DOCSLIB.ORG

University of Groningen De Late Prehistorie En Protohistorie Van

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
University of Groningen De Late Prehistorie En Protohistorie Van University of Groningen De late prehistorie en protohistorie van Holoceen Noord-Nederland Bazelmans, J.; Groenendijk, H. A.; de Langen, Gilles; Nicolay, J. A. W.; Nieuwhof, Annet IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2009 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Bazelmans, J., Groenendijk, H. A., de Langen, G., Nicolay, J. A. W., & Nieuwhof, A. (2009). De late prehistorie en protohistorie van Holoceen Noord-Nederland: onderzoeksagenda, versie 2.0. Waddenacademie KNAW. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license. More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne- amendment. Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date: 10-10-2021 09-054 ACHTER cover 12 23-06-2009 10:58 Pagina 1 Ambitie De late prehistorie en protohistorie van holoceen Noord-Nederland, versie 2.0 De Waddenacademie heeft de ambitie het waddengebied te (laten) ontwikkelen tot een kraamkamer voor breed toepasbare, integrale kennis over duurzame De late prehistorie ontwikkeling van een kustgebied, waar natuurwaarden centraal staan en een dragend onderdeel vormen van de lokale en regionale economie. Het gebied ontwikkelt zich tot een ontmoetingsplaats voor wetenschappers uit binnen- en buitenland, bestuurders, beleidsmakers en beheerders. Samen zoeken zij op en protohistorie van basis van interdisciplinaire kennis duurzame en innovatieve oplossingen. In 2020 vormt het trilaterale waddengebied het best gemonitorde en best begrepen kustsysteem in de wereld. holoceen Noord- Nederland, versie 2.0 Nationale onderzoeksagenda archeologie Hoofdstuk 12 2009-12 09-054 ACHTER cover 12 23-06-2009 10:58 Pagina 2 Postbus 2724 Ontwerp cover: Supernova Ontwerp bNO 8901 AE Leeuwarden Fotografie: Jan Huneman Nederland Druk: Holland Ridderkerk t 058 233 90 30 e [email protected] © 2009 Waddenacademie Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of open- ISBN/EAN 978-94-90289-13-3 baar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op Volgnummer 2009-12 welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toe- stemming van de Waddenacademie. De Waddenacademie aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen. DE LATE PREHISTORIE EN PROTOHISTORIE VAN HOLOCEEN NOORD- NEDERLAND Nationale onderzoeksagenda archeologie Hoofdstuk 12 Jos Bazelmans (RCE), Henny Groenendijk (Provincie Groningen en RUG/GIA), Gilles de Langen (Provincie Fryslân), Johan Nicolay (RUG/GIA) en Annet Nieuwhof (RUG/GIA) Inhoudsopgave LEESWIJZER 5 DEEL 1 STAND VAN ONDERZOEK EN WETENSCHAPPELIJKE POTENTIE 6 1.1: Inleiding 6 1.2: Onderzoeksgeschiedenis 8 DEEL 2 ACTUELE ONDERZOEKSTHEMA’S 18 2.1: Dominante onderzoeksthema’s 18 2.2: De regio’s en hun landschappelijke ontwikkeling 20 2.3: Zee, wadden, eilanden, kwelders en venen – een bijzondere leefomgeving 25 2.4: Chronologisch kader en chronologische resolutie 30 De protohistorie in Noord-Nederland – chronologie en terminologie 30 2.5: Kolonisatie- en bewoningsgeschiedenis 34 2.6: Rurale nederzettingen en hun omgeving 39 2.7: De economie 42 2.8: Centrale plaatsen en de ‘nieuwe economie’ 47 2.9: Bevolkingsgroepen en etniciteit: de historische en archeologische bronnen 51 2.10: Het kleigebied als ‘frontierzone’ 55 2.11: Graven, rituelen en religie 58 2.12: Archeologische monumentenzorg en de staat van het bodemarchief 64 DEEL 3 ARCHEOLOGISCHE VERSCHIJNINGS-VORMEN 68 3.1: Opgraven: methoden en technieken 68 3.2: Landschappelijke wordingsgeschiedenis 70 3.3: Nederzettingen en hun ruimtelijke ontwikkeling 71 3.4: De zoetwatervoorziening in een kweldermilieu 75 3.5: Cultus en ritueel 77 3.6: Menselijke resten, graven en grafvelden 78 3.7: Off-site structuren: het onbedijkte kweldergebied en het aangrenzende veengebied als cultuurlandschap 79 2 3.8: Materiële cultuur: chronologie en productie 84 3.9: Botanische en dierlijke resten: het gebruik van planten, dieren en kwelderzones 87 Dankwoord 91 Literatuur 92 3 4 LEESWIJZER Doel van deze onderzoeksagenda voor de late prehistorie en protohistorie van Holoceen Noord- Nederland is het presenteren van de belangrijkste resultaten van anderhalve eeuw onderzoek in het terpen- en wierdengebied enerzijds, en het aandragen van specifieke vragen voor toekomstig onderzoek anderzijds. Er zijn drie delen. Het eerste deel richt zich op de onderzoeksgeschiedenis en geeft een globaal beeld van de huidige stand van onderzoek en de wetenschappelijke potentie van het Noord-Nederlandse kustgebied. In het tweede deel worden de onderzoeksthema’s gepresenteerd die in het huidige onderzoek een dominante rol spelen of zouden moeten spelen. Vervolgens wordt in deel 3 ingezoomd op de verschillende archeologische verschijningsvormen die met deze thema’s verband houden, waarbij de belangrijkste onderzoeksvragen worden opgesomd. De bespreking van elke verschijningsvorm wordt afgesloten met enkele aandachtspunten voor toekomstig veldwerk en specialistisch onderzoek. Het derde, meest praktische deel is zo geschreven dat het ook afzonderlijk van de eerste twee delen gebruikt kan worden. Figuurnummers in de tekst verwijzen naar de afbeeldingen achterin het boek. 5 DEEL 1 STAND VAN ONDERZOEK EN WETENSCHAPPELIJKE POTENTIE De Noordzee is de ruwste in de wereld; en het Germaanse klimaat het slechtste (Tacitus, Annales II-24). 1.1: Inleiding De zee geeft; de zee neemt. Deze bekende zegswijze geeft uitdrukking aan de ambivalente houding van de Nederlanders tegenover de Noordzee. Enerzijds biedt de zee uitstekende mogelijkheden om in het eigen onderhoud te voorzien door visserij en handel; anderzijds eist ze een grote tol aan mensenlevens in schipbreuken en overstromingen. Dat laatste werd nog eens duidelijk tijdens de watersnoodramp van 1953. Tijdens een hoge stormvloed kwam in Zuidwest- Nederland ca 2000 km2 land blank te staan, verdronken bijna 50.000 stuks grootvee, werden meer dan 4500 gebouwen vernietigd en kwamen 1835 mensen om. De ramp van 1953 staat niet op zichzelf. Uit historische bronnen is bekend dat het Nederlandse kustgebied in de Middeleeuwen en de vroegmoderne tijd regelmatig werd geteisterd door kleinere en grotere overstromingen.1 Soms eisten ze vele levens. Dat geldt ook voor Friesland en Groningen, de regio die in dit hoofdstuk centraal staat. Berucht in dit gebied was de zogenaamde Kerstvloed van 1717, met naar schatting 3.000 doden in Friesland en Groningen. De zee groeide in de verbeelding uit tot een ongetemde en duivelse plek waar zich monsters, geesten en outcasts ophielden. Het buitendijkse gebied vormde de antithese voor de geciviliseerde wereld van de mensen die leefden onder Gods voorzienigheid. Na iedere ramp werd van steeds hogere dijken – soms tevergeefs – betere bescherming verwacht. Na 1953 werden er miljarden geïnvesteerd in de Deltawerken om dergelijke rampen in de toekomst te voorkomen.Verwachtingen over een versnelde stijging van de zeespiegel in verband met de voorspelde klimaatverandering vanwege het broeikaseffect maken het 6 1 Gottschalk 1977. waarschijnlijk dat nieuwe, wellicht onorthodoxe maatregelen genomen zullen moeten worden om de veiligheid van de kustbevolking blijvend te waarborgen. De vraag is of we daarbij ietskunnen leren uit het verleden. Hoe gingen de mensen in het verleden om met de zee en het kustgebied en welke (structurele) gevolgen had dat? De vroege bewoners van het waddengebied woonden in een dynamisch landschap. Eilanden verplaatsen zich, kwelders groeiden aan of werden weggeslagen, het patroon van geulen en kreken was veranderlijk, getijdebekkens vulden zich op of werden groter; afvloeiend zoet water uit het binnenland zorgde daarbij voor plaatselijke verschillen in natuurlijk milieu, of zorgde voor vernatting wanneer kwelders te hoog opslibden. Wat zee of wad was, kon bewoonbaar land worden, maar ook kon bewoonbaar land weer overspoeld raken. We weten inmiddels dat de mens zelf heeft bijgedragen aan de dynamiek van het landschap, zowel in positieve als in negatieve zin. In de eerste plaats betekenden de grootschalige bedijkingen vanaf de 10de eeuw een forse inbreuk op de ruimte waar de zee tijdens (storm)vloeden vrij kon uitstromen. Door de voortschrijdende uitbreiding van de dijken (in horizontale en verticale zin) in de Middeleeuwen en de (vroeg)moderne tijd werd het kombergende vermogen van het achterland stapsgewijs gereduceerd, en kon de destructieve kracht van de zee toenemen. In de tweede plaats had de mens een belangrijke rol in de vernietiging van bepaalde delen van het kustlandschap, waardoor de zee kon
Load more

Recommended publications
  • From the Routine of War to the Chaos of Peace: First
    FROM THE ROUTINE OF WAR TO THE CHAOS OF PEACE: FIRST CANADIAN ARMY’S TRANSITION TO PEACETIME OPERATIONS – APRIL 23rd TO MAY 31st 1945 by Joseph Boates Bachelor of Arts in History, Royal Military College of Canada, 2005 A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master’s of History in the Graduate Academic Unit of History Supervisor: Lee Windsor, Ph.D., Gregg Centre, History Examining Board: Lisa Todd, Ph.D., History, Chair Lee Windsor, Ph.D., History Cindy Brown, Ph.D., History David Hofmann, Ph.D., Sociology This thesis is accepted by the Dean of Graduate Studies THE UNIVERSITY OF NEW BRUNSWICK May, 2020 ©Joseph Boates, 2020 ABSTRACT This project explores the dynamic shift from combat to stability-building operations made by Canadian soldiers in the Netherlands at the end of the Second World War. This thesis is a comparative investigation of the experiences of two Canadian infantry brigades and one armoured brigade. The findings highlight similarities and differences between each brigade as they shifted from combat to peacetime roles depending on their trade specialty and geographical location. These case studies bring to light how the same war ended in different ways, creating unique local dynamics for Canadian Army interaction with the defeated German Army, the Dutch population which had been subjugated for five years, and efforts to maintain the morale of Canadian soldiers between the end of hostilities and a time when they could go home. These situations and experiences demonstrate that the same war ended not with the stroke of a pen, but at different times and under very different circumstances throughout First Canadian Army’s area of responsibility in the Netherlands in 1945.
    [Show full text]
  • 210701 3. Rvs Jaarrekeningen 2020 Vm Gem. ADL, SANOG, WP
    Voorstel Gemeenteraad Vergadering gemeenteraad d.d. 30 juni 2021 Portefeuillehouder: J.H. Menninga Beleidsveld: Team Financieel Advies Zaaknummer: Z/21/116942/DOC-21174278 Onderwerp: Jaarrekeningen 2020 voormalige gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum en jaarrekening 2020 van SANOG, Werkplein Fivelingo en werkorganisatie DEAL Korte samenvatting Het jaar 2020 heeft voor de zes voormalige organisaties in het teken gestaan van de gemeentelijke herindeling. De jaarstukken 2020 van de drie voormalige gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum worden middels dit voorstel aan uw raad voorgelegd. De jaarstukken 2020 van voormalige gemeenschappelijke regelingen Werkorganisatie DEAL, Werkplein Fivelingo en SANOG liggen ook voor. Wij hebben vanwege een integrale behandeling gekozen voor één geïntegreerd raadsvoorstel in plaats van zes afzonderlijke voorstellen. Deze rekeningen moeten voor 15 juli 2021 worden ingediend bij provincie en ministerie. De jaarstukken 2020 van de ADL-gemeenten geven een gezamenlijk nadelig resultaat van € 2,36 miljoen na bestemming. Aan de raad Voorstel Wij stellen u voor: • 1) De jaarrekening van SANOG 2020 inclusief accountantsverslag voor kennisgeving aan te nemen; • 2) De jaarrekening van werkplein Fivelingo 2020 inclusief accountantsverslag voor kennisgeving aan te nemen; • 3) De liquidatie van werkorganisatie DEAL 2020 inclusief accountantsverslag voor kennisgeving aan te nemen en de hieruit voortvloeiende budget-neutrale begrotingswijziging vast te stellen; • 4) De jaarstukken 2020 van de voormalige gemeente Appingedam inclusief accountantsverslag vast te stellen; o het jaarverslag en de jaarrekening 2020 met een positief resultaat van € 1.108.226 vast te stellen. o het resultaat voor een bedrag van € 91.000 te bestemmen voor de implementatie van de nieuwe wet inburgering en een bedrag van € 13.000 bestemmen voor corona-compensatie voor cultuur; o het resterend resultaat van voorgaande punten ad € 1.004.226 toe te voegen aan de algemene reserve.
    [Show full text]
  • From a Divisional Level. Fus Mn;El Action
    - 248 - 620. ~le relative inactivity of Brigadier Allard's other units can well bo understood if the situation is viewed from a divisional level. Fus M.n;el action at MUndorloh (4194) was merely an exploitation of tho left pivot on which 4 Brigade was swinging to tho north-west. The t nsk of the rsnaindor of the Brigade was to hold and attenpt to shako loose the opposition by continuous patrolling. This progr~ane was carried out quite successfully and by tho End of the day tho Gernans facing Cancrons of C. and S. Sask R. hnd bocome keenly nware of the threat of being out-flanked froI:! tho north-east first by, :the, FUA MiR.; ll:Rl in a widor sonse by 4 Cdn Inf Bda. (W .Ds., S. Leak R., l,)a.rlOrons of C., 29 Apr 45) 621. 4 Cdn Inf Bde's attack was narked by total suocess despite tl~ Dost deplorable woathor, ,mioh especially hampered the movement of the tanks. Shortly after first light n.H.L.I. which had carlier been pinched out of the front line, took over R. Regt C's. positions around Kirchkimmen. This left the Royals free to assemble in the area presently occupied by Essex Scot on the left and it was from here that Lt-Col Lendrum launched his attack to tho north-west. (W.Ds., H.C),. 4 Cdn Inf Bde and units, 28, 29 Apr 45). Tho hoavy rain and nuddy roads did not encourage the "goingll , but R. Regt C. made good progress against very light resistance and by 1030 hours reported that it was in full posses­ sion of tho four farms" north of Hasterort (4496).
    [Show full text]
  • Interior Convertions: Redesigning The
    NUMERO 10 - dicembre 2016 Conversioni interne: Marcus van der Meulen Ridisegnare la chiesa parrocchiale per un riuso adattivo Marcus van der Meulen studied Architecture and Interior Architecture at Leuven Catholic University ( St. Lucas Institute for Architecture, Ghent ) and Monument Preservation at the Institute of Conservation & Restoration. He did courses in Architectural History at Cambridge University. As an Interior Architect he has Interior convertions: been active in several reuse designs and projects in the past years. Redesigning the Village Church for Adaptive Reuse Currently Marcus is director at Square, a platform for adaptive reuse and redesign of religious architecture. At present he focusses on the reuse of post-war churches in the urban landscape. As an Interior Historian he researches ecclesiastical interiors with special interest for the medieval and modernist periods, his book Così come sempre più chiese parrocchiali perdono As more and more village churches loose their original Brass Eagle Lecterns in England: 1470-1520 is due next year. la loro funzione originaria di luogo di culto, il riuso function as a house of worship adaptive reuse is adattivo è una strategia sempre più popolare per la an increasingly popular strategy for preservation of conservazione del patrimonio religioso. Trasformare il religious heritage. Transforming the local house of locale luogo di culto per mettere in scena una nuova worship to stage a new scenography implies a redesign scenografia implica una riprogettazione degli interni. of the interior. Three types of ecclesiastical architecture Tre tipi di architettura ecclesiastica sono riscontrabili in rural Groningen, the Netherlands, have been nelle aree rurali di Groningen, i Paesi Bassi, sono stati redesigned in recent years to house a new functionality.
    [Show full text]
  • Herindelingsadvies Eemsdelta
    Herindelingsadvies Eemsdelta Samenvoeging gemeenten Appingedam-Delfzijl-Loppersum Voorwoord Appingedam, Delfzijl en Loppersum: gezamenlijk één krachtige nieuwe gemeente Eemsdelta Voor u ligt het herindelingsadvies voor de nieuw te vormen gemeente Eemsdelta. Dit document is een bewerking van het herindelingsontwerp dat op 29 november 2018 is vastgesteld door de gemeenteraden van Appingedam, Delfzijl en Loppersum (ADL). Met de vorming van de nieuwe gemeente willen we de belangen van onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners optimaal behartigen. Als nieuwe gemeente acteren we zelfbewust, gaan we uit van onze eigen kracht en willen we financieel gezond zijn en blijven. We voelen ons betrokken bij onze inwoners en zijn ambitieus om de dienstverlening aan onze inwoners goed te organiseren. Nabijheid, overheidsparticipatie en kleinschaligheid zijn belangrijke overlappende waarden van onze drie gemeenten. We willen onze ervaringen op dit terrein met elkaar delen en gezamenlijk een verdere kwaliteitssprong maken. Een gemeente van circa 45.000 inwoners heeft een schaalniveau waarbij we overheidsnabijheid, burgerparticipatie, dorps- en kernenbeleid op een goede wijze en met een menselijke maat kunnen vormgeven. Als nieuwe gemeente van deze omvang zullen we in staat zijn meer taken zelfstandig uit te voeren en wordt een aanzienlijk deel van de huidige samenwerkingsverbanden (gemeenschappelijke regelingen) overbodig. Dat vergroot de slagkracht in de samenwerking. Een nieuwe gemeente op het schaalniveau van de huidige ADL-regio stelt ons in staat ons krachtiger te positioneren ten opzichte van de vraagstukken waar we in onze regio voor staan. Als nieuwe gemeente zullen we ons sterk maken voor de belangen van onze inwoners die de nadelige consequenties ondervinden van de aardbevingen als gevolg van de gaswinning.
    [Show full text]
  • De Archieven in Groningen
    De archieven in Groningen DE ARCHIEVEN IN GRONINGEN Omslag: brief van burgemeesters en raad van de stad Groningen aan de inge- zetenen van Drenthe met verzoek te helpen bij het wegbreken van de dwang- burcht die op bevel van Alva door Caspar de Robles was opgeworpen vóór de Herepoort te Groningen, 2 maart 1577 (Rijksarchief in Groningen, familie- archief Lewe, nr. 36 d). OVERZICHTEN VAN DE ARCHIEVEN EN VERZAMELINGEN IN DE OPENBARE ARCHIEFBEWAARPLAATSEN IN NEDERLAND uitgegeven onder auspiciën van de Vereniging van Archivarissen in Nederland redactie: L.M.Th.L. Hustinx F.C.J. Ketelaar H.J.H.A.G. Metselaars J.J. Temminck H. Uil DEEL V DE ARCHIEVEN IN GRONINGEN DE ARCHIEVEN IN GRONINGEN redactie: J.F.J. van den Broek O.A.M.W. Hartong A.L. Hempenius J. Meinema Samsom Uitgeverij bv, Alphen aan den Rijn, 1980. Dit overzicht is bijgewerkt tot 31 mei 1979. Voor deze uit gave werd financiële steun verleend door het Ministerie van Cultuur, Recrea- tie en MaatschappelijkPP J Werk. Copyright © 1980 Samsom Uitgeverij,g J The Netherlands. All rightsg reserved. No partp of this publicationP mayY be reproduced,P stored in a retrieval sY stem or transmitted, in anyY form or byany Ymeans, electronic, mechanical,photocopy-P ingg,^ g or otherwise,^ without the priorP permissionP of Samsom Uitgeverij. ISBN 90 14 02925 X INHOUD Kaarten: archiefbewaarplaatsen van de gemeenten en water- schappen 10 Inleiding 12 0 Algemeen 12 1 Archieven 12 1.1 Archieven en verzamelingen 12 1.2 Taak van de archivaris 12 1.3 Openbaarheid 13 2 Archiefvormende instellingen 13 2.1.1
    [Show full text]
  • Scarica Scarica
    Enti Promotori / Promoters Promotori DA - Dipartimento di Architettura dell’Università di Bologna Luigi Bartolomei, Arcidiocesi di Bologna Maria Beatrice Bettazzi, Gruppo di Ricerca Sacro e Architettura FTER - Facoltà Teologica dell’Emilia-Romagna Centro Studi Cherubino Ghirardacci Comitato Scientifico / Scientific Committee: Gino Malacarne DA – Dip. Di Architettura, Unibo (Università di Bologna) Con il Patrocinio di / Patronages Luigi Bartolomei DA – Dip. di Architettura, Unibo Ministero dei Beni e delle Attività Culturali e del Turismo, Giovanni Mochi DA – Dipartimento di Architettura, Unibo Segretariato Regionale per l’Emilia-Romagna Irene Graziani DAV – Dipartimento Arti Visive, Unibo Ufficio Beni Culturali Ecclesiastici della Conferenza Episcopale Francesca Sbardella Dip. Di Storia, Culture e Civiltà, Unibo Italiana Elisabetta Marchetti DBC – Dip. Beni Culturali, Unibo IBC- Istituto per i Beni Artistici Culturali e Naturali dell’Emilia- Fiorella Dallari Dip. Di Scienze per la Qualità della Vita, Unibo Romagna Domenico Cerami Coordinatore Scientifico Centro Studi Storici Abbazia di APT - servizi Emilia-Romagna Monteveglio Dipartimento di Beni Culturali dell’Università di Bologna Piero Orlandi Responsabile(2004-2015) del Servizio Beni Architettonici IBC – Dies Domini - Centro Studi sull’Architettura Sacra e le città della Istituto per i beni artistici culturali e naturali dell’Emilia-Romagna Fondazione Cardinale Giacomo Lercaro Stefano Pezzoli Già IBC – Istituto per i beni artistici culturali e naturali Ordine degli Architetti della Provincia di Bologna dell’Emilia-Romagna Carla Bartolozzi DAD – Dip. di Architettura e Design, Politecnico di Torino Con il supporto di / Sponsors Andrea Longhi DIST – Dip. Interateneo di Scienze, Progetto e Politiche del Unicredit Territorio, Politecnico di Torino Leonardo Srl Julio Bermudez School of Architecture and Planning, The Catholic University Progetto Arte Poli Srl of America Ocsaservice (supporto tecnico) Esteban Fernández-Cobián Escuela Técnica Superior de Arquitectura - Universidade da Coruña (Spagna) Michael J.
    [Show full text]
  • Interior Conversions: Redesigning The
    NUMERO 11 - maggio 2017 Marcus van der Meulen Conversioni interne: He studied Architecture and Interior Architecture at Leuven Catholic Ridisegnare la chiesa parrocchiale per un riuso adattivo University ( St. Lucas Institute for Architecture, Ghent ) and Monument Preservation at the Institute of Conservation & Restoration. He did courses in Architectural History at Cambridge University. As an Interior Architect he has been active in several reuse designs and Interior conversions: projects in the past years. Currently Marcus is director at Square, a platform for adaptive reuse and redesign of religious architecture. At Redesigning the Village Church for Adaptive Reuse present he focusses on the reuse of post-war churches in the urban landscape. As an Interior Historian he researches ecclesiastical interiors with special interest for the medieval and modernist periods, his book Brass Eagle Lecterns in England: 1470-1520 is due next year. Così come sempre più chiese parrocchiali perdono la loro As more and more village churches loose their original funzione originaria di luogo di culto, il riuso adattivo è function as a house of worship adaptive reuse is an una strategia sempre più popolare per la conservazione increasingly popular strategy for preservation of religious del patrimonio religioso. Trasformare il locale luogo di heritage. Transforming the local house of worship to stage culto per mettere in scena una nuova scenografia implica a new scenography implies a redesign of the interior. Three una riprogettazione degli interni. Tre tipi di architettura types of ecclesiastical architecture in rural Groningen, ecclesiastica sono riscontrabili nelle aree rurali di Groningen, the Netherlands, have been redesigned in recent years to i Paesi Bassi, sono stati ridisegnati negli ultimi anni per house a new functionality.
    [Show full text]
  • Holland Brochure - English Final with Bleed 032905.Indd 1 29/03/2005 3:04:15 PM When Field Marshal Montgomery Declared, “We
    The Canadians and the Liberation of the Netherlands April-May 1945 Holten Canadian War Cemetery from the air. The Canadian Battlefi elds Foundation Holland brochure - english final with bleed 032905.indd 1 29/03/2005 3:04:15 PM When Field Marshal Montgomery declared, “we have won the battle of the Rhine,” on 28 March 1945 Northern Holland Emden it was fi nally possible to begin the liberation of those 23 March to 22 April 1945 Delfzijl provinces of the Netherlands still under Nazi occupation. Leer Groningen Montgomery gave this task to First Canadian Army Leeuwarden which was to open a supply route through Arnhem before clearing “Northeast” and “West Holland.” Within Ems nd 3rd Cdn Inf Div the Canadian Army 2 Canadian Corps was responsible Küsten Canal for Northeast Holland while 1st Canadian Corps, just arrived from Italy, was to advance to the west. Britain’s 49th (West Riding) Division, which had been preparing for the river crossing at Arnhem, continued to serve with 2nd Cdn Inf Div First Canadian Army throughout April and May. Meppen If the story of Canadian operations in April 1st Pol Armd Div contains no great decisive battles, it includes a potent Ijssel mix of both triumph and tragedy. Canadian and Dutch Zwolle Ijsselmeer memories of April are usually recollections of that “sweetest of springs,” the spring of liberation. Canadian Ems Almelo soldiers found themselves engulfed by a joyous Holten population which knew, all too well, what the war had Deventer Apeldoorn Canal been fought for, and they showered their liberators with Apeldoorn Twente Canal kisses and fl owers and love.
    [Show full text]
  • Eemsdelta Cultuurhistorische Biografie Woord Vooraf
    Eemsdelta Cultuurhistorische biografie Woord vooraf ........................................ 4 Pioniersgeest ......................................... 38 Eemsdelta ................................................. 7 Spijk – Wierde ......................................... 40 Water ...................................................... 7 Appingedam – Damsterdiep met pakhuizen Gemeenschappelijk erfgoed ....................... 11 en hangende keukens ............................. 42 Musea .................................................... 13 Appingedam – Synagoge ......................... 44 Wirdum – Steenfabriek en ‘tichelborg’ Rusthoven ............................................. 46 Wad & Water ....................................... 14 Oterdum – Dijk en grafstenen ..................... 48 Westeremden – Wierde en Fivel ................. 16 Tjamsweer – Ekenstein en Damsterdiep ........ 18 Termunten – Ursuskerk, Eems en Dollard ....... 20 Macht & Pracht ..................................... 50 Punt van Reide ......................................... 22 Zeerijp – Jacobuskerk ................................ 52 Termunterzijl – Boog van Ziel ...................... 24 Appingedam – Raadhuis ............................ 54 Krewerd – Het orgel van de Mariakerk ........ 56 Stedum – Grafmonument Adriaan Clant Grensland ............................................. 26 en borgplaats Nittersum ......................... 58 Appingedam – Steenhuis aan de Dijkstraat ... 28 Groninger Amsterdamse School .................. 60 Middelstum – Borgterrein Ewsum
    [Show full text]
  • Buizenzone Eemsdelta
    Milieu Effect Rapport - hoofdrapport Buizenzone Eemsdelta MER Buizenzone Eemsdelta Definitief Stichting UFO-BED Paterswoldseweg 810 9728 BM GRONINGEN Grontmij Nederland B.V. Assen, 12 september 2011 293705, revisie 01 Inhoudsopgave 1 Inleiding......................................................................................................................... 6 1.1 Algemeen...................................................................................................................... 6 1.2 Plicht tot uitvoeren milieueffectrapportage.................................................................... 7 1.3 Inhoud en proces milieueffectrapportage ..................................................................... 9 1.4 Landbouw Effect Rapportage en MKBA ..................................................................... 10 1.5 Leeswijzer ................................................................................................................... 11 2 Achtergronden, doelstelling, beleidskader en besluitvorming .................................... 12 2.1 Inleiding....................................................................................................................... 12 2.2 Achtergronden ............................................................................................................ 12 2.3 Doelstellingen ............................................................................................................. 13 2.4 Beleidskader en relevante wetgeving ........................................................................
    [Show full text]
  • Download the Magazine
    EN EXPLORE GRONINGEN CITY AND PROVINCE off the beaten track U C L D I N N I G ! 3 S E B T E A U U O 3 T R I F L U UP TO REGIONAL RURAL THE DYKE PRODUCE IDYLL launch into space here producers in the countryside the Ommeland 35⁰ 12’ 56” N 6⁰ 48’ 34” E 2 INDEX GRONINGEN, Map of the province A WELL-KEPT 78 Regional produce 10 Producers in the countryside SECRET FOR The Explorers; townspeople on MANY the Hogeland 84 � Oosterhouw Proudly produced � Enne Jans Heerd in Groningen The city and province of Groningen have Pure, ethical and sustainable so much to offer - from the boundless energy of museums, festivals and shops, 22 The countryside to the peace and quiet of almshouses and 86 gardens behind gates. This is where you as a stage Hongerige Wolf Explore can venture out on the seabed on foot, or the borgen enter the impregnable Bourtange fortress. Estate houses Let us take you on an exploratory 34 expedition that includes places of Off the A round trip interest, various routes and detours to beaten track through Groningen; take in city highlights and great places In and around the city > A church tour p.18 out of the centre. Visit beautiful villages > Along the Reitdiep p.54 near the city. All of these are places to > Through the Veenkoloniën find silence and tranquillity, let go of 42 peat district p.70 old ideas and allow new ones in. And Westerwolde let’s not forget the Groningen special region producers, who proudly create their Drenthe countryside that Coordinates merchandise with plenty of love for ended up in Groningen Five iconic places in Groningen.
    [Show full text]