OPENBARE WERKEN
N het Europoort-gebied werd ook in 1963 gestadig voortge- werkt aan de totstandkoming van havenwerken en industriële I projecten. De Gemeenteraad voteerde 25 miljoen gulden voor de verdere doortrekking van het zeevaartkanaal door Rozenburg en de aanleg van aangrenzende industrieterreinen. Het streekplan Voorne-Putten-Rozenburg werd door Provinciale Staten vastge- steld. Door de regering werd nog geen beslissing genomen over de vorm, die aan de nieuwe mond van de Waterweg en aan de Maasvlakte zal worden gegeven. Op de Linker-Maasoever werd een begin gemaakt met de metro- werken; in de Coolsingel werd de eerste buis neergelaten, terwijl ook begonnen werd aan de plaatsing van tunnelstukken in het gedeelte onder de rivier. De bouw van de Van Brienenoordbrug en de aanleg der bijbe- horende toegangswegen vorderden voortdurend. Een mijlpaal was de montering van de basculebrug. Op 12 juli werd de eerste paal geslagen voor de Beneluxtunnel. In verband met de ernstige verzilting van het drinkwater werd door de regering voorrang gegeven aan het verlenen van goedkeu- ring voor de bouw van werken op het waterwinwerk op De Beerenplaat. Gereed kwamen de Verlengde Willemsbrug over de Scheep- makershaven en de Spoorweghavenbrug. Begonnen werd aan de bouw van de brug en sluis tussen Achterhaven en Coolhaven en aan de Soetendaalse bruggen over het Noorderkanaal. De bouw van het Concertgebouw en van de parkeergarage aan het Schouwburgplein kwam in een spectaculair stadium. Eerste palen werden o.a. geslagen voor de uitbreiding van het Bouw- centrum, de uitbreiding van De Maasbode, een schuimplastic- fabriek van Shell-Nederland Chemie N.V. te Pernis, een graansilo van Co-op Nederland aan de Rijnhaven en tal van bedrijfspanden aan de Waalhaven en elders. Met de bouw van diverse woning- complexen, vooral in de Prins Alexanderpolder en Groot IJssel- monde werd begonnen. Gereed kwamen o.a. de fabriek van de Rotterdamse Polyolefinen Maatschappij te Pernis, de Cadurahars- en Glycidylesterfabriek van Shell-Nederland N.V. te Pernis, de Jeugdherberg, de nieuwe vleugel van het ziekenhuis 'Eudokia', de
93 brandweerkazerne aan de Ketelaarsstraat, het Hilton Hotel, de garage van de R.A.C, aan de Hofdijk, het gebouw van de Gemeen- tedrukkerij aan de Bredestraat en het gebouw van de Keurings- dienst van Waren aan de Baan. Begonnen werd ook o.a. aan de bouw van de vierde Christelijke Huishoud- en Industrieschool aan het Pinasplein, het Instituut Bender, het Christelijk Lyceum te Schiebroek en de Rooms Katho- lieke lagere 'Mr. van Eyckschool' in Hordijkerveld. Geopend werden o.a. de lagere tuinbouwschool aan de Haverlandstraat, de Hervormde Tweede Van Rozenburgschool en de zesde school van de vereniging Algemene Meisjesschool voor Nijverheidsonderwijs 'de Iemenhof' aan de Beumerhoek. De Hervormde Open-Hof-Kerk in Pendrecht en een Rooms Katholieke kerk in Pernis werden in gebruik genomen, terwijl aangevangen werd met de bouw van Gereformeerde kerken in Schiebroek en Lombardijen, een Rooms Katholieke kerk in Lom- bardijen en de Noorse Kong Olavskapel in Europoort. Aan de Karel Doormanstraat werd de eerste paal geslagen voor het oriën- tatie- en ontmoetingscentrum van de paters van de Una Sancta. Tenslotte werden opnieuw enige bejaardencentra geopend en werd aan de bouw van andere begonnen. Meer gedetailleerde gegevens van de activiteiten der diensten van openbare werken volgen hieronder.
STADSONTWIKKELING EN WEDEROPBOUW
Aan het Gemeentebestuur werden de volgende plannen aan- geboden : Ö. bevriezingsverordening voor het gebied 'Oud-Delfshaven'. 6. uitbreidingsplan 'Terbregseweg-Hoofdweg'. c. uitbreidingsplan voor een bedrijfsterrein nabij de Delftweg.
De volgende plannen werden door de Gemeenteraad vastgesteld: a. wijziging van de overgangsbepaling van een viertal weder- opbou wplannen. 6. uitbreidingsplan voor een bedrijfsterrein nabij de Delftweg. c. bevriezingsverordening 'Oude Westen II'.
94
De volgende plannen werden door Gedeputeerde Staten goed- gekeurd: a. uitbreidingsplan 'Hoofdweg en omgeving'.
In 1963 werd - gerekend tot half december van dat jaar - door de Gemeente de eigendom verkregen van 594 ha grond (287 zaken), tegen een bedrag van ca. 22,7 miljoen gulden, waarin begrepen zijn 77 zaken van het Gemeentelijk Grondverwervings- bureau Europoort betreffende een oppervlakte van ruim 400 ha en een bedrag van ruim 10,5 miljoen gulden. De verwervingsactiviteit strekte zich uit over een groot aantal projecten binnen het Rotterdamse territoir, waarbij speciale aan- dacht moest worden besteed aan o.m. de nieuwe oeververbinding, de uitbreiding van het vliegveld Zestienhoven, alsmede aan Hoogvliet. De verwerving van panden in diverse saneringsgebieden vond verder voortgang. In 1963 werden tot en met november voorstellen aan het gemeentebestuur gedaan tot aankoop van 80 panden voor een totaalprijs van ongeveer 1,36 miljoen gulden. Voor de uitvoering van bouwplannen ca. werden in 1963 door toewijzing, verkoop, uitgifte in erfpacht en overboeking, gronden uit het gemeentelijk grondbezit afgestoten c.q. uit het Grondbedrijf naar andere gemeentelijke instellingen overgeboekt tot een totale oppervlakte van rond 76 ha (253 zaken) met een opbrengst van rond 31 miljoen gulden (exclusief terreinuitgiften van het Haven- bedrijf). In 1963 werden ruim 200 grondreserveringen uitgebracht, vooral voor bedrijfsterreinen, terwijl ook voor villa- en bungalowbouw veel belangstelling bestond. Grond voor woningbouw werd in grote complexen uitgegeven, zodat het aantal reserveringen in deze sector verminderde. In het jaar 1963 werden 36 pachtontbindingen geregeld, betrek- king hebbende op 410 ha en een bedrag aan schadeloosstellingen van ruim 3 miljoen gulden.
95 Het aantal in uitvoering genomen woningen bedroeg in 1963 3564 tegen 4972 in 1962. Voltooid werden 3686 woningen tegen 3975 in 1962. Het uit- voeringsniveau daalde hierdoor van 8476 op 1 januari 1963 tot 8346 op 31 december 1963. In 1963 werd in totaal aan gebouwen voor een bedrag van ca. 175 miljoen gulden (in 1962 ca. 180 miljoen gulden) verwerkt, waarvan ca. 19 miljoen gulden (in 1962 ca. 21 miljoen gulden) kwam voor rekening van de binnenstad. Op 1 januari 1964 waren ongeveer 840 werken met een bouwsom boven f 2000,— in uitvoering, inclusief weg- en waterbouw- kundige werken, met een totale bouwsom van ca. 992 miljoen gulden (1 januari 1963 ca. 846 miljoen gulden). Voor de realisatie van de stedebouwkundige plannen e.d. werden 190 woningen afgebroken, waarvan 8 woningen op Rozenburg, terwijl vooruitlopend op toekomstige afbraak ruim 400 woningen werden ontruimd. In 1963 was er een toenemende belangstelling voor bedrijfs- vestigingen. Op vele aanvragen moest, gezien de schaarste van bedrijfsterreinen een selectie worden toegepast; meerdere aanvra- gen moesten naar elders worden verwezen. De steeds toenemende goederenstroom welke in Rotterdam via water, weg en spoorweg moet worden verwerkt, brengt mede dat een aanzienlijk deel van de potentiële industrie-terreinen moet worden beschikbaar gesteld ten behoeve van het goederen-ver voer. Het aantal bouwvakarbeiders, werkzaam in de gebouwensector, steeg gedurende het afgelopen jaar weliswaar van ca. 7900 tot ca. 8200, maar bleef nog ver onder het aantal, tussen 9300 en 9400, dat in de jaren 1959 en 1960 in deze sector werkzaam was. Tegenover een geringe stijging in de sectoren bedrijfsgebouwen voor de nijverheid en handel en verkeer stond een daling in de sectoren woningbouw, gebouwen voor gezondheidszorg en hy- giëne, kerken en scholen.
In de binnenstad werd een aanvang gemaakt met de bouw van 24 projecten met een gezamenlijke bouwsom van ca. 27,5 miljoen gulden, terwijl hier 10 bouwwerken met een bouw- som van ca. 15,4 miljoen gulden voltooid werden, waaronder de
96 volgende bouwwerken: het gebouw van de Gemeentedrukkerij aan de Bredestraat, het Hilton Hotel aan het Weena, de R.A.C.- garage aan de Katshoek, het gebouw van de Keuringsdienst van Waren aan de Baan en de brandweerkazerne aan de Ketelaarsstraat. Begonnen werd met de bouw van een Studentenhuisvesting aan het Haringvliet, een bedrijfsgarage aan de Teilingerstraat, alsmede van bedrijfs- en kantoorpanden aan de Wijnhaven, de Westzeedijk, de Scheepmakershaven en de Appelpunt. Voorts werd begonnen met de bouw van het Internationaal Centrum aan het Kruisplein, de uitbreiding van De Maasbode aan de Schiedamse Vest en de bouw van drie hoge woonflats aan de Maasboulevard. /Vi>w i4/ejca!Kfer/>0/
97 /ra/der. In samenwerking met de Stichting Bij- zonder Gezinswerk en de dienst van Volkshuisvesting wordt een uitbreidingsplan voorbereid voor de bouw van 120 woningen op een terrein ten zuiden van de Luchthaven. Zw/V/w/yA:. Behoudens de bebouwing op enige terreinen voor bijzondere bebouwing en de realisatie van bedrijfsbebouwing is met het gereedkomen van het bejaardenwoongebouw de wijk Zuidwijk voltooid. /\?/ft//-ec/tf. De winkelbebouwing aan het centrale plein Plein 1953 is gereed gekomen. Behoudens de terreinen voor woning- bouw nabij de Dorpsweg, welke nog niet bebouwd kunnen worden i.v.m. het aldaar gevestigde militaire kamp, is de wijk Pendrecht voltooid. Er zijn nog enige terreinen voor bijzondere bebouwing beschikbaar. z.z. e« 7. De realisatie van de bebouwing vindt regelmatig voortgang. In dit gebied zullen gevestigd worden een vrachtauto- centrum (ca. 5 ha) en een expeditiecentrum (ca. 8 ha). De vraag naar bouwterreinen is dermate groot geweest, dat bijna geen grond voor uitgifte meer beschikbaar is. ifey/?/atf/-£em/iave«. Voor het terrein aan de kop van de Eerste Eemhaven is een uitbreidingsplan-in-onderdelen in voorbereiding. In dit gebied zal voornamelijk het tekort aan recreatie voor de wijk Heyplaat worden opgevangen en hier zullen ook de twee sportvelden worden aangebracht, welke aan de Rondolaan moeten vervallen, in verband met de uitbreiding van het haventerrein. //oc^v/iW. Voor de Zalmplaat en de Boomgaardshoek zijn de uitbreidingsplannen in onderdelen op 23 oktober 1963 door het College van Gedeputeerde Staten goedgekeurd. In het westelijk deel van de Zalmplaat is een aanvang gemaakt met de aanleg van de hulpstraten voor de bouw van 630 Dura-Coignet vier-etage- woningen. In Oudeland vindt de bouw van de laatste groep etage- woningen regelmatig voortgang. Het winkelcentrum in dit gebied is gereed gekomen. In het noordelijk deel van de Westpunt vindt de bouw van eengezinshuizen in de particuliere sector voortgang. Z,ö/w6a/Y///e/f. Het gehele contingent van 3000 woningwetwonin- gen is gereed gekomen en van de 2400 premiewoningen werd het grootste deel voltooid. Ook met de bouw van 600 woningen in de vrije sector is inmiddels een aanvang gemaakt. In het centrum van
98 Lombardijen zijn twee-derde van de geprojecteerde winkels ge- bouwd en geopend, terwijl ook alle buurtwinkels, behalve in buurt F, gereed zijn. Met de Nederlandsche Spoorwegen is overeenstemming bereikt aangaande de tunnel en het station Lombardijen, welke in 1967 vermoedelijk gereed kunnen komen. De verwezenlijking van scholen en andere voorzieningen voltrekt zich geleidelijk. Van het industriegebied Buitendijk zijn zo goed als alle terreinen uitgegeven en de objecten komen geleidelijk tot uitvoering. Ook van het industrieterrein Van der Woudensland zijn verscheidene terreinen gereserveerd voor de bouw van bedrijfspanden. //we//wö/Kfe-fifor/>. Dit gebied staat sterk in het teken van de uitvoering van de Van Brienenoordbrug en de aansluitende grond- werken. De studies inzake de ontwikkeling van de recreatieve mogelijkheden op het eiland Van Brienenoord en de daarvoor benodigde ontsluiting zijn in gevorderd stadium. Gr00/-/Ase/tf70/Kfc. De buurten Zomerland en Sportdorp zijn met ca. 1300 woningen praktisch gereed. In Kreekhuizen en Hordijkerveld kwamen ruim 2500 woningen gereed, terwijl in Tuinenhoven en Groenenhagen werd begonnen met de uitvoering van ca. 1800 woningen. Een aantal buurtwinkels en scholen zijn inmiddels gebouwd. Van het industriegebied zijn enkele terreinen uitgegeven. Er wordt naar gestreefd het hoofdwegenstelsel binnen de wijk in 1964 gereed te hebben. ƒƒ
In 1963 werden de volgende plannen voor recreatieobjecten gemaakt:
99 1. Plan voor de aanleg van de recreatiestrook ten zuiden van de Havenspoorweg (enige sportvelden en volkstuinen). Met de aanleg wordt binnenkort gestart. 2. Plan voor het zwembad De Plompert. 3. De definitieve plannen voor de Blijdorpsepolder en het park Zestienhoven. 4. Groenplannen voor de nieuwe stadsdelen Alexanderpolder, IJsselmonde en Hoogvliet. 5. Bos- en merenplan van 600 ha voor de omgeving van de Rotte ten noorden van Hillegersberg en Ommoord (in overleg met o.m. de P.P.D.). Enige ontwerpen, waarmee een aanvang werd gemaakt, zijn: #. het plan-Westersingel; grotendeels voltooid. 6. het plan-Zuiderpark (wijzigingen in verband met Zuidplein en omgeving Waaltje); grotendeels voltooid. c. de groenaanleg ten noorden van Schiebroek; grotendeels voltooid. f/, de recreatiestrook ten oosten van Kralingen (volkstuincom- plex De Venhoeve). e. het park ten zuiden van Pernis. ƒ. de camping te Hoek van Holland; grotendeels voltooid (met de uitvoering van het zwembad zal in 1965 worden begonnen).
Ten behoeve van de voorbereiding van de sanering in oude stadsdelen is een aanvang gemaakt met de noodzakelijke studies van verkeersnetwerken en het doorrekenen daarvan met behulp van simulatietechnieken. Een voorstel tot het instellen van eenrichtingverkeer in de binnenstad kwam gereed, benevens een voorstel voor een ver- beterde afwikkeling van het verkeer op het Hofplein. De verlenging van de Willemsbrug naar de Blaak werd in ge- bruik genomen. De capaciteit van de brug nam toe met 20 %. De parkeerstudies werden aangevuld met een rapport, waaruit bleek dat de noodzaak om parkeermaatregelen te gaan treffen in een acuut stadium is gekomen. De verdubbeling van de Groene Kruisweg werd door de Pro- vincie ter hand genomen. Voor de aansluiting van het zuid-westen (Europoort, Maasvlak-
100 te) op het openbaar vervoersnet verscheen in 1963 het eerste interim-rapport van de voor dit doel ingestelde Commissie-Vrij. Het technisch overleg inzake de zuidelijke aansluiting van de Benelux-tunnel werd afgesloten, met als resultaat een project voor een verkeersknooppunt in vier niveaus. Met de bouw van de Beneluxtunnel werd dit jaar aangevangen.
In de loop van 1963 kwamen de volgende grotere studies gereed: 1. Studie Centrum Rotterdam-oost / Capelle aan den IJssel. 2. Studie Centrum Groot-IJsselmonde. 3. Studie Woningdifferentiatie naar grootte, type en welstand Rotterdam-oost / Capelle aan den IJssel. 4. Studie Woonbehoeften van Rotterdamse alleenstaanden. 5. Woningbehoeften en Woningtekort, op grond van gegevens der Volkstelling 1960. 6. Studie Motieven voor verhuizingen in Nieuwe Woonwijken. 7. Onderzoek naar het doorschuifeffect van nieuwe woningen. 8. Oriënterend onderzoek naar de ontwikkeling in nieuwe woonwijken. 9. Verkenning inzake de mogelijkheden van een stadsdeel- centrum in Rotterdam-Zuid.
VOLKSHUISVESTING In afwijking van de voorgaande jaren werd geen woningcon- tingent rechtstreeks aan Rotterdam toegewezen, maar aan een aantal samenwerkende gemeenten in het Waterweggebied, te weten: Barendrecht, Capelle aan den IJssel, Maassluis, Poortugaal, Rhoon, Ridderkerk, Rotterdam, Rozenburg, Schiedam, Spijke- nisse en Vlaardingen. Bij de onderlinge verdeling kreeg Rotterdam hiervan een totaalaantal van 3849 woningen. Ook over de voor- lopige contingentsverdeling voor 1964 kon overeenstemming wor- den bereikt, hetgeen voor de planning en continuïteit in de bouw - en in het bijzonder voor de geïndustrialiseerde bouw - van groot belang is. In 1963 werd met de bouw van 3565 woningen begonnen; voltooid werden 3687 woningen (plus 391 van het Rotterdamse contingent in Vlaardingen en Capelle aan den IJssel).
101 Het uitvoeringsniveau, dat aan het begin van het jaar 8476 bedroeg (plus 391 woningen in Capelle aan den IJssel), bereikte in mei een tophoogte van 9296 en was aan het einde van het jaar 8346. De particuliere bouw maakte hiervan een aanzienlijk deel uit: Aangevangen is met de bouw van 1740 woningen (waarvan premiebouw 955); voltooid zijn 1842 woningen (waarvan premie- bouw 1209); in uitvoering zijn 3559 woningen (waarvan premie- bouw 2000). Er werden in 1963 premies toegekend voor de bouw van 165 koopwoningen, 637 huurwoningen en 2 bejaardencentra bestaande uit 81 resp. 30 woningen en een tehuis met een capaciteit van 227 resp. 146 bedden. De flatgebouwen voor bejaarden in Zuidwijk en Schiebroek, elk met 161 bejaardenwoningen en 90 verzorgingsbedden, kwamen gereed. De hierin opgenomen bejaarden maakten 207 woningen voor normale gezinnen vrij. Een soortgelijk flatgebouw werd in Tuinenhoven in uitvoering genomen. Aan het einde van het jaar waren 9 bejaardencentra met totaal rond 1600 bedden en 600 bejaardenwoningen in aanbouw. Voortgegaan werd - zij het op bescheiden voet - met de bouw van woningen voor vrijgezellen, waarvan er ook in de Prins Alexanderpolder een aantal in uitvoering kwamen. Voor zeer urgente gevallen met lagere inkomens werd voortgegaan met de bouw van keuzewoningen. Uit een ingestelde enquête naar de woonwensen van de Rotter- dammers is gebleken, dat velen bereid zijn naar een betere en daardoor ook duurdere woning te verhuizen. Bij de voorbereiding van nieuwe plannen zal met deze wensen zo veel mogelijk rekening worden gehouden. Bij de wijziging in het distributiebeleid, die in 1963 werd door- gevoerd, werden ook maatregelen genomen die deze opschuiving vergemakkelijken, zodat zoveel mogelijk nog aantrekkelijke oudere - dus goedkopere - woningen vrijkomen voor gezinnen met lagere inkomens. Ten slotte kan nog worden vermeld dat in de loop van 1963 een belangrijke wijziging is gekomen in de Premieregeling Woning- verbetering en -splitsing 1953. Van de hierbij geboden gelegenheid subsidie te ontvangen voor het aanbrengen-van een douchegelegen- heid in oude woningen werd in ruime mate gebruik gemaakt.
102 GEMEENTEWERKEN
De verbinding Willemsbrug-Blaak over de Scheepmakershaven en de Wijnhaven kwam gereed, alsmede de Spoorweghavenbrug, de Westersingel, de onderdoorgangen Bilderdijkstraat en Spaanse- bocht - uitgevoerd door de N.V. Spoorwegopbouw - en twee tunnels Hogenbanweg - Horvathweg ten behoeve van de weg- verbinding Beukelsweg - Hogenbanweg. De brug over de Boezem naast de Paradijsbrug voor de nieuwe wegverbinding Rijksweg 3 - Boezemlaan kwam eveneens gereed. In uitvoering zijn of zullen spoedig komen de overbrugging van de Delfshavense Schie, de onderdoorgang in de spoorbaan Rot- terdam-Schiedam voor de aansluiting Aelbrechtsplein-Abraham van Stolkweg, een brug over het Boerengat in het verlengde van de Willem Ruyslaan, een brug over het Noorderkanaal in het verlengde van de Soetendaalsekade, benevens diverse bruggen in de recreatiegebieden. Als onderdeel van de werken voor de wegverbinding Rijksweg 16-Rijksweg 3 (noordelijke randweg), welke door Rijkswater- staat wordt uitgevoerd, zullen ongeveer in november 1964 de Van Brienenoordbrug, de zuidelijke aansluiting op Rijksweg 16 alsmede een gedeelte van de noordelijke aansluiting worden voltooid. Zo zal een verbinding worden verkregen met de eveneens in november 1964 gereed zijnde Provinciale weg in het verlengde van de Maas- boulevard.
Met uitzondering van de vorstperiode tot maart 1963 verliep de bouw van de metro voorspoedig. In het bouwdok op het eiland Van Brienenoord werden dit jaar vier tunnelstukken voor het rivierkruisende gedeelte voltooid en uit het dok gevaren. Twee hiervan zijn afgezonken en aangesloten tegen de reeds in het jaar 1962 geplaatste eerste twee tunnelstukken in de sleuf aan de Rechter-Maasoever. Op het terrein van de voormalige Bijenkorf kwam het bouwdok Blaak in het afgelopen jaar gereed. Met de bouw van de eerste drie tunnelstukken voor het gedeelte van het dok naar het station Leuvehaven is ter plaatse een aanvang gemaakt. In het bouwdok
103 Weena werden dit jaar twee tunnelstukken, waaronder het stations- gedeelte met centrale hal voor de halte Stadhuis, voltooid en uit het dok gevaren. Met de twee in het jaar 1962 gereedgekomen tunnelstukken is één daarvan getransporteerd naar de sleuf in de Coolsingel en aldaar afgezonken. Het tweede, waarin zich de centrale hal van het station Stadhuis bevindt, is nog drijvende, doch zal spoedig worden getransporteerd en afgezonken. Evenals in het jaar 1962 heeft ook in het afgelopen jaar het verkeer zich in het algemeen goed kunnen aanpassen aan de ver- schillende ten behoeve van de metro genomen maatregelen. Met kracht wordt gewerkt aan de voorbereidingen van de projecten op de Linker-Maasoever, opdat in het voorjaar 1964 met de bouw van het viaduct een aanvang kan worden gemaakt.
f .rt. De uitvoering van de werkzaamheden in de verschillende stra- tenplannen, hoofdzakelijk ten behoeve van de woningbouw, meer speciaal in de Prins Alexanderpolder, Groot-IJsselmonde en Lombardijen vorderde gestaag. De Maasboulevard van de Honingerdijk tot aan de Westzeedijk is dit jaar voor het verkeer opengesteld. De verbinding Westblaak-Rochussenstraat is met één rijbaan gereed gekomen. Bij de doortrekking van de Willemsbrug naar de Blaak, bij het Stieltjesplein en in het havengebied zijn aanzienlijke bestratings- werken tot stand gekomen. In 1963 werden de Goereesestraat, de Bilderdijkstraat en de Da Costastraat van een asfaltdek voorzien, terwijl de Botlekweg, het gedeelte van de Groene Kruisweg nabij de Schulpweg, de Pieter de Hoochweg en de Dordtsestraatweg nagenoeg gereed gekomen zijn. Ten behoeve van de metrowerken werden in het centrum weder- om belangrijke verkeersomleggingen tot stand gebracht, en werd op de Linker-Maasoever nabij de Parallelweg met de bestratings- werken begonnen.
Met de aanleg van de recreatiegebieden zijn flinke vorderingen gemaakt.
104 Hoogvliet heeft thans aan wandel- en kijkgroen een oppervlakte van 138 ha; dat is meer dan waarop enige gemeente in Nederland beneden 50.000 inwoners kan bogen. In Lombardijen, IJsselmonde en Rotterdam-Oost werden grote oppervlakten openbaar groen aangelegd of zijn thans in uitvoe- ring. Aan het Charloisse Spui werd een plantsoen aangelegd. Nagenoeg gereed kwam de camping te Hoek van Holland. Het grote recreatiegebied ten noorden van Schiebroek benevens twee wijkparken aldaar kwamen gereed. De Maasboulevard werd beplant met bomen. Vele langdurig braakliggende stukjes grond in de stad werden aangelegd tot tijdelijk plantsoen of voetbal- of speelgelegenheid. In 1963 had de Plantsoenendienst in totaal 1093 ha oppervlakte, exclusief sportvelden en volkstuinen, in onderhoud. De nieuwe aanleg bedroeg 132 ha.
De werkzaamheden aan de derde eenheid van de Electrische Centrale Waalhaven alsmede de twee fasen van de ombouw van de Centrale Schiehaven zijn voltooid. 5"c/?o/e«öo«w. In het afgelopen jaar werden voltooid: vier g.l.o.- scholen met elk 14 lokalen, een g.l.o.school met 7 lokalen, een u.l.o.-school met 10 lokalen, vijf kleuterscholen en vijf gymnastiek- lokalen. Een hulpschool werd geplaatst aan de Reyerdijk. De sanering van een groot aantal verouderde scholen en gymnastiek- lokalen wordt voortgezet. Z/e&e/i/itf/zew. De verbouwing van het Ziekenhuis Bergweg vond gestadig voortgang. Schetsplannen werden gemaakt voor een gezondheidscentrum in Hoogvliet. iterfa///ïz//e.r. De aansluiting van het benedengedeelte van de Sint Laurenstoren aan het kerkgebouw is in uitvoering. Het binnengedeelte en het gewelf werden gemetseld. Het Zakkendragershuisje in Delfshaven zal worden gerestau- reerd. Plannen zijn in voorbereiding voor restauratie van het voormalige Raadhuis van Delfshaven en het Pottenbakkershuisje. In de Oude Kerk aldaar is een klein carillon geïnstalleerd van klokjes overgebleven na de restauratie van het carillon van de Sint Laurenstoren.
105 De herbouwplannen voor de molen De Ster en de restauratie- plannen voor de molen De Lelie zijn in een vergevorderd stadium. firaw^/wm*. De brandweerkazerne aan de Ketelaarsstraat kon in mei in gebruik worden genomen; de afdelingspost aan het Bosland is in uitvoering. 0vm£e ^róoi/Mwi e.<7. De diverse verbouwingen bij de Centrale Schiehaven ten behoeve van het Gemeente Energie Bedrijf vonden goede voortgang. Het dienstgebouw van de Drinkwaterleiding aan het Achterpad te Hoogvliet kwam in maart gereed. Een tweede ijzersulfaatge- bouw op het terrein van de Drinkwaterleiding aan de Honingerdijk is in uitvoering. Het rioolgemaal Spaansepolder en het rioolgemaal B in de Prins Alexanderpolder kwamen gereed. Aan de bouw van de rioolwaterzuiveringsinstallaties in IJssel- monde en Capelle aan den IJssel werd voortgewerkt. De vuilverbrandingsinrichting aan de Brielselaan zal in het eerste kwartaal 1964 in bedrijf gesteld kunnen worden. Het heiwerk voor de bouw van een vuiloverstortinrichting aan de Kleinpolderkade werd voltooid. Het bouwen van een bedrijfsruimte met dienstwoning ten behoe- ve van de afdeling Buizen en Kabels kwam in juli gereed, evenals het gemeentelijk opslagterrein aan de Keenstraat, waar portiers- loge, dienstgebouwen en twee dienstwoningen werden gebouwd. Met de uitvoering van de parkeergarage aan het Schouwburg- plein werd een aanvang gemaakt. Het nieuwe gebouw voor de Gemeente-drukkerij werd in gebruik genomen evenals een tijdelijke politiepost aan de Molenvliet in Lombardijen. Vrijwel gereed kwam het gebouw van de Keurings- dienst van Waren aan de Baan. Op 5 juli werd het Mariniersmonument op het Oostplein ont- huld. De standbeelden 'Het Gezin' en 'Rotterdamse Fikkie' wer- den eveneens onthuld.
In het afgelopen jaar is ca. 3,3 miljoen m^ specie gebaggerd voor het op diepte houden van de havens. Een reserve aan loswalruimte was ook dit jaar niet aanwezig. Het baggerwerk ten behoeve van de aanleg van de Beatrixhaven
106 werd voortgezet. In totaal werd reeds ca. 3,23 milj. m^ verwerkt. In de Tweede Petroleumhaven werd een begin gemaakt met een proef om door middel van een luchtbellengordijn de aanslibbing aldaar te doen verminderen. De eerste metingen daartoe worden thans uitgewerkt. Begonnen werd met de aanleg van perskaden inclusief zand- drainages in Oost Abtspolder ten behoeve van het formeren van loswalruimte. Het onderhoud van de steenglooiingen vond normaal voort- gang. De ophogingswerkzaamheden aan de Oude Plantage werden beëindigd. Een aanvang werd gemaakt met het aanbrengen van de basaltzuilenglooiïng aldaar. Het onderhoud van de dukdalven, remmingwerken ca. en van de meer boeien in de havens en op de rivier verliep normaal. JVZ>WH>Z>0//H> fowfe/wwrew.Divers e kademuren tot een gezamen- lijke lengte van ca. 970 m kwamen tot stand. £W/'Ö/?Ö0A7. Met de bagger- en opspuitingswerken voor de haven- aanleg op de Maasvlakte werd een begin gemaakt. Het verdiepen van het Calandkanaal ten behoeve van de Gulf Oil werd voortgezet. Ten behoeve van het op diepte houden van de Europoorthavens werd dit jaar voor de eerste maal gebruik gemaakt van sleep- hopperzuigers. De Europaweg kwam nagenoeg gereed, evenals het Hartel- kanaal. 2to//eA:£?6/e
107