ISSN: 1509-3115 Indeks: 353299 www.tygodnikprzeglad.pl

9 771509 311102 29.03-5.04.2021 Nr 14(1108) Cena 7,50zł (w tym8%VAT)

MÓJ PRZEGLĄD Jerzy Domański Czytajmy Walickiego

a święta mamy dla Czytelników Naszym Czytelnikom i autogloryfikacji kombatantów, którzy jeszcze ekstraprezent. W ekspre- i Przyjaciołom stworzyli wygodną dla siebie wersję Nsowym tempie wydaliśmy książ- życzymy Świąt z dużą, historii” (prof. Bieleń). kę, która jest testamentem politycznym choć jeszcze zdalną, Zawsze chętnie przytaczam bar- prof. Andrzeja Walickiego. Są w niej tek- dawką serdeczności dzo trafną opinię prof. Łagowskiego: sty tego giganta myśli, jednego z najwięk- i bliskim kontaktem „Słuchając Walickiego, dowiaduje- szych uczonych z przełomu XX i XXI w. z budzącą się przyrodą, my się w ciągu godziny więcej, niż A także człowieka bliskiego naszej redak- Pamiętajmy o samotnych, dałoby nam tygodniowe siedzenie cji i wielu naszym autorom. Był dla nas wesprzyjmy ich życzliwą pomocą. w bibliotece”. Jestem pewien, że czy- intelektualną busolą i autorytetem. Mogli- Zespół „Przeglądu” tających jego teksty czekają zarów - śmy czerpać z jego wiedzy o historii Pol- no doznania intelektualne, jak i spore ski, o rosyjskiej filozofii i myśli społecznej. emocje. Poglądy autora odbiegają od Świat, który opisywał, był wielowymiaro- poprawności politycznej. wy i pluralistyczny. Jego analizy to szkoła Polskie problemy bardzo absorbowa- mądrości i realizmu politycznego. ły jego uwagę. A oceny poziomu całej Jest więc oczywiste, że za nasz obo - dzisiejszej klasy politycznej miał bardzo wiązek uważamy utrwalanie i popularyzację krytyczne. Do głębi oburzał się na polski dorobku naukowego tego wielkiego uczonego. nacjonalizm i klerykalizm. Celnie i bezlitośnie W ciągu najbliższych miesięcy wydamy trzy tomy obnażał fałszerstwa polityki historycznej IPN, dzieł Walickiego. Zawartość pierwszego najlepiej opisuje kłamstwa na temat Polski Ludowej i osiągnięć milionów jego tytuł „PRL i skok do neoliberalizmu. Jaruzelski. Soli- jej obywateli. darność. Zdrada elit”. Agresywną rusofobię uważał za wielkie zagrożenie Nie wiem, czy ktoś wnikliwiej od Walickiego opisał na- interesów narodowych i przyczynę marginalizacji Polski sze najnowsze dzieje. I fenomen Polski Ludowej. „Walic- w Europie. ki pokazał, że nie można zbudować obiektywnej oceny W kolejnych tomach będą równie ciekawe teksty PRL za pomocą mitologizacji zasług opozycji politycznej prof. Walickiego. Szykuje się więc długa uczta intelektualna. CYTATY MAREK PIWOWSKI, reżyser Film jest najszybciej starzejącą się dziedziną sztuki, nawet szybciej niż stara piosenka. „Trybuna”

PROF. ANTONI DUDEK,

politolog, historyk z UKSW BĄKOWSKI Tusk skończył się w polskiej polityce. Przy życiu podtrzymuje go propaganda PiS. „Polska The Times”

29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 3 W NUMERZE HISTORIA 8 Historia nigdy nie jest czarno-biała Dlaczego ludzie Polski Podziemnej budowali PRL

KRAJ 14 Plusy dodatnie i plusy ujemne Ranking ministrów spraw zagranicznych 26 20 Polska fascynująca, bo zwykła i przeciętna KRAJ – rozmowa z Brianem Porterem-Szűcsem 23 Zabytki w ogniu Podpalenia w Zakopanem 26 W marszu dobrze się myśli Ekstremalna Droga Krzyżowa W MARSZU DOBRZE SIĘ MYŚLI 30 Człowiek z ołtarza Niezwykłe życie Władysława Ślazyka Ekstremalna Droga Krzyżowa 33 Wóz w wodzie Jak się uratować z tonącego auta 34 Staram się robić to, co potrafię najlepiej – rozmowa z prof. Henrykiem Skarżyńskim 38 Dlaczego nie staliśmy się Kuwejtem Energia zmarnowanych szans 56 Łowiectwo – zabójczy biznes – rozmowa z Adamem Zbyrytem

SYLWETKI 19 15 lat bez Lema Cztery lata felietonów

PRZEGLĄD ZWIĄZKOWY 40 Klin na warsztacie 46 Im wyższe zarobki, tym niższa danina KULTURA ZAGRANICA 42 Pielgrzymi jeszcze poczekają Izrael zamknięty dla obcokrajowców W PANDEMII WSZYSCY TĘSKNIMY ZA TYM SAMYM 44 Pytania graniczne Frontex coraz bardziej krytykowany – rozmowa z Izabelą Chamczyk

KULTURA 46 W pandemii wszyscy tęsknimy za tym samym – rozmowa z Izabelą Chamczyk 49 Qulturalia 66 4. Wiosenna Aukcja Sztuki 50 SPORT SPORT 50 Luksusowy kapitan biało-czerwonych Przypadki Roberta Lewandowskiego

OBSERWACJE LUKSUSOWY 54 Dekalog, jak sobie radzić KAPITAN BIAŁO- ze zmęczeniem pandemią 58 Europejskie Drzewo Roku 2021 -CZERWONYCH

FELIETONY I KOMENTARZE Przypadki Roberta 3 Jerzy Domański Lewandowskiego Czytajmy Walickiego 13 Jan Widacki Realna pandemia i pozorne państwo 29 Andrzej Romanowski Pan Matula 37 Roman Kurkiewicz Kto mu to powie, debile? Projekt okładki: Iza Mierzejewska 41 Tomasz Jastrun NA OKŁADCE: EUGENIUSZ KWIATKOWSKI, JAN RZEPECKI, JAN Krople i skała DOBRACZYŃSKI, LEOPOLD GLUCK, JAN ZACHWATOWICZ, ZBIGNIEW GERTYCH, 53 Wojciech Kuczok JANUSZ ZABŁOCKI, ALEKSANDER GIEYSZTOR, JAN KAROL KOSTRZEWSKI, Kultura niesforna ANDRZEJ MUNK, STANISŁAW KULCZYŃSKI, EDMUND MĘCLEWSKI FOT. DOMENA PUBLICZNA (2), PAP (7) EAST NEWS (2), NAC ( 2) Mocne metaforyczne wyrazy Nauczyciel jak stacja benzynowa Każdy użytkownik języka wie, że Byłam nauczycielką przez 20 lat. Szanuję niektórych, wszyscy na szacunek jeśli ktoś nazwie kogoś debilem, nie niestety nie zasługują. Mam dwoje dzieci na zdalnym, w dwóch różnych szko- oznacza to kwalifikacji psychiatrycz- łach. Od razu widać, jakie w której szkole jest podejście do ucznia, a nawet nej, tylko stwierdzenie uszczuplonej zatroskanego o dziecko rodzica. Potrafię zrozumieć wypa- pod jakimś względem sprawności lenie u każdej ze stron, lekceważenia nie akceptuję. Aga umysłowej, tak jak nazwanie ko - • goś pasożytem nie znaczy, że ten Wszyscy jesteśmy w czarnej d... I dzieci, i nauczyciele. ktoś żywi się czyimś ciałem. Co zaś Choćby taka lekcja biologii. I nauczycielka, która jest młodą do sprawności, to gdyby ktoś, bę- mamą. Lekcja na żywo. Do pokoju wchodzi małe dziecko dąc głową państwa, w rozmowie pragnące mamy. Ona z 29 uczniami. Zakłopotana, zestre- ze swoim partnerem o Unii Euro- sowana. A lekcja to tylko 30 minut. Strasznie ciężkie czasy nas dopadły. Niby pejskiej żalił się, że cóż to za Unia, nikt nie strzela, nie wybuchają granaty, a walczymy o każdy dzień. O każdy skoro on nie może kupić normal- oddech, robiąc uniki przed załamaniem nerwowym czy depresją. Mój syn ma nej żarówki z drucikiem (nawiasem cudownych nauczycieli. Dużo można zarzucić i im, i nam, ale po co? Ela mówiąc, w internecie mnóstwo • jest takich ofert), to czy nie mogło- „Mamy być ostoją dla uczniów, mamy wspierać. Zawsze dostępni, mili by powstać domniemanie o takim i profesjonalni”. A problemów każdy z nas ma sporo. Wystarczy odpowie- uszczupleniu? dzieć nie takim tonem, nie tak, jak oczekuje druga strona (niejednokrotnie Ktoś w Galicji nazwał Najjaśniej- przy komputerze oprócz ucznia mamy szerszą widownię/słuchaczy) i telefon/ szego Pana „starą pierdołą” i powo- Teams/Librus/dziennik płoną. Krzysztof łany w procesie na rzeczoznawcę prof. Nitsch oświadczył, że to taki „sympatyczny poczciwy staruszek”, Czy zmiana przepisów ochroni pieszych na pasach? chroniąc w ten sposób oskarżonego Żadne przepisy nie pomogą, dopóki pieszy nie będzie przed więzieniem. W małżeństwach odpowiedzialnie wkraczał na pasy. Czyli po przemyśleniu często padają wypowiedziane w iry- sytuacji na drodze. Bo inaczej będą pogrzeby usatysfak- tacji słowa „ty debilu” i nie jest to cjonowanych słusznością swojej decyzji zabitych na pa- zaproszeniem do rozwodu, tylko sach. Każdy pieszy powinien mieć obowiązek znajomości wezwaniem do opamiętania się. przepisów ruchu drogowego i umiejętności przewidywania. Jak równość, to Andrzej Lam równość. To samo dotyczy rowerzystów. Ewa Gojawiczyńska ZDJĘCIE TYGODNIA

Brakuje już karetek dla osób z dolegliwościami innymi niż wywołane przez covid. Do nagłych przypadków wysyłane są helikoptery LPR. Nz. lądowanie śmigłowca w alei Krakowskiej w Raszynie, dokąd kobieta z podejrzeniem udaru mózgu została dowieziona prywatnym samochodem. 25 marca.

FOT. DARIUSZ BOROWICZ/AGENCJA GAZETA 29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 5 Prawie 490 zgłoszeń polskich patentów wpłynęło do Europejskiego Urzędu Patentowego w 2020 r. PRZEBŁYSKI Mimo pandemii jest to wzrost o 4,3%. Najwięcej wynalazków dotyczy technologii komputerowych Huta Łabędy pod butem Solidarności i biotechnologii. Co się dzieje w Hucie Łabędy? Jej właściciel to państwowy Węglokoks. A na końcu łańcucha GIEŁDA

Marek Jurkowicz, nestor dziennikarzy lewicowych, pokarmowego jest Ministerstwo Aktywów Pań-

• były redaktor naczelny „Płomieni”, „Gazety Biało- stwowych z Jackiem Sasinem w roli wisienki. Osławiony organiza- stockiej” i zastępca redaktora naczelnego „Trybuny tor niewyborów prezydenckich scedował zarządzanie Hutą Łabędy Ludu” oraz sekretarz Międzynarodowej Organiza- na tamtejszy związek NSZZ Solidarność. Niby w hucie jest zarząd, cji Dziennikarzy, ukończył 85 lat. Ad Multos Annos, ale i tak rządzi Czesław Ryś, szef Solidarności. A przynajmniej pró- Drogi Jubilacie. buje. Naciska na zarząd, by jego (solidarnościowi) kandydaci do- stali w zarządzanie kadry, płace i produkcję. Pozostałe związki Ryś

GIEŁDA Andrzej Skworz, twórca i redaktor naczelny maga- traktuje z buta, choć rozumem i kwalifikacjami biją go o długość zynu „Press”, 15 lutego obchodził 25-lecie wydania pieca hutniczego. Ustępowanie naciskom Rysia skończy się dla • pierwszego numeru. Czytamy i gratulujemy. załogi katastrofą. Przecież nie takie firmy ciotka S potrafiła zaorać.

6,72 mln zł musi zapłacić nowy właściciel obrazu Jacka Szczerski i Czaputowicz w roli „dyplomatów” Malczewskiego „Prządka”. Płótno z 1922 r. wylicytował Im większa niemota, tym uporczywiej czepia się państwowego na aukcji w Domu Aukcyjnym Agra-Art w Warszawie. cycka. Krzysztofowi Szczerskiemu z kancelarii Dudy robotę taką, jak lubi, czyli dużo zarobić, a nie narobić się, próbowali załatwić GIEŁDA

Izabela Konopacka, wicedziekan Okręgowej Izby najwięksi spece od wciskania kitu.

• Radców Prawnych we Wrocławiu, została wiceprezy- I nie dali rady. W całej Unii szlaban. dentem Federacji Adwokatur Europejskich (FBE). Jest Ale od czego są kolesie z dojnej pierwszą Polką w prezydium FBE, skupiającej około mi- zmiany? Szczerski wyżebrał so- liona prawników. bie posadę ambasadora (stałego przedstawiciela RP) przy ONZ. I po- Przemysław Rosati, adwokat z Warszawy, został no- jedzie tam w listopadzie. Albo i nie.

GIEŁDA wym prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej. Zobaczymy, czy podobna sztuka

uda się Jackowi Czaputowiczowi. Kadrowy eksperyment Kaczyń- • Wartość branży KEP (kurier, ekspres, paczka) wzrosła skiego walczy z dyplomatą holenderskim o posadę oficjalnego w zeszłym roku o 2 mld zł, do 9 mld zł. wysłannika UE ds. Libii. Ależ ma tupet ten kompletnie nieudany wynalazek PiS! Nijak nie możemy pojąć, czym sobie ta biedna Libia zasłużyła na takie poniżające traktowanie.

Żydówka właścicielką kościoła GIEŁDA Taki numer to tylko nad Wisłą. Tygodnik „Nie” opisał historię jedynej

• Instytut Prognoz i Analiz szacuje, że szara strefa na świecie Żydówki, która jest właścicielką kościoła katolickiego. w gospodarce sięgała w 2020 r. ok. 447 mld zł. To Ann Drillich jest po rodzicach o 6,6% więcej niż rok wcześniej. właścicielką działki w Tarnowie, na której ks. Aleksander Dych- Tomasz Zdzikot, prezes Poczty Polskiej, spuszczony toń, proboszcz parafii pw. Matki tam na spadochronie przez PiS, dla pracowników ma Bożej Szkaplerznej, postawił w la- GIEŁDA

program redukcji zatrudnienia o ponad 7 tys. osób. tach 80. świątynię z parkingiem. Sam zarabia 49 tys. zł miesięcznie, czyli 588 tys. rocz- • Przekręt na żywca z udziałem nie. Bez premii i nagród. Czy powstrzyma go wspólny miejscowego Polaka, który tak protest ponad 20 związków działających w PP? pojmował reprezentowanie inte- resów pani Drillich mieszkającej Monika Pawłowska, posłanka wybrana z listy Wios- w Australii. Kuria tarnowska, choć przegrała procesy sądowe we ny w okręgu chełmskim i pełniąca funkcję wiceprze- wszystkich instancjach, ciągle udaje głupka. Nie chce zapłacić od-

GIEŁDA wodniczącej Klubu Parlamentarnego Lewicy, przeszła szkodowania. Działki z kościołem (lub bez) też nie chce oddać. do Porozumienia Jarosława Gowina. Pisaliśmy już • o głupotach, jakie wygadywała w sprawie „wyklę - Prezes bogaty i skromny tych”. Pasuje z nimi do dojnej zmiany. Kiedy oszuka Ta firma to samograj. Automaty, gry liczbowe, jej wyborców? loterie, kasyno internetowe. Totalizator Sportowy skubie graczy na wiele sposobów. Jest złotym se- W 2020 r. było 656 zabójstw, to o 125 więcej niż rok zamem dla kolejnych rządów. A dla dojnej zmiany wcześniej. szczególnie. Olgierd Cieślik, prezes Totalizatora GIEŁDA

Sportowego, chwali się, że w 2020 r. polski sport

• Barbara Piotrowicz, prokurator z czteroletnim stażem, dostał rekordowe 827 mln zł. Piękna kwota. Ale przecież to tylko błyskawicznie awansowała do Podkarpackiego Wy- niewielki procent z zysku, na który złożyły się miliony graczy. Pre- działu Zamiejscowego Departamentu ds. Przestępczo- zes Cieślik jest zbyt skromny. Albo sprytniejszy od prezesa Obajtka. ści Zorganizowanej i Korupcji w Rzeszowie. Cud? Nie! Nie chwali się miliardami zysku. Ani posadami dla wiadomych ludzi Ojciec. Sławny prawnik PiS, Stanisław Piotrowicz. polecanych przez rządzącą prawicę. Co akurat rozumiemy.

GIEŁDA FOT. YOUTUBE

HISTORIA HISTORIA NIGDY NIE JEST CZARNO BIAŁA Dlaczego ludzie Polski Podziemnej budowali PRL

zbliżonym do totalitarnego) i wynika- Bohdan Piętka jącym stąd łamaniem praw obywatel- skich oraz ograniczoną suwerenno- Polityka historyczna lansowana ścią państwa. Z drugiej strony zaszły w III RP przedstawia czarno-bia - wtedy doniosłe zmiany, które nie by- ły obraz państwa polskiego z lat łyby możliwe w innej niż pojałtańska 1944/1945-1989, odmawiając przy konstelacji geopolitycznej i które były tym temu państwu polskości. Zgod- wcześniej marzeniem wielu środo- nie z tą wizją środowiska Polski Pod- wisk niekomunistycznych, takie jak ziemnej i II RP były w całości przeciw powrót na ziemie piastowskie czy re- powojennej władzy – jako „żołnierze formy umożliwiające awans społecz- wyklęci” i ofiary terroru stalinowskie- ny warstw wykluczonych. go. Posunięto się zresztą dalej – stwo- Dlatego wielu niekomunistów po- rzono zupełnie nieprawdziwy obraz stanowiło podjąć wyzwanie i włączyć całego społeczeństwa zjednoczonego się w powojenną odbudowę kraju, w oporze przeciw „narzuconemu sys- w jego życie gospodarcze, nauko- temowi”, który miała legitymizować we, kulturalne, a nawet polityczne. rzekomo garstka „zdrajców i agentów Nie po to, żeby budować komunizm, obcego mocarstwa”. ale by wesprzeć te powojenne prze- Tymczasem historia nigdy nie miany, które postrzegali jako zgodne jest czarno-biała. Przeważnie bywa z polską racją stanu lub oczekiwania- skomplikowana i wielowątkowa. mi społeczeństwa. Komuniści nigdy by nie zbudowali nowego państwa, gdyby nie zaan- Prof. Jan Zachwatowicz, 1972 r. Ziemie Odzyskane ważniejsze gażowanie kadr z II RP i uczestni - niż ustrój ków konspiracji niepodległościowej Prof. Jan Zachwatowicz, który z czasu wojny. Skoro różne środo- w Delegaturze Rządu na Kraj Jednym z pierwszych środowisk wiska, odległe od ideologicznego niekomunistycznych, które przyjęły i politycznego oblicza powojennej przygotowywał powojenne taki punkt widzenia, była Organizacja władzy, włączyły się aktywnie w po- plany prac konserwatorskich, Ziem Zachodnich „Ojczyzna”, zrze- wojenną rzeczywistość, to znaczy, że został generalnym szająca podczas okupacji niemiec- widziały w niej także elementy pozy- kiej środowiska katolicko-narodowe tywne. Nie był to z ich strony wy - konserwatorem zabytków. w Wielkopolsce. 15 lipca 1945 r. – łącznie realizm oparty na kalkulacji, w rocznicę bitwy pod Grunwaldem że z silniejszym nie wygramy. – kierownictwo „Ojczyzny” podjęło W ocenie tych ludzi i środowisk z okresu okupacji niemieckiej, nawet decyzję o rozwiązaniu się, wyjściu Polska pojałtańska musiała stwarzać tych, którzy po wojnie w działalności z konspiracji i zaangażowaniu w legal- warunki do przetrwania i rozwoju antykomunistycznej nie uczestniczyli ną pracę na rzecz powrotu Polski nad narodu w nowych realiach geopoli- i nie chcieli prowadzić walki zbroj- Odrę i Bałtyk. Tak postanowiła Rada tycznych. A skoro tak, to malowanie nej z nową władzą, stało się ofiarami Polityczna „Ojczyzny” w składzie: dziejów PRL jedynie czarną barwą represji stalinowskich. Nie oznacza dr Zdzisław Jaroszewski, Maria Kieł- i przypisywanie osobom zaangażo- to jednak, że ich postawa była błęd- czewska, Juliusz Kolipiński, ks. Karol wanym w tamten ustrój wyłącznie na i że ponieśli klęskę. Chodziło im Milik, Jan Jacek Nikisch, ks. Maksymi- złych motywacji jest nieprawdą. Ca- bowiem nie o siebie, ale o naród, lian Rode, Kirył Sosnowski, Stanisław ła konstrukcja czarno-białego anty- który musiał przetrwać w nowych Tabaczyński, Alojzy Targ i prof. Zyg- komunizmu, na której uformowano warunkach geopolitycznych i ustro- munt Wojciechowski. Pomimo obco- politykę historyczną III RP, jest wiel- jowych. Trudna powojenna rzeczy- ści ideologicznej nowej władzy uznali kim fałszem. wistość przyniosła zagrożenia zwią- oni, że kwestia powrotu Polski na Zie- Faktem jest, że wielu członków zane z autorytarnym charakterem mie Zachodnie i Północne jest waż- podziemia niepodległościowego nowego ustroju (w okresie stalinizmu niejsza od stosunku do powojennego

8 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021 www.mleczko.pl ANDRZEJA MLECZKI

www.sklep.mleczko.pl Z GALERII Z

YTANIE TYGODNIA Mój najbardziej udany żart primaaprilisowy to...

KRZYSZTOF DAUKSZEWICZ, czyńskiego, a następnie na tej podstawie tradycji. Dziś prima aprilis już nie obcho- satyryk, poeta i piosenkarz dokonałem analizy osobowości prezesa. dzę, przez co z kalendarza wypadło mi To był rok 1976 albo 1977. Mieliśmy Kilka dni później Jacek Żakowski i Tomasz jedyne święto. Redaktora PRZEGLĄDU, koleżankę, którą naprawdę lubiliśmy, Lis spierali się w TOK FM, czy takie za- który do mnie zadzwonił, chciałem jednak a która dosyć biedowała i cały czas pła- chowanie to przekroczenie dziennikarskich początkowo zrobić w konia. Ale zlitowa- kała, że ma fatalnie pomalowaną kuchnię. granic. Największy sukces przyniósł mi łem się nad człowiekiem. 1 kwietnia wpadłem do niej do pracy, zaś rok 2013. Pół Polski wkręciło się w to, żeby mi pożyczyła klucze od swojego do- że podsłuchałem Donalda Tuska i wielu MARTA PODOBAS, mu, bo coś w nim zostawiłem. Następnie ówczesnych prominentów podczas meczu Klub Komediowy polecieliśmy z kolegą i w siedem godzin piłki kopanej Polska-Ukraina. Rozmowy Primaaprilisowy żart, który rozłożył pomalowaliśmy tę kuchnię od sufitu do były bardzo wiarygodne – bo wulgarne. mnie na łopatki, wykręciła dwa lata temu podłogi, wszystko ponownie zmontowa- Dzień później rzecznik rządu Paweł Graś para moich znajomych. Z natury jestem liśmy i jeszcze zdążyłem oddać klucze. wydał oficjalne dementi, a ja przestałem dość podejrzliwa i ciężko mnie zasko - Koleżanka nie była w stanie wyjść z podzi- odbierać telefony i zacząłem się ukrywać. czyć, natomiast ten jeden raz dałam się wu, jak to się stało, że ktoś jej pomalował Skończyło się na szczęście bez wizyty pa- nabrać. Wspomniani znajomi opublikowa- kuchnię, kiedy ona była w pracy. nów z alfabetem na plecach, a jedynie na li w mediach społecznościowych zdjęcie, przegranym procesie z Tuskiem i koniecz- na którym cali w skowronkach trzymali MICHAŁ MARSZAŁ, ności pokajania się na naszych łamach. charakterystyczny wydruk z badania USG. tygodnik „Nie” Sąd uznał, że zmyślać w prima aprilis Rozdzwoniły się telefony od rodziny i przy- Przez wiele lat za punkt honoru sta- można, ale wkładać w usta wulgaryzmów jaciół, zaczęły się spekulacje na temat wiałem sobie zrobienie 1 kwietnia w ko- już nie. Rok temu odbyłem z byłym pre- terminu porodu i płci dziecka oraz dysku- nia naszych Czytelników, a jeszcze lepiej mierem krótką pogawędkę na Twitterze sje o tym, czy na baby shower wypada także osób z pierwszych stron gazet. i podszedł do tego wydarzenia z przeszło- pić prosecco. Po całym dniu trzymania Znaczące osiągnięcie na tym polu odnio- ści z zadziwiająco dużym dystansem. Obaj wszystkich w niepewności okazało się, słem w 2011 r. W całkowicie zmyślonym uznaliśmy, że to był pyszny żart i dzisiaj już że wydruk, owszem, jest autentyczny, na- tekście opisałem, jak jako pracownik war- takich nie robią. Od czasu tamtego sukce- tomiast widnieje na nim zdrowe kolano. szawskiego MPO podprowadziłem worek su powietrze zeszło zarówno ze mnie, jak Zgodnie z typowaniami powinno teraz się

ze śmieciami spod domu Jarosława Ka- i chyba niestety z długiej dziennikarskiej nazywać Laura lub Jakub. Not. Michał Sobczyk

29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 9 HISTORIA

ustroju. Jest wymogiem polskiej racji Zbigniew Gertych – żołnierz stanu, ponieważ historia stworzyła Polsce niepowtarzalną szansę prze- Samodzielnego Batalionu kreślenia po 700 latach niemieckiego Partyzanckiego „Skała” – został Drang nach Osten. profesorem i wicepremierem Działacze „Ojczyzny” objęli wie- le stanowisk w Ministerstwie Ziem w rządzie Zbigniewa Messnera. Odzyskanych, Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Polskim Związku Zachodnim, mediach, ruchu wy- dawniczym oraz szkolnictwie wyż- szym i średnim. Byli to: Władysław Czajkowski – podczas wojny dyrek- tor Biura Zachodniego Delegatury Rządu na Kraj, w latach 1945-1947 Eugeniusz Kwiatkowski, 1972 r. wiceminister w Ministerstwie Ziem Odzyskanych; Leopold Gluck – dy- Eugeniusz Kwiatkowski, rektor departamentu ekonomiczno- jeden z najbliższych -socjalnego MZO, a po śmierci Czaj- kowskiego wiceminister w MZO; współpracowników Edmund Męclewski – podczas wojny Piłsudskiego, podjął współpracownik Delegatury Rządu na współpracę z Tymczasowym Kraj, w MZO dyrektor biura komitetu ds. zagranicznych; Edward Quirini – Rządem Jedności dyrektor departamentu administracji Narodowej w odbudowie Zbigniew Gertych publicznej w MZO; Józef Guranowski, gospodarki morskiej. Tadeusz Kołodziej, Wiktor Leśniewski i inni. W 1949 r., na fali narastającego Jan Kostrzewski podczas okupacji stalinizmu, kierowane przez Władysła- niemieckiej należał do AK i prawico- wa Gomułkę Ministerstwo Ziem Od- i współtwórca Stronnictwa Demo- wego Związku Odbudowy Rzeczy- zyskanych zostało zlikwidowane. Nie kratycznego – był podczas okupacji pospolitej. Uczestniczył w powstaniu przekreśla to jednak jego ogromnych niemieckiej delegatem rządu RP na warszawskim, a po jego upadku był dokonań ani sensu politycznego wy- obszar lwowski. W 1945 r. otrzymał więźniem obozu jenieckiego w Lams- boru środowiska „Ojczyzny”. propozycję podjęcia pracy naukowej dorf. W 1945 r. wrócił do kraju, stał Powrót Polski na Ziemie Odzyska- na Zachodzie. Przyjechał jednak do się światowej sławy lekarzem epi- ne wymagał przywrócenia dawnych Wrocławia, by w ruinach tego miasta demiologiem oraz twórcą polskiej nazw miejscowości lub nadania no- rozpocząć odbudowę uniwersytetu szkoły epidemiologii. Od 1951 do wych. Dokonano tego w błyskawicz- i politechniki oraz Zakładu Narodo- 1978 r. kierował Zakładem Epidemio- nym tempie, głównie dzięki zaanga- wego im. Ossolińskich. W 1952 r. zo- logii Państwowego Zakładu Higieny. żowaniu poznańskiego środowiska stał wicemarszałkiem Sejmu I kaden- W 1961 r. jako bezpartyjny objął stanowisko naukowego – przed wojną sympaty- cji, a w latach 1956-1969 był zastępcą wiceministra zdrowia i opieki społecz- zującego w większości ze Stronnic- przewodniczącego Rady Państwa nej oraz głównego inspektora sanitar- twem Narodowym. Jego przedsta- PRL. Położył też znaczące zasługi dla nego, a w latach 1968-1972 był mini- wiciele mieli pełną świadomość, że zintegrowania z Polską Ziem Odzy- strem zdrowia i opieki społecznej. ich praca musi odbyć się legalnie, skanych jako przewodniczący Rady Natomiast w latach 1984-1989 pełnił tzn. opierając się na strukturach Naczelnej Towarzystwa Rozwoju funkcję prezesa Polskiej Akademii państwa rządzonego przez PPR. Dla Ziem Zachodnich. Nauk. Największe zasługi Kostrzewski prof. Mikołaja Rudnickiego i jego Eugeniusz Kwiatkowski – jeden położył w 1963 r., kiedy w brawuro- współpracowników z Instytutu Za- z najbliższych współpracowników wy sposób kierował likwidacją epide- chodniego było jednak oczywiste, że Józefa Piłsudskiego – powrócił do mii ospy prawdziwej we Wrocławiu. na ich oczach odwraca się karta hi- Polski z wojennej emigracji 8 lipca Należał też do głównych organizato- storii i nie można tego zaprzepaścić 1945 r. i podjął współpracę z Tymcza- rów systemu szczepień ochronnych z powodu animozji politycznych. sowym Rządem Jedności Narodowej w PRL i był jednym z inicjatorów w dziedzinie odbudowy gospodarki światowego programu szczepień Nie ma Polski bez morza i nauki morskiej. 12 września 1945 r. został przeciw ospie prawdziwej, błonicy, powołany na szefa Delegatury Rządu gruźlicy, krztuścowi, odrze, poliomy- Podobną postawę przyjęli prof. Sta- ds. Wybrzeża. Współpraca ta zakoń- elitis i tężcowi. Postać prof. Kostrzew- nisław Kulczyński, przedwojenny wi- czyła się w połowie 1948 r. z powodu skiego stanowi wymowny dowód na cepremier Eugeniusz Kwiatkowski narastającego stalinizmu, co nie prze- to, że historia PRL jest skomplikowa- i prof. Jan Kostrzewski. Stanisław Kul- kreśla ani wyboru Kwiatkowskiego, ani na w stopniu przekraczającym wszel- czyński – przed wojną rektor Uniwer- jego zasług w odbudowie głównych kie wyobrażenia animatorów obecnej sytetu Jana Kazimierza we Lwowie miast portowych powojennej Polski. polityki historycznej.

10 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021 HISTORIA

Stanisław Kulczyński – Wacław Auleytner – w 1956 r. współ- założyciel Klubów Inteligencji Kato- delegat rządu RP na obszar lickiej, Antoni Gładysz, Stefan Kisie- lwowski – we Wrocławiu lewski, Konstanty Łubieński i Janusz rozpoczął odbudowę Zakładu Zabłocki. Ich nastawienie do PRL by- ło krytyczne, ale była to krytyka kon- Narodowego im. Ossolińskich. struktywna, niewykraczająca poza to, co uważali za polską rację stanu. Przykładem tego, jak skompliko- wana była historia Polski po 1945 r., są powojenne losy żołnierzy Samo- dzielnego Batalionu Partyzanckiego „Skała” Kedywu Okręgu Kraków AK. Wielu z nich, w tym dowódca batalio- nu, było po wojnie represjonowanych i więzionych. Wielu jednakże zajęło Aleksander Kamiński, 1957 r. ważne miejsce w życiu społecznym. Byli to m.in.: Zbigniew Gertych – pro- Przewodniczącym Naczelnej fesor ekonomii i wicepremier w rzą- dzie Zbigniewa Messnera, Władysław Rady Harcerskiej ZHP Dudek, Zygmunt Kawecki, Władysław był Aleksander Kamiński Ptak i Wiesław Zapałowicz – profeso- – w okresie okupacji rowie AGH, prof. Lech Michał Rości- m.in. szef Biura Informacji szewski – architekt z Politechniki Ślą- Zbigniew Gertych skiej, prof. Jerzy Schroeder – chemik i Propagandy Okręgu z Politechniki Wrocławskiej, Józef Warszawa AK. Stanisław Kulczyński, 1948 r. Fiszer – dyrektor Instytutu Inżynie- rii i Gospodarki Wodnej Politechniki Krakowskiej, Ryszard Świętanowski – że naród polski nie może ryzykować prawnik, dyplomata PRL i wicedyrek- Drogą Realpolitik kolejnego powstania warszawskiego tor gabinetu Prezesa Rady Ministrów. i kolejnego Auschwitz. Podobna kariera stała się udziałem Najbardziej znanym konspiratorem W budowę powojennej Polski Czesława Piotrowskiego – w czasie Polski Podziemnej współtworzącym włączyło się również środowisko wojny żołnierza 27. Wołyńskiej Dywi- po 1945 r. nową rzeczywistość był Stowarzyszenia PAX, którego histo- zji Piechoty AK. W PRL jako zawodo- Józef Cyrankiewicz – „wieczny pre- ria dzisiaj jest spłycana do nacjona- wy oficer doszedł do stopnia generała mier” PRL (1947-1952, 1954-1970). listycznej przybudówki PZPR. Warto dywizji, był też ministrem górnictwa Podczas okupacji niemieckiej ko- wspomnieć chociażby pisarza Jana i energetyki w rządach Wojciecha mendant Gwardii Ludowej PPS-WRN Dobraczyńskiego – przedwojennego Jaruzelskiego i Zbigniewa Messnera w okręgu krakowskim i zaprzysiężo- działacza i publicystę endeckiego, oraz ambasadorem w Jugosławii. ny oficer ZWZ, przed aresztowaniem uczestnika kampanii wrześniowej przez gestapo w kwietniu 1941 r. ty- i powstania warszawskiego, żołnie- Oni odbudowywali kraj powany na zastępcę delegata rządu rza Narodowej Organizacji Wojsko- na kraj z ramienia PPS-WRN. Jako wej i AK, współpracownika Żegoty, Ludzie podziemia z okresu oku- więzień KL Auschwitz i KL Mauthau- jednego ze Sprawiedliwych wśród pacji włączyli się aktywnie w różne sen zapisał piękną kartę w konspira- Narodów Świata. Obecnie postaci dziedziny życia w powojennej Pol- cji obozowej. Po powrocie do kraju ocenianej przez prawicową politykę sce. Jednym z obszarów ich działania w 1945 r. dokonał wyboru, który historyczną wyłącznie przez pryzmat była odbudowa kraju. Również tutaj wielu zaskoczył. Wszedł do władz zaangażowania w tworzenie Patrio- – tak jak w przypadku repolonizacji współpracującej z komunistami PPS tycznego Ruchu Odrodzenia Narodo- i integracji z Polską Ziem Odzyska- i rozpoczął karierę polityczną w no- wego podczas stanu wojennego. nych – dla realistów nie mogło być wej rzeczywistości. Ten krok i dzia- Członkami Rady Państwa PRL byli dyskusji, czy należy podejmować łalność polityczna Cyrankiewicza dwaj pierwsi prezesi Zarządu Głów- współpracę z nową władzą. Odbu- w PRL ściągnęły na niego falę ataków nego Stowarzyszenia PAX – Bolesław dowa była bowiem narodową racją jeszcze za życia, zwielokrotnioną po Piasecki i Ryszard Reiff. Trzeci prezes, stanu. Dlatego w 1945 r. pracę w Wy- 1989 r. Ataków niezwykle brutalnych, Zenon Komender, był zastępcą prze- dziale Architektury Zabytkowej Biura w których oszczerczo dyskredytowa- wodniczącego Rady Państwa i wice- Odbudowy Stolicy podjął prof. Jan no zwłaszcza jego przeszłość obozo- premierem. Wszyscy trzej podczas Zachwatowicz, który podczas okupa- wą. To pokazuje, że antykomuniści wojny byli w Armii Krajowej. cji niemieckiej przygotowywał w De- nie mogli mu wybaczyć tego wyboru, Weteranów AK nie zabrakło wśród legaturze Rządu na Kraj powojenne u podłoża którego leżała najprawdo- posłów działającego w latach 1957- plany prac konserwatorskich. Od podobniej Realpolitik – przekonanie, -1976 Koła Poselskiego Znak. Byli to 1945 do 1951 r. był on jednocześnie

29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 11 HISTORIA

generalnym konserwatorem zabyt- i Propagandy KG AK, twórca kronik w okresie okupacji m.in. szef Biura ków. Zachwatowicz przekonał powo- filmowych z powstania warszawskie- Informacji i Propagandy Okręgu War- jenne władze polityczne, że w przy- go), Andrzej Munk (żołnierz scalonej szawa AK i członek Głównej Kwatery padku zniszczonych w czasie wojny z AK Gwardii Ludowej PPS-WRN, Szarych Szeregów. Na stanowisku zabytków dopuszczalna jest wyjątko- uczestnik powstania warszawskie- przewodniczącego NRH ZHP funk- wo pełna ich rekonstrukcja. go) i Tadeusz Konwicki (żołnierz cjonował tylko półtora roku i ustąpił W BOS pracowała też jako kierow- 8. Oszmiańskiej Brygady AK). Spo- pod wpływem sił, które zmierzały nik pracowni Cezaria Iljin-Szymańska śród literatów z akowską przeszło- do podporządkowania ideologiczne- – żołnierka Zgrupowania „Radosław” ścią warto wymienić choćby Jerzego go odrodzonego harcerstwa PZPR. podczas powstania warszawskie- Andrzejewskiego, Romana Bratnego Jednym z jego oponentów był Jacek go. Podobną postacią była Helena i Annę Świrszczyńską. Nieco zapo- Kuroń – późniejszy lider opozycji de- Kurcyusz – żołnierka AK, więźniarka mnianych, ponieważ ich spojrzenie mokratycznej w PRL, a wtedy współ- Majdanka i Ravensbrück, prywatnie na dzieje swojego pokolenia nie pa- organizator Hufca Walterowskiego, szwagierka płk. Tadeusza Kurcyusza, suje do obecnej polityki historycznej. który odcinał się od tradycji przed- komendanta głównego NSZ, a po wojennego harcerstwa i nawiązy- scaleniu ich części z AK w 1944 r. wał do wzorców radzieckich. Taka oficera Komendy Głównej AK. He- była historia PRL – bynajmniej nie lena Kurcyusz, wracając do Polski, czarno-biała. zatrzymała się w Szczecinie i tam Po Październiku 1956 r. wetera- osiedliła. Podjęła pracę w Wydzia- nów AK przyjmowano do Związku le Budownictwa Urzędu Miejskie- Bojowników o Wolność i Demo- go, następnie została głównym krację. W skład zarządu główne- urbanistą województwa szczeciń- go i rady naczelnej tej organizacji skiego. Jej zasługą była inwen- wszedł płk Jan Rzepecki – szef Biu- taryzacja i odbudowa wielu za- ra Informacji i Propagandy KG AK, bytków Szczecina, w tym Zamku Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, Książąt Pomorskich, odkrycie krypt założyciel i pierwszy prezes Zrze- z sarkofagami książąt pomorskich, szenia Wolność i Niezawisłość, a także opracowanie planów urba- więzień polityczny okresu stalinow- nistycznych dla 71 miast woje- skiego. Rzepecki do pierwszego wództwa szczecińskiego. aresztowania w listopadzie 1945 r. Mówiąc o odbudowie kraju, nie Trener Jan Mulak, 1973 r. pozostawał w konspiracji. Trudno sposób nie wspomnieć postaci jednak współcześnie znaleźć o nim prof. Aleksandra Gieysztora – szefa Jan Mulak, podczas jakieś wzmianki przy okazji obcho- wydziału informacji w Biurze Informa- dzonego 1 marca dnia pamięci „żoł- cji i Propagandy KG AK, uczestnika wojny kierownik Wydziału nierzy wyklętych”. Dlaczego? Dlatego, powstania warszawskiego, szefa BIP Wojskowego Robotniczej że jego postać nie pasuje do kanonów Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj oraz polityki historycznej IPN, ponieważ Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Partii Polskich Socjalistów, 22 kwietnia 1947 r. wygłosił odczyt W PRL położył ogromne zasługi przy stworzył polski lekkoatletyczny „Wyjdź z podziemia – buduj Polskę”, odbudowie Zamku Królewskiego Wunderteam. a po 1956 r. współpracował z władza- w Warszawie jako członek Obywatel- mi. Owocem tej współpracy stał się skiego Komitetu Odbudowy, a także m.in. pomnik Bohaterów Warszawy, przy rewitalizacji Zamościa jako czło- Jan Mulak podczas wojny był odsłonięty 20 lipca 1964 r. nek Prezydium Społecznego Komite- kierownikiem Wydziału Wojskowe- Na historię Polski Ludowej trzeba tu Odnowy Starego Miasta Zamościa. go Robotniczej Partii Polskich So- patrzeć w sposób wyważony. Two- Nie znaczy to, że nie miał zastrzeżeń cjalistów i uczestnikiem powstania rzyły ją nie tylko PZPR (a i ta nie była do władzy – podpisał List 34 z 1964 r. warszawskiego, a po wojnie szefem monolitem) i aparat represji – jak by i Apel 64 z 20 sierpnia 1980 r. w spra- Wydziału Prasy i Propagandy CKW tego chciała narracja IPN – ale też lu- wie podjęcia przez władze dialogu ze PPS. W 1948 r., na fali czystki w sze- dzie rozumiejący, że nie było wtedy strajkującymi robotnikami. regach PPS poprzedzającej scalenie innej możliwości kontynuacji polskiej z PPR, został usunięty z funkcji partyj- państwowości. Ci niewątpliwi patrio- Twórcy kultury i sportu nych. Od 1950 r. poświęcił się pracy ci, dzisiaj usuwani w cień jako niepa- na rzecz lekkiej atletyki i stał twórcą sujący do prawicowej polityki histo- Byłych żołnierzy AK nie zabra - polskiego Wunderteamu lekkoatle- rycznej, włączyli się w różne formy kło wśród reżyserów tworzących tycznego lat 50. i 60. życia gospodarczego, kulturalnego, w PRL polską szkołę filmową. Byli Po przełomie październikowym naukowego, a nawet politycznego, to Stanisław Lenartowicz (żołnierz 1956 r. reaktywowano zlikwidowany nie w imię budowy socjalizmu, ale 7. Wileńskiej Brygady AK i więzień w 1949 r. Związek Harcerstwa Pol- dla zachowania możliwie polskiego radzieckiego obozu pracy w Kału- skiego. Przewodniczącym Naczelnej charakteru tego państwa i egzystencji dze), Jerzy Zarzycki (pracownik re- Rady Harcerskiej ZHP został peda- narodu. To im się udało. feratu filmowego Biura Informacji gog i pisarz Aleksander Kamiński – Bohdan Piętka

12 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021 FOT. PAP (5), NAC FELIETON

Z Galicji Jan Widacki

o zatrzymania pandemii konieczne są rozliczne ogra- Poza tym obywatele widzą, jak te zarządzenia respektują niczenia narzucone przez rząd, a z drugiej strony po- przedstawiciele najwyższych władz. A to wizyta preze- Dtrzebna jest dyscyplina społeczna. Są ludzie z natury sa z dworem na zamkniętym dla innych cmentarzu, a to odrzucający wszelkie zakazy i obowiązujące w społeczeń- wizyta ministra u chorej babci w zamkniętym dla innych stwie normy. Dawniej nazywano ich psychopatami. Dziś, szpitalu, a to szalejąca na zamkniętym stoku była wice- aby nikogo nie urazić, mówi się o nich delikatniej: że są premier z potomstwem. A to znów prezydent, który prosi „aspołeczni” lub, mocniej, „antyspołeczni”. Stanowią wicepremiera, by mu stoku nie zamykał, bo on tak lubi oni, jak wynika z badań, jedynie ok. 7% populacji. Z nimi sobie pojeździć… trudno. Masek nie będą nosić albo będą demonstracyjnie Mogą oni, mogę i ja, myśli sobie Kowalski. A na mar- nosić je na brodzie, chyba że sami się wystraszą, że się ginesie – wszystkie te zakazy, nawet najbardziej słuszne zarażą. Ale tu kolejny problem. Psychopaci cierpią na ogół i pożyteczne, są niestety bezprawne. Rząd, ze wzglę - na deficyt lęku, więc z przyczyn patologicznych są tacy dów politycznych i ekonomicznych, nie ogłosił stanu odważni. Do nich nie trafiają żadne nakazy ani zakazy. klęski żywiołowej (co mógł i powinien zrobić) i teraz Realna pandemia i pozorne państwo

Jednak przepisów sanitarnych nie przestrzega znacz- rozporządzeniami wyłącza postanowienia konstytucji. nie większy procent Polaków. Dlaczego? Z bardzo różnych Przeciętny Kowalski może tego całego mechanizmu nie powodów. Niektórzy z chciwości. Przestrzeganie rygorów rozumieć, ale wie, że w razie czego za złamanie zakazów sanitarnych zmniejszałoby ich zarobki. Tak jest w przypad- nic mu się nie stanie, bo koniec końców sąd będzie musiał ku większości kościołów. Mniej wiernych na mszy – taca uznać, że złamany zakaz był bezprawny. Za jego złamanie mniejsza. No to księża nie ograniczają liczby wiernych, zatem karać nie można. czasem przymykają oko, udają, że nie widzą, ilu poboż- Od soboty obowiązują (tak z przymrużeniem oka obo- nych ludzi wcisnęło się do kościoła, że nie odróżniają wiązują, bo zostały wydane bez należytej podstawy praw- 5 m kw. od 15. Czasem krytykują zarządzenia z pozycji nej) nowe obostrzenia. Faktycznie pandemia bije rekordy. pseudoteologicznych, racjonalizując sobie chciwość, któ- Dziennie stwierdza się po 30 tys. nowych zakażeń korona- rą przesłaniają Panem Bogiem. wirusem. Zamknięte będą np. zakłady fryzjerskie, przed- Niektórzy nie respektują zarządzeń z bezmyślności i le- szkola i żłobki. Nie wiem, czy ma to rzeczywiście ograni- nistwa, czynią przy tym pozory, że coś w tej sprawie ro- czyć liczbę zakażeń, czy tylko wykazać, że coś się robi. bią. Pewien prezes sądu okręgowego sprawę odfajkował, Nie wiem, czy rząd dysponuje danymi, w jakich miejscach wydając zarządzenie, że do budynku sądu są wpuszczane i w jakich okolicznościach dochodzi do największej liczby tylko osoby, które mają wezwanie, i to jedynie na 10 minut zakażeń. Czy rzeczywiście koronawirusa najbardziej rozno- przed rozprawą. Pomijam już, że tym zarządzeniem pre- szą dzieci ze żłobków, przedszkolaki oraz fryzjerzy i kosme- zes sądu, a więc sędzia, który teoretycznie powinien znać tyczki, czy może do największej liczby zakażeń dochodzi się na prawie, wyłączył konstytucyjną zasadę jawności w zupełnie innych okolicznościach i zupełnie co innego rozpraw („każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego trzeba by zamknąć? Wydaje się to łatwe do zbadania. rozpatrzenia sprawy”, głosi art. 45 konstytucji) i stosowne Czy ktoś to w ogóle badał? Bada? A jeśli tak, to czy rząd przepisy Kodeksu postępowania karnego. Przed wejściem zna wyniki tych badań? Czy to na ich podstawie wybiera do sądu tłoczą się więc świadkowie, adwokaci, czekając obiekty do zamknięcia, czy opiera się na zupełnie innych na swoje 10 minut. W sądzie rozprawa: na 25 m kw. sali kryteriach? A jeśli zna wyniki takich badań, to dlaczego nie rozpraw sędzia, protokolantka, pokrzywdzona z rodzicami przekazuje ich do wiadomości publicznej? Gdyby ludzie i pełnomocnikiem, obrońcy, oskarżony i policyjny konwój. wiedzieli, w jakich miejscach i okolicznościach najłatwiej Ale prezes zarządzenie wydał. Już ma z głowy. Już nie się zarazić, toby tych miejsc i sytuacji sami unikali. wpuścił koronawirusa do budynku sądu. Obawiam się, że temu nieszczęściu, jakim niewątpliwie Jeszcze inni zarządzeń sanitarnych nie respektują, bo jest pandemia, przeciwstawia się działania pozorne. Rząd te z jednej strony utrudniają im życie, ale z drugiej są zu- udaje, że coś robi, Kościół udaje, że coś robi, prezes sądu pełnie absurdalne. Tak jak pamiętny ubiegłoroczny zakaz (i szefowie dziesiątek innych instytucji) udaje, że coś robi, wstępu do lasów, ale tylko państwowych. Widząc absur- Kowalski udaje, że coś robi. Tylko pandemia nie jest po- dalność niektórych zarządzeń, ludzie przestają respekto- zorna, lecz jak najbardziej realna. wać nawet te, które absurdalne prawdopodobnie nie są. [email protected]

Poprzednie felietony na www.tygodnikprzeglad.pl 29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 13 KRAJ Plusy dodatnie i plusy ujemne Ranking ministrów spraw zagranicznych

bezpośrednich przełożonych. Teraz postanowili ocenić swoich Andrzej Kowalski, Jerzy J. Wiśniewski najwyższych szefów, czyli ministrów. – Wybraliśmy, arbitral- nie, kryteria oceny ministrów. Arbitralnie, bo przecież ani dy- Autorzy artykułu, dawni i obecni pracownicy Minister - rektor generalny służby zagranicznej, ani dyrektor Biura Spraw stwa Spraw Zagranicznych w centrali i na placówkach, byli Osobowych też z nami nie uzgadniali kryteriów, według któ - regularnie oceniani, według różnych kryteriów, przez mini - rych byliśmy oceniani – mówią. Oto ich ranking ministrów strów, dyrektorów departamentów, ambasadorów czy innych spraw zagranicznych.

Dla przypomnienia wymieniamy wszystkich Kryteria przez nas wybrane to: naszych byłych szefów po 1989 r.: 1. Pozycja Polski w Europie i na świecie. 2. Pozycja ministra w polityce wewnętrznej. 1989-1993 3. Pozycja ministra na arenie międzynarodowej. 1993-1995 4. Modernizacja MSZ (infrastruktura, płace, stosunek do pod- 1995 i 2000-2001 Władysław Bartoszewski władnych, znajomość ministerstwa). 1995-1997 Oceny pracowników czy komórek merytorycznych (departa- 1997-2000 Bronisław Geremek mentów, biur lub placówek zagranicznych ministerstwa) to: znacznie poniżej oczekiwań, 2001-2005 Włodzimierz Cimoszewicz • poniżej oczekiwań, 2005 • • zgodnie z oczekiwaniami, 2005-2006 • powyżej oczekiwań, 2006-2007 • znacznie powyżej oczekiwań. 2007-2014 Radosław Sikorski Nasza skala będzie miała większą rozpiętość, od 1 (najgorsza 2014-2015 ocena) do 10 (najwyższa). Maksymalna ocena to zatem 40 pkt. Ze 2015-2018 względu na krótki niestety okres pracy ministra Adama Daniela 2018-2020 Rotfelda postanowiliśmy kadencje jego i Włodzimierza Cimosze- 2020-2021 wicza potraktować razem.

Zbigniew Rau Pozycja Pozycja Pozycja Moderni- – 15 pkt Polski ministra ministra zacja MSZ Nie miał, nie ma i nie będzie miał w Europie w polityce na antenie (infrastruktura, wpływu na nic. Ani na pozycję Polski na i na świecie wewnętrz- międzyna- płace, stosunki świecie, ani na własną. Zostanie zapa- nej rodowej międzyludzkie) miętany jako minister, za czasów którego uchwalono ustawę zwalniającą ambasa- Krzysztof Skubiszewski 6 7 7 4 dorów ze znajomości jakiegokolwiek ję- Andrzej Olechowski 7 7 8 8 zyka obcego i z wyższych studiów. Oraz Władysław Bartoszewski 7 6 8 5 jako ten, który za pomocą tej ustawy, jeszcze bardziej niż jego dwaj poprzednicy, zezwolił na zatrudnianie krew- Dariusz Rosati 7 6 7 5 nych i znajomych Obajtków, Misiewiczów i innych, na ich Bronisław Geremek 8 7 9 5 awanse i przenoszenie z placówki na placówkę. Włodzimierz Cimoszewicz i Adam Daniel Rotfeld 8 7 8 5 Anna Fotyga – 17 pkt Miała odzyskać MSZ. Nie lubiła ani Stefan Meller 8 5 5 5 zastępców, ani pracowników, pogardzała Anna Fotyga 7 6 2 2 ministerstwem. To za jej czasów w MSZ Radosław Sikorski 8 7 7 6 regulacje o Państwowym Zasobie Ka- drowym wprowadzał (czyli zwalniał) Grzegorz Schetyna 8 7 5 4 ówczesny dyrektor Biura Kadr i Szko- Witold Waszczykowski 7 4 5 5 lenia (zwanego potocznie Biurem Kadr Jacek Czaputowicz 6 3 4 4 i Szkodzenia), późniejszy wiceminister i dyrektor generalny Andrzej Papierz. Niektórzy łatwo go Zbigniew Rau 5 4 3 3 ogrywali, choćby śp. Tomasz Lis (był m.in. ambasadorem

14 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021 KRAJ

w MSZ od początku lat 90., był, jest, insiderem. Jako minister prowadził, na miarę możliwości, zrównoważoną politykę kadrową. Miał normalnych dyrektorów generalnych. Rozumiał, jak funkcjonuje MSZ, jak w jego strukturze wygładzane są informacje dla ministra, przechodzące od oso- by odpowiedzialnej za dany kraj lub region przez naczelnika, wicedyrek- tora, dyrektora, wiceministra. Często dzwonił na najniższe szczeble, do pra- cownika departamentu, by być lepiej poinformowanym. To nie dotyczyło oczywiście Departamentu Polityki Europejskiej.

Stefan Meller – 23 pkt Prowadził ministerstwo jak jego dwaj poprzednicy, czyli tak, że pierw- szeństwo w awansach mieli jego koledzy z „korporacji Geremka”, jak Minister Adam Daniel Rotfeld z sekretarz stanu Condoleezzą Rice. potem zgrabnie to ujął Jarosław Ka- Waszyngton, 31 maja 2005 r. czyński. W pewnym sensie był też człowiekiem z ministerstwa. Tyle że RP w Nikozji), który wysłannika Papierza po prostu nie zaczął pracę na początku lat 90. na sta- wpuścił do domu w niedzielę wieczorem. nowisku dyrektorskim, później zamie- Nie cierpiała swoich zastępców do tego stopnia, niał stanowisko ambasadora na wice- że w dniu wylotu na konsultacje podsekretarzy stanu ministra, by w 2005 r. zostać ministrem. oświadczyła im, że nie zgadza się na ich wylot! Mieli - Podał się do dymisji na początku maja śmy pewien problem z oceną jej skuteczności w poli - 2006 r. w związku z zawarciem koalicji tyce wewnętrznej. Daliśmy 6 pkt nieco na wyrost, za jej rządowej PiS-Samoobrona-LPR. Zmarł dobrą pozycję u Lecha Kaczyńskiego i bardzo złą ocenę kilka miesięcy później. Niestety, wielu u Jarosława. pamięta jego akcję równoczesnego od- wołania 12 ambasadorów. Przy czym Jacek Czaputowicz – 17 pkt zostało to zrobione tak perfidnie, że szyfranci mieli wrę- Eksperyment Jarosława. Ech… czać ambasadorom depesze z tą informacją 31 grudnia A tak się dobrze zapowiadał na po - 2005 r. wieczorem. czątku lat 90., gdy został dyrektorem Departamentu Konsularnego! Potem, Krzysztof Skubiszewski – 24 pkt za czasów Anny Fotygi, był jeszcze dy- Profesor prawa międzynarodowego z Poznania. Wpro- rektorem Departamentu Strategii i Pla- wadził zwyczaj wizyt międzynarodowych z jedną osobą nowania. W międzyczasie postawił na towarzyszącą. Była to zwykle osoba, karierę naukową i kilkumiesięczne staże zagraniczne. Na zwana w MSZ desk oficerem, zajmu- jego wniosek premier mianował dyrektorem generalnym jąca się tym państwem lub regionem. Andrzeja Papierza, który wpuścił do MSZ ławą swoich by- Delegację uzupełniali na miejscu am- łych kolegów i innych siostrzeńców czy bratanków i wyrę- basador i ewentualnie inni dyplomaci. czył go całkowicie w rządzeniu ministerstwem. Jego zmiany personalne nie były burzli- Kilku naszych kolegów jest mu wdzięcznych, bo to za we. Cenił inteligentnych współpracow- jego kadencji zaczęto znowu wysyłać pracowników mi- ników ze starej ekipy na równi z nowy- nisterstwa na stanowiska ambasadorów. Za czasów jego mi. Zmiany w centrali były w związku poprzednika, Witolda Waszczykowskiego, zdarzało się to z tym niewielkie. Inaczej było na stano- sporadycznie. wiskach ambasadorskich. Wymienił prawie 80%. Mieszkał w apartamencie na ostatnim piętrze budynku Witold Waszczykowski – 21 pkt recepcyjnego MSZ przy ul. Foksal. Pewnego dnia dyżur- Wysoka nota (7 pkt) w rubryce pozy- ny wicedyrektor protokołu dyplomatycznego musiał mu cja Polski w Europie i na świecie wyni- dostarczyć bardzo ważną depeszę. Dzwonił, dobijał się, ka z faktu, że jego kadencja przypadła ale minister, stary kawaler, nie otwierał. Zdecydował się na początek rządów PiS, gdy partnerzy wejść, a drzwi były otwarte. Zastał ministra w podkoszul- jeszcze nie bardzo rozumieli (lub bardzo ce i kalesonach z trokami. Dyrektor został natychmiast rozumieli, ale nie dali tego po sobie po- z krzykiem zwolniony. Depesza była na tyle ważna, że na- znać), co się dzieje w Polsce. Pracował stępnego dnia przywrócono go do pracy.

29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 15 KRAJ

Po odejściu z rządu został przewodniczącym Trybu- i na placówkach. Miał w tym pełne poparcie prezydenta nału Rozjemczego USA-Iran oraz sędzią ad hoc Między- Aleksandra Kwaśniewskiego i nieco mniejsze, by ująć to narodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. delikatnie, SLD. Był wyrozumiały dla szeregowych pra- Zmarł w 2010 r. cowników centrali i ambasad. Wymagający wobec mia- nowanych przez siebie dyrektorów. Grzegorz Schetyna – 24 pkt Nasza punktacja jest zawyżona, Władysław Bartoszewski – 26 pkt ale wynika z dobrej pozycji Polski na Po raz pierwszy został ministrem w 1995 r., bez - świecie i samego ministra w polityce pośrednio ze stanowiska ambasadora w Austrii. Za gra- wewnętrznej. Nie wykorzystał jednak nicą poważany i popularny. W politykę swojej pozycji do poprawy prestiżu krajową się nie angażował. ministerstwa czy jego modernizacji. Jego dwie kadencje, w sumie tylko W polityce kadrowej zajmował się dwuletnie (druga w latach 2000-2001), głównie promowaniem na mniej ważne przebiegały bez większych wstrzą- stanowiska w Instytutach Polskich czy ambasadach swo- sów w ministerstwie. Prezydent ich współpracowniczek i współpracowników. Nie wszyst- Kwaśniewski proponował mu, po kie nominacje dyrektorskie były trafione. Nie można np. wyborach w 1995 r., pozostanie na mianować dyrektorem Departamentu Azji byłego I sekre- stanowisku ministra. On się wahał, tarza w jednym z państw azjatyckich. Na tym stanowi- zdecydował sprzeciw żony. Za czasów sku musi on rozmawiać z takimi tuzami jak ambasadorzy premiera Tuska koordynował z kance- Chin, Japonii czy Tajlandii. Nie przystoi. Lepiej mianować larii premiera, jako sekretarz stanu, politykę wobec Nie- takiego rokującego kandydata na wicedyrektora, potem miec. Zmarł w 2015 r. ambasadora, a na końcu dyrektora departamentu. Tyle czasu Schet nie miał. Włodzimierz Cimoszewicz i Adam Daniel Rotfeld – 28 pkt Dariusz Rosati – 25 pkt To za ich czasów Polska weszła do Unii Europejskiej! Miał i nadal ma wszystkie przymio- Na okres ministrowania Włodzimierza Cimoszewicza przy- ty dobrego ministra spraw zagranicz- pada końcowa, decydująca faza naszych negocjacji akce- nych: inteligencję, dobry stosunek do syjnych i na tym się koncentrował. Potrafił dobrać do tego pracowników, prezencję, nienaganny zadania, najważniejszego w ostatnich dziesięcioleciach, angielski, profesurę SGH czy dyrekto- bardzo dobrych współpracowników. Mniej niestety dbał rowanie w jednej z agend ekonomicz- o rozwój narzędzi informatycznych czy dostęp wszystkich nych ONZ. Prowadził bardzo zrówno- placówek na świecie do informacji o działaniach zagra- ważoną politykę personalną w centrali nicznych Komisji Europejskiej.

wojskowego z czasów Polski Ludo- Moje zdanie odrębne wej. To było skandaliczne. Meller skompromitował się tym gestem jako urzędnik państwowy i jako Na pewno nie dałbym pierwszego człowiek. Obowiązkiem państwa Robert Walenciak miejsca Andrzejowi Olechowskiemu. jest bronić swoich funkcjonariuszy Z prostej przyczyny – nie był w czasie i państwo nie może ich poniżać. On Ten ranking przygotowało dwóch swojego ministrowania politykiem to powinien wiedzieć. Poza tym byli dyplomatów przez lata pracujących samodzielnym, nie miał tej pozycji to ludzie, z którymi Meller wcześniej w MSZ, na różnych stanowiskach w systemie władzy, jaką mieli Ci - wiele lat pracował. Dobrze o nim w centrali i za granicą. Czasami bli- moszewicz i Geremek. Owszem, był mówili, byli wobec niego lojalni. żej, czasami dalej od ministra, ale ważną postacią, bardzo sprawnym Szkoda, że on nie okazał się lojalny zawsze wystarczająco blisko. Podpi- technokratą, ale raczej wykonawcą wobec nich. sali się pseudonimami, tłumacząc, niż liderem. Firmował swoją twarzą Parokrotnie zastanawiałem się, że tak będzie lepiej. Rozumiem tę projekty innych. Poza tym pamiętam dlaczego tak postąpił. Przypuszczam, decyzję. mu zwalnianie, z lekceważeniem pra- że zagrał w tym przypadku inny ro- Ale to z kolei zmusza mnie do do- wa pracy, dyplomatów. Nie było to dzaj lojalności – nagle poczuł, że dania kilku zdań. Pisuję o MSZ od ani eleganckie, ani mądre. bliżej mu do Solidarności, do soli- lat, więc dla wielu czytelników było- Niższą ocenę wystawiłbym też darnościowych korzeni, do tamtych by oczywiste, że jestem współauto- Stefanowi Mellerowi. Za jedną rzecz. czasów. Dlatego w imię PO-PiS od- rem rankingu. Otóż nie jestem, mam Za to, że gdy przyjął od Jarosła - palił komuchów. Wiele razy z takimi zresztą w niektórych sprawach inną wa Kaczyńskiego stanowisko szefa zachowaniami się spotkałem. niż jego twórcy opinię (choć chylę MSZ, wykonał jeden paskudny gest Podobnym przypadkiem jest Wi- czoła przed ich znajomością MSZ – odwołał nagle grupę ambasadorów told Waszczykowski. Po raz pierw- i świata dyplomacji). Moja ocena wy- z argumentacją, że są to byli współ- szy usłyszałem o nim w Brukseli. nika z nieco innej perspektywy. pracownicy wywiadu cywilnego lub Że chodzi i podgryza swojego

16 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021 KRAJ

Prowadził bardzo zrównoważoną po- i internetu był wtedy (a mieliśmy rok 2008) cudem, nie- litykę personalną w centrali i na placów- dostępnym nawet dla kolegów z wielu państw UE. Za je- kach. Miał w tym całkowite poparcie go czasów przeprowadzono w 2009 r. ostatnią regulację prezydenta Aleksandra Kwaśniewskie- płac w ministerstwie. go i znów nieco mniejsze, delikatnie Jego ocenę w zakresie infrastruktury obniżają bezsen- ujmując, rządzącego SLD. W pewnym sowna sprzedaż byłych ambasad w Bonn i Brukseli, de- sensie promotor kariery politycznej Ra- sant ludzi z resortu obrony na stanowiska dyrektorskie dosława Sikorskiego. Ten na orbitę mi- i ambasadorskie oraz likwidacja wielu ambasad (m.in. nisterialną wskoczył, gdy Cimoszewicz w Ułan Bator, która ma być ponownie otwarta) i konsu- wycofał w 2001 r. jego kandydaturę na latów generalnych (m.in. w Sajgonie i Karaczi) w 2008 r. ambasadora w Belgii. Wymieniamy tylko niektóre placówki i tylko w Azji, która W sprawach personalnych potrafił w tym okresie stała się najważniejszym, nie tylko gospo- działać błyskawicznie. Przykład? Gdy darczo, kontynentem na świecie, co minister, jako znawca żona ambasadora RP w Erywaniu, Moł- polityki zagranicznej USA, powinien był zauważyć choćby dawianka, w trakcie przyjęcia dyploma- w deklaracjach Baracka Obamy. tycznego dała po twarzy żonie naszego konsula, bo podejrzewała ją o chęć na- Bronisław Geremek – 29 pkt wiązania romansu z jej mężem, Cimo- „Wujek Bronek”, „korporacja Ge- szewicz odwołał ambasadora i konsula remka” – te określenia nie są nie - w trybie natychmiastowym. uzasadnione. Miał duży wpływ na Minister Adam Daniel Rotfeld był bardzo znany, szano- politykę kadrową, jeszcze zanim zo- wany i lubiany za granicą, ale w kraju nie miał siły poli- stał ministrem. Na początku lat 90., tycznej, by pewne sprawy podjąć i przeforsować. aż do 1997 r., był przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu. Radosław Sikorski – 28 pkt Awansował swoich, ale wzorowo, Ma olbrzymie zasługi w moderniza- w ramach kohabitacji, współpracował cji ministerstwa, zwłaszcza jego infor- z prezydentem Aleksandrem Kwaśniewskim. Na jednego matyzacji. To za jego czasów (dopiero!) awansowanego ambasadora sugerowanego przez kance- wszyscy pracownicy MSZ w centrali larię prezydenta Kwaśniewskiego trzech było kandydata- i na placówkach dostali osobiste ad- mi ministra. Za jego czasów Polska weszła w 1999 r. do resy mejlowe w domenie msz.gov.pl, NATO, co również było m.in. efektem wzorowej współ- a wszystkie placówki dostęp do mate- pracy z prezydentem. Nie bez znaczenia była przy tym riałów Unii Europejskiej. Telefon Black- jego osobowość czy bardzo dobra znajomość z sekretarz Berry z dostępem do poczty służbowej stanu Madeleine Albright. bezpośredniego przełożonego, am- Europejskiego, najbliższą współ- pierwsze kroki związane z Akademią basadora RP przy NATO, Andrzeja pracowniczką Waszczykowskiego, Dyplomatyczną czy chociażby pro- Towpika. Zresztą świetnego dyploma- absolutnie dyspozycyjną i lojalną. ste rozporządzenie, że każdy wyjeż- tę, powszechnie szanowanego. Skoń- Potem została ambasadorem w Pra- dżający na placówkę musi wpierw czyło się tym, że gdy Waszczykowski dze i stamtąd odwołano ją pod za- zdać egzamin ze znajomości języ- poszedł skarżyć na Towpika do amba- rzutem mobbowania podwładnych. ka obcego. A urzędnik w centrali sady USA, odwołano go do kraju. Ku Ma sprawę karną. Nie zauważyłem, ma dwa lata na zdobycie wymaga- zadowoleniu Amerykanów… by Waszczykowski kiwnął w jej nych certyfikatów. Dziś to standard Ale ważniejsze, jeśli chodzi sprawie palcem, a jestem pewien, nieosiągalny. o Waszczykowskiego, jest to, że nie że gdyby bardzo się zaangażował, To prof. Rotfeld (też trzeba wyje- sprawdził się jako lider zespołu. Gdy toby ją wybronił. chać za granicę, by zobaczyć, jak jest przejął MSZ, ułożył sobie jego struk- A teraz kilka zdań o tych, których w świecie dyplomatycznym poważa- turę, to on decydował o nominacjach bym wyróżnił. Na pewno wielką po- ny) powiedział, że państwa średniej dyrektorskich, to on ściągnął do dy- stacią polskiej dyplomacji był Broni- wielkości, takie jak Polska, muszą plomacji grupę ludzi z zewnątrz. Gdy sław Geremek. Ale żeby to odczuć, szczególną wagę przywiązywać do stracił stanowisko, zadowolił się trzeba było obserwować go w Bruk- jakości dyplomacji. Te małe nie mu- mandatem europosła, a ludzi, którzy seli, w Paryżu, w Waszyngtonie… szą – bo niewielka jest ich perspek- mu zaufali, zostawił na lodzie. Na pa- Przez zachodnich polityków był trak- tywa. Te duże z kolei w ogóle nie stwę zemsty dyrektora generalnego towany ze szczególną rewerencją, muszą się liczyć z mniejszymi, z racji Andrzeja Papierza. mógł grać wyżej, niż upoważniała go potęgi łatwo im załatwić, co chcą, Skandaliczny, uwłaczający Polsce, pozycja Polski. błędy ich dyplomatów są więc mało jest tryb, w jakim Papierz odwoływał Myślę również dobrze o Wło - zauważalne. ambasadorów wysuniętych przez dzimierzu Cimoszewiczu i Adamie Trochę żal, że praca i starania ta- Waszczykowskiego. Skandalem jest Danielu Rotfeldzie. Ich czas w MSZ kich ludzi poszły na marne. też sprawa Barbary Ćwioro, któ - był także próbą budowy zawodo - ra była dyrektorem Departamentu wego korpusu dyplomatów, to były [email protected]

FOT. EPA/PAP, KRZYSZTOF ŻUCZKOWSKI (10), MSZ.GOV.PL, AFP/EAST NEWS, ANDRZEJ HULIMKA/REPORTER, STEFAN MASZEWSKI/REPORTER 29.03-5.04.2021 PRZEGLĄD 17 KRAJ

Andrzej Olechowski – 30 pkt Stosując wspomnianą wyżej gradację Jego silna pozycja w polityce wewnętrznej wynikała z poparcia Lecha funkcjonującą w MSZ, przyznalibyśmy na- Wałęsy i zajmowanego poprzednio stanowiska ministra finansów. A pozy- stępujące oceny: cja za granicą – z przeszłości finansisty i pracy w Nowym Jorku w Banku Znacznie poniżej oczekiwań: Światowym oraz UNCTAD w Genewie. Anna Fotyga, Zbigniew Rau, Jacek W młodości był kierownikiem artystycznym ze- Czaputowicz społu Trzy Korony, dziennikarzem radiowym i pre- Rekomendacja – nie awansować zenterem muzycznym Programu III Polskiego Radia, Poniżej oczekiwań: z czego wynikała zapewne jego bezpośredniość Witold Waszczykowski w kontaktach międzyludzkich. Rekomendacja – nadal rokuje dobrze, Walczył ze swoimi kolegami z rządu o rozdzielenie pod warunkiem większej samodzielności w MSZ stanowisk urzędniczych (do dyrektora de - politycznej partamentu) i politycznych, czyli podsekretarzy i se- Poniżej oczekiwań: kretarzy stanu. Jego oponentem w tej sprawie był Grzegorz Schetyna m.in. Leszek Miller, wtedy minister pracy i polityki Rekomendacja – nie nadaje się do pracy socjalnej. Za czasów Olechowskiego MSZ otworzy- w dyplomacji, w polityce tak ło się, również za pośrednictwem ogłoszeń w prasie, na młodych ludzi. Zgodnie z oczekiwaniami: Kryteria były jasne: wiek do 35 lat, bardzo dobra znajomość co najmniej Stefan Meller dwóch języków obcych, studia wyższe i – oczywiście – uzyskanie od UOP Powyżej oczekiwań: tzw. dopuszczenia. Wielu pozyskanych wówczas ludzi pracuje w MSZ do Krzysztof Skubiszewski, Andrzej Ole- dzisiaj, a zaczynali na najniższych szczeblach. chowski, Władysław Bartoszewski, Przeprowadził jedyną znaczącą podwyżkę płac na placówkach w historii Dariusz Rosati, Bronisław Geremek, III RP. Na przykład uposażenie II sekretarza wzrosło z haniebnych 600 do Włodzimierz Cimoszewicz, Adam Daniel 1000 dol. Do dzisiaj uposażenie naszych dyplomatów znacznie odstaje od Rotfeld, Radosław Sikorski zarobków kolegów choćby z Węgier, Czech czy Słowacji. Wszyscy mieli w sumie pozytywny Wielu zaimponowała jego odwaga cywilna. Przyznał się do współpracy wpływ na politykę zagraniczną Polski i funk- z wywiadem PRL podczas pracy w Genewie i Nowym Jorku. Nie przeszko- cjonowanie MSZ. A klasyk podsumowałby dziło mu to w kandydowaniu na prezydenta czy w zakładaniu Platformy tak: plusy dodatnie przeważają u ocenia- Obywatelskiej. nych nad plusami ujemnymi! To za jego czasów aplikowaliśmy o członkostwo w UE, a nasze starania o NATO nabrały realnego kształtu. Andrzej Kowalski, Jerzy J. Wiśniewski

18 PRZEGLĄD 29.03-5.04.2021