Programu Ochrony Środowiska Dla Gminy Celestynów

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Celestynów na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2020

czerwiec 2013 r. Autor: mgr El żbieta Haponiuk

1 WST ĘP ...... 5

1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 5 1.2 CEL , ZAKRES I FUNKCJE PROGRAMU ...... 6 1.3 METODYKA OPRACOWANIA PROGRAMU ...... 8

2 PODSTAWOWE INFORMACJE CHARAKTERYZUJ ĄCE OBSZAR GMINY CELESTYNÓW .. 9

2.1 POŁO ŻENIE GEOGRAFICZNE ...... 9 2.2 SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 11 2.3 GOSPODARKA LE ŚNA ...... 11 2.4 TURYSTYKA ...... 14 2.5 PRZEMYSŁ ...... 16 2.6 RYNEK PRACY ...... 19

3 OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA GMINY CELESTYNÓW ...... 20

3.1 ZASOBY WODNE ...... 20 3.1.1 WODY POWIERZCHNIOWE ...... 20 3.1.1.1 Stan aktualny ...... 20 3.1.2 STAN ŚRODOWISKOWY WÓD PODZIEMNYCH ...... 21 3.1.2.1 Zagro żenia ...... 27 3.1.2.2 Wnioski ...... 28 3.2 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 28 3.2.1 EMISJA , EMISJA NISKA I IMISJA ...... 28 3.2.1.1 Stan aktualny ...... 28 3.2.1.2 Zagro żenia ...... 32 3.2.1.3 Wnioski ...... 32 3.3 POWIERZCHNIA ZIEMI ...... 33 3.3.1 GLEBY ...... 33 3.3.1.1 Stan aktualny ...... 33 3.3.1.2 Zagro żenia ...... 36 3.3.1.3 Wnioski ...... 37 3.3.2 ZASOBY SUROWCÓW NATURALNYCH ...... 37 3.3.2.1 Stan aktualny ...... 37 3.4 WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE ...... 37 3.4.1 LASY ...... 37 3.4.2 FORMY OCHRONY PRZYRODY ...... 38 3.4.2.1 Rezerwaty przyrody ...... 39 3.4.2.2 Parki krajobrazowe ...... 41 3.4.2.3 Obszary chronionego krajobrazu ...... 42 2

3.4.2.4 Pomniki Przyrody ...... 43 3.4.2.5 Użytki ekologiczne ...... 46 3.4.2.6 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 ...... 47 3.4.2.6.1 Bagna Celestynowskie ...... 47 3.4.2.6.2 Bagno Całowanie (ob. ptasi) ...... 49 3.4.2.6.3 Bagno Całowanie (ob. siedliskowy) ...... 50 3.4.3 ZAGRO ŻENIA OBSZARÓW CHRONIONYCH ...... 51 3.5 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 53 3.5.1 GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 53 3.5.1.1 Zaopatrzenie w wod ę ...... 53 3.5.1.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków ...... 54 3.5.2 CIEPŁOWNICTWO ...... 55 3.5.3 GAZOWNICTWO ...... 55 3.5.4 GOSPODARKA ODPADAMI ...... 55 3.5.5 HAŁAS ...... 57 3.5.6 PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 58 3.5.7 KOMUNIKACJA I TRANSPORT ...... 59 3.6 ZAGRO ŻENIE POWODZIOWE ...... 60 3.7 ZAGRO ŻENIE PO ŻAROWE ...... 60 3.8 POWA ŻNA AWARIA PRZEMYSŁOWA ...... 61 3.9 TRANSPORT SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH ...... 61 3.10 BIOTECHNOLOGIA I ORGANIZMY ZMODYFIKOWANE GENETYCZNIE ...... 61

4 EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 63

5 ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I OBOWI ĄZKI SAMORZ ĄDÓW W ZAKRESIE SPRAW ZWI ĄZANYCH Z OCHRON Ą ŚRODOWISKA ...... 66

6 PODSUMOWANIE ANALIZY STANU OBECNEGO ...... 72

6.1 ANALIZA SWOT ...... 72

7 ZAŁO ŻENIA WYJ ŚCIOWE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 73

7.1 CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ PA ŃSTWA ...... 73 7.2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO NA LATA 2011-2014 Z UWZGL ĘDNIENIEM PERSPEKTYWY DO 2018 R...... 74 7.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU OTWOCKIEGO NA LATA 2012 – 2015 Z PERSPEKTYW Ą DO ROKU 2019 R...... 75

8 USTALENIA PROGRAMU ...... 77

8.1 PRIORYTETY I DZIAŁANIA EKOLOGICZNE ...... 78 3

8.2 PROGRAM ZADANIOWY ...... 79

9 UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU ...... 84

9.1 UWARUNKOWANIA PRAWNE ...... 84 9.2 UWARUNKOWANIA EKONOMICZNE ...... 84 9.3 PLANOWANIE PRZESTRZENNE ...... 87 9.4 UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE ...... 87 9.5 MONITORING WDRA ŻANIA PROGRAMU ...... 88 9.6 WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA EFEKTYWNO ŚCI AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY CELESTYNÓW ...... 88

10 SPIS MAP ...... 90

11 SPIS RYSUNKÓW ...... 90

12 SPIS TABEL ...... 90

13 SPIS WYKRESÓW ...... 91

1 Wst ęp

1.1 Podstawa opracowania Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwi ązywaniu istniej ących problemów, a tak że przeciwdziała ć zagro żeniom, które mog ą pojawi ć si ę w przyszło ści. „Program Ochrony Środowiska dla gminy Celestynów na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020” jest jednocze śnie planem strategicznym do roku 2020, jak i te ż planem wdro żeniowym na lata 2013 – 2016. Jest te ż aktualizacj ą i kontynuacj ą dotychczasowego „Programu Ochrony Środowiska Gminy Celestynów na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2013-2016” - uchwała Nr 305/10 Rady Gminy Celestynów z dnia 25 maja 2010 r. Zgodnie z art. 17 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. ( Dz.U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150, z pó źn. zm.) niniejszy program został opracowany zgodnie z „Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Polityka ekologiczna to dokument strategiczny, który przez okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych wskazuje kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowisku naturalnemu. Najwa żniejsze działania priorytetowe zawarte w „Polityce ekologicznej pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 na najbli ższe 4 lata, w tym m.in.: 1. zako ńczenie prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach ESE Natura 2000 w pierwszym kwartale 2009 roku, 2. przyj ęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE, 3. zamkni ęcie do ko ńca 2009 roku wysypisk nie spełniaj ących wymogów UE, 4. wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówie ń, 5. wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochron ę środowiska i pozwoli na kontrol ę przestrzegania prawa, Wśród priorytetów polityki ekologicznej znajduj ą si ę tak że nast ępuj ące działania: 1. wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjno ści w ochronie środowiska, 2. przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji, 3. zwi ększenie retencji wody, 4. opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, 5. promocja wykorzystania metanu z pokładu w ęgla, 6. ochrona atmosfery, 7. ochrona wód, 8. gospodarka odpadami, 9. modernizacja systemu energetycznego. 5

Polityka ekologiczna pa ństwa podejmuje wyzwania, w tym dotycz ące: 1. realizacji zało żeń dyrektywy unijnej CAFE, dotycz ącej ograniczenia emisji pyłów i o konieczno ści redukcji o 75 % ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych, 2. sporz ądzania map akustycznych dla wszystkich miast powy żej 100 tysi ęcy mieszka ńców i opracowania planów walki z hałasem, 3. prac nad dokumentem dotycz ącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek, czyli o wdra żaniu rozporz ądzenia REACH. Wdro żenie Programu umo żliwi osi ągni ęcie celów zało żonych w tej polityce oraz realizacj ę zasad, a tak że stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urz ądze ń słu żą cych ochronie środowiska naturalnego, spełniaj ącego wymagania okre ślone w przepisach o ochronie środowiska. Zgodnie z artykułem 17. ust. 1 ustawy Prawo Ochrony Środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa organ wykonawczy gminy – wójt sporz ądza gminny programy ochrony środowiska uwzgl ędniaj ąc wymagania artykułu 14 w/w ustawy, tj.: na podstawie aktualnego stanu środowiska okre śla w szczególno ści: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe .

1.2 Cel, zakres i funkcje Programu Głównym celem Programu Ochrony Środowiska dla gminy Celestynów na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020 zwanego dalej Programem, jest okre ślenie polityki zrównowa żonego rozwoju gminy Celestynów, która ma by ć realizacj ą Polityki ekologicznej pa ństwa w latach 2009- 2012 z perspektyw ą do roku 2016 oraz Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2018 uchwalonego przez Sejmik Województwa Mazowieckiego 13 kwietnia 2012 r. Uchwał ą Nr 104/12. na obszarze gminy. Dokument w pełni odzwierciedla tendencje europejskiej polityki ekologicznej, której główne cele to: zasada zrównowa żonego rozwoju, zasada równego dost ępu do środowiska postrzegana w kategoriach: sprawiedliwo ści pokoleniowej sprawiedliwo ści mi ędzypokoleniowej i mi ędzygrupowej, równowa żenia szans mi ędzy człowiekiem i przyrod ą

zasada przezorno ści, zasada uspołecznienia i subsydiarno ści zasada prewencji zasada „zanieczyszczaj ący” płaci zasada skuteczno ści ekologicznej i ekonomicznej. Program uwzgl ędnia uwarunkowania zewn ętrzne i wewn ętrzne, w tym ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, okre śla priorytetowe działania ekologiczne oraz harmonogram zada ń ekologicznych. Poni żej przedstawiony jest tak że dokładny opis uwarunkowa ń realizacyjnych dokumentu, jego wdro żenie, ewaluacja i monitoring. Główne funkcje Programu Ochrony Środowiska dla gminy Celestynów na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020 to: realizacja polityki ekologicznej pa ństwa na terenie gminy Celestynów strategiczne zarz ądzanie gmin ą w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami wdra żanie zasady zrównowa żonego rozwoju przekazanie informacji na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska, przedstawienie problemów i zagro żeń ekologicznych, proponuj ąc sposoby ich rozwi ązania w okre ślonym czasie, podstawa do ubiegania si ę o środki finansowe z funduszy krajowych i zagranicznych, organizacja systemu informacji o stanie środowiska i działa ń zmierzaj ących do jego poprawy. Program obejmuje nast ępuj ące zagadnienia merytoryczne: ochron ę środowiska przyrodniczego gospodark ę le śną, gospodark ę wodn ą, ochron ę środowiska przed zanieczyszczeniami, sprawy bezpiecze ństwa ekologicznego, kształtowania świadomo ści ekologicznej, propagowania proekologicznych form działalności gospodarczej

1.3 Metodyka opracowania Programu W zwi ązku z tym, że istnieje ścisła zale żno ść pomi ędzy stanem środowiska, jako ści ą jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym istnieje ścisła zale żno ść pomi ędzy jako ści ą jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym, w programie zaprezentowano: podej ście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, podej ście integralne, dotycz ące okre ślenia działa ń niezb ędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, zwi ązanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy. Przy opracowywaniu Programu uwzgl ędniono: zało żenia, kierunki rozwoju, zadania oraz inne dane istotne przy sporz ądzaniu dokumentu, wynikaj ące, m.in. z nast ępuj ących opracowa ń, tj.: Programu Ochrony Środowiska Gminy Celestynów na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy Celestynów na lata 2008-2032. Strategii Rozwoju Gminy Celestynów Planu odnowy miejscowo ści Celestynów na lata 2009-2016 a tak że obowi ązuj ących przepisów prawnych, dotycz ących ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Ponadto przy sporz ądzaniu niniejszego dokumentu uwzgl ędnione zostały: Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016. Programu Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2018 Informacje zawarte w ankiecie wypełnionej przez pracowników Urz ędu Gminy w Celestynowie, Dane statystyczne z Głównego Urz ędu Statystycznego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Pa ństwowej Stra ży Po żarnej i Pa ństwowego Instytutu Geologicznego. W oparciu o przeprowadzon ą analiz ę aktualnego stanu środowiska dokonano: analizy słabych i mocnych stron oraz szans i zagro żeń gminy metod ą analizy SWOT, okre ślenia środowiska zewn ętrznego – scharakteryzowano uwarunkowania realizacyjne Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno – instytucjonalnych oraz źródeł finansowania zewn ętrznego, zdefiniowano priorytety ochrony środowiska, skonkretyzowano priorytety przez sformułowanie listy zada ń, opracowano system monitorowania Programu.

2 Podstawowe informacje charakteryzuj ące obszar gminy Celestynów

2.1 Poło żenie geograficzne 1 Gmina Celestynów poło żona jest w województwie mazowieckim, w powiecie otwockim. Jest to gmina wiejska, powstała w 1952 r. W skład gminy Celestynów wchodzi 15 miejscowo ści: 1. Celestynów, 2. Dąbrówka, 3. Dyzin, 4. Glina, 5. Jatne, 6. Lasek, 7. Ostrowik, 8. Ostrów, 9. Podbiel, 10. Pogorzel, 11. Ponurzyca, 12. Regut, 13. Stara Wie ś, 14. Tabor, 15. Zabie żki. Gmina oddalona jest ok. 40 km od centrum Warszawy na szlaku Warszawa – Dęblin. Ł ączno ść ze stolic ą zapewnia: elektryczna kolej podmiejska oraz prywatne linie autobusowe. Niemal cały jej obszar znajduje si ę w granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Jej cz ęść centralna i wschodnia poło żona jest na Równinie Garwoli ńskiej, a zachodnia terenach pradoliny Wisły. Gmina Celestynów liczy 89 km 2 kw. powierzchni i zamieszkuje j ą ponad 11 tysi ęcy mieszka ńców. 51,9% powierzchni gminy stanowi ą lasy, z czego ponad 86% to lasy sosnowe. Pozostałe 36% to u żytki rolne o ró żnej klasie ziemi.

1 http://www.celestynow.pl 9

Rysunek 1 Plan Gminy Celestynów

Źródło: http://www.celestynow.pl

2.2 Sytuacja demograficzna Gmina Celestynów jest gmin ą wiejsk ą o powierzchni administracyjnej 89 km 2. Na dzie ń 31 XII 2012 roku 2 zamieszkuje j ą faktycznie 11547 mieszka ńców. Udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym wynosi 20,1%, w wieku produkcyjnym 64,3%, poprodukcyjnym 15,6% ogółu ludno ści zamieszkuj ącej gmin ę. Graficznym obrazem tej sytuacji jest poni ższy wykres .

15,60% 20,10% ludno ść w wieku przedprodukcyjnym ludno ść w wieku produkcyjnym 64,30% ludno ść w wieku poprodukcyjnym

Wykres 1 Liczba ludno ści w grupach: przedprodukcyjnej, produkcyjnej i poprodukcyjnej na terenie gminy Celestynów

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.stat.gov.pl stan na 31 XII 2012.

2.3 Gospodarka le śna Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy na dzie ń 31.12.2012 wynosi 4 690,5 ha. Średnia lesisto ść gminy wynosi 51,9%. W porównaniu lesisto ść województwa mazowieckiego w roku 2012 wg GUS wyniosła 22,9%, a lesisto ść powiatu otwockiego 29,80%. Gmina Celestynów charakteryzuje si ę wi ęc wi ększ ą lesisto ści ą ni ż powiat otwocki, czy województwo mazowieckie. Najwi ększa cz ęść lasów jest prywatna – 55,56 %, lasy będące własno ści ą Skarbu Pa ństwa stanowi ą 44,14%, sama Gmina Celestynów jest wła ścicielem 0,3% ogólnej powierzchni lasów.

Tabela 1 Struktura własno ści lasów na terenie gminy Celestynów

Powierzchnia lasów ogółem [ha] 4 615,40 100,00%

Powierzchnia lasów b ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa 2 037,40 44,14%

Powierzchnia lasów b ędących własno ści ą gminy 14,00 0,30%

2 www.stat.gov.pl 11

Powierzchnia lasów prywatnych [ha] 2564 55,55%

Źródło: stat.gov.pl

Powierzchnia lasów będących własno ści ą 44,14% Skarbu Pa ństwa

55,55% Powierzchnia lasów będących własno ści ą gminy Powierzchnia lasów prywatnych 0,30%

Wykres 2 Struktura własno ściowa lasów na terenie gminy Celestynów [%]

Lasy Gminy Celestynów znajduj ę si ę w obr ębie działania Nadle śnictwa Celestynów, które swym zasi ęgiem obejmuje 9 gmin. W skład Nadle śnictwa wchodz ą dwa obr ęby le śne: Celestynów i Kotwica, w skład których wchodzi 7 le śnictw. W obr ębie Celestynów: Le śnictwa Zbójna Góra, Otwock, Torfy i Celestynów, w obr ębie Kotwica: Le śnictwa Czarci Dół, Rogalec i Sobienie. Wi ększo ść obszaru nadle śnictwa Celestynów jest silnie zurbanizowana i obejmuje tereny o wysokim zag ęszczeniu ludno ści, co ma swoje odbicie w działaniu nadle śnictwa. Problemy „dzikich wysypisk śmieci”, nielegalna jazda quadami po lesie, dewastacja tablic i koszy na śmieci to tylko niektóre z problemów, z jakimi musza si ę boryka ć pracownicy nadle śnictwa. Nieprzestrzeganie przepisów le śnych przez odwiedzaj ących, zwi ększa ryzyko zaprószenia ognia. Na terenie nadle śnictwa co roku odnotowuje si ę blisko 100 po żarów lasów. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która stanowi 91,6% powierzchni le śnej. Do pozostałych gatunków nale żą min.: brzoza, d ąb i olsza. Dodatkowo miejscowo wyst ępuj ą tak że świerk, modrzew, daglezja, buk, d ąb czerwony, grab, jesion, akacja, wierzba, lipa, topola, osika, wi ąz i jawor, jednak udział powierzchniowy tych gatunków w składzie gatunkowym stanowi mniej ni ż 1%.

Mapa 1 Le śnictwa na terenie obr ębu Celestynów i Kotwica Źródło: http://celestynow.warszawa.lasy.gov.pl/web/celestynow/17

2.4 Turystyka 3 Osi ą Gminy jest linia kolejowa z Warszawy do Lublina. Stanowi ona najdogodniejsze poł ączenie z Warszaw ą. Dzi ęki niej tury ści, nawet w du żej liczbie i z rowerami mog ą swobodnie dotrze ć w serce Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Równie ż mieszka ńcy aglomeracji warszawskiej mog ą aktywnie sp ędzi ć wolny czas w soboty i niedziele.

Szlaki turystyczne na terenie gminy Celestynów:

1. „SZLAK PEJZAŻOWY” szlak zielony Kołbiel – Otwock całkowita długość 31 km.

Kołbiel (0,0 km), Celestynów (13.0 km), Lasek (17,0 km), Okoły (24,0 km), Otwock (31.0 km). Jest to jeden z bardziej urozmaiconych szlaków podwarszawskich, pozwalaj ący si ę zapozna ć z prawie wszystkimi formami krajobrazu w okolicach Otwocka. Dolina Świdra, kraw ędź wysoczyzny, tereny aluwialne z licznymi wydmami, zró żnicowane zbiorowiska le śne, torfowiska, ł ąki nadrzeczne i pola uprawne – to wszystko czeka na turyst ę na szlaku. Ró żne typy zabudowy wsi i miast oraz nadal żywe elementy kultury ludowej dodatkowo uatrakcyjniaj ą szlak dla uwa żnego obserwatora. Trasa szczególnie pi ęknie si ę prezentuje wiosn ą i wczesn ą jesieni ą. Cały szlak mo żna podzieli ć na dwa odcinki. 2. ,, SZLAK CZARTÓW MAZOWIECKICH" szlak zielony Zabie żki – Kołbiel PKP całkowita długo ść 17.5 km Zabie żki (0,0 km), Czarci Dół (7,0 km), Ponurzyca (9,8 km), Las Ponurzycki (14,5 km), Kołbiel PKP (19.0 km). Szlak turystyczny na ka żdą por ę roku. Przydatny dla wycieczek jednodniowych zarówno indywidualnych jak i grupowych. W zimie polecany dla narciarzy. Du że walory krajoznawcze i krajobrazowe. Trasa prowadzi cały czas w granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego i obok dwóch rezerwatów przyrody. Przebiega przez pofałdowany teren wysoczyzny lodowcowej i przez jedn ą z najbardziej malowniczych wiosek mazowieckich Ponurzyc ę. Liczne stanowiska archeologiczne. 3. "SZLAK WIEJSKI" szlak żółty Stara Wie ś – Osieck całkowita długo ść 20.7 km Stara Wie ś (0,0 km), Lasek (4,0 km), Regut (7,0 km), Ponurzyca (13,9 km), Czarci Dół (16.7 km), Osieck (20.7 km). Bardzo malowniczy szlak poprowadzony wzdłu ż kraw ędzi doliny Wisły, w śród typowego pejza żu kulturowego, po śród pól o ł ąk w mocno pofałdowanym terenie. Malowniczo poło żone wioski, liczne punkty widokowe i liczne zabytki architektury szczególnie wiejskiej. Szlak najpi ękniejszy pó źną wiosna i latem przy pełnym sło ńcu. Nie pozbawiony uroku tak że śnie żną zim ą. Zim ą ciekawy szlak narciarski. Trzeba uwa żać na znaki za Regutem i w okolicach Ponurzycy. Praktycznie cały poło żony w granicach Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. 4. "WARSZAWSKA OBWODNICA TURYSTYCZNA''szlak czerwony Góra Kalwaria – Warszawa Rembertów całkowita długo ści 54.3 km. Góra Kalwaria (0,0 km), Otwock Wielki (10,1

3 http://www.celestynow.pl 14

km), Jezioro Czarne (15,7 km), Biała Góra (17,8 km), Okoły (20.3 km), Pogorzel Warszawska (22.1 km), Otwock Meran (26.6 km), Warszawa Rembertów (54.3 km). Jest to odcinek 5 Warszawskiej Obwodnicy Turystycznej. Szlak o wybitnych walorach dydaktycznych, pozwalaj ący na poznanie ró żnych krajobrazów w dolinie Wisły na południowy – wschód od Warszawy. Na trasie ró żne typy krajobrazu i ró żne ekosystemy przyrodnicze. Wi ększo ść trasy przebiega lasami po śród wydm i torfowisk. Trzy rezerwaty przyrody " Świder", "Na Torfach", "Łachy Brzeskie", liczne parki i pomniki przyrody (np. Bartek Mazowiecki w Emowie) s ą dodatkow ą atrakcj ą. Kilka miejsc zwi ązanych z histori ą Polski, z 1863, 1917, 1920, 1939, 1944 r. Kilka bardzo cennych zabytków w Wi ązownie, Otwocku Wielkim i Górze Kalwarii. Szlak ciekawy o ka żdej porze roku. Odcinek od Jeziora Czarnego do Góry Kalwarii bardzo ładny podczas wiosennego kwitnienia jabłoni, natomiast zim ą nie zalecany. Zim ą w okolicach Wawra i Wi ązowny dobre tereny dla amatorów narciarstwa. Dla kolarzy niektóre miejsca nie przejezdne. 5. ROWEROWY "SZLAK BORÓW NADWI ŚLA ŃSKICH" Warszawa Rado ść – Pilawaszlak koloru czerwonego całkowita długo ść 67 km. Warszawa Rado ść (0,0 km), Otwock Ratusz (20,0 km), BEE „Torfy” (23,8 km), Kamie ń Le śnika (25,7 km), D ąbrowiecka Góra (27,4 km), Dąbrówka (29,7 km), Celestynów Radzin (31,7 km), Celestynów (33,1 km), Rez. Żurawinowe Bagno (36,5 km), Regut Rynek (39,8 km), Podbiel Kamionki (42,4 km), Ponurzyca I (44,8 km), Ponurzyca II (47,0 km), Czarci Dół (48,1 km), Osieck PKP (51,1 km), Pilawa PKP (67,0 km). Szlak długodystansowy o znaczeniu ponad regionalnym. Przebiega przez cały powiat otwocki z północy na południe przez Lasy Wawerskie, Otwockie, Celestynowskie i Osieckie. Na trasie wyst ępuje ró żnorodno ść zespołów le śnych, form krajobrazu i liczne zabytki architektury. Liczne miejsca zwi ązane ze sławnymi lud źmi i znanymi wydarzeniami historycznymi. Poł ączenia z innymi szlakami turystycznymi zarówno pieszymi jak i rowerowymi. Liczne rezerwaty przyrody na trasie i ście żki dydaktyczne podnosz ą atrakcyjno ść trasy. Cały szlak mo żna podzieli ć wygodnie na odcinki w Otwocku i Celestynowie. Najlepiej przeby ć cał ą tras ę pó źną wiosn ą b ądź wczesnym latem. 6. "SZLAK BORÓW NADWI ŚLA ŃSKICH" Szlak niebieski Glinianka – Garwolin całkowita długo ść 80 km. Glinianka (0.0 km), Otwock (24.0 km), rez. „Na Torfach” (29.4 km), Jezioro Czarne (31.2 km), Lasek (38.7 km), Celestynów PKP (42.5 km), Regut (45.5 km), Las Ponurzycki (50.3 km), Zabie żki (54.0 km), Osieck (61.7 km), Garwolin (80.0 km). Szlak o znaczeniu ponadregionalnym. Bardzo bogaty w walory krajoznawcze. Przebiega przez przełomowy odcinek Świdra i w kierunku południowo – wschodnim przez samo serce lasów składaj ących si ę dawniej na Puszcz ę Osieck ą. Na szlaku wyst ępuje ró żnorodno ść zespołów le śnych borów sosnowych od suchych poprzez świe że i mieszane po wilgotne. Rosn ą tu unikatowe na Mazowszu wilgotne bory sosnowe z domieszk ą świerka. Pozwala dokładnie pozna ć najciekawsze fragmenty Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Atrakcyjny o ka żdej porze roku. Odcinek wzdłu ż Świdra najlepiej zwiedza ć pó źną wiosna lub wczesnym latem natomiast okolice Ponurzycy warto odwiedzi ć wiosn ą, jesieni ą i zim ą. 15

Szczególnie du żej urody ze wzgl ędu na krajobraz jest odcinek z Zabie żek do Garwolina. Na trasie liczne rezerwaty przyrody i bogactwo zabytków architektury m.in. w Gliniance, Otwocku, Osiecku i Garwolinie. Szlak mo żna dowolnie podzieli ć na kilka odcinków odpowiadaj ących indywidualnym upodobaniom i mo żliwo ściom. Polecany turystom pieszym i rowerowym oraz miejscami narciarzom.

Ście żki przyrodnicze na terenie gminy Celestynów: 1. Ście żka przyrodnicza rowerowa „Przez lasy celestynowsko-otwockie ” Pocz ątek ście żki znajduje si ę na stacji PKP w Celestynowie a zako ńczenie pod Baz ą Edukacji Ekologicznej „Torfy”. Ście żka wiedzie przez kompleks borów celestynowsko - otwockich i ukazuje cenne historycznie zabytki z okresu mi ędzywojennego i II Wojny Światowej. Całkowita długo ść ście żki wynosi 10 km. 2. Ście żka przyrodnicza rowerowa ,,Celestynowskie rezerwaty” Pocz ątek i koniec ście żki znajduje si ę przy stacji PKP w Celestynowie. Ście żka prowadzi wokół malowniczo poło żonej miejscowo ści Celestynów, otoczonej przez kompleks lasów z 3 le śno- torfowiskowymi rezerwatami przyrody oraz wie ś Skorupy, kultywuj ącą folklor kołbielski. Całkowita jej długo ść wynosi ok. 14,5 km. 3. Ście żka dydaktyczna piesza "Łab ędzim szlakiem" przy Bazie Edukacji Ekologicznej "Na Torfach". Ście żka dydaktyczna "Łab ędzim szlakiem" wiedzie przez uroczysko torfowe, jeden z najpi ękniejszych zak ątków MPK. Mo żna na niej pozna ć bogat ą faun ę i flor ę śródle śnego jeziorka potorfowiskowego wraz z otaczaj ącymi go borami. 4. Ście żka przyrodnicza piesza „Po Bagnie Całowanie”. Z Podbieli wytyczona została ście żka dydaktyczna „Po Bagnie Całowanie". Przebycie jej pozwala przyjrze ć si ę bli żej bogactwu ekosystemu Bagna Całowanie. Wi ększo ść ście żki jest dost ępna dla rowerów, jedynie drewniane pomosty nale ży pokonywa ć pieszo. Przed wyruszeniem na ni ą nale ży si ę uwa żnie przyjrze ć jej przebiegowi na mapie, poniewa ż niektóre zakr ęty s ą trudne orientacyjnie i mo żna je łatwo przeoczy ć. Długo ść ście żki nieco ponad 4 km. Pocz ątek pod remiz ą OSP w centrum Podbieli.

2.5 Przemysł Na terenie gminy Celestynów przewa żaj ą jednostki gospodarcze nale żą ce do sektora prywatnego. Liczba osób prowadz ących działalno ść gospodarcza w latach 2010-2012 ulega systematycznemu wzrostowi. Wzrosła liczba spółek handlowych oraz stowarzysze ń i organizacji społecznych. Na terenie Gminy Celestynów brak jest du żych zakładów przemysłowych, które stwarzałyby nadzwyczajne zagro żenie dla środowiska , albo te ż zakładów, których awaria w pracy byłaby powodem katastrofy ekologicznej. Zagro żenie dla środowiska, rozumiane jako uci ąż liwe lub oddziaływanie w skali mniejszej /lokalnej/, wywieraj ące wpływ na środowisko, stanowi ą: 1. Zakład piekarniczy i cukiernia OSKROBA w Celestynowie, 2. Produkcja opakowa ń z folii w Jatnem (Bogucki sp. jawna) i Ostrowie (ELA Wyrób Folii i Opakowa ń), 16

3. Zakład produkcji opakowa ń z tektury i papieru „Ekopak” i „Ekopak-Plus” w Jatnem, 4. Zakład piekarniczy „Natura” w Celestynowie, 5. Skład materiałów budowlanych „Młot” w Ostrowiku, 6. Producent kosmetyków – firma „Grehen” w Dyzinie

Tabela 2 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własno ściowych na terenie gminy Celestynów Liczba Liczba Liczba Podmioty gospodarki narodowej jednostek jednostek jednostek zarejestrowane w rejestrze REGON wg gospodarczych gospodarczych gospodarczych sektorów własno ściowych Rok 2010 Rok 2011 Rok 2012

Ogółem 975 963 1002

Sektor publiczny

Podmioty gospodarki narodowej 28 28 30 ogółem

Pa ństwowe i samorz ądowe jednostki 21 21 23 prawa bud żetowego ogółem

Spółki handlowe 1 1 1

Sektor Prywatny

Podmioty gospodarki narodowej 947 935 972 ogółem

Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść 781 761 785 gospodarcz ą

Spółki handlowe 59 63 71

Spółki handlowe z udziałem kapitału 12 12 11 zagranicznego

Spółdzielnie 3 3 3

Fundacje 2 2 2

Stowarzyszenia i organizacje społeczne 19 21 21

Źródło: www.stat.gov.pl 17

Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze Regon wg sekcji PKD 2007 na terenie gminy Celestynów

Podmioty gospodarki narodowej Liczba jednostek gospodarczych Lp. zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD Rok 2012

1. Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i Sekcja A 15 rybactwo 2. Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 0 3. Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 136 Wytwarzanie i zaopatrywanie w 4. energi ę elektryczn ą, gaz, par ę Sekcja D 0 wodn ą, gor ącą wod ę i powietrze do układów klimatyzacyjnych D Dostawa wody; gospodarowanie 5. ciekami i odpadami oraz Sekcja E 8 działalno ść zwi ązana z rekultywacj ą 6. Sekcja F Budownictwo 190 Handel hurtowy i detaliczny; 7. naprawa pojazdów Sekcja G 276 samochodowych, wł ączaj ąc motocykle 8. Transport i gospodarka Sekcja H 57 magazynowa Działalno ść zwi ązana z 9. Sekcja I zakwaterowaniem i usługami 18 gastronomicznymi 10. Sekcja J Informacja i komunikacja 19

11. Działalno ść finansowa i Sekcja K 22 ubezpieczeniowa 12. Działalno ść zwi ązana z obsług ą Sekcja L 19 rynku nieruchomo ści Działalno ść profesjonalna, 13. 65 Sekcja M naukowa i techniczna

Działalno ść w zakresie usług 14. Sekcja N administrowania i działalno ść 35 wspieraj ąca

15. Administracja publiczna i obrona Sekcja O 9 narodowa; obowi ązkowe 18

Podmioty gospodarki narodowej Liczba jednostek gospodarczych Lp. zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD Rok 2012

zabezpieczenia społeczne 16. Sekcja P Edukacja 37

17. Opieka zdrowotna i pomoc Sekcja Q 29 społeczna 18. Działalność związana z kulturą, Sekcja R 14 rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa

Gospodarstwa domowe 19. Sekcja S i 53 zatrudniające pracowników; T gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Źródło: www.stat.gov.pl

Analizuj ąc ilo ść jednostek gospodarczych pod wzgl ędem podziału wg sekcji PKD 2007 widzimy, że najwi ęcej jednostek gospodarczych spo śród 1002 działaj ących na terenie gminy Celestynów działa w sekcji G (Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle), a nast ępnie w sekcji F (Budownictwo).

2.6 Rynek pracy Wg danych GUS na terenie gminy Celestynów pracuj ących było 2 224 osób, w tym 1 422 męż czyzn i 802 kobiety. Osób bezrobotnych w gminie Celestynów w roku 2012 było 435 z czego 193 to były kobiety, a 242 męż czy źni. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym ogółem to 5,9%.

3 Ocena aktualnego stanu środowiska gminy Celestynów

3.1 Zasoby wodne

3.1.1 Wody powierzchniowe

3.1.1.1 Stan aktualny Obszar gminy Celestynów le ży w dorzeczu Wisły płyn ącej w odległo ści od 7 do 10 km od zachodniej granicy gminy. Dział wodny biegn ący przez wschodni ą cz ęść gminy oddziela zlewni ę Świdra od bezpo średniej zlewni Wisły. Tereny na wschód od miejscowości Celestynów oraz rejon wsi Ostrów, Ostrowik i Zabie żki jest odwadniana do zlewni Świdra. Pozostał cz ęść terenu gminy jest odwadniana przez niewielkie cieki w kierunku Wisły. Na terenie gminy nie ma punktów monitoringowych jako ści wód powierzchniowych. Zagro żeniem dla jako ści wód powierzchniowych są ścieki oraz zanieczyszczenia zwi ązane z niewła ściwym stosowaniem nawozów mineralnych i środków ochrony ro ślin w gospodarce rolnej. Na terenie gminy na chwil ę obecn ą nie ma oczyszczalni ścieków. Planuje si ę jednak budow ę oczyszczalni w miejscowo ści Regut (obecnie na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody). Ścieki z terenu gminy trafiaj ą do oczyszczalni w Otwocku.

Mapa 2 Wody powierzchniowe na terenie gminy Celestynów http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/?gui=new

KLASYFIKACJE WÓD • Ogólna ocena jako ści wód – stan wód. Podstaw ą oceny jest Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz.U.2011.257.1545). Dokument okre śla sposób klasyfikacji jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przej ściowych i przybrze żnych oraz sztucznych jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i silnie zmienionych jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych. Rozporz ądzenie zmieniło dotychczasowe podej ście do sposobu badania i oceny. Punkty monitoringowe zlokalizowane s ą na zamkni ęciach zlewni tzw. jednolitymi cz ęś ciami wód (JCW). Monitoring prowadzi si ę w sposób umo żliwiaj ący ocen ę ich stanu oraz ilo ściowe uj ęcie czasowej i przestrzennej zmienno ści parametrów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych .Stan wód dla wód naturalnych okre śla si ę, porównuj ąc wyniki klasyfikacji cz ąstkowych tj.: oceny stanu ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. Stan wód sztucznych i silnie zmienionych okre śla si ę, porównuj ąc wyniki klasyfikacji cz ąstkowych tj.: ocen ę potencjału ekologicznego z wynikami stanu chemicznego. W zale żno ści od stanu ekologicznego/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego stan wód naturalnych, sztucznych i silnie zmienionych mo że by ć: dobry lub zły. • Ocena przydatno ści do bytowania ryb. Podstaw ę oceny stanowi Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 4 pa ździernika 2002 r. w sprawie wymaga ń, jakim powinny odpowiada ć wody śródl ądowe b ędące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). • Ocena wra żliwo ści wód na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych i podatno ści na eutrofizacj ę. Podstaw ę oceny stanowi Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wra żliwych na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241 poz.2093).

3.1.2 Stan środowiskowy wód podziemnych Stan środowiskowy wód podziemnych w Polsce przedstawiany jest za pomoc ą trzech wska źników 4: jako ści chemicznej, stanu zasobów oraz poło żenia zwierciadła wody: • Wskaźnik jakości chemicznej wód podziemnych ilustruje wyniki oceny stanu chemicznego wód podziemnych wykonanej na podstawie monitoringu chemicznego Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Wyra żany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie jakość wód podziemnych spełnia wymogi kryteriów środowiskowych składu chemicznego, tzn. stan chemiczny wód podziemnych nie przekracza st ęż eń progowych dobrego stanu wód

4 http://www.psh.gov.pl/stan-srodowiskowy-wod-podziemnych-w-polsce2.html 21

podziemnych, okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z 23 lipca 2008 r. Warto ść wska źnika jest aktualizowana raz w roku, z rocznym opó źnieniem. • Wskaźnik stanu zasobów wód podziemnych ilustruje wyniki oceny zasobów wód podziemnych wykonanej na podstawie analizy zasobów wód podziemnych dost ępnych do zagospodarowania oraz wielko ści poboru wód. Wyra żany jest w procentach powierzchni kraju, gdzie nie stwierdzono nadmiernego sczerpania zasobów wód podziemnych; warto ść wska źnika jest aktualizowana raz w roku, z dwuletnim opóźnieniem. • Wskaźnik położenia zwierciadła wody podziemnej ilustruje aktualne jego poło żenie wzgl ędem stref stanów wód; informuje w jakim procencie punktów sieci obserwacyjno – badawczej wód podziemnych, w analizowanym okresie czasu, zwierciadło (lub wydajno ść źródeł) znajdowało si ę w strefie stanów (wydajno ści źródeł) wysokich i średnich; warto ść wska źnika jest aktualizowana raz na kwartał. Gmina Celestynów znajduje si ę w obr ębie JCWPd 83. Badania stanu chemicznego wód były przeprowadzane w roku 2010, stan chemiczny wód podziemnych był dobry.

Mapa 3 Ocena stanu chemicznego wód podziemnych na rok 2010

źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,6585.jpg 22

Gmina Celestynów znajduje si ę na obszarze o niskim stopniu wykorzystania zasobów wód podziemnych ( 15-30%) oraz wysokich rezerwach wód podziemnych, co obrazuje poni ższa mapa.

Mapa 4 Stopie ń wykorzystania dost ępnych do zagospodarowanie zasobów wód podziemnych w Polsce (analiza w obszarach zlewni bilansowych).

źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,6582.jpg

Mapa 5 Poło żenie średniego poziomu wód podziemnych w IV kwartale roku hydrogeologicznego 2012 r. http://www.psh.gov.pl/plik/id,6825.jpg

Mapa 6 Jednolita cz ęść wód podziemnych nr 83

Źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,4900,v,artykul_5296.pdf

Jednolita cz ęść wód podziemnych nr 83 Nr JCWPd: 83 ma powierzchnię 3295,23 km jest to region Środkowej Wisły znajduj ący si ę na terenie województw: mazowieckiego i lubelskiego, a dokładniej powiatów: Warszawa, Wołomin, Mi ńsk Mazowiecki, Otwock, Siedlce, Łuków, Ryki, Garwolin

Rysunek 2 Warstwy wodono śne oraz utwory słabo przepuszczalne na terenie gminy Celestynów Q – wody porowe w utworach piaszczystych M - wody porowe w utworach piaszczystych Ol - wody porowe w utworach piaszczystych Cr – wody szczelinowe w utworach w ęglanowych Na obszarze profilu 1 , gdzie poło żona jest gmina Celestynów wyst ępuje jeden poziom wodono śny czwartorz ędowy. Wykształcony jest równie ż poziom mioce ński. Wyst ępuj ą równie ż dwa poziomy wodono śne utworów oligoce ńskich b ędące w bezpo średniej wi ęzi hydraulicznej z poziomem kredowym, Zu życie wody na 1 mieszka ńca w gminie Celestynów w roku 2011 wynosiło 27,7 m 3. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pi ęć nast ępuj ących klas jako ści wód podziemnych: • Klasa I – wody bardzo dobrej jako ści, w których: a) warto ści elementów fizykochemicznych s ą kształtowane wył ącznie w efekcie naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych i mieszcz ą si ę w zakresie warto ści st ęż eń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych ( tła hydrogeochemicznego) b)warto ści elementów fizykochemicznych nie wskazuj ą na wpływ działalno ści człowieka • Klasa II – wody dobrej jako ści, w których: a) warto ści niektórych elementów fizykochemicznych s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych b) warto ści elementów fizykochemicznych nie wskazuj ą na wpływ działalno ści człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby • Klasa III – wody zadowalaj ącej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalno ści człowieka • Klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych s ą podwy ższone w wyniku naturalnych procesów zachodz ących w wodach podziemnych oraz wyra źnego wpływu działalno ści człowieka • Klasa V – wody złej jako ści, w których warto ści elementów fizykochemicznych potwierdzaj ą znacz ący wpływ działalno ści człowieka.

3.1.2.1 Zagro żenia Wody podziemne nale żą ce do zasobów naturalnych, coraz bardziej zagro żone s ą zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Konieczna jest ich szczególna ochrona, gdy ż s ą to zasoby nieodnawialne. W szczególno ści niezb ędna jest ochrona znacznych obszarów, pod którymi znajduj ą si ę Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. W Polsce jest ich około 180, a obszar ich obejmuje ponad 52% powierzchni kraju.

Rysunek 3 Główne zbiorniki wód podziemnych (wg Atlasu Hydrogeologicznego Polski, 1995)

- Q, Q/Tr - J - Tr -, Tr/K Tr - T - K - Pz

Q - czwartorz ęd

Podstawowym zagro żeniem wód podziemnych s ą zanieczyszczenia przenikaj ące z powierzchni ziemi, zanieczyszcze ń gruntu, przenikania wód powierzchniowych czy wód opadowych zawieraj ących zanieczyszczenia znajduj ące si ę w powietrzu. W miejscach, gdzie brak jest dostatecznej izolacji poziomu wodono śnego, nast ępuje szybka wymiana wód, a tym samym przemieszczanie zanieczyszcze ń.

3.1.2.2 Wnioski Wpływ na stan wód podziemnych w gminie ma:

chemizacja rolnictwa (nadmierne stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony ro ślin). dzikie wysypiska śmieci zanieczyszczone wody powierzchniowe (infiltracja do warstw wodono śnych), zanieczyszczenia atmosfery (opad pyłów i gazów imitowanych do atmosfery, kwa śne deszcze), nieszczelne zbiorniki ściekowe, szlaki komunikacyjne o du żym nat ęż eniu ruchu.

3.2 Powietrze atmosferyczne

3.2.1 Emisja, emisja niska i imisja

3.2.1.1 Stan aktualny Na poziom st ęż eń zanieczyszcze ń w powietrzu maj ą wpływ wielko ść napływowej i lokalnej emisji zanieczyszcze ń do powietrza, warunki klimatyczne i topografia terenu. Głównymi źródłami zanieczyszcze ń do atmosfery na terenie gminy Celestynów są rozproszone źródła emisji z sektora komunalno – bytowego, a tak że zanieczyszczenia komunikacyjne zwi ązane z ruchem pojazdów na drogach wyst ępuj ących na terenie gminy Celestynów. Substancjami zanieczyszczaj ącymi, maj ącymi najwi ększy udział w emisji zanieczyszcze ń, pochodz ącymi z procesów spalania energetycznego s ą: tlenki azotu (NO-NO 2), dwutlenek siarki

(SO 2), tlenek w ęgla (CO) i pyły.

Od środków transportu najwi ększy udział w emisji maj ą: tlenek w ęgla (CO), tlenki azotu (NO-NO 2) i benzen (C 6H6). Badania jako ści powietrza atmosferycznego w roku 2012 na terenie województwa mazowieckiego były prowadzone w 4 strefach: aglomeracji warszawskiej, mie ście Radom, mie ście Płock oraz strefie mazowieckiej. Gmina Celestynów le ży na terenie strefy mazowieckiej. Pomiarów dokonano zarówno pod k ątem ochrony zdrowia ludzi jak i ochrony ro ślin. Je śli chodzi o ochron ę ro ślin, to strefa mazowiecka w której znajduje si ę gmina Celestynów otrzymała klas ę A je śli chodzi o dwutlenek

siarki i tlenki azotu oraz ozon, bior ąc pod uwag ę poziom docelowy oraz D2 bior ąc pod uwag ę przekroczenie celu długoterminowego. Je śli chodzi o ochron ę zdrowia sytuacja przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1. DWUTLENEK SIARKI głównym źródłem dwutlenku siarki s ą paleniska przemysłowe i domowe, spalaj ące paliwa stałe, zwłaszcza w ęgiel kamienny ( zawieraj ący siark ę) w celach

energetycznych. Wysokie st ęż enia S0 2 są notowane w okresie od pa ździernika do marca. Średnioroczne st ęż enie dopuszczalne wynosi 20 µg/m3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A tzn., że st ęż enie zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych. Wa żne jest aby: • używa ć paliwa dobrej i sprawdzonej jako ści - o niskiej zawarto ści siarki, • przej ść na ogrzewanie z sieci miejskiej lub gazowe, albo przynajmniej wymieni ć swój piec w ęglowy na bardziej nowoczesny np. retortowy, • ograniczy ć zu życie ciepła - ociepli ć swój dom, zu żywa ć mniej paliw i płaci ć mniejsze rachunki. 2. DWUTLENEK AZOTU tlenki azotu tworz ą się w reakcji azotu i tlenu we wszystkich procesach spalania. W przypadku gminy Celestynów głównym źródłem emisji dwutlenku azotu jest komunikacja samochodowa i energetyka. Średnioroczne st ęż enie dopuszczalne wynosi 40 µg/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. Wa żne jest, aby: • korzysta ć z komunikacji zbiorowej lub roweru - nie wsz ędzie musimy dojecha ć samochodem,

• regularnie odwiedza ć stacje diagnostyczne i kontrolowa ć poziom emisji NO x swojego samochodu, • przy zakupie samochodu wybiera ć ten, który spełnia normy emisji co najmniej Euro V. 3. TLENEK W ĘGLA Tlenek w ęgla powstaje w trakcie procesów spalania przy niedoborze tlenu. Naturalnymi źródłami emisji s ą erupcje wulkanów i po żary lasów. W ramach działalno ści człowieka najwi ększ ą emisj ę tlenku w ęgla powoduj ą: przemysł energetyczny, hutniczy i chemiczny. Poza tym znacz ąca emisja tlenku w ęgla pochodzi od spalania paliw w pojazdach samochodowych, kotłach domowych opalanych w ęglem, a tak że ze spalania odpadów i suchych pozostało ści ro ślinnych. Tlenek w ęgla mo że wywoła ć ogólne osłabienie, uczucie duszno ści, bóle i zawroty głowy, a tak że zmniejszon ą sprawno ść psychomotoryczn ą organizmu. Wysokie st ęż enia tlenku w ęgla powoduj ą przyspieszenie akcji serca i oddechu, zmniejszon ą sprawno ść fizyczn ą i umysłow ą organizmu . Dopuszczalny poziom 8-godzinny to 10 tys. µg/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. Działania maj ące na celu obni żenie poziomu tlenku w ęgla to: • nie spalanie odpadów i reagowanie na tego typu zachowania u s ąsiadów, 29

• Przej ście na ogrzewanie z sieci miejskiej, b ądź te ż gazowe, albo przynajmniej wymiana pieca węglowego na bardziej nowoczesny np. retortowy, • Używanie paliwa w ęglowego dobrej i sprawdzonej jako ści • Ograniczenie zu życie ciepła poprzez ocieplenie domu • Korzystanie z komunikacji zbiorowej lub roweru • Przekazywanie odpadów zielonych do odzysku , nie nale ży spala ć ich w ogrodzie. 4. BENZEN głównym źródłem zanieczyszczenia benzenem jest transport drogowy. Powstaje w wyniku niepełnego spalania paliw wysokooktanowych. Innymi źródłami tego zanieczyszczenia s ą mi ędzy innymi lakiernie i wszelkiego rodzaju zakłady stosuj ące w procesie produkcyjnym ró żnego rodzaju rozpuszczalniki lub inne rodzaje Lotnych Zwi ązków Organicznych. Poziom zanieczyszczenia powietrza benzenem ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi ocenia si ę w odniesieniu do średniorocznego poziomu dopuszczalnego: 5 g/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. 5. PYŁ PM10 podobnie ,jak w przypadku dwutlenku siarki, na terenie gminy Celestynów głównym źródłem pyłu s ą paleniska przemysłowe i domowe, spalaj ące paliwa stałe oraz emisja z małych , lokalnych kotłowni. Stopie ń szkodliwo ści pyłu zale ży od średnicy ziaren – za szkodliwy dla zdrowia ludzi uwa ża si ę pył o średnicy do 10 µm – tzw. pył PM10, który mo że przedostawa ć si ę do górnych dróg oddechowych wraz z wdychanym powietrzem. Średnioroczne st ęż enie dopuszczalne wynosi 40 µg/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę C, tzn. w tym przypadku st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekraczaj ą poziomy dopuszczalne i docelowe. 6. PYŁ PM2,5 Średnioroczne st ęż enie dopuszczalne wynosi 25 µg/m 3z marginesem tolerancji 2 µg/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę C, tzn. w tym przypadku st ęż enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji oraz poziomy docelowe/ 7. OŁÓW - Monitoring zanieczyszczenia powietrza metalami ci ęż kimi prowadzony jest poprzez oznaczanie zawarto ści metali w pyle zawieszonym PM10. Jednym z oznaczanych metali jest ołów. Norma średnioroczna dla ołowiu wynosi 0,5 µg/m 3. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. 8. ARSEN metal ci ęż ki oznaczany w pyle zawieszanym PM10 średnioroczny poziom dopuszczalny wynosi 6 ng/m 3, strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. 9. KADM metal ci ęż ki oznaczany w pyle zawieszanym PM10 średnioroczny poziom dopuszczalny wynosi 5 ng/m 3, strefa mazowiecka otrzymała klas ę A. 10. NIKIEL metal ci ęż ki oznaczany w pyle zawieszanym PM10 średnioroczny poziom dopuszczalny wynosi 20 ng/m 3, strefa mazowiecka otrzymała klas ę A.

11. BENZO(A)PIREN WWA/BaP Powstaj ą podczas niecałkowitego spalania wszystkich węglowodorów z wyj ątkiem metanu. Wydzielaj ą si ę tak że w trakcie spalania drewna iglastego, palenia papierosów, produkcji asfaltu, pracy pieców koksowniczych, s ą obecne w spalinach samochodowych i smole pogazowej. Poziom wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA) oznacza si ę w pyle PM10. Monitorowaniu podlega 7 WWA, w tym benzo(a)piren. Dla zanieczyszcze ń tych nie ma okre ślonych dopuszczalnych poziomów st ęż eń, jedynie została okre ślona warto ść docelowa dla benzo(a)pirenu – 1 ng/m 3, traktowanego jako znacznik rakotwórczego ryzyka związanego z obecno ści ą WWA w otaczaj ącym powietrzu. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.2008.47.281) poziomy docelowe benzo(a)pirenu i metali powinny zosta ć osi ągni ęte do 2013 r. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę C. 12. OZON jest tzw. zanieczyszczeniem wtórnym. Powstaje w wyniku procesów fotochemicznych w troposferze. Do prekursorów takiej reakcji nale żą m.in. tlenki azotu, których powstaje najwi ęcej w procesie spalania w silnikach samochodowych. Zanieczyszczenie ozonem jest wi ęc silne powi ązane z zanieczyszczeniami komunikacyjnymi przyczynowo, ale nie obszarowo. Najwy ższe st ęż enia ozonu notuje si ę przewa żnie w pewnym oddaleniu od głównych linii komunikacyjnych. Ozon jest zanieczyszczeniem, którego st ęż enie na terenach miejskich i wiejskich jest podobne. Jest to spowodowane przenoszeniem tlenków azotu poza obszary miejskie. Obserwuje si ę ujemn ą korelacj ę wyników tlenku azotu z wynikami ozonu. Strefa mazowiecka otrzymała klas ę A bior ąc pod uwag ę poziomy docelowe oraz klas ę D2 bior ąc pod uwag ę poziom celu długoterminowego. Wa żne jest, aby: • korzysta ć z komunikacji zbiorowej lub roweru - nie wsz ędzie musimy dojecha ć samochodem, • regularnie odwiedza ć stacje diagnostyczne i kontrolowa ć poziom emisji tlenków azotu i w ęglowodorów swojego samochodu. • przy zakupie samochodu wybiera ć te, które spełniaj ą normy emisji co najmniej Euro V. Emisja niska Niska emisja, pochodz ąca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie powa żny problem w szczególno ści na terenach wiejskich. Źródła niskiej emisji s ą bardzo rozproszone. Charakteryzuj ą si ę tak że sezonowo ści ą – wyra źnie wzrastają w sezonie grzewczym za ś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Imisja zanieczyszcze ń, ilo ść zanieczyszcze ń pyłowych lub gazowych odbierana przez środowisko; jest miar ą stopnia jego zanieczyszczenia definiowan ą jako st ęż enie zanieczyszcze ń w powietrzu (wyra żane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np. ditlenku siarki, na jednostk ę obj ęto ści 31

powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako depozycja zanieczyszcze ń — ilo ść danego zanieczyszczenia osiadaj ącego na powierzchni ziemi. Ze wzgl ędu, że takie badania nie były przeprowadzane na terenie gminy Celestynów, w celu zobrazowania sytuacji posłu żono si ę danymi dotycz ącymi powiatu otwockiego na terenie którego gmina si ę znajduje.

Tabela 4 Porównanie emisji zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąż liwych na terenie powiatu otwockiego na lata 2010-2011 Rodzaj emisji 2011 r. 2012 r. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych Ilo ść [Mg/r.] ogółem 38 35 ze spalania paliw 38 35 Emisja zanieczyszcze ń gazowych ogółem 14414 15744 ogółem bez dwutlenku w ęgla 209 209 dwutlenek siarki 47 43 tlenki azotu 45 47 tlenek w ęgla 117 119 dwutlenek w ęgla 14205 15535 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urz ądzeniach do redukcji pyłowe 75 79 gazowe 57 63

Źródło: http://www.stat.gov.pl/bdl

3.2.1.2 Zagro żenia Gmina Celestynów charakteryzuje si ę stosunkowo czystym powietrzem atmosferycznym. Głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego s ą kotłownie lokalne i paleniska indywidualne oraz transport. W strukturze zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego dominuj ą zanieczyszczenia pyłowe i gazowe pochodz ące z procesów energetycznego spalania paliw stałych, głównie w ęgla kamiennego, koksu i drewna.

3.2.1.3 Wnioski W zwi ązku z powy ższym nale ży d ąż yć do zmniejszenia emisji pyłów i gazów głównie poprzez: modernizacj ę lub likwidacj ę kotłowni w ęglowych i palenisk indywidualnych przechodz ąc na gaz ziemny ,olej opałowy lekki lub odnawialne źródła energii ( np. biomasa lub energia wiatrowa),

popraw ę układów komunikacyjnych z jednoczesnym utrzymaniem dobrego stanu nawierzchni dróg i stawiania ostrych rygorów w zakresie zanieczyszcze ń pochodz ących z procesów spalania benzyny i ropy.

3.3 Powierzchnia ziemi

3.3.1 Gleby

3.3.1.1 Stan aktualny Gleba spełnia nast ępuj ące funkcje 5: • Produkcja biomasy, • Element filtracji, buforowo ści i transformacji składników pokarmowych, • Pomost pomi ędzy wod ą gruntow ą, pokryw ą ro ślinn ą i atmosfer ą, • Środowisko biologiczne oraz rezerwa genów, • Podstawowa baza dla techniki i przemysłu, • Odbicie historii krajobrazu i jego ró żnorodno ści, • Pot ęż ny geochemiczny akumulator przekształconej energii słonecznej. Na terenie gminy Celestynów znajduj ą si ę gleby w ró żnych klasach bonitacyjnych. Bonitacja gleby (z łac. bonus = dobry) - ocena jako ści gleb pod wzgl ędem ich warto ści u żytkowej, uwzgl ędniaj ąca żyzno ść gleby, stosunki wodne w glebie, stopie ń kultury gleby i trudno ść uprawy w powi ązaniu z agroklimatem, rze źbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych. W zale żno ści od przyj ętej bonitacji warto ść t ą wyra ża si ę w klasach lub punktach. Przeprowadza si ę j ą w celu zakładania jednolitej ewidencji gruntów, b ędącej podstaw ą okre ślenia wymiaru podatku gruntowego, scalania gruntów oraz racjonalnego ich wykorzystania na cele nierolnicze. Uwzgl ędnia si ę nast ępuj ące kryteria: • budowa profilu (typ i podtyp gleby, rodzaj, gatunek, mi ąż szo ść poziomu próchnicznego i zawarto ść próchnicy, odczyn i skład chemiczny, wła ściwo ści fizyczne, oglejenie), • stosunki wilgotno ściowe, uwarunkowane poło żeniem w terenie, • wysoko ść nad poziomem morza. W oparciu o te kryteria gleby zalicza si ę do odpowiednich klas bonitacyjnych. Uzupełniaj ącymi czynnikami bonitacji s ą wła ściwo ści otoczenia profilu glebowego i warunki uprawy. W polskim systemie bonitacji gleby wyró żnia si ę 8 klas gleb gruntów ornych: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI i 6 klas gleb u żytków zielonych: I, II, III, IV, V, VI. W skali kraju gleby orne bardzo dobre i dobre (I-II) o powierzchni 3,7%, (IIIa i IIIb) zajmuj ą 18,0%, średniej jako ści (IVa i IVb) – 35,2% oraz słabe i

5 Wła ściwo ści i urodzajno ść gleb podstaw ą kształtowania relacji rolno – środowiskowych Skłodowski Piotr, Instytut Geodezji i Kartografii, Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej Curie. 33

bardzo słabe (V i VI) – 37,3% ogólnej powierzchni gruntów ornych, górskie 5%. W ogólnej powierzchni u żytków zielonych kraju klasy najsłabsze (V i VI) stanowi ą a ż 42,6%. Poni ższy opis dotyczy gleb pod gruntami ornymi. • Gleby klasy I - gleby orne najlepsze . S ą to: czarnoziemy, r ędziny kredowe, gleby brunatne (tylko te bogate w próchnic ę), mady. Są to gleby najbardziej zasobne w składniki pokarmowe, łatwe do uprawy (przewiewne, ciepłe, nie zaskorupiaj ące si ę). • Gleby klasy II - gleby orne bardzo dobre . Maj ą skład i wła ściwo ści podobne (lub nieco grosze) jak gleby klasy I, jednak poło żone s ą w mniej korzystnych warunkach terenowych co powoduje, że plony ro ślin uprawianych na tej klasie gleb, mog ą by ć ni ższe ni ż na glebach klasy I. • Gleby klasy III (a i b) gleby orne średnio dobre - Gleby brunatne, gleby bielicowe. W porównaniu do gleb klas I i II, posiadaj ą gorsze wła ściwo ści fizyczne i chemiczne. Odznaczaj ą si ę du żym wahaniem poziomu wody w zale żno ści od opadów atmosferycznych. Na glebach tej klasy mo żna ju ż zaobserwowa ć procesy ich degradacji. • Gleby klasy IV (a i b) - gleby orne średnie . Plony ro ślin uprawianych na tych glebach s ą wyra źnie ni ższe ni ż na glebach klas wy ższych, nawet gdy utrzymywane s ą one w dobrej kulturze rolnej. Gleby te s ą bardzo podatne na wahania poziomu wód gruntowych. • Gleby klasy V - gleby orne słabe . Do tej klasy nale żą gleby kamieniste lub piaszczyste o niskim poziomie próchnicy. S ą ubogie w substancje organiczne. Do tej klasy zaliczmy równie ż gleby orne słabe poło żone na terenach nie zmeliorowanych albo takich które do melioracji si ę nie nadaj ą. • Gleby klasy VI - gleby orne najsłabsze . W praktyce nadaj ą si ę tylko do zalesienia. Posiadaj ą bardzo niski poziom próchnicy. Próba uprawy ro ślin na glebach tej klasy niesie ze sob ą du że ryzyko uzyskania bardzo niskich plonów. Sytuacj ę pod wzgl ędem klas bonitacyjnych w gminie Celestynów przestawia poni ższa tabela oraz wykres. Wynika z nich, że na terenie gminy Celestynów przewa żaj ą grunty orne klasy V oraz VI, które stanowi ą ł ącznie 70,54 % ogółu gruntów ornych w gminie Celestynów. Na terenie gminy Celestynów nie wyst ępuj ą grunty orne w I, II oraz III a klasach bonitacji.

Tabela 5 Powierzchnia gruntów ornych w gminie Celestynów wg klas bonitacji

Klasa bonitacji Powierzchnia gruntów ornych [ha]

klasa I 0 klasa II 0 klasa III a 0 34

klasa IIIb 32,17 klasa IVa 148,83 klasa IV b 201,47 klasa V 502,74 klasa VI 534,41 klasa VIz 50,75 Razem 1470,37 Źródło: Urząd Gminy Celestynów

600

500

400

300

200

100

0 klasa I klasa klasa klasa klasa klasa klasa V klasa klasa II III a IIIb IVa IV b VI VIz

Wykres 3 Grunty orne w gminie Celestynów wg klas bonitacji [ha]

Łąki i pastwiska na terenie gminy Celestynów zamykaj ą si ę w czterech na sze ść mo żliwych klas bonitacji, s ą to klasy III, IV, V i VI, które ł ącznie daj ą 100% powierzchni ł ąk i pastwisk na terenie gminy Celestynów .

Tabela 6 Klasy bonitacji ł ąk i pastwisk na terenie gminy Celestynów

Łąki i pastwiska Klasa bonitacji [ha]

klasa I 0 klasa II 0 klasa III 80,26 klasa IV 709,41 klasa V 537,22 klasa VI 82,38 Razem 1409,27 Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów

800

700

600

500

400

300

200

100

0 klasa I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa VI

Wykres 4 Klasy bonitacji ł ąk i pastwisk na terenie gminy Celestynów

3.3.1.2 Zagro żenia

Głównym zagro żeniem powierzchni ziemi s ą erozja, odpady i chemizacja rolnictwa, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. Negatywny wpływ na powierzchni ę ziemi mo że mie ć równie ż post ępuj ąca urbanizacja i osadnictwo, mi ędzy innymi ze wzgl ędu na zmian ę sposobu u żytkowania gleby, powstawanie odpadów, wytwarzanie ścieków. Erozja gleb to proces niszczenia (zmywania, żłobienia, wywiewania) wierzchniej warstwy gleby wywołany sił ą wiatru i płyn ącej wody. Erozj ę gleb przyspiesza działalno ść gospodarcza człowieka: nadmierny wyr ąb lasów, niszczenie szaty ro ślinnej, nieprawidłowa uprawa gruntów i dobór ro ślin uprawnych, odwadnianie bagien itp. w zale żno ści od bezpo średniego czynnika sprawczego wyró żnia si ę erozj ę: wietrzn ą (eoliczn ą), wodn ą, wodnograwitacyjn ą (ruchy masowe) oraz uprawow ą. Masowo wyst ępuje erozja wietrzna oraz wodna (powierzchniowa i wąwozowa). Erozja wietrzna (eoliczna) polega na wywiewaniu odspojonych cz ąstek gruntu, a nast ępnie ich przemieszczaniu, sortowaniu i osadzaniu. Zagro żenie gleb erozj ą wietrzn ą ocenia si ę przy pomocy 3- stopniowej skali, uwzgl ędniaj ąc rze źbę terenu, pokrycie powierzchni ro ślinno ści ą (lesisto ść ) oraz rodzaj gleby. Zmiany klimatu spowodowane globalnym ociepleniem, charakteryzuj ące si ę wzrostem temperatur oraz niewielkimi opadami w okresie letnim, powoduj ą wyst ąpienie zjawiska suszy, a co za

tym idzie znaczne obni żenie poziomu wód gruntowych. Prowadzi to do pogł ębiaj ących si ę niedoborów wody. Zarówno erozja jak i ekstensywna gospodarka rolna powoduj ą wyjałowienie gleby, a wi ęc jej degradacj ę.

3.3.1.3 Wnioski Główne zagro żenia dla powierzchni ziemi na terenie gminy Celestynów to: • degradacja gleb, erozja, zakwaszenie, • zanieczyszczenie wód powierzchniowych • chemizacja rolnictwa, • wprowadzanie do gleby nieoczyszczonych ścieków komunalnych, • osadnictwo.

3.3.2 Zasoby surowców naturalnych

3.3.2.1 Stan aktualny Zgodnie z Rejestrem Obszarów Górniczych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego na terenie gminy Celestynów brak jest obszarów górniczych. z których pozyskuje si ę kruszywa naturalne.

3.4 Walory przyrodnicze i krajobrazowe

3.4.1 Lasy Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy na dzie ń 31.12.2012 r. wynosi 4 690,5 ha. Średnia lesisto ść gminy wynosi 51,90%. W porównaniu lesisto ść województwa mazowieckiego w roku 2012 wg GUS wyniosła 22,90%, a lesisto ść powiatu otwockiego 29,80%. Gmina Celestynów charakteryzuje si ę wi ęc wi ększ ą lesisto ści ą ni ż powiat otwocki, czy województwo mazowieckie. Lasy spełniaj ą bardzo ró żnorodne funkcje w sposób naturalny, którymi s ą: funkcje ekologiczne (ochronne) – zapewniaj ące stabilizacj ę stosunków wodnych, ochron ę gleb przed erozj ą, kształtuj ą klimat, stabilizuj ą układ atmosfery, tworz ąc warunki do zachowania gatunków i ekosystemów, zachowuj ąc ró żnorodno ść i zło żono ść krajobrazu, funkcje produkcyjne – polegaj ące na pozyskiwaniu drewna ( w 2012 roku pozyskano 874 m3 grubizny, pochodziła ona w cało ści z lasów prywatnych) z zachowaniem odnawialno ści, prowadzenie gospodarki łowieckiej oraz rozwijaniu turystyki, funkcje społeczne – które słu żą kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społecze ństwa. Lasy maj ą istotne znaczenie gospodarcze i s ą kluczowym elementem bezpiecze ństwa ekologicznego oraz maj ą szczególne znaczenie w ochronie środowiska naturalnego.

Lasy spełniaj ą znaczna rol ę w likwidowaniu zanieczyszcze ń środowiska naturalnego. Absorpcja pyłów wynosi w nich 30-50 % (1 ha buczyn pochłania średnio 70 ton pyłów), a tak że nast ępuje absorpcja substancji gazowych (np. w olszynach do 85 % azotanów, fluoru i dwutlenku siarki). Wa żnym elementem jest tłumienie fal akustycznych (w ł ęgach na odległo ść 100 m od źródła d źwi ęku) wynosi od 70-90%.

3.4.2 Formy ochrony przyrody Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627) formami ochrony przyrody s ą:

Tabela 7 Wyst ępowanie poszczególnych formy ochrony przyrody na terenie Gminy Celestynów Wyst ępowanie na terenie gminy Lp. Formy ochrony przyrody Celestynów 1. parki narodowe -

2. rezerwaty przyrody +

3. parki krajobrazowe +

4. obszary chronionego krajobrazu +

5. obszary Natura 2000 +

6. pomniki przyrody +

7. stanowiska dokumentacyjne -

8. użytki ekologiczne +

9. zespoły przyrodniczo-krajobrazowe -

ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i 10. + grzybów

3.4.2.1 Rezerwaty przyrody Art. 13 ustawy o ochronie przyrody: rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak że siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo żywionej, wyró żniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Na obszarach granicz ących z rezerwatem przyrody mo że by ć wyznaczona otulina. Uznanie za rezerwat przyrody nast ępuje w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarz ądzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska, które okre śla jego nazw ę, poło żenie lub przebieg granicy i otulin ę, je żeli została wyznaczona, cele ochrony oraz rodzaj, typ i podtyp rezerwatu przyrody, a tak że sprawującego nadzór nad rezerwatem.

Tabela 8 Rezerwaty przyrody na terenie gminy Celestynów Nazwa rezerwatu Data Akt prawny powołuj ący Lp. Pow. [ha] Przedmiot ochrony Typ przyrody utworzenia rezerwat

Zarz ądzenie Ministra Le śnictwa i Przemysłu Zbiorowiska, głownie le śne, wyst ępuj ące na Drzewnego z dnia 12 terenach zaj ętych przez wydmy i torfowiska 1. Bagno Bocianowskie 12.10.1982 68,93 le śny pa ździernika 1982 r. w oraz drzew pomnikowych i stanowisk ro ślin sprawie uznania za rezerwaty chronionych przyrody

Zarz ądzanie Ministra Zachowanie ze wzgl ędów naukowych i Le śnictwa i Przemysłu dydaktycznych fragmentu boru świe żego 2. Czarci Dół 24.11.1983 8,75 Drzewnego z dnia 25 sierpnia torfowiskowy naturalnego pochodzenia charakterystycznego 1964 w sprawie uznania za dla dawnej Puszczy Kurpiowskiej rezerwat przyrody

3. Gr ądy 19.02.1987 8,35 Zarz ądzenie Ministra Ochrony Fragmenty Zbiorowisk gr ądowych ze le śny 39

Celestynowskie Środowiska i Zasobów stanowiskami rzadkich i chronionych gatunków Naturalnych z dnia 19 lutego ro ślin 1987 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody

Zarz ądzenie Ministra Ochrony Zachowanie ze wzgl ędów naukowych i Środowiska, zasobów dydaktycznych obszaru torfowiska 4. Żurawinowe Bagno 19.10.1994 2,33 Naturalnych i Le śnictwa z dnia przej ściowego z charakterystyczn ą flor ą i faun ą torfowiskowy 19.10.1994 w sprawie uznania oraz otaczaj ących j ą borów bagiennych i za rezerwat przyrody wilgotnych Źródło: http://warszawa.rdos.gov.pl/images/stories/pomniki/rezerwaty1.pdf

3.4.2.2 Parki krajobrazowe Art. 16 ustawy o ochronie przyrody: park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa żonego rozwoju.Na obszarach granicz ących z parkiem krajobrazowym mo że by ć wyznaczona otulina. Utworzenie parku krajobrazowego lub powi ększenie jego obszaru nast ępuje w drodze uchwały sejmiku województwa, która okre śla jego nazw ę, obszar, przebieg granicy i otulin ę, je żeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy wła ściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego cz ęś ci wybrane spo śród zakazów, o których mowa w art. 17 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Na terenie gminy Celestynów istnieje jeden park krajobrazowy – Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Czesława Łaszka.

Tabela 9 Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Czesława Łaszka Powierzchnia Powierzchnia Powierzchnia Data parku otuliny parku Opis formy ochrony parku z Powiat Gmina Akt prawny obowi ązuj ący utworzenia krajobrazowego krajobrazowego przyrody otulin ą[ha] [ha] [ha] Rozporz ądzenie nr 13 Wojewody Obszar chroniony ze Mazowieckiego z dnia 04 kwietnia Józefów, wzgl ędu na warto ści 2005 roku w sprawie Wi ązowna, przyrodnicze, mazowieckiego Parku Otwock, historyczne i Krajobrazowego im. Czesława warszawski, Karczew, kulturowe oraz walory Łaszka (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 15 710 7 992,0 23 702,0 otwocki, Celestynów, krajobrazowe w celu 30.05.1996 75, poz.1982); wyrok garwoli ński Kołbiel, zachowania Wojewódzkiego S ądu Osieck, popularyzacji tych Administracyjnego sygn. Akt IV Sobienie - warto ści w warunkach SA/WAA 285/09 z dnia 24 Jeziory zrównowa żonego czerwca 2009 roku (Dz. Urz. Woj. rozwoju Mazowieckiego Nr 179. Poz.5110

Źródło: http://warszawa.rdos.gov.pl/images/stories/pomniki/r_pk.pdf

3.4.2.3 Obszary chronionego krajobrazu Art. 23 ustawy o ochronie przyrody: obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze uchwały sejmiku województwa, która określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Na terenie gminy Celestynów istnieje jeden obszar chronionego krajobrazu – Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu

Tabela 10 Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Data Pow. [ha] Akt prawny powołuj ący OCHK Powiat Przedmiot ochrony utworzenia

Rozporz ądzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007r. Tereny chronione ze wzgl ędu na w sprawie Warszawskiego Obszaru warszawski, grodziski, legionowski, wyró żniaj ący si ę krajobraz o Chronionego Krajobrazu mi ński, nowodworski, otwocki, zró żnicowanych ekosystemach, 1997.10.01 (DUWM.42.870) Rozporz ądzenie Nr 56 warto ściowy ze wzgl ędu na mo żliwo ść 148 409,1 piaseczy ński, pruszkowski, (1997.08.29) Wojewody mazowieckiego z dnia 13 sochaczewski, warszawski zachodni, zaspokajania potrzeb zwi ązanych z pa ździernika 2008 r. zmieniaj ące wołomi ński turystyk ą i wypoczynkiem, a tak że rozporz ądzenie w sprawie pełnion ą funkcj ą korytarzy Warszawskiego Obszaru Chronionego ekologicznych Krajobrazu (DUWM.2008.185.6629

Źródło: http://warszawa.rdos.gov.pl/images/stories/pomniki/ochk.pdf

3.4.2.4 Pomniki Przyrody Art. 40 i 44 ustawy o ochronie przyrody: pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Ustanowienie pomnika przyrody nast ępuje w drodze uchwały rady gminy.

Tabela 11 Pomniki przyrody na terenie gminy Celestynów Lp. Obiekt Obwód w cm Wysoko ść w m Miejscowo ść Lokalizacja

1. Na terenie poło żonym pomi ędzy stacj ą dąb szypułkowy 330 28 Celestynów kolejowa Celestynów a ul. Obro ńców Pokoju

2. grupa drzew: d ąb szypułkowy ( 3 szt.) 240,243,250,2 22,20 Celestynów Teren działki p. Tadeusza Mallendowicza oraz lipa 61 drobnolistna

3. grupa drzew: d ąb W pasie drogowym ul. Otwockiej obok 265,270 26 Celestynów szypułkowy 2 szt. posesji nr 5 (przedszkole) 4. dąb szypułkowy p. Jan Papis/ na działce zabudowanej obok 320 22 Celestynów „Stanisław” budynku mieszkalnego

5. dąb szypułkowy 300 17 Celestynów Skarb Pa ństwa w pasie drogowym

6. grupa drzew: lipa drobnolistna, tuja, 283,130,275,3 w parku dworskim w sąsiedztwie istniej ącego 22,8,22,22 Celestynów dąb szypułkowy (2 00 pomnika przyrody o nr ewid. 283 szt.)

Lp. Obiekt Obwód w cm Wysoko ść w m Miejscowo ść Lokalizacja

7. Przy skrzy żowaniu ul. Orzeszkowej i ul. dąb szypułkowy 330 18 Celestynów Laskowskiej

8. Urz ąd Gminy Celestynów w południowej dąb szypułkowy 360 21 Dąbrówka cz ęś ci zabudowy

9. Grupa drzew: d ąb 250-470 15-20 Glina p. Jadwiga Kucharska w szpalerze drzew szypułkowy 3 szt.

10. Grupa drzew: d ąb P. Piotr Keler, przy zabudowaniach ( 350,300,350 22-25 Jatne szypułkowy 3 szt. murowana stodoła)

11. działka rolna, około 200 m od zabudowa ń Grusza polna 220 17 Lasek mieszkalnych

12. Dąb szypułkowy 280 30 Lasek teren działki le śnej p. Stanisława Laskusa 13. Grupa drzew: d ąb 325,320 30,25 Lasek teren działki le śnej p. Władysława szypułkowy 2 szt. Kami ńskiego 14. Przy drodze ł ącz ącej miejscowo ści Dąbrówka Grupa drzew: d ąb 407,265 25,22 Dąbrówka i Pogorzel Warszawsk ą po jej zachodniej szypułkowy 2 szt. stronie

15. p. Henryk Suchnik na terenie le śnym ( Lipa drobnolistna 630 18 Podbiel wzniesienie wydmowe nad strumieniem) , w odległo ści ok. 2,0 km od miejscowo ści Regut

16. teren działki p. Stanisława Wicika, północna Sosna pospolita 272 14 Pogorzel cz ęść wsi w pobli żu strumienia przy boisku piłkarskim

Lp. Obiekt Obwód w cm Wysoko ść w m Miejscowo ść Lokalizacja

17. Skarb Pa ństwa/100 m od miejscowo ści Dąb szypułkowy 310 22 Pogorzel Pogorzel na skraju ł ąki

18. Grupa drzew: d ąb 310+315, Nadle śnictwo Celestynów, w s ąsiedztwie 17+20,19,18,16 Pogorzel Warszawska szypułkowy 4 szt. 310,275,275 Pogorzelskiej Strugi

19. Dąb szypułkowy 350 22 Regut p. Józef B ąk/ na pastwisku

20. p. Stanisław Wojdowicz / obok zabudowa ń Lipa drobnolistna 345 18 Regut 55 gospodarczych 21. Grupa drzew: d ąb 405,266 - Lasek Teren Zakładu Do świadczalnego „Unipress” szypułkowy 2 szt

22. Grupa drzew: d ąb Przy ogrodzeniu Zakładu Do świadczalnego 305,275 25 Lasek szypułkowy 2 szt „Unipress”

23. p. Adam Młot/na zachód od szosy Tabor - Dąb szypulkowy 550 18 Tabor Podbiel

Opracowanie własne na podstawie http://warszawa.rdos.gov.pl/images/stories/pomniki/otwocki.pdf

3.4.2.5 Użytki ekologiczne Art. 42 i 44 ustawy o ochronie przyrody: użytkami ekologicznymi są zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub miejsca sezonowego przebywania. Ustanowienie u żytku ekologicznego nast ępuje w drodze uchwały rady gminy

Tabela 12 Użytki ekologiczne na terenie Gminy Celestynów

Nr ewidencyjny/ Forma Pow. (ha) Szczególny cel ochrony Ewidencja gruntów Akt powołania nazwa własno ści

Rozporz ądzenie Nr 72 Wojewody Mazowieckiego z dnia 08 lipca 2005 r. w sprawie u żytków ekologicznych (DUWM.20005.175.5572), bagna, śródle śne łąki, halizny 571 2,0 1438 Skarb Pa ństwa Rozporz ądzenie Nr 35 Wojewody , płazowiny Mazowieckiego z dnia 13 lipca 2007 r. zmieniaj ące rozporządzenie w sprawie użytków ekologicznych (DUWM. 2007.138.3651)” Miejscowo ść Podbiel działki nr: Rozporz ądzenie Nr 31 Wojewody Otwarty charakter torfowiska, Skarb 197,262,263, Mazowieckiego z dnia 18 lipca 2008 r. w stanowiska ro ślin i zwierz ąt Pa ństwa/ Podbiel 35,14 264,265,266, sprawie ustanowienia u żytku rzadkich i chronionych oraz Zespół PK 267,268,269, ekologicznego „Podbiel” (DUWM. miejsca ich rozrodu MChiB* 270,271,272, 2008.123.4338) 273,276,333,334 Źródło : http://warszawa.rdos.gov.pl/images/stories/zal/uzytki.pdf * Zespół Parków Krajobrazowych: Mazowieckiego, Chojnowskiego i Brudze ńskiego 46

3.4.2.6 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 Europejska Sie ć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagro żonych składników ró żnorodno ści biologicznej kontynentu europejskiego, wdra żanym od 1992 r. w sposób spójny pod wzgl ędem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich pa ństw członkowskich Unii Europejskiej. Podstaw ą prawn ą tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sie ć Natura 2000 tworz ą dwa typy obszarów: • obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), • specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

Tabela 13 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Celestynów Lp. Nazwa obszaru Kod obszaru Pow. obszaru [ha]

1. Bagna Celestynowskie PLH140022 1037,0

2. Bagno Całowanie (ob. ptasi) PLB140011 4215,0

3. Bagna Całowanie ( ob. siedliskowy) PLH140001 3447,5

3.4.2.6.1 Bagna Celestynowskie 6 Kod obszaru: PLH140022 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Obszar biogeograficzny: kontynentalny Status formalny: Obszar zatwierdzony Decyzj ą Komisji Europejskiej Opis przyrodniczy: Obszar znajduje si ę na terenie Niziny Środkowomazowieckiej, na zachodnim skraju Równiny Garwoli ńskiej i stanowi fragment ponad 100 km pasa wydmowego ci ągn ącego si ę równolegle do Wisły, o średnich wysoko ściach bezwzgl ędnych 130-140 m n.p.m. Wydmy osi ągaj ą nierzadko wysoko ść ok. 20m, cz ęsto ł ącz ąc si ę ze sob ą tworz ą wały wydmowe o długo ści dochodz ącej do 8 km. W granicach proponowanego obszaru wydmy zajmuj ą ok. 40% powierzchni. Najwy ższe ich partie przekraczaj ą wysoko ść 150 m. n.p.m. Znacznie cz ęstsze s ą wydmy paraboliczne o zró żnicowanej wysoko ści i ramionach otwartych w kierunku zachodnim lub północno- zachodnim. W licznych misach deflacyjnych, jakie powstały pomi ędzy wydmami oraz lokalnych zagł ębieniach terenu, wykształciły si ę liczne, zró żnicowane pod wzgl ędem powierzchni i kształtu torfowiska

6 http://obszary.natura2000.org.pl/index.php?s=obszar&id=781 47

otoczone nierzadko borami bagiennymi. Stanowi ą one jedyne otwarte przestrzenie w krajobrazie le śnym tego obszaru. Charakter obszaru podkre ślaj ą liczne miejscowe nazwy takie jak: Bocianowskie Bagno, Brzozowe Bagno, Gołe Bagno, Lisie Bagno, Reguckie Bagno, Żurawinowe Bagno, Sępochowska Torfownia oraz Biała Góra, Dworska Góra, S ępia Góra czy Sokolicha. Obszar stanowi najlepiej zachowan ą cz ęść dawnej Puszczy Osieckiej, zwanej współcze śnie Lasami Celestynowskimi i wchodzi w skład Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Jedno z najwi ększych skupie ń torfowisk w obr ębie Niziny Środkowomazowieckiej. Wi ększo ść z nich zachowana jest w dobrym stanie. W przypadku obiektów cz ęś ciowo zdegradowanych mo żliwa jest stosunkowo łatwa i prosta ich renaturyzacja. Dominuje tu ro ślinno ść torfowisk mszysto-turzycowych i mszarów z klasy Scheuchzerio- Caricetea nigrae, reprezentuj ąca ró żne stadia rozwojowe. Do najcz ęstszych nale żą zbiorowiska: turzycy dzióbkowatej i wełnianki w ąskolistnej. Towarzysz ą im zazwyczaj płaty turzycy nitkowatej, wyst ępuj ące w dwóch postaciach: płaskiego, dywanowego mszaru oraz pływaj ących wysepek. Interesuj ące pod wzgl ędem syntaksonomicznym s ą fitocenozy ze znacznym udziałem przygiełki białej nawi ązuj ące pod wzgl ędem składu gatunkowego i struktury do przygiełkowisk ze zwi ązku Rhynchosporion albae. Osobliwo ści ą pod wzgl ędem biogeograficznym jest wyst ępowanie ro ślinno ści nawi ązuj ącej pod wzgl ędem składu gatunkowego i struktury do zbiorowisk zwi ązanych z torfowiskami wysokimi: wełnianki pochwowatej i torfowca ko ńczystego oraz bagna zwyczajnego i torfowca magella ńskiego. Nie wykluczone, że zidentyfikowane w obr ębie obszaru fitocenozy mog ą by ć zubo żał ą, wyst ępuj ącą na kra ńcach zasi ęgu postaci ą torfowisk wysokich typu kontynentalnego. Obrze ża torfowisk, jak i lokalne niecki terenu porastaj ą ró żne pod wzgl ędem fazy rozwojowej, jak równie ż stopnia zachowania bory bagienne. Tworz ą one w niektórych miejscach do ść du że powierzchniowo kompleksy. Szczególnie malowniczo wygl ądaj ą rozległe potorfia w ró żnych stadiach regeneracyjnych zwykle zarastaj ące przez zwarte, torfowcowe mszary dywanowe urozmaicone grz ędami poro śni ętymi przez inicjalne postacie boru bagiennego. Du żą warto ść przyrodnicz ą tego terenu podkre śla masowe wyst ępowanie: żurawiny błotnej i modrzewnicy zwyczajnej. Na terenie Obszaru wyst ępuje liczna i stabilna populacja łosia szacowana na ok. 12-15 osobników oraz żmia zygzakowata . Spotykane s ą tu melanistyczne osobniki tego gada o jednolicie czarnym ubarwieniu. Reasumuj ąc, jest to obok Kampinoskiego Parku Narodowego najwi ększe i najlepiej zachowane skupisko wydm i torfowisk w centralnej Polsce. Istniej ące formy ochrony przyrody: • Mazowiecki - rezerwat le śny • Czarci Dół - rezerwat le śny • Bagno Bocianowskie - rezerwat le śny • Żurawinowe Bagno - rezerwat le śny • Szerokie Bagno - rezerwat le śny Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe: • wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi • torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska 48

• bory i lasy bagienne Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe: bocian czarny błotniak stawowy , jarz ąbek, żuraw, lelek, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, lerka, jarz ębatka ,gąsiorek

3.4.2.6.2 Bagno Całowanie (ob. ptasi) 7 Kod obszaru: PLB140011 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków (Dyrektywa Ptasia) Obszar biogeograficzny: kontynentalny Powierzchnia:4215 ha Status formalny: Obszar wyznaczony Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska Opis przyrodniczy: Ostoja, b ędąca jednym z najwi ększych torfowisk niskich Mazowsza, ci ągnie si ę południkowo na przestrzeni 15 km. Poło żona jest na najwy ższej terasie nadzalewowej doliny Wisły, przy jej kraw ędzi i jest obficie zasilana wodami podziemnymi. Ponad połow ę ostoi stanowi ą otwarte tereny ł ąkowe, cz ęś ciowo zarastaj ące w wyniku sukcesji le śnej. Lasy porastaj ą ok. 36% ostoi, za ś pozostał ą cz ęść stanowi ą głównie siedliska rolnicze. Wi ększo ść ł ąk to tereny podlegaj ące ekstensywnej gospodarce rolnej. Mimo melioracji, zachowało si ę tu naturalne zró żnicowanie siedliskowe i ro ślinne. Na cz ęś ci terenu znajduj ą si ę stare wyrobiska potorfowe, na których zachodzi obecnie spontaniczna restytucja zbiorowisk mszysto-turzycowych. Lasy porastaj ą głównie północn ą cz ęść ostoi, a fragmentarycznie wyst ępuj ą równie ż w południowym jej kra ńcu. W śród nich dominuj ą olsy i bory bagienne. Zachodnim skrajem ostoi przepływa uregulowana rzeka Jagodzianka (Kanał Bieli ńskiego). W jej dolinie zachowała si ę du ża ró żnorodno ść siedlisk, z ł ąkami zmiennowilgotnymi i szuwarami turzycowymi. Widoczne s ą równie ż pozostało ści starorzeczy. W centralnej cz ęść ostoi znajduje si ę ła ńcuch wydmowy ze zró żnicowan ą szat ą ro ślinn ą. Na skłonach wydm spotyka si ę m.in. ciepłolubne murawy. Ł ącznie ok. 60% obszaru pokrywaj ą siedliska (11 rodzajów) znajduj ące si ę w zał ączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Stwierdzono tu równie ż 6 gatunków zwierz ąt wymienianych w zał ączniku II powy ższej dyrektywy. Du ża mozaika siedlisk sprawia, że jest to ostoja o du żym bogactwie przyrodniczym. Badania wykazały wyst ępowanie tu ok. 500 gatunków ro ślin, ponad 120 gatunków ptaków, a tak że rzadkich bezkr ęgowców, szczególnie motyli. Istniej ące formy ochrony przyrody: • Na torfach - rezerwat przyrody • Wymi ęklizna - rezerwat cz ęś ciowy - rezerwat przyrody • Mazowiecki - park krajobrazowy • Nadwi śla ński I - obszar chronionego krajobrazu

7 http://obszary.natura2000.org.pl/index.php?s=obszar&id=439 49

Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe • wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi • suche wrzosowiska • ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe • górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe • zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe • ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie • torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska • bory i lasy bagienne • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy żródliskowe) * Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe nocek du ży, smu żka stepowa, bóbr europejski, gąsiorek, jarz ębatka, podró żniczek , lerka, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł średni, zimorodek, sowa błotna, łęczak, żuraw, derkacz, kropiatka , błotniak ł ąkowy, błotniak zbo żowy, błotniak stawowy, bocian biały, bączek, bocian czarny modraszek telejus, czerwo ńczyk nieparek, czerwo ńczyk fioletek 3.4.2.6.3 Bagno Całowanie (ob. siedliskowy) Kod obszaru: PLH140001 Forma ochrony w ramach sieci Natura 2000:specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa) Obszar biogeograficzny: kontynentalny Status formalny: Obszar zatwierdzony Decyzj ą Komisji Europejskiej Opis przyrodniczy: Ostoja, b ędąca jednym z najwi ększych torfowisk niskich Mazowsza, ci ągnie si ę południkowo na przestrzeni 15 km. Poło żona jest na najwy ższej terasie nadzalewowej doliny Wisły, przy jej kraw ędzi i jest obficie zasilana wodami podziemnymi. Ponad połow ę ostoi stanowi ą otwarte tereny ł ąkowe, cz ęś ciowo zarastaj ące w wyniku sukcesji le śnej. Lasy porastaj ą ok. 36% ostoi, za ś pozostał ą cz ęść stanowi ą głównie siedliska rolnicze. Wi ększo ść ł ąk to tereny podlegaj ące ekstensywnej gospodarce rolnej. Mimo melioracji, zachowało si ę tu naturalne zró żnicowanie siedliskowe i ro ślinne. Na cz ęś ci terenu znajduj ą si ę stare wyrobiska potorfowe, na których zachodzi obecnie spontaniczna restytucja zbiorowisk mszysto-turzycowych. Lasy porastaj ą głównie północn ą cz ęść ostoi, a fragmentarycznie wyst ępuj ą równie ż w południowym jej kra ńcu. W śród nich dominuj ą olsy i bory bagienne. Zachodnim skrajem ostoi przepływa uregulowana rzeka Jagodzianka (Kanał Bieli ńskiego). W jej dolinie zachowała si ę du ża ró żnorodno ść siedlisk, z ł ąkami zmiennowilgotnymi i szuwarami turzycowymi. Widoczne s ą równie ż pozostało ści starorzeczy. W centralnej cz ęść ostoi znajduje si ę ła ńcuch wydmowy ze zró żnicowan ą szat ą ro ślinn ą. Na skłonach wydm spotyka si ę m.in. 50

ciepłolubne murawy. Ł ącznie ok. 60% obszaru pokrywaj ą siedliska (11 rodzajów) znajduj ące si ę w zał ączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Stwierdzono tu równie ż 6 gatunków zwierz ąt wymienianych w zał ączniku II powy ższej dyrektywy. Du ża mozaika siedlisk sprawia, że jest to ostoja o du żym bogactwie przyrodniczym. Badania wykazały wyst ępowanie tu ok. 500 gatunków ro ślin, ponad 120 gatunków ptaków, a tak że rzadkich bezkr ęgowców, szczególnie motyli. Istniej ące formy ochrony przyrody: • Wymi ęklizna - rezerwat cz ęś ciowy - rezerwat przyrody • Na torfach - rezerwat przyrody • Mazowiecki - park krajobrazowy • Nadwi śla ński I - obszar chronionego krajobrazu Wa żne dla Europy typy siedlisk przyrodniczych (z Zał. I Dyr. Siedliskowej), w tym siedliska priorytetowe): • wydmy śródl ądowe z murawami napiaskowymi • suche wrzosowiska • ciepłolubne, śródl ądowe murawy napiaskowe • górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe • zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe • ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie • torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska • górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk • gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny • ł ęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe • bory i lasy bagienne Wa żne dla Europy gatunki zwierz ąt (z Zał. II Dyr. Siedliskowej i z Zał. I Dyr. Ptasiej), w tym gatunki priorytetowe : czerwo ńczyk nieparek, czerwo ńczyk fioletek, modraszek telejus, nocek du ży, bóbr europejski, ortolan, gąsiorek, świergotek polny, muchołówka mała, jarz ębatka, podró żniczek, lerka • dzi ęcioł średni • dzi ęcioł białogrzbiety, dzi ęcioł zielonosiwy, dzi ęcioł czarny, zimorodek, sowa błotna, rybitwa białoczelna, rybitwa zwyczajna (rzeczna), batalion, derkacz, kropiatka, żuraw, błotniak łąkowy, błotniak zbo żowy, błotniak stawowy, trzmielojad, bielik, rybołów, bocian czarny, bocian biały, b ączek, czapla biała, żółw błotny

3.4.3 Zagro żenia obszarów chronionych Zagro żenia Obszaru Natura 2000 Bagna Celestynowskie Niedobory wody s ą najpowa żniejszym zidentyfikowanym zagro żeniem dla chronionych w obr ębie obszaru siedlisk przyrodniczych. Przyczyny spadku poziomu wód poni żej warstwy organicznej oraz zmniejszenie si ę retencji glebowej s ą zło żone. Z jednej strony jest to wynik czyszczenia i pogł ębiania

starych odprowadzalników wody oraz wykopania w ostatnim dziesi ęcioleciu kilku dodatkowych rowów melioracyjnych. Drug ą przyczyn ę nale ży upatrywa ć w powi ększaj ącym si ę leju depresyjnym wokół aglomeracji warszawskiej, co jest wynikiem zwi ększaj ącego si ę zapotrzebowania na wod ę dla celów komunalnych i przemysłowych. Nie bez znaczenia jest równie ż sukcesja ro ślinno ści. Spadek uwilgocenia torfowisk powoduje wkraczanie brzozy omszonej, która zwi ększa transpiracj ę powi ększaj ąc tym samym deficyt wody. Bior ąc pod uwag ę, że wysoki stopie ń zabagnienia zwi ązany jest z obecno ści ą wałów wydmowych ograniczaj ących lub uniemo żliwiaj ących swobodny odpływ wody równie negatywne, chocia ż o małym w chwili obecnej nasileniu jest rozkopywanie wydm. Miejscowa ludno ść nielegalnie eksploatuj ąc piasek jako kruszywo oraz wytyczaj ąc nowe drogi do jego wywozu stwarza mo żliwo ść odpływu wodom zgromadzonym w bezodpływowych pierwotnie zagł ębieniach terenu. Powa żnym problemem jest za śmiecanie torfowisk wynikaj ące z mentalno ści okolicznej ludno ści, która traktuje je jako nieu żytki. Składowane s ą tu zarówno odpady organiczne jak i nieorganiczne. Za śmiecanie ma charakter punktowy i zwykle jest zwi ązane z obecno ści ą drogi ułatwiaj ącej dojazd. Z reguły pryzmy śmieci nie zajmuj ą du żo miejsca nie mniej jednak s ą źródłem ska żenia wody i gleby, wnikania gatunków synantropijnych oraz wzrostu trofii. Zagro żenia Obszaru Natura 2000 Bagno Całowanie (obszar ptasi) Do najpowa żniejszych zagro żeń ostoi zalicza si ę zanik ekstensywnego rolnictwa, które przyczyniało si ę do utrzymania niektórych siedlisk. Powa żne konsekwencje dla zachowania przyrodniczego bogactwa ostoi mo że mie ć równie ż odtwarzanie podupadłego ju ż systemu urz ądze ń melioracyjnych, a tak że nielegalne wydobycie torfu i zasypywanie potorfii śmieciami. Budowa stawów rybnych w obr ębie torfowiska; ciepłolubne murawy napiaskowe zagrożone s ą eksploatacj ą piasku; w północnej cz ęś ci obszaru zagro żeniem jest planowa urbanizacja, budowa osiedli mieszkaniowych. Zagro żenia Obszaru Natura 2000 Bagno Całowanie (obszar siedliskowy) Do najpowa żniejszych zagro żeń ostoi zalicza si ę zanik ekstensywnego rolnictwa, które przyczyniało si ę do utrzymania niektórych siedlisk. Powa żne konsekwencje dla zachowania przyrodniczego bogactwa ostoi mo że mie ć równie ż odtwarzanie podupadłego ju ż systemu urz ądze ń melioracyjnych, a tak że nielegalne wydobycie torfu i zasypywanie potorfii śmieciami. Inne zagro żenie to tworzenie stawów hodowlanych w obr ębie torfowiska. Niezwykle cenne dla zachowania bioró żnorodno ści obiektu ciepłolubne murawy napiaskowe zagro żone s ą eksploatacj ą piasku. Siedliska mokrych i wilgotnych ł ąk, szuwarów, torfowisk przej ściowych zagro żone s ą przesuszeniem wynikaj ącym z odtwarzania i usprawniania sieci rowów melioracyjnych.

3.5 Infrastruktura techniczna

3.5.1 Gospodarka wodno – ściekowa

3.5.1.1 Zaopatrzenie w wod ę Tabela 14 Uj ęcia wody pitnej oraz stacje uzdatniania wody na terenie gminy Celestynów – stan na 31.12.2012 r. Uj ęcia wody pitnej* Stacje uzdatniania wody*

Lp. Nazwa uj ęcia / Rodzaj: wody podziemne Wydajno ść Wydajno ść Nazwa / lokalizacja lokalizacja lub wody powierzchniowe m3 /dob ę M3 /dob ę

Studnia nr 1/ 1 podziemne 33 Celestynów Stacja Uzdatniania Studnia nr 2/ Wody w 2 400 2 podziemne 57 Celestynów Celestynowie przy ul. Osieckiej Studnia nr 3 podziemne 27 3A/Celestynów

Studnia nr 1/ 4 podziemne 22 Ostrów Stacja Uzdatniania 528 Studnia nr 2/ Wody w Ostrowie 5 podziemne 22 Ostrów

Studnia nr 6 podziemne 21 1/Glina Stacja Uzdatniania Wody w Glinie 450 Studnia nr. 7 podziemne 21 przy ul. Otwockiej 4/Glina

Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów

Tabela 15 Informacje o sieci wodoci ągowej w gminie Celestynów

Stan na dzie ń Lp. Wyszczególnienie j.m. 31.12.2011 r. 31.12.2012 r.

1. Wska źnik zwodoci ągowania gminy % 89,4 90

2. Długo ść sieci wodoci ągowej rozdzielczej km 93 93

3. Poł ączenia wodoci ągowe prowadz ące do szt. 3 440 3 497 budynków mieszkalnych

4. Zu życie wody z wodoci ągów w m3 / rok 339 300 366 340 gospodarstwach domowych

Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów 53

Wska źnik zwodoci ągowania gminy Ostróda jest wysoki w roku 2011 wynosił 89,4%, a w 2012 roku zwi ększył si ę do 90%. Ogół wody zu żytej przez gospodarstwa domowe równie ż ulega zwi ększeniu.

3.5.1.2 Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Tabela 16 Informacje o sieci kanalizacyjnej w gminie Celestynów Stan na dzie ń Lp. Wyszczególnienie j.m. 31.12.2011 r. 31.12.2012 r.

1. Wska źnik skanalizowania gminy % 50,00% 51,00%

2. Długo ść sieci kanalizacyjnej sanitarnej km 40,0 43,9

Poł ączenia kanalizacyjne prowadz ące 3. szt. 1409 1463 do budynków mieszkalnych

4. Ścieki odprowadzane do kanalizacji tys. m 3 /rok 217,28 223,25

Ludno ść korzystaj ąca z oczyszczalni 5. ścieków w Otwocku (w stosunku do % 50 51 ludno ści ogółem)

Ludno ść korzystaj ąca z % 1 3 przydomowych oczyszczalni ścieków 6. Długo ść sieci kanalizacji deszczowej km b.d. b.d.

Wska źnik dot. obszaru obj ętego sieci ą 7. % b.d. b.d. kanalizacji deszczowej

Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów Wska źnik skanalizowania gminy wynosił w roku 2011 50%, a w roku 2012 zwi ększył si ę do 51%. Zwi ększeniu ulega równie ż w roku 2012 w stosunku do roku 2011 ilo ść ścieków odprowadzanych do kanalizacji z 217,28 tys. m 3 /rok do 223,25 tys. m 3 /rok. Ścieki komunalne z terenu gminy Celestynów s ą odprowadzane do oczyszczalni w Otwocku, gdy ż na terenie gminy na chwil ę obecn ą nie ma oczyszczalni ścieków. Planuje si ę jednak budow ę oczyszczalni w miejscowo ści Regut 8 ( obecnie na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody).

Tabela 17 Plany w zakresie skanalizowania i oczyszczania ścieków Lp. Wyszczególnienie 2016rok 2020rok

Liczba mieszka ńców, którzy docelowo korzysta ć b ędą 1. 55% 70,00% z systemów kanalizacji zbiorczej *

8 Patrz punkt 9.2 Program Zadaniowy 54

Liczba mieszka ńców, którzy docelowo korzysta ć b ędą 3. z indywidualnych (na działkach) systemów 6,00% 10,00% oczyszczania ścieków*

2013 -2016 2017-2020

4. Długo ść sieci kanalizacyjnej potrzebnej do budowy 6 km 24 km w latach: 5. Długo ść sieci kanalizacyjnej zrealizowanej w roku 4 km 2012. Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów

3.5.2 Ciepłownictwo Zmiany klimatyczne, kwa śne deszcze, dziura ozonowa, degradacja chemiczna gleb jest wynikiem działalno ści człowieka na środowisko. Emisja do atmosfery gazów: dwutlenku w ęgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu jest głównym problemem ekologicznym. Źródłem tych gazów jest spalanie paliw, głównie dla celów energetycznych. Nale ży podejmowa ć działania zmierzaj ące do modyfikacji i zmian technologicznych zmierzaj ących do zmiany struktury zu żywanych paliw, a tak że wzrostu produkcji energii ze źródeł odnawialnych oraz bezemisyjnych. W gminie Celestynów głównym źródłem energii cieplnej jest w ęgiel i drewno. Cz ęść budynków jest ogrzewana gazem, wg GUS były to 402 gospodarstwa domowe i zu żyły one na te cele 904,8 tys.m 3 gazu.

3.5.3 Gazownictwo Na obszarze gminy Celestynów długo ść sieci gazowej na koniec 2012 roku wynosiła 38,9 km, a korzystało z niej 24,5 % mieszka ńców, czyli 2803 osób. Ilo ść czynnych przył ączy do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych wynosiła 951 sztuk. Zu życie gazu wynosiło 1161,60 tys. m 3.

3.5.4 Gospodarka odpadami Nowelizacja ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (tekst jednolity Dz.U. z 2012 roku, poz.391 z pó źn. zm.) nało żyła na rady gmin obowi ązek dostosowania w terminie 6 miesi ęcy od dnia wprowadzenia wojewódzkich planów gospodarki odpadami regulaminów utrzymania czysto ści i porz ądku. Rada Gminy Celestynów przyj ęła ww regulamin uchwał ą Nr 293/13 z 26 czerwca 2013 roku. Obecnie firma, która wygrała przetarg na lata 2013-2015 to Błysk Sp. z o.o. Zgodnie z uchwalonym regulaminem odbiór zmieszanych odpadów komunalnych od wła ściciela nieruchomo ści co najmniej 1 raz w miesi ącu, a w przypadku zabudowy jednorodzinnej, co najmniej 2 razy w miesi ącu. Odbiór odpadów selektywnie zbieranych, tzn. papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowa ń wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegaj ących biodegradacji nast ępuje zarówno w przypadku zabudowy jednorodzinnej jak i wielorodzinnej – 1 raz w miesi ącu.

Odbiór zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów wielkogabarytowych powinien nast ępuje co najmniej 1 raz na 6 miesi ęcy, zgodnie z terminami wyznaczonymi i podanymi do publicznej wiadomo ści przez Urz ąd Gminy w Celestynowie. Przeterminowane leki mo żna zdawa ć do specjalnych pojemników umieszczonych w aptekach zlokalizowanych na terenie gminy Celestynów, których wykaz zostanie podany do publicznej wiadomo ści. Zu żyte baterie mo żna zdawa ć do specjalnych pojemników umieszczonych w wyznaczonych miejscach, u sprzedawców detalicznych, hurtowych oraz w serwisach sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, w instytucjach użyteczno ści publicznej i instytucjach edukacyjnych. Odpady poremontowe oraz z drobnych prac budowlanych są odbierane od wła ścicieli nieruchomo ści na indywidualne zgłoszenie. Dopuszcza si ę by odpady komunalne przez wła ścicieli nieruchomo ści w sposób selektywny, tzn. papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, i opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, a tak że sprz ęt elektryczny i elektroniczny, odpady wielkogabarytowe, zu żyte baterie, akumulatory, zu żyte baterie, akumulatory, zu żyte opony, przeterminowane leki i chemikalia oraz inne odpady niebezpieczne wydzielone ze strumienia odpadów komunalnych odbierane były nieodpłatnie w punkcie do selektywnej zbiórki odpadów (PSZOK). Ma by ć on uruchomiony na terenie nale żą cym do OSP w Celestynowie. Na obiekt ten wydana została decyzja środowiskowa. Z chwil ą podpisania umowy dzier żawy obiektu, b ędzie mo żliwe uzyskanie pozostałych zezwole ń. Dopuszcza si ę do stosowania przez wła ścicieli nieruchomo ści nast ępuj ące pojemniki do gromadzenia odpadów komunalnych: 1. Kosze uliczne o pojemno ści od 35 do 70 litrów, 2. Pojemniki na odpady o pojemno ści: • 120 l dla nieruchomo ści, któr ą zamieszkuje do 4 osób wł ącznie, • 240 l dla nieruchomo ści, któr ą zamieszkuje od 5 do 8 osób, • 1100 l na nieruchomo ściach, które zamieszkuje powy żej 8 osób, 3. Worki o pojemno ści od 60 do 120 l z przeznaczeniem na: • Papier – worki o kolorze niebieskim, • Tworzywa sztuczne i opakowania wielomateriałowe – worki o kolorze żółtym, • Szkło – worki o kolorze zielonym, • Metale – worki o kolorze białym, • Odpady ulegaj ące biodegradacji – worki o kolorze br ązowym, 4. Pojemniki typu „dzwon”, 5. Pojemniki siatkowe i z tworzywa sztucznego oznaczone odpowiednimi kolorami w stosunku do ka żdego rodzaju odpadu selektywnego zbieranego o pojemno ści od 1,5 m3 do 3 m 3, 6. Kontenery typu KP-5, KP-7, KP-10 o pojemno ści od 5 m 3 do 10 m 3. 56

Na obecn ą chwil ę stawka za odbiór odpadów wynosi 6 zł za odpady selektywnie zbierane bądź 15 zł za zmieszane. Firma w ramach opłaty zapewnia ponadto pojemniki na odpady zmieszane oraz worki na odpady selektywnie zbierane. Odpady komunalne zmieszane, odpady zielone i bioodpady oraz pozostało ści z sortowania i pozostało ści po procesie mechaniczno – biologicznego przetwarzania przeznaczone do składowania mog ą by ć zagospodarowane wył ącznie w ramach regionu warszawskiego, w pierwszej kolejno ści w instalacjach posiadaj ących status RIPOK – Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych, poło żonych najbli żej miejsca wytworzenia odpadów. Przekazanie zmieszanych odpadów komunalnych do unieszkodliwienia na składowisku jest mo żliwe tylko i wył ącznie w przypadku braku mo żliwo ści zagospodarowania odpadów w instalacjach regionalnych i zast ępczych wyznaczonych dla regionu, zapewniaj ących odpowiednie przetwarzanie odpadów. Na terenie regionu warszawskiego zlokalizowane s ą nast ępuj ące obiekty do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych: 1. Instalacje do mechaniczno – biologicznego przetwarzania (MBP) • Instalacja MBP „BY Ś” Wojciech By śkiewicz zlokalizowana w Zakładzie Odzysku Surowców Wtórnych przy ul. Wólczy ńska 249 w Warszawie (RIPOK), • Instalacja MBP Miejskiego Przedsi ębiorstwa Oczyszczania m.st. Warszawy zlokalizowana w Zakładzie Unieszkodliwiania odpadów Komunalnych przy ul. Kampinoskiej 1 w Warszawie (RIPOK), • Instalacja MBP Przedsi ębiorstwa Produkcyjno - Handlowo – Usługowego „LEKARO” zlokalizowana w gminie Wi ązowna (RIPOK) 2. Składowiska odpadów komunalnych: • Składowisko odpadów komunalnych w m. Klaudyn, gm. Stare Babice (RIPOK) • Składowisko odpadów w m. Otwock – Świerk, gm. Otwock (RIPOK) Odpady mog ą by ć przekazywane do instalacji zast ępczych poza regionem, wył ącznie pod warunkiem braku wolnych mocy przerobowych b ądź awarii w instalacjach regionalnych i zast ępczych funkcjonuj ących na obszarze regionu warszawskiego.

3.5.5 Hałas Najwi ększe zagro żenie środowiska hałasem powoduje zazwyczaj przemysł i komunikacja. Pewne lokalne uci ąż liwo ści w tym zakresie mog ą wynika ć z funkcjonowania istniej ących zakładów przemysłowych oraz usługowych. W takich przypadkach nale ży przestrzega ć zasad ę, i ż hałas i wibracje przekraczaj ące dopuszczalne granice nat ęż enia nie mog ą si ęga ć poza obr ęb działki, na której są wytwarzane. Hałas komunikacyjny - wraz ze wzrostem nat ęż enia ruchu obserwuje si ę coroczny przyrost poziomów hałasu komunikacyjnego. W celu ograniczenia uci ąż liwo ści wynikaj ących z nadmiernego hałasu

komunikacyjnego nale ży d ąż yć min., utrzymania dobrej nawierzchni dróg i ulic, dobrej organizacji ruchu itp. Na terenie gminy nie były prowadzone badania klimatu akustycznego. Zakłada si ę, że najwi ększe zagro żenie spowodowane hałasem wyst ępuje wzdłu ż drogi krajowej 17 i 50.

3.5.6 Promieniowanie elektromagnetyczne Pole elektromagnetyczne ( wg Ustawy Prawo Ochrony Środowiska) to pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz, tworz ących zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizuj ącego. Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), w tym promieniowanie niejonizuj ące zaliczane jest do podstawowych rodzajów zanieczyszcze ń środowiska naturalnego. Zgodnie z art. 123 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, a wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania poziomów Pol elektromagnetycznych w środowisku. Niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne od zawsze występowało w środowisku naturalnym. Pochodzi ono z naturalnych źródeł takich jak Sło ńce, Ziemia, zjawiska atmosferyczne. Dodatkowo w środowisku wyst ępuj ą sztuczne pola elektromagnetyczne, które zwi ązane s ą z techniczn ą działalno ści ą człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne wyst ępuje wsz ędzie, a jego najwa żniejszymi źródłami s ą: stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje i linie energetyczne, nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB – radio i radiostacje amatorskie, wojskowe i cywilne urz ądzenia radionawigacji, urz ądzenia powszechnego u żytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp. Ci ągły rozwój techniki powoduje znaczny wzrost ilo ści nadajników radiowo – telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii komórkowej. Na terenie gminy wyst ępuj ą stacje bazowe telefonii komórkowej: 1. Stacja Polkomtel w miejscowo ści Celestynów, ul. Osiecka 2, 2. Stacja Polkomtel w miejscowo ści Stara Wie ś, ul. Fabryczna 30 – teren szkoły podstawowej. Warto ść pomiaru wykonanego przez WIO Ś w roku 2012 w Celestynowie przy. ul. Reguckiej wynosi 0,20 V/m, podczas, gdy dopuszczalna norma wynosi 7 V/m. Pomiar wykonany w roku 2009 wykazywał warto ść mniejsz ą, bo 0,18 V/m. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów stwierdzono, że nie odnotowano przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.

3.5.7 Komunikacja i transport Transport jest powa żnym źródłem zanieczyszczenia środowiska. W ostatnich latach w Polsce nast ąpił rozwój transportu drogowego i pojawiły si ę nowe zagro żenia środowiska. Prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów, ale nie nad ąż ył za tym rozwój sieci dróg. Brakuje szybkich dróg omijaj ących tereny zamieszkałe co powoduje wi ększ ą emisj ę substancji i hałasu do środowiska. Spaliny i hałas komunikacyjny stwarzaj ą du że zagro żenia dla środowiska a wi ęc i dla zdrowia ludzi. Wzrastaj ąca liczba samochodów, cz ęsto wyeksploatowanych, jest tak że źródłem du żej ilo ści odpadów. Zgodnie z wynikami pomiarów WIO Ś prowadzonych m.in. na odcinkach dróg krajowych 17 oraz 50 wyst ępuje przekroczenie poziomu hałasu zarówno w porze nocnej jak i dzienno-wieczorno-nocnej.

Mapa 7 Układ komunikacyjny w gminie Celestynów

Źródło: http://celestynow.e-mapa.net/

Stan dróg równie ż wpływa na poziom hałasu komunikacyjnego. Wymienione zagro żenia środowiska mog ą stopniowo znacznie pogarsza ć jako ść życia mieszka ńców. Transport drogowy jest zagro żeniem dla środowiska przyrodniczego, atmosferycznego i akustycznego. Dodatkowo w 59

nast ępstwie katastrofy drogowej istnieje realne zagro żenie ska żenia ludno ści i środowiska wokół wymienionych tras przewozu. Zagro żenie dla ludno ści gminy stwarzaj ą równie ż stacje i dystrybutory paliw płynnych. Inne zagro żenia środowiska , które mog ą wyst ąpi ć na terenie gminy Celestynów : po żary, susze, powodzie, gradobicia silne wiatry awarie urz ądze ń infrastruktury technicznej, katastrofy komunikacyjne, w tym katastrofy zwi ązane z transportem materiałów niebezpiecznych.

3.6 Zagro żenie powodziowe Obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi są to obszary, na których stwierdzi si ę istnienie znacz ącego ryzyka powodziowego lub wyst ąpienie znacz ącego ryzyka jest prawdopodobne, będące wynikiem wst ępnej oceny ryzyka powodziowego zgodnie z art. 88b ust 2 pkt 5 ustawy Prawo wodne. Na terenie gminy Celestynów zgodnie z ocen ą ryzyka powodziowego przeprowadzanego przez KZGW – Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej nie ma obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Na terenie gminy Celestynów ze wzgl ędu na wysoki stan wody podziemnej oraz niedro żno ść cz ęś ci rowów melioracyjnych teren gminy był do roku 2012 notorycznie podtapiany wodami opadowymi i roztopowymi. W ci ągu dwóch lat powołano 6 spółek wodnych, które systematycznie doprowadzaj ą stan urz ądze ń wodnych do wła ściwego stanu. S ą to spółki wodne Jatne – Dyzin, Glina, D ąbrówka, Podbiel, Ostrów i Pogorzel.

3.7 Zagro żenie po żarowe Najwi ększe zagro żenie po żarowe na terenie gminy wyst ępuje: w budynkach mieszkalnych i u żyteczno ści publicznej, w gospodarstwach rolnych, w obiektach przemysłowych, na stacjach paliw płynnych i gazowych, w obiektach elektroenergetyki, w lasach Na obszarze gminy Celestynów poło żonych jest 15 miejscowo ści. Zabudowa zwarta w przypadku palnej konstrukcji budynków stwarza mo żliwo ść szybkiego rozprzestrzeniania si ę ognia. Domy znajduj ące si ę na terenach wiejskich ogrzewane s ą głównie piecami na paliwo stałe (w ęgiel lub drewno), co sprzyja powstaniu po żarów. Przyczyn ą po żarów są równie ż nieszczelno ści przewodów 60

kominowych. Ponadto w okresie zimowym bardzo cz ęsto mamy do czynienia z dogrzewaniem mieszka ń urz ądzeniami grzewczymi podł ączonymi do stałego źródła pr ądu, których instalacja elektryczna ma tendencje do zwar ć i przeci ąż eń powoduj ąc po żary.

3.8 Powa żna awaria przemysłowa Zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, w zale żno ści od rodzaju, kategorii i ilo ści substancji niebezpiecznej znajduj ącej si ę w zakładzie uznaje si ę za zakład o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii, albo za zakład o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwi ększonym ryzyku albo zakładów o du żym ryzyku okre ślił Minister Gospodarki w drodze rozporz ądzenia z dnia 9 kwietnia 2002 r.-w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si ę w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwi ększonym ryzyku albo zakładu o du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej (Dz.U. z 2002 r. Nr 58, poz.535 z pó źn. zm.). Na terenie gminy Celestynów nie wyst ępuj ą takie zakłady .

3.9 Transport substancji niebezpiecznych Zagro żenia komunikacyjne i chemiczno – ekologiczne niesie za sob ą transport drogowy oraz zwi ększaj ące si ę z roku na rok nasilenie ruchu na drogach. Transport drogowy stwarza ww. zagro żenia głównie z uwagi na przewóz materiałów niebezpiecznych takich jak benzyny, olej nap ędowy, olej opałowy, gaz propan – butan, amoniak, chlor i inne.

3.10 Biotechnologia i organizmy zmodyfikowane genetycznie Biotechnologia jest dyscyplin ą nauk technicznych wykorzystuj ącą procesy biologiczne na skal ę przemysłow ą. Konwencja o ró żnorodno ści biologicznej, sporz ądzona w Rio de Janeiro dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 184, poz. 1532) podaje jedn ą z najszerszych definicji: „Biotechnologia oznacza zastosowanie technologiczne, które u żywa systemów biologicznych, organizmów żywych lub ich składników, żeby wytwarza ć lub modyfikowa ć produkty lub procesy w okre ślonym zastosowaniu.” Biotechnologie s ą w stosunku do tradycyjnych (chemicznych) znacznie mniej energochłonne, bezodpadowe lub niskoodpadowe, ta ńsze i wydajniejsze oraz cz ęsto mniej obci ąż aj ące środowisko, znajduj ą zastosowanie tak że w działalno ści słu żą cej ochronie środowiska (w oczyszczaniu ścieków, neutralizacji odpadów, w produkcji biogazu). Organizmy Modyfikowane Genetycznie (GMO) są to ro śliny lub zwierz ęta, które dzi ęki modyfikacji w ich genomie - materiale genetycznym - uzyskały nowe cechy. Modyfikacja genetyczna zwykle polega na wstawieniu nowego genu (co fizycznie jest fragmentem DNA) do genomu modyfikowanego organizmu. Jednak mo żna tak że i wycisza ć geny poprzez wprowadzenie komplementarnego genu koduj ącego tzw. nonsensowne RNA, czy te ż za pomoc ą kierowanej

mutagenezy, wywoła ć mutacje w konkretnym genie, co mo że doprowadzi ć do jego inaktywacji (dokładnie inaktywacji produktu tego genu). Na świecie ma miejsce dynamiczny rozwój bada ń w zakresie in żynierii genetycznej i rozwój przemysłu opartego na biotechnologiach. Produkty nowoczesnej biotechnologii (organizmy genetycznie zmodyfikowane) coraz cz ęś ciej pojawiaj ą si ę na rynku, budz ąc wiele kontrowersji, szczególnie w odniesieniu do problematyki bezpiecze ństwa tych produktów dla zdrowia człowieka i ewentualnego ich wpływu na inne organizmy w środowisku. W zwi ązku z powy ższym zachodzi potrzeba dokonywania oceny stopnia zagro żenia tych produktów dla zdrowia ludzi i środowiska. Procedury i mechanizmy oceny ryzyka zwi ązanego z wykorzystywaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów s ą ci ągle doskonalone. W 2006r. przyj ęto Ramowe Stanowisko Rz ądu RP dotycz ące GMO. Jest to dokument wyznaczaj ący kierunek działa ń dotycz ących GMO, na podstawie którego realizowana b ędzie w Polsce polityka w tym zakresie. Biotechnologie i rozwój przemysłu opartego na biotechnologiach daje nowe mo żliwo ści rozwoju. Korzystanie z osi ągni ęć biotechnologii zwi ązane mo że by ć jednak z nieznanym dot ąd zagro żeniem bezpiecze ństwa biologicznego. Najwa żniejsze problemy: brak nadzoru nad wprowadzaniem GMO, brak świadomo ści społecznej w zakresie biotechnologii i bezpieczeństwa biologicznego, zagro żenie rodzimych gatunków ro ślin i zwierz ąt przez obce gatunki lub nowe organizmy wytworzone technikami transgenezy, brak jednoznacznych regulacji prawnych w zakresie rozwi ąza ń systemowych dotycz ących ochrony środowiska, a zwłaszcza koegzystencji upraw ro ślin modyfikowanych i niemodyfikowanych.

4 Edukacja ekologiczna Warunkiem koniecznym i niezb ędnym do realizacji celów zwi ązanych z ochron ą środowiska zgodn ą z zasad ą zrównowa żonego rozwoju jest dobrze zaplanowany, zorganizowany i realizowany proces powszechnej edukacji, obejmuj ący nie tylko dzieci i młodzie ż, ale te ż całe społecze ństwo. Edukacja ekologiczna zwana tak że edukacj ą środowiskow ą, to koncepcja kształcenia i wychowywania społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem my śle ć globalnie - działa ć lokalnie. Obejmuje ona wprowadzanie do programów szkół wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, umo żliwiaj ącej ł ączenie wiedzy przyrodniczej z postaw ą humanistyczn ą, tworzenie krajowych i mi ędzynarodowych systemów kształcenia specjalistów i kwalifikowanych pracowników dla ró żnych działów ochrony środowiska, nauczycieli ochrony środowiska, dokształcanie in żynierów i techników ró żnych specjalno ści oraz mened żerów gospodarki, a tak że powszechn ą edukacj ę szkoln ą i pozaszkoln ą. W potocznym rozumieniu s ą to wszelkie formy działalno ści skierowanej do społecze ństwa, ze szczególnym uwzgl ędnieniem dzieci i młodzie ży, które maj ą na celu wpływanie na poziom świadomo ści ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowa ń korzystnych dla środowiska naturalnego, upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Działania te prowadzone s ą przez szkoły, przez specjalistyczne placówki edukacyjne zarówno publiczne jak i niepubliczne, a tak że przez liczne organizacje ekologiczne. Mo że przyjmowa ć ró żne formy: kształcenie ustawiczne (wykłady, seminaria, rozdawanie ulotek i programy edukacyjne), kształcenie dzieci i młodzie ży w zakresie ekologii, zielone szkoły. Niestety istnieje moda na konsumpcyjny styl życia. Zauwa żalny jest brak my ślenia w kategoriach ponadlokalnych o problemach ochrony środowiska, w szczególno ści gospodarki odpadami i gospodarki wodno-ściekowej. Niejednokrotnie wi ąż e si ę to z niskim poziomem socjalnym społecze ństwa, a działania „ekologiczne”, to wci ąż działania kosztowne. Mieszka ńcy niech ętnie stosuj ą si ę do zasad zrównowa żonego rozwoju. Wci ąż zbyt wolno post ępuje wzrost świadomo ści społecznej dotycz ącej konieczno ści gospodarowania w sposób przyjazny dla środowiska. Edukacja ekologiczna mieszka ńców spoczywa na barkach szkół, jednostek samorz ądu terytorialnego i trzeciego sektora. Edukacja ekologiczna obecna jest w formalnym systemie kształcenia od 2002 roku. Wprowadzona została prawnie poprzez Rozporz ądzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół . Rozporz ądzenie wprowadza edukacj ę ekologiczn ą w postaci oddzielnej ście żki edukacyjnej o charakterze wychowawczo- dydaktycznym pocz ąwszy od II etapu edukacyjnego (klasy IV-VI).

Edukacja powinna by ć akceptowana i realizowana przez ogół nauczycieli, poprzez wła ściwe wykorzystanie tre ści ekologicznych zawartych w programach nauczania danego szczebla szkolnictwa. Tre ści zwi ązane z nauczaniem i wychowaniem pro środowiskowym nale ży prezentowa ć w sposób bardzo interesuj ący, aby w nast ępstwie uczyły one nowego podej ścia do problemów zwi ązanych z ekologi ą. Có ż daj ą najpi ękniejsze nawet tre ści werbalne, które nie rozbudzaj ą autentycznych potrzeb czynnego uczenia si ę i rozwi ązywania wysuwanych problemów. W edukacji ekologicznej ka żde dziecko powinno sta ć si ę aktywnym uczestnikiem, i umie ć współdecydowa ć o tym, czego i w jaki sposób si ę uczy ć. W szkołach edukacja ekologiczna niejednokrotnie ogranicza si ę do akcji „Sprz ątania Świata”, zbierania baterii czy próby selektywnej zbiórki odpadów. Nie mo żna jednak niedocenia ć roli edukacji ekologicznej w prawidłowym wychowywaniu młodzie ży, uczenia jej szacunku dla przyrody i zwi ększaniu świadomo ści ekologicznej. Podstaw ą tworzenia systemu edukacji ekologicznej mo że by ć Narodowy Program Edukacji Ekologicznej , b ędący rozwini ęciem i konkretyzacj ą zapisów Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej . System edukacji ekologicznej powinien eliminowa ć działania pozorne i mało efektywne, propagowa ć za ś działania które przyczyni ą si ę aby zachowa ć zdrowe środowisko oraz jego walory dla przyszłych pokole ń zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Główne cele Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej to: 1. Wdro żenie zalece ń Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej z uwzgl ędnieniem zmian zachodz ących w procesie reformowania Pa ństwa oraz integracji z Uni ą Europejsk ą; 2. Stworzenie mechanizmów pozwalaj ących sprosta ć wyzwaniom zwi ązanym z wdra żaniem idei i zasad rozwoju zrównowa żonego, pozwalaj ących kształtowa ć świadomo ść ekologiczn ą w warunkach demokratyzacji życia społecznego i wzrastaj ącej roli komunikacji społecznej; 3. Zwi ększenie efektywno ści edukacji ekologicznej przez promowanie najskuteczniejszych jej form i najwa żniejszych tre ści, wskazanie sposobów optymalnej alokacji środków finansowych, uporz ądkowanie przepływu informacji i decyzji z wykorzystuj ąc najlepsze krajowe i zagraniczne do świadczenia. Cele operacyjne Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej to: 1. Dokonanie kompleksowej, empirycznej diagnozy funkcjonowania edukacji ekologicznej w Polsce, ze szczególnym uwzgl ędnieniem jej źródeł, priorytetów i stosowanych w niej metod i procedur wdro żenia. 2. Dostarczenie informacji o optymalnym systemie edukacji ekologicznej w kraju i o warunkach dochodzenia do takiego systemu. 3. Wypełnienie zobowi ąza ń wynikaj ących z sygnowanych przez RP porozumie ń mi ędzynarodowych.

4. Inspirowanie potencjalnych podmiotów do tworzenia bran żowych, resortowych, regionalnych, lokalnych, instytucjonalnych oraz innych programów edukacji ekologicznej. 5. Stworzenie jednolitego dokumentu pozwalaj ącego monitorowa ć rozwój edukacji ekologicznej w Polsce w kontek ście oczekiwa ń społecznych i mo żliwo ści realizacyjnych. Zgodnie z zapisami Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej wyró żniono nast ępuj ące trzy sfery implementacji zapisów Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: 1. Edukacja formalna to zorganizowany system kształcenia zgodny z okre ślonymi zasadami sformułowanymi w odpowiednich aktach prawnych (ustawy i rozporz ądzenia). Polski system edukacji formalnej obejmuje system o światy i szkolnictwa wy ższego. 2. Ekologiczn ą świadomo ść społeczn ą mo żemy okre śli ć jako stan wiedzy, pogl ądów i wyobra żeń ludzi o środowisku przyrodniczym, jego antropogennym obci ąż eniu, stopniu wyeksploatowania, zagro żeniach i ochronie, w tym tak że stan wiedzy o sposobach i instrumentach sterowania, użytkowania i ochrony środowiska. Świadomo ść ta kształtowana jest przede wszystkim przez organizacje pa ństwowe, społeczne (Pozarz ądowe Organizacje Społeczne - POS) oraz media. 3. Szkolenia to zinstytucjonalizowane formy przekazywania wiedzy i umiej ętno ści dla okre ślonej grupy zawodowej lub społecznej słu żą ce podnoszeniu kwalifikacji niezb ędnych zarówno w życiu zawodowym, działalno ści społecznej jak i dla potrzeb indywidualnych. Trzy wyodr ębnione sfery edukacji ekologicznej w chwili obecnej s ą ze sob ą do ść lu źno powi ązane i nie stymuluj ą si ę wzajemnie, st ąd te ż efektywno ść edukacji ukierunkowanej na propagowanie idei i zasad rozwoju zrównowa żonego jest niewielka. Edukacja ekologiczna nie ogranicza form stosowanych przy jej realizacji. Warunek atrakcyjno ści, niezb ędny w procesie przebudowy postaw i utrwalania dobrych nawyków ka że stosowa ć mo żliwie bogat ą gam ę stymulatorów. Formy edukacji ekologicznej, które mog ą by ć zastosowane to: akcje, festiwale, świ ęta, manifestacje oraz inne imprezy uliczne, protesty, interpelacje i procedury odwoławcze, aukcje, festyny, happeningi, pokazy i zloty, olimpiady, targi, wystawy i dni otwarte w miejscach (instytucjach) zwi ązanych z ekologi ą, wycieczki, turystyka kwalifikowana, ście żki dydaktyczne i przyrodnicze, publikacje, strony internetowe.

5 Zarz ądzanie środowiskiem i obowi ązki samorz ądów w zakresie spraw zwi ązanych z ochron ą środowiska Proces zarz ądzania obejmuje nast ępuj ące czynno ści: planowanie, organizowanie, decydowanie, motywowanie, kontrolowanie. W ka żdym systemie zarz ądzania mo żna wyodr ębni ć sfer ę procesów realnych i sfer ę regulacji. Sfera procesów realnych obejmuje działalno ść człowieka skierowan ą bezpo średnio na podmioty materialne i przekształcenie materii, a sfera regulacji – cało ść procesów informacyjnych, my ślowych i decyzyjnych, podejmowanych z my ślą o kształtowaniu systemu sfery realnej. W Polsce zarz ądzanie środowiskiem funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Podział kompetencji stanowi du żą uci ąż liwo ść zarówno dla administracji publicznej, jak i dla wszystkich stron bior ących udział w działaniach podejmowanych na rzecz ochrony środowiska. Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Składaj ą si ę na ni ą odr ębne i niezale żne od siebie organy rz ądowe i samorz ądowe, a dany szczebel administracji realizuje w zasadzie tylko te zadania, których nie mo żna realizowa ć na szczeblu ni ższym. Do organów ochrony środowiska nale żą : Organy decyzyjne pa ństwa: Sejm wraz z Senatem i Prezydentem oraz Rada Ministrów. Centralne organy administracji pa ństwowej: premier, ministrowie, w szczególno ści Minister Środowiska i kierownicy urz ędów centralnych, ministerstwa i urz ędy centralne. Minister Środowiska – odpowiedzialny za realizacj ę Polityki ekologicznej pa ństwa, konwencji mi ędzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporz ądze ń wykonawczych. Terenowe organy administracji rz ądowej: wojewodowie i urz ędy wojewódzkie. Wojewoda – zarz ądza ochron ą przyrody w województwie. Samorz ądy terytorialne: gminne, powiatowe, wojewódzkie. Jednostki kontrolno – monitoringowe Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska – wykonuj ą kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystaj ących ze środowiska, bada i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegaj ące nadzwyczajnym zagro żeniom środowiska. Samorz ąd Województwa dysponuje kompetencjami o charakterze strategicznym: ustala strategi ę rozwoju województwa, polityk ę przestrzenn ą w postaci planu zagospodarowania przestrzennego a tak że wojewódzkie programy. Z mocy prawa opracowanie i realizacja tych dokumentów nale ży do Zarz ądu Województwa . Marszałek Województwa – zajmuje si ę egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska i ich redystrybucj ą na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej; prowadzi 66

tak że baz ę danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej ilo ści wody w województwie. Jest organem w zakresie melioracji wodnych. Wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, wymagaj ących obligatoryjnie raportu o oddziaływaniu na środowisko. Sejmik - uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategi ę rozwoju województwa, program ochrony środowiska i plan gospodarki odpadami. Poni żej wymieniono niektóre zadania nale żą ce do kompetencji organów samorz ądowych szczebla powiatowego i gminnego. ORGANY SAMORZ ĄDU POWIATOWEGO Zgodnie z ustaw ą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym, powiaty wykonuj ą zadania publiczne o charakterze ponad gminnym. W zakresie spraw zwi ązanych z ochron ą środowiska powiaty wykonuj ą zadania dotycz ące ładu przestrzennego i ekologicznego ( które obejmuj ą działania z zakresu geodezji, zagospodarowania przestrzennego, nadzoru budowlanego, gospodarki wodnej, rolnictwa, le śnictwa, rybołówstwa śródl ądowego i ochrony środowiska). Powiat otwocki realizuje polityk ę ekologiczn ą pa ństwa zgodnie z „Programem ochrony środowiska dla Powiatu otwockiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 r.

ZADANIA I KOMPETENCJE STAROSTY:

sprawuje kontrol ę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie obj ętym jego wła ściwo ści ą oraz upowa żnia do wykonywania funkcji kontrolnych podległego mu urz ędu, w drodze decyzji nakłada obowi ązek ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagro żenia, a tak że przywrócenia środowiska do stanu wła ściwego, je żeli podmiot korzystaj ący ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, Wyst ępuje do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjecie odpowiednich działa ń b ędących w jego kompetencji, je żeli w wyniku kontroli stwierdzi naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub wyst ępuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nast ąpi ć, Dokonuje rekultywacji powierzchni ziemi, je żeli podmiot, który spowodował zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu, nie dysponuje prawami do powierzchni ziemi, pozwalaj ącymi na jej przeprowadzenie, lub nie mo żna wszcz ąć post ępowania egzekucyjnego dotycz ącego obowi ązku rekultywacji albo egzekucja okazała si ę bezskuteczna, lub zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu nast ąpiło w wyniku kl ęski żywiołowej, Prowadzi okresowe badania jako ści gleby i ziemi, 67

Prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi, z wyszczególnieniem obszarów na których obowi ązek rekultywacji obci ąż a starost ę, Mo że przeprowadzi ć rekultywacj ę powierzchni ziemi pomimo nieuj ęcia zadania w programie ochrony środowiska, je żeli stwierdzi, i ż nieprzeprowadzenie rekultywacji spowoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagro żenie życia lub zdrowia ludzi, Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska, sporz ądza, co 5 lat, mapy akustyczne Wydaje pozwolenia wodno – prawne, jest wła ściwy w sprawach stwierdzenia wyga śni ęcia, cofni ęcia lub ograniczenia tego pozwolenia, a tak że orzeczenia o przeniesieniu prawa własno ści urz ądzenia wodnego na własno ść wła ściciela wody, Wzywa zakład do usuni ęcia, w okre ślonym terminie, zaniedba ń w zakresie gospodarki wodnej, w wyniku których mo że powsta ć stan zagra żaj ący życiu lub zdrowiu ludzi albo zwierz ąt b ądź środowisku. ZADANIA I KOMPETENCJE RADY POWIATU Zadania i kompetencje Rady Powiatu wynikaj ą z zapisów ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym (Dz.U. z 2013 roku, poz. 595). Szereg zada ń wynika równie ż z odr ębnych ustaw np. Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz 595). St ąd te ż Rada Powiatu: Uchwala powiatowy program ochrony środowiska – art. 118 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska Mo że w drodze uchwały, wyznaczy ć obszary ciche w aglomeracji lub poza aglomeracj ą, uwzgl ędniaj ąc szczególne potrzeby ochrony przed hałasem tych obszarów i podaj ąc wymagania zapewniaj ące utrzymanie poziomu hałasu co najmniej na istniejącym poziomie – art. 118b ww ustawy Uchwala programy działa ń, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego, dla aglomeracji o liczbie powy żej 100 tys. oraz terenów okre ślonych w powiatowym programie ochrony środowiska – art.119 ust. 2 w zwi ązku z art. 117 ust.2 pkt.1 ww ustawy Dokonuje aktualizacji programu ochrony środowiska przed hałasem co najmniej raz na pi ęć lat, a tak że w przypadku wyst ąpienia okoliczno ści uzasadniaj ących zmian ę planu lub harmonogramu realizacji art.119 ust.6 ww. ustawy W drodze uchwały tworzy obszar ograniczonego u żytkowania dla zakładów lub innych obiektów, niewymienionych w art. 135 ust.2 ww ustawy Wprowadza ograniczenia lub zakazuje u żywania jednostek pływaj ących lub niektórych ich rodzajów na okre ślonych zbiornikach powierzchniowych wód stoj ących oraz wodach

płyn ących, je żeli jest to konieczne do zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe – art.116 ww ustawy. KOMPETENCJE ZARZ ĄDU POWIATU Sporz ądza projekt powiatowego programu ochrony środowiska, po zasi ęgni ęciu opinii zarz ądu województwa, Sporz ądza co 2 lata raport z wykonania powiatowego programu ochrony środowiska, Opiniuje projekt gminnego programu ochrony środowiska, Opiniuje projekt wojewódzkiego planu gospodarki, ORGANY SAMORZ ĄDU GMINNEGO Organy samorz ądu gminy mog ą prowadzi ć własn ą polityk ę, której kluczowym instrumentem powinien by ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – dokument dotycz ący wprawdzie polityki przestrzennej, ale o ogromnym wpływie równie ż na kwestie ochrony środowiska. Dodatkowo organy gminy opracowuj ą programy ochrony środowiska, jak te ż regulaminy utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie. ZADANIA I KOMPETENCJE WÓJTA, BURMISTRZA LUB PREZYDENTA MIASTA Do podstawowych kompetencji i obowi ązków nale żą : Mo żliwo ść nakazania w drodze decyzji, osobie fizycznej eksploatuj ącej instalacj ę w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatuj ące urz ądzenie, wykonanie w okre ślonym czasie czynno ści zmierzaj ących do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko, Mo żliwo ść , wstrzymania w drodze decyzji, u żytkowania instalacji lub urz ądzenia, je żeli osoba fizyczna nie dostosowała si ę do powy ższych wymaga ń, Wyst ępowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjecie odpowiednich działa ń b ędących w jego kompetencji, je żeli w wyniku kontroli wójt, burmistrz lub prezydent miasta stwierdził naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub wyst ępuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nast ąpi ć, Uprawnienia do wyst ępowania w charakterze oskar życiela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska, Przedkładanie wojewodzie corocznie: marszałkowi • Informacji o stanie wyposa żenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków komunalnych, • Informacji o post ępie realizacji przedsi ęwzi ęć okre ślonych w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, • Informacji o ilo ści wytworzonych w ci ągu roku Mg suchej masy osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków komunalnych aglomeracji oraz sposób post ępowania z

tymi osadami z uwzgl ędnieniem podziału pa ństwa na obszary dorzeczy i regiony wodne za rok ubiegły • Coroczne przedkładanie wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska. ZADANIA I KOMPETENCJE RADY GMINY Rada gminy jest organem stanowi ącym. Organem wykonawczym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta. W szczególno ści Rada Gminy: Uchwala gminny program ochrony środowiska, Ustanawia ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urz ądze ń, z których emitowany hałas mo że negatywnie oddziaływa ć na środowisko, Ustala szczegółowe zasady utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy, a w szczególno ści: • Mo że okre śli ć inne sposoby udokumentowania wykonania obowi ązków dotycz ących dokumentowania korzystania z usług firmy wywozowej i opró żniania zbiorników na nieczysto ści, ni ż okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi, • Mo że ustali ć górne stawki opłat ponoszonych przez wła ścicieli nieruchomo ści za usługi, o których mowa wy żej, • Mo że przej ąć od wła ścicieli nieruchomo ści wszystkie lub wskazane obowi ązki o których mowa powy żej, • Ustala opłat ę ponoszon ą przez wła ścicieli nieruchomo ści za wykonywanie przej ętych obowi ązków. Zatwierdza plan gospodarowania dla gruntów poło żonych na obszarach granicznego użytkowania, istniej ących wokół zakładów przemysłowych po uzyskaniu opinii izby rolniczej Uzgadnia ustalenia dotycz ące infrastruktury technicznej, zagospodarowania turystycznego, sposobu u żytkowania gruntów, eliminacji lub ograniczenia zagro żeń zewn ętrznych oraz ustale ń do studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w odniesieniu do nieruchomo ści nieb ędących własno ści ą Skarbu Pa ństwa Opiniuje projekt planu ochrony parku narodowego, rezerwatu przyrody oraz parku krajobrazowego Uzgadnia projekt rozporz ądzenia w sprawie wyznaczenia lub powi ększenia obszaru chronionego krajobrazu Dokonuje likwidacji lub zmiany granic obszaru chronionego krajobrazem ( je śli nie wykonał tego w ramach swoich zada ń wojewoda) Znosi ustalone przez siebie formy ochrony przyrody Uzgadnia projekt planu ochrony obszaru Natura 2000 70

Ustanawia pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, u żytek ekologiczny lub zespół przyrodniczo – krajobrazowy ( je żeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody) Opiniuje wnioski Dyrektora Generalnego lasów Pa ństwowych o uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tego charakteru – w odniesieniu do lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, Opiniuje wnioski starosty o uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tego charakteru – w odniesieniu do lasów niestanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa. Mo że podj ąć uchwał ę o obj ęciu ochron ą znajduj ących si ę na obszarze działania gruntów rolnych okre ślonych w ewidencji gruntów jako u żytki rolne, Sporz ądza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego

6 Podsumowanie analizy stanu obecnego

6.1 Analiza SWOT Celem syntetycznego uj ęcia pozycji gminy Celestynów w stosunku do wyst ępuj ących warunków, zarówno wewn ętrznych jak i zewn ętrznych, zastosowano system analizy SWOT. Zastosowanie tej metody pozwala na identyfikacj ę słabych i mocnych stron gminy oraz szans i zagro żeń zarówno tych obecnie wyst ępuj ących, jak te ż potencjalnych. Ka żde planowanie, aby mogło by ć obarczone stosunkowo najmniejszym bł ędem, winno bra ć pod uwag ę maksymaln ą ilo ść czynników mog ących mie ć wpływ na przebieg zdarze ń. Precyzyjna i obiektywna analiza w tym zakresie pozwala dokona ć wła ściwego wyboru kierunków rozwoju i mo żliwo ści realizacji. Poni żej w tabeli przedstawiono mocne i słabe strony oraz szanse i zagro żenia, które wywieraj ą istotny wpływ na istnienie i rozwój środowiska.

Tabela 18 Analiza SWOT dla gminy Celestynów

Uwarunkowania wewn ętrzne

Mocne strony Słabe strony

Stopie ń zwodoci ągowania gminy na Niedostateczny stopie ń skanalizowania poziomie 90% gminy 51 %, Pomniki przyrody, Wyst ępowanie obszarów zagro żenia Bioró żnorodno ść , hałasem komunikacyjnym, Lesisto ść na poziomie 51,90% Niedostateczny bud żet gminy, Dobre warunki do rozwoju turystyki. Bezrobocie wzrastaj ące od roku 2009, obecnie na poziomie 5,9% Uwarunkowanie zewn ętrzne

Szanse Zagro żenia

Popyt w krajach UE na żywno ść ekologiczn ą Cz ęste zmiany przepisów prawa w zakresie Atrakcyjne warunki dla rozwoju turystyki, ochrony środowiska szlaki rowerowe Słaby napływ kapitału zewn ętrznego Stale wzrastaj ąca liczba ludno ści gminy Celestynów Wzrost zainteresowania ró żnymi rodzajami turystyki m. in. agroturystyk ą, turystyk ą przyrodnicz ą

7 Zało żenia wyj ściowe Programu ochrony środowiska

7.1 Cele i zasady polityki ekologicznej pa ństwa W ramach ochrony zasobów naturalnych Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 okre śliła nast ępuj ące cele w zakresie: • ochrony przyrody to: zachowanie bogatej ró żnorodno ści biologicznej polskiej przyrody na ró żnych poziomach organizacji na poziomach wewn ątrzgatunkowym ( genetycznym) i gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) wraz z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró żnorodno ści ą biologiczn ą. • ochrony i zrównowa żonego rozwoju lasów: dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej. • racjonalnego gospodarowania zasobami wody: racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchroni ć gospodark ę narodow ą od deficytów wody i zabezpieczy ć. przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelne zadanie to maksymalizacja oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwi ększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniami. • ochrony powierzchni ziemi a w szczególno ści dla ochrony gruntów u żytkowanych rolniczo jest: rozpowszechnienie dobrych praktyk rolnych i le śnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa żonego; przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno – błotnych przez czynniki antropogenie; zwi ększanie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą. • gospodarowania zasobami geologicznymi: racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę zasobów podziemnych oraz otoczenie ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. W ramach poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Polityka ekologiczna pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016 okre śliła nast ępuj ące cele : • środowisko a zdrowie: dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w zakresie stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska.

• jako ść powietrza: spełnienie zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu akcesyjnego oraz dyrektyw LCP i CAFE. • ochrona wód: do ko ńca 2015 roku Polska powinna zapewni ć 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych ko ńcz ąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej dla wszystkich aglomeracji powy żej 2000 RLM • gospodarki odpadami: osi ągni ęcie w 2014 odzysku min 60% i recyklingu 55% odpadów opakowaniowych; osi ągni ęcie w 2010 roku odzysku co najmniej 25% odpadów biodegradowalnych tak, aby nie trafiły na składowiska, a w 2013 r. odzysku 50% tych odpadów; zebranie w 2012 25% zu żytych baterii i akumulatorów, a w 2016 r. 45 % tych odpadów. • oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych : dokonanie wiarygodnej oceny nara żania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i podj ęcie kroków aby zmniejszy ć to zagro żenie tam, gdzie ono jest najwi ększe. Podobny jest te ż cel działa ń zwi ązanych z zabezpieczeniem społecze ństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych. • substancje chemiczne: stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek zgodnego zasadami Rozporz ądze ń REACH.

7.2 Program Ochrony Środowiska Województwa mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzgl ędnieniem perspektywy do 2018 r. Nadrz ędnym celem ww dokumentu jest „Ochrona środowiska naturalnego na Mazowszu z zachowaniem zasad zrównowa żonego rozwoju, jako podstawa poprawy jako ści życia mieszka ńców regionu”. Obszary priorytetowe, cele średniookresowe do 2018 roku w ramach poszczególnych obszarów priorytetowych I. Obszar priorytetowy I - Poprawa jako ści środowiska I.1. Poprawa jako ści powietrza, w tym d ąż enie do osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego dla ozonu do 2020 r., I.2. Poprawa jako ści wód, I.3. Racjonalna gospodarka odpadami, I.4. Ochrona powierzchni ziemi, I.5. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym. II. Obszar priorytetowy II - Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych II.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, II.2. Efektywne wykorzystanie energii, II.3. Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi. III. Obszar priorytetowy III - Ochrona przyrody

III.1. Ochrona walorów przyrodniczych, III.2. Zwi ększenie lesisto ści, III.3. Ochrona lasów, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ró żnorodno ści biologicznej. IV. Obszar priorytetowy IV - Poprawa bezpiecze ństwa ekologicznego IV.1. Przeciwdziałanie powa żnym awariom, IV.2. Zwi ększenie bezpiecze ństwa transportu substancji niebezpiecznych, IV.3. Ochrona przed powodzi ą i susz ą, IV.4. Ochrona przed osuwiskami, IV.5. Ochrona przeciwpo żarowa, V. Obszar priorytetowy V - Edukacja ekologiczna społecze ństwa V.1. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Mazowsza, V.2. Udział społecze ństwa w post ępowaniach na rzecz ochrony środowiska VI. Zagadnienia systemowe VI.1. Upowszechnienie znaczenia zarz ądzania środowiskowego, VI.2. Zwi ększenie roli placówek naukowo-badawczych Mazowsza we wdra żaniu ekoinnowacji, VI.3. Egzekwowanie odpowiedzialno ści za szkody w środowisku.

7.3 Program ochrony środowiska powiatu otwockiego na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do roku 2019 r. Cel strategiczny: Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów.

Cele główne i szczegółowe:

Cele główne Cele szczegółowe 1. Poprawa jako ści powietrza 2. Zmniejszenie zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i podziemnych 3. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami Ograniczenie emisji substancji i energii 4. Ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi 5. Rozwój inwestycji słu żą cych ochronie środowiska 1. Ochrona zasobów złó ż (eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin) Ochrona zasobów naturalnych 2. Ochrona zasobów wód ( eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin).

3. Ochrona powierzchni ziemi. 1. Opracowanie planów ochrony dla powierzchniowych form ochrony przyrody 2. Poprawa stanu istniej ących form ochrony

Ochrona przyrody przyrody 3. Ochrona lasów 4. Współpraca i koordynacja działa ń mi ędzy instytucjami zajmuj ącymi si ę ochron ą przyrody 1. Zwi ększenie efektywno ści edukacji ekologicznej społecze ństwa 2. Zwi ększenie dost ępu społecze ństwa do Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej społecze ństwa informacji o środowisku, 3. Wzrost aktywno ści społecznej w sprawach ochrony środowiska 1. Przeciwdziałanie powa żnym awariom

Poprawa bezpiecze ństwa ekologicznego 2. Ochrona przeciwpo żarowa, 3. Ochrona przeciwpowodziowa.

8 Ustalenia Programu

„Ochrona środowiska naturalnego na Mazowszu z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, jako podstawa poprawy jakości życia mieszkańców regionu”.

Poprawa jakości Racjonalne wykorzystanie Poprawa bezpieczeństwa Edukacja ekologiczna Ochrona przyrody Zagadnienia systemowe środowiska zasobów naturalnych ekologicznego społeczeństwa

Podnoszenie poziomu Ograniczenie emisji Ochrona zasobów Poprawa bezpieczeństwa Ochrona przyrody wiedzy ekologicnej substancji i energii naturalnych ekologicznego społeczeństwa

Zwiększamy Poprawiamy stan Podnosimy poziom wiedzy System zarządzania i Chronimy zasoby naturalne Chronimy przyrodę bezpieczeństwo środowiska ekologicznej informacji o środowisku ekologiczne

Rysunek 4 Hierarchia celów długoterminowych - priorytetów w Programach ochrony środowiska na poziomie: województwa mazowieckiego, powiatu otwockiego i gminy Celestynów, opracowanie własne 77

8.1 Priorytety i działania ekologiczne Misj ą Programu ochrony środowiska dla Gminy Celestynów na lata 2013 – 20116 z perspektyw ą do roku 2020 jest :

ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ GMINY CELESTYNÓW PRZY

ZACHOWANIU I PROMOCJI ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Powy ższa misja b ędzie realizowana poprzez priorytety i działania ekologiczne gminy. Program b ędzie realizowany przez cele długoterminowe, nazywane dalej priorytetami, obejmuj ące lata 2013-2020 oraz przez cele krótkoterminowe (szczegółowe) w ramach ka żdego z celów długoterminowych, realizowane w latach 2013-2016.

8.2 Program zadaniowy Tabela 19 Program zadaniowy gminy Celestynów Koszty w tys. zł Lp. Działania Jednostka odpowiedzialna 2013 2014 2015 2016 2017 - 2020

DZIAŁANIA POZAINWESTYCYJNE

POPRAWIAMY STAN ŚRODOWISKA

1. Zapewnienie mieszka ńcom wody pitnej dobrej jako ści

2. Ograniczenie emisji niskiej

Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja 3. ą Zadania ci ągłe zmian klimatu akustycznego Urz d Gminy i podległe jednostki

4. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi

Realizacja programu, w tym współpraca z 5. instytucjami zagranicznymi i krajowymi, administracj ą rz ądow ą i samorz ądow ą

Monitoring stanu środowiska, w tym bazy danych nt. 6. emisji zanieczyszcze ń - powietrze, odpady, ścieki, hałas i in.

CHRONIMY ZASOBY NATURALNE

7. Ochrona zasobów i poprawa stanu wód podziemnych i powierzchniowych

Urz ąd Gminy i podległe Zadania ci ągłe 8. Ochrona gleb u żytkowanych rolniczo jednostki

9. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii

CHRONIMY PRZYROD Ę

10. Ochrona, rozwój i uporz ądkowanie systemu obszarów chronionych

11. Rozwój rolnictwa zrównowa żonego promocja Urz ąd Gminy i podległe Zadania ci ągłe produktów ekologicznych jednostki

12. Zapobieganie rozpowszechnianiu GMO

ZWI ĘKSZAMY BEZPIECZE ŃSTWO EKOLOGICZNE

Zwi ększenie retencyjno ści zlewni oraz poprawa Urz ąd Gminy i podległe Zadania ci ągłe 13. stanu technicznego urz ądze ń zabezpieczenia jednostki przeciwpowodziowego

PODNOSIMY POZIOM WIEDZY EKOLOGICZNEJ

Urz ąd Gminy i podległe Zadania ci ągłe 14. Edukacja ekologiczna jednostki

SYSTEM ZARZ ĄDZANIA I INFORMACJI O ŚRODOWISKU

Zadania ci ągłe 15. Wdro żenie i utrzymanie systemu zarz ądzania i Urz ąd Gminy i podległe informacji o środowisku jednostki

DZIAŁANIA INWESTYCYJNE

POPRAWIAMY STAN ŚRODOWISKA

Budowa kanalizacji sanitarnej w D ąbrówce i Starej 1. Urz ąd Gminy 500000 518600 300000 100000 0 Wsi wraz z dokumentacj ą techniczn ą

2. Budowa kanalizacji w Dyzinie i Jatnym Urz ąd Gminy 0 100000 100000 100000 0

3. Doko ńczenie budowy kanalizacji w Celestynowie Urz ąd Gminy 150000 100000 200000 500000 0

4. Projektowanie i budowa oczyszczalni ścieków Urz ąd Gminy 70000 200000 400000 200000 0

Budowa drogi w Ostrowie działka ewidencyjna nr 5. Urz ąd Gminy 50000 50000 50000 500000 0 264

6. Przebudowa drogi Glina - Jatne Urz ąd Gminy 300000 50000 50000 50000 0

Przebudowa dróg po kanalizacji w miejscowo ści 7. Celestynów z uwzgl ędnieniem ulic Reymonta, Urz ąd Gminy 500000 150000 10000 0 0 Trytonów, Szkolna, Le śna

8. Przebudowa ul. Poniatowskiego cz. II odwodnienie Urz ąd Gminy 100000 100000 63769 0 0

Przebudowa ulic: Prusa, Wspólna, Kwiatowa, 9. Le śna, Sosnowa, Ogrodowa, Słoneczna w Urz ąd Gminy 200000 200000 100000 0 0 miejscowo ści Glina, Gmina Celestynów

Przebudowa ulic: Pogorzelska, Karczewska, Poprzeczna, Piaskowa, Cicha, Majowa, Spokojna, 10. Urz ąd Gminy 200000 50000 50000 0 0 Radosna, Wiosenna, Jodłowa na odcinku od ul. Piaskowej do ul. Cichej w miejscowo ści D ąbrówka

Wykonanie projektu i budowa drogi do "Parku 11. Urz ąd Gminy 10000 50000 50000 0 0 Innowacyjnego Celestynów Unipress"

Opracowanie projektu i wykonanie 12. Urz ąd Gminy 200000 50000 50000 0 0 termomodernizacji Zespołu Szkół w Celestynowie

Rozbudowa Przedszkola Samorz ądowego w 13. Urz ąd Gminy 190930 320963 303530 286096 395366 Celestynowie

Wykonanie projektu i przebudowa ulicy Otwockiej 14. Urz ąd Gminy 200000 0 0 0 0 w Pogorzeli

15. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Urz ąd Gminy 360000 ? ? ? ?

Źródło: Urz ąd Gminy Celestynów

9 Uwarunkowania realizacyjne Programu Realizacja Programu odbywa ć si ę b ędzie poprzez wykorzystanie przez władze gminy instrumentów prawnych, ekonomiczno – finansowych i społecznych. Wa żnym czynnikiem realizacyjnym jest równie ż przynale żno ść Polski do Wspólnoty Europejskiej. Koordynatorem i głównym wykonawc ą Programu b ędzie władza wykonawcza gminy – Wójt.

9.1 Uwarunkowania prawne W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa na poziomie lokalnym Wójt Gminy Celestynów w art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska został zobligowany do sporz ądzenia gminnego Programu ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ww. ustawy Program okre śla w szczególno ści: Cele ekologiczne, Priorytety ekologiczne ( w tym poziomy celów długoterminowych), Rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, Środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe. Projekt Programu podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu – zarz ąd powiatu, a nast ępnie uchwaleniu przez Rad ę Gminy. Z wykonania Programu organ wykonawczy gminy – Wójt sporz ądza co 2 lata raport, który przedstawia Radzie Gminy. Realizacja Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Celestynów na lata 2013- 2016 z perspektyw ą do roku 2020 odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z przepisami prawa polskiego i unijnego, w szczególno ści przy uwzgl ędnieniu zasady zrównowa żonego rozwoju.

9.2 Uwarunkowania ekonomiczne Szczególne znaczenie ma ekonomiczny aspekt realizacji Programu . Bez zabezpieczania odpowiednich środków finansowych oraz źródeł finansowania nie jest mo żliwa realizacja Programu . Gmina musi korzysta ć ze źródeł zewn ętrznego finansowania. Konieczne jest zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych na realizacj ę priorytetów i celów niniejszego Programu. Główne źródła „dochodu” wspomagaj ące realizacj ę dokumentu, na wszystkich szczeblach administracji samorz ądowej w województwie to: instytucjonalne:  bud żety własne jednostek samorz ądu terytorialnego,  Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,  Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie,  fundusze pomocowe Unii Europejskiej,  bud żet Pa ństwa, 84

 banki, przedmiotowe:  administracyjne kary pieni ęż ne wymierzane za niedopełnianie standardów okre ślonych decyzjami administracyjnymi,  grzywny,  opłaty koncesyjne, za eksploatacj ę kopalin,  opłaty za korzystanie ze środowiska, realizowane zgodnie z zasad ą „zanieczyszczaj ący płaci”,  kary i opłaty za brak pozwole ń w zakresie ochrony środowiska,  środki mieszkańców i przedsi ębiorców,  dotacje, spadki i darowizny. Środki własne samorz ądu terytorialnego

Na realizacj ę cz ęś ci zada ń jednostki samorz ądu terytorialnego b ędą musiały przeznaczy ć własne środki. Do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsi ęwzi ęcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodz ą z bie żą cych środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowi ących dochód bud żetu pa ństwa.

Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Zasadniczym celem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest wspieranie finansowe przedsi ęwzi ęć podejmowanych dla poprawy jako ści środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działalno ści okre śla Polityka Ekologiczna Pa ństwa, natomiast co roku aktualizowane s ą cele szczegółowe, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsi ęwzi ęć priorytetowych www.nfosigw.gov.pl. Rol ą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsi ęwzi ęć proekologicznych o zasi ęgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów s ą wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych. W ka żdym województwie WFO ŚiGW przygotowuj ą na wzór NFO ŚiGW listy zda ń priorytetowych, które mog ą by ć finansowane z ich środków oraz zasady i kryteria, które b ędą obowi ązywa ć przy wyborze zada ń do realizacji. Fundusze oprócz udzielania po życzek i przyznawania dotacji, zgodnie z art. 411 ust. 1 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska, mog ą tak że: udziela ć dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek, wnosi ć udziały spółek działaj ących w kraju, nabywa ć obligacje, akcje i udziały spółek działaj ących w kraju.

Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG) s ą form ą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegi ę, Islandi ę i Liechtenstein nowym członkom UE. Fundusze te s ą zwi ązane z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wej ściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria). W zamian za pomoc finansow ą, pa ństwa-darczy ńcy korzystaj ą z dost ępu do rynku wewn ętrznego Unii Europejskiej (cho ć nie s ą jej członkami). Obecnie jest realizowana druga edycja funduszy norweskich i EOG (lata 2009 - 2014). Poprzednia edycja dotyczyła okresu 2004-2009. Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG s ą: przyczynianie si ę do zmniejszania ró żnic ekonomicznych i społecznych w obr ębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomi ędzy pa ństwami-darczy ńcami a pa ństwem-beneficjentem. Odbiorcami funduszy norweskich oraz funduszy EOG jest ł ącznie 15 krajów UE – czyli 12 pa ństw, które przyst ąpiły do wspólnego rynku w roku 2004 i roku 2007, oraz Hiszpania, Portugalia i Grecja. Łączna kwota drugiej edycji funduszy norweskich i EOG to 1,788 mld euro. Alokacja dla Polski wynosi 578,1 mln euro, wł ączaj ąc w to koszty zarz ądzania funduszami ponoszone przez stron ę darczy ńców oraz przez stron ę polsk ą. Generalnie, wnioskodawcami mog ą by ć podmioty prywatne czy te ż publiczne, komercyjne b ądź niekomercyjne, oraz organizacje pozarz ądowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak równie ż organizacje mi ędzyrz ądowe działaj ące w Polsce. Dla ka żdego z programów zostanie ustalony katalog podmiotów, które b ędą mogły ubiega ć si ę o dofinansowanie. Informacji nale ży szuka ć w zakładkach W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkana ście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu b ędzie mo żna uzyska ć dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce. Wśród programów znalazło si ę wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim nale ży wymieni ć: ochron ę środowiska (w tym energi ę odnawialn ą), dziedzictwo kulturowe, zdrowie, badania naukowe i stypendia. Wyodr ębniono te ż programy dotycz ące strefy Schengen i spraw wewn ętrznych, w tym wi ęziennictwa i przeciwdziałania przemocy. Podobnie jak w pierwszej edycji, du ży nacisk poło żono na wzmacnianie społecze ństwa obywatelskiego. Pojawiły si ę te ż zupełnie nowe tematy, jak godna praca i dialog trójstronny, a tak że współpraca samorz ądów w zakresie rozwoju regionów . Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze wzgl ędu na du że koszty finansowe zwi ązane z oprocentowaniem, nie powinny by ć brane pod uwag ę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z po życzek preferencyjnych.

Samorz ądy s ą obecnie postrzegane przez banki jako interesuj ący i wiarygodni klienci, st ąd dost ęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Niedost ępno ść środków w odpowiedniej ilo ści zmusi samorz ądy do wyboru i realizacji zada ń najpilniejszych. Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, udzielane s ą przez banki bez mo żliwo ści umorze ń. Kredytobiorca musi posiada ć przynajmniej 50% własnych środków na sfinansowanie zadania.

9.3 Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne zapewnia warunki równowagi przyrodniczej w procesie organizacji przestrzeni dla potrzeb społeczno ści i prognozowania rozwoju gospodarczego. Kierunek ten jest zgodny z zasadniczymi celami polityki Unii Europejskiej zawartymi mi ędzy innymi w dokumencie Europejskiej Perspektywy Rozwoju Przestrzennego. Krajowe przepisy dotycz ące konieczno ści przedstawiania zagadnie ń dotycz ących ochrony środowiska w planie zagospodarowania przestrzennego zawarte s ą w Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity z 2012 r. poz.647 z pó źn. zm.) a tak że w ustawach ustanawiaj ących samorz ądy poszczególnych szczebli i okre ślaj ących ich kompetencje, w tym w zakresie gospodarki przestrzennej tj.: w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz.U. z 2013 r. poz. 594 z pó źn. zm.).

9.4 Uwarunkowania społeczne Główne uwarunkowania społeczne Programu to dost ęp do informacji i sprawiedliwo ść rozstrzygni ęć spraw z zakresu środowiska. Prawo do informacji i udziału obywateli jest zasad ą konstytucyjn ą, zapewnion ą w art. 74 Konstytucji RP. Polska podpisała tak że i jako jeden z pierwszych krajów ratyfikowała Konwencj ę o dost ępie do informacji, udziale społecze ństwa w podejmowaniu decyzji oraz dost ępie do sprawiedliwo ści w sprawach dotycz ących środowiska, tzw. Konwencj ę z Aarhus 9. Nakazuje ona zagwarantowanie udziału społecze ństwa w przygotowaniu planów i programów maj ących znaczenie dla środowiska i okre śla podstawowe obowi ązki organów pa ństwowych w zakresie zapewnienia udziału społecznego w post ępowaniach dotycz ących środowiska. S ą to w szczególno ści: ustalenia zakresu podmiotowego konsultacji, ustalenia rozs ądnych norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji

przeprowadzenie konsultacji odpowiednio wcze śnie w toku procedury decyzyjnej, gdy wszystkie warianty s ą jeszcze mo żliwe, a udział społecze ństwa mo że by ć skuteczny, nale żyte uwzgl ędnienie konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji.

9 Konwencja o dost ępie do informacji, udziale społecze ństwa w podejmowaniu decyzji oraz dost ępie do sprawiedliwo ści w sprawach dotycz ących środowiska (Dz.U. Nr 78, poz. 706)

Jednak że organy pa ństwowe same podejmuj ą decyzj ę co do szczegółowych sposobów powiadamiania społecze ństwa, metod zbierania uwag i wniosków oraz terminu i czasu trwania konsultacji społecznych. Dokumenty te musz ą by ć opracowane z udziałem konsultacji społecznych, przy uwzgl ędnieniu głosów środowiska naukowego, gospodarczego, pracowniczego, kulturalnego i pozarz ądowego. Zało żenia do programów i projekty dokumentów powinny by ć przedstawione w Biuletynie Informacji Publicznej.

9.5 Monitoring wdra żania Programu Wdra żanie Programu b ędzie podlegało regularnej ocenie poprzez sporz ądzenie Raportu z realizacji Programu co 2 lata w ramach którego nast ąpi: okre ślenie stopnia wykonania przedsi ęwzi ęć /działa ń, okre ślenie stopnia realizacji przyj ętych celów, oceny rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analiza przyczyn tych rozbie żno ści. Co 4 lata natomiast nast ąpi aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Celestynów. 9.6 Wska źniki monitorowania efektywno ści Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Celestynów Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Celestynów jest narz ędziem wdra żania polityki ochrony środowiska w gminie w okresie od 2013 – 2015 roku. Oznacza to konieczno ść monitorowania zmian zachodz ących w gminie poprzez regularne ocenianie stopnia realizacji Programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało żonych działa ń, przyj ętych celów, a tak że ustalania rozbie żno ści pomi ędzy zało żonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem. Ostatnim elementem tej analizy jest ustalenie przyczyn ujawnionych rozbie żno ści. Cykliczno ść oceny zakłada okres dwóch lat. Niezale żnie od tego, monitorowanie Programu odbywa ć si ę b ędzie poprzez roczn ą ocen ę wykonania zało żonego na wskazane działania bud żetu. Nale ży przyj ąć , że aktualizacja polityki długookresowej odbywa ć si ę b ędzie co cztery lata. Dla prawidłowej oceny realizacji Programu nale ży przyj ąć uporz ądkowany system mierników jego efektywno ści. Mierniki te dziel ą si ę na trzy zasadnicze grupy: • mierniki ekonomiczne, • ekologiczne, • społeczne ( świadomo ści społecznej). Mierniki ekonomiczne zwi ązane s ą z procesem finansowania inwestycji ochrony środowiska przy zało żeniu, że punktem odniesienia s ą okre ślone efekty ekologiczne. Nale żą do nich ł ączny i jednostkowy koszt uzyskania efektu ekologicznego oraz koszty uzyskania efektu w okresie eksploatacji, a tak że trwało ść efektu w okre ślonym czasie. W grupie mierników ekologicznych znajd ą

si ę mierniki okre ślaj ące stan środowiska, stopie ń zmian w nim zachodz ących oraz mierniki okre ślaj ące skutki zdrowotne dla populacji. Miernikami b ędą: • jako ść wód powierzchniowych i podziemnych, • długo ść sieci kanalizacyjnej, • ilo ść odpadów komunalnych na 1 mieszka ńca na rok, • powierzchnia terenów obj ętych ochron ą prawn ą, • poziom st ęż eń zanieczyszcze ń w powietrzu atmosferycznym, • poziom hałasu w środowisku, • nakłady inwestycyjne na ochron ę środowiska. Mierniki społeczne to: • udział społecze ństwa w działaniach zwi ązanych z ochron ą środowiska, • stopie ń uspołecznienia procesów decyzyjnych (ilo ść i rodzaje interwencji społecznej), • ilo ść i zró żnicowanie sposobów informacji i edukacji środowiskowej (akcje, kampanie, udział mediów lokalnych, zaanga żowanie ró żnych grup/społeczno ści), • ilo ść działa ń prawnych (procesów) odszkodowawczych zwi ązanych ze zniszczeniami środowiska. Decyzja o przyj ęciu liczby i rodzajach wska źników jest decyzj ą ustalaj ącą okre ślony system oceny przyj ętej polityki ochrony środowiska w gminie. Oprócz ich doboru konieczne jest ustalenie sposobu ich agregacji, a nast ępnie interpretacji.

Tabela 20 Wska źniki monitorowania Programu

Lp. Wska źniki Stan wyj ściowy

Procentowy wska źnik zwodoci ągowania 1. 90 gminy

2. Procentowy wska źnik skanalizowania gminy 51

3. Procentowy wska źnik zgazyfikowania gminy 24,5

Ilo ść zebranych zmieszanych odpadów 4. komunalnych w gminie na 1 mieszka ńca 149,4 [kg/M/rok]

5. Wska źnik lesisto ści [%] 51,9

Powierzchnia terenów obj ętych prawn ą 6. 2096,0 ochron ą w [ha]

10 Spis map Mapa 1 Leśnictwa na terenie obrębu Celestynów i Kotwica ...... 13

Mapa 2 Wody powierzchniowe na terenie gminy Celestynów ...... 20

Mapa 3 Ocena stanu chemicznego wód podziemnych na rok 2010 ...... 22

Mapa 4 Stopień wykorzystania dostępnych do zagospodarowanie zasobów wód podziemnych w Polsce (analiza w obszarach zlewni bilansowych)...... 23

Mapa 5 Położenie średniego poziomu wód podziemnych w IV kwartale roku hydrogeologicznego 2012 r...... 24

Mapa 6 Jednolita część wód podziemnych nr 83 ...... 25

Mapa 7 Układ komunikacyjny w gminie Celestynów ...... 59

11 Spis rysunków

Rysunek 1 Plan Gminy Celestynów...... 10

Rysunek 2 Warstwy wodonośne oraz utwory słabo przepuszczalne na terenie gminy Celestynów .... 26

Rysunek 3 Główne zbiorniki wód podziemnych (wg Atlasu Hydrogeologicznego Polski, 1995) ...... 27

Rysunek 4 Hierarchia celów długoterminowych - priorytetów w Programach ochrony środowiska na poziomie: województwa mazowieckiego, powiatu otwockiego i gminy Celestynów...... 77

12 Spis tabel

Tabela 1 Struktura własności lasów na terenie gminy Celestynów ...... 11

Tabela 2 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własnościowych na terenie gminy Celestynów ...... 17

Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze Regon wg sekcji PKD 2007 na terenie gminy Celestynów ...... 18

Tabela 6 Porównanie emisji zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu otwockiego na lata 2010-2011 ...... 32

Tabela 7 Powierzchnia gruntów ornych w gminie Celestynów wg klas bonitacji ...... 34

Tabela 8 Klasy bonitacji łąk i pastwisk na terenie gminy Celestynów ...... 35

Tabela 9 Występowanie poszczególnych formy ochrony przyrody na terenie Gminy Celestynów ..... 38

Tabela 10 Rezerwaty przyrody na terenie gminy Celestynów ...... 39

Tabela 11 Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Czesława Łaszka ...... 41

Tabela 12 Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu ...... 42

Tabela 13 Pomniki przyrody na terenie gminy Celestynów ...... 43

Tabela 14 Użytki ekologiczne na terenie Gminy Celestynów ...... 46

Tabela 15 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Celestynów ...... 47

Tabela 16 Ujęcia wody pitnej oraz stacje uzdatniania wody na terenie gminy Celestynów – stan na 31.12.2012 r...... 53

Tabela 17 Informacje o sieci wodociągowej w gminie Celestynów ...... 53

Tabela 18 Informacje o sieci kanalizacyjnej w gminie Celestynów ...... 54

Tabela 19 Plany w zakresie skanalizowania i oczyszczania ścieków ...... 54

Tabela 20 Analiza SWOT dla gminy Celestynów...... 72

Tabela 21 Program zadaniowy gminy Celestynów ...... 79

Tabela 22 Wskaźniki monitorowania Programu ...... 89

13 Spis wykresów

Wykres 1 Liczba ludności w grupach: przedprodukcyjnej, produkcyjnej i poprodukcyjnej na terenie gminy Celestynów ...... 11

Wykres 2 Grunty orne w gminie Celestynów wg klas bonitacji [ha] ...... 35

Wykres 3 Klasy bonitacji łąk i pastwisk na terenie gminy Celestynów...... 36

Wykres 4 Struktura własnościowa lasów na terenie gminy Celestynów [%] ...... 12