DOCSLIB.ORG

De Traditie En Het Verlichte Denken

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
De Traditie En Het Verlichte Denken De traditie en het verlichte denken Politieke theorie, de burger en het publieke debat in de Republiek (1650-1704) Hans de Jong Hans de Jong Deze tekst is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsver- melding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie. <http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/nl> Gedrukt bij ZuidamUithof Drukkerijen, 2012 ISBN 978-90-393-5573-2 De traditie en het verlichte denken Politieke theorie, de burger en het publieke debat in de Republiek (1650-1704) Tradition and Enlightenment Political theory, the burgher and the public debate in the Dutch Republic (1650-1704) (with a summary in English) PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Utrecht op gezag van de rector magnificus, prof.dr. G.J. van der Zwaan, ingevolge het besluit van het college voor promoties in het openbaar te verdedigen op vrijdag 22 juni 2012 des middags te 4.15 uur door JOHANNES ANNE DE JONG geboren op 11 april 1943 te Utrecht Promotor: Prof.dr. W.W. Mijnhardt Inhoud Woord vooraf v Inleiding 1 De omstandigheden 3 Vraagstelling en rechtvaardiging 8 Keuze van de bron van onderzoek 9 Representativiteit van de verzameling onderzochte pamfletten 11 Tekstinterpretatie van een omvangrijke en heterogene bron 18 Onderzoeksperspectief 20 Begrenzing van het onderzoek 21 Indeling van het boek 22 25 De burger en zijn beeld van de tijd 25 Hoofdstuk 1: ‘Burgers en ingesetenen’ 25 De doelgroep van het pamflet 26 Koper en lezer van het pamflet 31 Begripsverandering en het begrip burger in de literatuur 34 Hoofdstuk 2: Vijf politieke debatten 39 Het conflict tussen Willem II en Amsterdam (1650) 40 Het debat rond Interest (1662-1664) 47 Het Rampjaar (1672) 51 Het conflict tussen Willem III en Amsterdam (1690) 57 De Plooierijen(1702-1704) 61 Een politiek bewuste burger 65 Hoofdstuk 3: Het publieke debat 69 Een schets 71 Het pamflet 73 Het publieke debat in de jaren 1650-1704 81 De vrijheid van meningsuiting 84 Toegankelijkheid, informatievoorziening, publieke opinie 87 i 97 Maatschappelijk belang, bedreiging en verweer 97 Hoofdstuk 4: Het maatschappelijk belang 99 Hoofdstuk 5: Bedreiging van het maatschappelijk belang 107 De burger en zijn bestuur 107 Oligarchievorming bestuurlijke elite 113 De burger en de staat 119 Het maatschappelijk belang en centrale machtsuitoefening 131 Hoofdstuk 6: De politieke theorie in het verweer van de burger 135 De traditie van de politieke theorie 136 Voorkomen van de politieke theorie in de pamfletten 138 De dominantie van de aloude-constitutie denkwijze 140 De aloude-constitutie denkwijze en het republicanisme 151 Hoofdstuk 7: De aloude-constitutie denkwijze en politiek machtsmisbruik 163 171 Het verlichte denken en de traditie 171 Hoofdstuk 8: De veranderingen in het Godsbeeld, het mensbeeld en de methode van waarheidsvinding 177 Gods hand verdwijnt uit de geschiedenis 179 Een mensbeeld vol ‘quade passien en blinde driften’ 189 Waarheidsvinding en de continuïteit van de historische verklaring 202 Hoofdstuk 9: De politieke concepten van het verlichte denken en de aloude-constitutie denkwijze 209 Slotbeschouwing en samenvatting 219 Bijlagen 231 Bijlage A: Representativiteit pamflettencollectie Koninklijke Bibliotheek 231 Bijlage B: Verantwoording geselecteerde pamfletten 233 Pamfletonderwerpen in het jaar 1650 234 ii Populatie en steekproef: conflict Willem II/Amsterdam (1650) 236 Bijlage C: De KB nummers van de onderzochte pamfletten 241 Bijlage D: Rekenmodel aantal kopers en lezers, en bevolkingssegment 242 Tabellen 244 Tabel 1: De hoofdonderwerpen van het publieke debat 244 1650-1704 Tabel 2: De formele kenmerken van het onderzochte 245 politieke pamflet Tabel 3: Het voorkomen van de politiek-theoretische 246 argumentaties in de onderzochte pamfletten Tabel 4: De categorieën van argumentatie in de 246 onderzochte pamfletten Tabel 5: Het wereldbeeld in de onderzochte pamfletten 247 Tabel 6: Het godsbeeld in de onderzochte pamfletten 248 Tabel 7: Verwijzingen naar de canon van het denken 249 in de onderzochte pamfletten (filosofen, politieke denkers en historici) Tabel 8: De rol van het mensbeeld in de onderzochte pamfletten 253 Tabel 9: Voorkomen van de aloude-constitutie denkwijze en het burgerlijk humanisme in de onderzochte pamfletten 253 Grafieken 255 Grafiek 1: De procentuele verdeling van de KB pamfletten per jaar 255 Grafiek 2: Voorkomen politieke theorie in de pamfletten 256 Grafiek 3: Afname beroep goddelijke autoriteit in de pamfletten 257 Grafiek 4: Afname beroep op de autoriteit van het denken 257 Grafiek 5: Beroep op de autoriteit van de traditie (de geschiedenis) 258 Grafiek 6: Betekenis mensbeeld in de pamfletargumentaties 258 Summary: Tradition and Enlightenment 259 Literatuur 268 Bron 268 iii Primaire literatuur 268 Secundaire literatuur 269 Register 286 Curriculum vitae 290 iv Woord vooraf Na en beroepsleven waarin ik mij vooral bezig hield met de toekomst, richtte ik mij in 1998 op het verleden door een deeltijdstudie geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Het contrast lijkt groter dan het is, want in mijn werkzaamheden speelden extrapolaties van het verleden vaak een be- langrijke rol. De belangstelling voor het verleden was altijd al latent aanwe- zig, waarbij het vooral ging om een nieuwsgierigheid naar de manier waarop de mens in het verleden dacht. Door een zeker toeval ging mijn doctoraal- scriptie over Franciscus van den Enden (1602-1674), bekend als de leer- meester Latijn van Baruch de Spinoza. Mijn doctoraalscriptie liet de vraag open waarom zijn vooruitstrevende politieke denkbeelden, waarin de burger centraal stond, geen enkele aandacht trokken in bredere kring van de bevol- king. Deze vraag vormde de aanleiding en drijfveer om in 2005 met een promotieonderzoek te beginnen met als onderwerp de betekenis van de poli- tieke theorie voor de burger. Dit boek is hiervan de neerslag. Mijn promotieonderzoek is een verrijkende ervaring geweest door de kennismaking met de werken uit de traditie van de politieke theorie, door de rijkdom van de secundaire literatuur die daarop betrekking heeft en door de worsteling dit te begrijpen en te plaatsen. Een mensenleven is te kort om daarin volledig te slagen, laat staan de promotietijd. Mijn interesse was het onderwerp in een brede context te behandelen, wat regelmatig de twijfel opriep of dit niet te ambitieus was. Daarbij kwam dat ik als buitenpromoven- dus weinig gelegenheid had tot uitwisseling van opvattingen en het toetsen van ideeën. Ik prijs mij gelukkig dat in al die jaren mijn nieuwsgierigheid een stabiele drijfveer bleef om het onderzoek tot een goed einde te brengen. Voor het tot stand komen van mijn proefschrift ben ik veel dank ver- schuldigd aan mijn promotor prof. dr. Wijnand Mijnhardt. Hij gaf mij grote vrijheid in het zelf ontdekken, terwijl hij mij tegelijkertijd behoedde voor de vele valkuilen van het historisch onderzoek. De gesprekken bij hem thuis, in zijn indrukwekkende bibliotheek, vormen een blijvende herinnering. Mijn beide paranimfen, Marian Hellema en Lian Hielkema, ben ik zeer er- kentelijk voor hun betrokkenheid en het spontane aanbod mijn proefschrift kritisch tegen het licht te houden. Zij hebben mijn slordige interpunctie ver- beterd, de nodige stijlverbeteringen aangebracht en vele kritische vragen gesteld bij de gehanteerde begrippen en getrokken conclusies. Het heeft mij bewust gemaakt dat het schrijven van een historisch werk geen puur solisti- sche arbeid kan zijn. Daniel Quinn wil ik bedanken voor zijn belangstelling en v hulp om van mijn Engels van de Summary echt Engels te maken. Voorts ben ik mijn dochters Saskia en Anneke en een aantal vrienden en bekenden er- kentelijk voor hun betrokkenheid en belangstelling. De hoogleraren prof. dr. Hans Blom, prof. dr. Wiep van Bunge, prof. dr. Joris van Eijnatten, prof. dr. Ido de Haan, prof. dr. Inger Leemans en prof. dr. Maarten Prak wil ik bedanken voor de beoordeling van mijn proefschrift en hun deelname aan de beoordelingscommissie. Mijn laatste woord van dank gaat uit naar Karin, mijn vrouw. Zij heeft mij de ruimte gegeven om een deel van onze gezamenlijke tijd aan het onder- zoek en het boek te wijden, zij gaf mij morele steun en was ruimhartig wan- neer mijn gedachten afdwaalden naar de zeventiende eeuw. Hans de Jong Apeldoorn, juni 2012 vi 1 Inleiding De Politiquen op Parnas door haer disputeren een wyl tijds Apollo het hooft hebbende doen omlopen, en hem in onseeckerheyt gehouden, wat forme van regeeringh op aerde de beste is, wilde syn Doorluchtigheyt eyndelijck de wae- rheyt, en het besluyt van hen alle hooren, plaetste rondom sigh van de oude Plato, Aristoteles, Xenophon, Demostenes, daer na Cicero, Livius, Tacitus, toen Verulamius, Lipsius, Machiavelli, en ten laetsten Hobbes, La Court, Spi- noza, en andere, eyschende dat men niet langer inpracticabele concepten formeren, noch op den sin of naem van Monarchie, Aristocratie, Democratie of Arbitraire en Subalterne regeringh stil sou staen, maer hem door een voor- beelt concept van wel regeren sou geven 1. Het bovenstaande citaat uit 1690 drukt twijfels uit over het praktische nut van de politieke theorie voor het bepalen van de meest geschikte staatsvorm voor een samenleving 2. In breder perspectief gaat het om de kernvraag waarop uiteindelijk elke politieke theorie een antwoord probeert te geven; de uitgesproken twijfel betreft dus ook het nut van de politieke theorie op zich 3. Het citaat is niet ontleend aan een politiektheoretisch werk, maar komt uit een pamflet, een medium dat een belangrijke rol speelde in het publieke debat: het debat waarin de burger zich in het publieke domein uitte 4. Was dit scepticisme over het nut van de politieke theorie kenmerkend voor het publieke debat in de Republiek tijdens de tweede helft van de zeventiende eeuw 5? Het is een vraag naar de betekenis van de politieke theorie voor de burger in zijn uiteenzetting met de politieke werkelijkheid. Politieke theorie biedt burgers de inzichten en begrippen voor het bepalen van hun politieke standpunten en de rechtvaardiging daarvan in het publieke domein. Het gaat daarbij om begrippen als vrijheid, gelijkheid, gerechtig- heid, soevereiniteit en staat.
Load more

Recommended publications
  • Dnl 1898 Jaargang 16
    133 134 •en Lijsbeth Boelens), overleden 29 Augustus 1630, en 29 Mei 1642) met Jacob Bicker, Heer van Engelenburg; begraven in de Oude Kerk te Amsterdam 2 September zoon van Gerrit Bicker Pietersz. en Aeltje Boelens d. a. v., dochter van Cornelis Hendriksz. Loen, gezegd Andriesdr.; overleden 28 Juli 1646, oud 58 jaren; Commis• •Cornelis Andriesz. Boelens, en Wendela Luersma. saris en Bewindhebber der O. I. C ter Kamer Amsterdam, Hij verwekte bij haar: Directeur der Convooien op het Oosten en Noorwegen. Dit huwelijk bleef kinderloos en zijne weduwe hertrouwde te 1. Agnes de Graeff, geboren 24 Juni 1598, gedoopt Amsterdam 14 Juli 1648 met Pieter Trip, overleden 20 Juni in de Nieuwe Kerk te Amsterdam 30 Juni d. a, v. 1655, oud 58 jaren; Commissaris van Amsterdam in 1652. (Peten waren Jan de Graeff en Wijntje de Graeff); jong overleden. 9. Mr. Andries de Graeff, geboren te Amsterdam 19 Fe• 2. Cornelis de Graeff, die volgt E. bruari 1611 overleden 30 November 1678 en begraven te Amsterdam in de Oude Kerk 5 December d. a. v. Doktor 3. Dirk de Graeff, geboren 1 Februari 1601, gedoopt in de beide Rechten, Schepen van Amsterdam in 1646; in de Oude Kerk te Amsterdam 4 Februari d. a v. (Peten vervolgens in 1652 Raad en Rekenmeester der Domeinen waren Wijntje de Graeff en Pieter de Graeff); overleden van de Staten van Holland èn West-Friesland te 26 April 1637. Schepen van Amsterdam in 1632. 's-Gravenhage , in 1675 Burgemeester van Amsterdam , Hij huwde (huwel. voorwaarden do. Amsterdam 15 Januari 1665 Raad in de Vroedschap aldaar.
    [Show full text]
  • Constant Contact Sent by [email protected] in Collaboration With
    www.newamsterdamhistorycenter.org NEW AMSTERDAM YESTERDAY AND TODAY New Amsterdam History Center Newsletter – Vol. II, no. 2 Fall 2019 Contents: Letter from the Acting President/Executive Director Religion and Politics in Colonial New York: Sleepy Hollow Church and Domine Guiliam Bertholf, Firth Haring Fabend A Cartographic View of the Battle of Long Island, 1776, Ian Fowler The Lawyer and the Fox: A Tale of Tricks and Treachery in New Amsterdam, Jaap Jacobs NAHC Visits Dutch Sites in Westchester Amazon Smile Donates to New Amsterdam History Center NAHC Milestones and Events NAHC Patron Program Dear Friends of NAHC, Welcome to the sixth edition of New Amsterdam Yesterday and Today, the New Amsterdam History Center newsletter. In the last few months, NAHC has continued to present some fascinating talks as part of our on-going lecture series, as well as a wonderful excursion to Sleepy Hollow and Philipsburg Manor. Our spring talk held at the Netherland Club, was presented by Ian Fowler, curator and Geospatial Librarian for the Map Division of the New York Public Library, Cartographic Visions of New Netherland and New Amsterdam. It was met with great enthusiasm. For those who missed it, we have made a video recording available on our website. In this edition, we are pleased to offer you new articles and summaries of talks that you may have missed, for your reading pleasure. From NAHC Trustee Firth Fabend we have a fascinating article, Religion and Politics in Colonial New York: Sleepy Hollow Church and Domine Guiliam Bertholf. This past October, NAHC was honored to host Author and Honorary Reader in History at University of St.
    [Show full text]
  • 11 Corporate Governance
    144 11 Corporate governance MARJOLEIN ’T HART The Bank of Amsterdam´s commissioners: a strong network For almost 200 years, up to the 1780s, the Bank of Amsterdam operated to the great satisfaction of the mercantile elite. Its ability to earn and retain the confidence of the financial and commercial elite was highly dependent on its directors, the commissioners. An analysis of their backgrounds shows that many of them once held senior posts in the city council, although the number of political heavyweights decreased over time. The commissioners also took office at an increasingly younger age. After the first 50 years of the bank, they began to stay on in office longer, indicating a certain degree of professionalisation. The commissioners had excellent connections with stock exchange circles. The majority of them were merchants or bankers themselves, and they almost all had accounts with the bank. As a result, the commissioners formed a very strong network linking the city with the mercantile community. CORPORATE GOVERNANCE 145 François Beeldsnijder, 1688-1765, iron merchant and commissioner of the Bank of Amsterdam for 15 years Jan Baptista Slicher; Amsterdam, 1689-1766, burgomaster, merchant, VOC director and commissioner of the Bank of Amsterdam for 16 years A REVOLUTIONARY PROPOSAL This was the first time that the commissioners of the On 6 June 1797, in the wake of revolutionary upheaval, Bank of Amsterdam had come in for such sharp criticism. Amsterdam’s city council, which had itself undergone Of course, some aspects of the bank had been commented radical change, decided on a revolutionary put forward on before.
    [Show full text]
  • Andries De Graeff, Voorbeeld Van Culturele Elite? Tweede Opdracht
    Figuur 1 Andries de Graeff Gerard ter Borch II, 1674 41 x 30 cm, privébezit Olieverf op doek 30 oktober 2009 Andries de Graeff, voorbeeld van culturele elite? Tweede opdracht Dr Madelon Simons, cursusjaar 2009-2010 Cursus De Amsterdamse culturele elite Master Kunstgeschiedenis De Nieuwere tijd Universiteit van Amsterdam Pieter Vis, 6132294 Pieter Vis, 6132294 Andries de Graeff, voorbeeld van culturele elite? Over culturele elite Wie het geluk had om in 2004 – voor de restauratie - het Paleis op de Dam te bezoeken, heeft in de Burgerzaal een aantal marmeren bustes gezien. De kwaliteit van deze beelden en de allure van de twee verdieping hoge ontvangstruimte doen de bezoeker al heel snel vermoeden dat het hier om hooggeplaatste personen gaat. Het waren inderdaad portretbustes van Amsterdamse burgemeesters zoals De Graeff, Munter, Tulp en Witsen die zich als Romeinse senatoren lieten afbeelden. En juist dit soort figuren interesseren ons, zowel in historisch opzicht als ook vandaag de dag, getuige de enorme populariteit van de glossy societytijdschriften en dito columns in kranten. Waarom is dit, waarom willen we alles weten van mensen, die in de publieke belangstelling staan? Is het jaloezie of Figuur 2 Met de klok mee vanaf links onder de leedvermaak als een dergelijk persoon een faux pas maakt burgemeesters A.de Graeff, N.Tulp, J.Munter, of zijn we nieuwsgierig naar mensen die een bepaald N.Witsen rolmodel vormen? De neiging bestaat om deze personen hors categorie te beschouwen, die zich als elite kan onttrekken aan normen en waarden, die als het ware eigen regels kan vaststellen. Maar is het wel mogelijk om te spreken van publieke personen alsof zij een aparte categorie vormen, die als groep bestudeerd kan worden? Nu is dit laatste vraagstuk vermoedelijk gemakkelijker te beantwoorden als men de Gouden Eeuw in de Amsterdamse situatie onder de loep neemt.
    [Show full text]
  • The Amsterdam Civic Guard Pieces Within and Outside the New Rijksmuseum Pt. IV
    Volume 6, Issue 2 (Summer 2014) The Amsterdam Civic Guard Pieces within and Outside the New Rijksmuseum Pt. IV D. C. Meijer Jr., trans. Tom van der Molen Recommended Citation: D. C. Meijer Jr., “The Amsterdam Civic Guard Pieces Within and Outside the New Rijksmuseum Pt. IV,” trans. Tom van der Molen, JHNA 6:2 (Summer 2014) DOI:10.5092/jhna.2014.6.2.4 Available at https://jhna.org/articles/amsterdam-civic-guard-pieces-within-outside-new-rijksmu- seum-part-iv/ Published by Historians of Netherlandish Art: https://hnanews.org/ Republication Guidelines: https://jhna.org/republication-guidelines/ Notes: This PDF is provided for reference purposes only and may not contain all the functionality or features of the original, online publication. This is a revised PDF that may contain different page numbers from the previous version. Use electronic searching to locate passages. This PDF provides paragraph numbers as well as page numbers for citation purposes. ISSN: 1949-9833 JHNA 6:2 (Summer 2014) 1 THE AMSTERDAM CIVIC GUARD PIECES WITHIN AND OUTSIDE THE NEW RIJKSMUSEUM PT. IV D. C. Meijer Jr. (Tom van der Molen, translator) This fourth installment of D. C. Meijer Jr.’s article on Amsterdam civic guard portraits focuses on works by Thomas de Keyser and Joachim von Sandrart (Oud Holland 6 [1888]: 225–40). Meijer’s article was originally published in five in- stallments in the first few issues of the journal Oud Holland. For translations (also by Tom van der Molen) of the first two installments, see JHNA 5, no. 1 (Winter 2013). For the third installment, see JHNA 6, no.
    [Show full text]
  • Necessity Is the Mother of Invention
    Necessity is the mother of invention The lottery loans of Holland during the War of the Spanish Succession Matthijs Hoekstra 3006476 History: Cities, states and Citizenship First reader: Oscar Gelderblom Second reader: Joost Jonker Introduction 3 1. The first lottery loans: England and the Estates-General 6 2. The first lottery loan of Holland 15 3. The prize ledgers 25 4. The investors of the lottery 37 5. The redemption of the lottery of 1711 43 Conclusion 52 Literature 53 Appendix: Investors of the lottery 58 - 2 - Introduction At several moments in the 18 th century Holland raised capital through lottery loans. This thesis examines what lottery loans are, why they were organized, and who invested in them. Lottery loans haven’t received much attention in debates about the development of early modern public finance. In his history of the lotteries of the Low Countries Fokker wrote in 1862 that lotteries organized by the Estates were a sign of the moral decline of the Republic. Where first lotteries had been used to raise money for charity, now the Estates used lotteries for their own benefits. 1 In his seminal work The Financial Revolution in England Dickson wrote that an ‘addiction of contemporaries to gambling on a massive scale’ was a contradictory trend to the progress in finance made in the 17 th and 18 th century. 2 Murphy, on the other hand, claims the boundaries between gambling and investment remained indistinct in the late 17 th century, and therefore connects the lotteries with the financial revolution. 3 Gelderblom and Jonker examined how market forces shaped Holland’s issuing policy.
    [Show full text]
  • De Wapens Van De Magistraten Der Stad Amsterdam Sedert 1306 Tot 1672
    PE WAPENS VAN DE MAGISTRATEN DER STAD AMSTERDAM SEDERT 1306 TOT 1672 . / DE WAPENS IPFLEDING B. P. DE CHIRGEN DAT IPSUMATRA DEL VAN DE AGISTRATEN DER STAD AMSTERDAM SEDERT 1306 TOT 1672 DOOR VAN MM P. A. J. den BRANDELER . Scutcheons of honour , or pretence , Quartered in old armorial sort , Various in shape , device and hue , Green , sanguine , purple , red and blue . WALTER SCOTT , Marmion . ' s GRAVENHAGE , C.c . VAN POORN EN ZOON . 1890 . et voeren van een wapen was in vroegere eeuwen onafscheidelijk verbonden aan het be kleeden van een ambt in de stedelijke regee ringen . Wie geen wapen bezat eigende er zich 289 een naar welgevallen toe , en zulks met onbe perkte vrijheid in de keuze van samenstelling . Hieraan lag niet uitsluitend ijdelheid ten grond slag ; ook de omstandigheden noodzaakten den nieuwgekozen magistraat rekening te houden met de heraldiek , daar het verzegelen van stukken toenmaals meer in zwang was dan ten huidigen dage , en bovendien het gebruik medebracht , dat bij vele akten afhangende en in was afgedrukte zegels de handteekeningen vervingen . Aan zoodanige eigenmachtig aangenomen wapens werd niettemin gelijk gezag toegekend als aan die , welke op adels- of wapendiploma's berustten , of waarvan de adellijke bezitters konden aantoonen , dat die reeds van oudsher als onderscheidingsteekenen op slagvelden of tournooien door hunne voorouders gevoerd en door herauten erkend geworden waren . De toeeigening van een wapen werd door de open bare meening gewettigd ; de nazaten hielden de door hunne 2 voorouders aangenomen wapens in hun geslacht in eere , voerden die officieel , waar zij zelven in de regeering gekozen werden , en de erfelijkheid er van werd algemeen erkend .
    [Show full text]
  • & Slavernij Rijks Museum Rijks Museum
    16de eeuw & SlaveRnij RIJKS MUSEUM & SLAVERNIJ RIJKS muSeum & SlaveRnij Het Rijksmuseum, hét Nederlandse museum voor kunst en geschiedenis, werkt permanent aan het tonen van een completer beeld van het Nederlandse verleden. De 17de, 18de en 19de eeuw zijn daar een belangrijke periode in, de tijd waarin Nederland zich een machtspositie op het wereldtoneel verwierf. Die koloniale macht is onlosmakelijk verbonden met een systeem waarin slavernij een staats­ aangelegenheid was. Onder Nederlands gezag werden rondom de Atlantische en de Indische Oceaan mannen, vrouwen en kinderen tot slaaf gemaakt, onder dwang tewerkgesteld en tot objecten in administraties gereduceerd. Gedurende 250 jaar was het mensen in slavernij verboden zich te uiten, zich te laten horen, om bezit te hebben, om hun leven te documenteren. Dit systeem heeft zijn weerslag in de museumcollectie, zoals blijkt uit de 77 teksten van Rijksmuseum & Slavernij. In de korte teksten wordt de relatie toegelicht tussen het object en ons slavernijverleden. De onderwerpen die aan bod komen variëren van de toenmalige machthebbers, de Nederlandse aanwezigheid in bezet gebied, de relaties tussen de Nederlandse economie en slavernij, koloniale producten, de slavenhandel, en de kerk en slavernij, tot de aanwezig­ heid van mensen van kleur in Nederland en de manier waarop zij in kunst en kunstnijverheid zijn verbeeld, evenals de stemmen die opgingen tegen slavernij. De teksten van Rijksmuseum & Slavernij zijn vanaf februari 2021 een jaar lang terug te vinden op extra tekstbordjes in het museum: van de afdeling middeleeuwen tot in de afdeling 20ste eeuw. Ze zijn gebundeld in dit boekje. Daarbij is tot en met de zomer van 2021 de tentoonstelling Slavernij te zien.
    [Show full text]
  • Die Variabilität Frühneuzeitlicher Staatlichkeit
    Beiträge zur Europäischen Überseegeschichte Franz Steiner Verlag Zusatzmaterial zu: Oliver Krause Die Variabilität frühneuzeitlicher Staatlichkeit Die niederländische „Staats“-Formierung der Statthaltosen Epoche (1650–1672) als interkontinentales Regiment Franz Steiner Verlag, Stuttgart 2018 APPENDIX I – STADTPLAN AMSTERDAM Die Karte Amsterdams zeigt den Innenstadtring schematisch. Die blau eingefärbten Kanäle dienen der Orientierung im Stadtraum. Die Namen der Personen sind unter den jeweiligen Straßenzügen oder Wohngegenden aufgelistet. Dabei kann es zu Mehrfachnennungen kommen, da einige Regenten den Wohnort gewechselt haben. Die Graphik zeigt die Zentrierung von Institutionen und Akteuren in Amsterdam. Im Anschluss an die Karte Amsterdams findet sich die Auflistung der wichtigsten Persönlichkeiten der politischen Elite in den Vereinigten Niederlanden des 17. Jahrhunderts. Alle aufgeführten Personen lebten, wenn auch teilweise nur für kurze Zeit, in Amsterdam. Neben ihrer beruflichen Laufbahn sind ihre Ehepartner und Verwandten angeführt, um die Vernetzung zwischen den Regentenfamilien zu zeigen. Nicht alle Personen, die in den Tabellen aufgelistet sind, tauchen auf dem Stadtplan auf. Im Stadtplan sind nur die wichtigsten Personen verzeichnet. Die Grundlage für die Erstellung der Graphik und der Personenlisten war folgende Literatur: Aa, A.J. van der: Biographisch woordenboek der Nederlanden, 21 Deelen, 1 Bijvoegsel, Haarlem: J.J. van Brederode, 1852 ̶ 1878. Molhuysen; P.C.; Blok, P.J.; Kossmann, Fr. K. H. (Red.): Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. 10 Deelen, Leiden: Sythoff’s Uitgevers-Maatschappij, 1911 ̶ 74. Elias: J.E.: De vroeschap van Amsterdam 1578 ̶ 1795, 2 Delen, Haarlem: N. Israel, 1903 ̶ 1905. Wohnorte Amsterdamer Regenten Rokin Oude Turfmarkt Voorburgwal Hendrick Dircksz. Spiegel (1598–1667) Dr. Jacob Dircksz. Bas (1609–1656) Dr.
    [Show full text]
  • Tilburg University Stay of Execution Den Hollander, Maurits
    Tilburg University Stay of execution den Hollander, Maurits Publication date: 2021 Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in Tilburg University Research Portal Citation for published version (APA): den Hollander, M. (2021). Stay of execution: Institutions and insolvency legislation in Amsterdam, 1578-1700. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 30. sep. 2021 Stay of Execution Institutions and Insolvency Legislation in Amsterdam, 1578-1700 Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan Tilburg University op gezag van de rector magnificus, prof. dr. W.B.H.J. van de Donk, in het openbaar te verdedigen ten overstaan van een door het college voor promoties aangewezen commissie in de Aula van de Universiteit op dinsdag 22 juni 2021 om 13.30 uur door Maurits den Hollander, geboren te Gorinchem Promotores: dr.
    [Show full text]
  • 7 De Investeerders
    UvA-DARE (Digital Academic Repository) Lofwaerdighe dijckagies en miserabele polders : een financiële analyse van landaanwinningsprojecten in Hollands Noorderkwartier, 1597-1643 van Zwet, H. Publication date 2009 Link to publication Citation for published version (APA): van Zwet, H. (2009). Lofwaerdighe dijckagies en miserabele polders : een financiële analyse van landaanwinningsprojecten in Hollands Noorderkwartier, 1597-1643. Verloren. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:28 Sep 2021 7 De investeerders 7.1 Inleiding Na in het voorafgaande te hebben stil gestaan bij de financiering van de nieuwe polders, de kosten en de rendementen, komen in dit hoofdstuk de geldschieters aan de beurt, die het aandurfden om een deel van hun vermogen in de bedijkin- gen te beleggen.
    [Show full text]
  • Discovering Rome Through Joan Blaeu's Admiranda Urbis Romæ
    Discovering Rome through Joan Blaeu’s Admiranda Urbis Romæ: The creation of the town atlas of Rome (Amsterdam, 1663) in the light of Italian-Dutch relationships in the seventeenth century MA Thesis Book and Digital Media Studies Gloria Moorman 0913332 Supervisor Prof. Dr. P.G. Hoftijzer Second Reader Dr. C. Di Felice 16 July 2014 Various primary and secondary sources have been consulted during the research for this thesis, including a number of editions of the Admiranda Urbis Romæ available in collections in the Netherlands and in Rome. A scholarship granted by the Koninklijk Nederlands Instituut Rome (KNIR) for the period 3 – 30 June 2014 enabled me to study the later Mortier and Alberts editions currently preserved in the libraries of the Koninklijk Nederlands Instituut Rome and the British School in Rome; relevant secondary material has also been consulted in these libraries and in the Biblioteca Angelica. 2 Table of Contents Introduction 4 Chapter 1. The Charm of Italy: the Country’s Attraction for Travellers, Artists 6 and Scholars in the Seventeenth Century 1.1. Humanism: Intellectual Background and Ideals 6 1.2. Elevation through Travel: The Grand Tour 8 1.3. Acquiring Virtue through Possession: Antiquity Collections 11 Chapter 2. Mapping the World and Beyond: The Blaeu Publishing House and Its Atlases 14 2.1. Publishing in the Dutch Golden Age 14 2.2. Foundation of the Blaeu Publishing House 16 2.3. The Second Generation Active in the Blaeu Firm 20 2.4. The Grand Atlas Project 23 Chapter 3. Understanding the Admiranda Urbis Romæ: 25 Contextualisation of Appearance and Contents 3.1.
    [Show full text]