La Petite Bande Olv. Sigiswald Kuijken Vr 4 Sep 2009
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
2009-2010 architectuur theater dans muziek 2009-2010 blauwe zaal deSingel Desguinlei 25 / B-2018 Antwerpen LA PETITE BANDE ma vr 10 19 uur / za 16 19 uur OLV. SIGISWALD KUIJKEN www.desingel.be [email protected] VR 4 SEP 2009 T +32 (0)3 248 28 28 F +32 (0)3 248 28 00 deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor mediasponsors 2009-2010 / BACH & HOOGDAGEN LA PETITE BANDE OLV. SIGISWALD KUIJKEN VR 4 SEP 2009 CHRISTOPH PRÉGARDIEN & LAUTTEN COMPAGNEY & CAPELLA ANGELICA OLV. WOLFGANG KATSCHNER ZA 5 DEC 2009 MARCO BEASLEY & AccORDONE OLV. GUIDO MORINI VR 18 DEC 2009 FREIBURGER BAROCKORCHESTER & COLLEGIUM VOCALE GENT OLV. MASAAKI SUZUKI VR 8 JAN 2010 FLORILEGIUM WO 24 MRT 2010 KOOR & ORKEST COllEGIUM VOCALE GENT OLV. PHILIPPE HERREWEGHE WO 31 MRT 2010 inleiding Steven Marien / 19.15 uur / foyer de kunsthaven begin 20.00 uur pauze omstreeks 20.45 uur einde omstreeks 21.50 uur teksten programmaboekje Steven Marien coördinatie programmaboekje deSingel LA PETITE BANDE SIGISWALD KUIJKEN muzikale leiding GERLINDE SÄMANN sopraan PETRA NOSKAIOVÁ alt CHRISTOPH GENZ tenor JAN VAN DER CRABBEN bas JOHANN SEBASTIAN BACH (1685-1750) Cantate ‘Warum betrübst du dich, mein Herz', BWV138 20' Cantate ‘Wer weiß, wie nahe mir mein Ende', BWV27 19' gelieve uw GSM uit te schakelen pauze De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Cantate ‘Wer sich selbst erhöht, der soll erniedrigt werden', Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. BWV47 24' Cantate ‘Herr Christ, der einge Gottessohn’, BWV96 17' Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … REAGEER betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. & WIN Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be La Petite Bande foyer de kunsthaven muzikale leiding traverso enkel open bij avondvoorstellingen in rode en/of blauwe zaal Sigiswald Kuijken Frank Theuns open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur 1ste viool flauto piccolo broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes Sigiswald Kuijken Bart Coen Hotel Ramada Plaza Antwerp (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING) Katharina Wulf hobo (ook oboe d' amore / Restaurant HUGO’s at Ramada Plaza Antwerp 2de viool da caccia) open van 18.30 tot 22.30 uur Gozo-bar Makoto Akatsu Patrick Beaugiraud open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur Ann Cnop Vinciane Baudhuin deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket altviool hoorn Marleen Thiers Olivier Picon Reclamepanelen omringen de bouwwerf van deSingel. De plaatsing van deze panelen levert extra middelen op om de bouwkosten te financieren. De toelating voor basse de violon orgel het plaatsen van de advertentiepanelen geldt voor de periode van de bouwwerken. Marian Minnen Ewald Demeyere Wij hopen op uw begrip. DE CANTATE: OPERA Als COLLECTIEF RITUEEL “Eine Cantata siehet aus, wie ein Stück aus einer Opera", zo stelde Erd- mann Neumeister (1671-1756), de voornaamste leverancier van cantatepo- ezie uit de eerste helft van de achttiende eeuw. Hij was van mening dat het hoofddoel van de kerkmuziek erin bestaat om “im Gottesdienst mittels Musik Andacht zu erwecken" en de “Eifer [ ] in den Hertzen der Zuhörer [zu] vermehren". Om die religieuze ijver te kunnen opwekken, ging de lutherse cantate een eigenzinnig verbond aan tussen muziek en woord, tussen oud en nieuw. In het laat-zeventiende- en vroeg achttiende-eeuwse Leipzig was het gebruikelijk om het thema van de preek niet enkel te verbinden met de lezing en het evangelie van die dag, maar ook met de tekst van een luthers kerklied of koraal. De zondagse cantates werden bijgevolg ook op die basis samengesteld en bevatten een combinatie van drie soorten tekst: bijbelfragmenten, vrije poëzie en koralen. Op die manier creëerde men een een nieuwe betekenissamenhang, de essentie van het genre. Omdat de koraalteksten en -melodieën zo bekend waren bij de gelovigen, hadden zij, naast het creëren van een semantische band tussen evangelie en preek, ook een antropologische functie: de samenhorigheid van een gemeente gelovigen kan immers op geen betere manier bereikt worden dan door hen bij herhaling een collectief ritueel - zoals (samen) zingen er één is - te laten doorlopen. Omdat onze hedendaagse concertpraktijk ontdaan is van de religieuze context die de achttiende-eeuwse lutheraan wel eigen was, zijn wij ge- neigd om in Bachs cantates enkel het muzikale luik te bewonderen. Als we evenwel de context in acht nemen waarin die werken ontstonden en wer- den uitgevoerd, blijkt des te meer hoe meesterlijk Bach tekst en muziek wist te combineren tot een dramaturgisch geniaal geheel. De precieze inhoud van de preken die bij elk van de vier cantates uit dit programma hoort kennen we helaas niet, maar de evangelie- en epistelteksten druk- ken we achteraan in dit programma wel af. De cantate: een donum die voor lutherse predikers Typisch voor de talloze protestantse bewegingen die in de zestiende eeuw ontstonden, is het belang dat zij hechten aan de verkondiging van Gods woord. Die verkondiging gebeurt tijdens de eredienst door het Detail uit het schilderij ‘De visie van St. Bernard’ van Pietro Perugino, 1489 © Alte Pinakothek München voorlezen van het evangelie en het epistel, maar ook door de erbij aanslui- de zes grote kerken in Leipzig organiseren. Voor de uitvoering daarvan tende preek. Duitsland kende trouwens een traditie van grootse predikers, beschikte de stad over ongeveer vijfenvijftig zangers-instrumentisten, die die hun publiek soms gedurende meer dan een uur toespraken. grotendeels gerecruteerd werden uit het leerlingenbestand van de Tho- Het lutheranisme onderscheidt zich van andere protestantse overtuigin- masschule en in vier groepen aantraden: Bach zelf dirigeerde de beste gen door het enthousiasme waarmee men de liturgie muzikaal opluistert. muzikanten in afwisselend de Thomas- en de Nikolaikirche, terwijl een Volgens Luther was muziek immers een ‘donum dei', een geschenk van prefect en een student de mindere leerlingen voor hun rekening namen God, dat hem vaak geïnspireerd had bij het preken. Al spoedig ontstond in in de andere kerken. Bovendien verwachtte men elke zon- en feestdag zijn omgeving een nieuw corpus van teksten en melodieën die tijdens de een nieuwe cantate of motet voor de (soms vier uur durende) diensten eredienst gebruikt zouden worden. Eén van de meest invloedrijke publi- in de Thomas- en Nikolaikirche. Daarbovenop kwamen de gelegenheids- caties op dat vlak was het ‘Geystliches gesangk Buchleyn', een bundel composities voor huwelijken en begrafenissen, de passies voor Goede Duitse kerkliederen of ‘koralen' van de hand van dichter-componist Johann Vrijdag en de orgelmuziek. Vanaf 1729 leidde de cantor ook het Collegium Walter uit 1524, met een voorwoord van Martin Luther. In de daaropvol- Musicum, het studentenorkest dat Telemann in 1704 had hervormd en gende jaren zou de componist zijn hymnenboek ettelijke malen uitbreiden waarmee Bach de traditie van de wekelijkse concerten in het koffiehuis en laten herdrukken. Ook andere zestiende-, zeventiende- en achttiende- van Gottfried Zimmermann verderzette. eeuwse componisten zouden daarna nog koraalmelodieën schrijven. Bach Centraal in Bachs compositorische oeuvre uit Leipzig staan de drie can- zelf componeerde er een dertigtal nieuwe, maar harmoniseerde maar tatejaargangen die hij er tijdens de eerste vier jaar van zijn ambt schreef liefst vierhonderd bestaande koralen, die de hoeksteen vormen in zijn pas- voor de Thomas- en de Nikolaikirche. Samen met de ongeveer vijftig sies en cantates. cantates die Bach reeds in Mühlhausen, Weimar en Köthen had gecompo- Omdat men aan de muziek tijdens de eredienst eenzelfde retorische rol neerd, brengt dat het totaal op ongeveer tweehonderd bewaarde canta- toedichtte als aan de eigenlijke gesproken preek, verlegde de klemtoon tes. Naar eigen zeggen componeerde hij ook een vierde en een vijfde jaar- van de kapelmeesters zich na de reformatie van het vertrouwde misordi- gang, die echter - net als een aantal losse cantates - verloren gingen. Naar narium naar wat in de zeventiende en achttiende eeuw zou uitgroeien tot schatting schreef Bach tijdens zijn leven ongeveer vijfhonderd cantates. de Duitse kerkcantate. Cruciale passages uit het evangelie of het epistel werden niet langer voorgedragen op een reciteertoon, maar meerstem- Zondagochtend, zeven uur: cantatetijd mig vertolkt door de zangers; aanvankelijk gebeurde dat tíjdens de lezing, Op een achttiende-eeuwse zondagochtend heerste er in afwisselend maar al spoedig erna. de Thomas- en de Nikolaikirche een heuse bedrijvigheid. Nog vóór het Typisch voor de zeventiende-eeuwse ‘Spruchmotette', ‘Kirchenstücke' krieken van de dag vonden daar reeds de Metten plaats en om zeven uur en ‘Musiken', de voorgangers van de kerkcantate, is de meerstemmige begon de ‘Hauptgottesdienst'. Centraal daarin stonden de lezingen en de verwerking van lutherse koraalmelodieën. Onder invloed van het piëtisme, preek, waarnaar we reeds verwezen. Daartussenin werd Bach aan het een religieuze stroming die een hoogtepunt bereikte in de tweede helft woord gelaten: zijn taak bestond erin om, met alle retorische middelen van de zeventiende eeuw, ging men meer aandacht besteden aan de waarover hij