Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Sinema Ve Televizyon Anabilim Dali
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ RADYO SİNEMA VE TELEVİZYON ANABİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi TÜRKİYE’DE 90’LI YILLARDA BAŞLAYAN RADYO VE MÜZİK İLİŞKİSİNİN MÜZİK YAPIMCILARINA ETKİSİ Sabahattin TOPRAK 111105205 Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet ÖZEN İstanbul –Eylül 2015 ! ! ! ! ÖNSÖZ Radyo ve müzik bir birinden kopmaz bir bütünün iki parçası gibidir. Müzik yapımıyla uğraşırken dinleyiciye ulaştırmak istediğimiz ürünü televizyon dışında tanıtımını yaparken, “acaba radyonun etkisi ne kadardır?” diye çok merak ediyordum. Bu çalışma sayesinde radyonun görünmez etkin gücünü keşfettim. Bu çalışmamda başta tezi derleyip toparlamam için büyük özveriyle destek olan Yrd. Doç. Dr. Mehmet Özen hocama, çalışmalarımda desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Hakan Aytekin ve Prof. Dr. Selahattin Yıldız hocalarıma, değerli zamanlarını paylaşan Bülent Seyhan, Levent Seyhan, Mavi Ses (Devrim Seyhan), Mehmet Arkın’a sonsuz teşekkürler… SABAHATTİN TOPRAK iii ÖZET TÜRKİYE’DE 90’LI YILLARDA BAŞLAYAN RADYO VE MÜZİK İLİŞKİSİNİN MÜZİK YAPIMCILARINA ETKİSİ Sabahattin TOPRAK “Türkiye’de 90’lı Yıllarda Başlayan Özel Radyolar Ve Müzik Yapımcılarına Etkisi” adlı bu çalışma Türkiye’de özel radyoların kuruluş dönemi ve radyo ile müzik endüstrisi arasındaki ilişkiyi araştırmaktadır. Müzik endüstrisi ve özel radyolar arasında çatışmalı bir ilişki olup olmadığını tespit etme amacını taşıyan bu çalışma bahsedilen türden bir çatışmanın vuku bulmadığı sonucuna varmıştır. Bu dönemde işitsel ve görsel medyada gerekli hukuki düzenlemelerin olmayışından dolayı kısa sürede yaklaşık 700 özel radyo açılmıştır. Özel radyoların ortaya çıkışı, müzik endüstrisi tarafından bir tehdit olarak algılanmış ve müzik üretimine olumsuz etkileri olacağı iddia edilmişti. Çalışmanın başında müziğin tarihi gelişimi ve modern dönemde bir endüstri ürününe dönüşmesi devam eden bölümlerde ise 1990’lı yıllarda açılan özel radyoların müzik endüstrisine etkisi; istatistik değerler, MÜYAP Başkanı ve Mavi Ses adlı radyo programcısı ile yapılan röportajlardan elde edilen veriler ve yapılan literatür taraması ışığında değerlendirilmiştir. MÜYAP başkanı Bülent Seyhan’ın seçilmesinin nedeni özel radyolara geçiş dönemine ve son 25 yılda müzik yapımcısı, dağıtıcısı ve perakende satıcısı olarak müzik endüstrisindeki tüm değişimlere tanık olmasıdır. Ayrıca Seyhan, konumu gereği çok sayıda müzik yapımcısının temsilcisi durumundadır ve genel gündemi takip etme kapasitesine sahiptir. Mavi Ses yapımcısı ise çalışılan dönemde hem radyo programcısı hem de çok sayıda radyonun sahibi ve işletmecisi olması yönüyle radyocuların bakışını birçok açıdan ifade etmektedir. Bu çalışmada müzik yapımcılarının artan özel radyoların albüm satışlarını düşürdüğü fikri istatistik verilerle test edilmiş ve iddia edilenin aksine albüm satışlarında bir artış olduğu gözlenmiştir. Radyolar, müzik ürünlerinin vazgeçilmez bir tanıtım aracıdır ve bir iletişim aracı olarak müzik endüstrisinin gelişimine katkıda bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: radyo, müzik endüstrisi, müzik yapımcıları, iv ABSTARCT EMERGENCE OF RELATION BETWEEN RADIO AND MUSIC IN 1990s, AND ITS INFLUENCE ON MUSIC PRODUCERS IN TURKEY Sabahattin TOPRAK This thesis aims to explore the relationship between the emergence of private radios in Turkey starting early 90s and its influence on music producers. Setting out to examine if there is a conflictual relationship between private radios and music industry, this study concluded that there has been no such influence. In early 90s, about 700 private radios were established due to lack of legal regulations. This mushrooming of radios was perceived as a threat to music industry and claimed that it would have negative effects on music production. The thesis starts with evolution of music in history and its formation into an industrial product in modern times. In the following parts, mushrooming of private radios in 1990s and its influence on music industry were examined with statistical data and in-depth interviews made with two key figures on both sides of the story: the head of MÜYAP (Turkish Phonographic Industry Society) and the producer and presenter of a radio program “Mavi Ses”. The information gathered was then cross- examined with a literature review. The head of MUYAP was chose for this study because he witnessed all the change in music industry as producer, distributer and retailer during and after the emergence of private radios. He also represents a vast group of music producers and has the capacity to follow the general agenda of music producers. The other interviewee, the producer and presenter of Mavi Ses also owned some private radios in this era and therefore has the capacity to represent the radio side in the debate. In this study, the claim that the emergence of private radio in Turkey has decreased the album sales has been scrutinized with statistical data covering that specific era and an increase has been identified. Radio proves to be a great promoter of music and contributes to the development of music industry as a major instrument of communication. Key Words: radio, music industry, music producers v İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ!..................................................................................................................................!iii! ÖZET!......................................................................................................................................!iv! ABSTARCT!............................................................................................................................!v! TABLOLAR!........................................................................................................................!viii! KISALTMALAR!....................................................................................................................!ix! GİRİŞ!......................................................................................................................................!xi! Kuramsal!Yaklaşım:!................................................................................................................!xii! Araştırmanın!Amacı!...............................................................................................................!xiii! Araştırmanın!Önemi!..............................................................................................................!xiii! Yöntem!.......................................................................................................................................!xiii! Veri!Toplama!Araçları!.............................................................................................................!xv! 1.! MÜZİK!NEDİR,!NASIL!OLUŞUR?!..............................................................................!1! 1.1.!Müzik!Nedir?!........................................................................................................................!1! 1.2.!Müzik!Türleri!.......................................................................................................................!2! 1.3.!Bireylerin!Müzik!Tercihi!...............................................................................................!16! 1.3.1.!Müziğin!Yapısal!Özellikleri!ve!Kullanımı!........................................................................!16! 1.4.!Kitle!İletişiminde!Müziğin!Yeri!...................................................................................!24! 2.!TÜKETİM!ÜRÜNÜ!OLARAK!MÜZİK........................................................................!27! 2.1.!Yaprak!Nota!ve!Plaklar:!.................................................................................................!27! 2.2.!Mekanik!Müzik!Taşıcıları!Teknolojisi!......................................................................!28! 2.3.!Müzik!Yapımcısı!Kimdir?!..............................................................................................!29! 2.4.!Türkiye’de!Müzik!Yapımcılığı!ve!Albüm!Yapma!Süreci!......................................!29! 2.5.!Müzik!Yapımcıları!ve!Medya!........................................................................................!31! 2.6.!Türkiye’deki!Müzik!Yapımcıların!Profili!.................................................................!32! 2.7.!Müzik!Yapımcısı!ve!Sanatçı(Şarkıcı)!İlişkisi:!.........................................................!33! 2.8.!Star!ve!Markalaştırma!...................................................................................................!34! 2.9.!Türkiye’de!Müzik!Endüstrisinin!Gelişimi!...............................................................!37! 3.!KİTLE!İLETİŞİM!ARACI!OLARAK!RADYO!.............................................................!46! 3.1.!Radyo!nedir?!.....................................................................................................................!46! vi 3.2.!Türkiye’de!Radyo!............................................................................................................!47! 3.3.!Türkiye’de!90’lı!Yıllarda!Başlayan!Özel!Radyoculuk!..........................................!52! 3.4.!Özel!Radyoların!Yayın!İlkeleri!ve!Müzik!.................................................................!55! 3.5. Tematik!Radyoların!Oluşumu!......................................................................................!59! 3.6.!Alternatif!Radyoculuk!....................................................................................................!60! 3.7.!Yerel!Radyolar!..................................................................................................................!62!