Stedelijk Metabolisme Rotterdam
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
I STE R — DE O AB N T — O CF LIJK J RIC — AB ME F TABO — I Rotterdam Gemeente LISME duurzame ontwikkeling van Rotterdam II Hoe functioneren de stromen van goede- Ateliers–wordt ontwerpkracht ingezet om ren, mensen, afval, biota, energie, voedsel, te werken aan urgente lokale en regionale zoet water, zand en lucht in Rotterdam? opgaven en meerwaarde toe te voegen aan Hoe beïnvloeden deze stromen de kwaliteit ruimtelijke beleidsvorming. Ieder atelier is van leven en welke relatie bestaat er met een vrije ruimte die de IABR als culturele de ruimtelijke ontwikkelingen in de stad? organisatie biedt aan met name overheden Kan inzicht in de stofwisseling van om de eigen opgave tijdelijk te onderwer- Rotterdam ons helpen bij de ontwikkeling pen aan een intensief en gezamenlijk naar een duurzame regio? En welke kansen traject van ontwerpend onderzoek: de zijn er voor een circulaire economie? culturele ruimte als kraamkamer voor innovatie. Deze publicatie toont de resultaten van het IABR–PROJECTATELIER ROTTERDAM. Anders denken moet ook leiden tot anders De analyses, ontwikkelde strategieën en doen, de kracht van het ontwerp moet concrete ontwerpvoorstellen die worden kunnen worden ingezet voor werkelijke getoond bieden antwoorden op de eerder innovatie in de praktijk. De IABR–Ateliers, STEDELIJK genoemde vragen. De resultaten bieden al jaren succesvolle katalysatoren voor niet alleen de gemeente maar ook andere innovatie in de ontwerppraktijk van onder partijen in de stad concrete handvaten om meer São Paulo en Istanbul, en door de METABOLISME aan het metabolisme te (blijven) sleutelen. IABR nu ook ingezet in Nederland, leveren niet alleen nieuwe visies en plannen op. Het IABR–PROJECTATELIER Het doel van ieder IABR–Projectatelier is ROTTERDAM is een samenwerking van de om te komen tot concrete projectvoorstel- IABR en de gemeente Rotterdam, en vormt len gekoppeld aan een ‘toolbox for gover- één van de ankerpunten van IABR–2014– nance’: beleidsinstrumenten waarmee URBAN BY NATURE–. overheid en stakeholders in de praktijk verder kunnen. Met IABR–2014–URBAN BY NATURE– zet de Internationale Architectuur Biennale De resultaten van een Atelier vormen Rotterdam (IABR) haar in 2003 gestarte steeds één van de ankerpunten van de onderzoek naar onze stedelijke toekomst hoofdtentoonstelling van een biennale voort. We weten dat de verstedelijking editie. Daarna volgt de belangrijkste stap, mondiaal een enorme groeispurt door- wanneer de lokale en regionale overheden maakt en dat de manier waarop wij steden daadwerkelijk met de uitkomsten aan de maken daarmee geen gelijke tred houdt. slag gaan. We hebben dringend behoefte aan nieuwe ideeën, nieuwe kennis, nieuwe modellen De IABR–PROJECTATELIERS worden en een nieuw paradigma van wat de stad door de IABR uitgevoerd als leadpartner in eigenlijk is. Aan nieuwe technieken en het rijksprogramma Regionale en Lokale nieuwe werkwijzen, nieuwe vormen van Ontwerpdialoog van de Actie Agenda ontwikkeling, financiering, organisatie en Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp bestuur. Aan een agenda voor de stad. (AAARO) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. De opdracht Aan die agenda voor de stad wil de IABR daarbij is het stimuleren van de vroegtijdi- als culturele organisatie een bescheiden ge inzet van ontwerp en ontwerpend onder- maar eigenzinnige, bijdrage leveren. zoek op lokale en regionale opgaven. Daarom zet zij voor elke editie een aantal IABR–PROJECTATELIERS op. Met de L duurzame ontwikkeling van Rotterdam van duurzame ontwikkeling TABO L ISM STE ME DE I JK Stedelijk Metabolisme Stedelijk E Gemeente Rotterdam — IABR — FABRIC — JCFO — TNO Steeds meer mensen leven in steeds verder het metabolisme van de havenstad van start uitdijende stadslandschappen. Gebieden ging. Naast Stadsontwikkeling en de IABR waar stad en landschap gaandeweg in elkaar waren het Planbureau voor de Leefomgeving, overvloeien. Ook Rotterdam ligt in zo’n ste- het Havenbedrijf Rotterdam en het delijk landschap, de Rijn-Schelde-Maas Rotterdam Climate Initiative vanaf het begin delta. Dat landschap strekt zich uit van actief betrokken bij het ontwerpend onder- Amsterdam tot Brussel tot Keulen. Rotterdam zoek dat in het atelier plaatsvond. Het onder- is hierin met haar haven ecologisch én eco- zoek werd uitgevoerd door FABRIC, James nomisch een centraal knooppunt. Net als alle Corner Field Operations en TNO. Dit boek andere delta’s in de wereld is onze delta in presenteert de resultaten van dat ontwer- VOOrwOORD transitie. De delta’s huisvesten het grootste pend onderzoek, zowel de ontwikkelde stra- deel van de wereldbevolking en zijn de be- tegieën als de concrete projectvoorstellen. langrijkste voedselproducenten. Maar zij zijn Het biedt daarmee een stevige aanzet voor uitermate kwetsbaar voor de gevolgen van een duurzamere stedelijke ontwikkeling van klimaatverandering. Zij staan voor een grote Rotterdam, gebaseerd op haar metabolisme. uitdaging: hoe kan verdere economische De resultaten van het Projectatelier vormen groei duurzaam worden gemaakt? een van de ankerpunten van de hoofd- De zesde editie van de Internationale tentoonstelling van de IABR-2014-URBAN Architectuur Biennale Rotterdam, IABR– BY NATURE, die van 29 mei tot 24 augustus 2014–URBAN BY NATURE, waarvan Dirk 2014 te zien is in de Kunsthal en het Sijmons de curator is, vertrekt vanuit het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. standpunt dat we de globale milieuproble- Daarna volgt de belangrijkste stap. Dan Stedelijk Metabolisme Stedelijk men kunnen oplossen als we de problemen moeten de ontwikkelstrategieën, die het van de stad oplossen. Als we de structuur en Projectatelier heeft geproduceerd, daad- de stofwisseling van de stad analyseren, werkelijk ingezet worden. Ook moet de begrijpen en leren gebruiken, kunnen we nieuwe benadering van stedenbouw, zoals concreet werken aan een veerkrachtigere door het Projectatelier voorgesteld, worden stad, en daarmee aan een duurzamere toe- getest door middel van implementatie van komst. We moeten leren de stad te beschou- de projecten. Dus in de stad zelf en samen wen als onze natuurlijke ecologie en daarom met alle stakeholders. zet IABR–2014 de relatie tussen stad en natuur op de agenda. Hoe meer we van die relatie weten, hoe meer houvast we hebben Astrid Sanson, George Brugmans, bij het ontwerpen, plannen en besturen van Directeur Stedelijke algemeen directeur onze complexe stedelijk landschappen. Kwaliteit / Binnenstad IABR Samen met de gemeente Rotterdam zette de Gemeente Rotterdam IABR daarom het IABR–Projectatelier Rotterdam op, waarmee het onderzoek naar IABR–Projectatelier Rotterdam p. 9 INHOUD Hoofdstuk 1 Stedelijke stromen voor een duurzaam stadslandschap p. 13 Hoofdstuk 2 Negen stofstromen in beeld p. 21 Hoofdstuk 3 Stedelijk Metabolisme Stedelijk Vier strategieën om stromen beter te benutten p. 79 Hoofdstuk 4 Acties, kansen, coalities en vervolg p. 129 Colofon p. 143 9 De Internationale Architectuur Biennale wordt blootgelegd en onderzocht. Er worden Rotterdam is met recht een Rotterdamse nieuwe, onverwachte relaties in de stad traditie. IABR–2014–URBAN BY NATURE is verkend die nieuwe relevante opgaven en de zesde editie in de reeks. De biennale is kansen voor Rotterdam en omgeving bieden. een innovatief podium van en voor Rotterdam Dit heeft geresulteerd in een aansprekende waar ontwerpend onderzoek nieuwe perspec- analyse van ons unieke stedelijke metabolis- tieven en kansen voor de stad schetst. me, uitmondend in een verzameling ruimte- Eerdere thema’s zoals ‘The Flood’ in 2005 en lijk-economische toekomstbeelden, ideeën ‘Making City’ in 2012 hebben bewezen dat en inzichten die ons inspireren vorm te ge- de IABR aan de basis stond van een vernieu- ven aan een duurzame en sterke toekomst wende visie op de wateropgave (Waterstad van de Rotterdamse regio. URBAN METABOLISM IABR–PROJECTATELIER ROTTERDAM 2030) en de verdichtingsmogelijkheden van Stedelijk Metabolism speelt in op mondiale de stad (Rotterdammers maken stad). De trends. Trends die ook voor Rotterdam voel- biënnale is een inspiratie voor beleidsmakers baar zijn en kansen bieden. Wereldwijd zijn die op hun beurt de opgedane kennis verta- dichtbevolkte gebieden, niet toevallig vaak len naar nieuwe plannen voor de stad. gelegen in delta’s zoals de onze, op zoek naar Stedelijk Metabolisme Stedelijk oplossingen om hun economie toekomstbe- ‘We know so little about what it really takes, stendig te maken, onder druk van mondiale how urbanization actually works.’ Dit citaat vraagstukken over schaarste van grondstof- van Pierre Bélanger, landschapsarchitect en fen, energie en voedsel, milieuproblematiek verbonden aan Harvard University’s en klimaatverandering. Delta’s zijn boven- Graduate School of Design, vat de urgentie dien sterk concurrerend als aantrekkelijke van deze biennale pakkend samen De stad leefgebieden, met modieuze labels als Eco wordt steeds meer de thuishaven voor de City, Smart City, Sustainable City of Climate meerderheid van de wereldbevolking. Die Proof City. Voor het aantrekken en behouden ontwikkeling zien we ook in Nederland en in van talent en bedrijvigheid is het cruciaal om de Rotterdamse regio. een stedelijk ‘ecosysteem’ te creëren waarin overheden, kennisinstellingen, bedrijven én Het IABR–Projectatelier Rotterdam, Urban burgers elkaar moeiteloos weten te vinden. Metabolism, over Stedelijk Metabolismeis een van de drie ateliers in het kader van De mondiale trends sturen aan op een circu- IABR–2014. De complexiteit van de stad laire economie. Dat betekent een 10 11 transformatie van de huidige lineaire econo- andere stadsverwarming)