Gminny Program Opieki Nad Zabytkami Gminy Paczków
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Załącznik do Uchwały nr XLVI/330/2010 Rady Miejskiej w Paczkowie z dnia 27 maja 2010 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY PACZKÓW NA LATA 2010-2013 Paczków 2009 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 3.1. Uregulowania prawne 3.2. Organy ochrony zabytków 4. Uwarunkowania zewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki państwa w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wo- jewództwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewnętrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gmi- ny (analiza dokumentów programowych gminy) 5.2. Charakterystyka zasobów i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy 5.2.2. Krajobraz kulturowy i zabytki nieruchome 5.2.3. Zabytki ruchome 5.2.4. Zabytki archeologiczne 5.2.5. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 5.2.6. Dziedzictwo niematerialne 5.3 Zabytki objęte prawnymi formami ochrony 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagrożeń 7. Założenia programowe 7.1. Priorytety i kierunki działań gminnego programu opieki 7.2. Zadania gminnego programu opieki 8. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami 9. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami 10. Źródła finansowania programu opieki nad zabytkami 11. Realizacja i finansowanie przez gminę zadań z zakresu ochrony zabytków 12. Załączniki: Załącznik nr 1 Rejestr zabytków nieruchomych Załącznik nr 2 Rejestr zabytków archeologicznych Załącznik nr 3 Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Paczków Załącznik nr 4 Stanowiska archeologiczne z terenu gm. Paczków wpisane do Gminnej Ewidencji Za- bytków Załącznik nr 5 Rejestr zabytków ruchomych Załącznik nr 6 Lista zabytkowych kapliczek proponowanych do ujęcia w miejscowych planach zago- spodarowania przestrzennego 1. WSTĘP Gmina Paczków charakteryzuje się cennym krajobrazem kulturowym, będącym spuścizną po wiekach wcześniejszych, na który składają się, oprócz tworów przyrody, dzieła rąk ludzkich - wytwory cywilizacji. Za- soby krajobrazu kulturowego regionu podlegają ochronie i wymagają podejmowania działań strukturalnych oraz organizacyjnych, które w połączeniu z właściwie prowadzoną opieką przez właścicieli i użytkowników zabyt- ków dadzą efekt w postaci prawidłowo utrzymanych obiektów i obszarów zabytkowych. Ochrona zabytków w swej istocie jest domeną i zadaniem państwa polskiego, natomiast sama opieka nad zabytkiem, pojmowanym szeroko, jest zadaniem właściciela i użytkownika, w tym także samorządu terytorialnego. Zadania wynikające z prawidłowo prowadzonej opieki nad dziedzictwem kulturowym na poziomie gmi- ny mogą odbywać się w sposób prawidłowy pod warunkiem, że będą miały charakter kompleksowy, obejmujący wszystkie aspekty chronienia zabytków nie tylko przed zniszczeniem, ale co najważniejsze, przekazania go w stanie niepogorszonym następnym pokoleniom. Mając bowiem pełną świadomość tego, że nawet dla obiektów i obszarów, które utraciły swoją pierwotnie wytworzoną funkcję, wspólnie ze strukturami państwa odpowiedzialnymi za ochronę zabytków należy wygenerować takie ich zagospoda- rowanie, które nie tylko nie naruszy ich substancji zabytkowej, ale także wprowadzi nowe funkcje gwa- rantujące im nowe zagospodarowanie, a jednocześnie pozwalające na ich przetrwanie. Ten sposób działa- nia możliwy jest jednak pod warunkiem, że działania prowadzone w środowisku kulturowym będą spójne na różnych szczeblach zarządzania administracyjnego w obrębie kompetencji struktur państwa i samorzą- du. Z tego względu podstawową zasadą działania samorządu gminnego powinno być dążenie do wzajem- nego uzupełniania się ekonomicznych i kulturowych aspektów rozwoju, a ich wykorzystanie powinno stanowić jeden z priorytetów polityki gminnej. Opracowanie „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami” powinno służyć rozwojowi gminy poprzez dążenie do poprawy stanu zachowania zabytków, eksponowa- nia walorów krajobrazu kulturowego, wykorzystania zabytków na potrzeby społeczne, gospodarcze i edukacyjne. Gminny program opieki nad zabytkami ma za zadanie pełnić ważną rolę społeczną, dążyć do zachowania ciągłości tradycji i tożsamości kultury regionu, a jego konsekwentna realizacja stać się istot- nym czynnikiem rozwoju gminy. Nie mniej ważnym oczekiwanym efektem powinny być działania podno- szące poziom lokalnej świadomości społecznej, w wyniku czego zwiększy się poczucie „lokalności” jako wyróżnika wzmacniającego więzi społeczne. 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 15 ustawy z dnia 5 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 159 z późn. zm.) oraz art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568), Burmistrz Gminy Paczków sporządza na okres 4 lat Program Opieki nad Zabytkami Gminy Paczków (art. 87 ust. 3 ww. ustawy). Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez Radę Gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabyt- ków. Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Z realizacji programu Burmistrz Paczko- wa sporządza, co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia na sesji Radzie Gminy. Ogólne wytyczne do sporządzenia programów ujęte są w dokumencie Narodowa Strategia Kultury na lata 2004 – 2013 przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 21 września 2004 r. oraz jego przedłużeniu Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2020 przyjętym w 2005 r. Dokumen- tem służącym wdrożeniu Narodowej Strategii Kultury jest Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego. Program ten jest zgodny z narodowym planem rozwoju oraz założeniami Kra- jowego Programu Zabytków. Podstawą do sformułowania Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabyt- ków i Dziedzictwa Kulturowego jest uznanie sfery dziedzictwa za podstawę rozwoju kultury i jej upo- wszechniania, a także za potencjał regionów, służący wzrostowi konkurencyjności regionów dla turystów, inwestorów i mieszkańców. Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego ma określony plan działania. Wytyczone zostały strategiczne cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków: przygotowanie skutecznego systemu prawno - finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działalności służby konserwatorskiej; intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa po- prawa stanu zabytków nieruchomych. Celem Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Paczków, opracowanego w oparciu o Gminną Ewidencję Zabytków, jest stworzenie całościowej i wieloletniej strategii ochrony zabytków, znajdujących się na terenie gminy Paczków, realizowanej w 4-letnich cyklach, środkami optymalnymi, dostępnymi przez gminę, zarówno prawnymi (zapisy dotyczące ochrony zabytków w planach zagospodarowania przestrzennego) jak też finan- sowymi (przeznaczenie części budżetu gminy na ochronę zabytków). Program określa również kierunek po- dejmowanych przez gminę działań, mających na celu szeroko pojętą ochronę dziedzictwa kulturowego. Głównym celem Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Paczków jest wzmocnienie ochrony i opieki nad zabytkami, która jest istotną częścią dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytków w gminie poprzez włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, jak również uwzględnianie uwa- runkowań ochrony dziedzictwa kulturowego łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekolo- gicznej. Zasadne jest również zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy sta- nu ich zachowania, wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, po- dejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i eduka- cyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami. Ważnym zadaniem jest również określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków eliminujących sytuacje konfliktowe związane z ich wykorzystaniem. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji planów za- gospodarowania oraz w strategiach rozwoju (art. 18 ust. 1). W szczególności dotyczy to: • zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; • innych zabytków nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków, parków kulturo- wych. W studium i planie, o których mowa w ust. 1 cytowanej ustawy, ustala się, w zależności od potrzeb strefy ochrony konserwatorskiej, obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ogranicze- nia, zakazy i nakazy mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków (art. 19). Sposób prowadzenia rejestru zabytków oraz ewidencji gminnych określa rozporządzenie Ministra Kultu- ry z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę nie- zgodnie z prawem (Dz. U. z 2004 r. Nr 124 poz. 1305). 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE 3.1. Uregulowania prawne Zabytki zostały objęte ochroną zadeklarowaną, jako konstytucyjny obowiązek państwa i każdego oby- watela,