WENJE YN DE GAASTMAR De woonvisie van de Vereniging voor Dorpsbelangen Gaastmeer

Opgesteld in opdracht van de Vereniging voor 1Dorpsbelangen Wenje yn de Gaastmar

Opgesteld door de werkgroep Wenje, onder de verantwoordelijkheid van de Vereniging voor Dorpsbelangen Gaastmeer en de Stichting Doarpswurk.

Werkgroep Wenje:

Klaas Terpstra (vz. ) Jelle Zeilstra Pie Zeilstra (not.) Harm Jelle Zeilstra Anneke Hoogterp Hans Rollf Catrien Feld Richtsje van Berkum Foekje Gerritsma Sytske Hoogterp

Titus Sijmonsma (Stichting Doarpswurk) Wendy Klazenga / Gerard Wezenberg (Stek en Streek) Bert de Jong (agendalid gemeente Wymbritseradiel)

Gemeente Wymbritseradiel

De uitvoering van ‘Wenje yn de Gaastmar’ was mogelijk door financiële bijdragen vanuit Plattelânsprojecten provincie Friesland, de gemeente Wymbritseradiel en de Stichting Ichtus Gaastmeer. De gemeente Wymbritseradiel verleende bovendien ambtelijke ondersteuning. Daarnaast waren veel bewoners uit Gaastmeer bij de uitvoering betrokken. Met dank voor hun inzet.

2 Inhoudsopgave Wenje yn de Gaastmar

Het proces:

Projectuitvoering

1. Wenje yn Súdwest 4. Bouwen voor het dorp 7. Verkeer 1.1 Wonen in kleine dorpen 4.1 Bouwen voor de lokale vraag 7.1 Ontsluiting dorpskom 1.2 Aandacht voor kwaliteit 4.2 Meer huurwoningen 7.2 Verblijfsgebied 1.3 Projectorganisatie 4.3 Andere (ver)bouwmogelijkheden 7.3 Agrarisch verkeer 4.4 Recreatief gebruik 7.4 Herinrichting Munkedyk 2. Wenje yn de Gaastmar 4.5 Echte recreatiewoningen 7.5 Duidelijkheid Langstrjitte 2.1 Projectverloop 4.6 Woonboten 7.6 Herinrichting dorpsentrees 2.2 Belevingsonderzoek 4.7 Bedrijfswoningen 7.7 Gelijkwaardige kruisingen 2.3 Lokaal Programma 2.4 Planvorming 5. Gastvrij Gaastmeer 8. Dorpsaanzien 2.5 Vervolg 5.1 Centrale ligging in watersportgebied 8.1 Ongebruikt of verwaarloosd 5.2 Uitbreiding accommodaties 8.2 Opknappen bushalte 5.3 Profiel 8.3 Doorkijkjes en uitzichten Het product: 5.4 Herstel en onderhoud vaarroutes 8.4 Groenplan 5.5 Aanlegplaatsen eigen bewoners Woonvisie 5.6 Wandelroutes Uitwerking 5.7 Fietspaden en veerpontjes 3. De woonkwaliteiten van het dorp 9. Uitbreidingslocaties Gaastmeer 3.1 Wonen aan en bij het water 6. Voorzieningen en bedrijvigheid 9.1 Stedenbouwkundige structuur 3.2 Recreatiedorp 6.1 Dorpshuis ‘Us Doarpshús’ 9.2 Ontsluiting 3.3 Historisch dorpsaanzien 6.2 Troefmarkt 9.3 Betaalbare huur– en koopwoningen 3.4 Onbruik en verwaarlozing 6.3 Kerkgemeente PKN 9.4 Huurappartementen in boerderij 3.5 Voorzieningen 6.4 Basisschool ‘Mids de Marren’ 9.5 Haventje en aanlegvoorziening ‘t Piel 6.5 Nieuwe bedrijvigheid 9.6 Opknapbeurt pôle Langstrjitte 6.6 Werving zorginstelling 9.7 Variant A: alleen opknappen 6.7 Bermbeheer 9.8 Variant B: woningbouw 9.9 Variant C: parkeervoorziening

3 Projectuitvoering Wenje yn de Gaastmar

1. Wenje yn Súdwest

Woningbouw in kleine dorpen is en blijft een be- langrijk thema, zowel in de dorpen als bij de be- leidsmakers. Stichting Doarpswurk vindt dat de discussie meer over de kwaliteit van het wonen en de woningbouw moet gaan. Met de ontwikkelde methodiek van het project ‘Wenje yn Súdwest’ van Doarpswurk heeft ook Gaastmeer de mogelijkheid gekregen om een ei- gen woonvisie uit te werken.

1.1 Wonen in kleine dorpen 1.2 Aandacht voor kwaliteit 1.3 Projectorganisatie Vrij en landelijk wonen is het ideaalbeeld van veel In 2005 bracht de Feriening Lytse Doarpen (FLD), nu Dat in deze regio kwaliteit bepalend zal zijn voor de Nederlanders, maar bereikbaar voor slechts een deel deelgenoot van de Stichting Doarpswurk, het rapport woningbouwdiscussie houdt verband met de aanwij- van hen. Het ruimtelijk beleid is zeer terughoudend bij ‘Wenje yn Lytse Doarpen’ uit. Een beschrijving van vijf zing van de Zuidwesthoek tot Nationaal Landschap. het uitbreiden van de woonmogelijkheden op het plat- praktijkvoorbeelden van woningbouw voor de lokale Doarpswurk heeft zich in ‘Wenje yn Súdwest’ dan ook teland. De woningbouw wordt door de provincie voor- behoefte. ‘Wenje yn Súdwest’ bouwt voort op die er- van bestuurlijke steun weten te verzekeren van zowel behouden aan stedelijke centra en ‘bundelingsgebie- varingen met een dorpsgerichte benadering. de provincie als van de gemeenten Nijefurd en Gaas- den’ met de werkgelegenheid en voorzieningen. Daarnaast komt er meer aandacht voor de kwaliteit terlân-Sleat. Dorpsbelangen Gaastmeer wilde voor De gemeenten volgen in hun woonbeleid dit kader. van het wonen en de woningbouw. De gemeenten en haar dorp ook een woonvisie en woningbouwplan De kleine dorpen worden geconfronteerd met geringe woningcorporaties realiseren zich dat naast de huur- uitwerken en benaderde daarvoor Doarpswurk. mogelijkheden voor nieuwbouw en beklagen zich woningen ook de voorzieningen, verkeersveiligheid en Dorpbelangen behield overigens het opdrachtgever- erover dat het dorp ’op slot’ gaat. En dat is niet alles. het groen in orde moeten zijn. schap en diende het projectvoorstel eind 2008 in bij Er zijn ook de problemen van vergrijzing, een afne- Woonkwaliteit is een breed begrip, maar kan niet met Plattelânsprojecten en de gemeente Wymbritseradiel mend voorzieningenniveau en verlies aan bedrijvig- standaardnormen worden ingevuld. En standaard zijn voor subsidie. Daarnaast zorgde ze voor een deel heid in het dorp. De leefbaarheid is in gevaar. ze, de meeste jongste nieuwbouwprojecten bij dorpen. eigen cofinanciering. Op 23 maart ’09 kon ‘Wenje yn De eigen dorpsgeschiedenis leert echter dat die pro- Woontechnisch gezien prima, maar van ‘dertien in een de Gaastmar’ van start gaan met een informatieavond blemen van alle tijden zijn. Ook vroeger verdwenen dozijn’, zonder een relatie met het landschap en zon- in ‘Us Doarpshûs’. er kerken en scholen, kwamen er winkels bij of sloten der een afstemming op de sociale staat van het dorp. De projectorganisatie en -uitvoering was verder iden- zij hun deuren, waren er perioden van forse werk- De dorpsbelangenorganisaties hebben daar ook oog tiek aan die bij de zeven dorpen ‘Wenje yn Súdwest’. loosheid. Uiteindelijk wist het dorp daar weer ant- voor gekregen. De projectuitvoering berustte bij de plaatselijke werk- woorden op te vinden. Een groot verschil is wel dat Met het project ‘Wenje yn Súdwest’ gaf Doarpswurk in groep Wenje van bewoners. De regioconsulent van tegenwoordig de dorpsgemeenschap opener is en de 2007-2009 een reeks van zeven dorpen in de Zuid- Doarpswurk en de projectcoördinator van Stek en bewoners mondiger zijn geworden. En door de dorps- westhoek de mogelijkheid om een locale woonvisie uit Streek maakten ook deel uit van de werkgroep. Aan belangenorganisatie kan een meer gezamenlijke visie te werken, op basis van eigen criteria voor de kwaliteit de werkgroep was bovendien een ambtenaar vanuit en aanpak uitgewerkt worden. van het wonen en de woningbouw. de gemeente Wymbritseradiel verbonden.

4 Projectuitvoering Wenje yn de Gaastmar

2. Wenje yn de Gaastmar Huiskamerdiscussie

De projectuitvoering voor de uitwerking van een woonvisie voor Gaastmeer verliep volgens het stappenplan van ’Wenje yn Súdwest’. De dorpsgerichte benadering is vertaald in een werkwijze die steeds vertrekt vanuit de kennis, waardering en opvattingen van de bewoners. Ook in de confrontatie met het beleid van overheden en woningcorporaties. Daarmee is de woonvisie een ‘eigen’ document, dat op een breed draagvlak in het dorp kan rekenen.

2.1 Projectverloop 2.2 Belevingsonderzoek Elke projectuitvoering begint met het schrijven van De kennis en waardering van de woonkwaliteit door een goed project- of werkplan. Het werkplan voor bewoners is met drie methoden achterhaald: de foto- ‘Wenje yn Súdwest’ werd geënt op die van projecten opdracht, de huiskamerdiscussies en de rondvaart Dorpsomgevingsplannen en Dorpsvisies. en -wandeling met ‘dorpskenners’. Voor de uitvoe- Daarin zijn twee fasen te onderscheiden. De eerste ring ervan heeft de werkgroep een beroep gedaan fase bestaat uit een methodisch onderzoek naar de op bijna vijftig andere bewoners. Er werd slechts kennis en waardering van de woonkwaliteit door be- twee maanden voor uitgetrokken, om zo vóór de Foto-opdracht woners. De uitkomsten daarvan worden verwerkt tot zomervakantie het Lokaal Programma te kunnen een zogenoemd Lokaal Programma (van doelen en vaststellen. voorstellen) voor de woonvisie. Tot dat moment is er Bij de foto-opdracht hebben in april ‘09 tien fotogra- nog geen beleidsnota bekeken. fen zo’n honderdtachtig foto’s gemaakt van plekken De tweede fase is een korte studie (‘quick scan’) van met een goede- en met een slechte woonkwaliteit. wat er aan beleid, trends en initiatieven speelt in de In drie huiskamerdiscussies met buurtgroepen van regio en het dorpsgebied. Dat wordt voor een deel bewoners is de sociale binding met het dorp bespro- Rondvaart en –wandeling geleverd door de agendaleden van de werkgroep en ken. Ze vonden plaats bij werkgroepleden thuis en in samengevat in het Gebiedsprogramma. Vervolgens het dorpshuis. Bijna dertig bewoners namen deel. worden beide programma’s met elkaar geconfron- Een groepje ‘dorpskenners’ heeft een rondvaart en teerd op verschillen en overeenkomsten. Zo krijgt de -wandeling door het dorpsgebied uitgezet. Vijftien werkgroep inzicht in de beleidsruimte die er is voor andere bewoners namen daaraan deel en gingen haar Lokaal Programma. Dan begint de planvorming, met elkaar in gesprek over de markante plekken de uitwerking van het programma naar een steeds langs de route. De uitkomsten van het belevingson- concreter wordende woonvisie. De werkgroep infor- derzoek zijn met het Lokaal Programma naderhand meert de bewoners daarbij regelmatig over de pro- gepubliceerd in het dorpskrantje ’De Praatmar’ en op jectvoortgang en betrekt ze bij belangrijke stappen. de website van Gaastmeer www.degaastmar.nl

5 6 Inloopzaterdag 7 december Projectuitvoering Wenje yn de Gaastmar

2.3 Lokaal Programma Op basis van de uitkomsten van het belevingsonder- zoek zijn de doelstellingen voor de woonvisie verder uitgewerkt, ook wel het Lokaal Programma genoemd. Onder de doelstellingen zijn ook diverse voorstellen van bewoners gerangschikt, maar die ontbreken in het verkorte overzicht hieronder.

Thema: Wonen bij het water 1: Het versterken van de kwaliteit van het wonen aan het water, als belangrijkste aantrekkingskracht van Gaastmeer voor huidige bewoners en nieuwkomers 2. Het behouden van het (uit)zicht op het water 3. Verbetering van de huidige woningvoorraad voor lokale woningzoekenden 2.4 Planvorming 2.5 Vervolg Thema: Gastvrij Gaastmeer Om inzicht te krijgen in het Gebiedsprogramma heeft De woonvisie bevat veel voorstellen die direct met 4: Een betere benutting van de recreatiewoningen, de werkgroep de een vragenlijst opgesteld op basis de betrokken partijen kunnen worden opgepakt. zodat ze vaker en voor langere perioden gebruikt van haar Lokaal Programma en dit voorgelegd aan De werkgroep Wenje adviseert het bestuur van worden de gemeente Wymbritseradiel. Wethouder Douwe Dorpsbelangen om daarop direct nieuwe werkgroe- 5. Uitbreiding en kwaliteitsverbetering van het recrea- Attema en agendalid Bert de Jong hebben de vragen pen in te stellen. tief voorzieningenniveau in een overleg met de werkgroep op 25 augustus Allereerst zijn er verschillende voorstellen ingebracht uitgebreid beantwoord. bij het Friese Meren Project, die een goede kans Thema: Historisch aanzien Gaastmeer Vervolgens zijn de verschillen en overeenkomsten maken op uitvoering. Maar dan zal er vanuit het dorp 6. Het behouden en versterken van het karakteristieke tussen beide programma’s besproken. Er bleek volop verder meegedacht moeten worden over de nadere dorpsaanzien van Gaastmeer discussiestof over de marges binnen het Gebiedspro- uitwerking. Het gaat bijvoorbeeld om het herstel van 7: Het opknappen of herinrichten van de verwaarloos- gramma. Voor de Inloopochtend op zaterdag 7 no- vaarverbindingen, zoals door de Pieter Bouwessloot, de of ongebruikte plekken in het dorp vember zijn de thema’s voor de woonvisie met de een aanlegvoorziening voor bewoners en verschil- bewoners doorgesproken. Ook nieuwe ideeën en lende wandelroutes. Thema: Voorzieningen en bedrijvigheid voorstellen werden door de werkgroep opgenomen. De tweede actie betreft de herinrichting van o.a. de 8: Het behouden van basisvoorzieningen als kerk, Daarna moesten er knopen worden doorgehakt en Munkedyk en Langstrjitte, vanwege de verbetering dorpshuis, school en winkel standpunten ingenomen voor de woonvisie. van de verkeersveiligheid en het aanzien. Dat kan 9: Verbreding van de huidige bedrijvigheid en werkge- In de laatste maanden van 2009 is de concept woon- namelijk goed gekoppeld worden aan de deelname legenheid, door het aantrekken van nieuwe bedrij- visie uitgewerkt en tenslotte op 25 februari ’10 gepre- van Gaastmeer aan ’Doarpen yn ’t Grien’ in 2010. vigheid senteerd aan de bewoners. In definitieve vorm is de Tenslotte zijn er verschillende acties op het terrein woonvisie tenslotte op de Algemene Ledenvergade- van de woningbouw en beheer van de woningvoor- ring van Dorpsbelangen 25 maart overhandigd aan raad. Zo zijn voorstellen gedaan voor een vervolg op het bestuur. het woningbouwplan ’Feestpôle’ en moet de voorge- nomen verkoop van huurwoningen aan de J.J. Hof- strjitte ongedaan gemaakt worden.

7 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

3. De woonkwaliteiten van het dorp

De uitkomsten van het belevingsonderzoek en daarmee het Lokaal Programma is representatief te noemen, aangezien veel bewoners hebben deelgenomen. Het onderzoek leverde veel inzicht op in de woonkwaliteiten van Gaastmeer. Naast het wonen en de zorg om behoud van de voorzieningen houden allerlei onderwerpen rond verkeer, dorpsaanzien en de recreatieve bedrijvig- heid de bewoners bezig.

3.1 Wonen aan en bij het water 3.2 Recreatiedorp 3.3 Historisch dorpsaanzien Het water is een belangrijke woonkwaliteit voor de Gaastmeer kent een duidelijk onderscheid in seizoe- Het karakter van Gaastmeer is vooral historisch be- bewoners. Op een directe manier, door een woonplek nen. In de zomer de gezellige drukte van recreanten paald, ondanks de ingrijpende recreatieve ontwikke- aan het water of door de mogelijkheid om er regelma- en in de winter de rust binnen het verenigingsleven. lingen bij Liuwe Daem en de nieuwbouw in de NO- tig te varen, zwemmen of langs te wandelen. Op een Het dorp is in de recreatieve bedrijvigheid relatief hoek van de dorpskom. Klein Gaastmeer is ruimtelijk indirecte manier, omdat de centrale ligging aan het kleinschalig gebleven en de bewoners ervaren het nauwelijks veranderd, al zijn er minder agrarische water Gaastmeer vroeger tot centrum van de paling- daarom als prettig. In die lijn moet ook de toekomsti- bedrijven actief. Vooral het aanzien vanaf de Wieldyk handel heeft gemaakt en nu de ontwikkeling voor de ge recreatieve ontwikkeling zijn. De bewoners willen wordt hoog gewaardeerd. waterrecreatie mede bepaalt. in het algemeen hierop meer invloed uitoefenen. Zo In Gaastmeer wordt vaak de omgeving van de kade Die woonkwaliteit kan beter worden benut. Door de zijn er veel voorstellen gedaan om de kwaliteit in het langs de Grutte Feart genoemd. Het had zelfs een (nieuwe) woningen een betere verbinding met water bestaande aanbod te verbeteren. Ook met een appèl ‘beschermd dorpsgezicht’ kunnen zijn, met haar ver- te geven, het (uit)zicht op water te behouden en de aan de recreatieondernemers. Uitbreiding van de schillende oude, gerestaureerde panden, vaart en toegankelijkheid van oevers veilig te stellen. Op deze openingstijden van de veerpontjes, beter onderhoud brug, en de open Yntemapolder aan de overkant. woonkwaliteit kan Gaastmeer zich namelijk goed en meer slecht weer voorzieningen, een beter open- Op deze plek speelt zich in de zomer ook het groot- onderscheiden van andere dorpen. baar vervoer. ste deel van de waterrecreatie af, met bootjes afge- Maar afgezien deze woonkwaliteit kampt het dorp al Van het verbeteren van het vaarwegen– en wandel- meerd langs de kade, veel passerende fietsers en jaren met een tekort aan betaalbare huur– en koop- netwerk, de pleisterplaatsen en zwemplekken profi- het gevulde terras van D’Ald Herbergh. Een perfecte woningen voor starters en senioren. Pas met het par- teren zowel recreanten als bewoners. combinatie tussen dorpsaanzien en recreatie. Het ticulier woningbouwinitiatief ‘Feestpôle’ kwam er een De recreatie zorgt natuurlijk voor inkomsten voor de enige nadeel is dat die omgeving niet is ingericht op beperkt woningcontingent beschikbaar. Daar mag het middenstand, waar het dorp ook weer profijt van veel autoverkeer. Daarom pleiten bewoners voor het niet bij blijven. Een teruglopend inwonertal zorgt op heeft. Er is wel ergernis over het gebruik van de re- verkeersluw maken van de kade, een andere ontslui- de langere termijn voor verlies van de voorzieningen creatiewoningen. Die zijn een groot deel van het jaar ting van de woonstraten en het inrichten van extra als de Troefmarkt, de school en het dorpshuis. onbewoond (‘doodse sfeer’). Daarom geen nieuwe parkeerplaatsen elders in het dorp. recreatiewoningen erbij, maar inzetten op een betere benutting van de bestaande.

8 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

3.4 Onbruik en verwaarlozing 3.5 Voorzieningen Dorpsvisie Gaastmeer 2008-2018 De bewoners storen zich aan verschillende slecht Er bestaat een voortdurende zorg over het voorzie- onderhouden of ongebruikte plekken. Het betreft zo- ningenniveau. Men is bang voor het verlies van de ‘Wenje yn de Gaastmaar’ is een verdieping van het wel de openbare ruimte als particuliere terreinen. Troefmarkt en voor een dalend leerlingenaantal van thema Wonen uit de nog maar kort geleden uitge- De dorpsentrees van zowel Klein Gaastmeer als de school, tot onder de opheffingsnorm van 23. brachte Dorpsvisie Gaastmeer (2008), de opvolger Gaastmeer kunnen beter worden ingericht en onder- Het dorpshuis draait goed en behoort met D’Ald Her- van de visie uit 2003. In het najaar van 2007 heeft houden. Bij de dorpsentree Gaastmeer is er door de bergh tot de plaatsen voor sociale– en verenigings- Dorpsbelangen namelijk een enquête gehouden naar heestervakken aan weerszijden van de drempel wei- activiteiten. Nieuwe bedrijvigheid en woningbouw met name de woonwensen. De uitkomsten daarvan nig zicht op tegemoetkomend verkeer. De bushalte is bindt nieuwe mensen aan het dorp en vergroot weer leidde tot een actualisatie van de dorpsvisie. slecht onderhouden en staat op een onherbergzame het draagvlak voor de voorzieningen. Er zijn vragen gesteld over de huidige– en gewenste plek. Bij de kruising Wieldyk-Keapwei is een pleister- De Troefmarkt maakt overigens meer kans, als meer woonsituatie, maar ook over de voorzieningen die plaats ingericht, maar nodigt door het slechte onder- eigen bewoners daar boodschappen doen (of omge- mede de woonkwaliteit bepalen. houd niet uit tot gebruik. keerd als deze haar aanbod / prijs afstemt op de Een belangrijke uitkomst is het streven om het aantal De weginrichting van met name de Munkedyk is ook wensen). Het moet iedereen duidelijk worden wat het inwoners uit te breiden, een minimaal voorzieningen- genoemd. Stukken met slechte verharding, de ondui- belang van de winkel voor het dorp is. peil te handhaven, de bedrijvigheid te stimuleren en de delijke voetgangersstrook, de wegbeplanting. In het verleden stonden veel vrijwilligers klaar bij de verkeersveiligheid voor fietsers / voetgangers te ver- Wat betreft de ‘Feestpôle’ wordt gemeld dat men na verbouwing van de winkel, maar uiteindelijk bepaalt beteren. In de komende 10 jaar zouden er 20 wonin- de jarenlange planvorming en procedures nu de hui- toch de markt en de ondernemer het voortbestaan. gen bijgebouwd moeten worden, gefaseerd 2 per jaar. zen gebouwd wil zien. De pôle Langstrjitte kan ook Met betrekking tot de school heeft een aantal ouders Ook wordt de permanente bewoning van recreatiewo- een opknapbeurt gebruiken. Het gaat dan om het aangegeven kinderopvang te wensen. Die vraag zal ningen bepleit. regelen van de verkeersontsluiting naar de Munkedyk in de toekomst alleen maar toenemen. en het bestemmen en inrichten van het veldje zelf Het speelveldje bij het dorpshuis wordt hooggewaar- (bijvoorbeeld voor woningbouw). deerd, maar het trapveldje zorgt ook voor enige overlast bij omwonenden. Kijk op www.degaastmar.nl Dorpsvisie Gaastmeer 9 10 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

4. Bouwen voor het dorp Woonvisie Vanwege de verwachte ‘krimp’ in de bevolking, heeft de pro- De bewoners van Gaastmeer hebben een breed vincie aangegeven dat in het algemeen pas na 2016 weer ontwikkelingsperspectief voor ogen, waarin meer nieuwe contingenten worden toegekend aan gemeenten. De gemeente Wymbritseradiel had nog een ‘spaarpot’ van mensen aan het dorp worden gebonden. Door een ongeveer 250 nog te bouwen woningen uit de periode tot recreatieve ontwikkeling en het aantrekken van 2010. In de nieuwe Woonvisie van de gemeente wordt uitge- bedrijvigheid, passend bij de schaal en het karak- gaan van in totaal 350 nog te bouwen woningen tot 2016, ter van het dorp. Maar ook door woningbouw. waarvan dus zo’n 250 uit de vorige planperiode. Van de res- Alleen dan blijft er voldoende basis voor de voor- terende 100 zijn er 50 gereserveerd voor woningbouwplan- zieningen en de leefbaarheid van het dorp. nen in o.a. Heeg en IJlst, die nog niet planologisch bestemd zijn. De rest wordt verdeeld over de kernen. Voor Gaastmeer is geen contingent gereserveerd. De gemeente wil de uitvoe- ring van plan ‘Feestpôle’ eerst afwachten. Mocht die uitvoe- ring als gevolg van de veranderende woningmarkt stagneren, dan hebben ook nieuwe plannen minder kans van slagen. De gemeente voert overigens een discussie met de provincie over de woningmarktsituatie, die binnen de gemeente af zou 4.1 Bouwen voor de lokale vraag wijken van het provinciale beeld. Bij een gemeentelijke herin- Uit de enquête voor de dorpsvisie Gaastmeer kwam En wat te doen met de rest van de vraag? De ge- deling verandert de situatie opnieuw. naar voren dat er een lokale behoefte bestaat aan meente Wymbritseradiel heeft tot 2016 geen nieuwe ongeveer twintig woningen tot 2020. Het gaat daarbij woningcontingenten beschikbaar als gevolg van Toewijzing met voorrang De EG-regelgeving garandeert vrije vestiging. Het met voor- vooral om betaalbare huur– en koopwoningen. provinciaal beleid rond het ’krimpscenario’ in de ont- rang toewijzen van huurwoningen aan ‘eigen bewoners’ is De woningmarkt is echter een open markt met een wikkeling van de bevolking. In de ontwerp Woonvisie niet toegestaan. Toch wordt er door woningcorporaties wel vrijheid van vestiging. Dus hoe ga je als dorp om met (2008) worden voor Gaastmeer na realisatie van gezocht naar mogelijkheden om bepaalde vormen van voor- die ‘lokale vraag’ en hoe stuur je op vraag en aan- plan ’Feestpôle’ geen contingenten meer vermeld. rangverlening toe te passen. Bijvoorbeeld bij appartementen bod? Ter illustratie: vrijwel alle werknemers bij bedrij- Toch kan Gaastmeer de competitie om de schaarse met een zorgvoorziening, waar een bewonersvereniging een ven in Gaastmeer wonen elders en in de vrijkomende woningcontingenten aangaan. De voorwaarden die ballotagecommissie kan instellen. huurwoningen zijn de laatste jaren alleen jongeren de provincie stelt zijn dat gebouwd moet worden van buiten komen wonen en niet uit het eigen dorp. voor de doelgroepen starters en senioren en dat een Levensloopbestendig bouwen Woningcorporaties zetten in op het op peil houden van de De vraag moet worden bediend vanuit de markt en plan moet passen in de dorpsstructuur en het land- woontechnische kwaliteit van hun woningvoorraad en op het het volkshuisvestingsbeleid van provincie en ge- schap. Wat het laatste betreft gaat inbreiding binnen betaalbaar houden daarvan voor de huurder. Bij renovatie en meenten. Aan Gaastmeer zijn jarenlang geen wo- de kom vóór op uitbreiding in het open landschap. nieuwbouw worden woningen vaak ‘levensloopbestendig’ ningcontingenten toegekend, want die gingen naar de De lokale woningbehoefte in Gaastmeer sluit aan op gemaakt. Met geringe, goedkope aanpassingen kan de wo- grotere kernen met voorzieningen. Bovendien is de het doelgroepenbeleid van de provincie en ook de ning geschikt blijven voor de huurder als deze een andere productie van woningen binnen de gemeente achter- bewoners vinden dat woningbouw goed moeten wor- levensfase ingaat. Om dezelfde reden wordt gekozen voor gebleven bij de regionale behoefte. den ingepast. De gemeente heeft toegezegd om een ‘levensloopbestendig’ type bij nieuwbouwwoningen. Met het particulier woningbouwinitiatief ‘Feestpôle’ kwalitatief goede plannen serieus te bekijken. De Moeilijk verhuurbare en levensloopbestendig te maken voor- raad wordt verkocht. Dat ligt ten grondslag aan de voorgeno- kreeg het dorp een contingent van zeven toegewezen gemeente wordt echter ook gevraagd om ontwikke- men verkoop van de verouderde seniorenwoningen van wo- in het lage– en middensegment koopwoningen. lingen mogelijk te maken door de reservering van ningcorporatie Welkom. Omdat er echter ook behoefte is aan Het plan voorziet in een deel van de lokale vraag. contingenten en een strategische grondverwerving. betaalbare huurwoningen in Gaastmeer wordt verkoop door Maar de planprocedure heeft al jaren in beslag geno- Dorpsbelangen afgewezen. Sloop en vervangende nieuw- men en er is nog geen woning gebouwd. bouw van deze huurvoorraad is wel bespreekbaar. 11 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

Levensloopbestendig woningtype

4.2 Meer huurwoningen 4.3 Andere (ver)bouwmogelijkheden Het plan ‘Feestpôle’ voorziet in de lokale vraag naar 13 huurwoningen (11%). Veel gemeenten hanteren Er zijn nog (ver)bouwmogelijkheden die géén aan- betaalbare koopwoningen. De vraag naar huurwonin- een verhouding huur-koop van 25%-75%, waarbij er spraak maken op woningcontingent. In Gaastmeer zijn gen wordt niet bediend. Kwantitatief gezien is daar- in de grotere kernen vaak een groter aandeel huur- die beperkt aanwezig in de verbouw van vrijkomende aan juist een fors tekort. Enkele jaren geleden zijn voorraad staat. In Wymbritseradiel is de verhouding agrarische bedrijfsgebouwen (VAB’s). Hoewel de twee van de drie huurwoningen aan de Turfdyk van 30%-70%. In Gaastmeer ligt het huuraanbod met landbouwkundige structuur na de uitgevoerde ruilver- een Gereformeerde woningbouwvereniging in Zeist 11% dus ver onder deze verhouding. kaveling goed is, wordt verwacht dat toch een aantal verkocht. Jammer, want het waren goede woningen De woontechnisch verouderde huurwoningen zijn nu bedrijven zal stoppen. De grond wordt dan verworven voor eigen starters in de huursector. prima starterswoningen voor jongeren. Mochten ze door andere bedrijven, de boerderij komt vrij voor een Vanuit een woningbehoeftenonderzoek bij de ge- gesloopt worden dan dienen er levensloopbestendi- woonbestemming. meentelijke Woonvisie 2009 wordt gesteld dat er een ge huurwoningen voor terug te komen. Deze her- Bij een herbestemming kunnen boerderijen worden te grote voorraad goedkope huurwoningen is. Een structurering komt niet ten laste van het woningcon- verbouwd tot huurappartementen, zonder dat daarbij deel daarvan wil men slopen en vervangen door wat tingent. aanspraak wordt gemaakt op woningcontingenten. De duurdere huurwoningen. Een ander deel wordt ver- Maar afgezien daarvan zal het huidige aanbod be- voorwaarde daarbij is dat dit onzelfstandige woonhe- kocht als goedkope starterswoningen. Daarom heb- taalbare huurwoningen voor zowel jongeren als seni- den worden, gezamenlijk beheerd door één rechtsper- ben drie seniorenhuurwoningen van woningcorporatie oren uitgebreid moeten worden. Gefaseerd, om de soon. Een bijkomend voordeel is de mogelijkheid van Welkom aan de J.J. Hofstrjitte nu een ‘verkooplabel’. lokale vraag te bedienen, met bijvoorbeeld 12 tot ballotage of coöptatie, dat wil zeggen dat de woningen Maar er zijn in Gaastmeer niet te veel, maar eerder te een totaal van 25 (20%) in 2020. bij voorrang kunnen worden toegewezen aan lokale weinig en gedeeltelijk ook woontechnisch verouderde Daarnaast wordt voorgesteld om ook wat grotere / woningzoekenden. Er kan dus lokaal gestuurd wordt huurwoningen. Naast de genoemde huurwoning aan duurdere huurwoningen te bouwen voor bijvoorbeeld op vraag en aanbod. de Turfdyk heeft ook woningcorporatie Welkom daar gezinnen. Dit geeft doorstroommogelijkheden voor Voor een aantal historische boerderijen kan een ver- nog 4 relatief jonge halfvrijstaande woningen, evenals starters in de huursector en vestigingskansen voor bouw tot appartementen doorgevoerd worden zonder 4 oude woningen aan de Munkedyk. Aan de J.J. Hof- mensen die besluiten te (blijven) huren. afbreuk te doen aan de uitstraling. Soms kan dit zelfs strjitte staan nog eens 2 halfvrijstaande– en het rijtje de enige exploitatiebasis blijken te zijn om het pand te van 3 seniorenwoningen. In totaal heeft het dorp dus behouden. 12 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

4.4 Recreatief gebruik 4.5 Echte recreatiewoningen Vereniging Groepsgewijs Wonen Friesland Er zijn in de 80er jaren veel kleinere woningen in Echte recreatiewoningen zijn woningen met een re- Gaastmeer en Klein Gaastmeer opgekocht voor re- creatieve bestemming. Die komen in het dorpsgebied De vereniging zet zich in voor woongroepen, waarbij creatief gebruik. Lokaal was er toen geen belangstel- vooral voor op het recreatiepark ‘Liuwe Daem’. Zo’n senioren (50+) zelfstandig wonen, maar bepaalde ling of vond men de vraagprijs te hoog. Nu betreuren veertig jaar geleden werd dit terrein bij de aanleg van ruimten en voorzieningen samen delen. Je woont dan bewoners het dat deze woningen een groot deel van de gasleiding door Stichting Ichtus en aannemer langer zelfstandig, blijft actiever door het sociale con- het jaar niet bewoond worden. Maurik ontwikkeld voor minder bedeelden. Inmiddels tact en ervaart meer veiligheid. Maar het vraagt ook Het recreatief gebruik van permanente woningen zijn de bijna 60 huisjes alle in particuliere eigendom. een vermogen tot aanpassing. Het is geen remedie werd door de gemeente geregeld door afgifte van Andere complexen zijn die van Recreatiebedrijf Sy- voor alle gevoelens van onbehagen en eenzaamheid. een ‘persoongebonden ontheffing’ op grond van de perda (16) en van Vereniging ’t Piel (9). Het houdt mensen actief in hun eigen sociale omge- Gebruiksverordening Tweede Woningen. Bij verkoop De gemeente is tegen uitbreiding van recreatieparken ving. Ze zijn verzekerd van aandacht, gezelligheid en van de woning vervalt dit en moet de woning weer en de bouw van vrijstaande recreatiewoningen. veiligheid en maakt ze minder afhankelijk van externe permanent bewoond worden. In de meeste gevallen Wel is het mogelijk om recreatieappartementen in te zorg. Het draagt bij aan de leefbaarheid, omdat het is dat mogelijk of is de woning daartoe te verbeteren. bouwen in boerderijen (maximaal twee naast één senioren in staat stelt in het dorp te blijven wonen. Gezien juist de behoefte aan woningen is het be- echte woning) of in gebouwen met een woonfunctie Fysieke afstanden kunnen worden overbrugd door langrijk dat tegen misbruik wordt opgetreden. Recent (maximaal vijf naast één echte woning). Dat biedt digitale communicatie. Gemeenten en zorginstellingen heeft de gemeente onderzoek gedaan naar illegale voldoende mogelijkheden voor kleinschalige uitbrei- experimenteren met digitale loketten en diensten-op- recreatieve bewoning en zal de komende jaren de ding van het aanbod recreatiewoningen. afroep. Senioren hoeven in veel gevallen niet meer de handhaving verscherpen. De gemeente is inmiddels De recreatiewoningen ‘Liuwe Daem’ worden door de deur uit. ook van mening dat recreatief bewoonde woningen particuliere eigenaren maar een deel van het jaar Postorderbedrijven, webwinkels en supermarkten bie- binnen de bebouwde kom een nadelige invloed op gebruikt. Exploitatie als verhuurde woningen zou een den producten aan via internet. Bestellingen worden de leefbaarheid hebben. Er komt nieuw beleid hier- betere benutting kunnen geven, waar vervolgens ook aan huis afgeleverd tegen een steeds lagere vergoe- op. het dorp meer aan heeft. En er is de optie van een ding. Voor fysieke zorg en dienstverlening blijft men Als gevolg daarvan mag worden verwacht dat veel omzetting (deels) naar permanente woningen, wat nog wel afhankelijk van voorzieningen, die vaker ge- recreatief gebruikte woningen uiteindelijk weer be- echter wel ten laste komt van het woningcontingent. concentreerd worden in de grotere kernen. schikbaar komen voor permanente bewoning.

13 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

Door handhaving op rechtmatige recreatieve bewo- ning en nieuw beleid (geen ontheffingen meer) wor- den recreatief gebruikte woningen geleidelijk weer toegevoegd aan de voorraad permanente woningen. Vaak zeer geschikte starterswoningen in koopsector.

Clusters woonboten zoals aan de Pieter Bouwessloot passen bij de plek (water, doorvaart), de dorpsstructuur en in het landschap (doorzichten, geen verrommeling). Ook een optie voor permanente bewoning, maar dan binnen de dorpskom van Klein Gaastmeer / Gaastmeer. Het cluster aan ’t Piel zou op de langere termijn moeten Vergelijkbaar met de ‘Feestpôle’ kan ook de pôle van worden gesaneerd, want dit past niet op die plek. de Langstrjitte bestemd worden voor woningbouw, zoals door veel bewoners geopperd. Een onderdeel van een algemener plan (grondsanering, ontsluiting). Woonkwaliteit door water ‘naar binnen te trekken’?

Bedrijfswoningen in combinatie met nieuwe bedrij- vigheid. Binnen bestaande vrijkomende (agrarische) bedrijfspanden, nieuw op (vrijkomende) bedrijfster- Vrijkomende en te verwerven agrarische bedrijven reinen of in nieuwe bedrijfsverzamelgebouwen. of woonboerderijen kunnen eventueel verbouwd worden tot meerdere onzelfstandige woningen voor senioren. Beheerd door één rechtspersoon.

Nieuwbouw van huurwoningen zorgt ervoor dat de huur- voorraad technisch op orde blijft en aangevuld wordt tot 14 een betere verhouding tot de voorraad koopwoningen. Zowel starters, senioren als gezinnen (doorstroming) en van het levensloopbestendige type. Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

4.6 Woonboten 4.7 Bedrijfswoningen In het dorpsgebied liggen drie clusters woonboten die Er is een plan in voor een bedrijventerreintje aan de recreatief bewoond worden. Wieldyk. Het moet gaan voorzien in de vestiging van Het cluster van vier aan ‘t Piel dateert al uit de 50er kleinschalige aan watersport gebonden bedrijvigheid. jaren en wordt gedoogd, vanwege de opgebouwde Woningeigenaren van de ‘Liuwe Daem’ maakten hier- rechten van de eigenaars. De ligplaatsen zijn niet be- tegen bezwaar maar onlangs verwierp de Raad van stemd. Vernieuwing van de boten is mogelijk, maar State de door hen ingebrachte bezwaren. dan binnen het bestaande volume. Of dat in de praktijk Bij de vestiging van bedrijven kan het bouwen van gebeurt wordt overigens betwijfeld, gezien een recent een bedrijfswoning noodzakelijk zijn. De laatste jaren voorbeeld. Als een woonboot wordt opgegeven (of wordt door gemeenten ook geëxperimenteerd met verkocht), dan vervallen de rechten van de eigenaar. combinaties van wonen en werken. Het gaat dan om De plek aan ‘t Piel is uniek, maar eigenlijk zou aan de bedrijvigheid die te klein is voor de echte bedrijfster- situatie een eind moeten komen. Hier past geen enke- reinen en teveel overlast geeft bij vestiging in een le vorm van (recreatieve) bewoning en de eigenaren woonwijk. Een andere optie is om in bedrijfsverza- zou een andere locatie geboden moeten worden. melgebouwen die bedoeld zijn voor kleine onderne- Twee andere clusters van vier respectievelijk twee mingen, flexibele (bedrijfs)woningunits toe te staan. woonboten liggen aan de Pieter Bouwessloot in Klein De hoofdfunctie bepaalt of een (bedrijfs)woning ten Gaastmeer. Deze plekken zijn wel recreatief bestemd laste komt van het woningcontingent. en goed ontsloten naar de weg. Ze liggen op enige In Gaastmeer zijn er naast het plan Wieldyk verschil- afstand van elkaar, deels achter de kade en er zijn lende mogelijkheden voor de vestiging van bedrijvig- geen bouwwerken op de wal. Doorzichten blijven mo- heid en bijbehorende bedrijfswoning. Een voorbeeld gelijk, ‘verrommeling’ ontbreekt. zijn de loodsen van Attema, die recent door een an- Op deze manier zijn woonboten ook als permanente dere ondernemer zijn gekocht. Het kan ook gaan om woonvorm een optie, inspelend op water als woon- vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen die een kwaliteit. De gemeente wil deze echter alleen onder andere bedrijfsbestemming krijgen. voorwaarden binnen de dorpskom toestaan. 15 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

Toeristisch beleid 5. Gastvrij Gaastmeer Het gemeentelijk Toeristisch Recreatief Ontwikkelings- plan TROP (2005) ondersteunt de ambities van Gaast- De bewoners zijn positief over de huidige recrea- meer. Een gepaste recreatieve ontwikkeling sluit aan tieve positie van Gaastmeer. Het levert gezellige op het behoud van de cultuurhistorische en land- drukte en inkomsten op in de zomerperiode. schappelijke kwaliteiten, het voorziet in verbetering in Geen groot watersportcentrum, maar wel een be- het aanbod accommodaties en attracties, meer onder- langrijke pleisterplaats in een netwerk van vaar– linge samenhang en afstemming, betere promotie enz. wegen en fietspaden. In het Gebiedskader Nationaal Landschap Zuidwest Het voorzieningenniveau kan op onderdelen wel Friesland wordt recreatie een belangrijke economische verbeterd worden. functie genoemd, die kan bijdragen aan de instand- houding van het waardevolle landschap. De kernkwali- teiten van dat landschap zijn daarin richtinggevend, zoals die van het water (verschijningsvorm, ecologie).

Friese meren project In het Friese Meren project wordt de infrastructuur 5.1 Centrale ligging in watersportgebied 5.2 Uitbreiding accommodaties voor de watersport verbeterd om zodoende een verde- Gaastmeer ligt centraal in een netwerk van vaarver- Op dit moment wordt er een gevarieerd aanbod aan re groei van deze voor Friesland belangrijke sector bindingen over vaarten en meren. Dat was vroeger al voorzieningen en accommodaties geboden, van di- mogelijk te maken. Vaarwegen worden uitgediept en mede bepalend voor de bloei van de palinghandel, nu verse vormen van logies en kamperen, recreatiewo- verbeterd met o.a. aquaducten en ook onderling kort- voor de watersport. Het dorp is een daarin een klein- ningen, jachthavens en aanlegplaatsen, tot horeca en gesloten. In de tweede programmaperiode tot 2013 schalige pleisterplaats met diverse voorzieningen. een supermarkt. Verschillende met de watersport wordt vooral ingezet op verbetering van de ruimtelijke Zonder de huidige charme en kleinschaligheid te ver- verbonden bedrijven zorgen nog voor extra faciliteiten kwaliteit en recreatieve voorzieningen op de wal, zoals liezen kan het dorp zich nog sterker ‘profileren’. Niet in reparatie en onderhoud. aanlegplaatsen, sanitair, en fiets- en wandelpaden. alleen op watersportgebied, maar ook voor de fietsre- Verschillende ondernemers hebben de behoefte aan Er zijn vergevorderde plannen vanuit het Friese Meren creanten en gebruikers van verblijfsaccommodaties. slecht weer voorzieningen voor hun gasten genoemd. project voor de stoomtreinroute. Oudega wil daarin De bewoners zien de recreatie als een belangrijke Als de weersomstandigheden een verblijf op of aan graag een halte. Gaastmeer kan daarop aansluiten, bron van inkomsten, bijdragend aan de voorzieningen het water niet toelaten zijn er te weinig alternatieven. maar ook extra investeren in arrangementen rond een en vanwege de gezellige drukte. Bovendien zijn veel van de gasten met een boot niet uitgebreid fietspaden- en fluisterbotennetwerk, zoals De bevolking van het dorp verdubbelt in de zomer mobiel genoeg om dat alternatief elders te zoeken. een rondvaart met het palingklippertje ’Voorwaarts’. bovendien door het recreatief gebruik van de wonin- Bij uitbreiding en aanvulling van de accommodaties In Stadskanaal (Gr) bijvoorbeeld bestaat een arrange- gen op ‘Liuwe Daem’. Gaastmeer stelt zich naar de kan men denken aan een indoor sportieve– en speel- ment, waarbij een ritje met de STARstoomtrein is ge- recreanten gastvrij op. Een verdere ontwikkeling van voorziening, een streekmuseum, excursies of een koppeld aan een trekvaarttocht. de recreatie en bijbehorende bedrijvigheid heeft stoomtreinrit. Een auto– of fietsverhuur kan de mobili- draagvlak onder de bewoners en wordt voor de toe- teit van de gasten vergroten. Recreëren in de woonomgeving komst ook verwacht. De ontwikkeling dient afgestemd Gaastmeer mag dan centraal in het vaarwegennet- Voor bewoners kunnen mogelijkheden om te recreë- te zijn op de schaal en het karakter van Gaastmeer. werk liggen, over land ligt het relatief geïsoleerd van ren in de eigen woonomgeving worden gekoppeld aan Maar er is meer dan alleen recreatie. De agrarische de dichtstbijzijnde grote stad Sneek. Een algemene toeristische investeringen. Het gaat dan om wandel–, bedrijvigheid is een andere sector van belang en het klacht van recreanten en bewoners is het ontbreken fiets– en vaarroutes, maar ook om horeca en sport. dorp vraagt ook om ruimte voor woningbouw, om een van een goede OV-verbinding ‘s avonds en in het Zo’n functie vervullen bijvoorbeeld de zwemplek bij goede verkeersafwikkeling en groene, open plekken. weekend. De dienstregeling moet uitgebreid worden. ‘Liuwe Daem’ en het uitzichtpunt ‘Pielzicht’. 16 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

De brug in de Feandyk over de Brattesleat vervangen door een hoger type (met meer brug-uitstraling). Daar- mee wordt het stukje Brattesleat weer ontsloten naar de Pieter Bouwessleat en wordt een ‘rondje’ door de polder met de kano mogelijk (wel met overstapplekken).

Ooit kon men over de Brattesleat doorvaren, langs de pleats ‘Grutte Bratten’, naar het Ker- kehop. Door de bouw van het gemaal ontstond een peilverschil. Herstel als vaarroute is kost- Het opengraven van de gedempte Pieter Bouwessleat baar, maar dient zowel een cultuurhistorisch– op het agrarisch bedrijf van Zeilstra is kostbaar, maar als recreatief doel. Eventueel te combineren onder voorwaarden bespreekbaar met de eigenaar. met de aanleg van het fietspad naar Heeg. Voor het bedrijfstransport kan een zelfbedienbare hef- brug aangebracht worden.

Zwemplek ‘It Kofjesjok’ is in principe een lokale voorziening voor zowel de bewoners van ‘Liuwe Daem’ als van Gaastmeer. Particuliere Eventueel een kleine haven / aanlegvoorziening voor eigendom en dus geen publieksvoorziening. bootjes van eigen bewoners en gasten van de camping Maar dat is niet even duidelijk aagegeven. op de boerderij van Flapper. Afstemmen op het beleid Aanvulling en verbetering van de zwemplek? voor de natuurstrook van ’t Piel (Natura 2000 gebied).

Een enkele aanlegvoorziening voor bootjes van eigen Een gecombineerde aanlegplaats voor bootjes van ei- bewoners is er al, maar kan worden uitgebreid met an- gen bewoners en voor passanten. De kade bij de dorps- dere locaties. Mogelijkheid van het ‘naar binnen halen kern wordt hierdoor wat ontlast. Een mooi zicht op zowel van water’ bij de pôle Langstrjitte, al of niet gecombi- het dorp als op ’t Piel. neerd met andere bestemmingen voor de pôle. 17 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

5.3 Profiel 5.4 Herstel en onderhoud vaarroutes 5.5 Aanlegplaatsen eigen bewoners Toch mist Gaastmeer ook een echt profiel, waarmee Het netwerk aan vaarten en sloten vormde vroeger de Aanlegplaatsen voor kleine bootjes van bewoners zijn het zich kan onderscheiden ten opzichte van bijvoor- ontsluiting van de regio. Vrijwel alle vervoer ging over mogelijk binnen de bebouwde kom, langs bestaande beeld Oudega en Heeg, of de omliggende regio’s. Op water, tot aan de boerderij en in de dorpskom. brede vaarten. Ze moeten ook als zodanig bestemd dat profiel kan meer samenhang in de voorzieningen Met de overschakeling naar het wegvervoer zijn delen worden in het bestemmingsplan. De gemeente wil en accommodaties georganiseerd worden. van het vaarnetwerk in onbruik geraakt, andere delen daarbij naar een gezamenlijk beheer met Dorpsbelan- Gezien de historie ligt er een voor de hand liggend kregen later weer betekenis voor de vaarrecreatie. gen. De voorziening is dan eigendom van de gemeen- aanknopingspunt in de bloei van de palingvisserij en Voor dezelfde vaarrecreatie worden nu weer forse te (of waterschap) en Dorpsbelangen houdt toezicht –handel. Het spreekt tot de verbeelding, omdat alles investeringen opgebracht om het netwerk te herstellen en regelt de toewijzing van de ligplaatsen. rond deze bedrijvigheid tegenwoordig anders ligt: een en uit te breiden. Voor het realiseren nieuwe aanlegplaatsen zijn vaak dramatisch lage palingstand, de verdwenen locale Het netwerk in Klein Gaastmeer en Gaastmeer is nog vergunningen nodig en moet soms grond worden aan- verwerking en internationale handelscontacten, de grotendeels intact, maar op veel plaatsen niet meer gekocht. verdwenen palingaken. Toch heeft Gaastmeer nog doorvaarbaar. Dat komt door de bouw van gemalen, Bewoners hebben ook een gecombineerde aanleg- veel panden en plekken die aan de palingtijd herinne- de aanleg van dammen en bruggen, en door het dicht- voorziening voorgesteld voor bewoners en passanten ren. Stichting Palingklipper ‘Voorwaarts’ bijvoorbeeld slibben van watergangen. In de doorvaarbaarheid is aan de oever van ’t Piel, in de buurt van Pielzicht. exploiteert een kleine palingklipper voor rondvaarten het daarom relevant een onderscheid te maken tussen In de vorm van een T bijvoorbeeld. Een deel van de in Gaastmeer. Overigens is enkele jaren geleden een grote vaartuigen (motorjachten, zeilboten) en kleine waterrecreanten kan er dan voor kiezen om even daar palingaak nagebouwd, die in Heeg ligt afgemeerd. vaartuigen (sloepjes, kano’s). De bewoners hebben aan te leggen, op enige afstand van de drukke kade. Een ander profiel zou kunnen zijn het zorgtoerisme. voorstellen gedaan om een aantal vaarroutes te her- In de dorpskom is niet zoveel ruimte om aanlegplaat- Het sluit aan bij de inspanningen van Dorpsbelangen stellen. Deze zijn ook al ingebracht bij het Friese Me- sen voor bewoners te realiseren. Een enkele voorzie- om een zorginstelling te interesseren voor vestiging ren Project. ning ligt er al wel. Het is mogelijk, maar kostbaar, om in het dorp. Mensen met een zorgbehoefte kunnen Een belangrijke aanvullende voorziening op de wal is op andere plekken gedempte vaarten weer gedeelte- met hun begeleiders recreëren aan of bij het water, een inneempunt voor vuilwater. Dat ontbreekt nu zelfs lijk te ontgraven of door nieuwe insteken te maken. mits de voorzieningen daarop aangepast zijn. In de op de kade van Gaastmeer, waar passanten vaak Aanlegplaatsen nabij woningen vertalen zich meestal sector wordt een groei verwacht door het groeiende aanleggen en wel een toiletgebouw staat. wel in een waardevermeerdering. aandeel zorgbehoefte ouderen. 18 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

In deze kaart zijn allerlei voorstellen opgenomen

Openbare weg die betrekking hebben op ‘ommetjes’, die verder uitgewerkt kunnen worden in overleg met de Openbare weg grondeigenaren. Hun medewerking is vereist.

Dammen Route ‘Yntemapolder’ Klokkenstoel Idzega Deze route loopt over het fietspad naar de veerpont over de Yntemasloot. Daarna gaat het over de pol- derkade terug richting Gaastmeer. Knelpunten zijn het oversteken van de twee agrarische erven. De Hoge voetbrug oevers zijn daar al wel ontsloten voor campinggasten en booteigenaren. Route ‘Kaepwei’ Route ‘Idzegea’ Route ‘Kaepwei’ Een route vanuit het pad naar zwemplek ‘It Kofjesjôk’ Kortsluiting en dan verder over en langs de polderkade. Met een grote afwisseling in ervaring van oevers en meren. Hefbrug Mogelijke kortsluitingen naar de Kaepwei. Via een hoge voetbrug over de Pieter Bouwessloot weer aan- locatie zwemstrandje Openbare weg sluiting op de Feandyk (Veendijk) bij Sate Ringwiel of via de nieuwe klapbrug bij het bedrijf van Zeilstra. Verder een goede aansluiting op de route ‘Idzegea’.

Route ‘Idzegea’ Eigenlijk een relatief lange route om een polder die Route ‘Yntemapolder’ ook met ’Klokhuis’ wordt aangeduid, verwijzend naar de klokkenstoel van Idzega. Een route die ook een toeristisch thema kan krijgen rond de bijzondere klooster– en kerkgeschiedenis. Aansluitingen via Kavelpaden dammen over het water naar de Klokhûsdyk en dan over deze weg terug naar de Feandyk. Knelpunt is Fietspad het erf van de ‘Grutte Bratten’.

Route ‘Fiskersbuorren’ Veerpont Via het bedrijf van Flapper is de oude woonplek ‘Fiskersbuorren’ (Vissersbuurt) al bereikbaar en de route volgt daarna de polderkade via de Langehoek om vervolgens weer door te steken langs de rand van het voormalige, ingepolderde Noordermar. Route ‘Fiskersbuorren’ Daarbij zijn twee aansluitingen te maken op bestaan- de kavelpaden, terug naar Gaastmeer. Knelpunten zijn het erf bij ‘Fiskersbuorren’ en de erven van de agrariërs. 19 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

5.6 Wandelroutes 5.7 Fietspaden en veerpontjes Boerenlandpadregeling Nog maar enkele jaren geleden is er een mooi wan- Het gebied is voor fietsers recreatief zeer aantrekke- delpad aangelegd langs de Brattesleat. Maar er zijn lijk en grotendeels goed ontsloten. Gaastmeer vormt ‘Wandelpaden over boerenland’ is een subsidierege- meer mogelijkheden voor uitbreiding van het netwerk ook voor deze groep een belangrijke pleisterplaats. ling van ministerie van LNV. Het gaat om een vergoe- aan wandelpaden. D’Ald Herbergh ligt wat dat betreft prima bij de brug ding (€ 0,45 per strekkende meter pad per jaar, be- Het provinciale project ‘Oude paden, nieuwe wegen’ en aansluiting richting It Heidenskip (‘Brekkepaed’). doeld voor de agrariër) voor de openstelling van land heeft al veel oude paden geïnventariseerd en is inmid- Op dit moment wordt er een vrijliggend fietspad aan- voor wandelaars. Aanvragers kunnen zowel organisa- dels afgerond. Er zijn diverse subsidieregelingen voor gelegd langs de Feandyk en Wieldyk. De wens van ties (dorpsbelang) als particulieren zijn. Voor de aan- de verbetering van de recreatieve toegankelijkheid en Gaastmeer is dat er ook zo’n fietspad komt naar sprakelijkheidsrisico's is in een aantal provincies een voor de aanleg van ‘dorpsommetjes’. Belangrijk is dat Heeg. Dat dorp heeft het eveneens opgenomen in het verzekering afgesloten die schade aan en door wan- deze wandelpaden natuurlijk in goed overleg en met Masterplan Heeg. Gaastmeer heeft echter een voor- delaars dekt. Soms hebben organisaties die optreden instemming van de grondeigenaar uitgevoerd moeten keur voor de route langs De Burd en niet langs de namens een collectief zelf zo’n verzekering afgesloten. worden. De wandelroutes vormen een grote aanvul- oever van het Heegermeer. Als het pad tijdelijk niet begaanbaar is als gevolg van ling op de recreatieve mogelijkheden voor bewoners. De twee veer– of fietspontjes in het netwerk van fiets- werkzaamheden (maaien, oogsten, enz.), dan mag de Op de Inloopochtend 7 december zijn een aantal rou- paden maken de geschiedenis van de ‘oerset’ beleef- boer het pad even afsluiten. Dit kan in de overeen- tes aangegeven op de kaart. Het merendeel loopt baar. De pontjes zijn eigendom van de gemeente, de komst worden opgenomen. Er mag een aanlijngebod langs de randen van de polders over particuliere ei- exploitatie is in handen van vrijwilligers. Voetgangers voor honden of een hondenverbod ingesteld worden. gendom van agrariërs. Zij moeten instemmen met het en fietsers worden van 1 mei tot 1 oktober tegen een Dit wordt dan aangegeven met bebording of zelfs af- gebruik en kunnen aanspraak maken op een vergoe- vergoeding van € 0.80 overgezet. De pontjes vormen gedwongen met een anti-hondensluis. ding. Dat kan o.a. met de Boerenlandpadregeling. een onmisbare schakel in het wandel– en fietsnet- In vrijwel alle gevallen is de overeenkomst met de Belangrijke punten zijn verder de verboden toegang werk. Het is dan ook bezwaarlijk als de openingsperi- agrariër gesteld op zeven jaar. De overeenkomst is voor honden, voorkomen van onrust onder vee en oden en –tijden niet op elkaar afgestemd zijn. opzegbaar. De ervaringen van de afgelopen vijftien weidevogels en het tegengaan van vervuiling. Dit kan Bewoners en recreatieondernemers doen het voorstel jaar zijn overigens positief. in een overeenkomst met de eigenaren vastgelegd om het seizoen te verlengen, pauzes af te schaffen worden. en de problemen met wisselgeld op te lossen. 20 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

6. Voorzieningen en bedrijvigheid Problematiek kleine supermarkten

Gaastmeer beschikt over een aantal basisvoorzie- In 2008 verscheen er een studie naar supermarkten ningen die, zoals in veel kleine dorpen, onder druk en voorzieningen in Groninger dorpen, genaamd staan. Het verenigingsleven kan altijd rekenen op ‘Super’. Aanleiding voor de opstellers vormde de slui- onderdak in het dorpshuis en D’Ald Herbergh. ting van een kleine supermarkt in het dorp Stedum, Maar het leerlingenaantal van de basisschool loopt hun eigen woonomgeving. Zij verrichten onderzoek terug en de supermarkt heeft eigenlijk te weinig naar de problematiek van de supermarkten en voor- omzet. zieningen in kleine dorpen. Vervolgens zochten ze uit Nieuwe bedrijvigheid kan mensen aan het dorp verschillende exploitatiemogelijkheden naar een ge- binden en daarmee een bredere exploitatiebasis schikte vorm om de supermarkt in Stedum te behou- voor de voorzieningen bieden. den. Dat mocht niet baten. De betreffende winkel is gesloten, maar er kwam wel een handboekje uit voort voor mensen die op een vergelijkbare manier aan de slag willen. Erg veel nieuws bevat de studie niet. De opstellers 6.1 Dorpshuis ‘Us Doarpshús’ 6.2 Troefmarkt vermelden zelfs dat ook zij eigenlijk geen geschikte Voor een klein dorp als Gaastmeer is een bepaald Over de toekomst van de kleine supermarkt maken veel economische concepten hebben kunnen vinden. niveau van voorzieningen van groot belang voor de bewoners zich zorgen. Naast een basisvoorziening, De Troefmarkt is daarvan nog de meest aanspreken- leefbaarheid, zo stellen de bewoners. Waar in de zo- met name voor minder mobiele ouderen, is het een de. Het is een kleine winkelconcept van Van TOL, een mer de gezellige drukte van de recreanten de sfeer in belangrijke sociale ontmoetingsplaats. Aanvankelijk een groothandel in levensmiddelen. Van Tol levert een het dorp bepaalt, is dat in de winter het verenigingsle- Attent supermarkt is het nu een Troefmarkt, zoals er pand (systeembouw) en/of winkelinrichting, de onder- ven van de bewoners. Het dorpshuis ‘Us Doarphús’ is meer kleine dorpswinkels worden geëxploiteerd onder nemer exploiteert de onderneming. daarvoor de centrale ontmoetingsplek. Het is sinds die naam. Het heeft ook een slijterij, een samenwerking Een andere vorm is de Attent supermarkt, waarbij de 1976 ondergebracht in het gebouw van de voormalige met een bakkerij en biedt een bezorgdienst aan. organisatie Support & Co bemiddelt bij de plaatsing Gereformeerde school. De supermarkt is gevestigd in De inkomsten tijdens het toeristenseizoen zijn bepalend van medewerkers met een persoonsgebonden budget de onderwijzerswoning. voor de instandhouding van deze voorziening. Of dat (PGB) in winkels. Door het bieden van leer– en werk- Er is een uitgebreid verenigingsleven, variërend van voor de toekomst voldoende is, blijft de vraag. plekken kan de ondernemer een extra inkomen naast muziek-, sport– en gezelligheidsverenigingen tot be- Oudega heeft overigens een vergelijkbare Troefmarkt, de winkelomzet verwerven. langenbehartiging. Het leidt tot een goede bezetting met waarschijnlijk eenzelfde problematiek. van de aanwezige ruimten. Voor sportbeoefening wij- Enkele jaren geleden hebben vrijwilligers geholpen bij Het integreren van de winkel met allerlei zorg– en wel- ken bewoners uit naar de accommodaties in Oudega een verbouwing van de winkel. Dat toont de bereidheid zijnsfuncties kan een voldoende exploitatiebasis ople- en Heeg. om de voorziening te behouden. Mogelijk kan een com- veren. Maar het zal altijd lokaal maatwerk blijven. De uitbaters van ‘D’Ald Herbergh’ zijn tevens belast binatie van dorpshuis, Troefmarkt en nieuwe (zorg) Doorslaggevend blijft de mate waarin bewoners van met het beheer van het dorpshuis. Buiten het toeris- voorzieningen uitkomst bieden? Dergelijke vormen van het dorp aan de voorziening gebonden kunnen wor- tenseizoen kan dan ook beroep worden gedaan op die samenwerking hebben in ieder geval de belangstelling den. Een coöperatieve opzet, waarin bewoners / klan- horecaruimte. Van onderlinge concurrentie is geen van de beleidsmakers. Zelfs woningcorporaties zijn ten mede aandeelhouder zijn, lijkt daarin te slagen. sprake. Het dorpshuis wordt mede door de inzet van bereid te investeren in dergelijke voorzieningen, gezien Wat dat betreft kan geleerd worden van de geschiede- veel vrijwilligers in goede staat gehouden. Recent is de betekenis ervan voor de leefbaarheid in een dorp en nis van de zogenoemde ’verbruikscoöperaties’ uit het alles binnen opnieuw geschilderd. De toekomst ziet er daarmee voor de verhuurbaarheid van hun woningvoor- begin van de vorige eeuw en COOP-winkelketens die goed uit. raad. daarvan nog de levende herinnering zijn. 21 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

BSO of Gastouders?

Sinds 2007 zijn alle basisscholen verplicht om opvang aan te bieden voor leerlingen, als de ouders daarom verzoeken. Het gaat om ‘tussentijdse opvang’ (TSO) en ‘buitenschoolse opvang’ (BSO). De tussentijdse opvang kan relatief eenvoudig door vrijwilligers en leerkrachten op de school zelf opgepakt worden. Maar in Gaastmeer wordt dit door de ouders zelf verzorgd.

De buitenschoolse opvang is lastiger te regelen voor kleine plattelandsscholen. Ze zijn meestal niet in staat om lokaal zelf een BSO aan te bieden en sluiten daar- om een contract met een instelling elders. Het vervoer blijkt dan vaak een probleem. Wordt dit niet ondervan- gen, dan wordt een beroep gedaan op lokale opvang 6.3 Kerkgemeente PKN 6.4 Basisschool ’Mids de Marren’ door gastouders. De kerk van Gaastmeer is verbonden aan de naam van Ongeveer een eeuw geleden beschikte Gaastmeer over dominee Jelke Bruinsma, veertig jaar dominee bij de drie scholen. Daarvan is nu alleen nog CBS ‘Mids de In Gaastmeer is tijdens het belevingsonderzoek door voormalige Hervormde Gemeente. Hij zocht naar moge- Marren’ over, ondergebracht in een modern, goed uitge- enkele bewoners de behoefte aan kinderopvang aan- lijkheden om kerkelijk– en maatschappelijk leven met rust schoolgebouw. Op de plaats waar tot 1973 de gegeven. Met de afschaffing van vergoedingen voor elkaar te verbinden, met als nevendoel ook het genere- Christelijke Nationale school stond. Naast Protestants- informele gastouderopvang verliest deze opvang aan ren van extra inkomsten voor de kerk. Daarvoor richtte Christelijke uitgangspunten staat sinds 2004 de Jena- aantrekkingskracht ten opzichte van professionele hij onder meer de Stichting Ichtus op en nam een aan- plan-methode in het onderwijs centraal. Deze methode opvang elders. In de toekomst zal de school ingesteld deel in de ontwikkeling van het recreatieproject ‘Liuwe past bij uitstek bij een kleine school, aangezien kinderen moeten raken op het werken van beide ouders en een Daem’. De stichting draagt financieel bij aan de uitgaven van verschillende leeftijd bij elkaar worden geplaatst in minder vanzelfsprekend kunnen terugvallen op infor- voor de predikant, het kerkonderhoud en voor de activi- ‘stamgroepen’. Binnen de groep helpen de kinderen mele opvang door bijvoorbeeld grootouders. teiten van Stichting Welzijn. Men wil een kerk zijn voor elkaar bij de basisactiviteiten, die méér zijn dan de ge- het hele dorp. bruikelijke, klassikaal aangeboden lesstof. De 25 kinde- Onderzoeken wijzen verder uit dat het aanbod aan Sinds 2007 is de gemeente opgegaan in de Protestant- ren (2009) zijn in acht groepen verdeeld over drie klaslo- BSO nog steeds achterblijft bij de vraag. Ouders laten se Kerk Nederland en heeft een predikante in deeltijd. kalen en werken / leren daar onderling samen. In school naast de bereikbaarheid van de basisschool steeds De gemeente telt ongeveer 200 leden, zo’n 70% van de is recent een Lytse Byb ondergebracht, nadat de biblio- vaker de beschikbaarheid van BSO meewegen bij de inwoners. ‘s Zomers vervult de kerk ook een belangrijke theekbus werd opgeheven. Kinderen en volwassenen keuze van een nieuwe woonplaats. Voor Gaastmeer is functie voor recreanten uit de omgeving. kunnen er boeken lenen. de dichtstbijzijnde Dagopvang en Buitenschoolse op- Het kerkgebouw kent een goede onderhoudstoestand Het aantal van 25 kinderen geeft zorgen. Immers, onder vang bij ‘De Bernewille’ in Heeg. en staat op een markante plaats, onderdeel van het his- de kritische grens van 23 leerlingen is sluiting van de Voor het binden van starters en jonge gezinnen aan torisch dorpsaanzien vanaf ’t Piel. Dat geldt niet voor de basisschool in zicht. De rijksoverheid laat overigens on- het dorp kan het daarom belangrijk worden om een voormalige Gereformeerde kerk, die nu een opslagfunc- derzoek uitvoeren of dergelijke kleine plattelandsscholen BSO voorziening aan te kunnen bieden, al dan niet tie heeft. onder voorwaarden toch kunnen blijven voortbestaan. samen met het dorp Oudega. Dat kan overigens ook Kinderopvang wordt gemist. Enkele bewoners hebben door professionalisering van lokale gastouderopvang. aangegeven dat de school daarin zou moeten voorzien. 22 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

Plan Wieldyk 6.5 Nieuwe bedrijvigheid 6.6 Werving zorginstelling Dat Gaastmeer een (watersport)recreatiedorp is en ook Sinds enkele jaren is het bestuur van Dorpsbelangen Onlangs heeft de Raad van State uitspraak gedaan in zal blijven staat vast. De ontwikkeling daarin moet wel actief in het werven van een kleine zorginstelling voor de bezwarenprocedure rond Plan Wieldyk. afgestemd worden op de aard en schaal van het dorp. vestiging in Gaastmeer. De achterliggende gedachte is In tegenstelling tot wat er gedacht wordt in het dorp is Op een forse uitbreiding van het bestaande aanbod of dat zo’n vestiging ook personeel aan het dorp kan bin- niet een gedetailleerd plan voor een bedrijventerrein nieuwe (dag)attracties zit niemand te wachten. Wel op den. Nieuwe bewoners, extra kinderen, extra woningen. aan de orde, maar een ‘wijzigingsbevoegdheid’ in het aanvullingen en kwaliteitsverbeteringen in het aanbod. Er zijn serieuze contacten geweest met een instelling bestemmingsplan Gaastmeer voor een bepaald per- Bovendien maakt de eenzijdige oriëntatie op recreatie voor meervoudig gehandicapte mensen, die intensieve ceel aan de Wieldyk. Een wijzigingsbevoegdheid die afhankelijk. Een verbreding met nieuwe bedrijvigheid is zorg behoeven. Deze stelde wel voorwaarden, zoals de de gemeente nu heeft om onder voorwaarden de be- daarom onderwerp van discussie. Op het geplande be- medewerking van de lokale huisartsen. Ook zou nieuw- stemming cultuurgrond / landbouwgrond te wijzigen in drijventerrein Wieldyk zou volgens de bewoners niet bouw van de instelling en bijbehorende woningen finan- de bestemming woongebied of bedrijventerrein. Er is alleen ruimte geboden moeten worden voor aan water- cieel haalbaar moeten zijn. een tekort aan kleine bedrijventerreinen in de regio, sport gerelateerde, lokale bedrijven. Er moet sprake zijn Een bezwaar tegen Gaastmeer is de relatief geïsoleerde temeer omdat Oudega geen ruimte meer biedt voor van een lokale gebondenheid of gerichtheid, maar dat ligging voor familie van de bewoners van de instelling. watergebonden bedrijvigheid. kunnen ook ambachtelijke, creatieve activiteiten zijn, Op een informatieve ledenvergadering van Dorpsbelan- Met betrekking tot de wijziging naar ‘bedrijventerrein’ gekoppeld aan de toeristische sector (zoals ateliers). gen in 2009 werd het idee van de werving van een zorg- noemt de gemeente de mogelijkheid van vestiging van Veel nieuwe bedrijvigheid wordt tegenwoordig ontwik- instelling in principe positief ontvangen. Tegelijkertijd is recreatiebedrijven en van andere, bestaande bedrijven keld vanuit de woonplek. Vaak eenmanszaken of zoge- er nog onvoldoende zicht op vestigingseisen, een bouw- in Gaastmeer. Voor beide gelden de voorwaarden: noemde ZZPers (zelfstandigen zonder personeel). De locatie en de eisen die aan de ontsluiting van het dorp - een concrete behoefte als gevolg van een locale lokale gebondenheid komt hier voort uit een bewuste worden gesteld. De gemeente toonde zich verrast en vraag (dus zowel vestiging als verplaatsing) keuze voor de woonplek. Voor de bedrijfsvoering is ei- zegde medewerking toe, mocht zich een serieuze gega- - categorie 1, 2 of 3 (Staat van Bedrijven) genlijk vooral mobiliteit en een goede internetverbinding digde aandienen. Een koppeling met Gaastmeer als - de oppervlakte van het bouwperceel mag niet meer belangrijk, naast enige bedrijfsruimte. Dergelijke bedrij- recreatiedorp valt overigens ook nog te maken, gezien dan 2500 m2 bedragen vigheid laat zich meestal goed combineren met de de grote verwachtingen van de nieuwe markt van het - ten hoogste één bedrijfswoning per bedrijf woonfunctie. zorgtoerisme. 23 24 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

7. Verkeer

Lag het dorp vroeger centraal in een netwerk van vaarwegen, na de overgang van vaar– naar weg- transport is Gaastmeer nu betrekkelijk geïsoleerd. ‘Doorgaand verkeer’ kent men hier niet. Toch zorgt het toeristisch– en landbouwverkeer in de dorpskom wel voor problemen. Verschillende straten kunnen beter ingericht worden.

landbouwontsluitingsweg

7.1 Ontsluiting dorpskom 7.2 Verblijfsgebied 7.3 Agrarisch verkeer De oude dorpsstructuur van zowel Gaastmeer als De dorpskom van Gaastmeer is aangeduid als 30 km- Agrarisch werk– en bestemmingsverkeer is in het alge- Klein Gaastmeer kenmerkte zich door een oriëntatie zone en de straten hebben ook de wegkenmerken van meen veel groter en zwaarder dan pakweg twintig jaar op het water van de Grutte Sleat en de Pieter Bouwes een Erftoegangsweg. Een automobilist zal niet overwe- geleden. Het aantal bedrijven is afgenomen, maar het Sleat. Dat water vormde immers de ontsluiting van erf, gen om hier met een hoge snelheid doorheen te rijden. aantal verkeersbewegingen toegenomen. Ook door het dorp en wijde omgeving. Paden waren er voor korte In een 30 km-zone is de verkeersfunctie ook onderge- uitbesteden van werk aan loonwerkbedrijven. verbindingen, onder meer naar de kerk en school. schikt aan de verblijfsfuncties Wonen, Werken en Re- Op de meeste wegen levert dat niet veel problemen op Vanaf de vorige eeuwwisseling werden de landverbin- creatie. De door bewoners gemelde overlast van ver- omdat er weinig ‘doorgaand’ verkeer gebruik van maakt dingen belangrijk door de overgang van vaar– naar keer betreft niet de onveiligheid, maar de drukte en het en bewoners / toeristen er rekening mee houden. wegtransport. De Feandyk, Wieldyk, Munkedyk en de gebrek aan ruimte in een aantal straten. In de dorpskom van Gaastmeer zorgt het agrarisch weg naar Heeg (De Burd) werden aangelegd, waar- In binnensteden hebben dergelijke problemen geleid tot verkeer van en naar een aantal boerderijen en landerij- langs later weer nieuwe boerderijen en huizen ge- de instelling van autovrije zone’s. In sommige recreatie- en wel voor problemen. Als maatregel om het verblijfs- bouwd zouden worden. Een oriëntatie op de weg dus. dorpen wordt toeristisch autoverkeer opgevangen aan karakter van de kom te versterken wordt voorgesteld In de tweede helft van de vorige eeuw breidde Gaast- de randen, om daarmee de kom te ontlasten. Bij de om deze bedrijven en landerijen door een nieuwe meer zich verder uit langs zijstraten als de Hellingstrjit- uitwerking van sommige woonerven wordt ervoor geko- ‘rondweg’ te ontsluiten op de Turfdyk. Een verhard en te, J.J. Hofstrjitte en de Turfdyk. Straten die uitsluitend zen de auto’s van bewoners niet bij de woning maar in gemeenschappelijk onderhouden kavelpad kan vol- bestemmingsverkeer kennen. clusters aan het begin van de straat te parkeren. staan. Als echter gekozen wordt voor uitbreiding van Met de toegenomen automobiliteit en de drukte van Zoiets kan ook in Gaastmeer. De parkeerplaats achter Gaastmeer in oostelijke richting ligt een combinatie met toeristisch verkeer is duidelijk dat de dorpskom van het dorpshuis kan aangevuld worden met extra par- de aanleg van een woonstraat voor de hand. Op de Gaastmeer daar niet op is ingericht. De straten zijn keerplaats elders (Langstrjitte, Wieldyk). Voor toeristen bewonersavond van 25 februari bleek er zeer brede betrekkelijk smal en lopen ‘dood’ op water of buitenge- én bewoners, met een goede bewegwijzering. In het steun van bewoners om het voorstel van de ‘rondweg’ bied. Bovendien is er een tekort aan parkeerruimte. bijzonder moet er geschikte parkeerruimte worden inge- snel uit te voeren Na de ruilverkaveling is er het probleem van agrarisch richt voor trailers, vanzelfsprekend dichtbij de hellingen. werk– en vrachtverkeer bijgekomen. Twee grote boer- Langs de kade en in de J.J. Hofstrjitte kan het parkeren derijen zijn alleen via dorpsstraten te bereiken. voorbehouden worden aan vergunningshouders. 25 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

Dorpsgebied als ‘verblijfsgebied’

Onder verkeerskundigen en beleidsmakers is een breed draagvlak om alle bebouwde komgebieden con- sequent aan te duiden als 30 km-zone en overeen- komstig in te richten. De wegkenmerken van een Erf- toegangsweg zouden minder als richtlijn maar als voorschriften moeten gelden. Nu wordt er nog vaak een compromis gezocht tussen de gewenste situatie en de praktijk van het wegprofiel. Het herinrichten van de weg kost nu eenmaal veel geld.

Een afstemming op breed agrarisch verkeer of bussen betekent ruimte voor autoverkeer om snelheid op te bouwen. Die ruimte is er in de dorpskom van Gaast- meer onvoldoende. Alle weggebruikers maken gebruik 7.4 Herinrichting Munkedyk 7.5 Duidelijkheid Langstrjitte van dezelfde rijbaan. Het betekent echter ook dat de De Munkedyk is de hoofdontsluiting van Gaastmeer en De Langstrjitte loopt over particuliere grond en is geen bus niet tot ver in de dorpskom kan rijden naar een voert dus het meeste bestemmingsverkeer. De weg is openbare weg. Bij de aansluiting op de Munkedyk sug- halteplaats. Die is daarom aan de Wieldyk ingericht. enige jaren geleden opengebroken geweest in verband gereert het verbodsbord tot inrijden anders. Ook hoeft met afkoppeling van de straatriolering. Delen hebben nu verkeer op de Munkedyk geen voorrang te verlenen, Buiten de kom is er dezelfde verdringing naar de kant nog een noodbestrating, in afwachting van het volledig want het is eigenlijk een inrit. van de weg, of naar een vrijliggend fietspad. Het ge- herstraten. Dit werk is toegezegd door het gemeentebe- Bewoners ergeren zich aan de onduidelijke situatie en drag van de automobilisten is de sleutel tot de veilig- stuur, maar het ontbreekt nog in de gemeentelijke pro- geven aan dat er behoefte is aan een goede ontsluiting heid en het comfort van de fietsers en voetgangers. grammering van onderhoudswerken. van de pole Langstrjitte. De gemeente zou de betreffen- Niet alleen de 30 km-zone binnen de dorpskom Gaast- Afgezien van de kwaliteit van de verharding is het profiel de grond moeten aankopen en de weg inrichten als meer, maar ook het buitengebied van Gaastmeer en van de Munkedyk niet uniform. Gekleurde klinkerstroken openbare weg. Als dat niet lukt moet de aansluiting inge- Klein Gaastmeer behoort tot ‘verblijfsgebied’. De ver- moeten voetgangers een eigen zone geven op de rij- richt worden als een inrit. keersfunctie is ook daar ondergeschikt aan wonen, baan, maar er ontstaat verwarring met de molgoot en De Langstrjitte wordt al heel lang door bewoners ge- werken en recreatie. Ondanks dat de weg van Klein parkeerstroken elders. Bij de ingang van het dorp is de bruikt om bij de pole Langstrjitte te komen. Formeel Gaastmeer op de rand van de komgrens ligt straat er voetgangersstrook van de rijbaan afgezonderd door recht van overpad is niet geregeld. Als de omvorming tot een wit naambord (geen kom), maar wel een 30 km/ paaltjes. Ter hoogte van de aansluiting Turfdyk is een openbare weg niet lukt, wordt de eigenaar gevraagd om uur bord. Het is ook ongewenst dat automobilisten wegversmalling aangebracht die niet effectief en boven- in de toekomst toch een vrije doorgang te verlenen. Klein Gaastmeer met een hogere snelheid passeren. dien niet fraai is. Verkeerstechnisch is een blauw kombord beter. Het voorstel is om bij het herstraten een uniform profiel aan te houden, met aan de westzijde een verhoogd Veilig en comfortabel fietsen en wandelen kan een voetpad (schuine opsluitband). Het voetpad kan eventu- reden zijn om toch een vrijliggend fietspad naast een eel in een afwijkende kleur gestraat worden. Paaltjes, Erftoegangsweg aan te leggen. Dat is nu het geval bij wegversmallingen en parkeervakken aan de straat zul- de aanleg van het fietspas Oudega-Gaastmeer en len verdwijnen. Auto’s worden op het eigen erf of op de straks bij die van Gaastmeer-Heeg. Eigenlijk zou het rijbaan geparkeerd, tegen de stoeprand aan. bij deze 60 km-wegen niet nodig moeten zijn. 26 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

7.6 Herinrichting dorpsentrees 7.7 Gelijkwaardige kruisingen Gemeenten streven naar een duidelijke en liefst unifor- Kruisingen van Erftoegangswegen binnen én buiten de me entree van de bebouwde komgebieden. In Gaast- kom zijn gelijkwaardig. Er moet voorrang verleend wor- meer en Klein Gaastmeer is dat gecombineerd met een den aan alle verkeer van rechts. Op het platteland drempel en wegversmalling, zodat de gewenste snel- wordt nog te vaak op dergelijke kruisingen door auto- heid van het autoverkeer op 30 km/uur wordt bereikt. mobilisten voorrang genomen, op auto’s en zeker op Een dergelijke inrichting brengt allerlei extra materiaal (brom)fietsers. Soms is er ook onduidelijkheid of het met zich mee: de bebording, schrikhekken, reflector- een aansluiting van een weg of een inrit betreft. paaltjes, lichtmasten enz. Bovendien is er in Gaastmeer De kruising Wieldyk-Kaepwei bij Klein Gaastmeer is op de Munkedyk heesterbeplanting aan toegevoegd. door bewoners genoemd als een onduidelijke en ge- Volgens de verkeerstechniek misschien standaard, vaarlijke kruising. Verkeerstechnisch is het duidelijk, maar niet altijd passend in het dorpsaanzien. Fietsers want verkeer van rechts heeft voorrang. Het is vooral en voetgangers zijn door de heesterbeplanting minder het gebrek aan overzicht, waardoor automobilisten van- zichtbaar en kunnen bij de wegversmalling door auto’s uit Klein Gaastmeer pas op het laatste moment zicht op ‘afgesneden’ worden. de Kaepwei krijgen. Zij verlaten net de ‘dorpskom’ en De dorpsentrees kunnen eenvoudiger ingericht worden. willen snelheid gaan meerderen, terwijl er verkeer van Eventueel een drempel of plateau, alleen begeleid door rechts kan komen. de komborden en een lichtmast. Verder geen versmal- Eén oplossing is het verwijderen van de beplanting, met ling en begeleidende heesterbeplanting. De bermen medewerking van de grondeigenaar. De andere oplos- lopen door en kunnen eenvoudig gemaaid worden. sing is om de kruising binnen de ’dorpskom’ van Klein Bij Klein Gaastmeer is onduidelijk of het hier een dorps- Gaastmeer te trekken en de kruising in een plateau uit te komsituatie betreft, want het bord is wit en niet blauw. voeren. Het betekent dat ook het deel van de Kaepwei Het 30 km/uur bord is daarentegen duidelijk genoeg. tot voorbij de brug een 30 km/uur snelheidsregime krijgt. Dezelfde constructie zou aangebracht kunnen worden bij het kruispunt Wieldyk-Munkedyk van Gaastmeer. 27 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

8. Dorpsaanzien

Vooral de Foto-opdracht in het belevingsonder- zoek heeft veel opmerkingen opgeleverd over het dorpsaanzien. De positieve woonkwaliteit van de openheid, het aanzicht van Klein Gaastmeer en de omgeving van de kade, de monumentale panden. Maar ook de negatieve kwaliteit van slecht onder- houden of rommelige plekken. Bewoners verwachten vooral dat de openbare ruimte in het dorp beter ingericht en onderhouden wordt.

8.1 Ongebruikt of verwaarloosd 8.2 Opknappen bushalte Nationaal Landschap Slecht gebruikte, verwaarloosde of verlaten panden en De bushalte aan de Wieldyk bij Gaastmeer is door In de Nota Ruimte heeft het Rijk twintig zogenoemde plekken horen bij het leven en daarmee bij het land- veel bewoners genoemd als een storende plek. Nationale Landschappen aangewezen. Eén daarvan schap. Soms heeft het wat tijd nodig, maar zorg voor Het staat op een wat onherbergzame plek buiten de is het NL Zuidwest Friesland. De landschappelijke- , woonkwaliteit is ook een aansporing om wat aan de dorpskom. De abri is verouderd, onverlicht, te klein en cultuurhistorische- en natuurlijke kwaliteiten moeten ‘verrommeling’ te doen. Juist in een Nationaal Land- vaak smerig. daar worden behouden en duurzaam beheerd. Het schap Zuidwest Friesland staan landschapwaarden Beter zou het zijn als de bus even de dorpskom zou motto is ‘behoud door ontwikkeling’. Een sociaal- centraal bij inrichting, onderhoud en beheer. kunnen inrijden, om vervolgens weer de Wieldyk op economische ontwikkeling is mogelijk, mits de om- Het betekent dat er extra kritisch gekeken wordt naar te rijden. De bushalte komt dan gewoon weer in het schreven kernkwaliteiten worden behouden of ver- ‘verrommeling’ vanuit de handhavingsplicht van over- dorp te staan. sterkt. De aandacht gaat vooral uit naar (de toekomst heden, maar dat verbetering van de situatie ook wordt Een andere oplossing is om de directe omgeving van van) de grondgebonden landbouw, de woningbouw gestimuleerd met bijvoorbeeld subsidies. de bushalte op te knappen. Een schone abri met ver- en (de kansen voor) de recreatie. Bij bedrijvigheid staan nut en noodzaak meestal vooral lichting, een verhoogd perron en een goed voetpad De hoofdlijnen van het beleid zijn vastgelegd in het voorop. Een goede uitstraling is een visitekaartje, langs de Munkedyk. Streekplan Friesland en in het zogenoemde Gebieds- maar vraagt tijd en geld. Ook particuliere eigenaren Onlangs is gestart met de aanleg van het fietspad kader, een uitwerking voor de Zuidwesthoek. maken er soms een potje van op het eigen erf. Oudega-Gaastmeer. Daarin is niet voorzien in een In september 2006 verscheen het Uitvoeringspro- In het bestemmingsplan zijn bepalingen opgenomen combinatie met het herinrichten van de bushalte. Het gramma, dat wat meer zicht geeft op de uitwerking over ‘strijdig gebruik’ en voorwaarden voor ontheffin- bestuur van Dorpsbelangen heeft alsnog de gemeen- van de doelstellingen en de te nemen (project) gen. De veelvoorkomende voeropslag bij agrarische te attent gemaakt op deze wens van de bewoners. initiatieven. De uitvoering is neergelegd bij het Ge- bedrijven is zo’n voorbeeld, waarbij een vergunning / biedsplatform van Plattelandsprojecten, met daarin ontheffing gekoppeld kan worden aan een goede land- de bestuurlijke vertegenwoordigers van provincie, schappelijke inpassing met erfbeplanting. gemeenten, waterschappen, belangenorganisaties. De ontwikkeling van routenetwerken van wandel- en fietspaden krijgt veel aandacht, ten behoeve van het gebruik door zowel recreanten als bewoners. 28 Woonvisie Wenje yn de Gaastmar

8.3 Doorkijkljes en uitzichten 8.4 Groenplan Op veel plekken kunnen zowel recreanten als bewo- De Vereniging Dorpsbelangen heeft zich opgegeven ners genieten van het vrije uitzicht. Over het water, voor het project ‘Doarpen Yn ’t Grien’ van Land- zoals bij ’Pielzicht’ en ‘It Kofjesjok’, maar ook over de schapsbeheer Friesland. Het is een mooie kans om landerijen, zoals vanaf de Wieldyk, de Kaepwei en het voorstellen uit de woonvisie die betrekking hebben op fietspad door de Ynthemapolder. Over de Ynthema- de groene openbare ruimte verder uit te werken. ‘Doarpen Yn’t Grien’ polder is iedereen het eens: een prachtig contrast met Het raadplegen van het fotoboek kan inspiratie geven de bebouwing van Gaastmeer, dus geen sprong over bij het reconstrueren van de traditionele erf– en weg- ’Doarpen Yn ‘t Grien’ was vanouds een project van de de Grutte Sleat om daar uit te breiden. beplantingen. Feriening Lytse Doarpen (FLD) en wordt nu uitgevoerd In vergelijking met vroeger is de toegankelijkheid van Aansluitend op het herstraten van de Munkedyk moet door Landschapsbeheer Friesland. Vier dorpen binnen veel oevers langs de meren sterk afgenomen. Daarom de wegbeplanting aan de oostkant kritisch bekeken het Nationaal Landschap gaan in 2010 van start. is het uitzetten van wandelpaden zo belangrijk. Maar worden. De bomen zijn in de loop van de tijd wat weg- Het project wordt opgezet in nauwe samenwerking ook het behoud van de uitzicht– en pleisterplekken gezakt in het talud van de bermsloot. Dat gaat ten met de dorpsbelangenorganisatie en de gemeente. langs het water. koste van de wortelruimte. Misschien kan er een nieu- Doel is de versterking van de groenstructuur van een De dorpskom van Gaastmeer kent nu twee open plek- we rij van een beter passende soort geplant worden? dorp en het vergroten van de betrokkenheid van de ken. Achter het dorpshuis is één ervan bestemd voor In het Groenplan kan ook een casco uitgewerkt wor- bewoners bij hun omgeving. Particuliere deelnemers woningbouw met het plan ‘Feestpôle’. De andere is den voor de landschappelijke beplanting rond het ge- planten hun tuin of erf aan met bomen, hoogstamfruit- die van de Langstrjitte. Dergelijke open plekken zor- plande bedrijventerrein aan de Wieldyk. bomen, hagen en singels. Een lokale groencommissie gen voor afwisseling en doorkijkjes, dat met verdich- Het onderhoud en beheer van het openbaar groen valt werkt bovendien voorstellen uit voor de beplanting in ting door woningbouw verloren gaat. De open struc- niet binnen het project ‘Doarpen Yn ‘t Grien’. Dit wordt de openbare ruimte. tuur bij Klein Gaastmeer en langs de Munkedyk wordt vastgelegd in het gemeentelijk groenbeheerplan. De projectuitvoering wordt gesubsidieerd met provinci- ook gewaardeerd. Vanaf deze plekken heeft men een Daarin zijn bovendien de uitgangspunten opgenomen aal geld. De particuliere deelnemers wordt 25% van ver uitzicht tot op het Heegermeer. over ecologisch bermbeheer van wegen en waterlo- de kosten van plantmateriaal in rekening gebracht. De pen, die de gemeente onderhoudt. beplanting in de openbare ruimte moet de gemeente zelf voor een deel financieren. 29 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

30 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

9. Uitbreidingslocaties Gaastmeer

De enige mogelijk uitbreiding van de dorpskom van Gaastmeer is in oostelijke richting. Tussen de dorpskom en het agrarisch gebied liggen twee stukken grond, waar ontwikkeling mogelijk is. Het ene stuk grond is al jaren te koop en leent zich uitstekend voor woningbouw, aansluitend op de Turfdyk. Het andere stuk is de boerderij en omge- ving van de familie Flapper. In dit hoofdstuk een uitwerking van de uitgangs- punten in de woonvisie voor deze locaties. Het is slechts bedoeld als illustratie, het is geen uitvoe- ringsgericht plan.

9.1 Stedenbouwkundige structuur 9.2 Ontsluiting 9.3 Betaalbare huur– en koopwoningen De jongste uitbreidingen langs de Turfdyk en binnen- De nieuwe ‘rondweg’ vormt de afsluiting van de oostelij- Aansluitend op wat gesteld is in hoofdstuk 4. Bouwen kort in het plan ‘Feestpôle’ kenmerken zich door korte ke dorpsrand. Het biedt allereerst een oplossing voor voor het dorp wordt ingezet op de bouw van betaalbare en dwars op elkaar geplaatste straatdelen. Er is geen het landbouwverkeer dat voorheen gebruik moest ma- huur– en koopwoningen voor starters en senioren. doorgaande route. De straat loopt steeds dood. Wel ken van de J.J. Hofstrjitte. Door de Turfdyk er op aan te Het cluster van drie verouderde senioren wordt ge- zijn er voetpaden naar de omliggende straten. De sluiten krijgt het woonverkeer ook de mogelijkheid sloopt en vervangen door twee halfvrijstaande levens- Turfdyk is een ’naar binnen’ gerichte straat. ‘buitenom’ te rijden. Deze aansluiting is recht en geeft loopbestendige huurwoningen. Eenzelfde paar wonin- De voorgestelde nieuwe agrarische ontsluiting buiten vanuit de straat een mooie doorkijk het buitengebied in. gen wordt gebouwd aan de verlengde J.J. Hofstrjitte, de dorpskom en de losse einden van de Turfdyk wor- De rondweg moet vormgegeven worden als een platte- naast de school, bedoeld voor zelfstandig wonende den met elkaar verbonden. Tegelijk wordt echter de landsweg, niet als een woonstraat. Maar een klinkerver- ouderen. kavelrichting en het slotenpatroon behouden. De nieu- harding sluit beter aan bij de woonstraten Turfdyk en Deze woningen moeten wat maatvoering, materiaalge- we woningen worden niet op de ‘rondweg’ gericht, J.J. Hofstrjitte. Omdat de weg ook in diverse dorpsom- bruik en kleurstelling betreft goed passen bij de overige maar op de verlengde Turfdyk en J.J. Hofstrjitte. metjes opgenomen wordt moeten voetgangers er veilig panden. Geen eenheidsworst. Aan de voorkant de straat, achter en opzij de oor- kunnen lopen, maar een stoep is niet nodig. En tenslot- Aan de Turfdijk worden betaalbare vrijstaande koopwo- spronkelijke sloten, meer doorkijk door de straat. te maakt zwaar landbouwverkeer er gebruik van. Een ningen voor starters gebouwd. De woningen liggen op Op enkele plekken of ‘pôlen’ worden geen woningen bermrand versterking met open betonstenen geeft voor ruime kavels, met het bebouwingsaccent naar binnen gebouwd, maar blijft de ruimte gereserveerd voor spe- deze voertuigen extra draagkracht bij het uitwijken. verschoven. De aan te brengen erfbeplanting zal dan len (bij de school) of dorpsactiviteiten (dorpsrand). Zo In de hoeken van de rondweg komen ook de aansluitin- zorgen voor een verzachting van de dorpsrand naar blijft de structuur van het dorp voldoende open, nu dat gen op de erfontsluitingen en kavelpaden van melkvee- het buitengebied toe. met het plan ‘Feestpôle’ deels verloren is gegaan. houderijbedrijven. Omdat hier groot en zwaar land- Voor het plan ‘Feestpôle’ wordt de optie voorgesteld De kavelrichting wordt versterkt door verlenging van bouwverkeer de weg opdraait moet er een groot krui- om een deel van de te bouwen koopwoningvoorraad de bestaande wegbeplanting aan de noordkant, met singsvlak aangebracht worden, liefst met een lichtmast. om te zetten in iets duurdere huurwoningen, te bouwen een ‘pleisterplaats’ als afsluiting (bankje, uitzichtpunt). Voor de overige delen is verlichting niet nodig. door een woningbouwcorporatie als participerende Het andere deel van de rondweg blijft juist onbeplant. partij.

31 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

32 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

9.4 Huurappartementen in boerderij 9.5 Haventje en aanlegvoorziening ‘t Piel De boerderij van de familie Flapper wordt aangekocht De camping van de familie Flapper ligt voor een deel en verbouwd tot onzelfstandige huurappartementen, ‘buitendijks’ aan de oever van ‘t Piel en voor een deel beheerd door een woonvereniging. Bij voorkeur voor binnen de polder. Het binnendijkse deel kan ontwik- ouderen uit Gaastmeer, eventueel in een mix met jon- keld worden voor de bouw van betaalbare huur– en geren. De familie Flapper wil graag het voormalige koopwoningen, maar nog mooier zou het zijn als hier- rookhuisje benutten als woning. Maar als de stal wordt bij een verbinding met het water kan worden gemaakt. gesloopt, kan hiermee ook een extra bouwtitel worden Er ligt al een poldersloot, maar die mist een recht- verworven (Ruimte-voor-ruimte regeling). Die wordt ter streekse verbinding met ‘t Piel. Door het verleggen / plekke ingevuld met een woning aan de J.J. Hofstrjitte. aanleggen van een kade kan die verbinding gemaakt Op de locatie Flapper rust nu nog een agrarische be- worden. Het gaat om een hoogteverschil van tussen stemming en het terrein is grotendeels in gebruik als de 0.5 en 1 meter. camping. Er is vergunning aangevraagd bij de ge- Bovendien wordt dan ook de bewonerswens bediend meente voor een uitbreiding naar 40 plaatsen, in oos- van een aanlegvoorziening voor bewoners van Gaast- telijke richting. Misschien dat de stal daarbij weer van meer bij ‘t Pielzicht. Omdat er al een ontsluiting en pas komt en verbouwd wordt voor recreatie en extra parkeervoorziening is voor de recreatiewoningen ligt sanitair. het voor de hand om in die hoek de aanlegvoorziening Er is ook een andere ontwikkeling mogelijk, die wel te realiseren. Dat kan in de vorm van een haventje. ten koste gaat van de campingruimte. Hierbij wordt de De ‘buitendijks’ gelegen brede sloot langs de kade kan ruimte benut voor woningbouw in combinatie met de ook als aanlegvoorziening benut worden. Op dezelfde aanleg van een haventje en aanlegvoorzieningen voor manier als nu het geval is bij de recreatiewoningen. bewoners. Dat is een wens van de bewoners. Het zou Voor kleine sloepjes, zeil– en roeiboten en zelfs voor als één integraal plan uitgewerkt moeten worden, een aantal woonboten.

33 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

9.6 Opknapbeurt pôle Langstrjitte 9.7 Variant A: alleen opknappen Over de huidige situatie van de pôle Langstrjitte zijn In deze variant wordt in overleg tussen de gemeente de bewoners het eens: het kan een opknapbeurt ge- met de eigenaar vooral de ontsluiting via de Langstrjitte bruiken. Dat kan bestaan uit het eenvoudig verbeteren geregeld. Deze weg wordt door de gemeente aange- van de Langstrjitte en het beter onderhouden van het kocht en over de volle lengte als een openbare weg terrein en de recreatiewoningen. Het kan ook verder ingericht en herstraat. Het inrijverbod aan de Munkedyk gaan, door de herbestemming voor andere functies verdwijnt. Door het verwijderen van de wegversmalling als wonen of parkeren. Of een combinatie daarvan. ter hoogte van de aansluiting op de Munkedyk ontstaat Het terrein is nu particuliere eigendom, inclusief de er ook een overzichtelijke kruising. Langstrjitte zelf, die aansluit op de Munkedyk. Dat is Het terrein blijft particulier eigendom. Het terrein krijgt strikt genomen een ‘eigen weg’. Het terrein ligt in gras geen andere bestemming en wordt alleen enkele keren en er is een pad op aangelegd, waarlangs boottrailers per jaar gemaaid. Wel wordt bepaald dat het niet ge- ingestoken kunnen worden en waarop werktuigen en bruikt wordt voor het langdurig stallen van werktuigen of gestald staan. voor het parkeren van auto’s van omwonenden. Auto’s De recreatiewoningen aan de noordzijde zijn door een worden geparkeerd op de rijbaan of op een daarvoor sloot gescheiden van de pôle en via een pad ontsloten ingerichte parkeerstrook bij de recreatiewoningen. naar de Langstritte. Autoverkeer kan verder via het Met de eigenaren van de recreatiewoningen wordt con- Hellingpaed de omliggende woningen bereiken. tact opgenomen over de onderhoudssituatie. In de In het verleden is er een laag grond opgebracht, waar- woonvisie worden dergelijke recreatiewoningen ook door het terrein enigszins hoger is komen te liggen ten genoemd als geschikt (te maken) voor permanente opzichte van de omgeving. bewoning. Op de lange duur zal dan de uitstraling van- zelf ook verbeteren.

34 Uitwerking Wenje yn de Gaastmar

9.8 Variant B: woningbouw 9.9 Variant C: Parkeervoorziening De pôle wordt bestemd tot wonen. Het inbreidingsplan In de woonvisie wordt gepleit voor het opvangen van voorziet in de bouw van vier halfvrijstaande of een rijtje recreanten met auto’s door een bewegwijzering naar huurwoningen op niet te krappe kavels. De woningen parkeerplaatsen. Dat is de huidige parkeerplaats bij het worden georiënteerd op het bestaande rijtje recreatie- dorpshuis, maar er kan nog een extra voorziening inge- woningen. Langs de sloot wordt een smal, doodlopend richt worden op de pôle Langstrjitte. Daarmee wordt de straatje aangelegd ter ontsluiting. De sloot wordt daar- kadeomgeving van Gaastmeer ontlast van autoverkeer. bij ‘opgewaardeerd’ tot smalle vaart met beschoeiing. Net als in variant B wordt de Langstrjitte aangekocht De achtertuinen zijn ontsloten naar de Langstrjitte, met door de gemeente en ingericht als openbare weg. Bij de mogelijkheid om daar een kleine schuur of garage de aansluiting Munkedyk komt een duidelijke verwijzing te bouwen. Tussen tuinen en rijbaan komt een brede naar de parkeerplaats. Maar het mag niet de indruk berm met daarin enkele bomen. wekken dat het hier een inrit betreft (voorrang !). Om het water als woonkwaliteit te versterken krijgt de De pôle wordt ook aangekocht door de gemeente. Het sloot (vaart) een verbinding met de Woudbuurster terrein hoeft voor een parkeerfunctie niet gesaneerd te Poel. Daarmee kan een kleine sloep of kano tot voor worden. De verharding bestaat uit fijn gebroken puin de woning worden aangelegd. Een verlengde sloot (rood of grijs) of open grasbetonstenen. Naast een ver- vormt aan de westkant de erfscheiding met de straat. hard deel komt er een omzoming met een brede berm. In maatvoering, materiaalgebruik en kleurstelling moe- Omdat er vlakbij een mogelijkheid is om boten te water ten de huurwoningen passen bij de kleine recreatiewo- te laten, wordt een deel van de parkeervoorziening be- ningen aan de overkant. stemd voor het tijdelijk stallen van trailers.

35 36 Colofon Wenje yn de Gaastmar

Uitgave De woonvisie Wenje yn de Gaastmar is een uitgave van de Stichting Doarpswurk.

Buorren 28 9012 DH Raerd T 0566-625010 [email protected]

Productie Wendy Klazenga en Gerard Wezenberg, Stek en Streek

Fotografie De foto’s zijn afkomstig van verschillende bewoners uit Gaastmeer (Foto-opdracht), uit het boek ‘Ut ‘t âlde Fotoalbum fan é Gaastmar’ en van diverse websites.

Afbeeldingen en cartografie Gerard Wezenberg, Stek en Streek

Raerd, maart 2010

37