Dr. Ir. F. Hellinga, Oud-Hoogleraar in De Cultuurtechniek
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Promotor:dr .ir .F .Hellinga ,oud-hoogleraa r ind eCultuurtechniek . VERKEER INEE NLANDELIJ K GEBIED. Waarnemingen enanalys e vanhe t verkeer inzuidwes t Friesland enontwikkelin g van eenverkeersmodel . "deminske nwoll e ornariswêze ,hwer' t sene tbinne ' NS-StationLeeuwarden . 0000006 0060 7 kofté C.F. Jaarsma VERKEER IN EEN LANDELIJK GEBIED Waarnemingen en analyse van hei verkeer in zuidwest Friesland en ontwikkeling van een verkeersmodel PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor in de landbouwwetenschappen* op gezag van de rector magnificus* dr. C.C. Oosterlee* in het openbaar te verdedigen op vrijdag 14 december 1984 des namiddags te vier uur in de aula van de Landbouwhogeschool te Wageningen IS fil - £>z ^Û2 FoarAnneke , Foar Marijke enSaskia . VOORWOORD. Verkeersonderzoek isarbeidsintensief . Dit geldt zowel voor de verzameling van de gegevens in het veld alsvoo r de latere uitwerking en interpretatie van de uitkomsten. Onderzoek naar plattelandsverkeer, zoals beschreven in dit proef schrift,ka n dan ook slechts tot stand komen met demedewerkin g vanvelen . Een zeer speciaal woord van dank gaat uit naar prof.dr . ir. F. Hellinga. Het vanaf 1971 bij devakgroe p Cultuurtechniek aangevatte verkeersonderzoek, later uitmondend in dit promotieonderzoek, heeft zich altijd in zijn actieve belangstelling mogen verheugen. Gelukkig bleef hij ook na zijn terugtreden als hoogleraar innovembe r 1981 bereid om alsbegeleide r op te treden. Voor zijn veelal gedetailleerde, maar immer gedegen adviezen envoo r het beschikbaar stellen van veel vrije tijd ben ik hem zeer erkentelijk. De vakgroep Cultuurtechniek van de Landbouwhogeschool wil ik dank zeggen voor de geboden faciliteiten om het onderhavige onderzoek uit tevoere n en af te ronden, en daarmee het onderdeel plattelandsverkeer aan het werkterrein van de cultuurtechniek toe te voegen. Gezien de "Onderzoeksnota 1984"va n de vakgroep zal het verkeersonderzoek de komende jaren een belangrijk onderzoeksveld blijven. Hopenlijk zullen de beschikbare personele en financiële mogelijkheden toereikend zijn. Verweving van onderwijs en onderzoek komt onder meer tot stand in studenten- scripties. Die van L.A. Bosch,A . van Hoorn,W.P . Koppe en F.J. Minnaard hebben een belangrijke invloed gehad op deuiteindelijk e vorm en inhoud van delen van dit proefschrift. Zij kunnen alsvoorbeelde n dienen voor de "kruisbestuiving" tussen onderwijs en onderzoek bij de vakgroep. In dit proefschrift wordt gebruik gemaakt van uitkomsten van deelonderzoeken die in andere publikaties in detail zijn beschreven. In die publikaties werd aan betrokkenen -waaronde r de inwoners van zuidwest Friesland en de weggebruikers aldaar - reeds dank gezegd voor hun medewerking. Op deze plaats zij verder herhaald dat deverzamelin g van de gegevens voor een belangrijk deel is verzorgd door dehee r J. Hulshofva n devakgroe p Cultuurtechniek. Hem komt veel dank toe voor de conscentieuze wijze waarophi j deze taak, en in latere instantie ook de codering en de eerste bewerking van de gegevens,heef t uitgevoerd. Drs. A. Otten van devakgroe pWiskund e wordt dank gezegd voor zijn waardevolle - en soms tamelijk ingrijpende - adviezen voor de statistische verwerking en interpretatie van deuitkomsten . Inhe t onderzoek neemt de computer een speciale plaats in.Mij n dank gaat daarom in de eerste plaats uit naar de operators van het Rekencentrum van de Landbouw hogeschool,voo r het verwerken van talloze ponskaarten en -banden, cassettes, magneetbanden en ontelbare pagina's regeldrukkeruitvoer. Zonder DIABLO en zonder programma's als VIDEDP, XLST en RUNTXT zou dit proefschrift niet invoorliggend e vorm tot stand zijngekomen . Ir.K . Lingbeek komt dank toe voor de adequate manier waarop aan het licht getreden onvolkomenheden in laatstgenoemd (tekstverwerkings)programmawerde n verholpen. VOORWOORD VI Ook de afdeling Voorlichting van het Rekencentrum, in het bijzonder ir. W.W.G.C.M,va n Dommelen en ir. J.G. Lokhorst,wi l ik danken voor hun adviezen. Een bijzonder woord van dank gaat naar mevr. I.E. Diraoui -Va n Rijsinge van de afdeling Tekstverwerking. Zij heeft niet alleen opuiters t nauwgezette wijze de formules en demee r dan honderd tabellen voor dit proefschrift uitgetypt, maar bovendien de Engelse "ingangen" van die tabellen van deskundig commentaar voorzien. De heer F. van Ernst (vakgroepWeg - enwaterbouwkund e en irrigatie) heeft het omvangrijke tekenwerk verzorgd. Ik stel het opprij s dat hij dit - over de vakgroepgrenzen heen - opdez e wijze heeft willen doen.Oo k dank ik hem voor zijn assistentie bij demontag e van figuren, tabellen,voetnote n en formules in de tekst en bij de opmaakva n het kaft. De fotografische verkleining van figuren, tabellen, formules en voetnoten kon worden uitgevoerd door demedewerkin g van dehee r A. van Baaren (fotolokatie "De Dreijen"). Ik dank hem en de fotografen,d ehere n W.A. van Hof,A.J . van Hoort en J.P.G.J. van Veen,voo r de prima kwaliteit werk en voor de realisering van eenkort e "leveringstermijn". Met betrekking tot de Engelse teksten in dit proefschrift ben ik dank ver schuldigd aan mej. M. Noordhoek enmej .M.A . Verhoef (vakgroep Cultuurtechniek) voor hun hulp bij de vertaling van de samenvatting, aan mevr. J. Millican voor het kritisch commentaar bij alle Engelse teksten en aan prof.dr . ir.H.N . van Lier voor de "finishing touch" van de summary. Met waardering wordt melding gemaakt van de bibliografische adviezen van mej. L.L.Meijer s en mej.K . Rehorst (vakgroep Cultuurtechniek)e nva n Ir.G . Naber (ICW),me t name voor de opzet van en dewijz e van vermelding in de literatuur lijst. De heren CR. Baltjes (vakgroep Cultuurtechniek) enN . Klarenbeek (vakgroepWeg en waterbouwkunde en irrigatie) dank ik voor hun assistentie en voor hun kritische opmerkingen ind e fase vanhe t persklaar maken vanhe t manuscript. De heer A.M. Vroegop en zijnmedewerker s van de Offsetdrukkerij van de Landbouw hogeschool komt dank toe voor hun druk-technische adviezen en voor de wijze waarop dit proefschrift inkort e tijd konworde n vermenigvuldigd. Tenslotte - last,bu t not least - eenwoor d van dankvoo r het "thuisfront",voo r hun geduld enmedewerking . VII INHOUDSOPGAVE. 1 INLEIDING. 2 HETVERKEER :ONTWIKKELINGE NE NINZICHTEN . 5 2.1 ALGEMEEN. 5 2.2 VERKEER INNEDERLAND . 6 2.3 VERKEER INLANDELIJK EGEBIEDEN . 16 2.3.1 Algemeen. 16 2.3-2 Landbouwverkeer. 22 2.3-3 Recreatieverkeer. 24 2.3-4 Plattelandsverkeer. 26 3 DOELVA NHE TONDERZOEK . 29 4 VERZAMELINGE NEERST EBEWERKIN GVA ND EGEGEVENS . 31 4.1 ALGEMEEN. 31 4.2 KEUZEE NBESCHRIJVIN GVA NHE TONDERZOEKGEBIED . 31 4.3 KEUZEVA ND EONDERZOEKMETHODE . 41 4.4 OPZETE NUITKOMSTE NONDERZOE KZUIDWES TFRIESLAND . 46 4.4.1 Algemeen. 46 4.4.2 Mechanischetellingen . 46 4.4.3 Visueletellingen . 51 4.4.4 Wegenquetes. 53 4.4.5 Huis-e nbedri jfsenquetes . 56 4.4.5.1 Algemeen. 56 4.4.5.2 Plaats,objec te ntijd . 56 4.4.5.3 Uitvoeringveldwerk . 58 4.4.5-4 Verzameldegegeven se nuitkomsten . 58 4.4.6 Onderlingerelatie stusse nd edeelonderzoeken . 62 4.4.6.1 Algemeen. 62 4.4.6.2 Mechanischee nvisuel etelling . 63 4.4.6.3 Mechanischetellin ge nhuis -e nbedrijfsenquete . 63 4.4.6.4 Mechanische tellinge nwegenquete . 64 4.4.6.5 wegenquetee nhuis - enbedrijfsenquete . 65 4.5 CONCLUSIES. 65 INHOUDSOPGAVE VIII 5 VERKEERSKARAKTERISTIEKEN INWONERS EN WEGVAKKEN. 67 5.1 ALGEMEEN. 67 5.2 VERKEERSKARAKTERISTIEKEN VAN DE INWONERS. 70 5.2.1 Algemeen. 70 5.2.2 Eerste orde karakteristieken. 73 5.2.2.1 Algemeen. 73 5.2.2.2 Verkeersproduktie, gemiddeld per jaar. 75 5.2.2.2.1 Algemeen; te onderscheiden sociale variabelen. 75 5.2.2.2.2 Leeftijd engeslacht . 76 5.2.2.2.3 Leeftijdsklasse vrouwen. 79 5.2.2.2.4 Leeftijdsklasse mannen. 79 5.2.2.2.5 Omvang huishouden. 80 5.2.2.2.6 Plaats geënquêteerde inhuishouden . 82 5.2.2.2.7 Sociaal milieu hoofd huishouden. 85 5.2.2.2.8 Sociaal milieu geënquêteerde. 86 5.2.2.2.9 Beroepsklasse hoofd huishouden. 88 5.2.2.2.10 Beroepsklasse geënquêteerde. 89 5.2.2.2.11 Inkomensklasse huishouden. 90 5.2.2.2.12 Gezinsstructuur. 92 5.2.2.2.13 Vervoermiddelenbezit naar Guttman-klasse. 93 5.2.2 2.14 Categorie-analyse. 95 5.2.2 2.15 Vergelijking uitkomsten binnenkordons. 97 5.2.2 2.16 Vergelijking met enkele andere onderzoeken. 99 5.2.2 2.17 Evaluatie sociale variabelen. 104 5 2.2.3 Verkeersproduktie, naar dag van deweek . 105 5 2.2.4 Verkeersproduktie,naa rmaan d van het jaar. 108 5 2.2.5 Verkeersproduktie, drukste dagen van het jaar. 113 5 2.2.6 Verkeersproduktie, naar uur van de dag. 114 5 2.2.7 Verkeersproduktie, drukste uren vanhe t jaar. 116 5 2.2.8 Verkeersattractie. 116 5 2.2.9 Bedrijfsverkeer. 121 5-2 3 Tweede orde karakteristieken. 123 5 2.3 Algemeen. 123 5 2.3 Voertuiggebruik. 124 5 2.3 Ritmotieven. 132 5 2.3 Geografische binding. 140 5 2.3.5 Ritafstanden. 145 5 2.3.6 Ritduur. 153 5 2.3-7 Voertuigbezetting. 158 5 2.3.8 Invloedsafstanden. 160 5.2 Conclusies verkeerskarakteristieken inwoners. 160 .3 VERKEERSKARAKTERISTIEKEN OPD E WEGVAKKEN. 163 5.3.1 Algemeen. 163 5.3.2 Eerste orde karakteristieken. 163 5.3.2.1 Algemeen. 163 5.3-2.2 Verkeersintensiteit, gemiddeld per jaar. 164 5.3.2.3 Verkeersintensiteit,naa r dag van de week. 173 5.3.2.4 Verkeersintensiteit,naa r maand van het jaar. 179 5.3-2.5 Verkeersintensiteit, drukste dagen van het jaar. 185 5.3-2.6 Verkeersintensiteit,naa r uur van de dag. 190 5.3.2.7 Verkeersintensiteit, drukste uren van het jaar. 196 5.3.3 Tweede orde karakteristieken. 200 5.3-3.1 Algemeen. 200 5.3.3.2 Voertuigsamenstelling.