorza iczki S£UPSK Zamek Ksi¹¿¹t Pomorskich

Pieszcz Gaæ ga Ksi¹¿êca Wieszyno Dro Gaæ Leœna Redêcin Boles³awice Staniêcino 210 Zêbowo Pa³owo Reblinko G³obino Winnica Anna de Croy Kobylnica S6 Pa³ówko 6 Nosalin Kusowo Reblino Widzino P³aszewko Sycewice Kolonia G³obino Krêpa S³upska £osino

Komorczyn Wrzeœnica Runowo S³aweñskie Zaj¹czkowo S z Sierakowo l Dobrzêcino a Grabin S³upskie k E Noskowo le S³onowice 21 k t Skarszów ro Lubuñ ¯abno w Górny Koñczewo n i W o dn Warszkowo Ciechomnice y Roz³êka ch S³onowiczki Luleminko Skarszów Dolny Kczewo Kwakowo Pie rœc ieñ Komi³owo Bzowo G Gie³doñ ry £ysomiczki Tychowo fi Wrz¹ca tó w Lulemino Kuleszewo Kruszyna Dargacz

¯elkówko ARKUSZ B Œciegnica Zagórki Zbyszewo

209 ¯elki

P³aszewo Gwiazdówko

GwiazdowoClick here to unlock PDFKit.NET Korzybie Objezierze Mielno Objazda Generated by PDFKit.NET Evaluation Czarny M³yn Choæmirowo Bukowa G¹bino Machowinko Choæmirowo

¯elkowo Bêdziechowo ARKUSZ C Wytowno Dominek £upawa Redwanki l e ab Lêkwica Zgojewo Drze¿ewo ji G tac o S D ¯oruchowo Kêpno Radoszkowo Lipno Wiatrowo Karzcino Wiklino M¹cznik Machowino Wrzeœcie Pierœ cieñ G Œwiêcichowo ry fi tó Bydlino Kukowo w S³upia Lubuczewo Mrówczyno 213 Biêcino Damno Bukówko G³odowo W³ynkowo Strzelinko Swochowo Rogawica Budy W³ynkówko Damnica Strzelino Siemianice Dêbniczka Niewierowo Jezierzyce Gr¹sino pa³ac

Kar¿niczka 21 £ebieñ Wielog³owy Paprzyce Redzikowo Zagórzyca Zagórzyczki park wodny S£UPSK S¹borze Zamek Ksi¹¿¹t Pomorskich Stara D¹browa Wieszyno Mianowice 6

Staniêcino Nowa Warblewko Domoradz D¹browa G³obino Winnica Anna de Croy

Kobylnica S6 Kusowo Kolonia G³obino Warblewo Wieliszewo Widzino P³aszewko

210 Krêpa Borzêcinko S³upska Krzywañ Boguszyce £osino Brzeziniec Borzêcino £abiszewo Zaj¹czkowo Grabin Starnice Troszki Dobieszewko Sierakowo 21 Skarszów Podole Ma³e S³upskie Górny Koñczewo Lubuñ Dêbnica Kaszubska Skotawa

Luleminko Skarszów Dolny Dobieszewo ¯arkowo Kwakowo P US ierœ BS cie Komi³owo ñ G Kuleszewo ry £ysomiczki Leœnia fi tó Lulemino elektrownia wodna w ych Krzynia dn Jamrzyno Kruszyna Wo Szlak Elektrowni Krzynia Dargacz Ochodza ¯elkówko

J. Krzynia ¯elki £ysomice Motarzyno Park Krajobrazowy Niemczewo „ródliskowe elektrownia wodna P³aszewo Torfowisko” Strzegomino Goszczyno Dolina S³upi Konradowo

Mielno J. Konradowo Objezierze Ga³¹Ÿnia Wielka

Jab³onna Podwilczyn Profile wysokościowe tras rowerowych Myœlimierz Œwielubie Ga³¹Ÿnia Ma³a Moczyd³o Górki Rodzaj naRadzikowowierzchni:

[trasa 20] Pierœcieñ Gryfitów

S³upsk Swo³owo Swo³owo Dêbnica Kaszubska Bydlino Swo³owo 99 m

75 m

50 m

25 m 14 m

0 15 km 13,5 km 13,5 km 20 km 30 km 40 km 50 km 60 km 70 km 80 km 90 km 100 km 112 km

[trasa 22] Przez Zielone Serce Pomorza

Rytel Brusy Sominy Bytów Dêbnica Kaszubska Kobylnica Ustka Rowy Smo³dzino G³ówczyce £eba

200 m

175 m

150 m

125 m 100 m

Click here to unlock0 PDFKit.NET25 km 50 km 75 km 100 km 125 km 150 km 175 km 200 km 229 km ARKUSZ D m m Morze Ba³tyckie 34 k 229 k £eba £eba latarnia morska Stilo

niste Osetnik

i bag „Mierzeja Sarbska” e c one

m i czy cz k „Choczewskie m tyc

30 k a Morze Ba³tyckie Hanze Cisy”

200 k k G³ów ruiny koœcio³a R10 Szla œw. Miko³aja Dymnica S³ajszewo ocie ³by), odcink J. Sarbsko Ulinia Sasino bruk (k lub silnie zapiasz by³y poligon rakietowy Smo³dzino R¹bka £EBA Ciekocino m Sarbsk y pa³ac

175 k Nowêcin Row m Ciekocinko 25 k Mierzeja Sarbska Wydma £¹cka dy

d jaz obszar jeziora udostêpniony Dychlino stka

m dla uprawiania sportów wodnych Lucin U i z p³yt 150 k

og Bargêdzino y standar , dr S³owiñski Park Narodowy Szczenurze „Borkowskie W¹wozy” one m dz 20 k Wydma Czo³piñska £ebieniec Latarnia Stilo war m

i ut ¯arnowiska obylnica 125 k K og

dr zapewniaj¹ce dobr J. £ebsko Steknica Borkowo Strzeszewo Lêborskie 214 Nieznachowo Charbrowski Bór

m Roszczyce Sasino m ej Zwartowo

15 k 213

Przybynin100 k , leœne Dêbnica Kaszubska i z gorsz Gaæ Komaszewo Wojciechowo og £okciowe Podro¿e Wrzeœcienko runtowe Muzeum Wsi S³owiñskiej Krakulice ) i: g ia G¹ska hn og Ulinia

one), dr c z m ier Zwartówko

dz w a 75 k Kluki omorza o a n Charbrowo udn Izbica Wicko Wrzeœce war

m r 0 (t Maszewko osta³e dr

10 k 1 oœci p³yt R wiatrak ce P (nieut poz jak Bytów „Nowe Wicko”

i Skarszewo Sarbsk

k Zdrzewno B¹sewice c

y Kopaniewo

t Górka y m

a £eba

R e 50 k

1 z „Las Somin

0 n „Bagna a Górkowski”

dej ( eziora Sarbsk t Izbickie”

R r H Poraj u 1 d

war 0 k S n

a a

m z l

ó³ J l n Tawêcino a z 5 k k a Lêdziechowo

k w

S Bia³ogarda

H i e o owe o t a r 0 Karlikowo m z n

c 1

z h 25 k Lêborskie

n R e

Brusy i Zgierz Rzuski Las £ebieñ

ower Gêœ a a ) Nowêcin i r t

y Nastêpowo c og

chni k z

i Cecenowo chni:

z Skórzyno Gatki Wierzchocino Rzuszcze „bociania wieœ” Rekowo

asa 19] W asa 22] Przez Zielone Ser Ciemno

asfalt, dr nawier Pob³ocie Lêborskie wier [tr [tr 0 0 £eba Rytel 0 50 m 25 m 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m „Ja³owce” G³ówczyce Krêpa Kaszubska Obliwice Rodzaj na Równo „Torfowisko Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile 214 Wykosowo Pob³ockie” Klêcinko 213 Œwiêcino Wolinia Janis³awiec Przebêdowo

Generated by PDFKit.NET Evaluation Pêkalin Click here to unlock PDFKit.NET Rumsko Klêcino Dargoleza Janowice

Dar¿kowo Strzelêcino Wilkowo Janowiczki Garczegorze Nowowiejskie Warblino Skotawa Gogolewko Bochowo Leœnia Po³upino Rokitki Jamrzyno Czarna J. Kopieniec D¹brówka Rokiciny Smolniki

211 Ochodza Kleszczyniec ARKUSZ E Kotowo Zawiaty Otnoga Rokity Jerzkowo Kaszubsk Pêtla a m o 210 Budowo m 23 k 229 k Niemczewo Motarzyno £eba J. Trzebie¿ 212 K³osy J. Otonoga archow

Gowidlinko P

Jawory niste Goszczyno No¿yno Osowskie

Mydlita Stara Huta i bag e c No¿ynko one czy cz m

Lemany m Budówko 200 k

Borowy Las G³ów Ga³¹Ÿnia Wielka 20 k

Niepoglêdzie D¹brówka ocie ³by), odcink J. Skotawsko Brzezinka

Ma³e bruk (k lub silnie zapiasz

Nowa Wieœ Smo³dzino Œwielubie Ga³¹Ÿnia Ma³a Unichowo m J. Konitowskie Ga³êzów Bawernica m y elektrownia wodna J. Skotawsko 175 k 17,5 k Ga³¹Ÿnia Ma³a J. D³ugie Row Du¿e Jasieñ Bielawki Jezioro Mausz Kartkowo Ró¿ki £upawsko Baranowo Kristówka „Jezioro Ma³e dy „Dolina i Du¿e Sitno” J. Jasieñ Huczka”

J. G³êbokie d jaz Choœnica stka m

J. Czarne „Skotawskie U m

Kistowo i z p³yt £¹ki” U „Gniazda 150 k 15 k

S og B Or³a Bielika” y standar

J. Godzierz S , dr J. Obrowo ¯akowo la one Du¿e Ko³odzieje Nak „Go³êbia Góra” Jaszewo dz

Park Krajobrazowy Grabówko „Jeziorka Choœnickie” war

elektrownia wodna m m

Struga J. Jelenie i ut Soszyca obylnica 125 k „Mechowiska 12,5 k K

Du¿e og Czaple” Sucha E h dr zapewniaj¹ce dobr Dolina S³upi lak lektrowni Wodnyc Barnowo Krosnowo Sz M³ynki B Sierowo ia y up to S³ w ara a St J. ¯ukowskie m ej Kamieñc J. Osiecko Osieki Pomysk Ma³y Parchowski Bór m 10 k -Wybudowanie ¯ukówko 100 k , leœne Gostkowo Nowe Dêbnica Kaszubska Pole i z gorsz Ryczyn Jamnowski M³yn U róde³ og S³upi runtowe Pomysk Ma³y Nowy Dwór i: g og one), dr m

Niedarzyno Parchowski M³yn m Barnowiec 209 212 Jamno o dz „Grodzisko 75 k 7,5 k Borzytuchom” Pomysk Wielki 228 omorza -Wybudowanie war J. Mausz K³odno Golczew Jutrzenka Parchowo osta³e dr Pomysk Wielki Frydrychowo oœci p³yt ce P (nieut poz jak Borzytuchom Bytów J. Du¿e Grzmi¹ca J. Jeleñ D¹bie Ostrów-Mausz y m Ma³a Wieœ m

Wiœlany 5 k D¹bki 50 k Somin

Grabowo chowska Go³czewo dej Parchowskie ar

„Jezioro Jamno Œwierkówko war Przyborzyce G³êboczko” J. Cechyñskie Szarzyn J. Stropno a Wielkie k Rzepnica ls ski e owe o t Struszewo m ki m

Jeleñcz a 25 k

Cechyny N M³yn J. Pipienek Brusy

P ower BYTÓW la 2,5 k

Œwi¹tkowo ê t Jamnow „Jezioro ê i r tl Cechyñskie Ma³e” a P og

chni P P Sylczno z Ociaskowo a chni: ê r z

t c o la Chomice M¹drzechowo h o asa 13] Pêtla P asa 22] Przez Zielone Ser K asfalt, dr nawier a w Sumin wier Chotkowo s D¹brówka s [tr [tr

z 0 0 u Mokrzyn k archow P

b Rytel s J. Op³awiec J. Glinowskie a k Nieczulice a U 200 m 175 m 150 m 125 m S 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m K BS £¹kie a m J. Chotkowskie J. £ubienieckie

ie Rodzaj na n J. M¹drzechowskie Pó³czno rowerowych tras wysokościowe Profile ic a Z¹binowice Nakla Modrzejewo T¹gowie 20 Udorpie Przyborze „Las J. £¹kie nad Jeziorem £ubieniec J. Pó³czenko Wygoda Generated by PDFKit.NET Evaluation J. D³ugie Niezabyszewo M¹drzechowskim” 20 Zdroje Click here to unlock PDFKit.NET

J. Lubiszewskie W¹dó³ Tuchomko Rabacino J. Niazabyszewskie Nowe Czarna Huty Ugoszcz D¹browa Generated by PDFKit.NET Evaluation Profile wysokościowe tras rowerowych

Rodzaj nawierzchni:

[trasa 21] Greenway Naszyjnik Pó³nocy

Czersk Odry Karsin Wiele Leœno Laska Parszczenica Swornegacie Babilon Konarzyny Przechlewo Pakotulsko GwieŸdzin Olszanowo Krêpsk Cz³uchów

200 m

175 m

150 m

125 m 100 m

0 25 km 50 km 75 km 100 km 125 km 138 km

[trasa 22] Przez Zielone Serce Pomorza P Rytel Brusy Sominy Bytów Dêbnica Kaszubska Kobylnica Ustka Rowy Smo³dzinoê G³ówczyce £eba tl a

200 m P a 175 m rc Chomice M¹drzechowo h 150 m o w D¹brówka 125 m Mokrzyn s J. Glinowskie k 100Nieczulice m J. Op³awiec a US 0 25 km 50 km 75 kZ¹binowicemBS 100 km 125£¹kie km 150 km 175 km 200 km 229 km J. £ubienieckie J. M¹drzechowskie Pó³czno

J. £¹kie J. Pó³czenko Nakla „Las £ubieniec Niezabyszewo Udorpie nad Jeziorem 20 Zdroje M¹drzechowskim” J. Czarne D¹brówno Wygoda Rabacino Czwórka J. Niazabyszewskie Ugoszcz Czarna a D¹browa Sierzno k s b J. Lubiszewskie u z Skwierawy s Brynki Rekowskie a K Róg Bobrowiec a Os³awa tl Widno Papiernia J. Strzelinko ê D¹browa P³otówko P J. Fiszewo P³otowo Imieni „Bukowa Góra J. D³u¿ecko nad Pysznem” Chabzewo a Muzeum Szko³y d J. Kr¹¿no W Lipusz Polskiej J. Du¿a Boruja cmentarz Pyszno leœników J. Studzieniczno J. Pyszne Studzienice

Rekowo Rzepiska J. Rekowskie U S Tuszkowy 212 K³¹czno J. K³¹czno B Œluza Lipuska Huta S J. Wieckie Bagna Przewóz Szklana Huta Osowo Trawice Wojsk Ma³e „Chata Stare S³one J. Ma³e Sominy Owczarza” Pe³ki Borzyszkowy Dywan Pr¹dzonka Sominki Kiedrowice Nowe S³one -Sierzywk Luboñ J. Skoszewskie J. Kielskie Skoszewo Mutkowo Ostrowite J. Rzuno Smo³dziny Rudniki Skoszewko J. Somiñskie Zielony Dwór Trzebuñ Peplin Lendy Dziemiany Przymuszewo Lipnica J. Kiedrowickie S¹toczno Fiszewo J. Kruszyñskie Dunajki Zapceñ Windorp Wysoka Zaborska „Dolina Kulawy” J. Parzyn Kiedrowice G³ówczewice K³onecznica Kruszyn Osusznica J. Du¿e G³uche Parzyn

Z J. Leœno J. G³uche Ma³e b r z Górne Zaborski y Lamk „Dolina c a a ic n Kulawy” z c e n Park Krajobrazowy ³o Karpno K Wawrzonowo Kaszuba Orlik Mielno Leœno

Budy J. Milachowo J. Mielonek J. Leœno Pêkawka J. Ksi¹¿e Laska Dolne Osady Mi³achowo Widno Rolbik -M³yn kurhany J. Warszyn 235 J. Parszczenica Mogiel „Jezioro Zalesie Parszczenica Laska” Lubnia „Bór J. Œluza J. Zmar³e Chrobotkowy” G reen wa „Piecki” Czapiewice y Œluza „Nawionek” J. Nawionek

Z b Gacnik r z J. Gardliczno Du¿e y

a „Bagno Z³ota Góra Stawek” Ma³e Che³my Zielona Chocina Ma³e Zanie Czarnowo Antoniewo BRUSY Polpielewo Zbrzyca Asmus J. P³êsno Wielkie Che³my Brusy-Jaglie ARKUSZ F Dziêgiel Wielkie Zanie Jonki Brda J. Witoczno Galeria Karpaty Nieprzczo³¹g Sztuki Ludowej P³êsno Kulki Czyczkowy Swornegacie 236 ¯abno Kinice Sepiot J. £¹ckie

¯ychckie Osady Click here to unlock PDFKit.NET J. Gostomskie Nakla Generated by PDFKit.NET Evaluation Owœnice Wieprznica Koœcierska Huta J. Puc 20 Zdroje J. Dobrogoszcz

Wygoda „Strzelnica” J. Lubiszewskie Korne ARKUSZ G J. Garczyn Stare Karpno KOŒCIERZYNA Skwierawy park wodny J. Karpno skansen kolejnictwa ca Bobrowiec Wierzy Róg J. Graniczne Widno Papiernia Nowe Karpno £ubiana Gr an ic J. Fiszewo z na J. Skrzynki Du¿e J. Sudomie Wielki Klincz Imieni Szarlota a J. Wierzysko Goœcieradz d 235 W Lipusz

J. Mielnica „Czapliniec Ma³y J. Osuszyno w Wierzysku” Podleœ Sycowa Huta Rzepiska Ba³achy J. ¯o³nowo

Krugliniec J. Sominko W d Wielki Podleœ Œluza Tuszkowy Lipuska Huta a Rotembark Grzybowo Dêbogóry Bagna P³ocice Sarnowy Szwedzki Grzybowski J. Debrzyno Szklana Wyrówno M³yn Huta Ostrów J. Zaganie J. D³ugie

c o Stawiska i J. Kramsko Du¿e b e z 214 Trawice r Juszki J. Wyrówno J. Schodno T W¹glikowice J. Zakrzewie J. Mieliste J. Bia³e Ma³e Stawiska Stare S³one Kalisz Schodno Pe³ki J. Bielawy Loryniec J. Strupino Belfort Skoczkowo Nowa Dywan J. Biebrowo Kiszewa Nowe S³one Szludron

D¹brówka Przerêbska J. Cheb J. S³upinko Huta Czarlina J. Jelenie Parowa Bestra Suka J. S³upino Wdzydze J. Kotel Trzebuñ J. Rzuno Go³uñ Kloc J. Radolne Kiszewskie Piechowice Olpuch Wdzydzki Koz³owiec skansen Lendy Dziemiany J. Lipno Zabrody J. Go³uñ Park Krajobrazowy J. Przyw³oczno Dunajki Dêbina Szablewo J. Ch¹dzie

Rów Ciêgard³o G³ówczewice Czarne „Krwawe Do³y” Wygoda Kalwaria Jastrzêbie Dziemiañskie J. Wdzydze Raduñ Tkalnia Joniny Ma³e Wdzydze J. Leœno J. BrzeŸno Tucholskie J. Raduñ J. Drzêczno Górne Lamk J. Czyste Milkowo Przytarnia Orlik Borsk Leœno J. Leœno J. K³y Knieja Dolne Kliczkowy

W J. Blewicz d kurhany Górki a Wiele 235 Zalesie Lubnia J. Wielewskie B¹k „Bór Chrobotkowy” Kalwaria Cisewie Czapiewice Wielewska

Gacnik J. Sk¹pe Karsin Miedzno D¹browa Ma³e Gliœno Wojtal K¹ty „Krêgi Czarnowo BRUSY Kamienne” Odry Mniszek Brusy-Jaglie Dêbowiec Kosobudy Broda Wieck Galeria Karpaty Sztuki Ludowej Osowo Osowo -Wybudowanie Pustki Klonowice

N Zawada Bia³e ie c h ¯abno B³oto w Kinice a s z c Rudziny z Stare Gotelp Prusy Huta Stara Juñcza Zamoœæ Mokre Ch³opowy Nowe Prusy Czarni¿ Popia Góra Nowa Juñcza Sza³amaje PrzyjaŸnia Profile wysokościowe tras rowerowych Rówki Bielawy £¹g Cegielnia Kamionka Rodzaj nawierzchni:

[trasa 12] Wokó³ „Kaszubskiego Morza” Jezioro Wdzydze Wdzydze Wdzydze Wdzydze Kiszewskie Go³uñ Tucholskie Borsk Wiele Przytarnia Czarlina Kiszewskie 175 m

150 m

125 m

0 5 km 10 km 15 km 20 km 25 km 30 km 35 km 40 km 46 km

[trasa 21] Greenway Naszyjnik Pó³nocy

Czersk Odry Karsin Wiele Leœno Laska Parszczenica Swornegacie Babilon Konarzyny Przechlewo Pakotulsko GwieŸdzin Olszanowo Krêpsk Cz³uchów

200 m

175 m

150 m

125 m 100 m

Click here to unlock0 PDFKit.NET25 km 50 km 75 km 100 km 125 km 138 km Kie³pin Dziêgiel Wielkie Zanie Bielsko Nowa Brda Jonki rda Pomorskie J. Witoczno B Nowa Karczma Nieprzczo³¹g „Jezioro Kulki Krasne” P³êsno P³ocicz Jarzêbnik Rowista 236 Krasne Swornegacie Sepiot ARKUSZJ. £¹ckie H Garbek Przechlewko ¯ychckie Osady

m Drzewicz y R m J. Dybrzk uda ow 41,7 k 138 k Miroszewo Kokoszka Nowa Wieœ ¯ychce J. Karsiñskie Cz³uchów m

Charzyk W¹czos niste

40 k Enklawa Br da Zielona PNBT i bag Huta Krêpsk m „Przytoñ” ruiny tartaku one Suszka o 125 k cz

olnoœæ Konarzyny

W Konarzynki Rudniki Lip czy Park Narodowy Olszanow Ma³e Swornegacie

m n ka Korne ocie ³by), odcink

35 k D¹browa Cz³uchowska Borne G bruk (k lub silnie zapiasz

GwieŸdzin r e Br „Bory Tucholskie” e d o S¹polno a n „Osiedle w Ciecholewy opernica a Kormoranów” otulsk K y ak P m

m „Jezioro o

100 k Ma³e £owne” 30 k dy Pakotulsko Przechlewo Czosnowo

d jaz J. Ostrowite Dolinka stra¿nica z 1920 r. Przechlew i z p³yt y Babilon Bachorze og

y standar 212 , dr onarzyn K m one „Jezioro

25 k Lestnica dz P³aszczyca Sporackie” J. Charzykowskie Babilon war Koprzywnica Zawada Funka Chociñski M³yn i ut m Stara GogóŸnica 75 k og 25 dr zapewniaj¹ce dobr Szczytno Gostudz Lisewo „Jezioro Bardzo Ma³e” ornegacie Rzeczenica m w S ornegacie

20 k Polniczki w wy³uszczarnia Klosnowo J. Szczytno nasion ej Ma³e S , leœne

arszczenica Polnica Czarnoszyce P i z gorsz Pomoc Zbeniny og Dobrzyñ Sokole Chojniczki runtowe Jarcewo m m GwieŸdzin i: g 50 k 15 k Bachorze Wolnoœæ og Laska one), dr owskiego

ó³nocy Paw³ówko dz k unka

F Charzykowy war Nowiny Czarto³omie osta³e dr G oœci p³yt r Grodzisko e (nieut poz jak Leœno Ziel¹tkowo e n

m w

a 10 k y

aszyjnik P Zalesie Gockowo J. Krêpsko y Kie³pinek ow y N iele Klawkowo m dej W eziora Charzy 25 k Charzyk war wa Garsk Sto³czno Kie³pin Zagórki CHOJNICE ó³ J Karsin k

m 25 o owe o t W³adys³aw 5 k Krêpsk

y D¹bki ower Kujanki Nie¿ywiêæ Odr i r

og Olszanowo Krzy¿anki chni

z Dobrojewo

chni: Ko³dowo Topole z Nowosió³ki

e Rychnowy asa 17] W asa 21] Green asfalt, dr nawier

wier Piaskowo 22 [tr [tr 0 0 Chojnic Czersk Skórzewo 212 175 m 150 m 125 m 100 m 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m Nie¿ychowice „Sosny” CZ£UCHÓW Chojnaty Rodzaj na Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile Biernatka Sieroczyn J. Rychnowskie Nie¿ychowice 201 BrzeŸno -Wybudowanie

Generated by PDFKit.NET Evaluation Biskupnica Click here to unlock PDFKit.NET Glêdowo Angowice Lichnowy J. Urzêdowe Biñcze Gêbarzewo 235 Lubnia J. Wielewskie B¹k „Bór Zalesie Chrobotkowy” Kalwaria Cisewie „Piecki” Wielewska „Nawionek” Czapiewice ARKUSZ I Gacnik J. Sk¹pe Miedzno „Bagno Karsin Stawek” Ma³e Che³my D¹browa Antoniewo Ma³e Gliœno Wojtal K¹ty „Krêgi

Czarnowo m BRUSY Kamienne” m 229 k £eba Asmus Odry 138 k

J. P³êsno Cz³uchów Wielkie Che³my Mniszek Brusy-Jaglie niste Dêbowiec Kosobudy Broda i bag Krêpsk e da m Br c Galeria Karpaty one o 125 k czy Osowo cz Sztuki Ludowej Osowo -Wybudowanie Pustki m 200 k P³êsno Czyczkowy G³ów Bia³e Olszanow ocie ³by), odcink 236 ¯abno B³oto Kinice J. £¹ckie bruk (k lub silnie zapiasz GwieŸdzin Rudziny Smo³dzino m Gotelp o Stara Juñcza y Drzewicz Huta 175 k Row Zamoœæ otulsk

J. Dybrzk ak P Ch³opowy m Nowa Juñcza

Popia Góra o

Nowe Prusy 100 k Czernica Czarni¿ dy Niech Mokre Sza³amaje waszcz PrzyjaŸnia d jaz Przechlew stka

Rówki m U i z p³yt Struga y 150 k Bielawy £¹g og Kamionka y standar

Cegielnia , dr onarzyn K

Koszary Budziska one Mêcika³ Olszyny dz Babilon Park Narodowy £ubna war m i ut Kwieki Malachin m obylnica 125 k K 75 k J. Trzemeszno Gie³don £¹g-Kolonia og dr „Moczad³o” zapewniaj¹ce dobr

„Bory Tucholskie” ornegacie w S

Turowiec m ej

pozosta³oœci bunkra 100 k Okrêglik , leœne partyzanckiego Parowa CZERSK Dêbnica Kaszubska arszczenica

K³odnia P J. Ostrowite Krzy¿ i z gorsz

Bachorze og B

r runtowe

d m a i: g Du¿a Klonia „Mêtne” Z³otowo 50 k og Laska one), dr m ó³nocy dz 75 k

Struga omorza

Ma³a Klonia Mylof war osta³e dr

Funka oœci p³yt 237 a Gutowiec g ce P (nieut poz jak Leœno u Bytów tr S £ukowo a Konigort Modrzejewo rsk Cze aszyjnik P y Kurkowo Mosna m

22 „Cisy nad 50 k K³odawka Czersk¹ Strug¹” wy³uszczarnia Klosnowo Somin y N Rytel iele m dej nasion 235 Konigórtek „Ustronie” W Kaliska 25 k war wa Jaty Karsin Zbeniny Ostrowite

D¹bki owe o t Chojniczki Karolewo m

Jarcewo 25 k

K³odawa Konewki y

£osiny Brusy W ower Odr ie i r Powa³ki M³ynki lki Kurcze K og a Lasek chni na Tucholski z ³ B chni:

Charzykowy rd z Czarto³omie y Bagna

Krojanty asa 21] Green asa 22] Przez Zielone Ser asfalt, dr Koœlinka nawier wier [tr [tr Park Krajobrazowy 0 0 Rytel Jeziorki Fojutowo Czersk 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m 200 m 175 m 150 m 125 m 100 m ¯ukowo

akwedukt Bar³ogi Rodzaj na Legb¹d rowerowych tras wysokościowe Profile Nowa Cerkiew B Lutom Rzepiczna rd -Szlachecka a CHOJNICE Koñskie Klawkowo Nowa Zapêdowo

Generated by PDFKit.NET Evaluation Lotyñ B³ota Click here to unlock PDFKit.NET Brody W³adys³aw Cerkiew

Brda Lutomski Most „Jezioro Lipienice Sternowo Zdêczno” Klocek Nadolna Mrowieniec Karczma Miszewo Pomieczyñska Szar³ata „Jezioro Turzycowe” Huta Przodkowo B¹cz Kczewo J. Sianowskie Sitna Góra Kosowo Pêpowo Bukowo Bagniewo B¹cka Huta J. Wielkie £¹ki ARKUSZ J Paczewo M³ynek Ma³kowo „Staniszewskie J. Osuszyno J. Bukowskie Soœniak B³oto” 20 Szopa „Leœne Prokowskie Oczko” Chrósty Smo³dzino m

e Grzybno m c Ko¿yczkowo 60 k

32,5 k Kobysewo Garcz Prokowo ¯UKOWO

Ostrzy J. £apalickie Somonino Kaszubski Park Krajobrazowy niste Sierakowice Mojusz Cieszenie

m Miechucino i bag m Gorêczyno 211 „Zamek” zespó³ Borkowo 30 k 55 k w £apalicach £apalice poklasztorny Sitno one e c cz Reskowo KARTUZY zespó³ Mrozy J. Bia³e poklasztorny Ostrzy R¹ty „¯urawie m Chrusty” m

27,5 k Chmielno ocie ³by), odcink 50 k Patoki Mojuszewska J. Rekowo 211 Otomino Huta Miechuciñskie Muzeum Ceramiki Borowo wki bruk (k lub silnie zapiasz Chrósty J. K³odno Kosy Dzier¿¹¿no Krzeszna S³a Buchardztwo m Nowy Gliñcz 25 k Tuchlinom Sierakowska

45 k Zawory Huta Szklana 228 „Zamkowa Góra” „Stare Stary Gliñcz Smêtowo Modrzewie” Go³ubie dy Tuchlinek „Jar Rzeki m Borzestowo Chmieleñskie Borzestowska Raduni” 22,5 k d jaz m D³ugi Kierz Huta

40 k Lisia Jama

i z p³yt Kujaty J. Ma³e Leszno og J. Raduñskie Brodno Bór-Okola Piaski ca

o Babi Dó³ y standar Dolne 224 , dr m Leszczynki Rêboszewo Stê¿y 20 k

one Bernardówka krêgi kamienne czechow m Wygoda Sznurki y dz W 35 k £¹czyñska Ramleje Kie³pino war Przyrowie m i ut Radunia

og Ostrów Ma³y Dwór 17,5 k J. Wielkie Borcz Skrzeszewo dr zapewniaj¹ce dobr m Brodnica Górna Brodno ¯ukowskie

30 k Kamienica Szlachecka Maks Wyczechowo £osienice £¹czyno Somonino m Gorêczyno krêgi kamienne

15 k Przewóz

ej Haska

o Brodnica

m Ostrzyce , leœne Dolna Nowy Dwór 25 k Marszewska

i z gorsz Hopowo m Marszewo czechow J. Boruckie Kolonia y Koszowatka og

W Nowe Czaple 12,5 k Nowa Wieœ Borucino runtowe J. Ostrzyckie S³awki i: g R¹ty 20 Zr¹bsko Górne m og one), dr „Ostrzycki Las” £osiowa Dolina 20 k Chmielno dz J. Raduñskie Jod³owo m Górne J. Ostrzyckie Marszewska

war Majdany 10 k Klukowa Huta Kolañska Huta Góra osta³e dr oœci p³yt 228 Pierszczewko Kolano Egiertowo Somonino Zgorza³e Nowa Wieœ (nieut poz jak ¯uromino ch Krêgów osy K

m Przywidzka y wie¿a Huta Dolna 15 k m Krzeszna widokowa „Szczyt

7,5 k J. Patulskie Wie¿yca” Dubowo Pierszczewo Rybaki Kamela Michalin Centrum Edukacji Pomielewo tuzy i Promocji Regionu dej Starkowa Gorêczyno Kar Stê¿ycka Huta Huta Górna m

war Potu³y Huta 10 k

m J. Kniewo

o Raduñskie” na rowerze Roztoka

5 k Go³ubie Szymbark Klonowo Górne

ó³k Kaplica owe o t 221 Niesio³owice Stê¿yca Klonowo Dolne Gapowo ogród ower Stara Huta

m botaniczny i r m Ramleje 5 k 2,5 k og chni J. Stê¿yckie Po³êczyno Przywidz J. Przywidzkie z J. Lubowisko J. D¹browskie Chylowa Huta

chni: Nowa z Czarna Huta

e Sikorska Huta Gorêczyno Piotrowo c asa 10] Szlak Kamienn asa 11] „K Czêstocin „Wyspa na asfalt, dr nawier

wier Delowo Jeziorze Przywidz” [tr [tr 0 0

Ostrzy Sikorzyno Somonino Szpon 250 m 225 m 200 m 175 m 150 m 250 m 225 m 200 m 175 m 150 m Gromadzin Mi³owo a s i Stara Grabowska c K³obuczyno t Rodzaj na Piek³o Dolne e Sikorska Huta i Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile 214 Huta Gostomie W Piek³o Górne Blizny Grabowo Sztoftowa 233 Cz¹stkowo Huta

Generated by PDFKit.NET Evaluation J. D³ugie Koœcierskie Click here to unlock PDFKit.NET Skorzewo Trzepowo Olszanka Ludwikowo Kaliska Koœcierskie Szumleœ Kierzkowo Nowa Wieœ D¹brówka Królewski Borowina Fingerowa Huta Koœcierska J. Grabowskie Wystêpa 20 Dobrogoszcz Owœnice Rekownica Sucha Huta Generated by PDFKit.NET Evaluation

Nadmorski Park Krajobrazowy ARKUSZ K ujœcie Piaœnicy „Widowo” cki eaty Dêbki Jastrzêbia Góra zlak Hanz „Babnica” „Bia³ogóra” 10 S Ostrowo R Karwia „Piaœnickie £¹ki”

P Karwieñskie B³ota Drugie

i a

œ n i Szklana Huta Bia³ogóra „D³ugosz Królewski c w Wierzchucinie” a S³awoszynko

Karwieñskie B³oto Pierwsze „Zielone” „Bielawa”

Odargowo £êtowice Parszczyce 215 Kaczyniec Wierzchucino Goszczyno Minkowice Parszkowo 213 S³awoszyno S³uchowo ¯arnowiec

Brzyno Lubkowo Krokowa Sulicice Prusewo Jeldzino Radoszewo J. ¯arnowieckie Por¹b Lisewo K³anino Starzyñski Lublewo Glinki Dwór Lublewko Starzyno Toliszczek Sobienczyce „ródliska Starbienino Czarnej Wody” Nadole Po³chówko skansen teren b. elektrowni atomowej J. Choczewo S Bychowo z l S a Strzebielino z k la k Karlikowo g³azy narzutowe W R Œwiecino u T m C ia pole bitwy 1462 r. £êtówko Perlino elektrownia - wodna W Lubocino Gniewino Czymanowo e Czechy jh Gniewinko e Mechowo ro w J. Bielawa o Kompleks - Opalino J. Dobre Sportowy B Ty³owo Groty ia Mechowskie Gardkowice Karczemka Kaszubskie Oko ³o Gardkowska g ó D¹browa ra „Dar¿lubskie Buki”

218 Jêczewo Leœniewo Mierzyno P Domatówko iaœnica J. Salino Tadzino Lisewo Rybno Czarna Góra Mierzynko Warszkowo Piaœnica Wielka Salino Kostkowo

D¹brówka Ma³a Izba S³uszewo Przyrodniczo- J. Czarne Nowy M³ot -Leœna J. D¹brze Kniewo

Chrzanowo Zamostne

£êczyn Dolny Orle a d e R y Parady¿ y-Red Chynowie Szlak Pradoliny £eb Gwizdówka

„D³ugosz Królewski w £êczynie” Góra K¹pino Górne Zalewo Bolszewo £êczyn Górny £êczyn Zielnowo Bia³osiwizna Kochanowo Goœcicino Œwietlino Zybertowo Wojewo Kêb³owo Kalwaria Wejherowska WEJHEROWO Chmieleniec Bo¿ejewo Pêtkowice 218 Letni 6 Nowe Dwór K³êbowo „Ga³êŸna Góra” Strzebielino Gowino Gowino Ma³e Bo¿epole Wielkie Charwatynia Trójmiejski „Wielistowskie £êgi” „Lewice” Robakowo Bo¿epole Ma³e Park Krajobrazowy Strzebielino Luzino Morskie Ustarbowo 224 Zbychowo „Paraszyñskie Sopieszyno ProfileW ¹wozy”wysokościowe tras rowerowychSychowo D¹brówka Bar³omino Rodzaj nawierzchni:

[trasa 9] Rowerowy Szlak Pó³nocnych Kaszub

Gdynia Kazimierz Puck Swarzewo £ebcz S³awoszyno Dêbki Bia³ogóra Wierzchucino Nadole Piaœnica Wejherowo

75 m

50 m

25 m

0 10 km 20 km 30 km 40 km 50 km 60 km 70 km 80 km 90 km 100 km 109 km

Click here to unlock PDFKit.NET Generated by PDFKit.NET Evaluation Profile wysokościowe tras rowerowych

Rodzaj nawierzchni:

[trasa 8] Pierœcieñ Zatoki Puckiej

Hel Jurata Jastarnia KuŸnica Cha³upy W³adys³awowo Swarzewo Puck Rzucewo Os³onino Mosty Mechelinki Gdynia

50 m

25 m

0 7,5 km 15 km 22,5 km 30 km 37,5 km 45 km 52,5 km 60 km 67,5 km 69,9 km

[trasa 9] Rowerowy Szlak Pó³nocnych Kaszub

Gdynia Kazimierz Puck Swarzewo £ebcz S³awoszyno Dêbki Bia³ogóra Wierzchucino Nadole Piaœnica Wejherowo

75 m

50 m

25 m

0 10 km 20 km 30 km 40 km 50 km 60 km 70 km 80 km 90 km 100 km 109 km klif „Przyl¹dek Rozewski”

latarnia morska Jastrzêbia Góra Karwia Ostrowo

215 „Dolina Ch³apowska” Mieroszyno Morze Ba³tyckie Ch³apowo Aleja „Bielawa” Mieroszyno Gwiazd Sportu

215 Kaczyniec W£ADYS£AWOWO punkt widokowy Parszkowo

„S³one Strzelno £¹ki”

Sulicice Radoszewo R10 216 Szlak j Ha e nzea i tyc k ki c u £ebcz P i Cha³upy k K³anino Starzyñski Swarzewo o Dwór at Z a i Starzyno Zele n e Po³chówko i

c Werblina œ r

e 216 Gnie¿d¿ewo i

S a P³u l z tn z

l ic a S a k Nadmorski

W g³azy narzutowe T C Park Krajobrazowy Zdrada Czechy

213 J. Bielawa

Groty PUCK Mechowskie Mechowo Dar¿lubie Po³czyno Zatoka Pucka „Dar¿lubskie Buki”

Domatówko Leœniewo B³¹dzikowo Klif Brudzewo Rzucewski Czarna Góra Celbowo Rzucewo

S³awutowo ¯elistrzewo Smolno Os³onino Izba Przyrodniczo- -Leœna Mrzezino

216 Po³chowo „Beka” Rekowo Górne Meksyk

Reda Mierzeja Rewska

Rekowo Dln. Rewa K¹pino Górne

„Mecheliñskie £¹ki” Ciechocino

Mosty przystañ rybacka dy S eby-Re zlak Pradoliny £ 100 REDA Mechelinki Kazimierz Zybertowo Dêbogórze Kalwaria Wejherowska 101 Pierwoszyno Pêtkowice 218 WEJHEROWO Trójmiejski Kosakowo RUMIA BABIE „Ga³êŸna Góra” DO£Y Gniewowo Gowino Dêbogórze Wyb. „Lewice” Park Krajobrazowy Ma³e ARKUSZ L Wyspowo

224 6 Ustarbowo Zbychowo PODGÓRZE CHYLONIA OB£U¯E Sopieszyno Nowy Dwór Wejherowski CISOWA GDYNIA OKSYWIE Reszki

GRABÓWEK „Pe³cznica” Click here to unlock PDFKit.NET „Cisowa” 468 Przetoczyno £ê¿yce Ch³apowo Mieroszyno

ARKUSZ M W£ADYS£AWOWO punkt widokowy

„S³one o m

Strzelno m £¹ki” 109 k 69,9 k Gdynia ejherow m 216 W niste

R 67,5 k 10 Szla j k H e anze i atyc k i bag ki c Piaœnica m

£ebcz u Mechelinki

P one i Cha³upy 100 k

k cz Starzyñski Swarzewo o Dwór at Mosty Z m Zele a i Morze Ba³tyckie 60 k n

e ocie ³by), odcink i

c m

œ Nadole

Werblina 90 k r

e 216 Gnie¿d¿ewo i bruk (k lub silnie zapiasz

a m

z ierzchucino

Os³onino S 52,5 k W

Nadmorski m o

P³ a ut 80 k ni ew ca KuŸnica dy Rzuc Bia³ogór Park Krajobrazowy d jaz Zdrada i z p³yt m og m 45 k y standar

213 70 k , dr Dêbki one uck P

PUCK dz

Dar¿lubie Po³czyno war o i ut m m 60 k

JASTARNIA og 37,5 k dr zapewniaj¹ce dobr

fortyfikacje warzew S

B³¹dzikowo o ow Klif w s³a Brudzewo Rzucewski m ej 50 k m oszyno W³ady w 30 k Celbowo Rzucewo , leœne S³a i z gorsz

Zatoka Pucka Jurata og runtowe m

molo ch Kaszub i: g

¯elistrzewo 40 k y S³awutowo Cha³upy og one), dr m £ebcz Smolno Os³onino „Helskie dz 22,5 k Wydmy” o war osta³e dr oœci p³yt uŸnica warzew ó³nocn K m S (nieut Mrzezino poz jak 30 k uck ki Puckiej 216 Po³chowo P m

Rekowo Górne to 15 k Meksyk „Beka” dej m Jastarnia 20 k war Reda Mierzeja Rewska owy Szlak P ata owe o t Jur m ower 7,5 k ower Rekowo Dln. Rewa m i r

Muzeum 10 k Kazimierz og

Obrony Helu chni z chni:

„Mecheliñskie z £¹ki” asa 8] Pierœcieñ Za asa 9] R

Ciechocino asfalt, dr nawier wier [tr [tr 0 0 Gdynia Hel 0 0 75 m 50 m 25 m Mosty przystañ rybacka 50 m 25 m

100 HEL Rodzaj na

REDA Mechelinki rowerowych tras wysokościowe Profile Kazimierz fortyfikacje Dêbogórze Pierwoszyno Generated by PDFKit.NET Evaluation 101 Click here to unlock PDFKit.NET

Kosakowo RUMIA BABIE DO£Y Gniewowo Generated by PDFKit.NET Evaluation Profile wysokościowe tras rowerowych

[trasa 1] Trasa nadmorska w Trójmieœcie PKP Gdynia SKM Gdañsk G³ówna Skwer Koœciuszki Or³owo Sopot - molo BrzeŸno - molo Nowy Port PGE Arena Politechnika 40 m

25 m

ca³a trasa - utwardzone drogi rowerowe 0 2,5 km 5 km 7,5 km 10 km 12,5 km 15 km 17,5 km 20 km 22,5 km 25 km 27,5 km 30 km

[trasa 2] Zabytki Gdañska SKM Gdañsk PKP Gdañsk -Oliwa SKM Gdañsk-Wrzeszcz PKP Gdañsk G³ówny D³ugi Targ G³ówny 35 m 30 m

20 m

10 m

ca³a trasa - utwardzone drogi rowerowe 0 2,5 km 5 km 7,5 km 10 km 12,5 km 15 km 17,5 km 20 km 21,8 km Mosty przystañ rybacka [trasa 4] Przez Trójmiejski Park Krajobrazowy (trasa A) 100 PKP Gdynia PKP Sopot G³ównaMechelinki Chwarzno Karwiny Go³êbiewo Kamienny Potok Kazimierz 150 m

100 m

Dêbogórze 50 m 101 Pierwoszyno 12 m

Kosakowo 0 2,5 km 5 km 7,5 km 10 km 12,5 km 15 km 17,5 km 18 km BABIE [trasa 5] PrzezDO£Y Trójmiejski Park Krajobrazowy (trasa B) PKP Gdañsk PKP Sopot £ysa Góra ul. Reja Leœnictwo Sopot ul. Spacerowa Owczarnia Dolina Radoœci ul. S³owackiego Matemblewo ul. S³owackiego Wrzeszcz Dêbogórze Wyb.150 m

100 m

50 m 16 m

0 PODGÓRZE2,5 km 5 km 7,5 km 10 km 12,5 km 15 km 17,5 km 20 km 21,4 km OB£U¯E CHYLONIA CISOWA OKSYWIE

GRABÓWEK 468 GDYNIA ŒRÓDMIEŒCIE Skwer Koœciuszki

Zatoka Gdañska Bulwar S6 Nadmorski

CHWARZNO

WITOMINO RED£OWO „Kêpa Red³owska”

„Kacze £êgi” Klif Red³owski

molo w Or³owie 474 OR£OWO

KARWINY Kolibki „£êg nad Swelin¹”

20 SOPOT molo Plac Zdrojowy „Zajêcze Wzgórze”

218 ¯ABIANKA

Katedra Oliwska molo w BrzeŸnie GDAÑSK ZOO Park Oliwski „ródliska Park w Dolinie Ewy” PRZYMORZE Jelitkowski Latarnia Nowy Port WESTERPLATTE OLIWA ZASPA BRZENO NOWY PORT

468 Trójmiejski 91 WRZESZCZ PGE Arena S6 Plac meczet Wybickiego Rêbiechowo Park Krajobrazowy „W¹wóz Huzarów” ³a is W

a M Czaple MORENA Plac „Ptasi Raj” „Dolina Strzy¿y” Solidarnoœci STOGI Rezerwat GÓRKI ZACHODNIE „Ptasi Raj” Martwa SUCHANINO Wis³a ŒRÓDMIEŒCIE LeŸno Œródmieœcie Gdañska y w ³a CHE£M ot M ³yw Wiœlinka 7 Op bastiony 501

OLSZYNKA ARKUSZ N ORUNIA GDAÑSK-PO£UDNIE S z PRZEJAZDOWO Bêdzieszyn Trzciñsko 221 la k M o M t ³a ot³awski Otomin w a Sulmin nia 222 du Bystra Kowale Ra S7 Widlino Jankowo „Bursztynowa Borkowo Mokry Dwór Góra” B¹kowo Gdañskie dzwonnica Koszwa³y £apino Click here to unlock PDFKit.NET pomennonicka Wiœlina S7

Woc³awy Generated by PDFKit.NET Evaluation

„Ptasi Raj” STOGI

Plac GÓRKI ZACHODNIE Rezerwat Rezerwat Solidarnoœci „Ptasi Raj” „Mewia £acha” ARKUSZ O ŒRÓDMIEŒCIE Œródmieœcie SOBIESZEWO Gdañska y Ma „Mewia w rtwa a Wis³a t³ £acha” o CHE£M M ³yw Op bastiony Wieniec Wiœlinka 501 501 Œwibno OLSZYNKA ORUNIA Mikoszewo S z PRZEJAZDOWO Trzciñsko la Bêdzieszyn y k ³ M s Przegalina i o M t nieczynne W ³a ot ski ³aw p w sk³adowisko o a fosfogipsów k e

P Œluza Przegalina Bystra S7 Przemys³aw ia un Weselno ad Szczerzawa Borkowo R Mokry Dwór dzwonnica pomennonicka Wiœlina Drewnica Koszwa³y 7 Radunica Woc³awy 226 a w a

p Lêdowo r a k z Rotmanka Cedry Ma³e B³otnik S ¯u³awki 91 Bystra Œluza Rokitnica Mi³ocin Gdañska G³owa

Stanis³awowo Przejazd X-IV (nieczynny prom w Œwibnie) PRUSZCZ Wróblewo Dworek Faktoria GDAÑSKI Cedry Wielkie Kiezmark Trutnowy 227

Grabiny Nowa Koœcielnica pozosta³oœci -Zameczek dworu Leszkowy Rusocin krzy¿ackiego Cieplewo Piaskowiec

£êgowo Osice D³ugie Pole Ostaszewo Suchy D¹b Jeziernik Ró¿yny Giemlice

M Gniazdowo o Komarówka t ³

a w

Kleszczewko a Ostrowite A S£ Skowarcz WI Z³a Wieœ Gniazdowo Krzywe Ko³o Lubieszewo wiatrak Ulkowy Pszczó³ki „holender” Nowa Steblewo Cerkiew £oguszewo

S z la Palczewo k M

o t KoŸliny ³ Kolnik a w

s Prêgowo k Pordenowo i ¯u³awskie Ma³y Mi³ob¹dz 91 Borêty uk³ad L¹dy Parszewo urbanistyczny Œwietlikowo Ma³e Malenin Mi³ob¹dz Borêty II

Trepnowy Mieœcin Tczewskie £¹ki Szczerbiêcin Borêty I Lichnowy Dalwin Zaj¹czkowo ta iê w Œ

D¹brówka D¹browa a ³

Tczewska a M

a w a t³ Lichnówki Szpêgawa o mosty Tropiszewo M tczewskie Tralewo 224 Stanis³awie Lisewo Rukosin Malborskie Lubiszewo

Ma³¿ewko TCZEW Stogi Rokitki cmentarz A1 mennonicki J. Rokickie Stara Szymankowo Du¿e Wis³a

Koñczewice

M³ynkiProfile wysokościowe tras rowerowych Rodzaj nawierzchni:

[trasa 3] Wokó³ Wyspy Sobieszewskiej

Sobieszewo Przegalina Œwibno Sobieszewo Górki Wschodnie Sobieszewo 10 m

7,5 m

5 m

2,5 m

0 2,5 km 5 km 7,5 km 10 km 12,5 km 15 km 17,5 km 20 km 22,5 km 25 km 27,8 km

[trasa 6] Szlak Mot³awski PKP Gdañsk G³ówny Op³yw Mot³awy Krêpiec Wiœlina Wróblewo Grabiny Zameczek Suchy D¹b Krzywe Ko³o KoŸliny Czatkowy Tczew PKP 25 m

15 m 10 m 5 m 0

Click here to unlock0 PDFKit.NET5 km 10 km 15 km 20 km 25 km 30 km 35 km 37,6 km „Buki Mierzei Wiœlanej” Przebrno

„Mewia £acha” „K¹ty Rybackie” ARKUSZ P Mikoszewo Jantar K¹ty Rybackie 501 Stegna m m 170 k 32,4 k Elbl¹g Junoszyno Kobyla Kêpa niste K¹ty Rybackie Sztutowo most zwodzony m i bag 30 k a Stegienka k Zalew Wiœlany c one Raczki Elbl¹skie ie

cz Popowo m w

y ³ le s i ó

158 k r

W K

m Izbiska p ³a £aszka

o Przemys³aw is k

27,5 k W e

ocie ³by), odcink z

r a G³obnica P w a Grochowo p o r a

bruk (k lub silnie zapiasz k z Bronowo ole S Groszkowo

m P³onina Sztutow 25 k Drewnica

Stare P Rybina m Bogdaniec 125 k Broniewo wêze³ wodny dy S m zk Wiœniówka ar 22,5 k d jaz Tujsk Malbork p ¯u³awki awa Œluza Os³onka i z p³yt Gdañska Œwierznica Che³mek og G³owa y standar w m , dr £êcze

20 k Kamionek y Sta Przejazd X-IV stacja pomp one (nieczynnym prom Nowotna Wielki

dz T Now w Œwibnie) u 100 k g Stobiec a war Nowotki Dworek NiedŸwiedzica cmentarz „Zatoka m i ut mennonicki Cieplice Elbl¹ska” og 17,5 k £aszka dr zapewniaj¹ce dobr Wê¿owiec N o Wybicko g Nowe Batorowo Próchnik a t m Marzêcino Kêpiny

15 k Nowa Koœcielnica 502

m Wielkie ej ¯elichowo 75 k skansen Kêpiny Ma³e , leœne lapidarium ór Gdañski m i z gorsz 7 Gozdawa y Dw og 12,5 k Piaskowiec runtowe Now ybackich i: g Rybina og one), dr NOWY DWÓR Nowakowo dz m GDAÑSKI Nowinki Kêpa war 10 k m Rybacke

osta³e dr Jeziernik 50 k oœci p³yt Ostaszewo o Krasny Las (nieut poz jak Or³owo Powalina oszew m Mik

7,5 k Stobna towa i K¹tów R Gniazdowo Orliniec Komarówka dej ennonitów o Lubiszynek Kêpki war Kiezmark Bielnik II

m D¹browa m 7 5 k Solnica 25 k Sztutow Gniazdowo Lubieszewo owe o t olice Sztu Kmiecin Bielnik I k Lubieszewo Rychnowo Rakowe Pole ower

m ¯u³awskie i r 55 Jazowa 2,5 k

og Janowo chni z

chni: Tuja z Myszewko Kazimierzewo asa 7] O asa 23] Szlak M a asfalt, dr nawier t Brzózki iê wier w [tr [tr 0 0 Œ ELBL¥G Gdañsk 0 0

K¹ty Rybackie Rakowiska 8 m 5 m 20 m 15 m 10 m Marynowy Mirowo Adamowo W³adys³awowo Rodzaj na Marynowo Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile Prêgowo ¯u³awskie Myszkowo Wiktorowo Stawiec Wierciny Helenowo Generated by PDFKit.NET Evaluation Click here to unlock PDFKit.NET Parszewo Nidowo Wikrowo

Lubstowo Myszewo Trepnowy Œwierki Kopanka Karczowiska Górne Posto³owo Celmerostwo Go³êbiewko Zimne ZdrojeGenerated by PDFKit.NET Evaluation Nowy Mirowo Du¿e Roœciszewo Wysin Wiec Bo¿e Pole Kobierzyn -Wybudowanie Królewskie Olszowy Kierz Mirowo Ma³e ARKUSZ Q Lubieszyn Szczodrowo i Godziszewo sk Wysin ew cz Wilcze T Góry k la J. Damaszka Sz Wilki Kamierowo Liniewskie Rusia Góry Stary Wiec Wietcisa P³achty Szczodrowski M³yn Demlin Damaszka SKARSZEWY G³odowo Boles³awowo Siwia³ka 224 Junkrowy Wa³achowo Liniewo J. Godziszewskie £aszewo mury miejskie Boroszewo Pólko Boroszewo Bojany Stafanowo Obozin Deka Wiêckowy „Orle nad Mostwinowo jeziorem Du¿ym” Milonki Brzêczek Trzciñsk Garczyn Zapowiednik „Brzêczek” Sz S la zl k ak Janin Je Jo zi Czarnocin annit or ów ny Jaroszewy Pogódki Ciecholewy B¹czek

Królewski Bukowiec Linowiec Kobyle a 222 Czerniki yc KoŸmin Kleszczewo rz Kr¹g ie Koœcierskie Dolne Maliki W Kokoszkowy Szpêgawsk Pa³ubin Jezierce

Górne Maliki ¯abno Rywa³d Semlin uk³ad urbanistyczny Sz lak S tarog Bo¿epole ardzk Szlacheckie Góra i

214 Wierz yc Kolincz Struga Pa³ubinek a Grodzisko Lipy Nowa Owidz Pinczyn Wieœ Rzeczna Lipski M³yn Piesienica Stary Las Piesienica STAROGARD Owidz 22 GDAÑSKI Kazub Lipska Karczma Bia³y Bukwiec Karolewo Rokocin Janowo Nowy Cis Sucumin Barchnowy Zblewo Miradowo a ka g s u Lipinki r w t o S h Cieciorka c Szlacheckie e z Jab³owo r 229 o

Miradowo B Strych Bytonia Radziejewo Sumin Kote¿e

Bia³achówko S z D¹brówka D¹browa la k Jab³ówko J. Sumiñskie O p a P³aczewo ta Wirty Grabowiec £¹¿ek Szteklin W Frank ern arboretum era J. Niedackie Urbanowo J. Borzechowskie Borzechowo Wielkie Lipinki Królewskie Smol¹g y Piece n taroœciñski r Iwiczno lak S io Bobowo Sz Jez Pazda Jeziornik lak Sz Budy Ma³y Bukowiec Wysoka Rusek Czechowo Zielona Góra Bietowo S z l Trzechowo Moœciska a 222 k Olsze M³yñsk œ

Osowo Leœne w

o BrzeŸno Lubichowo c h

a a d P¹czewo Plony W Czarne 214 Czarnylas Grabowo Bobowskie Zelgoszcz Wolental Pólko Maksymilianowo Krêpki Wilcze B³ota Wielki Bukowiec 234

Drewniaczki Profile wysokościowe tras rowerowych Wielbrandowo Kierwa³d Ocypel Rodzaj nawierzchni: Nowy Bukowiec asfalt, drogi rowerowe o twardej pozosta³e drogi: gruntowe, leœne drogi utwardzone, drogi z p³yt bruk (kocie ³by), odcinki bagniste nawierzchni (nieutwardzone), drogi z gorszej zapewniaj¹ce dobry standard jazdy lub silnie zapiaszczone jakoœci p³yt

[trasa 15] W dolinie Wierzycy i Wietcisy Starogard Nowa Wieœ Gdañski Rzeczna Pogódki Szczodrowo Skarszewy Starogard Gdañski 175 m

150 m

100 m

75 m

0 5 km 10 km 15 km 20 km 25 km 30 km 35 km 40 km 45 km 50 km 55 km 58,7 km

[trasa 16] Trasa kociewsko-borowiacka

Czarna Woda Osieczna Kasparus Osiek Skórcz Bobowo Starogard Gdañski 125 m

100 m

75 m

50 m

Click here to unlock0 PDFKit.NET7,5 km 15 km 22,5 km 30 km 37,5 km 45 km 52,5 km 60 km 67,5 km 55 km 76 km Lubiszewo Rokitki Demlin Damaszka TCZEW Siwia³ka Ma³¿ewko

cmentarz Szymankowo mennonicki Boroszewo Stara ARKUSZ R J. Godziszewskie J. Rokickie Du¿e Wis³a Stogi Knybawa Obozin Koñczewice Koœcieleczki m m e Boroszewo czew 97 k 255 k T M³ynki Now Bojany Czarlin Ba³dowo Gnojewo Kapustowo a niste Trzciñsk Zwierzynek Ka³dowo 22 22 m i bag Liniewko 90 k m warda Gór

T Swaro¿yn one S 225 k Bystrze Cisy Kiezmark cz zl Narkowy Stara Koœcielnica ak Waæmierek zamek

o J pokrzy¿acki

ez Gorzêdziej S

m io z

r l a

oszew ny Grobelno Zabagno k 82,5 k Janin ocie ³by), odcink A1

a Jania Mik Ciecholewy N a Star 91 d a bruk (k lub silnie zapiasz w t m iê orek 222 Waæmierz i w œ

m Œ 200 k Dw l a Mi³oradz 75 k Kraœniewo Wielg³owy ñ M¹towy Linowiec Zduny a s Brzuœce k Wielkie w i a ³ D o s

dy i o

m m li m n Lisew y Subkowy z Bukowiec y d jaz 67,5 k r D 175 k G Ma³a o k l n t i z p³yt Kokoszkowy Szpêgawsk a a

zl S³oñca e g j o og

S M¹towy N W Piaseczno

y standar BrzeŸno Radostowo

, dr Ma³e i m

Wielka s Gnojany Wielkie ³

65 k y one m STAROGARD S³oñca dz Rywa³d W

150 k „Parów Wêgry” I

war GDAÑSKI S Subkowy Rybaki £A Wielbark Gniew i ut m Józefowo 230 Dworzec og 52,5 k dr zapewniaj¹ce dobr Pogorza³a 55

m Ma³y Garc Wieœ a Maniowo 125 k W Goœciszewo m ier k zy Szla Maternów

Dzier¿¹¿no c

45 k a Bia³a Gór ej Kolincz Korytyba Rajkowy Grodzisko Klonówka Stary Miêdzy³ê¿ Parpary , leœne Uœnice uk³ad urbanistyczny Owidz

m Grêblin i z gorsz widzyn m K 100 k og „Las M¹tawski” Grzêpa Koniecwa³d 37,5 k

runtowe Owidz-M³yn Owidz Dêbina Nowy i: g Wielki Garc Miêdzy³ê¿ og one), dr dz Grudzi¹dz owa m Janowo Ornasowo elplin war m P 30 k osta³e dr 75 k oœci p³yt Barchnowy Nowy Dwór y

e Sztumskie Pole (nieut poz jak Rudno ow ower wa Pelpliñski PELPLIN Now Lipinki Ma³e Rajk

m Szlacheckie Rudnopole Walichnowy J. Bia³e Jab³owo 22,5 k Piek³o

229 Ropuchy M³ynik 229

katedralny ³ 603 J. Parlety

50 k dej s

zespó³ pocysterski Wola Wielkie i 605

Opalenie W

war Bia³a Góra

Walichnowy j

m e

15 k n

D¹brówka l „Bia³a Góra” o

iœlana Trasa R Zajezierze owe o t Gniew

Jab³ówko Ro¿ental D

m Pomyje Lignowy Szlacheckie y Zabytkowy

S n ower 25 k

Bielawki i zespó³ œluz

z l i r m

l o

a og D 7,5 k Grabowiec chni k Rozgarty Janiszewko z i œ Sztumska chni: w k z Ma³e s Wieœ . Janowo W Gronowo ñ

asa 14] Szlak Grzymis³a asa 25] W R ie a asfalt, dr nawier o rz l wier c y œ 606 h c i [tr [tr 0 0 a 91 czew Rombark Janiszewo czew a

T w T 0 0 Smol¹g d Kuchnia 75 m 50 m 25 m 75 m 50 m 25 m Urbanowo a Benowo 100 m 100 m

602 55

Bobowo Kulice Stocki k

Rodzaj na 230 a l

Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile Polskie

M³yn Pustki z Barcice A1 Szprudowo S Gronowo 607 Nowa Wieœ Kursztyn Wysoka 222 Nowa Cerkiew Generated by PDFKit.NET Evaluation Click here to unlock PDFKit.NET Rusek Cierzpice Borowy M³yn 605

Brody Kot³o Pu³kowice Olsze Rudniki BrzeŸno Jarzêbina W³adys³awowo Prêgowo Marynowo Wiktorowo ¯u³awskie Myszkowo Helenowo

uk³ad Wierciny Wikrowo ARKUSZNOWY S STAW urbanistyczny Chlebówka Parszewo Nidowo Lubstowo Myszewo m Trepnowy m 105 k 170 k Œwierki Kopanka Karczowiska Elbl¹g Jeg³ownik Górne Malbork Lipinka niste m

Szopy 100 k a Laski Nogat i bag iêt Dêbina Raczki Œw cmentarz

one

Nowy Dwór Raczki Elbl¹skie ³a Elbl¹skie mennonicki a cz

Elbl¹ski m M Tropy y 158 k m Elbl¹skie Wêgr

Tropiszewo Gajewiec 90 k Lasowice Ma³e Mojkowo e Lichnówki Pó³mieœcie ocie ³by), odcink Tralewo Wêgle-¯ukowo Uœnic Mart¹g

B³otnica bruk (k lub silnie zapiasz Nogat 22 Gronowo Elbl¹skie ole

Z¹browo Jasionno m Stare P ¯urawiec 80 k Lasowice Sztum Wielkie m

Jurandowo 125 k

Tragamin dy Stogi Kaczynos Jezioro d jaz

Fiszewo Malbork

-Kolonia m Oleœno arg cmentarz T 70 k i z p³yt

Koœcieleczki y Szymankowo mennonicki Pielica Kaczynos ¯ó³winiec og Star y standar w Szawa³d , dr

skansen y Sta one Krzewsk ielkie

Szlagnowo m

pszczelarski W dz Now Janówka Ro¿any o 100 k Kamionka m war 60 k Stare Pole Balewo aplew i ut Kikojty W Kapustowo Markusy og Kamienica cmentarz Rozgart dr zapewniaj¹ce dobr Krzy¿anowo mennonicki Wiœniewo 22 Ka³dowo

Królewo Kraszewo cmentarz m Zwierzno mennonicki 50 k Cisy Dzierzgoñ m Szaleniec ej

zamek 75 k pokrzy¿acki K³awki Z³otnica Parwark Dzierzgonka, leœne Stara Koœcielnica Królewo Malborskie ór Gdañski

Grobelno i z gorsz y Dw Stalewo m

MALBORK og M 40 k runtowe

i Now Klecie ê Rachowo i: g d Nowe olwark ta F iê z Z³otowo y og w Dolno one), dr Œ n

a dz Mi³oradz Kraœniewo r o war

Kêpniewo d m Przezmark m

o osta³e dr 50 k Malewo w oœci p³yt 30 k y Brudzêty o olwark (nieut poz jak F Nowa Wieœ Lasy S owiœla Œledziówka Ma³a ¯u³awka Jasna zl

Malborska a oszew Sztumska k R owerowy R1 Mik

515 ów P t a

a St. Dzierzgoñ g l £oza œ o Gnojany m N i

w dej 20 k ennonitów o

P war Kiezmark Szropy Wlk. o m w Koœcielec dawny pomost

ó 25 k „Parów Wêgry” ³ Jordanki o D¹brówka i owe o t Wielbark Grzyma³a œc Cieszymow Pogorza³a Malborska o m

K ower Wieœ k Budzisz 10 k a Œwiêty Gaj i r zl

J. D¹brówka Zielonki og

S chni z chni:

Kwietniewoz 55 £abuñ

Goœciszewo Bukowo asa 23] Szlak M asa 24] Szlak Zamk asfalt, dr nawier Trankwice wier abuty [tr [tr Jod³ówka B¹gart Jankowo 0 0 Gdañsk Pr 0 Gintro Bruk 0 5 m 75 m 50 m 25 m Koœlinka Jurkowice 20 m 15 m 10 m Uœnice Telkwice Chojty 125 m 100 m Parpary Ig³y Rodzaj na

Grzêpa Koniecwa³d Akwedukt Tropy Sztumskie rowerowych tras wysokościowe Profile Jurkowickie Kalwa dawny pomost Sklepienie Krupin Ramoty Jeziorno 517 Brzozówka Generated by PDFKit.NET Evaluation Nowiny Click here to unlock PDFKit.NET Sztumskie Pole Kêpina Dziewiêæ W³ók 515 Mokajmy Protowo

Pietrzwa³d Stary Dwór Poliksy Nowiniec Sójki Waplewo 527 J. Bia³e -Osiedle Waplewo Stary Targ Wielkie Litewki SZTUM Ankamaty Pacho³y S z la k O p a ta W ern arboretum era J. Niedackie Urbanowo J. Borzechowskie Studzienice Borzechowo Wielkie Lipinki Królewskie Smol¹g

Pazda Piece Jeziornik Budy BobowoARKUSZ T Wieck Ma³y Bukowiec Kamienna Karczma Bietowo Wysoka Czechowo Zielona Góra Rusek Moœciska Trzechowo 222 m M³yñsk

76 k Osowo Leœne 22

niste BrzeŸno

m Lubichowo 55 k Starogard Gdañski i bag a Lubiki d P¹czewo Plony W one m Czarne cz 214

67,5 k Czarnylas CZARNA WODA

o Huta Kalna Grabowo

ocie ³by), odcink Szyszkowiec Bobowskie

Bobow a Zelgoszcz Wd Wolental m

bruk (k lub silnie zapiasz Lipki S Pólko z 60 k

y l Klaniny a Maksymilianowo n r k Krêpki o Z³e Miêso i œ Jastrzêbie Wilcze B³ota z Wielki w e . Wielbrandowo J Bukowiec Zimne Zdroje R

k o dy c Kêsza a m Bukowa Góra l ha z Drewniaczki 234

d jaz S 52,5 k

S Kierwa³d

z i z p³yt l

a Ocypel k

K y standar Nowy Bukowiec , dr

a órcz

i Sk

s one m k uk³ad

dz Wda SKÓRCZ i 45 k J. Ocypel urbanistyczny war Starzyska i ut

og Bar³o¿no ska dr zapewniaj¹ce dobr Pólka om o³ Mermet 231 m a P og Wdecki M³yn Ryzowie 37,5 k r D Miryce 623

Osiek Szlachta Osówek

ej Osieczna D³ugie Smolniki , leœne m i z gorsz Cisiny G³uche Mirotki 30 k og

runtowe Ma³e Krówno

i: g Gapica S og one), dr zl Karszanek ak Boro dz Zdrójno wiac owiacka ki Gêby Wierzbiny m Kasparus war Du¿e Krówno osta³e dr 22,5 k oœci p³yt (nieut poz jak Kasparus

o-bor 214 By³yczek Skórzenno Markocin Stara Jania Lipowa „Zdrójno” zabudowa regionalna m Linówek

15 k Skrzynia dej

ociewsk J. S³one Osieczna war Pieczyska „Czapli Wierch” Zwierzyniec „Krzywe Ko³o Osiek owe o t w Pêtli Wdy” a d m SuchobrzeŸnica W ower 7,5 k S i r Rosochatka BrzeŸno Ma³e Ka³êbnica zla

og k chni Trzebiechowo B z Du¿a Œliwice J. Ka³êbie Wycinki o

chni: ro

z G³ówka w oda B³êdno £uby iac W Jaszczerz k asa 16] Trasa k i Rynkówka asfalt, dr nawier Radogoszcz wier [tr 0

Czarna Wymys³owo 75 m 50 m

125 m 100 m Cisowy Bia³e Liñsk Rodzaj na Okarpiec ona Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile B³ota e W¹do³y ol p Jaszczerek Bukowiny Na Œliwiczki k Okoniny Wdecki Park Krajobrazowy zla Nadjeziorne S Je¿ewnica Udzierz Generated by PDFKit.NET Evaluation LisówkoClick here to unlock PDFKit.NET

Recice „Jezioro Laski Udzierz” Ciemny Las Lisiny „Brzêki” Blizawy Barchnowy Nowy Dwór Sztumskie Pole Pelpliñski Rudno Piek³o J. Bia³e Rudnopole M³ynik Ropuchy Jab³owo 603 katedralny Wola 605 J. Parlety ARKUSZ U zespó³ pocysterski Wielkie J. Barlewickie ra PELPLIN Walichnowy Bia³a Góra e rn e „Bia³a Góra” W Zajezierze Jab³ówko a Ro¿ental 229 m m t e pa Pomyje Lignowy Szlacheckie Zabytkowy czew

97 k O y 255 k

T Bielawki ³ zespó³ œluz

D¹brówka Now

k s

a i

z Grabowiec Rozgarty W a

Janiszewko niste S Sztumska j Janowo Ma³e e Wieœ

n m Gronowo l i bag o 90 k m

D 606 warda Gór

T Rombark 91 one

Janiszewo 225 k y Kiezmark cz Smol¹g n i Kuchnia l Benowo

Urbanowo o o

D m 602 55 Bobowo Stocki i

oszew

Kulice 230 k s 82,5 k

M³yn Polskie ocie ³by), odcink

Pustki ñ

Barcice Nowa a Jania Mik

A1 Szprudowo a

l Gronowo 607

œ Wieœ i Star

Kursztyn w

bruk (k lub silnie zapiasz

d m

a orek

Rusek N W m 200 k S ie Dw z r zy Cierzpice 75 k l Gêtomie c a a k 605 222 k la Borowy M³yn Olsze œ Brody z Rudniki w S Kot³o Nowa Cerkiew o . dy Pu³kowice R m m o BrzeŸno Lisew d jaz

c Jarzêbina 67,5 k

h 175 k a Ciep³e P¹czewo M¹tki i z p³yt

525 og Piaseczno

Szalwinek y standar , dr Morzeszczyn GNIEW m

S 65 k Grabowo z M¹towskie one lak G m Bobowskie rzym Pastwiska Klecewko dz

i 150 k 234 s³a Ryjewo

w war Dzier¿¹¿no a 608 Gniew

Pólko i ut m

Wolental Borkowo og 52,5 k Janowo dr zapewniaj¹ce dobr Maksymilianowo 525 641 Gogolewo Ja³owiec m Gurcz a

234 Nicponia 125 k W 518

Wiszary m Wielbrandowo I 607

Olszówka S Dzier¿¹¿no

644 45 k £ Bia³a Gór A ej

y , leœne ow G¹siorki L Szlak Rumiank Piaseckie iw

Królów Las a m i z gorsz widzyn

Pole m Kierwa³d K

M 100 k Pi³a i og 37,5 k ê runtowe Majewo d z i: g SKÓRCZ Piaseczno y 529 n Brachlewo og Tymawa Pastwa one), dr a

r dz Grudzi¹dz uk³ad o owa m Bielsk d elplin

urbanistyczny war m

o Dubiel P

30 k 623 w osta³e dr 75 k

oœci p³yt y

S (nieut

Bar³o¿no poz jak ow ower wa z

Now

Gniewskie l

Lipia Góra a

231 k Rajk

Pole

Jeleñ m R

Rzym o Podzamcze Ryzowie w Brokowo

Miryce 623 22,5 k e Tychnowy

Suchownia Jelenica r Lipianki o Stary Dwór 50 k

dej w

Milanowo y

Opalenie

war 518 m

Bielica R Stary Bobrowiec 1 Mirotki 15 k JaŸwiska iœlana Trasa R owe o t Baldram Gniew

Kamionka m Smarzewo Rakowiec ower Gapica 90 25 k i r A1 m Bobrowiec „Opalenie dolne” og Korzeniewo 7,5 k Dêbowo Pólko chni Czerwiñsk Aplinki z chni: z Koœcielna Jania Smêtowo 55 Opalenie asa 14] Szlak Grzymis³a asa 25] W Graniczne „Opalenie asfalt, dr nawier górne” wier [tr [tr 0 0

Kulmaga Ma³a Karczma czew czew T T 0 0 75 m 50 m 25 m Stara Jania Mareza 75 m 50 m 25 m 100 m 231 91 100 m Kopytkowo Dêbowy Las Pod Górami Rodzaj na

Luchowo Górki rowerowych tras wysokościowe Profile Kolonia D¹brówka Obory Ostrowicka Widlice 588 Rakowiec Smêtówko KWIDZYN

Generated by PDFKit.NET Evaluation Nowy Dwór Click here to unlock PDFKit.NET Leœna Jania Dankowo

Pó³wieœ Lalkowy Wycinki Grabówko Rakowice Grzêpa Koniecwa³d Akwedukt Tropy Sztumskie Jurkowickie Kalwa dawny pomost Sklepienie Krupin Kiersity

Kêpina Jeziorno la Dziewiêæ W³ók Poliksy Mokajmy iœ Ramoty Protowo ow ARKUSZ W Pietrzwa³d P 515 Nowiny Sójki ów Stary Dwór Gisiel mk Nowiniec Za Waplewo 527 k ñ la -Osiedle Waplewo o z g S 517 z m Stary Targ Wielkie Litewki r SZTUM Pacho³y ie Ankamaty z

105 k D

Malbork Lipiec J. Barlewickie Waplewko Kuksy niste m Barlewice DZIERZGOÑ Myœlice J. Sztumskie Najatki 100 k J. Kuksy Pud³owiec i bag Klecewo Prakwice Mleczewo J. Rozlewisko one Zajezierze 517 cz J. Tulickie y Morany Latkowo m Wêgr 55 K¹tki Tulice Adamowo

90 k Czernin e Lubochowo ocie ³by), odcink Nowy Targ Stanowo Uœnic Stare Miasto Olszak Tabory

bruk (k lub silnie zapiasz Cygusy Kamienie Sztumska Wilhelma Wieœ m

80 k Blunaki 526 Sztum Miniêta liñska Struga Posto Ko³oz¹b Nowe Kielmy dy Miniêta Tywêzy Milikowo Postolin 522 Krastudy d jaz m arg T 70 k i z p³yt y Krasna £¹ka Nowy Folwark Sad³uki S og

Star Cierpiêta z Folwark y standar l

, dr Mirochowo a k Dworek J one ielkie D¹brówka Pruska Rumunki ez Gajdy W . dz Bal o ew Monasterzysko la Przezmark

m iœ J. Balewskie s Wielkie w war k o 60 k 519 P aplew Mirowice i Linki e w i ut W M¹tki Polaszki Miko³ajki g kó J. Mo³tawa Wlk. Perklice o Stary Dzierzgoñ og Pomorskie am dr zapewniaj¹ce dobr Z Watkowice ak zl Klecewko Ma³e S m

50 k Pierzchowice Bucznik Dzierzgoñ Rumunki ej Cieszymowo Wielkie Matule Watkowice Du¿e Wilczewo , leœne St¹¿ki i z gorsz

m Motr¹g og Kamienna Witoszewo 40 k runtowe Rodowo Górki Straszewo

i: g Gdakowo olwark

F Wiszary J. Witoszewskie og one), dr

dz Rodowo Ma³e Pachutki war

Przezmark J. Rucewo m osta³e dr oœci p³yt Wlk.

30 k ñ

olwark Antonin y (nieut poz jak r F owiœla Lubnowy Ma³e -Go lewo Jakubowo g-Za Orkusz Elbl¹ Dubiel k ów P Górnowychy Bornice la Rucewo St. Dzierzgoñ Trzciano z B¹dze S m

dej Sypanica 20 k J. Dzierzgoñ war Wlk.

o J. Orkusz Lubnowy Wielkie 524 515 Jerzwa³d 520 J. B¹dze

owe o t Szadowo Brokowo Laskowoce Gonty Obrzynowo Cieszymow m Szadowski Dolina ower 10 k

i r M³yn og chni

z Kamieniec chni: z

asa 24] Szlak Zamk G¹ski asfalt, dr nawier Oœno „Jezioro Gaudy” wier Szramowo J. Gaudy abuty [tr 0 L Pr „Jezioro 0 PRABUTY iw Liwieniec” a 75 m 50 m 25 m 125 m 100 m D¹brówka Rudniki Fabianki Liwa Rodzaj na J. Sowica Profile wysokościowe tras rowerowych tras wysokościowe Profile Raniewo J. Burgale Lisiec Stañkowo Olbrachtowo 522 Generated by PDFKit.NET Evaluation Licze 521 Bronowo Ró¿nowo Click here to unlock PDFKit.NET

Stary Kamieñ Micha³owo Stawiec J. Januszewskie J. Gra¿ymowskie J. Czerwica Rakowiec Zach. Karolewo Bar³o¿no Lipia Góra Generated by PDFKit.NET Evaluation Jeleñ Rzym Podzamcze Miryce 623 Suchownia Gniewskie Pole Jelenica

Bielica ARKUSZ Z Stary Bobrowiec Milanowo JaŸwiska Lipianki 518 Mirotki Smarzewo Rakowiec Gapica 90 Bobrowiec Dêbowo „Opalenie dolne” Pólko Korzeniewo Czerwiñsk Aplinki Koœcielna Jania Smêtowo Graniczne „Opalenie Opalenie Kulmaga Ma³a Karczma górne”

Stara cki 91 Mareza wia 231 Jania oro Dêbowy Las Kopytkowo k B Pod Górami la Luchowo z S Kolonia D¹brówka Obory Leœna Ostrowicka Widlice KWIDZYN Jania Smêtówko

„Wios³o ma³e” Ostrowite 588 Nowy Dwór Fr¹ca Pó³wieœ Lalkowy Grabówko 1 R owy Rynkówka A1 er 532 W³osienica „Wios³o du¿e” ow k R Rudawki Pieni¹¿kowo zla y S Cisowy 377 w Rozpêdziny do ro Kamionka a n y Grabowo a z on d m Milewko ê e i al Kozielec ³ P Bia³ki Udzierz Lisówko M na Kaniczki Ka Rych³awa Twarda Olszanica Góra Bochlin 611 Milewo Sadlinki Gajewo-Zabudowanie Wiœliny Grabowa Góra Bronis³awowo G³odowo Nebrowo NOWE Ma³e 532 Osiny Karpiny uk³ad urbanistyczny Nebrowo Wielkie Kr¹¿kowo Ot³owiec Dobre

„Osiny” Koñczyce Glina 612 Morgi Zdrojewo

Gardeja III Gardeja IV 613 Rusinowo P³ochocinek Pastwiska 532 Okr¹g³a £¹ka Gardeja Kurzejewo Ma³y Komórsk Tryl P³ochocin cmentarz Gardeja II Warlubie mennonicki Kalmuzy Wielki We³cz Wielki Komórsk

M¹tawy B¹kowo „Jamy” Dusocin Zaroœle Gubiny Leœniewo

Zakurzewo Rulewo Wielkie Zaj¹czkowo

Bzowo Krusze Skurgwy

Mokre

Bia³ochowo Parski RogóŸno Fletnowo „Rogó¿no-Zamek” Œwierkocin „Fletnowo” Wielki Lubieñ Lisie K¹ty Papiernia Nowa Wieœ Huta K³ódka Dolna Grupa

Grupa Dragacz cmentarz D¹brówka mennonicki Grabowiec Królewska Stare Miasto Górna Grupa GRUDZI¥DZ Mniszek Michale Salno

Stare Marzy Wielkie Lniska Ma³e Lniska Profile wysokościowe tras rowerowych Nicwa³d Rodzaj nawierzchni:

[trasa 14] Szlak Grzymis³awa

Tczew Rajkowy Pelplin Dzier¿¹¿no Gniew Piaseczno Stara Jania Twarda Góra Nowe 100 m

75 m

50 m

25 m

0 7,5 km 15 km 22,5 km 30 km 37,5 km 45 km 52,5 km 65 km 67,5 km 75 km 82,5 km 90 km 97 km

[trasa 25] Wiœlana Trasa Rowerowa

Tczew Gniew Opalenie Nowe Grudzi¹dz Kwidzyn Bia³a Góra Lisewo Dworek Mikoszewo Kiezmark Tczew 100 m 75 m

50 m

25 m

Click here to unlock0 PDFKit.NET25 km 50 km 75 km 100 km 125 km 150 km 175 km 200 km 225 km 255 km