180. zenbakia · abendua 2018 · pulunpe

180. PULUNPE · 2018ko abendua Anue, Atetz, Basaburua, Imotz, Lantz, Odieta eta Ultzamako aldizkaria 1 Olerkia

Argitaratzailea Ametza Kultur Elkartea

pulunpe sarea Euskara Zerbitzua, Gurutze, Edurne, Laia, ” Ainara, Patxi, Goizargi, Inma, Izaskun, Maitane, Alicia, Bakartxo, Iñigo, Irantzu, Josu, Arantxa, Iñaki, Jese, Maika, Asier, Facebooken parte hartzen duzuenoi, etab... barkatu aipatu ez zaituztegunoi. Neguko gaba emaila [email protected] Ez dakit zer zenbaki honetako kolaboratzaileak den sekula bukatzen ez dena: Sareko taldekideez gain, Txurdan negua edo gaua. koordinatzaileak Gauaren emari beltza Lur Gil eta Itziar Perez edo neguaren hartze zuria. tirada Negua egunsentirik gabeko 1.600 aleak gau luze eta bakarra da. inprimategia Gaua begietako ikatza Gertu ilargiaren begirada izoztuan. maketazioa Zas Komunikazioa

Azaleko Argazia argizaria eta eztia bereizteko prozesua lege gordailua NA 721/93 ”

Inprimategira abenduaren 21ean bidalia

Jon Barberena, , 2018ko Lauaxeta olerki sariketaren irabazlea

180. PULUNPE · 2018ko abendua 2 Editoriala

Urte berri on!

2019. urtean heldu zaigu. Asko eman soilik informazioa helarazi, berri pozgarri bat. Urtarrilaren du 2018ak, eta uste baino azkarrago zuek komunikatu duzue, izan 13an irratia konektatuko dugu. igaro zaigu urtea. Hamaika kontu ere zuen herrietan gertatzen Zozketa mundiala zuzenean eginen adierazi dizkizuegu orrialde hauetan, denaz informatu eta eskualdeko dugu, baina ez da egun bakarreko urtero egiten ditugun hamaika bizilagunekin elkarbanatu duzue. konexioa izanen. Aurrerantzean, Pulunpe aldizkarietan. Eta hori da komunikabide baten irratia martxan izanen dugu berriz helburua, denok izan gaitezen ere, programazio berrituarekin Gainera, udatik aurrera, beste informatzaile, komunikatzaile, eta indar berriekin, gure alderdiko komunikabide baten bidez helarazi eta denok erabili ditzagun eskura kontuak uhin bidez jaso dezazuen. dizuegu informazioa, komunikabide ditugun komunikabideak. Eta hori digital baten bidez, amezti.eus. guztiori, euskaraz. Ongi bukatu urtea eta hobeki hasi, urte zaharrari agurra eta Baina ez da norabide bakarreko Neguan sartu gara, urte aldaketa berriari egurra! informazioa izan. Ez dugu guk dator, eta honekin batera beste

180. PULUNPE · 2018ko abendua 3 Erreportaia Erremontearen urrezko garai hura

XX. mendearen hasieran jaio zen erremontea euskal pilotaren aldaera gisa, aldaerarik berriena. Izan ere, Juan Moyak asmatu zuen erremontearen tresna. Iruñeko Sarasate pasealekuko “Juego-Nuevo” frontoian aritzen zen Juan Moya beste pilotari batzuekin batera laxoan jokatzen. Tolosara joan omen zen 1904ko udan, eta saski egile bati marrazki bat erakutsi, tresna berri bat egin zezan. Urte bereko udazkenean, Sarasateko pilotalekuan atera zuen lehen aldiz tresna berri hori. Harriturik eta ikusminez hartu zuten ikusle, enpresari eta pilotariek, baina jokatzen utzi zioten. Lehenengo pilotakadarekin huts egin zuen Moyak, eta tresnarekiko ikusmina jaitsi egin zen. Baina Partida erditik aurrera hobeki jokatzen hasi zen, eta partida ikusgarria jokatu zuen tresna berri horrekin, kontrarioei aise irabaziz. Erremontea jaio zen. Ordutik, azkar egin zuen gora erremonteak, jarraitzaile ugari sortu zituen, eta nola ez, dirua mugitzen hasi zen. 1909an Iruñeko San Agustin kaleko “Euskal-Jai” pilotalekua inauguratu zen, Serapio Esparza arkitektoaren maisu lana. Iruñean, Hernanin (Galarreta), Madrilen (Jai-Alai eta Recoletos) eta beste pilotalekuren batean, ia egunero izaten ziren partidak, ikuslez lepo eta jokoa kantxan zein harmailetan, diru kopuru handiko jokoa.

• ULTZAMA ALDEKO JOKALARI Partida askotan bikote berezia izan zuen, eta atzelariak gero, kaskoa janzten hasi ziren. PROFESIONALAK bere seme José Antonio Iraizoz, “Iraizoz II”, Horren ospetsu izan zen arren, beste nahiz eta 31 urteko aldea egon bataren eta hainbat erremontista profesional Ultzama aldeko jokalari profesionalak bestearen artean. 17 urterekin egin zuen eman zituen eskualdeak: Juan Manuel Nafarroan eta Gipuzkoan izan zuen debuta Iraizoz gazteak, 1960an. Pilotari ona Mariñelarena, Olague, Eltzaburu, Azpirotz… erremonteak arrakastarik handiena, eta bi omen ze, errematatazile ona eta “artista”, lurralde hauetako jokalari profesional ugari baina indarra eta maila fisikoa faltan omen • JOSE LUIS RECALDE, LANZKO sortu ziren, baina nafarrak ziren nagusi. zituen. 22 urtez izan zen profesional, eta ERREMONTISTA duela gutxi hil egin zen, 2012an, Elizondoko • IRAIZOTZ AITA-SEMEAK, zahar-etxean. Eskualdeak emaniko erremontista ALKOZKO ERREMONTISTAK onenen artean, Jose Luis Recalde Iraizotz Burua babesteko kaskoa erabiltzen nabarmendu behar dugu. Lantzen jaioa Iraizotz aita-semeak, Alkozko erremontistak lehenengotarikoa izan zen. Izan ere, 1952ko ekainaren 17an, maila oneko eta Ultzaman, Alkotzek bi pilotari eman zituen, profesionaletan 12 urte jokatuak zituenean, gaitasun fisiko handiko erremontista izan Iraizoz aita-semeak. Antonio Iraizoz Irure, bere laugarren pilotakada jaso zuen, eta zen. Ez zen ordea erremontean jokatzen “Iraizoz I”, 1911an sortu zen, eta debuta arriskuaz oharturik, aurrelariak lehenbizik hasi, esku-pilotan baizik. 1935ean egin zuen Iruñeko “Euskal-Jai” pilotalekuan, 24 urte zituela.

Erremontearen historiara igaro da Iraizoz I.a, profesionaletan urte gehien eman dituen pilotaria baita. 1975eko urtarrilaren 9an jokatu zuen bere azken partida profesionala. Beraz, 40 urtez izan zen profesional, 64 urte zituela hartu zuen erretiroa. Garai horretan, oso maila fisiko ona omen zuen, eta erremontean hasten ziren gazteei laguntza asko eskaintzen omen zien.

Ez zuen garaipen ikaragarririk izan, gainera, debuta eta bere azken partidua, biak galdu zituen. Baina 1948an “Torneo inter- frontones” txapelketan garaile izan zen Sandalio Sainzekin batera. Ezker-eskuin Iraizoz II, Iraizoz I, Arbizu I, eta Arbizu II 180. PULUNPE · 2018ko abendua 4 Erremontearen urrezko garai hura

Lantzen duen bordan elkartu gara Jose Luis Recalderekin

latigoa, baina profesionaletan jarraitzea lortu nuen”, gogoratzen du Recaldek. Erremontearen historian mugarri garrantzitsua jarri zuen Recaldek. Iruñeko San Agustin kaleko “Euskal-Jai” zaharretik, Uharteko “Euskal-Jai Berri” pilotalekura izandako aldaketa irrikaz bizi izan zuen erremontearen munduak.

Recaldek San Agustin kaleko “Euskal-Jai” pilotalekuko azken partida jokatu zuen, 1977ko abenduaren 14n. Mateorekin batera Urrutia eta Lekunberriren aurka jokatu zuen, eta partidak ez zuen amaierarik izan. Mateok pilotakada gogorra jaso zuen aurpegian, eta erizaindegira eraman behar izan zuten. Hurrengo egunean Uharteko “Euskal-Jai Ez zuen ibilbide erraza izan, eta asko eramanda. Auto-stop egiten zuen gero Berri” pilotalekuaren inaugurazioa izan borrokatu behar izan zuen esku- Oronoz-Mugairira joateko, eta bertatik, zen. Harmailak jendez lepo, ordura arteko pilotan lehenik eta erremontean gero inguruko erremontistekin autobusez joaten pilotalekurik ederrena… honela gogoratzen entrenatzeko. Lizarran ikasi zuen zen Hernanira. Gogoratzen duenez, ez zen du Recaldek, erremontearen urrezko garaia eta bertako pilota eskolan aritu zen zaila auto-stop eginez leku batetik bestera zen, diru ugari mugitzen zuen erremonteak, lehendabiziko urteetan. Lizarra ordezkatuz, mugitzea, are gutxiago kirolari itxura izanda, eta diru horrekin, oso azkar ordaindu zuten herrien arteko txapelketa irabazi zuen gidariek berehala hartzen zuten. pilotaleku berria. gainera. Bestetik, pilotakada gogorra jaso zuen Orain, ordea, pilotalekua itxita dago, eta 1973an Espainiako afizionatu mailako eskuin besoan, eta kubitoa hautsi zuen. Hernaniko Galarreta da irekita geratzen pilota txapelketa irabazi zuen, eta laster Ebakuntzan zauria infektatu egin zitzaion, den bakarra. Artekari lanetan aritu izan etorri zitzaizkion Galarreta pilotalekuko eta beso osoan kaltzifikazioak izan zituen. da Recalde erretiratu zenez geroztik. enpresariak erremontera pasatzeko Enpresako kirol-medikuak erremontea Erremontearen beherakada onartzen eskaintza eginez. Galarretan entrenatzen utzi beharko zuela esan zion, baina du, baina itxaropentsu ageri da kirolak hasi zen, maila handiko erremontistekin erreabilitazioa egiten hasi zen eta gutxika izandako aldaketekin, bereziki frontoi batera. Entrenatzen hasi eta egun gutxitara besoaren mugikortasuna berreskuratu motzera pasatzeak eta diru-laguntzek izan jarri zioten kontratua mahai gainean. zuen. “Ez nuen berreskuratu lehenagoko dezaketen bultzakadarekin.

Recaldek gogoratzen du nola enpresariak azkar konturatu ziren Lanzko pilotariak zituen dohainekin. Orduko erremontista profesionalak ere harrituta geratu omen ziren, erremontea sekula probatu gabe izanik, oso azkar moldatu baitzen tresna berrira, eta maila handia erakutsi zuen hasieratik.

Azkar debutatu zuen, 1973an bertan, eta 1991ean hartu zuen erretiroa, 19 urteko ibilbide profesionalaren ostean. Profesionala zela ere, zailtasun ugari izan zituen. Lehenik Lanztik Hernanira entrenatzera joateak suposatzen zuen zailtasuna. Herritik errepide nagusira oinez ateratzen zen, kirol poltsa eskuetan

Recalde eta Mateo, Euskal-Jai zaharreren azken partida aurretik 180. PULUNPE · 2018ko abendua 5 Albisteak / Berriak

Pintxo lehiaketa, Basaburuko ostatuetan Pintxo lehiaketa egin dute Basaburuko Ekimena Basaburuko Gizarte Politiken ostatuetan bi asteburuz. Orokietako Batzordeak antolatu du, eta txapelketaren Ostatua, Igoako Ostatua, Aizarozko irizpideen artean honako hauek ipini Ostatua, Apeztegiberriko Taberna eta dituzte: produktuak Nafarroakoak, Udabeko Benta izan dira saria irabazteko sasoikoak eta transgenikorik gabe lehiatu direnak. 2’5 euroren truke, edaria ekoiztutakoak izatea, alegia. Erronka erraza barne, dastatu ahal izan dira pintxoak taberna haientzat! abenduaren 8an, 9an, 15ean eta 16an. Nork egin du Basaburuko jakirik goxoena? Dastatzearekin ez du alderik, baina hemen ikusten ahal da beren itxura paregabea, goikaldeko argazkietan. Igoako Ostatua izan da irabazlea. Basaburuko pintxorik goxoena bildotxa, patata eta sagarraz eginikoa da. Urte hasieran itxi zuten Igoako Ostatua, eta duela hilabete gutxi berabiatu dute, lana ongi egiten ari direlaren seinalea da saria. Jauntsarasko Apeztegiberriko pintxoa

Orokietako ostatuko pintxoa Igoako ostatuko pintxoa

180. PULUNPE · 2018ko abendua 6 Txangoan ikasitakoa erakusketa batean adierazi dute Larraintzarko ikasleek Larraintzarko ikastetxeko 5. eta 6. mailako ikasleak igaro ziren erakusketa ikustera, eta Erakusketa zentro zibikotik kendu dute ikasleek urrian egin zuten Leurtzako txangoa egin zuten ikasleek gainontzekoei jada, baina amezti.eus webgunean bideo urtegietatik Eltzaburura bitarteko ibilbidea. azaldu zieten erakusketa eta txangoan bidez ikus dezakezue. Goiz osoa eman zuten ibiltzen, eta bitartean, ikasitakoa. Beraz, zirkulua itxi egin zuten: inguruko baso bizitzaren eta kulturaren ikusi, ikasi eta irakatsi, besteek ere ikas inguruan ikasi egin zuten. Basoko animaliak, dezaten. ikasleak, eskuz eginiko inguruaren maketa ikusten zuhaitzak, hostoak, zizak eta beste hainbat konturen inguruan aritu ziren solasean, azkenean gosetuta Eltzaburura iritsi arte.

Bertan zain ziren herriko hainbat biztanle, eta bertako kontuak azaldu zizkieten, besteak beste Eltzaburu izenaren jatorria. Bi teoria plazaratu zituzten, bata ‘eltso’ + ‘buru’ hitzen elkarketaren ondorioz sortua, eta bestea ‘eliza’ + ‘buru’ elkarketaren ondorioz. Ikasleen galderak ere erantzun zituzten, eta gutxi batzuk izan ziren.

Sustraiak guraso elkarteak sustatutako ekintza izan zen, eta hirugarren aldia da halako txango bat egiten dela. Joan zen urtean Belatetik Lantzera joan ziren ikasleak. Oraingoan, ibilbidea egiteaz gain, erakusketa batean erakutsi nahi izan dute ikasitako guztia. Lan handia egin ondoren, astebetez Larraintzarko zentro zibikoan erakustea lortu zuten. Bertan argazkiak, marrazkiak, eskulanak, informazio testuak eta bestelakoak jarri zituzten, eta iradokizunak egiteko kutxa bat.

Baina kontua ez zen erakusketa hutsean geratu. Aste osoan zehar, maila guztietako

Eginiko ibilbidearen maketa 180. PULUNPE · 2018ko abendua 7 Albisteak / Berriak

Basaburua eta Imotz, ETB 2ko Juego de cartas saioan, adiskidetasun eredua

ETB 2ko Juego de cartas saioan agertu lana erakusteko aukera izateagatik denak Ana Irigoyenek kudeatzen duena. Txikia dira Etxalekuko Ostatua, Berueteko izan direla irabazleak. Álvarez Asturiasen izan arren, sukaldea zoragarri prestatua Txaseneko Borda eta Aizarozko Ostatua, jaio zen, gaztetan Hernanira joan zen, duela esan dute gainontzekoek, eta Aldazko Martitxonea sagardotegiarekin bertan maitemindu eta 3 hilabetetan ikasi umeentzako duen txokoa ere asko erakarri batera. Programako aurkezleak, Javi zuen euskaraz hitz egiten. Ondoren, bere ditu. Irigoyenek aniztasun funtzionala Sierrak, estrategia gutxien izandako saioa bigarren maitasunak, sagardotegi lanak, duten pertsonendako zentru batean lan izan dela adierazi du, eta adiskidetasun Berueteko Txaseneko Borda martxan egin zuen 15 urtez, baina aldaketa sakona eredua izateagatik eskerrak eman dizkio jartzera bultzatu zion. Kupelak, itxura, behar zuelako Ostatua hartzea erabaki lehiakideei. Maritxu Erbiti, Etxalekuko txuletak erretzeko parrila eta sukaldea zuen. Bizitzan hartutako erabakirik onena Ostatuko jabea; Angel Álvarez, Berueteko goraipatu dute bere lehiakideek. dela azpimarratu du telebista saioan. Txaseneko Bordako jabea; Ana Irigoyen, Aizarozko Ostatuko jabea; eta Inaxio Bigarren postua Maritxu Erbitik daraman Laugarrena, baina besteok aitortu Begiristain, Aldazko Martitxonea Etxalekuko Ostatuak irabazi du. Harriz eta dutenez, ez galtzailea, Aldazko Inaxio sagardotegiko jabea izan ziren lehiakide egurrez egindako jantoki ederra, eta bikain Begiristain izan da. Programan ipini diren zintzo horiek. antolatua duen sukaldea nabarmendu puntuaziorik hoberenak jarri dituela dute. Bertan, gainera, oiloak eta poniak ditu nabarmendu du Javi Sierra aurkezleak, bere Nahiz eta irabazteko helburuarekin ez Erbitik, umeek asko atsegin dituztelako. adiskidetasunarengatik eskerrak emanez, zihoala esan, Ángel Álvarez, Berueteko Han egiten duen bazkari tradizionalak, “Estrategia gutxien erabili den saioa izan Txaseneko Borda sagardotegian egindako baratzekoa, eta, bereziki, mamiak, puntu da gaurkoa, adiskidetasuna izugarria izan lanarengatik izan da garailea, eta 2.000 ugari lortzeko aukera eman dizkio. da, horregatik, bihotz-bihotzez mila esker euroko saria eraman du. Baina behin eta lau lehiakideei”, hitz horiekin agurra eman berriro errepikatu zuen programan beren Hirugarrena, Aizarozko Ostatua izan da, dizkie guztiei.

Juego de cartas 180. PULUNPE · 2018ko abendua 8 Olentzero eta Maridomingiren bisita

Urtero bezala, eskualdeko mendietatik eskura eman. Horrenbestez, lanak aurretik herrietara jaitsi dira Olentzero eta eginda, eguberri egunean oparien zain Maridomingi. Eguberrietako zita egotea beste lanik ez dute haurrek, garrantzitsua izaten da gure ibarretako oporraldia ederki gozatuz. herri askotan, eta baita ikastetxeetan ere. Hurrengo bisita ikastetxeetara izan da, Bisitarik goiztiarrena Aritzura izan da. Larraintzar eta Jauntsaratsa joan dira Herriko biztanleak ez ziren bikotearen zain ikazkina eta Maridomingi. Aldizkaria zeuden bakarrak, Iruñeko Arrosadia eta inprentara bidali genuenean, oraindik ez Azpilagaña auzoetatik etorritako haur eta zen idazten ari garena gertatu, baina ziur guraso ugari bildu dira, urteroko legez, gaude pozez eta ilusioz hartu zutela ikasleek Aritzun. Yoar gazte elkarteak eta auzo bikotearen bisita. elkarteek antolatuta, eguberriak Eta eguberri egunean, eskualdeko herri iritsi aurretik ugaritan ospatzen dute Olentzero eta ikazkina eta Mari Domingiren etorrera. Lantzen, Maridomingi Olaguen, Anotzibarren, Aroztegin, Latasan, ikusteko aukera Jauntsaratsen, Eltzaburun, Alkotzen, izan dute, eta Iraizotzen, Gorrontzen… Jarraian dituzuen gutunak argazkiak joan zen urtekoak dira, eta aurtengoak amezti.eus webgunean jarriko ditugu, zuon guztion kolaborazioarekin, zuon herrietako argazkiak nahi baititugu! Urte aldaketaren inguruan, beste hainbat ekitaldi izanen ditugu, eta Lizaso izanen dute erdigunea batik bat. Bertan izanen Iraizozko Olentzero baita urtezahar eguneko Silbestre Deuna lasterketa eta errege eguneko kabalkada.

Larraintzarren 2014. urtean 180. PULUNPE · 2018ko abendua 9 Albisteak / Berriak Zaharrak berri Zaharrak berri

Arraras Beste herriren bateko adiskide batekin Esate baterako: topatzen bazara eta zer berri den bere Txelaieko borda iruindar baten herrian galdetzen badiozu, erantzuna eskuetan zegoen eta orain bizpahiru ia seguru honako hau izanen dela: hilabete, bat-batean hil zen. -Zaharrak berri! Asteburuetan etortzen zena zen eta herriko jendearekin harreman gutxi Bai, gehienetan hala izaten da, baina zuena. beste batzuetan kontua da zure adiskideari, hola, bat-batean, ez zaiola Orain saltzera atera dute borda hau deus gogoratzen, besterik ez, berri aldameneko soro eder batekin. franko izaten baita. Ea erosleen bat agertzen den. Gure Lehengo egun batean Arrarasko bi alderdikoren batek erosiko balu eta adiskideekin egon nintzen, Iruñean hobe. Bizitzeko ez da toki txarra. batekin eta Arraratsen bestearekin, Marako borda handi eta ederra saldu eta nire galdera berberari erantzun zen orain denbora puska bat. Eta bera: zaharberritu eta landetxea jarri zuten. -Zaharrak berri! Ez du denbora aunitz kontu honek. Dakigunez, lanean ederki ari dira. Marako borda. Bi palmondo aurrean dituela. Jakina, gero hizketan hasi eta poliki- Ez da horrelakorik gure alderdian ikusten. poliki konturatu gara Arraratsen berri Hurrengo batean berri gehiago Palmondorik ez eta hau bezain borda eder? asko izan dela azken urte honetan. kontatuko dugu. Arraras Joan den astean Arrarasko berri ekarri konpontzen ari dira. Orain 20 egun Arraratsa joan eta ez zela genuen. Dena dela, ez genituen berri berririk esan ziguten. Zaharrak berri, Arraratsen etxe zahar franko bazela guziak eman eta gaurkoan horretan hori izan zen erantzuna. Esporta bat baina orain bat gutxiago izanen da. ahaleginduko gara. berri izan denean, ez dela berririk? Teilatu berria eman eta kanpotik ederki Bi familia herritik joan eta berri jartzen ari dira. Etxe galanta. Handia Arrarastar guziei, besarkada bat bat etorri. dela, esan nahi dugu. Eta ederra ere Ameztitik! bai, jakina. Iñaki Rekondo omen da Mendizabaleko borda saldu da. konpontzen ari dena. Murgi aldean dago borda eder hau, mendiko txoko batean, soro zelai Herrikoetxea batzuen erdian. Ultzamar batzuk erosi Herrikoetxea ere konpondu dute. dute eta laster bizitzera etortzekotan da Kontzejuarena den etxe hau, aspaldi familia osoa, senar-emazteak eta bi ume. zegoen hutsik. Eta utzirik, esanen nuke. Ez da berri txarra familia berri bat Teilatua itxusurez betea… oso gaizki. etortzea, ez horixe! Eta gehiago orain Orain teilatu berria eman diote eta urte gutxi etorri ziren bi familiek utzi ederki gelditu da. herria eta Aizarotza joan direnean. Bat Iriarteko etxetxoan bizi zen eta bestea Ostalaririk ez ote dugu topatuko? Etxaundiko baratzean jarri zuten Yurta Hor nonbait, lan egin nahi duen batean. norbait balitz, bizia aterako luke. Toki txarragoetan bizia ateratzen duenik Etxe zahar-berritze lanak bada. Lana aurrera ateratzeko, hori da Kastenea giltza etxe honek behar lukeena. Bi etxeetan zahar berritze lanak Nolanahi gisa, zutik iraunaraztea ez da egin dituzte. Alde batetik Kastenea gutxi. Arrarasko herri xarmanta, 180. PULUNPE · 2018ko abendua Otsola aldeko bidetik ateratako fotografia. 10 Muskitz Imotz-Atetz argi sarea. Zertan mamitzen den kontu hau? Pulunpe honen berri eman genuen Ba, igandero, eguerdi aurrean, aspaldixkoan. Bai, Iriberritik nola Biltokian biltzen da herriko jendea, botatzen ari ziren argi haria, goi- elkartzeko astean behin bederen, tentsioan. ihardukitzeko, eta elkarrekin une goxo bat pasatzeko. Nahi baino luzeago jo dute lanek, baina azkenik Sanmartinetan bukatu Vermout bat hartzeko, hitz batez. zituzten den-denak. Eta igandero pintxoak izaten dira. Argia seguru izanen dugu Imotzen, Horretarako, zerbitzu hau eskaini ahal Irurtzun aldetik ez bada, Atetz aldetik izateko, etxekal egiten da lana. izanen baitugu. On dagizuela muskiztarrok! Bermuskitz Aipatu ere aipatu behar da, uda pasa Familia berri bat eta, berriz ekin diotela Bermuskitz ekinbideari. Ezkurraren etxea esaten diogunera, aspalditik hertsirik zegoenera, bikote Aipagarria eta are gehiago, originala gazte bate etorri berri da. Ongi etorri! Bermuskitz ere badela ekinbide hau deritzogu.

Oskotz

Palacio de Aralar. Izugarri dotore gelditu da etxe hau eta ez da harritzekoa, lehen ere ezin Bai, Leire Iribarrenek eta Jose Ignacio ederragoa baitzen. Goldaratzek izen hori eman diote orain berriki, astebete edo, inauguratu Etxea nolakoa den-eta ikusi nahi duten landetxe berriari. duenak, casaruralpalaciodearalar.com helbidera sartzea aski du. Orain hiru-lau urte erosi zuten Apezetxea. Eta ondoren, zaharberritze Izan dezatela arrakasta. Ez diegu eta egokitze lanei ekin eta oraintsu besterik opa! Eraikinaren alde bat, balkoi ederrarekin bukatu dute dena.

Gelbentzu

Teresa Etulain Orrio hil zaigu, Bentako Gure alderdiko zaharrena ote zen, baina, etxekoandre zaharra. Aspaldi samar bada oraindik zaharragoa denik ere. Agoizko Xahartegian zegoen eta hil Osasuna enkomendatzeko ahaide guziei, honen 24an zendu zen, 101 urtetan. batez ere Bentakoei. Jose Irure Oianbururen alarguna. Burutainen jaio eta 4 urtetan Gelbentzura etorri zen familia osoa, Barbenera eta handik ezkontzaz Bentara joana.

Teresa Etulain Orrio 180. PULUNPE · 2018ko abendua 11 Gaurkoiritzia gaia

Garazi Arrula Ruiz Berria egunkarian Zergak txandetan banatu faborez Zergak ordaindu behar ditugu ‘zerbitzuak’ (publikoak) izan nahi baditugu. Arma tiro klika Baina Anue ibarrean, urtero, tximista bezala, zigor baten gisan, Udalaren 2018ko abenduaren 14an eta kontzejuaren zergak aldi berean etortzen zaizkigu! Etxe/baserrien kontribuzioa, kotxe parearen zerga, gehi ‘IAE’ (negozioa dutenak); eta Stendhalen ustez, kontzertuaren erdian pistola batuketa hori ez da makala! tiroak bezalaxe eragiten du literaturan politika Ibilgailuen zergak kontzejuek jasotzen dituzte, eta beste modu batean agertzeak. Gogoeta horrekin hasi zuen Belen kobratu daitezke. Beste udal batzuetan zergen ordainketa urtean zehar Gopeguik literaturari eta politikari buruzko banatzen dute (Iruñean, Zizur Nagusian...), hemen mankomunitateak ere hitzaldi bat, eta gero Txalapartan argitaratu, Eider egiten duen bezala (ura, zaborra, ur zikinak). Rodriguezen hitzaurrearekin. Tiroa kontzertuaren erdian hura gogorarazi zidan Korrikaren kantaren Anue ibarrean, oso guapo edo aberatsak garenez, “ezinezkoa, programa ondoko kalapitak. Abestian, La Furiak dio «arma informatiko santuagatik”. Behin eta berriz eskatu diot Udalari aukera hori tiro klika», eta klika horrek itxuratzen du, nolabait, izatea. kontzertuaren erdiko ezin ulertua, ikara, kaosa. Guztiok konforme? Beti ‘amen’? Nahiko kateaturik gabiltza bizitzan zehar... eta udal honek ez digu Gehiago dakitenek aztertu dute abestiaren laguntzarik ematen, kontrakoa, estutu egiten gaitu. Oxigeno pixka bat harmonia, hor datzalakoan nahasmenaren gakoa. faborez! Hausnarketa egina dutenek ohartarazi digute Roberto Antzano, bideoklipak, genero ikuspegitik, baduela zer Etsaingo Hiriarteko bizilaguna hobetua. Horrelako kritika positiboetan geratu izan balitz kontua, ederki geundeke. Alta, erantzun katea ikusita, herri honetan aski ezaguna dugun Hasi da Euskal Herriko hitz bat datorkigu burura: neurrigabetasuna. XI. Mus txapelketa Gatozen abestira: gustu artistikoak, Abenduaren 7an aurkeztu zuten Lizarran aurtengo mus txapelketa. Izan gastronomikoak barne, ohitura dira hein handi ere, bertan izanen da aurtengo finala, herrialdez herrialde aldatzen baita batean. Deus askorik jakin ez arren, musika urtero. klasikoarekin ohiturik gaudenoi ere ezina egiten Aurten ere, gure eskualdean hainbat kanporaketa jokatuko dira. zaigu dodekafonikoak aditzea, eta horregatik ez Antolaketa fasean dago oraindik, baina laster emanen dizuegu dugu esanen putza direnik. Kritika gehienek beste informazioa. Urtero bezala, 220 herritan jokatzen dira hasierako hau dute atzean: hori ez da korrikarako kanta kanporaketak, eta ondoren herrialde bakoitzeko txapelketa jokatzen da. bat. Zentzu literalean ari bagara, hots, lasterka Iruñean jokatzen den txapelketa horretan, finalera sailkatzen dira zenbait egitera bultzatzen ote duen, baliteke duda egitea. bikote, eta aipatu bezala, Lizarran izanen da aurtengo nazio mailako finala. Gehienetan, baina, zentzu sinbolikoan ari gara: balio batzuk eransten dizkiogu ekitaldi horri; batzuk Gorantz doan txapelketa da hau, 2009an hasi zen antolatzen, eta 1.120 antolatzaileek eurek aldarrikatzen dituztenak bikotek hartu zuten parte. Ordutik igo baino ez da egin, eta joan zen dira, eta beste batzuk —eta hauek dira mindu urtean 2.200 bikote izan ziren. Gure eskualdeko dozenaka bikote aritu direnak— geure uztakoak. Erantzuna hain izan da ziren horien tartean. neurrigabea (sarean gertatu ohi denez, bestalde), horrek berak adierazten baitu erregistroaz haragoko elementuak ari garela epaitzen. Izan aurreiritzi, izan ezinikusi pertsonal, izan purismoa kausa («Eta umeengan ez du inork pentsatuko?», Helen Lovejoy dirudigu The Simpson-eko atal batean). Korrikaren (kantaren) irudi zurrun bat dugula dirudi, eta aurtengo abestiak irudi hori puskatu duela. Ezin ulertuaren ondorioz, beraz, errua egozten diogu kalitateari, twerking-ari edo konposizioari.

Niri gustatu zait kanta. Eta nori inporta zaio. aurtengo mus txapelketaren aurkezpena 180. PULUNPE · 2018ko abendua 12 Albisteak / Berriak

Lanzko ihauteria TVE-ko ‘Los Lunnis’ Telesailean Ezaguna da Lanzko ihauteriak oinarri duen istorioa aipatzen da Bideoa ikusi nahi baduzue, amezti.eus herriarena baino dimentsio handiagoa abestian, gazteleraz egina. webgunean ikusgai duzue. duela, eta Euskal Herri osoan ezaguna dela. Horren erakusle urtero bertan biltzen den jendetza. Baina Euskal Herriko mugak ere hautsi ditu, eta Espainiar Telebistako (TVE) ‘Los Lunnis’ haurrendako telesailean agertu da.

Estatuko txoko ezberdinetako kondairak eta pertsonaia mitologikoak biltzen ari dira ‘Los Lunnis de leyenda’ atalean, eta kondaira horiek musikaz eta bideoklip batez lagunduta kontatzen dituzte. Eta duela gutxi argitaratu dute Lanzko ihauteriaren inguruko bideklipa.

Ziripot, Mielotxin, zaldiko, txatxoak… marrazkiz egin dituzte, eta ihauteriak bideokliparen irudi bat, ziripot eta txatxoekin batera ‘los lunnis’ eta abeslaria ageri dira

Gulina-Aroztegi errepidea 12.8km-an Tfnoa.: 848 68 14 00 - 31867 Aroztegi - ATETZKO IBARRA Zorionak eta urte berri on!!!! GABON ZAHARRA 2019 23,45etatik aurrera Kopak, musika ona eta giro aparta!!! Urte berri eguenan irekita bermuterako 180. PULUNPE · 2018ko abendua eta ogi egin berri 13 Ekimenak Zozketa mundiala 2018ko zozketa

BIDAIAK 2018 SALTZAILEEN ANEKDOTAK Saltzaile bikainak ZERRIAK Burlatan badugu saltzaile bat: urtero- urtero, txintxo-txintxo, txartelak saltzen BAZKARIAK dizkigu. Aurten, txartelak saltzeaz gain, bi bazkide egin dizkigu. Eskerrik asko, Maite! Zozketa berezia da gurea. Sari guzi-guziak AURTEN ERE SARI GEHIAGO: Beste saltzaile bat Azpeitira joan zen banatzen ditugunak gara gu. txartelak saltzera eta takoa bertan utzi. • ARTISAU-LANAK Eta Raulek topatu. Eta hor saiatu da guri telefonoz deitzen, behin, bi aldiz eta hiru • PREZIOA DOBLEAN. ETA? Pello Kañamares, aizkolariak bi taila eskaini dizkigu. Aizkolaria eta zizelkaria dugu aldiz. -Sari gehiago? Txartela euro batean Aroztegiko Gartxito. Bai, motozerra Nor den Raul? Ez genekien, baina orain beharrean bitan jarri dugu aurten. Batek berezi bat du eta horrekin aritzen da badakigu. Azpeitiko gizon zintzo bat. baino gehiagok egin dituzte kontuak eta zur “lantzen” edo. Honek bere lanak Horrekin franko esaten dugu. Eskerrik hala erran digute: Aurten prezioa doblatu saridunaren nahietara moldatuko ditu, asko Raul! duzue? Zer, doble sari jarri al dituzue? ahal badu behintzat. Gure mesedetan ari dira Beste batzuk zera erran digute, prezioa Iparraldekoak. doblatzearekin irabaziak ere doble. • TARTAK Gu Herri Urratsera joaten gara beste -Hain erraza balitz! Tarta gehiago ere izanen ditugu aurten: aldeko ikastolak laguntzera. Hango Mikel gure adiskideak ere gauza bera erran Betikoari, Mentxu Pikabeari, Txani gehitu euskaltzaleak gutxi dira eta hemengo digu eta hala erantzun diogu: hik iaz adina beharko diogu, Latasako okindegikoa. laguntza behar dute. Eta beti harriturik txartel hartu behar al dituk? Eta baietz Berriz ere denda ireki baitu, eta imoztar utzi izan naute Iparraldeko jendeek, nola erran digu, berak iaz adina txartel erosi honek bi tarta oparitu baitizkigu. laguntzen eta babesten dituzten beren behar dituela. dirutxoekin ikastolak, irratiak, errebistak… • BAZKARIAK eskuzabaltasuna dute ezaugarrietako bat. Aupa hi, Mikel! Hi bezalakoekin eutsiko zioagu, bai, Pulunperi eta ametza.eus Joan den urtean baino bazkari gehiago Ba, Dantxarinean, Kantu egunean, gure agerkari digitalari!! Eta ea Esan erran ditugu zozkatzeko. Ostatu berri gehiago Pulunpe laguntzeko ere hor izaten dira irratia ere martxan jartzen dugun! ere baitira, aurten Atetzen bi ireki dira. lehenak txartelak erosterakoan, hala dio Itziar Mariezkurrenak saltzaileak. • BIDAIAK Besarkada bat bestaldeko anai-arrebei, Iaz bezala hiru bidaia egiteko txartelak Itziarren eta Ametzaren partez. zozkatuko ditugu. Baina aurten hobeak Nola jakin saritua izan zarela? izanen dira. Lehenik eta behin garestiagoak Gasteiztar batek, Dantxarinean, txartelik izanen dira, bakoitza 180 eurokoa, eta erosi nahi ez. “Tori dirua euskararen alde” saridunak tokiaz gain, erabakiko du zenbat eta dirua eman, baina txartelik nahi ez. Ea egunetarako eta zein hoteletara joan eta zertarako, ea nola ikasi behar duen nori abar eta abar. egokitu zaizkion sariak. Bai, bai, hor izanen duzu amezti.eus Angel Beuntza. Bere lana eskaini zigun lehenbizikoa helbidean saritu guzien zerrenda. Eta dugu. Gero etorriko ziren Pako Orbegozo, Ana gainera, zuri egokitzen bazaizu, nahiz sari Urteaga, Juan Maria Gaskue, Xabi Iturriotz eta Martzelo Beloki. ttikiena izan, telefonoz deituko dizugu.

180. PULUNPE · 2018ko abendua 14 2018ko zozketa

SARI EMAILEAK Urtero aipatzen ditugu sari emaileak. Erosketa bonoak: Jauntsarasko Aurten aipamen motza eginen dugu, Apeztegiberria denda eta Auzako tokirik ere ez dugu eta. Honako hauek dira: harategia. -Esneki fabrikak: sariak ematen dizkigute Tartak: Ilarregiko Mentxu eta Imozko alderdi honetako esneki fabrika guziek: Latasako Txani. Bell, Goshua, Postres Tradicinales Eskulangileak: Xabi Iturriotz, Martzelo eta Dorrea Gaztandegia. Eta Beloki, Juan Mari Gaskue, Angel Beuntza, Lacturale. Pako Orbegozo, Ana Urteaga eta aurten -Ostatuak: Aurreko Pulunpen aipatu gehitu dena: Pello Kañamares. genituen. Zerrenda hari, Aroztegiko Eztiak. Eltsoko Isabel Telleria, Iruñeko Joxe Izarra kanpinako ostatua gehitu behar. Manuel eta Arraizko Arantxa Puignau. Pelukeriak: Arrarasko Josune, Aizarozko Sagardoak: Berueteko Behetxonea Cristina, Auzako Elena, Lizasoko Rakel eta (Ignacio Soraluze) Olagueko Ana. Aurum Cosmetic, Iraizokoa. Landetxeak: Arrarasko Kaaño eta Lizasoko Flor de Vida. Eta sari berezia: Pello Kañamares: guregana hurbildu zaigun Koke Ardaitz, Obanoskoa. azken artista. Aroztegiko kirolaria eta aizkolaria. Behorrak: Igoako Bengoetxeko borda. Hemen ageri zaigu gaztainondo bat ebakitzen, nahita prestatutako motozerra ezpatadun luze horrekin. Ezpatak 1,20 metro du eta gaztainondoak, berriz, 1,80 metroko diametroa.

SARIAK ETA SARITUAK NON IKUSI Sariak amezti.eus interneten jarriko ditugu, biharamunean, hau da ilbeltzaren 14an. ETA IRRATITIK Eta gero, Pulunpen ere jarriko ditugu. ZUZENEAN Horrengatik Pulunperen argitaratzea aitzinatuko dugu ahal guzia. Irratitik emanen dugu Eta sariak telefono bidez jakinaraziko ZOZKETA zuzenean. Lokutore dizkiegu sarituei. edo esatari lanetan Aitor SARIAK ETXEETARA Arangoa beruetarra eta Nora Sarituendako oharra Ramoneda ilarregiarra arituko dira. Hori uste dugu behintzat. Sari bakar batzuk ezik, zuen etxeetara eramen dizkizue zeroien ibarreko Ez al digute hutsik eginen! adiskideren batek. Ordua: arratsaldeko 4:30etan. Eta hori bai, axuriak nork berak bildu Frekuentzia: 107.9 beharko ditu. Eta zerri sariak ere bai. Horrelako sarien truke ibili liteke Ultzamaldea ikusi bidenabar, jakina. Eta gero, dendetako bono eta abar, horiek ere nork berak bildu beharko ditu. Berueteko Garaikoan, dirudienez, hil dute txerria. Xabi, jateko moduan zaudek noski! 180. PULUNPE · 2018ko abendua 15 180. PULUNPE · 2018ko abendua 16 Zorionak ! ZorionakZorionak ! IosuneZorionak ! ! Zorionak ! ZorionakZorionak ! !

Zoriondu zure laguna Pulunpen! 180. PULUNPE · 2018ko abendua [email protected] 17 berriketan hedatzeko sortua Argi Malutak, ongizatea

Duela urte eta erdi sortu zuten Argi Malutak mikrokooperatiba Laia Llop-ek eta Txetxu Colladok. Helburua haien askotariko jarduera, era antolatuan, saski berean sartzea izan da. Ez zuten enpresa bat sortu nahi, mikrokooperatibaren irizpideak beren bizimoduarekin eta pentsamoldearekin bat datozelako, ekonomia sozialaren barne baita. Argi Malutak hiru zutabe nagusi ditu: yoga, txinatar medikuntza, eta antzerkia.

Aizarotzen, Larraintzarren eta Etxalekun bestelako jarduera bat probatu nahi ziren, eta Iruñera joateko asmoa zutenez, ematen dituzte yoga klaseak, eta urte nuen, eta gustatu egin zitzaidan. Zenbait taldeak utzi behar zituzten, eta niri eskaini hasierarekin jendea animatu nahi dute Yoga mota probatu nituen, eta momentu zidaten horiekin jarraitzea. probatzera. Bestalde, herriren batean batean eskaini zidaten yoga irakaslea taldea sortzeko asmorik balego, beraiekin izateko formakuntza egiteko aukera, eta - Nola azalduko zenuke zer den yoga? harremanetan jartzeko gonbita egiten Mahashakti eskolan egin nuen, Uxuen dute. Laia Llopek, gainera, txinatar duten egoitza Nafarroan. 2 urteko Argi dago azkeneko urteetan geroz eta medikuntza kontsulta du Igoako Errotan. prestaketa izan zen; eta egin nuen, ez arrakasta handiagoa izaten ari dela, geroz Bertan, masajeak, akupuntura eta elikadura konbentzituta nengoelako irakasle izateko, eta jende gehiago probatzen ari baita, aholkuak eskaintzen ditu. Txetxu Collado, baizik eta nolabait prozesu pertsonal bat eta agian bere alde fisikoa da gehien yogan murgildu baino lehen, zirkuan eta bizitze aldera, yogaren munduan gehiago ezagutzen dena. Bai, ariketa fisikoa bada, antzerkian aritu da urte luzez, hainbat sakontzeko eta neure burua beste modu eta alde horretatik sekulako onurak ditu: antzerki talde eta proiektutan . batean lantzeko helburuarekin. Eta gorputza malgutu eta indartu egiten formakuntza bukatu baino lehen, aukera du, osasuntsuago sentitzen gara; baina izan nuen klaseak emateko, eta horri heldu beste eragin batzuk ere baditu: lasaiago • YOGA nion. Dagoeneko 4 urte egin ditut irakasten. egoten ahal gara, geure buruarekiko - Txetxu, noiz ezagutu zenuen lotura estuagoa da; yogan zenbat eta yogaren mundua? gehiago murgildu eta geure burua hobeki - Non hasi zinen yoga irakasle ezagutzen dugun heinean, besteekin eta Yoga saio batera duela 7 urte inguru lanetan? munduarekin harremanetan jartzeko joan nintzen lehendabizikoz, Iruñean, Hemen Aizarotzen; izan ere, taldeak baliabideak ematen dizkigu, eta erraztu Donibanen. Zirkuaren eta antzerkiaren martxan ziren, eta formakuntza egiten ari egiten ditu eremu horietan guztietan mundutik nentorren, gorputza lantzera nintzen eskolan irakasle zen bikote batek gertatzen ahal diren egoerak kudeatzen. ohituta nengoen, eta horrek erakarrita ematen zituen klase horiek. Aizarotzen bizi Aspaldiko jarduera da oso, eta pertsonak bere bilakaera prozesuan aurrerapauso sakonak emateko lan tresna edo baliabidea izaten ahal da.

- Txetxuk esan du zenbat eta gazteago hasita hobe dela, eta zu, Laia, umeei irakasten hasi zinen mundu honetan, ezta? Nik txikitan, 4 urterekin, yoga egiten nuen. Baina geroago bizkarreko minarekin hasi nintzen, eta ezin izan nuen gehiago praktikatu. Urte batzuen ondoren, Txetxurekin itzuli nintzen mundu honetara. Bere eskolan haurrentzako yoga formakuntza ere eskaintzen zuten. Ni orduan haurdun nengoen, eta hura momentu aproposa iruditu zitzaidan horretan ikasteko, eta horrela hasi nintzen. Aizarozko kultur etxean ematen dituzte yoga 180. PULUNPE · 2018ko abendua klaseak, honakoa 60 urte baino gehiago 18 dituztenei zuzendutako bat da. hedatzeko sortua Argi Malutak, ongizatea

eta filosofia izan ziren gehien erakarri baina horrez gain, masajeak ematen ditut. nindutenak, ez nuen espero akupuntura Txinatar medikuntzan badago masaje eta orratzen arlo horretan sartzea; baina, mota bat, Tuina deiturikoa. Naturopatia azkenean, horretan aritzen naiz batez ere. eta Ekialdeko dietetika ere ikasi dut, eta elikadura asko lantzen dut. Askotan jendea ez da etortzen medikuntza honen - Zer berezitasun du medikuntza bila, baizik eta masaje baten bila, edo mota horrek? elikaduraren gaineko aholkuak jasotzera; Yoga zaharra bada, txinatar medikuntza zaharragoa da oraindik, 2.000 urteko historia du. Gure organismoak dituen • ANTZERKIA eremu energetikoetan oinarritzen da, gure gorputza era holistikoan ulertzen du, eta Proiektu honen hirugarren hanka antzerkia gorputzak era bateratuan funtzionatzen da. Esan bezala, Txetxu Collado zirkuan duen heinean, sintoma bat dugunean eta antzerkian aritu zen yogarekin hasi gorputzeko beste zati batzuekin izango baino lehen. Duela lau urte, Ohianzabal du harremana horrek, baita gure egoera eskolako gurasoek antzerki ekimen bat emozionalarekin, edo bizi garen lekuarekin sortu zuten, seme-alabeei opari bat eta urtaroarekin ere . Diagnostikoa, beraz, egin nahi zieten, eta, horretarako, ipuin Mendebaldean ez bezala egiten da. Itxuraz bat antzeztea erabaki zuten. Ipuinaren elkarrekin harremanik ez duten galderak moldaketa egiteko ardura hartu zuen egingo ditut, eritasuna nondik datorren berak, “zuzendari lanetan ibili nintzen jakiteko, eta, adibidez, buruko min bat baina antzeztu gabe, aktoreak esperientzia Laiaren medikuntza kontsulta, Igoako Errotan. gibeletik edo sabeletik lantzen dut. Akupuntura egiten du bertan, besteak beste. profesionalik inoiz izan ez duten Gaurkoan Txetxu Collado bera da pazientea. gurasoak izan ziren, seme-alaben aurrean - Kontsulta noiz sortu zenuen? antzezteko, opari bat egiteko. Oso polita Berehala Berriozarko eskolan hasi nintzen Beti izan dut, Bartzelonan hasi nintzenetik, izan zen, azkenekoa Ohianzabalen egiteaz klaseak ematen, eta nahiko azkar sortu eta gero, duela 11 urte Basaburura etorri gain, gure lana Sortzenen egitasmo baten ziren taldeak. Duela 4 urte gutxi gorabehera. nintzenean, ere bai. Beste lan batzuekin barnean Gaiarre antzokian taularatzeko uztartu dut, ostatuan lan egiten nuenean, aukera izan genuelako”. Horren ondorioz, - Eta gero helduei ere irakasten hasi edo mankomunitatean; baina etxean beti mankomunitateak eskaini zion euskarazko zinen? izan dut kontsulta. Duela 4 urte inguru, antzerki ikastaro bat egitea helduendako, “baina ez da atera, aski jende apuntatu ez Bai, eskola berean helduentzako klaseak ordea, uztartzea baino gehiago, nire zelako. Agian beranduegi eskaini genuen, emateko prestatu nintzen. Gero, Txetxuren jarduera nagusia hori izatea erabaki nuen. jendeak, agian, bazuen ikasturterako plana ordezkapenak egiten hasi nintzen, eta betea eta bertan behera geratu zen. Ea aurten dagoeneko taldeak elkarbanatzen Akupuntura ezaguna egiten zaio jendeari, hurrengo ikasturtean ateratzerik dagoen”. hasi gara.

• TXINATAR MEDIKUNTZA ULTZAMAKO UDALA + IMOTZ ETA TXETXUK ETA LAIAK BERE KABUZ BASABURUKO KIROL TALDEAK ESKAINTZEN DITUZTENAK, SUSTATUTA: ADIN MUGARIK GABE, GUZTIAK - Laia, yogarekin hasi baino lehen, AIZAROTZEN: txinatar medikuntza ikasi zenuen eta Astearte eta ostiraletan, 7:00 kontsulta bat duzu... Nolatan sartu Astearte eta ostegunetan, zinen horretan? Larraintzarren, 10:00, jubilatu taldearekin Astelehen eta asteazkenetan, 10:00 Naturopatia ikasi nuen, eta interesa handia Asteazkenetan, Etxalekun, 10:00, 60 Ostegunetan, 18:00 sortu zitzaidan belarren inguruan, eta urtetik gorakoentzat zuzendua txinatar medikuntzari buruz zerbait ikasten Ostiralean, Aizarotzen, 10:00, 60 HAURRENTZAKO, OHIANZABAL hasi nintzen, eta mundu zoragarria iruditu urtetik gorakoentzat zuzenduta ESKOLAN: zitzaidan. Orduan, 4 urteko ikasketak egin nituen Bartzelonan, duela ia 20 urte. Momentu hartan, batez ere belarrak

180. PULUNPE · 2018ko abendua 19 Aspaldiko kontuak Oskozko barrantx eta iruñeko sardina kiratsa

Badakizue, Justizia Señora, horrela, behean dagoena da. Bere soineko luze eder horrekin, esku batean balantza eta bestean ezpata, begiak tapaturik. Horrek zera adierazi nahi du, Justiziak, aurrean nor duen begiratu gabe jokatzen duela, hau da, denentzat berdin jokatzen duela. Baina nago, Señora beharrean andrea balitz askoz ere zuzenago jokatuko lukeela. Gure herrietako edozein andrek, gu guzion amek Señora guzien gainetik daudenak, justizia justuagoa eginen lukete. Bai, Señora horrek baino zentzudunago, errukarriago eta zuzenago.

Behin, aspaldi dela, Oskozko Barrantx, ibilaldiko nekea uxatu eta bazkaltzeko. mandoen kargak. Barrenetxeko nagusia zenak, Antoniok, Mandoak ere behar zuten bazka. Oskotzen laster mugitu zen Antonio, Donostiatik hiru karga sardina ekarri zituen Atera eta San Nikolasko ate aldera abiatu otsailaren 22an bere prokuradorea bere hiru mandotan, bakoitzari karga bana zen, Erriberara joateko asmotan. hartu eta Auzitegian egin du eskaera: gainean jarrita. “beharrezkoa da sardinak lehenbailehen Eta esan bezala, Arrotxapeko ate Aspaldiko kontu hori 1745ekoa da eta saltzea eta saldu prezioa Auzitegiak nahi zaintzailea begira egoki eta ikusi zuenean otsailekoa, txarretan txarrena izan ohi duen tokian eta pertsonaren eskutan jarri”. Fermin bazihoala, lasterka joan zen dena, baina txerri hiltzeko edo arraina Aduana edo Tablara mandazainaz zekiena Jakina, hau dena auzia bukatzen ez zen hara-hona ibiltzeko garai hoberena. kontatzeko eta, bertakoen aginduz, bitartean, gero gerokoak! Gertatua eta kontatuko duguna otsailaren berriz atzera, mandazaina har eta Tablara Zuzenbidezkoa zen eskatzen zuena, 19an hasi zen, Antonio sardinaz zamatutako eramateko. zentzuzkoa, egin beharrekoa, oraindik bere hiru mandoekin Barrantxean sartu Tablan, Fermin gizajoari, ia gau guzia oinez sardinak jateko moduan baitzeuden. zenean. Donostiatik zetorren neka-neka leher ibilita, Iruñera 10etarako etorri eginda eta etxean zuen koinatu mutil gazte Baina erantzuna martxoaren 9an eman zenari, galdeketa: eta ezkongabeari hala esan zion: zuen Juezak, bi aste beranduago: ezetz, -Nora zoaz? sardinaren konfiskazioa zuzena zela. -Hi, Fermin, sardina hauek Erriberara eraman eta saldu behar dituk -Erriberara, dakarzkidan sardinak Ez garaiz, ez zuzen eta ez zentzuz. lehenbailehen. saltzera. Desgaraiz, zuzenaren kontra eta zentzugabekeriaz. Batez ere desgaraiz, ia Fermin Eskarai zen koinatua, etxeko -Baduzu paperik? (Nafarroan sartu egunak baitzeramatzaten sardinak galduak semea, 28 urtekoa eta hau ere etxeko ahal izatekoa, aduana pagatu zeudela. negozioan, mandazain ari zena. zuelakoa) Dena dela, kontrabando auzi honek Hala bada, Fermin Eskarai, goizean goiz jaiki -Ez, nagusiak izanen ditu. aurrera segitu du eta sardinek hedatu eta hamarretarako Arrotxapeko portalean -Ba paperik ez baduzu, ez zaitezke zuten urrinaren aferak ere bai. zen bere hiru mandoekin. aurrera joan. Zatoz nirekin. Eta, jakina, uda bete-betean, arazoak. Portalean zain zegoen aduana-zaintzaileak Eta Aduanan konfiskatu dizkiote hiru Aduanetako nagusia uztailaren 27an galdetu zion ea zer zeramatzan bere hiru mandotan. -Sardinak, Erriberan saltzeko. Eta zer egin du polizia honek, beste askok bezala medailak irabazi nahian, ba atzetik segitu eta ikusi du nola gure Fermin Gaztelu Enparantzako karrerapetan sartzen den. Eta zain gelditu zen Ignazio Ekisoain, horrela baitzen bere izena, ea noiz aterako Fermin. Hiru ordu egon zen bertan Fermin:

Justizia Dama 180. PULUNPE · 2018ko abendua 20 Oskozko barrantx eta iruñeko sardina kiratsa

Zerbait gehitu behar eta Uste duzue legez jokatu zutela hemen ageri diren funtzionarioek? Eta zentzuz? Badakizue: Zentzuz jokatzen duenak gehienetan legez jokatzen du, Baina, legez jokatzen duenak askotan ez du zentzuz jokatzen. Nola daitekeen hori? Ba ene eskarmentuak hori erakutsi dit. Ez duzula konprenitzen? Zentzuz jokatu, eta ohartuko zara noizbait legea gora eta behera dabiltzanak ez direla askotan zentzuz ari.

Erdian, Barrantxe etxe ederra, erdi-erdian bere armarriarekin. Etxea Antonio Etxarrik oso-osorik egina, ustez.

soluzio bila juzgadura, Aduana ingurua Arga ugaldera hain zuzen (dos fardos de kirasturik baitzegoen. Hona zer dioen: abadejo y cinco fardos de sardinas, dio) Hiztegia “Orain lau edo bost urtetarik hemen dago Eta sententzia ere etorri zen kontrabando Errukarria: digno de compasión karga bat bakailao eta azken otsailetik, kontu honengatik eta Antonio Etxarri Mandoa: garraiorako abre mota bat berriz, hiru karga eta erdi sardina” “Dauden ez zen ongi atera, nahiz berak aurkeztu tokira ez da inor sartzen” “Duda egiten nola zuen baimena, Tolosako Tablan Mandazaina: mandoak gidatzen dut ateratzera inor ausartuko denik” emandakoa, 5 karga eta erdi sardina dituena “esan beharrik ez dago, bi genero horiek Nafarroan sartzeko. Aduana zerga Gaztelu Enparantza: Plaza del galduak daudela” “baimena dut eskatzen ordaindua zuen (Ez dakigu okerra den, baina Castillo kalte handiagorik gerta ez dadin, ugaldera 5 karga eta erdiko zerga ordaindu zuela dio) botatzeko edo lurperatzeko, bai sardinak Karrerapea: arkupea, gorapea. Epaia ikusia zegoen. Zer eginen zuten eta bai bakailaoa” ba? Ahulenaren kontra jo eta isil zedila. Tabla: Aduanari esaten zitzaion Eta jakina, oraingoan juezak, baietz, Barrantxek nozitu zuen kalte guzia. Eta aspaldian jakinarazteko fiskalari eta jakinarazteko iruindar askok. Iruñea guzia kirastu zuen Zuzenbidezkoa: de derecho. auzi medikuari, beren txostenak egin sardina galiciana deitzen ziren sardina ditzaten eta besterik gabe hauen iritziak fresko haiek. Bai, freskoak ziren baina gure Auzia: pleitua jakin ondoren, desegiteko dena. justiziak kirastu zituen, biztanleak nazkatuz Karga: sardinetan gutxienez, 150 kilo eta Antonio Etxarri uxenduz. Oraindik ia hilabete bat joanen da, izanen da medikuak bere txostena abuztuaren Bai, Justizia Señorak, begiak estalirik eman Ugaldea: Erreka, Nafarroa guztiko 21ean egin baitzuen eta honek hala dio: zuen epaia. Oraingoan sudurra ere estalirik hitza da, orain zoritxarrez galduxea “sardinak eta bakailaoa aztertzea zail izan juzkatu zuen sardina kontrabandoa. Hobe da, hain da txarra hedatzen duten usaina, zukeen zentzuz jokatu izan balu, denak Auzi medikua: Auzietako mediku eta beldur naiz kaltetuak ez direla dauden galdutan atera ziren eta. peritoa tokikoak soilik, auzoko guziak baizik, batez Hala izaten da, aberatsen diruaren urrina Txostena: informe ere jakinik gauden tenorea” “eta osasun gozoagoa omen (nahiz dioten diruak ez publikoaren aldeko naizenez, pentsatzen Zerga: impuesto duela urrinik) pobreen sardina usaina dut lehenbailehen ugaldera bota behar baino. Epaia: sentencia direla edo Iruñetik urruti lurperatu” Jujea (Yuyea): epailea edo jueza Egun berean ugaldera bota zuten dena, Txurdan

180. PULUNPE · 2018ko abendua 21 Ekimenak Euskaraldia

11 eguneko ekimenaren amaiera, 365 eguneko lanaren hasiera

Hilabeteak eman dituzte herri bakoitzeko talde motorrek Euskaraldia prestatzen. Azkenean iritsi zen azaroaren 23a, eta baita abenduaren 3a, 11 egun iraun duen ekitaldiaren amaiera. Ekitaldia bukatu da bai, baina ez bere oihartzuna, “Orain 365 eguneko lana eta konpromisoa dator”, azpimarratzen du Ester Lakastak, Basaburuko alkate eta antolatzaileetako batek.

Ester Lakasta, Basaburuko alkate eta antolakuntzan parte hartu duena, pozik Marta Gastón Valenzuela, da, “ nire inguru hurbilenean behintzat, bai Aroztegi (Atetz)- Belarriprest: sumatu dut aktibazioa, eta horretarako balio izan badu, positiboa da niretzat”. Izarpe kanpinean aurkituko duzue Martari lanean egin zaio Lakastak bereziki belarriprest-en lana Marta, tabernaren eta dendaren zailena: “Zailena lankideekin nabarmendu nahi izan du, “ahalegina ikusi arduraduna gisa, gehienetan. Duela 15 denbora guztia euskaraz egitea izan dut, batez ere belarriprest batzuengan, eta urte gutxi gorabehera hasi zen euskara da. Hemen, kanpinean, 3 euskaldun berri horrek poztu egin nau. Guraso elkarteko ikasten, baina askotan utzi behar izan gara, eta besteak euskaldun zaharrak. Eta ama batek esan zidan: “Egidazu euskaraz, du. Orain 4 urte jarraian daramatza 8 orduz jarraian zerbitzatzen zabiltzala, nik ez dakit oso ongi, baina horrela badut Ultzamako AEKn. Motza egin zaio niretzat oso zaila da euskaraz mintzatzea, ikasteko aukera”, eta hori asko gustatu Euskaraldia, ohiturak aldatzeko arin lan egin behar baituzu. Baina beno, zitzaidan”. gehiago iraun behar zuela uste du, eta gehiago egin dugu euskaraz”. Pertsona agian horregatik ez du txapa kendu. ezagunekin ere, ohiturak aldatzeak lan Ahobizi-entzat ere oso baliagarria izan Modu horretan bezeroek euskaraz handia eskatu dio, baina oso pozik dago dela uste du, gainera, “dugun joera hori egiten diote. Izan ere, argi dauka emaitzarekin: “Bezeroekin, zoragarri! erdarara makurtzeko, konturatzen zara hizkuntza ikasteko gelditu gabe hitz Txapa ikusten didate, eta euskaraz egiten zureari eusten badiozu, euskaraz hitz egin behar duela. dugu. egiteari, besteek ere jarraitzen dutela”. Euskaraldiarekin konturatu da mila aukera daudela ohiturak aldatzeko, eta gakoa aurreiritziak baztertzean dagoela. Ohiturak aldatzeko ahaleginaz gain, Virginia Iragi Ollo, hilabete hauetan prestatu den programa Auza (Ultzama), Ahobizi: ere nabarmendu nahi du Ester Lakastak, “Ekintza ugari antolatzeko balio izan digu. Auzan bizi da Virginia, baina Erripakoa da. gutxi da, baina... Nire ustez luxuzko programa izan da, Euskaraldiak zirauen bitartean aldaketak Erramun Martikorena eta Jon Maiarekin, sumatu dituela aitortzen du. Umeekin -Egun on, bi ogi mesedez. besteak beste. Jende pila bat hurbildu da eta lanekoekin hitz egiten ohi du - Tori. euskarazko ekitaldi horietara, eta, beraz, ni euskaraz, baina egun hauetan gehiago Eta kito!! (barreak)”. poz-pozik”. mintzatu da euskaraz egiteko ohiturarik Zerbaitetatik hasi behar, dena den. ez duen zenbaitekin: Hizkuntza ohiturak aldatzearekin batera, “Okinarekin, adibidez. Normalean margotzeko gaitasunak ere aktibatu erdaraz egiten nuen berarekin, eta omen ditu Auzan Euskaraldiak. Urriaren Euskaraldian euskaraz hasi nintzaion, eta 31n elkartu ziren ostatuan, pankarta orain beti euskaraz aritzen gara. Solas egiteko.

180. PULUNPE · 2018ko abendua 22 Naiara Oskoz Fernández, Ion Pascal Zenotz(Ultzama)- Belarriprest: Egozkue, Naiara Zenotzen bizi da orain, baina ere bere txikiekin, 8 Etulain (Anue)- Lantzen bizi izan zen urte askoan. eta 10 urteko bi seme- Belarriprest: Euskaraldia hasi ondoren olatuak alaba baititu. Zenotzen, harrapatu zituen horietakoa da, ordea. ordea, ez du horrenbesteko aldaketarik Ion euskara ikasten ari da, eta bere Ez zuen txaparik eskuratu, baina sumatu, betikoek bakarrik egin baitiote taldekideekin batera eman zuen izena gainontzekoek bezala hartu du parte. euskaraz. Euskaraldian. Anue oso txikia denez, Antsoainen duen dendan Euskaraldia batez ere Iruñean nabaritu du aldaketa, Zaila egiten zaio, ez du guztia ulertzen, hasi zenetik bezero askok euskaraz egin hirian lehen baino askoz gehiago hitz eta hitz egiteko asko pentsatu diotela ohartu da, eta euskarazko mezu egin baitu euskaraz, “Orain, adibidez, behar izaten du. Hala ere, onartzen gehiago iritsi zaizkio. lanean gehiago mintzatzen naiz du modu apal batean behintzat euskaraz, batzuetan, nire lankideekin”. Halaber, bera ere saiatu da Euskaraldia Euskaraldiak behartu egin duela bere inguruan praktikan jartzen, batez ahalegin handiagoa egitera. Euskaraldiak merezi izan duela uste du, batez ere euskaldun berrientzat, “euskadun berriei Euskaraldiak bultzada bat eman digula pentsatzen dut. Espero dut hemendik aurrera nabaritzea”. Idoia Irure Ibero, Gelbentzuko Benta

(Odieta)- Belarriprest: Ainara Urriza Zubieta Eraso (Imotz)- Ahobizit: Idoiak ingurune euskaldun batean bizi nahi du, euskara hemengo Erasokoa da Ainara, baina Amaiurren bizi ere beharrezkoa dela kulturaren muina dela uste duelako, da. Aldaketa nabaritu du egun hauetan, uste du, “ kritikoagoak eta, azken finean, hemengo hizkuntza “nire kasuan, euskaraz dakitenekin edo izan behar dugu gure delako. “Egun hauetan egunerokoan ulertzen dutenekin euskaraz mintzatu buruarekin. Publikora begira egin da erabili izan dut euskara, egin ahal izan naiz, eta joan naizen lekuetara lehenengo gehien bat, eta ez gure barnera begira. dudanean euskaraz aritu naiz, nahiz eta hitza euskaraz egin dut. Euskaraldia Txapa janzteak zuzenean euskaldunak akatsak egiten ditudan”, aitortzen du. bukatu ondoren horrela jarraitu du, egingo bagintu bezala, eta ez gara espero dut mantentzea”. Izan ere, euskaldun gehiago izango ahobizi txapa Belarriprest izanda ere, euskaraz Amets Arzallus bertsolariak esan duen eramateagatik, gero zenbait ahobizi erantzun ditu Pulunperen galdera bezala, Ainararentzako ere 12. eguna da ikusi ditut erdaraz etengabe. Horren guztiak, eta beharrezkoa ez den arren, garrantzitsuena, “ Ongi heldu da, ekimena harira, Belarripresten ideia ez dakit barkamena eskatu digu akatsengatik. arras aberasgarria eta interesgarria da, gehiegi zehaztu den, jendeak ulertu du Nabaritzen da bai, esaten digunez, baina jarraitu behar da horretan. Ez dadila jende euskaldun berriarentzako zela, “esperientzi ona eta atsegina” izan geratu 11 eguneko jarduera batean”. eta beharbada izan daiteke euskalduna dela berarentzat Euskaraldia: “Nire denarentzat ere baina ohiturarik ez Argi du merezi izan duela eta ohiturak ustez, merezi izan du, eta aukera onak duena euskaraz mintzatzeko”. ematen dituzte ekimen hauek”. aldatzeko balioko duela, baina autokritika

HERRIA AHOBIZI BELARRIPREST GUZTIRA % ULTZAMA 107 26 133 8,01 1661 ODIETA 18 8 26 7,18 362 ATETZ 17 11 28 12,33 227 ANUE 26 13 39 8,18 477 LANTZ 7 8 15 9,80 153 BASABURUA 133 60 193 22,70 850 IMOTZ 58 21 79 18,37 430 GUZTIRA 366 147 513 12,33 4160

180. PULUNPE · 2018ko abendua 23 Ardo frexkotik latasarra Maite Elizondo San Martin

Jende gazte ikasi eta jantziekin egotea atsegina izaten da. Eta gehiago optimistekin. Horietakoa dugu Maite. Maite Elizondo San Martinekin, Odietako Latasako neskatxa gaztearekin egon gara bere etxeko egongelan. Zuzenbidean lizentziatua eta orain masterra egiten ari dena. Bere ikasketez, bere lanez, bere proiektuez hitz egin dugu, baina bere euskaldun izateaz eta euskararen gainean dituen esperientziez idatziko dugu. Bere gurasoak, Iñaki eta Txus ez dira euskaldunak; amatxi zenak entendatu bai, baina hitz egiteko ez zen gauza. Aitatxik bai, badaki euskaraz ederki.

Hiztegitxoa Solastatu: solas egin=solastu Dakusazu: ikusten duzu Zuzenbidea: derecho (unibertsitate ikasketa)

• MAITE, NOLA DAKUSAZU EUSKARAREN ARAZOA? Nik uste gero eta okerrago doala. Hau makurrera doa. Ni baino gazteagoak direnek ez dute ohiturarik euskaraz aritzeko.

• EGOERA OKER HAU ZUZENTZEKO EDO, EUSKARALDIA EGIN BERRI DUGU. ZER IRUDITU ZAIZU? Bai, nik ere parte hartu dut, belarriprest • ZUK NON IKASI ZENUEN • ETA ZUZENBIDEA DONOSTIAN. bezala. Erran behar dizut, nire bizitza EUSKARAZ? Donostian, bai. Eta han gipuzkoarrekin, euskaraz ematen dudala gehienbat, anaiarekin, bikotearekin, lantokian… Eskolan, Larraintzarko eskolan, aski ongi bizkaitarrekin…haien euskara ulertzen ere gurasoak dira ez dakitenak, baina ikasi genuen. ahalegintzen nintzen. Azken batean, aise da. konprenitzeko hainbat bai. Bai, jarrera kontua izaten da, jarrera ona • ETA IRUÑEAN EDO EGIN bada… Bai, Euskaraldiak, ilusioa piztu dit. Ea gauzak hobera egiten hasten diren. BEHARKO ZENITUEN BATXILLER IKASKETAK. EZ ZENUEN EUSKARA • ETA ZURE AITATXIREKIN Ni ere baikor sentitzen naiz, Euskaraldia HIZKUNTZA ALDETIK ZER dela-eta, baina gehiago Maite bezalako GALDU? gazte ekintzaile eta argiak topatzean. On Bai, Atarrabian ikasi nuen. Eta han HARREMAN IZAN ZENUEN? eta txar ikusteko gai direnak gainera. MINTZATZEN ZINETEN? galdu nuen euskara zertxobait. Guk Maite eta bere familiari besarkada bat. Larraintzarren dena euskaraz egiteko Ez, batere. Erraten zuen guk ikasi genuen ohitura genuen eta Atarrabiara joatean euskara ez zela euskara. Guri ulertzea Latasako iturriko ur frexkoa edan nuen, harritu ginen nola bertako ikasleak beren kostatzen zitzaionez, erabaki zuen bere klororik gabea eta ardo frexko xorta bat artean erdaraz solastatzen ziren. bilobekin ez zela euskaraz ariko. Gurekin ez ere hartu nuen, hain beharrezkoa dugun zen inoiz solastatzen euskaraz. ardo frexkoa. Topa!

180. PULUNPE · 2018ko abendua 24 gure animaliak

BE Kaka eta pixa, ongarri RRIKETAN

“Kaka eta pixa lurrarentzako ongarri bihurtzea betidanik egin badu gizakiak –duela oso urte gutxi arte– zerk eragozten dio soluzio erraz, merke, garbi eta jasangarriena berriro erabiltzea? Nagusiki tabu kulturalek.”

Honela hasten du artikulua Pelo egiten duten komunak, gehienetan lehor edo konpostgilea ezartzea Zubiria kazetariak Argia astekarian. sistema sofistikatuagoak erraz eta merkeagoa da. Horietan Jakina da hainbat etxaberek sortutako darabiltzate, etxebizitzetan bertan komunak azpian dauka ontzi bat ongarriak baratzean erabiltzeko onak alde batetik pixa eta bestetik jendeen obramenduak zerrauts, direla, eta era oso positiboan eragiten gorotzak bideratzen dituztenak, txirbil, orbel eta antzeko lehorkinez dutela lurraren ezaugarriengan. hauek lehortzeko biltoki berezietan, estaltzeko. Horrela eginda inolako Baina gizakiok sortutakoak zergatik usain txarrik eta arazo berezirik usain txarrik eta bestelakorik ez da ez ditugu erabiltze n? Tabu horrekin gabe. Teknologia maila bateko sortzen. Gero ontzi hori tarteka hausteko saiakera egin du Zubiriak, soluzioak dira, obra eskatzen eta hustu ahal izango da konpost ontzi honen inguruko informazioa denon koste ekonomiko bat dutenak. edo pila batean, sukaldeko edo eskura jarriz. Merkatuan asko dira eredu eta baratzeko beste edozein hondakin markak. organikok bezala ongarri edo “Mendebalde aberatsean gero konpost bihurtzeko prozesua osatu eta hedatuago daude konpost Eskura baratze edo lursail handi dezan. prozesuaren zati bat zirkuitu itxian samar bat edukiz, benetako komun Etxeko simaur guztiak kudeatzea gehitxo iruditzen zaionarentzako, bada proposamen erreformistago bat: pixa erabili etxe barruko edo balkoiko loreak bezala baratzeko landareak ongarritzeko. Beti uretan oso diluituta egitea gomendatzen dute, %5ean (litro bat pixa hogei litro uretan).” Hauek dira Pello Zubiriak proposatzen dituenak, eta hainbat festa edo ospakizunetan erabili izan dira jada: Euskal Herria Zuzenean, Usurbilgo Kilometroak, Zubietako erraustegiaren aurkako kanpaldia… Baina badira halakoak kanpinetan edo nork bere etxean finko dauzkatenak. Arazo gehiago sortzen da eta beste borroka bat izanen da, salmenta komertzialerako ari den baserritarrari ez zaiola baimentzen holakorik, edozein pestizida nazkagarri libre uzten zaion arren.

Ziordiko Amarauna eremuko komun lehorra 180. PULUNPE · 2018ko abendua 25 hemenbizi_hemenlan Neurri eske eztiaren sektorea mantentzeko

Kolpez kolpe dabil eztiaren sektorea. Askotan aipatu dugu liztor asiarrak sortu dituen kalteak. Gustura dago liztorra gure artean, eta hemengo erleari kalte izugarriak sortu dizkio. Askotan erlauntzetatik gertu kokatzen dituzte kabiak liztorrek, eta erle ugari akabatu dituzte. Erlezainek erlauntzak lekualdatu behar izan dituzte askotan.

Oraingoan beste gai batek atera ditu egiten dute. Hau da, prozesua tenperatura erlearen eta eztiaren inguruko xehetasun erlezainak kalera, eztiaren etiketari moldatu gabe, hotzean egiten dute, eta guztiak. Historian izan duen garrantzia, dagokiona. Azken urteotan munduko inolako produktu gehigarririk ez diote ezti-ehiztariak, munduko txoko beste hainbat tokitatik (bereziki Txinatik) botatzen. Zonalde ezberdinetako eta ezberdinetako ohiturak, Ultzama aldeko etorritako eztia saltzen ari da gurean, eztia lore ezberdinetako eztiak lortzen dituzte, eta Nafarroako ezti ekoizpena, erlauntzen eta eztia ez diren beste aldaera batzuk. eta ezti bakoitza zein loreri dagokion ere aldaketak, eztiaren prozesua, argizariaren Jatorria zehaztu gabe eztia bailitzan ikertzen dute etxean duten laborategian. ekoizpena, baserrietako argizaiolak eta saltzen da gure artean, eta horren kexu abar luze bat. Etxebizitza, ezti ekoizpenerako espazioa, dira erlezainak, bereziki enpresa ezti- laborategia, museoa eta denda, dena dute Hori guztiori azaldu ostean, gaur egun potegileak, konpetentzia zuzena egiten etxe berean, eta bisita ugari izaten dituzte erleak bizi duen egoeraz mintzatu gara, baitie. museoan, Nafarroako hainbat ikastetxetik eta aurten bereziki urte zaila izan dela Abenduan, estatu mailan COAG etorritakoak gehienak, baina baita familiak aipatu digu. Orain arte liztor kabiak ikusi sindikatuak bultzatuta, eta Nafarroan eta erlearen munduan interesa dutenak izan dira, baina aurten kopuruan asko hazi EHNEk deituta, kalera atera ziren ere. dira, eta Eltson bertan bi kabi agertu dira Nafarroako hainbat ezti ekoizle. Etiketatze erlauntzen ondoan. Bota egin zituzten, eta Guri ere ederki azaldu dizkigu Karlak argi bat eskatu zuten, produktuaren izaerari eta eztiaren jatorriari dagokiona. Guk, gure ezti ekoizleengana jo dugu. 20 urte dira Isabel eta Karla eztia eta bestelako produktuak (argizaria, propoleoa, ezti krema…) Eltson egiten dituztela. Nafarroako hainbat lekutan dituzte erlauntzak, Nafarroa erdi- hegoaldean bereziki, baina baita Eltson bertan ere. Eta eztiaren ezaugarriak aldatu gabeko kalitate handiko eztia

Ultzama aldeko erlauntza tradizionala argizaria eta eztia bereizteko prozesua 180. PULUNPE · 2018ko abendua 26 eztiaren sektorea mantentzeko

Urritzolan, erlauntzak egiten Eltson eginiko ezti krema

azkenekoan, ez zen liztorrik ageri. Baina erlauntzak jartzea errazteko eskatzen Karlak azaldu digunez, negua igarotzeko dute, erlearen osasuna bermatzeko atera egiten dira, eta erreginak lur azpian erregulazioa egitea, liztorrari aurre egiteko hibernatu egiten du. Beraz, negua pasa neurria hartzea. ostean berriz ere aterako dira eta kabi berri Hauxe da, beraz, erlearen eta eztiaren bat egiten hasi. egoera. Ekoizle txiki guztien artean Karla Bestetik, erleen sektorean eragin eta Isabel ditugu gurean, Ezkurdi eztia negatiboa duten beste faktore batzuk egiten dutenak. Baina afizionatuak ugari azaldu dizkigu. Klima aldaketa da dira, etxerako eta inguruko jendearentzat horietako bat, erleen jarrera aldatu eztia ekoizten dutenak, eta haientzat ere EHNEren agerraldia Iruñean duelako. Intsektizidak eta pestizidak ere arriskuan dago erlearen egoera. eztiaren etiketatze argiaren alde negatiboki eragin dute erleengan, eta baita gaur egungo nekazaritza ereduak ere. Esaterako, azken urteetan Koltza ugari ereiten ari dira, eta horrek erleak erakartzen ditu, eta lore espontaneoak, orain arte polinizatzen zituztenak utzi dituzte erleek, eta koltza zelaietara jotzen dute. Horrek erlearen jarrera aldatu egin du, eta eztian ere eragina izaten du. Bestetik, uhin elektromagnetikoek erleen nerbio sisteman eragina izan dute eta orientazioa galtzen omen dute. Honek guztiak erleen hilkortasun handia sortu du, eta hori erakutsi nahi izan zuten Iruñean egindako kontzentrazioan, hildako erleen multzo handi bat jarriz lurrean. Administrazioaren neurri faltaren aurrean kexu dira erlezainak. Mendi publikoetan

180. PULUNPE · 2018ko abendua 27 Zer irakurri Hiru apalategi

1-Anarkista baten bizitza 2- Alzheimer gazteentzatJ

Pixa egiten zuen praketan. Lucio Urtubia, Alzheimer, gure garaiko gaixotasunik kezka- City Bank, munduko banketxerik boteret- garrienetako bat, literaturaren puntutik az- suenetako bat hondoratzeko zorian egon tertua izan da hainbatetan. Esate baterako zen faltsutzailea; Che Guevarari dolar falt- —komikiekin jarraitzeko—, Paco Rocaren suez kapitalismoari gerra egitea proposa- albuma Arrugas (liburutegian ere badago, tu zion gizona; Espainiako armadatik ihes eta komiki honetaz hain zuzen ere egin ge- egin zuena; Lucio Urtubiak, nafar anarkista nuen duela gutxi irakurle taldearen saio bat), famatuak, pixa egiten zuen praketan banke- edo nobelei dagokienez, besteak beste, El txeei “desjabetzeak” —horrela esaten zuen hijo de la curandera (Amy Tay), Ahora tocad Luciok lapurretaren ordez— egiten zien música de baile (Andrés Barba), Mi madre bakoitzean. Tentsioagatik. Inori mina ez egi- (Tahar Ben Jello), edo Siempre Alice (Lisa teagatik. Inor hiltzeko beldurragatik. Genoveva). Euskal literaturan eleberririk ezagunena Unai Elorriagaren SPeko tranbia Mikel Santos “Belatz”ek, Iruñeko komiki- da, dudarik gabe, baina orain Alberdaniak gileak Gerezi garaia komikiko lehenengo argitaratu du gazteei zuzendutako liburu orrialdeetan kontatzen digu pasadizo hau; bat: Sinbad deitzen zidan, Francisco Castro edo marrazten digu, hobe esanda. Gerezi idazle galiziarrarena eta euskaraz Jorge Gi- garaia liburuak, Txalapartak argitaratua, menez Bech-ek itzulita). Cascanteko borrokalariaren bizitza azalt- zen digu. Ez da lehengo aldia: Lucioren bi- Hau da kontrazalak esaten duena: zitzari buruzko hainbat liburu eta film egin dira, adibidez, Lucio Urtubia, el anarquista “Aitonak gauza arraroak egiten ditu. Dena irreductible, Bernad Thomasek idatzitako ahazten du. Mundu guztiari aldatzen dio ize- liburua edota Lucio, Aitor Arregiren eta na, baita 10 urteko bere biloba Paulori ere, Jose María Goenagaren dokumentala, libu- Sinbad deitzen baitio, ipuin zaharreko ma- rutegian dauzkagun bi aipatzeagatik. Baina, rinel haren izenaz. Paulok borroka egingo komiki diziplinak egileari detalle hauek es- du aitonaren gaixotasunaren aurka, jarrera katzen zizkion, egunerokoagoak, Lucioren ulerkorraz, konplizitatez eta, batez ere, mai- kondaira gaindituz. Komiki honetan daude, tasun handiz. Gauzak itsusi jartzen direnean, beraz, aldi berean igeltseroa eta lapurra, Paulo izango da nola jokatu asmatuko duen anarkista menderaezina eta praketan pixa bakarra, bere haur begiradaz helduek baino egiten zuen gizona. Eta batez ere Lucioren harago ikusten baitu… Paulo —edo Sinbad altxorra (izan ere, horrela izan da gaztela- Marinela— da aitona ulertzen duen baka- niazko liburuaren izenburua, El tesoro de rra, eta aitonaren gaixotasunaren aurka bo- Lucio), hau da, Cascanteko anarkistaren rrokatuko da, baina baita helduen aurka ere, mezua: “Ezer ez da ezinezkoa. Dena lortze- eta batez ere berekoikeriaren aurka”. koa da. Paperak egin ditzakezue paperik ez dutenei emateko, bizi eta lan egin ahal de- zaten. Dirua ere egin dezakezue, guk egiten genuen bezala. Haiek dirua egiten badute, guk zergatik ez? Hori ez da krimena, hori da plazera...”, idazten du Luciok komikian.

Mikel Santos “Belatz”, Gerezi garaiaren egi- lea eta Durangoko azokako garailetako bat, gurekin egon zen pasa den urtean, komiki tailer bat emanez (izan ere, liburutegiko hor- ma bat oraindik daukagu bere marrazkiekin apainduta) eta espero dugu hemendik gu- txira Larraintzarko bentara etortzea berriro komiki arrakastatsu hau aurkeztera.

180. PULUNPE · 2018ko abendua 28 3-Bertako bilduma

Liburutegian saiatzen ari gara bertako bil- duma indartzen, bailarako idazleek merezi duten lekua izateko gure apalategietan, eta horrexegatik aipatuko ditugu azken hilabe- teotan gehitu ditugun hemengo idazleen liburuak: Aulkipeko sekretuak (Iñigo Ibarra), Xomorropoemak, Gerrak ez du izenik, Kixo- tenean eta Lohia (Maite Mutuberria), Bai- ta hondakinak ere, Ez duzu abusatuko eta Kixotenean (Iñigo Astiz), Ultzamako etxeak (Lourdes Iraizoz), Cosimoren katiuskak (Ana Ibañez eta Dani Martirena) eta En un segundo... tu vida cambia (Sandra Iraizoz).

Liburu hauek eta beste asko gehiago zuen zain daude liburutegian!

Patxi Irurzun Ultzamako liburuzaina

180. PULUNPE · 2018ko abendua 29 Jaiotzak, ezkontzak eta heriotzak 2018ko urrian

Jaiotzak: ANUE LANTZ ULTZAMA Olague Haizeder Mariezkurrena Mariezkurrena, Iraizotz Marcos Juvera Marin, Carlos eta Elisaren Mikel eta Birjiniaren alaba, urriaren 22an Jon Arraztoa Ezkurra, Iker eta Maiteren semea, urriaren 14an jaioa. jaioa, Apezenean. semea, urriaren 13an jaioa.

Sofia eta Marcos Juvera Marin Mikel eta Birjinia, beren bi alabekin, Jon ttikia. Ongi kontent dago familia! Izargi eta Haizederrekin. Heriotzak: ULTZAMA ATETZ BASABURUA Eltzaburu Eritze Ihaben Mikel Herranz Oitz, Eltzaburukoa, eta Julie Dionisio Bergera Azkarate, Antsoneko Jose Mari Munarritz Larrion, Miltxoneko Marie Lecourtois, Harfleur-koa, Norman- nagusia, urriaren 26an hil zen. nagusi gaztea, urriaren 12an hil zen. dia, urriaren 13an ezkondu ziren. Uhartera joanen dira bizitzera.

Dionisio Joxe Mari

Mikel eta Julie Mila zorion Gure oroimenean ezkonberriei izanen zarete

180. PULUNPE · 2018ko abendua 30 180. PULUNPE · 2018ko abendua 31 Contraportada02.pdf 1 20/12/18 10:52

Zozketa Mundiala 2018 BIDAIAK BAZKARIAK ZERRIAK 10 Zerri gizen

C

M Axuri eder Bazkari (bi lagunendakoak) 10 Y 18 CM MY Saskitto (8-10 produkturekin) CY 24 Gazta 30 CMY

K Landa etxeetarako bonoak Esneki sorta 2 (asteburuetarako) 8 4 Tarta 2 Sarrera:“Ezagutu gure behorrak” Erosketa bono bertako Elgorriagako bainuetxea denda eta harategietakoak 2 Sari (asteburuetarako) 6 2 Kosmetika sorta Bidaietarako bonoak 3 (asteburuetarako) 5 Ile apaindegiko bonoak 6 Esku-lan Eta sari berezia!

180. PULUNPE · 2018ko abenduaw w w . a m e z t i . e u s 32