Pielgrzymi, Drogi, Święte Miejsca. Duszpasterstwo W Kontekście Podróży
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
pielgrzymi Pilgern drogi Wege święte Heilige miejsca Orte redakcja Herausgegeben von Michaela C. Hastetter · Maciej Ostrowski Pilgern ∙ Wege ∙ Heilige Orte Pilgern ∙ Wege pielgrzymi ∙ drogi ∙ święte miejsca ∙ święte ∙ drogi pielgrzymi Pielgrzymi, drogi, święte miejsca • Pilgern, Wege, Heilige Orte Pilgern, Wege, Heilige Orte Seelsorge im Kontext von Menschen unterwegs Herausgegeben von Michaela C. Hastetter, Maciej Ostrowski verlag unum Kraków–Trumau 2016 Pielgrzymi, drogi, święte miejsca Duszpasterstwo w kontekście podróży Redakcja Michaela C. Hastetter, Maciej Ostrowski wydawnictwo unum Kraków–Trumau 2016 Recenzenci • Rezensenten prof. Hubert Windisch dr hab. Roman Bogacz, prof. UPJPII Projekt okładki i układu • Cover and layout design Marta Jaszczuk (fot. José Antonio Gil Martínez) Publikacja oraz konferencja naukowa zostały zrealizowane dzięki finansowemu wsparciu fundacji RENOVABIS • Die Veröffentlichung des Buches und die wissenschaftliche Konferenz wurden finan- ziert unter Beteiligung der Stiftung RENOVABIS Copyright © 2016 by Michaela C. Hastetter, Maciej Ostrowski ISBN 978-83-7643-120-8 Wydawnictwo UNUM 31-002 Kraków, ul. Kanonicza 3 tel. +48 (12) 422 56 90, [email protected] http://unum.ptt.net.pl Wprowadzenie XXI wiek charakteryzuje się wzmożoną ruchliwością ludzką. Różne są jej formy: turystyka, podróże handlowe, migracje. Te ostatnie nasiliły się w ostat- nim czasie i stanowią poważny problem społeczny i polityczny. Jedną z naj- starszych form ludzkiej ruchliwości są pielgrzymki, podróże o kultycznych motywacjach znane niemal we wszystkich religiach. Niektórzy uważają, że stanowią one pierwowzór współczesnej turystyki. Obok nich pojawiła się w ostatnich dziesięcioleciach turystyka religijna łącząca w sobie motywy religijne i poznawcze. Prezentowana publikacja jest owocem międzynaro- dowego projektu dotyczącego pielgrzymowania i turystyki religijnej. Był on prowadzony przez doktorantów i studentów oraz ich profesorów z trzech ośrodków: Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Uniwer- sytetu Alberta Ludwika we Fryburgu Bryzgowijskim (Niemcy) oraz Wyż- szej Szkoły Katolickiej Teologii w Trumau (Austria). Uczestniczyli w nim także przedstawiciele Uniwersytetów Jagiellońskiego i Pedagogicznego w Krakowie, Uniwersytetu Arystotelesa z Tesalonik (Grecja), Uniwersyte- tu w Bernie (Szwajcaria) oraz Greckokatolickiego Fakultetu Teologicznego w Preszowie (Słowacja). To oni są autorami zamieszczonych w książce ar- tykułów. Obok tekstów pracowników uczelni znalazły się w niej publikacje studentów i doktorantów zdobywających dopiero pierwsze doświadczenia na polu naukowym. Razem stanowią one kompozycję pomagającą w wie- loaspektowy sposób spojrzeć na problematykę pielgrzymowania i turystyki religijnej od strony teologii, antropologii i geografii, ich roli w życiu religij- nym, kulturze i formacji człowieka. Uczestnicy projektu spotykali się na kilku seminariach i sympozjach: w Strasburgu (Francja), w listopadzie 2013, dwukrotnie w Krakowie w maju 2014 i 2015, w Grecji (Tesaloniki, Meteory) w czerwcu 2014, w Ratyzbonie w styczniu 2015, wreszcie w Trumau i Mariazell (Austria) w czerwcu 2015. Trzeba dodać, że nie tylko wygłaszali referaty i prowadzili naukową dys- kusję, ale nawiedzali sanktuaria oraz przechodzili pielgrzymkowe szlaki. Między innymi odwiedzili Łagiewniki, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, 6 Wprowadzenie Sanktuaria Krzyża Świętego w Mogile i Heiligenkreuz (k. Wiednia), Maria- zell, słynne greckie Meteory i sanktuaria Tesalonik, a także obejrzeli (choć z dala) półwysep Atos. Nawiedzili Svaty Kopeček (Czechy), miejsca zwią- zane z życiem Josepha Ratzingera i jego instytut w Ratyzbonie. Pielgrzy- mowali pieszo po odcinkach pątniczych dróg do Mariazell. Na różnych etapach, obok wcześniej wymienianych akademickich in- stytucji, projekt wsparły finansowo niemiecka fundacja Renovabis, wie- deńska fundacja Pro Oriente i diecezja Freiburg. Publikacje otwierają artykuły dotyczące ogólnych zagadnień, które po- zwolą lepiej zrozumieć sens i cel pielgrzymowania, jego teologiczne aspekty i rolę w misji Kościoła. Pielgrzymowanie zapisało się w różnych obszarach ludzkiego życia. Stąd w drugim dziale umieszczono teksty o pielgrzymowa- niu w sztuce i literaturze oraz jego znaczenia w krajobrazie. Pielgrzymki to przede wszystkim wędrowanie. Trzecia grupa artykułów skupia się na opisie wybranych pielgrzymkowych szlaków. Celem pielgrzymek są sanktuaria. Stąd osobna najobszerniejsza grupa opracowań odnosi się do opisu funk- cjonowania rozmaitych pielgrzymkowych ośrodków w Europie, ale także i w Afryce. Ostatni piąty dział gromadzi artykuły teologiczne. Skupiają się one na pielgrzymce, jaką jest ludzkie życie prowadzące ku ostatecznemu sanktuarium – spotkaniu z Bogiem. Tu jeden z nich jest autorstwa teologa greckokatolickiego, inny teologa ewangelickiego. Autorzy zbiorowej monografii mają nadzieję, że teksty w niej umiesz- czone staną się pomocą w dalszych wielokształtnych studiach nad proble- matyką pielgrzymowania i turystyki religijnej. ks. Maciej Ostrowski Międzynarodowe seminarium w Ratyzbonie, Instytut Benedykta XVI, 14.01.2015 (fot. M. Ostrowski) Uczestnicy międzynarodowego seminarium w Kalwarii na Dróżkach, 09.05.2015 (fot. M. Ostrowski) Sympozjum w Krakowie, 11.05.2015 (fot. M. Ostrowski) Seminarium w Austrii – pielgrzymka do Mariazell, 04.06.2015 (fot. M. Ostrowski) Seminarium w Trumau (Austria), 06.06.2015 (fot. E. Zastawnik) Vorwort Im Juni 2013 wurde an der Albert-Ludwigs-Universität Freiburg der Pro- jektentwurf „Hinwendung zu Menschen unterwegs. Seelsorge im Kontext von Migration, Wallfahrt und religiösem Tourismus im internationalen Ländervergleich“ eingereicht. Damals war noch nicht absehbar, wohin uns das internationale, interuniversitäre und ökumenisch angelegte Projekt in Kooperation verschiedener europäischer Universitäten, darunter Stras- bourg, Bern, Thessaloniki und der Päpstlichen Universität in Krakau mit Prof. Maciej Ostrowski als ausgewiesenen Experten für Wallfahrtspastoral führen würde. Inzwischen dürfen wir auf fast drei Jahre fruchtbarer Zu- sammenarbeit zurückblicken, in der wir eine Reihe von internationalen Seminaren und Symposium veranstaltet haben. Einer der Höhepunkte war sicher das internationale, interuniversitäre und ökumenische Blocksemi- nar in Nordgriechenland „Unterwegs zu heiligen Orten“ im Juni 2014 in der Weggemeinschaft von katholischen, orthodoxen und protestantischen Lehrenden und Studierenden. Aber auch die anderen Treffen mit ihren wis- senschaftlichen Tagungen in Strasbourg (2013), Krakau (2014 und 2015), Trumau-Mariazell (2015) und einer Reihe von gemeinsamen Doktoran- denseminaren (2014 in Regensburg und 2015 in Retz) glichen neuen We- getappen auf einem gemeinsamen Pilgerweg, auf dem sich Lehrende und Studierende aus Ost und West aufmachten, um anhand eines die Konfes- sionen verbindenden Forschungsprojektes die Begegnung mit anderen zu suchen. Auf diese Weise sind neue pastorale Horizonte erschlossen worden und Freundschaften entstanden. Die vorgelegte Publikation mit Beiträgen von international renommierten Wissenschaftlern wie auch von teilneh- menden Studierenden will gleich einem kurzen Verweilen auf dem Weg Rückschau halten und Einblick geben in die Themenvielfalt des Bereichs Seelsorge für Menschen unterwegs, die mit heiligen Wegen und Orten ver- bunden sind. So gliedert sich das Buch in die fünf Bereiche, die aus un- seren Forschungsseminaren hervorgegangen sind: Allgemeine Zugänge, Sakrale Landschaft, Pilgerwege, Pilgerorte und Eschatologische Wallfahrt. 10 Vorwort Unser Projekt indes geht weiter. Immer wieder durften wir die Erfahrung machen, dass auch ohne institutionelles Angebundensein großzügig Dritt- mittel gewährt worden sind, die den Weg für weitere Aufbrüche ebneten. Dafür sei insbesondere der Erzdiözese Freiburg, der Deutsch-Polnischen Wissenschaftsstiftung, der Stiftung für deutsch-polnische Zusammenar- beit, Renovabis und die Deutsche Provinz der Salvatorianer von Herzen Dank gesagt. Für die Durchsicht der deutschen Beiträge sei sehr herzlich Andreas Steinmetz, Studentische Hilfskraft in Heiligenkreuz, gedankt. Das Thema „Hinwendung zum Menschen unterwegs“ bleibt weiterhin aktuell. Denn „Wallfahrt“, so Joseph Ratzinger, „ist die Urgebärde der Mensch- heit, soweit wir überhaupt in ihrer Geschichte zurückschauen können. Der Mensch macht sich immer wieder auf den Weg: Er sucht nach dem Größe- ren. Auch in seinem Zuhause merkt er, dass er noch nicht ganz daheim ist, noch eines Weges bedarf, um wirklich zu sich selbst zu kommen und um zu Gott zu kommen, bei dem allein er auch wahrhaft bei sich selbst ist.“1 Trumau am 25. Januar 2016, dem Fest der Bekehrung des Apostels Paulus, an dem die Kirche einer der großen Gottesbegegnungen unterwegs gedenkt PD Dr. Michaela C. Hastetter 1 Joseph Ratzinger, Vorwort zu: Rosel Termolen, Wallfahrten in Europa. Pilger auf den Straßen Gottes, München 1987, in: JRGS 4, 838–840, hier 838. Zagadnienia ogólne • Allgemeine Zugänge Maciej Ostrowski1 Teologia pielgrzymowania Pielgrzymowanie jest jedną z często spotykanych form pobożności zna- nych w większości religii. Ma ono swe miejsce w chrześcijaństwie od jego zarania. Właściwe rozumienie pielgrzymowania, w szczególności prawid- łowy rozwój duszpasterstwa pielgrzymkowego, wymaga odniesienia do te- ologicznych podstaw. Artykuł stanowi próbę wyeksponowania niektórych aspektów teologicznych pielgrzymowania w oparciu o wybrane teksty bi- blijne Starego i Nowego Testamentu. Autor odniesie się także do kilku waż- nych współczesnych kościelnych dokumentów omawiających interesujące