WYŻSZA SZKOtA PEDAGOGICZNA IM KOMISU EDUKACJI NARODOWEJ W KRAKOWIE

PRACE MONOGRAFICZNE WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W KRAKOWIE ÉTUDES MONOGRAPHIQUES DE L’ÉCOLE NORMALE SUPÉRIEURE A CRACOVEE

Jerzy Jarowiecki

KATALOG KRAKOWSKIEJ PRASY KONSPIRACYJNEJ

1939 — 1945

WYDAWNICTWO NAUKOWE WSP KRAKOW Ш 8

Jerzy Jarowiecki

KATALOG KRAKOWSKIEJ PRASY KONSPIRACYJNEJ 1939 — 1945 PRACE MONOGRAFICZNE WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W KRAKOWIE Tom XXVIII ÉTUDES MONOGRAPHIQUES DE L’ÉCOLE NORMALE SUPÉRIEURE A CRACOVIE

Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej JERZY JAROWI ECKI

KATALOG KRAKOWSKIEJ PRASY KONSPIRACYJNEJ 1939— 1945

Kraków 1978 Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej PRACA ZOSTAŁA WYKONANA W INSTYTUCIE FILOLOGII POLSKIEJ WSP, ZAKŁADZIE BIBLIOTEKOZNAWSTWA* ORAZ W SEKCJI BADAŃ NAD LITE­ RATURA KRAJOWĄ LAT 1939 — 1945 KOMISJI HISTORYCZNOLITERACKIEJ POLSKIEJ AKADEMII NAUK ODDZ. W KRAKOWIE

Recenzenci:

Prof, dr hab. AUNA SŁOMKOWSKA Doc. dr hab. JERZY MYŚUŃSKI

Indeks opracowała EWA JAROWIECKA

KOMITET REDAKCYJNY

HENRYK LACH (przewodniczący)

JANINA DŁUGOSZOWI BOLESŁAW FARON, JERZY JAROWIECKI, JUUUSZ JASIEŃSKI, ZOFIA KRYGOWSKA, JÓZEF MUSIELAK, EWA SŁAWĘCKA, JAN SZMYD, TADEUSZ ZIĘTARA (członkowie)

KAZIMIERZ AUGUSTYNEK (sekretarz)

JAN BUDA (sekretarz techniczny)

BARBARA KIEDRZYCKA-SZATKO (redaktor Wydawnictwa)

MIECZYSŁAWA KOSIŃSKA (projekt okładki)

WYDAWNICTWO NAUKOWE WSP KRAKÓW, UL KARMELICKA 41 Nakł. 600 egz. Ark. wyd. 9,02. Zam. 628-78. E-10-1463. Cena zł 23.— PRASA PODZIEMNA W KRAKOWIE W LATACH OKUPACJI HITLEROWSKIEJ

Stan badań nad okresem okupacji hitlerowskiej w Polsce — mimo iż obfituje w coraz cenniejsze publikacje — w dalszym ciągu nie stwarza możliwości ujęcia całokształtu życia kulturalnego, literackiego w pod­ ziemiu, w tym także problematyki związanej z prasą konspiracyjną. Opra­ cowano już co prawda podstawowe katalogi pism podziemnych* 1, podjęto próby wyodrębnienia i oddzielnego omówienia zespołu pism związanych z działalnością ugrupowań i partii politycznych takich, jak Polska Partia Robotnicza2, Stronnictwo Ludowe3, obserwujemy też udane inicjatywy odnotowania i opracowania pism podziemnych w poszczególnych regionach kraju (Lubelskie, Krakowskie, Ziemia Kielecka)4, ale w dalszym ciągu otwarta pozostaje sprawa ogólnej liczby tytułów prasy wydawanej przez

1 Centralny katalog prasy konspiracyjnej 1939— 1945, oprać. L. Dobroszyc- ki przy współudziale W. Kiedrzyńskiej pod kier. nauk. S. Płoskiego, War­ szawa 1962. 1 A. Przygoński, Prasa konspiracyjna PPR. Zarys, katalog, życiorysy, War­ szawa 1966; Publicystyka konspiracyjna PPR. 1942—1945. Wybór artykułów, t. 1—3, wstęp i red. A. Przygoński, Warszawa 1961— 1967. 8 B. Gołka, Prasa konspiracyjna „Rocha” 1939— 1945, Warszawa 1960; tenże, Prasa konspiracyjna ruchu ludowego, Warszawa 1975; J. Nowak, Indeks prasy konspiracyjnej ruchu ludowego, [w:] Materiały źródłowe do historii ruchu ludowe­ go, Warszawa 1966, t. 4, s. 561—581; C. W y cech, Konspiracyjna prasa ludowa na tle podziemnej prasy polskiej, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, 1971, nr 13, s. 202—231. * Z. J. Hirsz, Lubelska prasa konspiracyjna 1939— 1944, Lublin 1968; Prasa konspiracyjna Kielecczyzny 1939— 1945, opr. A. Oborny, E. Erber, J. Kuczyński, T. Maszczyński, EL Postoła, Kielce 1973; J. Jarowiecki, O konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939— 1944, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny W SP w Krakowie”, Kraków 1971, z. 36, s. 273—291, Prace Historycznoliterackie, t 5; tenże, Prasa podziemna TV krakowskiego obwodu PPR, „Zeszyty Naukowe U J”, t. 304, Kraków 1972, s. 153— 165, Prace Historyczne, z. 39; tenże, Prasa podziemna w latach 1939— 1945. Studia i szkic г, Kraków 1975; J. Kucia, Kra­ kowska prasa konspiracyjna 1939— 1945, „Zeszyty Prasoznawcze”, 1969, nr 2, s. 41— —52; tenże, Krakowski ośrodek konspiracyjnej działalności wydawniczej (1939— — 1945, [w:] Z lat wojny i okupacji 1939— 1945, Warszawa 1970, t. 2, s. 159— 182. polski ruch oporu, miejsc jej wydawania, zespołów redakcyjnych, techni­ ki wydawniczej, a także problematyki. Poważne trudności wynikają prze­ de wszystkim z uwagi na szczątkowy charakter zachowanych jej frag­ mentów, duże rozproszenie tych fragmentów po zbiorach instytucji urzę­ dowych czy państwowych lub w kolekcjach osób prywatnych, co czyni je prawie niedostępnymi. Wśród skromnej ilości prac poświęconych polskiemu czasopiśmiennic­ twu konspiracyjnemu szczególnie uderza brak opracowań dotyczących tajnej prasy regionalnej, by nie użyć określenia „prowincjonalnej” , w przeciwieństwie do prasy „centralnej”, ukazującej się w Warszawie. Ilość prac poświęcona tajnemu czasopiśmiennictwu w Krakowie jest przykła­ dem stosunkowo ubogiego stanu wiedzy i badań w zakresie tajnej prasy regionalnej, a przecież można sformułować pogląd, że Kraków w okresie okupacji był drugim po Warszawie ośrodkiem konspiracyjnego ruchu wydawniczego. Stąd też narodził się zamysł badawczy ukazania miejsca Krakowa ja­ ko drugiego centrum wydawniczego podziemnej prasy, która powielona i drukowana w tym mieście swoim zasięgiem ogarniała również liczne miejscowości poza granicami administracyjnymi utworzonego przez oku­ panta dystryktu krakowskiego. Kraków w okresie okupacji był siedzibą okręgowych kierownictw różnych organizacji i stronnictw politycznych, które pod bokiem hitlerowskich rządów stały się organizatorami dzia­ łalności konspiracyjnej, ruchu oporu, prowadząc szeroko rozwiniętą akcję propagandową za pośrednictwem ulotnych druków, prasy podziemnej i różnych wydawnictw. Warto przypomnieć, że dotąd uwagę badaczy przyciągały przede wszystkim problemy związane z działalnością konspiracyjną, rozwojem podziemnego życia kulturalnego i wydawniczego w środowisku Warsza­ wy, gdyż w Warszawie życie to — wbrew niszczycielskiej polityce hitle­ rowskiej wobec kultury polskiej — rozwijało się najpełniej. Tu np. wy­ chodziła przeważająca liczba pism podziemnych, stąd rozsyłano wyda­ wane w konspiracji „gazetki” i inne materiały do wszystkich głównych miejscowości kraju. Podobnie rzecz przedstawiała się w Krakowie, który rozporządzeniem Hansa Franka z dnia 26 października 1939 r. wyznaczony został na sie­ dzibę „rządu” Generalnego Gubernatorstwa. Nadanie miastu rangi „sto­ licy” hitlerowskiej prowincji stało się główną przyczyną poważnej dys­ proporcji pomiędzy aktywnością życia konspiracyjnego Warszawy, a ak­ tywnością konspiracyjną Krakowa. Po zajęciu Krakowa (6 września 1939 r.) hitlerowcy przystąpili do realizacji z góry założonego programu zniemczenia miasta; Kraków miał stać się wzorowym miastem niemieckim na terenie „Nebenlandu” . W związku z tym okupant z całą bezwzględnością przystąpił do nadawania miastu charakteru niemieckiego, co pociągnęło za sobą dotkliwe następ­ stwa w postaci wyniszczenia polskiej inteligencji, zagłady życia nauko­ wego i kulturalnego, składu narodowościowego ludności; jego zarządze­ nia i posunięcia ograniczały w znacznym stopniu działalność konspira­ cyjną. Przeznaczenie Krakowa na siedzibę centralnych władz hitlerowskich Generalnego Gubernatorstwa spowodowało utworzenie w Krakowie du­ żej ilości niemieckich urzędów, do których sprowadzono z terenów Nie­ miec tysiące urzędników, a jednocześnie dla ich bezpieczeństwa skon­ centrowano w mieście znaczną liczbę policji i wojska, szczególnie zaś rozbudowano siatkę konfidentów gestapo. Łączna ilość Niemców sięgała 60 tysięcy osób. Jednocześnie rozpoczęto masową akcję wywozu ludności na przymusowe roboty w głąb Rzeszy; powszechne były tzw. „łapanki” na ulicach miast, nakładanie na poszczególne instytucje i zakłady pracy obowiązku wyznaczenia określonych grup ludzi na wyjazd. W samym mieście w 1941 r., w pierwszych miesiącach prowadzono akcję masowych przesiedleń. Do dzielnic śródmieścia, do najnowocześniejszych mieszkań wprowadzano napływową ludność niemiecką, usuwając dotychczasowych mieszkańców do pożydowskich domów na Kazimierzu, z których po­ przednich właścicieli umieszczono w dzielnicy żydowskiej na Podgórzu (ostateczne zamknięcie ghetta nastąpiło 20 III £941 r.). Niemcy podjęli szereg akcji eksterminacyjnych wobec ludności Kra­ kowa, wyrażających się m. in. w masowych aresztowaniach i zsyłkach do obozów koncentracyjnych; w czerwcu 1940 r. wysłano pierwszy trans­ port więźniów do Oświęcimia. Szczególnym objawem terroru hitlerowskiego w Krakowie było ude­ rzenie w polską inteligencję oraz likwidacja oświaty i życia naukowego. W dniu 6 listopada 1939 r. podstępnie aresztowano 183 pracowników nauki, profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej (Sonderaktion Krakau), zaś trzy dni później, 9 i 10 listopada, została przeprowadzona „Zweite Sonderaktion Krakau”, w wyniku której aresz­ towano kilkudziesięciu profesorów szkół średnich, sędziów, a nawet ucz­ niów. Poważne straty poniosła inteligencja krakowska w czasie przepro­ wadzonej w końcu 1940 r. tzw. Akcji AB („Ausserordentliche Berfrie- dunsaktion”), tj. masowego wywożenia Polaków do obozów koncentra­ cyjnych. Uderzając w inteligencję chciał okupant pozbawić społeczeństwo nie tylko kulturalnych i twórczych ośrodków, ale przede wszystkim sił kierowniczych wielu dziedzin życia polskiego w mieście. „Te warstwy kierownicze w Polsce, których istnienie już stwierdziliśmy, należy zlik­ widować, te zaś, które urosną, musimy wyszukać i w odpowiednim czasie znów usunąć” — głosił wielkorządca G G Hans Frank na spotkaniu z przedstawicielami policji 30 maja 1940 r. Kolejne ciosy krakowskiemu środowisku naukowemu i kulturalnemu zadawano systematycznie: 16 kwietnia 1942 r. w kawiarni plastyków aresztowano 198 osób, z których większość rozstrzelano w obozie kon­ centracyjnym w Oświęcimiu; o masowych aresztowaniach inteligencji z końcem 1942 r. pisała prasa podziemna, straty wśród twórców kultury i nauki przyniosła tzw. „czarna niedziela” w 1944 r. Nie sposób w niniejszym szkicu dokonać rejestru wszystkich faktów związanych ze stratami polskiej kultury, nauki. Przypomina się je tylko dlatego, by wskazać na zasadniczo różne warunki działalności konspira­ cyjnej i wydawniczej w okresie okupacji w Krakowie i Warszawie. Prasa konspiracyjna wydawana w latach 1939— 1945 jest dziś szcze­ gólnym dokumentem nieugiętej walki narodu o swoje istnienie, stanowi dowód żywotności narodu i nie zahamowanego rozwoju życia kultural­ nego i literackiego. Na kartach konspiracyjnych gazetek wycisnęły ślady nie tylko czcionki ręcznych, prymitywnych drukarń, ale przede wszyst­ kim pozostał na nich ślad specyficznego klimatu okupacyjnych warun­ ków życia i walki przeciw hitlerowskiemu ciemiężcy. Wzruszenie ogarnia, gdy badacz bierze dzisiaj do ręki pożółkłe już kartki zadrukowane ciasno drobnymi często nieczytelnimi już literami; zwraca uwagę ich mały format, niewielka objętość, która zmuszała anonimowych autorów artyku­ łów i redaktorów do ogromnej zwięzłości w wyrażaniu myśli, przekazy­ waniu informacji i komentarzy, do maksymalnej oszczędności słowa. Mimo że artykuły i notatki najczęściej nie przekraczały 1— 2 stron maszynopisu, treści i idee w nich zawarte wywoływały żywy oddźwięk w społeczeń­ stwie, kształtowały jego postawy, budziły optymizm, chęć walki, nadzieję na zwycięstwo. Prasa podziemna docierała do różnych środowisk, zdobywając czy­ telników nawet tam, gdzie do niedawna słowo drukowane było mało dostępne. Szczególnym powodzeniem poza środowiskami miejskimi cie­ szyła się prasa podziemna na wsi: „Nigdy gazeta nie była tak zachłannie czytana przez polskiego^ chłopa, jak w czasie okupacji, nigdy z takim entuzjazmem nie witano zniszczonych, marnie wydanych, zadrukowa­ nych świstków, wygniecionych gazetek, jak wtedy, gdy za ich czytanie, przechowywanie i kolportaż groziła śmierć lub obóz koncentracyjny” — pisał Kazimierz Banach („Kamil”), były szef sztabu Komendy Głównej Batalionów Chłopskich, współorganizator centralnej prasy ruchu ludo­ wego („Rocha”) i Batalionów Chłopskich5 Powodzenie prasy podziemnej wynikało z faktu, że hitlerowski oku­ pant, zmierzając do wyniszczenia narodu* *, do zdławienia kultury polskiej pozbawił społeczeństwo polskie praw wydawania własnej prasy. W Dzien­ niku Hansa Franka zachowały się charakterystyczne wypowiedzi gene­ ralnego gubernatora, który tuż po powołaniu na to stanowisko nakreślił linię polityki kulturalnej w stosunku do Polaków. W dniu 31 paździer­

• Cyt. za: S. Jagiełło, J. Nowak, W. Pietr uczuk - Kar kiewic zo- w a, Bataliony Chłopskie, Warszawa 1964, s. 60. • Por. T. Kułakowski, Gdyby Hitler zwyciężył, Warszawa I960, s. 22—23. nika 1939 г., na konferencji w Łodzi, niemal w całości poświęconej pro­ blemom kulturalnym, Frank w obecności ministra propagandy Rzeszy Goebbelsa wyraził pogląd, iż cały polski system informacyjny winien być zlikwidowany: „Cała organizacja rozpowszechniania wiadomości musi być zdruzgotana. Polakom nie należy pozostawiać aparatów radiowych, żad-ts^ nej prasy, która wyrażałaby pewne poglądy, lecz tylko informacyjne dzienniki [...] Będzie rzeczą konieczną podawać Polakom pewne wiado­ mości za pomocą wielkich megafonów [...]. W większych miastach i na targach będą ustawione stałe megafony, które w oznaczonym czasie będą podawały wiadomości o sytuacji i rozkazy dla Polaków”7. Pierwsze przejawy tego rodzaju polityki dały o sobie znać kilka dni wcześniej. W Krakowie już 10 października 1939 r. wydano zarządzenie zabraniające słuchania audycji radiowych. 26 października 1939 r., gdy weszły w życie dekrety Hitlera, m. in. o administracji okupowanych te­ renów polskich8, ukazał się po raz ostatni „Ilustrowany Kurier Codzien­ ny” , na łamach którego czytamy znamienny komunikat: „W związku z objęciem rządów przez Generalnego Gubernatora i stosownie do wy­ tworzonych nowych stosunków z dniem dzisiejszym wstrzymuje się wy­ dawanie »Ilustrowanego Kuriera Codziennego«, którego miejsce zastąpi urzędowy dziennik informacyjny »Goniec Krakowski«9. W tym miejscu nie od rzeczy będzie przypomnieć, że w Krakowie w chwili wybuchu wojny wychodziły następujące pisma: „Ilustrowany Kurier Codzienny” wraz z popołudniówką „Tempo Dnia” oraz związane z tym wydawnictwem tygodniki: „Światowid” , „Na szerokim świecie”, „Raz, dwa, trzy...” , „Wróble na dachu” , „As” . Oprócz tych pism w Kra­ kowie ukazywał się tygodnik polityczny, organ P SL „Piast” , klerykalny „Głos Narodu”, „Dzwon Niedzielny” — organ Akcji Katolickiej oraz pismo żydowskie „Nowy Dziennik” . 3 września 1939 r. ukazały się ostat­ nie dzienniki krakowskie, w których pełno było jeszcze optymizmu ćo do losów wojny i wiary w zwycięstwo. Po ogłoszeniu urzędowej ewakuacji miast 5 września powstał pod przewodnictwem metropolity Adama Stefana Sapiehy Komitet Obywa­ telski10, który zdecydował wydawać tylko jedno pismo jako wspólny or­ gan wszystkich polskich redakcji w mieście — „Gazetę Krakowską”. W tym samym dniu w godzinach popołudniowych ukazał się pierwszy i jedyny numer pisma, bowiem w dniu 6 września do miasta wkroczyli

7 H. Frank, Tagebuch, t. 1, k. 21—24. Fragm. cyt. za: S. Piotrowski, Dziennik Hansa Franka, wyd. 2, Warszawa 1957, s. 113, 254, 396. 8 Obwieszczenia Zörnera, Zbiory Muzeum Historycznego m. Krakowa, sygn. 555/IV. Pełne teksty wspomnianych dekretów wraz z komentarzami ogłosił К. M. Pospieszalski, Hitlerowskie prawo okupacyjne w Polsce, cz. 1—2, [w:] Docu­ menta occupationis, Poznań 1952, t. 5— 6, 1958, s. 84—88, 51—54. • „Ilustrowany Kurier Codzienny”, 1939, nr 282. 18 J. Dąbrowski, Rządy niemieckie w Krakowie, [w:] Kraków pod rządami wroga. 1939— 1945, Kraków 1946, s. 8. Niemcy i pismo zostało zawieszone. Większość dziennikarzy opuściła mia­ sto, ogarnięta powszechną paniką. Pozostali nieliczni, którzy pod kie­ runkiem redaktora L. Szczepańskiego zdecydowali wydawać „Dziennik Krakowski” jako organ pracowników koncernu wydawniczego IK C. Ż y­ wot tej gazety był bardzo krótki: łącznie wydano 6 numerów w dniach od 8 do 13 września. Dzień później wznowiono wydawanie „Ilustrowa­ nego Kuriera Codziennego” , kontrolowanego całkowicie przez Niemców, wszyscy bowiem polscy dziennikarze otrzymali zwolnienie z pracy, na­ czelnego zaś redaktora dra Józefa Flacha zastąpili hitlerowcy: Lüdeman Reischer oraz Hans Dürr. Na miejsce zlikwidowanej prasy polskiej okupant powołał do życia hitlerowskie pisma informacyjne wydawane w języku polskim, których „gadzinowy” charakter wyraźnie został określony postępowaniem Emila Gassnera, najpierw referenta prasowego, a następnie szefa prasy w „rzą­ dzie” G G 11. 14 kwietnia 1942 r. na konferencji w sprawach prasowych oświadczył on: „W myśl wskazówek udzielonych mi pierwotnie miałem starać się o to, aby prasa była narzędziem do podawania do wiadomości rozporzą­ dzeń władz niemieckich, ewentualnie jeszcze do ogłaszania komunikatów wojskowych [...]. Następnie zgodnie z polityką Gubernatora Generalnego przeszło się do mówienia Polakom tego, co było konieczne. Stawiano im przed oczami to, co mogło przynajmniej wzmocnić w nich przekonanie, że potęga niemiecka jest niezwyciężona” . Objaśniając zaś szczegółowo środki, jakimi się posługiwał Presseschef der Regierung des Generalgouvernements, Gassner powiedział: „Niemiec­ cy redaktorzy całkowicie kierują prasą polską. Zadaniem ich jest prze­ prowadzenie kontroli. Polacy otrzymują do przetłumaczenia tylko ma­ teriał wskazany przez redaktorów niemieckich. Przetłumaczone artykuły czyta redaktor Niemiec,> mówiący po polsku [...]. W ostatniej instancji pra^e polską kształtuje niemiecki redaktor naczelny, który biegle mówi po polsku” 12. Czołową rolę w niemieckiej akcji propagandowej na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa przypisywano prasie, gdyż Polakom zabro­ niono słuchania radia, co uregulowano specjalnymi zarządzeniami. Tak np. w ślad za zarządzeniami z 10 października 1939 r., zabraniającym słuchania obcych audycji oraz z 15 grudnia o konfiskacie i oddaniu apa­ ratów radiowych, komisarz miejski w Krakowie Ernst Zörner 11 stycznia 1940 r. polecił w terminie do 25 stycznia tegoż roku oddać wszelki sprzęt

11 Szczegóły związane z funkcjonowaniem urzędu prasy i tzw. „Pressechef der Regierung des Generalgouvernements” zawarte są w art. L. Dobroszyckie- g o Założenia i organizacja prasy niemieckiej w języku polskim w tzw. Generalnej Guberni w latach 1939— 1945 w świetle dokumentów, „Rocznik Historii Czasopiś­ miennictwa Polskiego” t. 6, z. 1, s. 245—280. u Dziennik Hansa Franka, s. 118— 119. radiowy i zlikwidować anteny13. Zamiast tego dla mieszkańców podwa­ welskiego grodu zamontowano w najruchliwszych punktach miasta głoś­ niki, przez które nadawano rozmaite rozporządzenia, komunikaty i audy­ cje propagandowe14 *. Wśród pism przeznaczonych dla ludności polskiej ukazywało się za­ ledwie 8 dzienników, spośród których jeden, przeznaczony dla miesz­ kańców Krakowa, nosił tytuł „Goniec Krakowski” (nakład 60 tys. egz.)1$. Ich wydawcą był koncern prasowy „Zeitungsverlag Krakau— Warschau. G.m.b.H”, powołany dekretem H. Franka z dnia 15 XI 1939 powstały na bazie zlikwidowanych majątków polskich wydawnictw prasowych, którego centrala mieściła się w dawnym Pałacu Prasy w Krakowie, przy ul. Wielopole 1. Poza „Gońcem” w 1940 r. zaczęto wydawać najpierw dwutygodnik, a następnie tygodnik „Ilustrowany Kurier Polski” (od 28 II), „7 dni” (od 11 V) oraz pismo pornograficzne „Fala” . Zaczęto też wydawać czasopisma fachowe o niezbyt wysokim poziomie, np. „Siew” , „Ogrodnictwo”, „Rolnik”, „Mały Inwentarz”, „Pszczelarz” (wyd. „Agrar— —Verlag—Ost.D.m. b.H”), „Kolejarz” (wyd. Generaldirektion der Ost- bahn), „Zdrowie i Życie” (wyd. Abteilung Gesundheitswesen), „Ster” , „Zawód i Życie” (wyd. Hauptabteilung Wissenschaft und Unterricht). W sumie na ziemiach polskich, okupowanych przez hitlerowców w la- latach 1939— 1945, ukazywało się niespełna 40 tytułów prasy „gadzino­ wej” w języku polskim, w tym 8 dzienników, 6 tygodników, 2 miesięcz­ niki, około 20 czasopism fachowych. Dla uzyskania pełniejszego obrazu polityki wydawniczej okupanta stan ten można skonfrontować z sytua­ cją na polskim rynku wydawniczym tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej. Ukazywało się wtedy w Polsce około 2500 czasopism w języku polskim, w tym 234 dzienników16 *18. Przeciętnie ukazywało się dziennie po­ nad 2 min. 100 tysięcy egzemplarzy. Jak wspomniano, prasę dla Polaków redagowali i kontrolowali nie­ mieccy redaktorzy oraz kilkanaście osób pochodzenia polskiego, które za­

18 Obwieszczenie F. Zörnera, Zbiory Muzeum Historycznego m. Krakowa, sygn. 562/1V; Rozporządzenie o konfiskacie i oddaniu aparatów radiowych z dnia 15 X II 1939, „Veordnungblat des Generalgouverneurs für die besetzen polnische Gebiete”, 1939, nr 13, s. 225—226. i4 Das Deutsche Generalgouvernement Polen, Kraków 1940, s. 303; D ą.b г о w- ski, op. dt., s. 19. 18 Oprócz „Gońca Krakowskiego” ukazywały się: „Nowy Kurier Warszawski (od 11 X 1939), „Kurier Częstochowski” (od 4 XI 1939), „Nowy Głos Lubelski” (od 20 I 1940), „Dziennik Radomski” (od 1 III 1940), „Kurier Kielecki” (od 1 III 1940), „Gazeta Lwowska” (od 9 VIII 1941), „Nowy Czas” (koniec 1939), „Gospodarka Wy­ żywienia”, „Las i Drewno”, „Rzemiosło”, „Spółdzielca”, „Twórczość Gospodarcza”, „Wzorowa Gospodarka”, „Nowiny—Gazeta Ścienna dla Wsi Polskiej”. 18 Por. W. Chojnacki, Działalność wydawnicza polskiego ruchu oporu 1939— 1945, „Kwartalnik Historyczny”, 1970, z. 3, s. 754—761; W. Władyka, Prasa codzienna w Polsce (1918— 1939). Charakterystyka statystyczna, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, t. 13, z. 2, s. 137— 155. deklarowały gotowość współpracy z Niemcami. Takimi byli np. Feliks Burdecki („Ster”, „Zawód i życie”, „Przełom”), Jan Emil Skiwski („Prze­ łom”), Piotr Paliwoda-Matiolański („Ilustrowany Kurier Polski”), Wło­ dzimierz Długoszewski („Goniec Krakowski”), Tadeusz Staro&tecki („Ku­ rier Częstochowski”) oraz dziennikarze związani z „Nowym Kurierem Warszawskim” (Zygmunt Kawecki, Stanisław Brochwicz, Wiktor Horain, Józef Mazur, Aleksander Schedlin-Czarliński, Józef Sierzputowski). Spo­ łeczeństwo polskie jednak w swej masie dość jednoznacznie oceniło pra­ sę wydawaną przez okupantów, czego wyrazem były wypowiedzi na ła­ mach podzien^yoh pism wydawanych przez polski ruch oporu. W wyda­ wanym przez Tajną Organizację Wojskową piśmie „Sprawy Polskie”, w grudniowym numerze z 1939 r. czytamy znamienną ocenę: „Nędzne szmaty udające czasopisma, nikczemne świstki okupacyjne redagowane przez szuje oddane służbie u wroga, codzienne nagrobne sentencje O j­ czyźnie naszej drukują, w napuszonych enuncjacjach zarozumiałych i głupich urzędników, w bezczelnych ich ogłoszeniach pisanych tak plu­ gawą polszczyzną, że papier je ledwie znieść może. W skąpych wieściach ze świata hymny na cześć potęgi Niemiec, zaś na pohybel wszelkim nie­ przyjaciołom »Trzeciej Rzeszy«, naigrywania nad ich rzekomą nędzą — pieją pismaki wysługujące się za lichy grosz śmiertelnemu wrogowi oj­ czyzny [,..]” 17. Podobną opinię wyrażały inne pisma, a wśród nich popularny w cza­ sie wojny organ SZ P — ZW Z— A K „Biuletyn Informacyjny” , który pisał: „Prasą gadzinową nazywamy czasopisma — gady, zdradliwie oblekające się w skórę polskiej mowy, aby jadem swej treści zatruwać organizm polskiego narodu. Mowa drukowana tych pism jest polska, a mózg i ręką nimi kierujące — niemieckie” . Na tk przedstawionej sytuacji staje się w pełni zrozumiała doniosła rola prasy konspiracyjifej. Jej powstanie stało się koniecznością histo­ ryczną. Stanowiła ona bowiem nie tylko źródło rzetelnej, pełnej informa­ cji o wydarzeniach politycznych, o sytuacji na frontach, lecz także w okre­ ślony sposób wpływała na kształtowanie postawy społeczeństwa wobec okupanta. Na miejsce więc rozbitej i zlikwidowanej przez hitlerowców prasy już w pierwszych tygodniach okupacji zaczęły się ukazywać pisma konspiracyjne, których liczba stale się powiększała. Proces ten był mię­ dzy innymi wynikiem powstawania licznych tajnych organizacji wojsko­ wych, grup politycznych, które za cel stawiały walkę z wrogiem. W rozwijającej się żywiołowo konspiracji krakowskiej — podobnie jak w całym okupowanym kraju — zarysowały się dwa nurty. Jeden, związany z działalnością rządu emigracyjnego, reprezentowały organi­ zacje wojskowe i polityczne, będące kontynuacją istniejących przed woj­ ną stronnictw politycznych (narodowcy, prawicowi socjaliści, ludowcy),

*T Prota gadzinowa, „Sprawy Polskie”, 1989, nr 1, s. 9 (z dnia 24 ХП). które stały na gruncie ustroju burżuazyjnego, operując hasłami solida­ ryzmu narodowego i stale rozbudowywaną teorią „dwóch wrogów” . Dru­ gi tworzyli komuniści, radykalni ludowcy, lewicowi socjaliści oraz przed­ stawiciele radykalnie nastawionej inteligencji, krytycznej wobec sanacji i ludzi odpowiedzialnych za klęskę wrześniową. Prawicowy nurt miał początkowo stosunkowo korzystne warunki roz­ woju, gdyż występując w imieniu rządu londyńskiego i głosząc hasła nie­ podległościowe przy pozorach apolityczności i ponadpartyjności armii podziemnej, miał ułatwiony dostęp do wielu warstw społeczeństwa, a szczególnie do młodzieży. Wśród organizacji wojskowych najpoważniejszą mię odgrywała Służba Zwycięstwu Polsce (SZP), na bazie której w stycz­ niu 1940 r. powstał Związek Walki Zbrojnej (ZW Z)18. Jego działalność w Krakowie poprzedziły poczynania konspiracyjnej Organizacji Orła Bia­ łego (OOB), Związku Orła Białego (ZOB) oraz Tajnej Organizacji Woj­ skowej (TOW), które powstały na przełomie września i listopada 1939 r. Z innych grup konspiracyjnych, założonych przez byłych oficerów w tym samym czasie w Krakowie, wymienić należy Organizację Wojsko­ wą Krakowa, Polską Organizację Wojskową19 czy też grupę bojową „Si­ lesia”, w skład której wchodzili nauczyciele Krakowa i Śląska, a także byli powstańcy śląscy. Krakowskie podziemie polityczne miało jeszcze bardziej skompliko­ wany charakter. Jesienią 1939 r. zaczęły działać grupy socjalistów * zwią­ zanych z dawną PPS, które w 1940 r. stworzyły konspiracyjną organiza­ cję pod nazwą Ruch Mas Pracujących Miast i Wsi — Wolność, Równość, Niepodległość. W listopadzie 1939 r. powołano do życia konspiracyjny Okręgowy Komitet Robotniczy PPS (Zygmunt Żuławski, Mieczysław Bo­ browski, Józef Cyrankiewicz, Stefan Rzeźnik, Marian Bomba, Zygmunt Bocian, Antoni Pajdak, Stanisław Cekiera, Adam Rysiewicz). W końcu października 1939 r. utworzony został konspiracyjny ośrodek partii opo­ zycji przedwojennej zwany Krakowskim Komitetem lub Krakowskim Porozumieniem Międzypartyjnym (PPS — Zygmunt Żuławski i Józef Cyrankiewicz; SL — Zygmunt Lasocki, Stanisław Mierzwa: SN — Sta­ nisław Rymar, Tadeusz Surzycki; SP — Władysław Tempka, Karol Ho- leksa), przekształcony w maju 1940 r. w Okręgowy Komitet Porozumie­ wawczy. W początku grudnia ukształtowało się konspiracyjne Okręgo­ we Kierownictwo Stronnictwa Ludowego „Las” (Władysław Kiernik, Zygmunt Lasocki, Mieczysław Kabat, Józef Migała, Józef Marcinkowski, Stanisław Mierzwa, Jan Witaszek). W tym miesiącu grono komunistów,

« Polskie Süÿ Zbrojne w drugiej wojnie światowej, Londyn 1950— 1962, t. 3: Armia Krajowa, s. 102. Zob. nadto: T. Rawski, Z. Stąpor, J. Zamojski, Wojna wyzwoleńcza w latach 1939— 1945, Warszawa 1966, s. 213—223. “ Por. S. Dąbrowa-Kostka, W okupowanym Krakowie, 6 IX 1939— 181 1945, Warszawa 1972, s. 22— 26; T. Wroński, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 24-66. radykalnych ludowców i lewicowych demokratów stworzyło antyfaszy­ stowską organizację podziemną (Mieczysław Lewiński, Pelagia Lewińska, Ignacy Fik, Helena Fikowa, Tadeusz Pile). Każda z tych organizacji czy grup starała się posiadać własne pismo dla szerzenia swojego programu lub też pismo o charakterze informacyj­ nym (biuletyn), które nieraz było jedynym dowodem działalności grupy20. Nie brakowało też inicjatyw indywidualnych. Prasa konspiracyjna, po­ czątkowo wydawana w stosunkowo niewielkich nakładach i przy pomocy prymitywnych środków technicznych, z biegiem czasu, w miarę narasta­ nia ruchu Oporu, a także wzrostu sporów politycznych i ideowych w ło­ nie samego społeczeństwa polskiego, objęła prawie wszystkie dziedziny życia społecznego, zjednała do współpracy najlepszych publicystów, po­ lityków i literatów. Powstawać zaczęły liczne pisma specjalistyczne. Obok dużej ilości pism o charakterze informacyjnym (biuletyny, dzienniki), informacyjno-programowym i teoretyczno-programowym ukazywały się czasopisma specjalistyczne: społeczno-kulturalne, literackie, satyryczne, gospodarcze, wojskowe, harcerskie. Ponadto ukazywała się prasa kon­ spiracyjna w języku niemieckim o charakterze dywersyjnym. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że Kraków należał do najaktyw­ niejszych — obok Warszawy — ośrodków antyhitlerowskiej dywersji, którą od kwietnia 1941 r. do kwietnia 1944 r. kierowała wyspecjalizowa­ na komórka Komendy Głównej A K pod nazwą „N” („Niemcy”). Po­ czątkowo była ona referatem w BIP, a od października 1941 r. stała się Samodzielnym Pod wydziałem z własną strukturą organizacyjną i agen­ dami w terenie, w tym i w Krakowie. Celem akcji „N” było prowadze­ nie szerokiej działalności dywersyjno-propagandowej wśród niemieckiej administracji i ludności pochodzenia niemieckiego na terenach General­ nego Gubernatorstwa, a także wśród żołnierzy Wehrmachtu, mającej wy­ wołać stany niepokoju i depresji oraz przekonanie o istnieniu niemiec­ kiego г ' tyhitlerowskiego ruchu oporu. Działalność ta stanowiła ważny odcinek wojny psychologicznej. W wojnie tej szczególną rolę odgrywała akcja wydawnicza: odezwy, nalepki, rysunki, listy, a przede wszystkim prasa wydawana w języku niemieckim przez polskie podziemie, przez podziemia akowskie oraz organizacje związane i niezwiązane z Delega­ turą Rządu. Rezultatem tej działalności były pisma: „Der Hammer” (od lipca 1941), który zmienił tytuł na „Der Durchbruch” (od lutego 1942), „Der Soldat” (od września 1941), „Der Frontkämpfer” (1942), „Der Kla­ bautermann” (1942), „Die Ostwache” (od września 1942), „Die Zunkunft— — Przyszłość” (od stycznia 1943). W Krakowie czynne były dwie grupy prowadzące akcję „N” : jedna

*• Por. S. Płoski, Przedmowa do Centralnego katalogu polskiej prasy kon­ spiracyjnej, Warszawa 1062, s. 6; tenże, Wstęp do: B. Gołka, Prasa konspira­ cyjna „Rocha** 1939— 1945, Warszawa 1060, s. 7; Guide of the Polish Press Exhibition 1939— 1949 (Przewodnik po wystawie prasy polskiej), Londyn 1060, s. 3 i 0. skupiona wokół Delegatury, druga związana ze Stronnictwem Demokra­ tycznym. Ta druga grupa wydawała dwa pojedyncze numery czasopism w języku niemieckim: „Germania” (1943), „G .G .— Nachrichten” (1943). W Krakowskiem, w niezwykle aktywnym ośrodku ruchu oporu w No­ wym Targu, wojskowa organizacja podziemna Konfederacja Tatrzańska wydawała wcześniej dywersyjny miesięcznik pt. „Der Freie Deutsche” (VIII 1941— I 1942), redagowany przez Aleksandra Stromengera i Ber­ narda Mroza21. Innym przejawem wydawniczej działalności dywersyjnej było wydanie dwóch numerów lewego „Gońca Krakowskiego”, które wy­ glądem zewnętrznym i techniką druku odpowiadały „gadzinowemu” pi­ smu, wydawanemu przez okupanta hitlerowskiego pod tym samym ty­ tułem. Jeden numer ukazał się z datą 4 lipca 1943 r. jako wydanie nad­ zwyczajne bez numeru i z datą 1 grudnia 1943 r. jako nr 282 (rocznik 5). Była to inicjatywa Kierownictwa Walki Podziemnej, której techniczna realizacja należała do Konspiracyjnych Wojskowych Zakładów Wydaw­ niczych AK w Kosocicach i drukarni Edwarda Jantona w Wieliczce22. Ustalając rejestr pism konspiracyjnych różnych ugrupowań wojsko­ wych, politycznych lub wydawanych z inicjatyw indywidualnych w Kra­ kowie, daleko wychodzi się poza ustalenia zawarte w Centralnym kata­ logu prasy konspiracyjnejNa odnotowane w щ т 1123 tytuły pism kon­ spiracyjnych w 584 wypadkach jako miejsce wydania ustalono Warszawę i województwo warszawskie23, a tylko w 155 Kraków i województwo kra­ kowskie (Kraków — 96). W późniejszych publikacjach liczba pism wyda­ wanych w samym Krakowie stale ulegała zwiększeniu24. Na podstawie *** 81 O akcji „N” por. m. in. Akcja „N”. Wspomnienia, pod red. H. Auderskiej i Z. Ziółka, przedm. S. Okęcki, Warszawa 1972; W. Góra, S. Okęć к i, Walczyli 0 nowe Niemcy, Warszawa 1971; A. S.tromenger, Człowiek z zakalcem, War­ szawa 1970; S. Leczy kiewicz. Konfederacja Tatrzańska, Warszawa 1969; Z. Ziółek, Dywersja antyhitlerowska wśród Niemców, „Za wolność i Lud”, 1957, nr 3— 4; Z dziejów polskiego ruchu oporu. Akcja ,JT”, „Prawo i Życie”, 1966, nr 20 1 22; Polska dywersja wśród Niemców, „Życie i Myśl”, 1966, nr 4; Byłem redakto­ rem „Der Soldat”, „Kultura”, 1968, nr 43. 88 Szerzej o tym zob. J. Sawajner, W podziemiach tajnej drukarni, Kra­ ków 1947; S. Ziemba, Wspomnienia wojenne. Lewe wydanie „Gońca Krakow­ skiego’', „Życie Literackie”, 1961, nr 29; tenże, O krakowskich drukarzach, „Ży­ cie Literackie”, 1961, nr 30; T. Seweryn, Wspomnienia wojenne. Do rodowodu lewego „Gońca Krakowskiego”, „Życie Literackie”, 1961, nr 36; M. Szypuła, Dzia­ łalność konspiracyjnych Zakładów Wydawniczych A K w Kosocicach, Lusinie i Wrzą- souAcach. 1942— 1945, „Studia Historyczne”, 1969, z. 1, s. 81— 107; tenże, Lewy „Goniec Krakowski”, „Dziennik Polski”, 1966, nr 191; W. Wierzewski, Jak w 1943 roku podrobiono „Gońca”, „Dookoła Świata”, 1966, nr 9, s. 6— 7. ** Słuszniej należałoby się posługiwać określeniem dystrykt warszawski czy krakowski, jako że pojęcie województwa w latach nas interesujących nie było używane. 84 J. Kucia, w Krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939— 1945 (s. 44—45) wy­ liczał 111 tytułów pism podziemnych wydawanych w Krakowie. Autor niniejszego studium odnalazł 117 tytułów (Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943— 1944 „Watra”, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, t. 13, z. 2, s. 157). licznych badań, analiz zachowanych egzemplarzy pism konspiracyjnych ustalono, że w latach 1939— 1945 w Krakowie ukazywało się 154 tytuły pism, których wydawcami były różne grupy wojskowe, organizacje i par­ tie, polityczne, środowiska społeczne, a także pojedyncze osoby, nie zwią­ zane bliżej z żadnymi określonymi organizacjami o zabarwieniu poli­ tycznym. Do najważniejszych pism, które ukazały się już w pierwszych tygod­ niach okupacji w Krakowie, należały „Nakazy Dnia”, powielany tygod­ nik informacyjny, wydawany przez grupę nauczycieli skupionych w Kra- kowsko-Sląskim Okręgu Związku Orła Białego, dawnego Związku Strze­ leckiego (1939— 1941). We wrześniu 1939 r. w Krakowie polskie władze wojskowe pozostawiły grupę wojskowych, która miała przejąć kierownic­ two wcześniej przygotowanej siatki dywersyjno-wywiadowczej. Na jej cze­ le stanął mjr rezerwy Kazimierz Kierzkowski („Prezes”), a wśród oficerów byli m. in. ppłk. Henryk Kowalówka („Oset”), mjr dypl. Paweł Zagó- rowski („Strzemię”), kpt. Ryszard Margosz („Brzoza”). 23 września utwo­ rzyli oni konspiracyjną organizację „Orzeł Biały”, którą później podpo­ rządkowano Służbie Zwycięstwu Polski, a wraz z nią ZW Z. Od 1 listopada 1939 r. zaczęto wydawać i kolportować pismo „Nakazy Dnia” , przeznacza­ jąc to pismo głównie dla środowisk inteligenckich (nakład pisma 800 egz.)26. Obok tego pisma zaczęły się ukazywać i inne: „O P” [Obrońcy Polski] — pismo powielane, ukazujące się nieregularnie, wydawane przez Komendę Obrońców Polski (1939— 1941), miało charakter programowy. W połowie września 1939 r. w Krakowie została zorganizowana grupa bojowa „Silesia” przez Tadeusza Jakuba Dobrowolskiego, Miłosza Sołty­ sa, wizytatora szkół z Katowic, dr Mieczysławę Dobrowolską, prof. A l­ freda Kowalskiego i innych. 19 września 1939 r. wymieniona grupa wy­ dała pierwszą gazetkę „Polską żyje” , „2-stronicową, wzywającą społe­ czeństwo do zachowania godnej Polaków postawy, podając równocześnie szereg komunikatów radiowych”26. Pismo redagowane było przez Tadeu­ sza Jakuba Dobrowolskiego we współpracy z Marią Chrzanowską, Marią Dziamianką, Mieczysławą Dobrowolską, Heleną Moskwa-Fikową, Alfre­ dem Kowalskim, Stefanią Mackiewicz, Heleną Spoczyńską27. Pismo zmie-

“ Z materiałów Delegatury Rządu wynika, że „Nakazy Dnia” były organem przeznaczonym dla inteligencji, podobnie jak „Wiadomości Polskie” (Wykazy prasy konspiracyjnej, CA К С PZPR, sygn. 202/III— 93). Zob. też Z.W. Jankę, Służbo Zwycięstwu Polsce — Związek Walki Zbrojnej — Armia Krajowa na Zachodnim Podgórzu Beskidzkim (1939— 1944), „Najnowsze Dzieje Polski”, 1968, t. 12, s. 88; J. Jarowiecki, Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne „Na ucho” 1943— 1944), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, 1966, z. 24, s. 73. 81 T. J. Dobrowolski, Ankieta CKW PPS o udziale w walkach z okupacją nie­ miecką w latach 1939— 1945, CA К С PZPR, z. 622, teczka osobowa. Nadto: Dodat­ kowy opis udziału w walce z okupantem hitlerowskim 1939— 1945, tamże. 87 T. J. Dobrowolski, Relacja napisana dla b. Instytutu Pamięci Narodowej; List T. J. Dobrowolskiego do redakcji „Przeglądu Socjalistycznego” z 19 stycznia 1948 r., CA К С PZPR, 386. niło następnie tytuł na „Wytrwamy i zwyciężymy” , ukazywało się do 15 stycznia 1940 r. „W połowie stycznia 1940 r. nawiązał nowo powstały ZW Z kontakt z naszą grupą »Silesia«, przejął nasz podziemny tygodnik, poruczając mi nadal redakcję. Odtąd wychodził tygodnik pod tytułem »Głos Ludu« (Gazeta dla Naszej Wsi), później »Głos Wsi« odbijany w ilości ok. 1000— 1500 sztuk na powielaczu, a jesienią na małej ręcznej drukarence w ilości 5000 sztuk tygodniowo. Redakcję tych tygodników prowadziłem nieprzerwanie aż do dnia 26 maja 1941 r. Kolportaż zała­ twiały częściowo organizacje ludowe i robotnicze, a egzemplarze »Głosu Ludu« docierały do Przeworska, Jarosławia i Przemyśla” — wspominał T. J. Dobrowolski28. Równolegle z tymi pismami, przeznaczonymi dla środowisk wiejskich, na przełomie lat 1939— 1940 grupa „Silesia” wydawała w Krakowie dla czytelników miejskich pismo zatytułowane „Polski Dzwon”, redagowany przez mgr Zamorskiego (imienia nie udało się ustalić), b. urzędnika Ban­ ku Gospodarstwa Krajowego w Krakowie. Był to tygodnik powielany, którego żywot zakończył się w momencie aresztowania głównego redak­ tora przez gestapo w lecie 1941 r. Wywieziony do Oświęcimia — tam zginął. W październiku 1940 r. redakcja „Polskiego Dzwonu” wydała ulot­ kę wzywającą do zachowania wierności krajowi i swemu narodowi oraz do podjęcia walki z okupantem2®. W grudniu 1939 r. grupa byłych harcerzy, która przeszła do konspi­ racji, zaczęła wydawać w postaci maszynopisu „Informacje Radiowe” za­ mieszczające materiały z nasłuchu radiowego. Redaktorem był Wacław Borelowski, współpracowali z nim Kazimierz Wajdziński („Słowianin”) i Leszek Guzy („Broniec” , „B C ”). Nasłuch radiowy prowadzony był przez Cyrusa-Sobolewskiego w Myślenicach, całość materiału dostarczana była do Krakowa przez łączników, m. in. Józefa Szczerbę („Żbik”), Stanisława Szczerbę („Linus”), Annę Struś („Szarotka”, „Hanka”), Bohdana i Euge­ niusza Kosiarskich. „Informacje Radiowe” przygotowywane były (dru­ kowane) przy ul. Długiej 64. Od kwietnia 1940 r. „Informacje Radiowe” ***

28 Dodatkowy opis udziału w walce z okupantem hitlerowskim 1939— 1945, CA К С PZPR, z. 622. Relację Dobrowolskiego potwierdzili: Juliusz Kuźniak (szef Pro­ pagandy Inspektoratu Okręgu Kraków), Tadeusz Mildner, Alfred Kowalski (por. J . Jarowiecki, Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne „Na ucho"..\, s. 74). Zakwestionować zatem trzeba informację w Centralnym katalogu polskiej prasy konspiracyjnej o tym że „Głos Ludu” o^az „Głos Wsi” były pismami Stronnictwa Ludowego (poz. 215— 241). Podobną pomyłkę popełnił Tadeusz Wroński (Kronika okupowanego Krakowa, Kraków 1974, s. 434). ** Teczka osobowa Tadeusza Jakuba Dobrowolskiego, CA К С PZPR, z. 622. W tym stanie rzeczy należy uznać za mylną informację zawartą w Centralnym katalogu polskiej prasy konspiracyjnej oraz w Kronice okupowanego Krakowa, jakoby „Dzwon Polski” ukazywał się z inicjatywy indywidualnej (poz. 652, s. 437). Pismo zostało odnotowane przez Departament Informacji i Prasy Delegatury Rządu (Wykaz polskiej prasy podziemnej. Zestawienie na dzień 1 I 1943, CA К С PZPR, sygn. 202/III—93, s. 51). _ zmieniły nazwę na „Przegląd Polski” . W numerze 200 „Przeglądu Pol­ skiego” z 23 stycznia 1944 r. bzy tamy znamienne wspomnienia: „Paź­ dziernikowy wieczór 1939 r. w Krakowie, w małym przytulnym pokoiku gwarzy grupka młodych [...]. Zbrojne zmagania z wrogiem zakończyły się niewolą, czy uznajemy się za zwyciężonych? Nie! [...] Będziemy krze­ wić ducha zwątpiałym [...] Prymitywnymi narzędziami wystrugany zo­ stał z drzewa powielacz. Na nieco spaczonej ramce rozciągnięta jedwabna pończocha damska imitować ma siatkę. Trochę nadto się rozciąga, ale wałek z klocka obciągniętego kawałkami dętki rowerowej zadowalająco spełnia swe zadanie. Grudzień 1939 — zaczynamy [...] Maszynista jednym palcem starannie wystukuje dwie stroniczki »Informacji Radiowych« [...) Po paru tygodniach »Informacje Radiowe« zmieniają tytuł na »Przegląd Polski«”50. W końcu 1939 r. zaczęło się ukazywać pismo pt. „Grunwald” , którego wydawcą była grupa inteligencji krakowskiej o tej samej nazwie. Pismo redagowała Bogusława Czuprynówna, współpracowali z nią: Zdzisław R o­ siek, Maria Grabowska, Bolesław Głębowicz, Julian Oszacki, Emil Dańko. W mieszkaniu tego ostatniego, przy ul. Potockiego, pismo było odbijane w postaci maszynopisu. Stroną graficzną pisma zajmowała się Jolanta Stankiewicz31. Na przełomie lat 1939— 1940 ukazywało się pismo informacyjno-pro- gramowe Tajnej Organizacji Wojskowej pt. ,,Ku pokrzepieniu. Biuletyn Tygodniowy” w postaci maszynopisu. Redakcja mieściła się przy ul. Koś­ ciuszki 88, ale istniały też punkty przebitkowe przy ul. Starowiślnej 54, oraz na Prądniuku Czerwonym32. W miarę rozbudowy szeregów konspiracji, powstawania coraz licz­ niejszych, a zarazem różriorodnych ugrupowań politycznych, organizacji wojskowych, zaczęły się stosunkowo regularnie ukazywać konspiracyjne dzienniki, które w pierwszych latach okupacji w dużym stopniu miały charakter biuletynów informacyjnych. Były one redagowane przede wszystkim w oparciu o wiadomości z nasłuchu radiowego i nosiły cha-

« Od 1 do 200, „Przegląd Polski”, nr 4 (200) z 23 I 1944. Wyd. A. Ustaleń do­ konano na podstawie relacji i wywiadów (Zbigniew Sniegowski, Anna Marszałek- -Struś, Kazimierz Cyrus-Sobolewski, Helena Krzyk z d. Szczerba); por. J. J a ro ­ w ie с к i, Biografia poety i konspiratora, wstęp do; R Kolanko, Zakonspirowa­ ny pejzaż. Wiersze wybrane, Kraków 1973, s. 13; tenże, Krakowskie pismo kon­ spiracyjne z lat 1943— 1944 „ Watra”, s. 157. »i Ustalenia na podstawie wywiadów (T. Kwiatkowski, Z. Kosiek, B. Czupry­ nówna). Nadto: T. Kwiatkowski, List do redakcji J Zeszytów Prasoznawczych** z dnia 29 1971 (kopia w zbiorach autora). O piśmie „Grunwald” zob. J. Jaro­ wi e с к i, Biografia poety i konspiratora, s. 13; tenże, Krakowskie pismo kon­ spiracyjne z lat 1943— 1944 „Watra**..., s. 157; J . Kucia, Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939— 1945, „Zeszyty Prasoznawcze”, 1973, nr 1, s. 52. ** Redaktorem pisma prawdopodobnie był ks. Władysław Swiżek, ale nie udało się tego na pewno ustalić. rakterystyczne tytuły: „Dziennik Radiowy”, „Głos Polski. Komunikat”, „Komunikat Wolnej Polski”, „Komunikat OP”, „Komunikat Wojenny”, „Przegląd Radiowy” . W niektórych pismach zamieszczono charaktery­ styczne informacje, jak np. w „Przeglądzie Polskim”: „Dla informacji Czytelników »PP«. Biuletyny »PP« opracowane są na podstawie wiado­ mości podawanych przez radiostacje angielskie, sowieckie, szwajcarskie i jugosłowiańskie w języku polskim, niemieckim i czeskim”33. Miało to kilka przyczyn. Prawie wszystkie redakcje zaczynały pracę od powielania wiadomości radiowych, a niejednokrotnie impulsem do rozpoczęcia działalności wydawniczej było posiadanie lub zdobycie apa­ ratu radiowego. W początkowym okresie konspiracji wśród różnych me­ tod walki z wrogiem na plan pierwszy wysowano działalność propagan­ dową, prowadzoną przy użyciu różnych środków, a przede wszystkim poprzez prasę podziemną. W pierwszych miesiącach okupacji społeczeństwo wstrząśnięte klęską wrześniową, nie ogarniając jeszcze jej ogromu i licząc na szybką ofen­ sywę aliantów na Zachodzie, która przyniosłaby klęskę Niemiec i rychłe wyzwolenie kraju, spragnione było przede wszystkim rzetelnej i szyb­ kiej informacji o wydarzeniach politycznych, o przebiegu działań wojen­ nych, o sytuacji w kraju. Stąd też najbardziej rozpowszechnioną i pra­ wie jedyną formą prasy były w tym okresie biuletyny radiowe. Nie tylko organizacje, grupy wojskowe lub powstające stronnictwa, lecz na­ wet energiczniejsze i ruchliwsze jednostki prowadziły nasłuch i rozpo­ wszechniały wiadomości zdobyte tą drogą ustnie lub w formie pisanych i powielanych komunikatów. Pomimo poniesionej klęski nastroje ogólne cechował raczej optymizm i niczym nie uzasadniona wiara w .rychły i pomyślny koniec wojny. Kol­ portowane pisma uważały za swój obowiązek optymizm ten krzewić. Ale oprócz akcji informacyjnej na łamach tajnej prasy wiele miejsca po­ święcono omówieniu świeżo przeżytych wypadków. Ton wypowiedzi ulega jednak pewnej ewolucji. Rozpoczęcie działań wojennych w Norwegii i jej upadek zachwiał nieco nastrojami mieszkań­ ców Krakowa, lecz początek kampanii francuskiej znów wywołał nawrót optymizmu; przekonanie o sile aliantów dominowało we wszystkich pi­ smach, snuto analogie do wydarzeń wojennych z lat 1914— 191,8. Być może wpływ na te odczucia miały audycje radiowe nadawane w języku polskim z Tuluzy. Departament Informacji i Prasy Delegatury Rządu oceniając sytuację w propagandzie podziemia stwierdzał: „zasługą ogrom­ ną tajnej prasy w tym krytycznym momencie było, iż umiała się ona przeciwstawić silnej depresji, która ogarnęła znaczną część społeczeństwa

M „Przegląd Polski”, nr 45 z 11— 18 X 1940, s. 2. Z pozostałych wymienionych tytułów „Głos Polski Komunikat” oraz „Komunikat Wolnej Polski” odnotowane zostały przez Departament Informacji i Prasy Delegatury Rządu (Polska prasa po­ lityczna w okresie okupacji, CA К С PZPR, sygn. 202/III— 93). [...]. Prasa tajna potrafiła przestawić nastroje społeczeństwa i przygoto­ wać je do liczenia się z koniecznością przetrwania ciężkiego i długotrwa­ łego przebiegu wojny, zachowując jednocześnie wiarę w ostateczny zwy­ cięski koniec”s4. Po upadku Francji rola prasy podziemnej w Krakowie — podobnie zresztą jak w całym okupowanym kraju — znacznie wzrosła; została ona rozbudowana ilościowo i jakościowo. Było to rezultatem skonsoli­ dowania się zespołów redakcyjnych, a także uporządkowania spraw na­ słuchu radiowego oraz nowo powstałych agencji informacyjnych. Do­ starczały one ścisłych i rzeczowych informacji, eliminując plotkę poli­ tyczną, co pozwalało zespołom redakcyjnym i różnym kręgom czytelników na realną i trzeźwą ocenę sytuacji. Głównymi źródłami nasłuchu były radiostacje w Londynie oraz w Ankarze i Lozannie. W miarę rozwoju konspiracyjnej prasy podejmowano na jej łamach propagandę bardziej ukierunkowaną, której celem było przeciwstawienie się tendencjom prasy gadzinowej oraz budzenie ducha oporu, kształto­ wanie politycznych postaw i wytrzymałości, podtrzymywanie godności narodowej w codziennym postępowaniu35. Redakcje niektórych czasopism podziemnych pisały o tym wprost: „Prasa nasza ma zaszczytne zadanie do spełnienia. W najcięższych warunkach służy niepodległości i wolności narodu, budzi poczucie godności, krzepi hart ducha [...]. W takiej chwili obowiązek na naszej prasie ciąży wielki: wzmacnianie więzów solidar­ ności”36. Zachowując nadal nie zmniejszony, a nawet rozbudowany dział informacyjny, tajna prasa w tym okresie poruszała na swych łamach zagadnienia polityki zagranicznej, podawała liczne wiadomości o życiu polskiej emigracji, rządzie i stosunkach z aliantami. Umacniała nastroje i nieprzejednane stanowisko wobec okupanta, zwalczając umiejętnie pro­ pagandę niemiecką, demaskując jej fałsze; piętnowała wszelkie próby oportunizmu i zdrady, propagując ideę ograniczonej walki z okupantem. Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej spowodował rozwinięcie na ła­ mach pism podziemnych dyskusji na temat roli, jaką powinna odegrać Polska po wojnie oraz jaki powinien być jej ustrój. Pojawiły się liczne wypowiedzi na temat granic, mniejszości narodowych, a przede wszyst­ kim sporo miejsca zajęła sprawa stosunku do Związku Radzieckiego. Pakt polsko-radziecki wywołał ożywioną polemikę i był przez nią nie­ jednolicie oceniany. Można z grubsza wskazać na trzy generalne orien-•• *

*4 Prasa polska w okresie okupacji. XI. 41, Delegatura Rządu na Kraj, De­ partament Spraw Wewnętrznych, 1941— 1944, CA К С PZPR, sygn. 202/11, s. 7. 16 Por. J. Rzepecki, Organizacja i działanie Biura Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej AK, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, 1971, nr 2—4, s. 130; tenże, Relacja..., maszynopis, IH PAN, sygn. A 157/62; A. Kamiński, List do płk. Rzepeckiego w sprawie BIPu okr. warszawskiego, maszynopis, IH PAN, sygn. A 162/62. •• „O.P”, 1940, nr 8, s. 1. tac je: a) zwolenników paktu bez zastrzeżeń, oceniających go jako sukces rządu emigracyjnego, korzystny dla kraju, b) tych, którzy uznali pakt za konieczność wynikającą z układu sił w Europie, ale zgłaszali jedno­ cześnie pewne zastrzeżenia co do zasad, na których został oparty oraz wątpliwości, co do możliwości realizowania go, c) zdecydowanych prze­ ciwników paktu. Szczególnie ostro problem ten występował na łamach prasy związanej z byłym reżimem państwowym, inspirowanej przez „Myśl Państwową”. Na przełomie lat 1942— 1943 zmienia się charakter prasy; prasa w mniejszym stopniu jest źródłem informacji, a staje się narzędziem walki ideologicznej, której służy także ukierunkowana informacja. Wydarzenia wojenne i sytuacja polityczna tych lat wywierały głęboki wpływ na kształtowanie się postaw politycznych społeczeństwa polskiego. Istniała szczególna drażliwość na tle informacji o stosunkach polsko-radzieckich. Stąd np. szczególnego znaczenia nabierały obiektywne informacje, uka­ zujące we właściwych proporcjach stan walk na frontach. Nie rozwija­ jąc na tym miejscu szerzej wspomnianej kwestii ograniczymy się do stwierdzenia, że prasa burżuazyjnego podziemia wyolbrzymiała rolę i znaczenie działań aliantów zachodnich, pomijając milczeniem lub umniejszając sukcesy militarne Armii Czerwonej. Natomiast prasa kon­ spiracyjna lewicy, prasa P P R i organizacji z nią związanych, nie hamo­ wana żadnymi reakcyjnymi koncepcjami politycznymi, wskazywała na znaczenie walk na froncie wschodnim dla niepodległości Polski. W sprawozdaniu Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu z 1943 r. czytamy znamienne zdania: „Prasa tajna traci coraz bardziej charakter wyłącznie narzędzia informacji i apolitycznej walki z wrogiem, przechodząc do ideologicznego i pólitycznego wychowania społeczeństwa i przybierając wyraźnie charakter prasy politycznej”37. Stąd rozwój pism o charakterze teoretyczno-programowym i ideologicznym. Wspomniano wcześniej, że konspiracyjne dzienniki, mające charakter biuletynów informacyjnych, były redagowane przede wszystkim w opar­ ciu o wiadomości z nasłuchu radiowego. Dodać trzeba, że zespoły redak­ cyjne czerpały informacje również ze specjalnych serwisów agencyjnych oraz pism wewnętrznych, których odbiorcami byli członkowie określo­ nych ugrupowań wojskowych czy partii politycznych. W Krakowie uka­ zywały się następujące pisma o charakterze agencyjnym: Agencja Prasowa” — tygodnik ZWZ—AK, który w Krakowie za­ czął się ukazywać po powstaniu warszawskim; był to „tygodniowy prze­ gląd dla obsługi redakcji czasopism prowincjonalnych, serwis o charak­ terze informacyjnym, oparty na raportach terenowych okręgów ZWZ

37 Delegatura Rządu na Kraj, Departament Informacji i Prasy, CA К С PZPZ, sygn. 202/III—28.

RHCP., t. XV z 2/78 w całym kraju”38. Czytamy w jednym z numerów: „Od redakcji: Przy­ pominamy, że »Agencja Prasowä« jest przeznaczona wyłącznie na użytek redakcji pism i nie może być kolportowana poza ich obrębem. Redakcje mogą przedrukowywać wszystkie artykuły bez podawania źródła” (nr 41 (183) z 13 X 1943). „Agencja Prasowa Śląska, Zagłębia i Krakowa. Biuletyn Informa­ cyjny” — tygodnik wydawany przez A K w 1943 r. (marzec— kwiecień). „Co słychać. Agencja Informacyjna” — miesięcznik Kierownictwa Ruchu Ludowego okręgu krakowskiego (SL) przeznaczony dla poszcze­ gólnych ogniw konspiracyjnych SL (1944). „K A R ” [Krakowska Agencja Radiowa] — dziennik ukazujący się w latach 1943— 1945, wydawany przez P P S (zawierał nasłuchy radia an­ gielskiego, moskiewskiego, radiostacji „Świt”, „Kościuszko”). „Komunikat »Iskry«” — dwutygodnik Delegatury Rządu, ukazujący się w latach 1943— 1944 w postaci maszynopisu. „Komunikaty Angielskie” — dziennik Delegatury Rządu ukazujący się w latach 1941— 1944 w postaci maszynopisu; miał też inne tytuły: „Komunikaty Angielskie. Serwis”, „Radiowy Serwis Krajowy i Zagra­ niczny” . „Kraj. Agencja Informacyjna”, Wydawnictwo D.I. [Departamentu In­ formacji] — tygodnik, który w Krakowie ukazywał się od 27 VIII 1944 r.; wcześniej wychodził w Warszawie (nosił wtedy podtytuł „Agencja In­ formacyjna IP”) w każdy wtorek w postaci powielanej. Na blisko 30 stronach zawierał materiał przeznaczony do artykułów wstępnych. „Małopolska Agencja Prasowa” — pismo Okręgowego Kierownictwa Walki Podziemnej AK, ukazujące się w 1943 r. (kontynuacja „Agencji Prasowej Śląska, Zagłębia i Krakowa”). „M AR” [Małopolską Agencja Radiowa] — pismo Delegatury Rządu ukazujące się w postaci maszynopisu od sierpnia 1944 r. „ТАР” [Tygodniowa Agencja Prasowa] — tygodnik wydawany w 1943 r. przez grupę ideowo związaną z SD. Spośród 158 i tytułów wydawanych w Krakowie zdecydowana więk­ szość przypada na pisma o charakterze informacyjnym (6 2) informacyj- no-programowym, tzn. takie, które oprócz informacji z nasłuchu radio­ wego publikują materiały związane z działalnością programową grupy czy stronnictwa politycznego (56) — łącznie 10 8» Oprócz nich ukazywały się pisma teoretyczno-programowe, w których główne miejsce zajmowały publikacje o charakterze ideologiczno-programowym, deklaracje i uchwa­ ły, wypowiedzi na temat wydarzeń politycznych w kraju i w innych państwach, artykuły poświęcone stosunkom polsko-radzieckim i związ­ kom Polski z aliantami zachodnimi, wypowiedzi na temat układu sto-

" Wykazy prasy konspiracyjnej, Delegatura Rządu na Kraj, Departament In­ formacji 1 Prasy, CA К С PZPR 202/III— 93 (Prasa ZWZ za okres od 1 VIII do 31 X 1941). sunków w Europie po wojnie i miejsca Polski w świecie itp. Ten typ pism szczególnie zaczął się ukazywać po 1942 r., nasilenie wymienionej tematyki wystąpiło natomiast od 1943 r., kiedy wyraźnie zaczyna się różnicować polityczny profil i charakter pism. Na ich łamach przedsta­ wiano koncepcje przyszłego państwa polskiego, artykuły w sprawie przy­ szłego ustroju społeczno-politycznego i gospodarczego. Liczne wypowiedzi odzwierciedlały toczącą się na ten temat polemikę nie tylko wewnątrz poszczególnych stronnictw i partii politycznych, ale także pomiędzy od­ rębnymi ugrupowaniami politycznymi, pomiędzy lewicą i grupami de- mokratyczno-ludowymi a burżuazyjnym podziemiem, ściśle związanym z rządem londyńskim. W Krakowie ukazywały się 22 pisma tego rodzaju; reprezentowały one Armię Krajową i grupy związane z Delegaturą Rządu, ugrupowania demokratyczne (SD, SPD, ZD), ludowców (SL, ZPL „Orka”, „Racławi­ ce”), stronnictwa narodowe (SN, NOW), socjalistów (WRN— PPS, RPPS) i komunistów (PPR i grupy z nią związane) oraz inne. Pisma infor- macyjno-programowe i teoretyczno-programowe zajmują szczególne miej­ sce wśród pism podziemnych. One to bowiem głównie poprzez swój cha­ rakter oraz treści wpływały na kształtowanie poglądów politycznych i postaw społecznych. Obok pism informacyjno-programowych i teoretyczno-programowych oddzielne miejsce przypada prasie specjalistycznej, ukazującej się w róż­ nych środowiskach społecznych i grupach zawodowych, mającej bardzo określonego adresata. Wśród 27 tytułów pism specjalistycznych ukazy­ wały się pisma społeczno-kulturalne i literackie (9 tytułów), satyryczne (3), ściśle wojskowe (2), młodzieżowe (8), dywersyjne (2), turystyczne (1) i inne (3). Usiłowały one skupić wokół siebie ludzi pióra, uczonych, lite­ ratów, publicystów, twórców organizacji młodzieżowych, harcerskich itp. Pisma specjalistyczne odgrywały ogromną rolę w procesie kształtowania świadomości kulturalnej i narodowej społeczeństwa, stwarzały poczucie nieprzerwanej ciągłości trwania kultury narodowej, a dzięki publicystyce, jaka rozwinęła się na ich łamach, przybliżały społeczeństwu wizję przy­ szłego państwa polskiego z odmiennym kształtem oświaty i z odmiennym aniżeli przed wrześniem 1939 r. dostępem do kultury szerokich kręgów ludzi. Rozwój konspiracyjnej prasy krakowskiej, jej strukturę oraz wydaw­ ców przedstawiają tabele 1 i 2. Tabela 1, ukazując proces powstawania nowych pism konspiracyj­ nych w Krakowie, pozwala na obalenie pokutujących obiegowych sądów, że dopiero po upadku powstania warszawskiego Kraków przejął cały ciężar wydawniczy prasy podziemnej. Z pism centralnych, które po upad­ ku powstania warszawskiego wydawane były w Warszawie, tylko nie­ liczne miały swoje krakowskie kontynuacje. Były to mianowicie: „Agen­ cja Prasowa” organ ZW Z— AK, „Biuletyn Informacyjny” pismo SZP — —ZWZ—AK, „Dodatek do »Agencji Prasowej«” (AK), „Dziennik Radio­ wy” (AK), „Kraj. Agencja Informacyjna IP” (Delegatura Rządu) oraz „Rzeczpospolita” (Delegatura Rządu)* 39.

TABELA 1 ROZWÓJ PODZIEMNEJ PRASY KRAKOW­ SKIEJ W LATACH 1939—1945 (PROCES POW­ STAWANIA NOWYCH PISM)

Rok Liczba tytułów nowych pism

1939 7 1940 47 1941 17 1942 15 1943 28' 1944 34 (w tym kontynuacja sześciu pism warszawskich) 1945 3

TABELA 2 CZĘSTOTLIWOŚĆ UKAZYWANIA SIĘ PODZIEMNEJ PRA­ SY W KRAKOWIE W LATACH 1939—1945

Liczba W tym wyda­ dwu- I mie- niere­ Rok dzie­ deka­ wanych tygo­ tygo- się- gula­ pism nniki dniki dowe dniki jczniki rne 1939 7 1 5 — — — 1 1940 52 7 16 — 10 2 19 1941 40 10 11 — 4 4 11 1942 Ź8 6 9 — 5 1 8 1943 „ 43 9 12 — 8 7 18 1944 64 10 16 1 10 10 18 1945 24 5 8 1 1 2 7

Wyliczeń podanych w tabeli 2 dokonano w oparciu o możliwie wszyst­ kie dostępne materiały źródłowe, autopsję zachowanych egzemplarzy, re­ lacje i wspomnienia, które starano się w miarę możliwości wynikających z charakteru konspiracyjnych poczynań wydawców weryfikować. Brano przede wszystkim pod uwagę fakt, że niektóre dane informacyjne, umieszczane w pismach (np. czas wydania, miejsce wydania), mogły mieć charakter maskujący, a więc nieścisły. Stąd w wielu przypadkach do­ konywano korekt w stosunku do istniejących ustaleń na podstawie ana­ lizy zawartości pism. Tak było np. z pismem przeznaczonym dla kobiet pt. „Jutrzenka”, wydawanym przez SL—Roch, Ludowy Związek Kobiet

“ J. Kucia (w artykule Krakowska prasa konspiracyjna 1939—1945 s. 45) Proces powstawania nowych pism przedstawił inaczej: 1939 — 3 czasopisma, 1940 — 39, 1941 — 12, 1942 — 8, 1943 — 27, 1944 — 25 czasopism. w Krakowie, z przeznaczeniem dla podokręgu śląskiego L Z K , którego miejscem wydania według L. Dobroszyckiego był Śląsk40; ten sam autor stwierdził błędnie, że „Na ucho” ukazywało się w Krakowie w okresie V I 1943—I 1945, podczas gdy faktycznie pierwszy numer ukazał się 14 X I 1943, a ostatni, 14 (20), 30 kwietnia 1944 r.41; pismo „Polska Podziemna” (1942) uznał za bliżej nie określone pismo terenowe A K , podczas gdy analiza pozwala stwierdzić, że było ono wydawane w Krakowie przez grupę związaną z SD. Szczególnie złożonym problemem dla badaczy zajmujących się prasą konspiracyjną jest ustalenie wydawców pism, określenie organizacji po­ litycznej czy wojskowej wydającej określony tytuł. Warunki konspiracji nie pozwalały zbyt wyraźnie określić wydawcy; można to było ustalić na podstawie rozmaitych przeglądów prasy, dokonywanych przez wy­ dawnictwa podziemne, materiałów archiwalnych, wywiadów, a także na podstawie publikowanych wspomnień i pamiętników czy też studiów. W kilku jednak przypadkach, poza zarejestrowaniem określonego tytułu pisma, ustaleniem przybliżonych dat jego ukazania się oraz techniki wy­ konania, nie jesteśmy w stanie dość precyzyjnie określić wydawcy, stąd w naszych ustaleniach często pojawia się określenie, iż pismo ukazywało się „z inicjatywy indywidualnej” , a w przypadku zaginionego pisma „Naród czuwa” nie ustalono ani wydawcy, ani okresu czasu, w jakim pismo się ukazywało. W sytuacjach, gdy 4 udało się związać określony tytuł pisma z grupą, której nazwa jest znana, zostało ono wydzielone z zespołu tytułów wydawanych „z inicjatywy indywidualnej” . Tak np. stało się z pismem „Grunwald” , wydawanym na przełomie lat 1939— — 1940 przez grupę o tej samej nazwie, czy pismem „Odwet” , wydawa­ nym w postaci maszynopisu przeż grupę o podobnej nazwie w 1940 r. Są też pisma, w których jako wydawcę wymienia się np. „Grupa Polek”, „Grono nauczycieli”, gdyż tyle zaledwie udało się ustalić. Dokonano za­ tem próby klasyfikacji pism według wydawców, z której wynika, że naj­ więcej tytułów pism wydawały podstawowe organizacje wojskowe i po­ lityczne takie, jak ZWZ—AK, .demokraci, socjaliści, ludowcy, PPR i gru­ py z nią związane. Zestawienie ilościowe prasy konspiracyjnej podziemnego Krakowa według kierunków politycznych, organizacyjno-ideowych i wojskowych przedstawia się, jak następuje: 1. Pisma ugrupowań politycznych: Polska Partia Ro­ botnicza i organizacje z nią związane (PPR, K RN , „Polska Ludowa) — 8; Stronnictwo Ludowe i organizacje z nim związane (SL, Z P L „Orka” — 12; Stronnictwo Demokratyczne, Stronnictwo Polskiej Demokracji, Zjed­

48 Centralny katalog prasy konspiracyjnej, s. 98, poz. 821. 41 Op. cit, s. 129, poz. 464. Szersze omówienie zob. J. Jarowiecki, K ra ­ kow skie konspiracyjne pismo satyryczne JVa ucho" (1943— 1944), s. 73—112; tenże, Prasa podziemna w latach 1939— 1945, Kraków 1975, s. 34—7L noczenie Demokratyczne (SD, SPD , ZD )— 17; Związek Odbudowy Rze­ czypospolitej (ZOR) — 2; Chłopska Organizacja Wolności — Racławice — 1; Polska Partia Socjalistyczna — Wolność, Równość, Niepodległość (PPS, WRN) — 8; Robotnicza Partia Polskich Socjalistów (RPPS) — 1; Stronnictwo Narodowe i Narodowa Organizacja Wojskowa (SN, NOW) (PPS, WRN) —12; Robotnicza Partia Polskich Socjalistów (RPPS) — 1; Narodowe Siły Zbrojne (NSZ) — 4; Stronnictwo Pracy — 1; Grupa sa­ nacji — 1). 2. Pisma Delegatury Rządu, organizacji wojsko­ wych, harcerskie: Delegatura Rządu — 7; Związek Walki Zbroj­ nej — Armia Krajowa (ZWZ—AK) — 33; Komenda Obrońców Polski (KOP) — 7; Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) — 2; Tajna Organiza­ cja Wojskowa — 1; Grupa „Odwetu” — 2; Szare Szeregi — 10; Polska Organizacja Bojowa — 1. 3. Pisma różnych grup i organizacji bliżej nie określonych: Grupa Grunwald — 1; Grupa nauczycieli — 2; Gru­ pa Polek — 1; Organizacja Bojowników Wolności — 1; Z inicjatywy indywidualnej — 20 ; Polskie Wydawnictwo Kulturalne — 1. Konspiracyjne pisma, wydawane w Krakowie w okresie okupacji, różniły się częstotliwością ukazywania się. Na ogólną liczbę 154 tytułów czasopism najwięcej ukazywało się nieregularnie: co 2— 3 dni albo w kilkudniowych odstępach. Takich pism było 45. Poniższe zestawienie uka­ zuje strukturę pism konspiracyjnych.

Rodzaj czasopisma 1 Liczba tytułów Dzienniki 22 Tygodniki 44 Dekadowe 1 Dwutygodniki 24 Miesięczniki 18 Nieregularne 49 Łącznie Щ Spośród 22 konspiracyjnych dzienników za najwcześniejszy należy uznać — jak wspomniano — wydawane z inicjatywy byłych harcerzy, a później członków Szarych Szeregów, „Informacje Radiowe”, których początkowe numery ukazały się już w grudniu 1939 r. Do najwcześniej­ szych należą też dzienniki wydawane przez Stronnictwo Demokratyczne, a więc przede wszystkim ukazujący się nieprzerwanie przez sześć lat „Dziennik Polski”, którego pierwsze egzemplarze ukazały się już w maju 1940 r., chociaż przygotowania do zorganizowania i wydawania stałego, codziennego pisma rozpoczęto w styczniu 1940 r.4* Uprzednio wydawano

* Por. M. Arczyński, Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie 1939— — IMS (Fragmenty wspomnień), „Zeszyty Prasoznawcze" 1973, nr 1, s. 59; J. K u ­ cia, Krakowska prasa konspiracyjna 1939— 1945, s. 48; A. Roczmlerowski, Krzyżackie widmo, oprać. A Kozanecki, Kraków 1974, s. 43. jeszcze inne pismo „Polska. Dziennik Informacyjny”, które powstało z ins­ piracji byłych członków Związków Powstańców Śląskich w Krakowie, programowo związanych z działalnością SPD. Winietę pisma ozdobiono śląskim orłem z koroną43. Z innych dzienników SD należy wymienić „Głos Polski” (pierwszy numer ukazał się 31 V 1940) oraz „Kurier Pol­ ski” (pierwszy numer — 17 VI 1940). Nie wyliczając kolejno ukazujących się tytułów zatrzymajmy się tylko przy wydawcach. Po sześć dzienników wydawały: Stronnictwo Demokratyczne i Stronnictwo Polskich Demo­ kratów oraz Związek Walki Zbrojnej i Armii Krajowej cztery dzienniki ukazywały się z inicjatywy Komendy Obrońców Polski, dwa wydawało Stronnictwo Narodowe, po jednym PPS—WRN, Delegatura Rządu, Szare Szeregi; wydawcami pozostałych były bliżej nie określone grupy indy­ widualne („Wiadomości Radiowe” — 1943 r., „Głos Wolności” — 1941 r.). Dzienniki mimo ogromnych trudności technicznych ukazywały się w miarę regularnie, większość z nich jednak miała stosunkowo krótki ży­ wot: przez jeden rok ukazywało się 11 tytułów („Głos Polski. Komuni­ kat”, „Goniec Polski”, „Głos Wolności”, „Informacje Radiowe”, „Komu­ nikat OP”, „Komunikat Wojenny”, „Komunikat Radia Angielskiego”, „Kurier Narodowy. Gazeta Codzienna”, „Kurier Polski”, „Rzeczpospoli­ ta” , „Wiadomości Radiowe”), istnienie pięciu dzienników trwało dwa lata („Biuletyn Informacyjny”, „Dziennik Radiowy”, „Dziennik Poranny”, „Krakowskie Wiadomości Codzienne”, „Polska. Dziennik Informacyjny”), trzyletni okres ukazywania się miały trzy dzienniki („Dziennik Radiowy”, „K A R ”, „Przegląd Wojskowy”), najdłużej wychodziły trzy dzienniki: „Przegląd Polski” wydawany przez Szare Szeregi i „Dziennik Narodo­ wy” wydawany przez SN — w ciągu pięciu lat oraz wymieniony już „Dziennik Polski” — przez sześć lat. Najpoważniejsze miejsce wśród pism podziemnego ruchu oporu Kra­ kowa zajmują tygodniki, które oprócz materiałów informacyjnych z na­ słuchów radiowych zamieszczały liczne komentarze, publikowały dekla­ racje i materiały programowe, były miejscem dyskusji politycznych i po­ lemik o charakterze ideowym. Wydawane bardziej starannie, niż pisma codzienne, wzbudzały ogromne zainteresowanie odbiorców. Na 44 pisma tego typu w osiemnastu przypadkach wydawcą był Związek Walki Zbroj­ nej, a następnie Armia Krajowa, osiem spośród nich miało charakter informacyjno-programowy („Biuletyn Informacyjny”, „Do czynu”, „Głos Ludu. Gazeta dla Naszej Wsi” , przekształcony następnie w „Głos Wsi. Tygodnik dla Naszej Wsi”, „Polski Dzwon”, „Małopolski Biuletyn Infor­ macyjny”, „Świt”, „W szeregu”), trzy zaś charakter agencyjny )„Agencja Prasowa” oraz „Agencja Prasowa Śląska, Zagłębia i Krakowa”, „Mało­

<• W Centralnym katalogu polskiej prasy konspiracyjnej podaje się błędną In­ formację, że miejscem wydania pisma była Warszawa. Analiza treści zachowanych egzemplarzy pozwala sądzić, Iż pismo ukazywało się w Krakowie. Jedyne zresztą egzemplarze zachowane są w Archiwum miasta i województwa krakowskiego. polska Agencja Prasowa”. Wydawcami pozostałych dwudziestu sześciu tygodników były różne organizacje wojskowe i polityczne; trzy tygod­ niki wydawało SD (SPD) („Jutro Polski”, „Tygodnik Polski. Organ De­ mokratyczny”, „ТАР” (Tygodniowa Agencja Prasowa), dwa firmowane były przez Delegaturę Rządu („Komunikat WC” [Walki Cywilnej], „Kraj. Agencja Informacyjna”), jako wydawcę dwu następnych ustalono Stron­ nictwo Narodowe („Surma”, „Walka”), trzy tygodniki wydawały też Sza­ re Szeregi („Przegląd Polski Młodych”, „Przegląd Polski”, „Na ucho”), po jednym wydawały: PPS—WRN („AS” [Agencja Socjalistyczna]), PPR („Wojsko Polskie”), Stronnictwo Ludowe („Ziemia”), Stronnictwo Pracy („Przyszłość”), Żydowska Organizacja Bojowa, a ściślej mówiąc Bojowa Grupa Młodzieży Chalucowej („Hechaluc Halohem” [„Pionier w Wal­ ce”]), grupa dawnej sanacji („Wolna i Zjednoczona”), Komenda Obrońców Polski („OP”), Narodowe Siły Zbrojne („ Wolność i Prawda”) Organizacja Bojowników Wolności („Polska Walcząca”), Związek Odbudowy Rzeczy­ pospolitej („Komunikat Wolnej Polski. Wiadomości Radiowe”), Tajna Organizacja Wojskowa („Ku pokrzepieniu. Biuletyn Tygodniowy”), Zwią­ zek Orła Białego („Nakazy Dnia”). Kilka tygodników ukazywało się z ini­ cjatywy indywidualnej. Tak np. pismo „Grunwald” powstało z inicjaty­ wy grupy o tej samej nazwie, skupiającej w swym gronie przede wszyst­ kim młodzież z dawnego IV gimnazjum im. Sienkiewicza oraz bliżej nié określoną młodzież z dzielnicy Podgórze, na przełomie lat 1939— 1940. Z pismem, związane były następujące osoby: Bogusława Czuprynówna (red. naczelny), Zdzisław Kosiek, Maria Grabowska, Bolesław Głębowicz, Julian Oszacki, Emil Daóko44. Tygodnik „Nowiny Radiowe” wydawany był w 1940 r. przez bliżej nie określoną grupę, być może sympatyzującą z ZW Z45; podobnie z inicjatywy indywidualnej wychodził tygodnik „Wal­ czymy o Prawdę i Polskę”, którego pierwszy numer ukazał się w lipcu 1940 r., czy też „Tygodnik Polski”, którego redaktor ukrywał się pod pseudonimem „Jan Korwicz” (W ostatnim przypadku sprawa pisma jest jeszcze dyskusyjną). Pierwsze tygodniki ukazały się już w 1939 r. Były to pisma wyda­ wane przez Związek Orła Białego („Nakazy Dnia”), Tajną Organizację Wojskową („Ku pokrzepieniu. Biuletyn Tygodniowy”). Komendę Obroń­ ców Polski („OP” [Obrońców Polski]), grupę nauczycieli śląskich sku­ pionych w organizacji „Silesia”, która przeszła następnie do ZWZ („Głos

« List Tadeusza Kwiatkowskiego do Redakcji „Zeszytów Prasoznawczych” z 29 VII 1971; nadto jego ustne relacje, a także Zdzisława Kodeka. Zob. też: J . Jarowiecki, Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943—1944 „Watra”..^ s. 157; tenże, Biografia poety i konspiratora (Rzecz o Eugeniuszu Kolance), K r a ­ ków 1974, s. 13—14; nadbitka ze wstępu do: E. Kolanko, Zakonspirowany pej­ zaż. Wiersze wybrane, Kraków 1973. 45 Pismo zostało odnalezione w zbiorach Archiwum Państwowego dla miasta i województwa krakowskiego. Ludu. Gazeta dla Naszej Wsi”, „Polski Dzwon”) oraz grupę „Grunwald” (tygodnik nosił tytuł będący nazwą grupy). Liczba tygodników ukazu­ jących się w poszczególnych latach okupacji zmieniała się: najwięcej tytułów wychodziło w 1940 r. (16) i w 1944 r. (17), w latach 1941 i 1943 po 11, w 1942 — 9. Różny też był żywot tygodników: najdłużej ukazy­ wał się „Biuletyn Informacyjny” , który od listopada 1939 r. do powstania warszawskiego ukazywał się w Warszawie, potem w Krakowie, zmienia­ jąc częstotliwość; bardzo regularnie wydawany był organ Komitetu Okrę­ gowego P P S — tygodnik „Wolność” , który zaczął się ukazywać wiosną 1940 r., ostatnie zaś numery wydano w styczniu 1945 roku; — tygodnik A K zatytułowany „Świt” oraz „Wiadomości Radiowe” , wydawane przez ZOR. Żywot pozostałych był znacznie krótszy: przez 3 lata utrzymywało się siedem tygodników, przez 2 lata — siedemnaście tytułów, pozostałe czternaście ukazywało się przez kilkanaście miesięcy, najwyżej przez rok. Większość tygodników to pisma informacyjne lub informacyjno-pro- gramowe, wydawane z myślą o dotarciu do jak najszerszego kręgu od­ biorców. Obok nich poważne miejsce zajmują tygodniki specjalistyczne: pisma o tematyce młodzieżowej („Przegląd Polski Młodych”), wojskowe („Wojsko Polskie”), satyryczne („Na ucho”). To ostatnie pismo spośród wszystkich tego rodzaju pism w kraju ukazywało się z rzadko spotykaną regularnością od listopada 1943 r. do kwietnia 1944 r., zważywszy iż był to tygodnik wielostronicowy i ilustrowany rysunkami. Krakowski ruch oporu wydawał 24 dwutygodniki, z których naj­ wcześniejsze powstały z inicjatywy indywidualnej48. Chodzi tu o „Prze­ gląd Radiowy” , powielany przez bliżej nie określoną konspiracyjną gru­ pę, którego pierwszy numer ukazał się 17 lub 18 lutego 1940 r. Zawierał informacje „za czas od dnia 3-go do 17 lutego 1940 r. wedle radiostacji Londyn, Paryż, Tuluza i krótkofalowej tajnej radiostacji, działającej na terenie okupacji niem.”44 *47 W lipcu 1943 r. grupa konspiracyjnej młodzieży związana z Szarymi Szeregami i A K zaczęła wydawać pisemko o charakterze wewnętrznym, w stosunkowo niewielkim nakładzie, w postaci maszynopisu — „Bez wę­ dzidła” . Pierwszy numer ukazał się 10 lipca 1943 г., a piąty, prawdopo­ dobnie ostatni, nosi datę 24 listopada 1943 r. Inicjatorem wydawania pis­ ma był Juliusz Jasieński („Jouan”), redaktorem naczelnym został, młody poeta Jerzy Szewczyk („JS”, „Szarzyński”). Każdy egzemplarz pisany był na maszynie jednostronnie, miał interesującą szatę graficzną, wyko­ naną tuszem i farbami, której autorem był Jerzy Wirth („Moxa”). W piś­ mie — pomyślanym jako dwutygodnik — zamieszczano artykuły różnej treści: dyskusje o młodzieży, ciekawostki kulturalne i naukowe, wiersze,

44 Nie jest to zgodne z poglądem wyrażonym przez J. Kucię, który za naj­ wcześniejszy dwutygodnik uznał „Zbrojną Rozprawę”, wydawaną przez KOP od sierpnia do listopada 1940 r. (Krakowska prasa konspiracyjna 1939— 1945, s. 50). 47 „Przegląd Radiowy”, 1940, nr 1, Archiwum m. Krakowa. utwory satyryczne, wyniki konkursów literackich. Mimo wewnętrznego charakteru pismo docierało do różnych środowisk młodzieżowych i grup samokształceniowych. Jego ukazywanie się odnotował tygodnik konspi­ racyjny „Watra” w numerze z 30 X 1943 r., zachęcając redaktorów do nawiązania z nim kontaktów: „Bez wędzidła. Otrzymaliśmy numer 3 z 13 V II do przeglądu. Prosimy o nawiązanie kontaktu i ewent. o bież. pracach etc.” Rok 1940 obfitował w dwutygodniki o znacznie większym ciężarze gatunkowym i znaczeniu; w sumie było ich dziesięć. W latach następnych sytuacja przedstawiała się bardzo różnie: w 1941 r. ukazy­ wały się 3 pisma o tym charakterze, w 1942 r. — 4, w 1943 r. — 13, a w 1944 r. — 10. Najdłużej ukazywał się dwutygodnik „Rzeczpospolita Polska” , wydawany od 1941 r. przez Delegaturę Rządu w Warszawie, a po powstaniu warszawskim w Krakowie, do stycznia 1945 r. Przez trzy lata ukazywało się jedno pismo: „Przegląd” (AK), żywot sześciu dwu­ tygodników trwał 2 lata, a piętnastu przez kilka miesięcy, do roku. Wy­ dawcami pism były: P P R i organizacje z nią związane („Na front” , „Try­ buna Ludowa”, „Trybuna Ludu”), ZW Z— A K („Przedświt” , „Bicz” , „L ’in­ formation”), SN („Front Narodowy”) Delegatura Rządu („Komunikat Iskry”, „Rzeczpospolita Polska”), Komenda Obrońców Polski („Polska Walczy”, „Zbrojna Rozprawa”), SL („Wieści”, „Za Pługiem”), Szare Sze­ regi („Na Tropie”, „Czuwaj”), Stronnictwo Polskiej Demokracji („Wa­ tra”), Okręgowy Komitet Ruchu Mas Pracujących (PPS—WRN) („Komu­ nikat Informacyjny”), Narodowe Siły Zbrojne („Głos Polski”). Z inicjatywy indywidualnej wydawano oprócz dwu pism wymienio­ nych wcześniej młodzieżowe pisemko „Bims”. W styczniu 1944 r. grupa młodzieży związana z Szarymi Szeregami oraz A K zaczęła wydawać własny organ „Bims”. Był to dwutygodnik o charakterze społeczno-wy­ chowawczym, powielany na hektografie spirytusowym. Redaktorem zo­ stał Wiesław Zapałowicz („Ros”). Z pismem współpracowali: poeta Je­ rzy Szewczyk, redaktor naczelny pism konspiracyjnych „Na ucho”, „Czu­ waj”, „Bez Wędzidła”; Magda Chodakówna, Tadeusz Mohr („Tom”), Prze­ mysław Wilkosz („Aput”), Jadwiga Waruszyńska („Ciotunia”). Szczególne miejsce wśród wymienionych dwutygodników zajmuje „L ’information” , powielany w języku francuskim w latach 1943— 1944, z przeznaczeniem dla jeńców francuskich znajdujących się w obozie w Kobierzynie. Pismo redagowane było w mieszkaniu Tadeusza Sroki, przy ulicy Starowiślnej 848. Należy ono do bardzo nielicznych pism tego rodzaju wydawanych w okupowanej Polsce. W tym miejscu dodać na­ leży, że zachowały się egzemplarze innych pism wydawanych w K ra- kowie-Kobierzynie w latach 1943— 1944, przeznaczonych dla jeńców fran­ cuskich i holenderskich, a mianowicie: „Le Crack— Revue mensuelle du Stalag 369” oraz „Luister Eens Uit Maanblad voor der Krugsgevangen

" Por. B . Surówka, Starowiślna 8, „Dziennik Zachodni”, 1945, nr 311, s. 8. Nederlandsche Onderofficieren te Kobierzyn”. Wyróżniającym się dwu­ tygodnikiem była „Watra” . Pismo Młodzieży Polskiej” , wydawana od czerwca 1943 r. do kwietnia 1944 r.49 Z liczby 158 pism konspiracyjnych Krakowa 17 tytułów przypada na miesięczniki, spośród których do najwcześniejszych należały wyda­ wane przez grupy komunistów. W lutym 1940 r. ukazał się pierwszy numer pisma sygnowany tytułem „R ” , redagowany przez Ignacego Fika50. Jego kontynuacją była „Polska Ludowa”, która zaczęła ukazywać się od listopada 1941 r. Ostatnio natrafiono na ślad jeszcze jednego miesięczni­ ka, który prawdopodobnie swój żywot rozpoczął również w 1940 r. Cho­ dzi o pismo wydawane przez Delegaturę Rządu (ściślej — przez „Iskrę”) w postaci maszynopisu, którego redaktorem był Schubert („Szucki”), pierwszy kierownik Wydziału Propagandy i Prasy w krakowskiej Dele­ gaturze, przybyły na teren Krakowa z Warszawy* 61. Pismo nosiło tytuł „Wir” , niestety, nie zachował się żaden egzemplarz. W 1941 r. ukazało się pierwsze krakowskie pismo społeczno-kulturalne „Naród i Kultura. Miesięcznik Kultury Podziemnej” . Wydawcą była bliżej nie określona grupa inteligencji krakowskiej. W tym samym roku z inicjatywy Naro­ dowej Organizacji Wojskowej zaczęto wydawać pismo w postaci powie­ lanej, „Nowa Polska” , redagowane przez Tadeusza Mildnera („Mści­ wój)52. Większość miesięczników wydawano na przełomie lat 1943— 1944; w 1941 r. ukazały się 4 tytuły, w 1942 r. — 4 , w 1943 r. — 6, natomiast w 1944 r. — 10. Dwa pisma tego rodzaju zaczęły wychodzić w styczniu 1945 r. Wśród wydawców główny udział przypada redakcjom związanym ze Stronnictwem Ludowym; firmowało ono siedem miesięczników („Pol­ ska Ludowa”, „Chłopska Myśl”, „Nowa Gospodarka”, „Wiadomości Ko­

te Bliżej o tym piśmie por. J. Jarowiecki, Krakowskie pismo konspira­ cyjne z lat 1943— 1944 „Watra”, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, t. 13, z. 2, s. 167—202. “ Rękopiśmienny pamiętnlk-notatnik Ignacego Fika, CA К С PZPR, teczka oso­ bowa, sygn. 1527; P-83 Clm. Por. A. Kozanecki, Z dziejów konspiracyjnej PPR w Krakowskiem, [w:] O ludziach i sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z Kra­ kowskiego, Kraków 1964, s. 393— 336 i 467— 468. 61 Na podstawie informacji Tadeusza Seweryna („Socha”), kierownika okręgowe­ go KWC, przemianowanego od 18 VI 1943 r. na Kierownictwo Oporu Społecznego J. Kucia (Krakowska prasa konspiracyjna„.) mylnie podaje SL jako wydawcę „Wiru”; Stronnictwo Ludowe wydawało natomiast biuletyn informacyjny redago­ wany przez Wydział Informacji Rocha, który sygnowany był stałym napisem ROCH. WIR Biuletyn powielano dwustronnie w objętości 2 stronic. Zachowany egzemplarz po­ chodzi z kwietnia 1944 r. Zob. nadto: J. Jakóbiec, Na drodze stromej i śliskiej, III, maszynopis w zbiorach B J, sygn. Przyb. 123/64, s. 221—222. “ Oświadczenie T. Mildnera, maszynopis w zbiorach autora. Informacje T. Mild­ nera potwierdził Stefan Kamiński. Zob. nadto J. Kucia, Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939— 1945 „Zeszyty Prasoznawcze”, 1973, nr 1, s. 52; J. J a- r o wiec к i, Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943— 1944 „Watra”, s. 158. biece”, „Jutrzenka”, „Odra—Nysa”, „Co słychać. Agencja Informacyjna”), dwa miesięczniki wydawała Polska Partia Robotnicza i grupa komunistów („Polska Ludowa”, „R”), po jednym — Narodowa Organizacja Wojskowa („Nowa Polska”), Polska Partia Socjalistyczna („Zagadnienia”), Chłopska Organizacja Wolności „Racławice” („Racławice”), Armia Krajowa („Służ­ ba Kobiet”). Dwa miesięczniki wydawane były z inicjatywy indywidual­ nej grup inteligencji („Naród i Kultura”, „Miesięcznik Literacki”). Jedynym konspiracyjnym pismem podziemnego Krakowa, które uka­ zywało się ćo. 10 dni, była „Myśl i Czyn”, organ Wydziału Planowania Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego. Ilość wydawanej w Krakowie prasy konspiracyjnej zależna była w znacznym stopniu od zaplecza technicznego i bazy poligraficznej istnie­ jącej w mieście. Pracownicy podziemnych drukarni mogli szukać opar­ cia w przedwojennej bazie poligraficznej, ta jednak przede wszystkim znajdowała się w Warszawie, w której w 1938 r. istniało prawie 50°/o drukarni ze wszystkich zarejestrowanych zakładów poligraficznych (ok. 4600)53. W Krakowie warunki okupacyjne uniemożliwiały korzystanie z jawnie pracujących zakładów poligraficznych, stąd głównie drukowano w konspiracyjnych lokalach, wykorzystując przede wszystkim technikę hektograficzną. Ukazujące się w latach 1939—1945 pisma wykonywane były różną techniką, nie zawsze jednolitą. Rozpoczynano od pism w po­ staci rękopiśmiennej lub przebitek maszynowych, doprowadzono do po­ wielania maszynopisów, w nielicznych przypadkach pisma drukowano. Tak np. „Dziennik Polski” — pismo SD — ukazywał się w postaci rę­ kopisu, a także w wersji powielanej i drukowanej, „Małopolska Agencja Prasowa” (pismo AK) najpierw była wydawana jako przebitki maszyno­ we, a następnie w postaci powielonej, „Tygodnik Polski” (pismo SD) początkowo powielano, a następnie wydawano drukiem, podobnie było z „Wolnością” (organem PPS—WRN) czy z pismem „Racławice” (orga­ nem Chłopskiej Organizacji Wolności „Racławice)”. Tylko te wymienia się tytułem przykładu. Tabela 3 przedstawia szczegółowo problem tech­ niki pism konspiracyjnych. Spośród 158 pism w formie maszynopisów wydawano 28 tytułów; ich żywot był stosunkowo krótki, najczęściej trwał rok. W tej grupie pism długością czasu ukazywania się zwracają uwagę: „Wytrwamy i Zwycię­ żymy”, wydawane przez grupę nauczycieli Krakowa i Śląska nieregu­ larnie, w latach 1940— 1945 jako kontynuacja pisma „Polska żyje” , wy­ dawanego pod redakcją Tadeusza Jakuba Dobrowolskiego od września 1939 r. do stycznia 1940; tygodnik „Wiadomości Radiowe” , wydawany przez Związek Odbudowy Rzeczypospolitej w latach 1940— 1944; dzien­ nik „KAR” [Krakowska Agencja Radiowa], organ PPS ukazujący się w latach 1943— 1945, oraz ukazujące się nieregularnie „Komunikaty R a-

■ Por. Encyklopedie wiedzy o książce, Wrocław 1971, s. 598. TABBLA 3 TECHNIKA WYDAWANYCH PISM KONSPIRACYJNYCH W KRAKOWIE W LATACH 1939—1945 Technika wydawania Częstotliwość maszy­ powiela­ druko­ miesza­ rękopis nopis ny wany na*

Dziennik — 5 19 4 4 Tygodnik — 10 33 6 7 Dekadowe — — 1 — — Dwutygodnik 1 3 18 2 — Miesięcznik — — 15 4 1 Nieregularne 1 10 30 4 1 Łącznie 2 28 116 20 13

* W grupie tej mieszczą się pisma wymieniane w sąsiednich kolumnach, które ukazywały się w różnej postaci: rękopisu, ma­ szynopisu, powielanej i drukowanej. diowe. Przegląd Wojskowy”, których wydawcą była Armia Krajowa w latach 1942— 1944. Pisma w formie maszynopisów wydawały różne kon­ spiracyjne organizacje wojskowe i polityczpe bądź też ukazywały się z inicjatywy indywidualnej lub pojedynczych grup reprezentujących róż­ ne środowiska. I tak ZWZ— A K wydawały 9 pism w postaci maszyno­ pisów, Delegatura Rządu — 4, PPS—WRN — 2, po jednym: SN, Szare Szeregi, ŻOB, TOW, grupa „Grunwald” ; pozostałe ukazywały się z ini­ cjatyw indywidualnych. Wśród pism wydawanych w postaci maszyno­ pisów było 5 dzienników, 10 tygodników, 3 dwutygodniki, 10 ukazywało się nieregularnie. Z ogólnej liczby pism konspiracyjnych w Krakowie dwa rozpowszech­ niano w postaci rękopiśmiennej: pierwsze to „Przegląd Radiowy” , którego wydawcą była bliżej nie określona grupa; ukazywało się od lutego 1940 r., drugie zaś było rękopiśmienne tylko w początkowym okresie istnienia. Chodzi tu o „Dziennik Polski”, który do 30 czerwca 1940 r. ukazywał się w postaci maszynopisu, a następnie w formie powielanej i drukowa­ nej. Ogromna większość krakowskich pism konspiracyjnych — podobnie zresztą jak na terenie całego kraju — ukazywała się w formie powiela­ nej. Takich pism było 116, a wśród nich 19 dzienników, 33 tygodnik’*, 18 dwutygodników, 15 miesięczników, 1 dekadowe, 30 tytułów zaś uka­ zywało się nieregularnie. Reprezentowały one prawie wszystkie organi­ zacje wojskowe i ugrupowania polityczne, znalazły się wśród nich rów­ nież pisma wydawane przez grupy bliżej nie określone. Najliczniejsz; grupę pism powielanych firmowały wydawnictwa ZWZ—AK (21 tytu łów), 14 pism wydało SD i SPD, w 11 przypadkach wydawcami byh grupy związane z SN i NOW, 10 pism związanych było z SL, 9 redago wali komuniści i członkowie PPR, 8 — Szare Szeregi, 7 — KOP, 3 - DB, po dwa — NSZ, ŻOB, po jednym — ZOR, ZPL, OBW, POB, Kon­ federacja Tatrzańska, ONR, „Racławice”, sanacja, SP. Pozostałe uka­ zywały się z inicjatyw indywidualnych i grup bliżej nie określonych. Żywot pism powielanych był o wiele dłuższy aniżeli maszynopisów: trwał od kilku miesięcy do 6 lat. Inny był też zasięg: pisma powielane ukazywały się w nakładach jednorazowych od 150 do 2000 egzemplarzy, docierając do szerokich kręgów odbiorców. Przykładowo można wymie­ nić tytuły, które ukazywały się przez kilka lat. Były to m. in. „Biuletyn Informacyjny” wydawany nieregularnie przez Podziemną Organizację Bojową w latach 1940— 1943, „Dziennik Narodowy” (Stronnictwo Naro­ dowe), który ukazywał się w latach 1941— 1945, „Przegląd Polski”, ty­ godnik Szarych Szeregów, ukazujący się w latach 1940—1944 (miał 3 mutacje), „Świt” — tygodnik AK w latach 1940—1944, „Wiadomości” (ZWZ—AK), ukazujące się nieregularnie w latach 1940— 1945, „Wolność”, organ P P S w latach 1940— 1945, który z pisma powielanego przekształcił się w pismo drukowane. Stosunkowo nieliczne pisma ukazywały się w postaci drukowanej; w stosunku do ogólnej liczby wydawanych w Krakowie pism konspira­ cyjnych stanowiły one 13%, podczas gdy w całym kraju podziemnych pism drukowanych było 26%54. Na owe 20 tytułów drukowanych skła­ dały się dzienniki i miesięczniki (po 4), tygodniki (6), dwutygodniki (2), 4 pisma ukazywały się nieregularnie. Wydawcami były grupy związane z AK — 4 pisma, z SD i SPD — 5 tytułów, SL — 2, NSZ — 2, PPS — 1, DR —i l 1, OBW — 1; w czterech przypadkach wydawców nie ustalono. Pisma drukowane pojawiają się od 1940 r., ich żywot jest stosunkowo krótki: od kilku miesięcy do trzech lat. Najwcześniej drukowanymi pis­ ma: ' były: tygodnik „Walczymv o Prawdę i o Polskę” (od VIII 1940) oraz tygodnik „Polska Walcząca. Organ Bojowników Wolności” (XII 1940—V 1941). Najbardziej regularnie i najdłużej ukazywał się tygodnik „Małopolski Biuletyn Informacyjny” (III 1942— IX 1944) wydawany przez AK oraz „Dodatek do Małopolskiego Biuletynu Informacyjnego”. Przez dłuższy czas wydawano również miesięcznik SL „Chłopska Myśl” (1943— — 1944) oraz AK-owskie „Krakowskie Wiadomości Codzienne” 1943— — 1944). u Wyliczenia przeprowadzono na podstawie danych zawartych w Centralnym katalogu polskiej prasy konspiracyjnej, Warszawa 1962. Na 1123 tytuły pism kon- piracyjnych wymienionych w katalogu w postaci drukowanej ukazywały się 292 ty- tiły (26*/e), powielanych pism było 755 (67,!•/•), w postaci maszynopisów kolporto­ wano 70 tytułów (6,2•/•), pozostałe były pisane ręcznie. Dane te zmieniają wcze­ śniejsze wyliczenia L. Dobroszyckiego zawarte w art. Polskie czasopiśmiennictwo konspiracyjne w okresie okupacji hitlerowskiej („Zeszyty Prasoznawcze”, 1961, nr 1/2, t 52— 59). Według niego drukowanych pism było 330, powielanych 689, w po­ staci maszynopisów ukazywało się 57, rękopisów — 9; por. J. Jarowiecki, Le­ wicowe pisma kulturalno-społeczne na tle konspiracyjnej prasy lat 1939— 1944, .Rocznik Naukowo-Dydaktyczny W SP w Krakowie", 1963, s. 227, Prace Historycz- loliterackie, z. 17. W jednym przypadku nie ustalono techniki wydawania pisma, gdyż nie zachowały się ani jego egzemplarze, ani też autorzy wspomnień i re­ lacji nie określili dość precyzyjnie, w jakiej postaci je wydawali. Chodzi tu o pismo „Naród czuwa” , którego wydawcą była najprawdopodobniej grupa związana ze Stronnictwem Narodowym. Przedstawione powyżej wyniki badań porządkują wstępne ustalenia dotyczące pracy konspiracyjnej wydawanej w Krakowie. Próby uporząd­ kowania nastręczyły wiele kłopotów. Istnieją przede wszystkim poważne luki w dokumentacji, w materiałach źródłowych, trudno było odnaleźć i dotrzeć do zachowanych egzemplarzy pism, a jeszcze trudniej ustalić zespoły redakcyjne. Liczne relacje i wspomnienia, w tym też publiko­ wane, wymagały i wymagają nadal weryfikacji. Odrębnego potraktowania wymagają — działalność wydawnicza po­ szczególnych grup i organizacji, problem kolportażu, kwestie związane z charakterem pism konspiracyjnych. Sprawami tymi autor zajmuje się w kolejnych oddzielnych opracowaniach.

KATALOG KRAKOWSKIEJ PRASY KONSPIRACYJNEJ 1939— 1945

Kraków należał do najaktywniejszych - obok Warszawy - ośrodków wydaw­ niczych. Tu ukazywała się pokaźna ilość prasy konspiracyjnej, której wydaw­ cami były różne organizacje i partie polityczne, grupy wojskowe, środowis­ ka społeczne. Wśród wydawców nie brakło pojedynczych osób, nie związanych z żadnymi określonymi organ!zaojami o zabarwieniu politycznym. Autorowi niniejszego katalogu chodziło o ustalenie ilośoi pism konspi­ racyjnych wydawanych w Krakowie, Jako że dotyohozasowe publikacje i ogło­ szone katalofi pomijają wiele tytułów. Zapewne był to rezultat dotychcza­ sowego etanu badań nad życiem literackim, konspiracyjną, kulturą literacką, w obrębie której ogromną rolę odgrywały i odgrywają techniki komunikacyjne. Jak wiadomo, okupant pozbawił społeczeństwo polskie nowoczesnych środków masowej komunikacji, a te, którymi dysponował, podporządkowjywał. celom hi­ tlerowskiej propagandy i dywersji kulturalnej. Jedynym zatem środkiem ma­ sowej komunikacji w kulturze, Jakim dysponował podbity naród,były wydawni­ ctwa konspiracyjne, konspiracyjne pisma. Można sformułować hipotezę,że ce­ chą znamienną konspiracyjneJ kultury w ogóle, a literackiej w szczególnoś­ c i był rozwój tajnej prasy. Kraków miał swój udział w rozwoju pism podziemnych, wśród któryoh obok pism informacyjnych i lnformaoyjno-programowyoh ozy teoretyozno-pro- gramowyoh rozwijało się czasopiśmiennictwo społeczno-kulturalne, lite ra c­ kie i satyryczne. Katalog ujmuje te pisma. V stosunku do istniejących zapi­ sów tytułów pism podziemnych wydawanych w Krakowie etanowi on rzecz nową. Ustalono bowiem, że ilo ść pism wychodzących w Krakowie wynosiła 158 tytu­ łów; wykorzystane przy tym zostały źródła archiwalne, a mianowicie dokumen­ ty polskioh organizacji konspiracyjnych, raporty, sprawozdania i wykazy o- raz przeglądy pism z okresu okupacji. Na ich podstawie ustalono miejeoe i czas wydawania, często wydawcę, niekiedy też wielkość nakładów. * Nie ograniczono się do wyliczenia tylko określonej ilo śo i tytułów p i«« wydawanych przez ruch oporu. Podjęto też próbę związemia wymienionych tytułów z określonymi środowi skaml wydawniczymi i zespołeusi redakcyjnymi. źródłem wiedzy w tym zakresie były wywiady, relacje i wspomnienia, kores- pondenoja, a także drukowane pamiętniki, wspomnienia 1 materiały. W wielu wypadkach udało się ustalić miejsce drukowania, powielania czy przepisywa­ nia na maszynie. Analiza zaohowanyoh egzemplarzy pism konspiracyjnych poz­ woliła przeprowadzić wstępną Ich klasyfikację; wydzielono cztery grupy:pi­ sma Informacyjne, informacyjno-programowe, teoretyozno-programowe oraz p i­ sma specjalistyczne /społeczno-kulturalne 1 literackie, satyryczne, woj­ skowe, młodzieżowe, turystyczne, dywersyjne/. Na-podstawie autopsji okre­ ślono też technikę 1 czasokres wydawania pism podziemnych. Zauważyć nale­ ży, że pisma podziemne charakteryzowały się dużą różnorodnością: były p is­ ma drukowane, powielane, kolportowane w postaci maszynopisów czy nawet rę­ kopiśmiennych kartek. Ukazywały się jednostronicowe biuletyny informacyj­ ne, dzienniki, tygodniki, dwutygodniki a nawet miesięczniki. Wydawane by­ ły przez różne grupy wojskowo-polityczne, stronnictwa i organizacje. Pis­ ma konspiracyjne przeważnie nie ujawniały wydawcy, niektóre podawały wręoz mylne dane, ozęsto posługiwały się skrótami literowymi ozy też kryptonima­ mi. Na podstawie analizy treści, stosowanych symboli, podjęto próbę okre­ ślenia wydawców poszczególnych pism. ¥ konsekwenoji wprowadzono dośó istotne korekty w stosunku do danych zawartych w Centralnym katalogu polskiej pra­ sy konspiracyjnej 1939-1945» opracowanym przez L. Dobro­ szy okl ego przy współudziale V. Kledrzyńekiej pod kierunkiem Stanisława Pie­ skiego / 1962/ , poważne poprawki 1 uzupełnienie do Wykazu prasy konspiracyjnej wychodzącej w Krakowie w okresie okupacji 1939-1945» opracowanego przez T.Wroń­ skiego przy współudziale M. Zająca, dołączonego do Kroniki о к u - p o w a » ego Krakowa /1 9 7 4 /. | W katalogu zastosowano alfabetyczny układ hasel-pozyoJi: każde z nioh składa się z czterech zasadniozyoh elementów: I - nota bibliograficzna,2 - krótka charakterystyka pisma, 3 - wykaz zaohowanyoh egzemplarzy ze wskaza­ niem miejsca ioh przechowywania, 4 - zestawienie literatury, w której znaj­ dują się wzmianki o określonym tytule /na zasadzie wyboru/. Nota bibliograficzna obejmuje następujące elementy: tytu ł, ewentual­ nie podtytuł, wydawcę, częstotliwość 1 czasokres ukazywania się oraz tech­ nikę i format. Krótka lnforsmoja zawiera określenie ogólnego charakteru pisma, dane o redaktorach, wydawcach i miejscu powielania ozy druku, isto ­ tne szczegóły ujawniające tendencje pisma /w wybranych przypadkach/. Za­ znaczono też zadany tytułów. W katalogu każdy tytuł potraktowano oddziel­ nie, zaznaczając ewentualną kontynuację innego pisma. Do opisu techniki wydawniczej zastosowano cztery główne określenia: rękopis, maszynopis, powielacz i druk: podano również format pisma. Dane te uzupełniono uwagami o szacie graficznej /w części charakterystycznej plena/, a także w wielu przypadkach uwagami o wysokości nakładu. Podtytuł! AGENCJA PRASOV0-ARTYKUŁOWA DLA PISM PROWINCJONALNYCH, następnie! AGBÎCJA PRASOWA WYDAWANA PRZEZ PZP DLA CAŁEJ PRASY PODZIEMNEJ. Wydawoai KOP, następnie AK. Częstotliwość ukazywania się ! tygodnik, ukazywał się od w ześnla 1940 do stycznia 1945 r.Technika! maszy­ nopis, następnie powielane, format 30,8 x 22. Do numeru 100 pismo ukazywało się pt. Ajencja Prasowa. Pismo miało charakter agencyjny, zawierało różnorodny materiał przeznaczo­ ny początkowo "dla obsługi redakcji czasopism prowlncjonalnyoh■ . Serwis Informacyjny oparty był na raportach terenowych okręgów ZWZ w oałym kraju. W numerze 41 (183.) Z 13 października 1943 r . czytamy! "Od redakcji! Przypo­ minamy, że Agencja Prasowa Jest przeznaczona wyłącznie na użytek redakcji pism i nie może być kolportowana poza ich obrębem. Redakcje mogą przedru­ kowywać wszystkie artykuły bez podawania źródła". Wychodziło od września 1940 roku. Początkowo przedsięwzięcie prywatne, a następnie KOP /można to odczytać np. z numeru 8(99) z 25 lutego 1942 roku, s. 12/, zaś po włączeniu KOP w skład AK stało się pismem AK. Do 1 marca 1942/nr 9/l00/pismo nosiło, tytuł! Ajencja Prasowa..., od 11 marca 1942 /nr 10/ zmieniono tytuł na A- gencja Prasowa... Redakoja prowadziła polemikę z pismami PPR /"Trybuną Wolności", "Okólni­ kiem KG PPR", "Trybuną Ludu", "Trybuną Chłopską", "Gwardzistą"/. Od roku 1942 zaczyna ukazywać się na łamach pisma materiał antykomunisty­ czny, np. Komunizm a sprawa polaka /nr 2 1 /, Jeszcze o akoji dywersanokiej /nr 22/, Bandytyzm i dywersja bolszewicka /nr 22/, Pod nową maską - stara robota /nr 2 5 / i stałe ataki na Komin tera/nr 24, 31, 4 9 /. Pismo redagowane było m.In. przez Tadeusza Kobylewsklego, Wojciecha Zagórskiego, Tadeusza Kanię-Żenozykowskiego. Ukazywało się w Warszawie, a po powstaniu warszaw­ skim w Krakowie, na Bielanach. Objętość pisma wynosiła 9-14 stron tekstu. Zaohowaneegzemplarzet *- BJs 1941140/70i 194218/99/-Ю/101/, 21,22,24,25,27-29,31,34,35,37-40,45,46,48-51/ 142/| dodatek do numerów! 44,46,48,50) 1943М/143/, 2,4,7,9-14,16-18,24/166^25/167/23 VU ,26-30,32-39,41, 43-50/192/; 1 9 4 4 : 1/194/,3,5-И, 13,1 5 , 1 6 , 1 8 ,2 1 -2 4 / 2 1 7/ ; AAN - 19421 3 7 /1 2 8 /,40| 1943t 48/190/1 1944: 23/ 216/; АПК - 1942: 26/117/, 27,29,32-34,37-45, 48-51J dodatek do numerów: 44,46, 48,50$ 1943: 1/143/, 2 ,5-14,26,32,33,35-37,39,41/183/t АМ5У - 1942: 22/ 113/ , 46,48-51ł dodatek do numerów: 44,46,48-50t 1943* 1 /1 4 3 /-6 ,8 ,10-37,39,41-47,49,511 1944: 4 /1 9 7 /,8 , 1 8 ,24,29,31/224/t BN - 1941: 3/33/-8,10-19,21,22,25,28-30,36,37,48-60tdodatek do numeru 11 1942: 1 /9 2 /-6 ,8 ,9 ,1 1-12,17-51| dodatek do numerów: 4,44,46,48,50) 1943: 1 /1 4 3 /-3 1,35-51) dodatek do numeru 43; 1944: 1/ 194/ - 18,27,28/ 221/; BUV - 1942: 11/ 102/- 47/ 1З8 ; 1944: 2 4 /2 17/, 25/ 2 1 8 /1 CA КС- 1941: 16/46/,22,23,48-54,5 6 /2 6 XI,3 XII/, 5 9 , 6 1 , 62/ 92/; гаРК 1942: 2 -6 ,1 2,1 7-1 9 ,2 1 -25 ,26 -48 ; 19431 1/143/- 6 ,9 -1 7 ,18- 2 1 , 2 2 -2 4 ,2 6 - 3 4 , 3 6 - 5 1/193/; 1944: 1/ 194/ , 3 -2 5 ,2 7 -З 2/ 2 2 5 /; dodatek do numeru 20,23; po powsta­ niu 1,2; 1945t Ъ.пг / 1 / ; CAW - 1941: 56/ 86/; 1943t' 2 /1 4 4 /,5 , 7 /1 4 9 /; 3H PAN:1942: 4 /9 5 /,6 ,9 ,1 2 ,1 6 ^ 2 1 ,3 6 ,3 7 ,4 o ,4 l,43/134/1 dodatek do numeru 44; 1944: З / 196/ , 16,20/213/; MPPR - 1942: 1/ 92/- 6 , 17,23,26-37,40-44,46/14?/; 1943t 1 /1 4 3 /,5 /1 4 7 /; 1944: 1 8/2 11 /,2 2 ,31/224/; VAP-L- 1 9 4 3 : 47/189/,49/191/; 1944: 5/ 196/; VIH - 1942: 3 3 /1 2 4 /,42-4 5,4 8 ,50/ 161/; 1943t 3 /1 4 5 /,4 ,1 8 ,22/164/; 1944: 10/203/,25/218/; ZSUŁ - 1944: 32/225/ Literatura: Wykaz polskiej prasy podziemnej. Zestawienie na 1-go stycznia 1943 r. , s. 1 CA KG PZPR, sygn.2 0 2 /Ш , Prasa ZVZ / za okres od 1 VUI - 31 X 1941/. CA КС PZPR, sygn.202/m-93; Centralny katalog pol­ skiej prasy konspiracyjnej 1939-1945» Oprao. L. Dobroszyokl przy współ­ udziale W.Kledrzyńsklej pod kler. S. Ploskiego. Warszawa 1962, s.22,poz.4; H. Lerskat Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze. "Kultura" 1949 nr 8/25, e. 140, poz. 1 ; Ta*: Zaczątek bibliografdL± druków Polaki pod­ ziemnej pod okupacją 1939-1944. "Kultura" 1949, nr 15; J.Jarowieoki: Pra- aa podziemna ..w Krakowie w latach okupacji hitlerowakLeJ. "Rocznik Hlatorii Czasopiśmiennictwa Polskiego" 1976 1 .15,®.2,a .155jT.Wroński:Kronika okupowa­ nego Krakowa.Kraków 19?6 , a .433,po». 1 |Tenże /przy współudziale J . Jarowieo­ ki ego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej w zbiorach Muzeum Historycznego m. brakowa. "Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycz­ nego miasta Krakowa" 1974 /1 9 7 5 /, z . 1, s.57; J.Jarowieoki: Prasa konspira­ cyjna w Krakowie w latach 1939-1945. Kraków 1977, a .2 2 ; tenże 1 Konspira­ cyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1943. Kraków 1977, s .8 6 /maszynopis, Inat.Fil.Pol.VSP/.

2. AGENCJA PRASOWA ŚLĄSKA, ZAGŁĘBIA I KRAKOWA Podtytuł: BIULETYN TYGODNIOWY Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik, pierwszy numer ukazał się w marou 1943 r. Technika: maszynopis, format: 20,5 x 29,5 cm. Pismo o charakterze agencyjnym; wydawane było przez Okręgowe Kierownictwo Walki Podziemnej ; kierowane przez Tadeusza Sęweryna. Przepisywano je na maszynie w 30-50 egzemplarzach; redagowane było przy współudziale konspiracyjnej komórki Zrzeszenia Dziennikarzy Ziem Zachod­ nich /m .ln. przez Stanisława Ziembę, Bolesława Starówkę/. Najprawdopodob­ niej ukazały się tylko dwa numery pod tym tytułem: nr 3 z dnia 10 kwiet­ nia nosił Już tytu ł: Małopolska Agencja Prasowa. V kolejnych numerach do­ minowały informacje polityczne ze świata oraz z frontu walk na terenie kraju, a także wiadomości o postępowaniu Niemców i terrorze na terenie Krakowa i okolic. Zachowane egzemplarze: AMK - 1943$ 1-2; AMSW - I - 2; BJ: - 2. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., в.23, poz.7; J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej..., s. 1 5 6 ; J.Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna 1939-1945. ■Zeszyty Prasoznawcze" 1969 nr 2, s.49; T. Wroński: Kronika.. . , s .432,poz. 2;* Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoji hitlerowskiej, s.57; S.Ziemba: Czasy przełomu, Kraków 1975, e .5 6 , 7 6 ; J,Jarowieoki: Prasa konspiracyjna w Krakowie w latach 1939-1945..., s.22; Tenże: Konspiracyjna prasa w Krako­ w ie..., ». 104-105. AJENCJA PRASOWA »ob. AGENCJA PRASOWA Podtytuł; BIULETYN RADIOWY Wydawca; PPS-URN. Pismo ukazało się w styczniu 1945 roku.Technika ; powielone. Pismo miało charakter |inf ormacyjny. Redagowane było przez Zygmunta Zarembę. Egzemplarzy nie odnaleziono. Literatura; Polska prasa polityczna w okresie okupacji* Zesta­ wienie Departamentu Informacji Delegatury Rządu. Maszynopis, materiały DR . - IH PAN; Relacja Z. Zaremby, IH PAN; L. Dobroszycki; Zaginiona prasa kon­ spiracyjna lat 1939-1945» Najnowsze Dzieje Polski, t . 7 : 1 9 6 3 , s.175,poz.~l. T. Wroński; Kronika..., a.433» poz.3j Tenże; Prasa krakowska w zbiorach Muzeum Historycznego..., s.57ł J.Jarowieeki; Konspiracyjna prasa w Krako­ w ie ..., s .228; Tenże; Prasa podziemna w Krakowie. . . , s.1Ó2.

4. BARYKADA

Wydawca; grupa socjalistów. Częstotliwość; nieregularne, ukazywało się od 25 sierpnia 1940 roku.Technika: powielane,format 3 0 ,5 * 22cm. Pierwszy numer pisma z dnia 25 V H I 1940 r. zawierał oharakt ery etyczną de­ klarację; "Powstaliśmy jako jeden z członów ruchu rewoluoyjnego, jako po­ trzeba dnia, dla ogarnięcia szerokich mas robotniczych, chłopskich i pra­ cowniczych w orbitę rowolucyjnego myślenia i radykalnego sposobu działania. Pełni odpowiedzialności za losy Narodu Polskiego idziemy w szary tłum ludzi pracy zespalać ogień Jesteśmy z dawna oczekiwanym ruchem radykalno-demokra- tyoznym polskim, zespoleniem pragnień i dumy polskiego ludu pracy".Pod ty­ tułem pisma unieszczano hasło; "Niech żyje niepodległa Polska Ludowa i De­ mokratyczna". Barykadą była pismem informaoyjno-programowym. Twórcami pis­ ma byli m. in. Jon Lech, bracia Basińscy. Nasłuch radiowy prowadzili w Do­ mu Społeomym na Osiedlu Robotniczym na Dębnikach. Pismo redagowano w mie­ szkaniu Jana Lecha przy u l. Czarodziejskiej. Zachowane egzemplarze* MHK - 1940* i /25 VIII/, 2 /5 XI/; CA КС PZPR - 1940; i , 2. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej.,., e .3 0 , poz.29; T. Hanuszek* Ihr verfluchte banditenl у* 0 ludziach i spra­ wie /la ta okupacji hitlerow skiej/. Wspomnienia działaczy PPR z Krakowskie­ go. Kraków 1964, e. 155-156; J.Kucia* Krakowska prasa konspiracyjna.,, s.45; T. Wroński* K ronika..., s.433, po z. 4; Tenże* Prasa krakowska a okresu oku- paoji hitlerowskiej, s .6 l; J . Jarovleokl: Konspiracyjna prasa w Krakowie..., s. 222-223.

5. BEZ WĘDZIDŁA

Podtytuł: NIEZALEŻNY UOLNOMYŚLNY ORGAN WÓDDYSTÓW Vydawoa; grupa złożona z byłych harcerzy /Szare Szeregi/. Często­ tliwość ukazywania się: dwutygodnik. Pismo ukazywało się od 10 lip - oa 19^3 r. do końca tegoż roku, Teohnika:maszynopis,format 21x30 om V lipou 1943 roku grupa konspirująoej młodzieży, zamieszkałej w Krakowie na Podgórzu, związana z Szarymi Szeregami i AK, zaozęła wydawać pisemko o charakterze wewnętrznym, początkowo w stosunkowo niewielkim nakładzie, do 10 egzemplarzy. Pierwszy numer ukazał się 10 lipoa 1943 roku, a najprawdo­ podobniej ostatni, piąty - nosi datę 24 listopada 19*43 r. Każdy egzem­ plarz, pisany na maszynie jednostronnie, posiadał interesującą szatę gra­ ficzną jwykonaną tuszem i farbami. Inicjatorem wydania pisma był Juliusz Jasieński /Jouan/, redaktorem naczelnym został młody poeta,Jerzy Szewczyk /J S , Szarzyński/. Autorem szaty graficznej był utalentowany grafik Jerzy Wirth /Моха/. Pismo drukowano w mieszkaniu J . Jasieńskiego /u l.. KaJLwaryj- ska 8 / i J . Szewczyka /ul.Starornostówa 2 /. Z pismem współpracowali: poeta Eugeniusz Kolanko /Bard/, Irena Jadowska /Dan/, Lucjan Krywak /Maz.Mazur/. V piśmie - pomyślanym jako dwutygodnik - żarnie szczano artykuły różnej treś­ ci: były dyskusje o młodzieży i Jej roli w społeczeństwie, ćiekawostki kulturalne i naukowe, wiersze, utwory satyryczne, ogłaszano konkursy lite­ rackie, wyniki turniejów brydżowych i szachowych. "Bez wędzidła "mimo iż by­ ło pismem o niewielkim nakładzie i zasięgu, przekazywane z rąk do rąk,do­ cierało do stosunkowo szerokiego grona czytelników. Jego ukazanie odnoto­ wało krakowskie konspiracyjne pismo "Watra" w nr 8 z 30 I 1943 roku, za­ chęcając redaktorów do nawiązania z nią kontaktów. Redakcja "Watry" pisa­ ła: "Bez wędzidła. Otrzymaliśmy nr 3 z 13 V H I do przeglądu. Prosimy o na­ wiązanie kontaktu i ewent. artykuł o bież. pracach eto. ". Zachowane egzemplarze: w zbiorach prywatnyoh /fotokopie w zbiorach JJ /: 1 9 4 3 * i /Ю VII/; 2 /22 V U /; 3 /13 VIH/; 4 /DC/1 5 /21 X I/. Literatura: "Watra" z dnia 30 X 1943 nr 8; J.Jarow ieoki: Krakow­ skie konspiracyjne pismo satyryczne "Na ucho" /1943-1944/. Rocznik Nauko­ wo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Z .24, Kraków 1 9 6 6 , s .95-96. Prace history­ cznoliterackie 3; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie..., s. 163; Tenże: Je ­ rzy Szewczyk - krakowski poeta konspiracji. Glos Młodzieży 1972 nr 1, а . 321 Tenżet Konspirator 1 poeta. Głos Młodzieży 1972 nr 12, s. 15; Tenże: Poeta podziemnego Krakowa..., Żyole Literackie 1972 nr 36, s . 6 ; Tenże:Kra­ kowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 Watra. Rocznik Historii Czaso­ piśmiennictwa Polskiego, t. 13* 1974, z .2, s. 184-185} Tenże: Eugeniusz Ko­ lanko poeta konspiracji. Kwartalnik Rzeszowski 1966 nr 2, s.81 ; Tenże: Eu­ geniusz Kolanko i Jego związki z krakowską konspiracją lat 1939-1944. Pra­ ce Humanistyczne RTPN, Rzeszów 1975» z .4, 8.264} ' J.Kuola: Krakowski ośro­ dek konspiracyjneJ działalności wydawniczej /1939-1945/. V: Z lat wojny i okupacji 1939- 19 45. Warszawa 1970, s. 164} Tenże: Krakowska prasa konspi­ racyjna . . . , 8.48} S. Sierotwiński: Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską. Kraków 1971, e.25} T. Wroński: /przy współudziale J . Jarowieckiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej. . . , 8.57} J. Jarowieoki: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a.33-34.

б. BICZ

Podtytuł: PISMO S1TYRYCZN0-P0UTYCZNB Wydawca: ZWZ. Częstotliwość : dwutygodnik. Zaczęło się ukazywać w 1940 roku. Technika: druk, ilustrowane. Pismo satyryczno-polltyczne wydawane przez grupę literatów i polityków pod redakcją Tadeusza Seweryna /Socha/, szefa Kierownictwa Walki CywilneJ. Dru­ kowane było początkowo w punkcie wydawniczym ZWZ »mieszczącym się w aut ery­ nie sklepu "Bławat Wielkopolski ■ przy u l. Wiś In ej 1, a następnie w Zakła­ dzie Bakteriologicznym przy ul, Mickiewicza 47 /b istltut für Fleckfieber - und Virusforechung/,' kierowanym przez prof,UJ,dr Mariana Gieszozykiewioza. Teksty do pisma składał Karol Kleć wraz z drukarzem Eugeniuszem Habiną w drukarni UJ przy u l. Czapskich 7. Następnie skład przeniesiono do mieszka­ nia T. Seweryna, który z kolei dostarczał go do punktu karmienia wszy# gdzie znajdowała się maszyna drukarska. Drukował Wojciech Niziński /S ę p /, przy współpracy Alfreda Zaręby /Fredeк /, Stanisława Kulibaby i Mieczysła­ wa Klęcia. Po aresztowaniu M. Gieszozykiewioza drukarnię przeniesiono do mieszkania Stanisława Dukały przy u l. Lubomirskich} tu też kontynuowano wydawanie pisma. Egzemplarzy pisma nie odnaleziono. Literatura: W, Bartoszewski : Konspiracyjne czasopiśmiennictwo kul­ turalne w kraju w latach 1939-1945. Twórczość 1961 nr 10, s.86} L. Dobro- ezycki: Zaginiona prasa konspiracyjna z la t 1939-1945..., J . Jarowieoki: Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na uoho /1943-1944/. . . , s.75} J . Kucia: Krakowski ośrodek konspiracyjneJ działalności wydawniczej.. . , a. 169- 171} Tenże: Tajne drukarnie krakowskie w okresie okupacji hitlerow­ skiej. Zeszyty Prasoznawcze 1969 nr 4, 8.53-54} S. Sierotwiński: Kronika życia literackiego w Poleoe pod okupacją hitlerowską. Próba przeglądu zda­ rzeń w układzie chronologicznym. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny VSP w Krako­ wie, z .24: Prace historycznoliterackie 3. Kraków 1 9 6 7 , s.16; Tenże:Krakow— skie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską, s. 13; T. Seweryn* Re­ lacja . 1HPAN, sygn.IV 280-281 ; Tenże: Tajna drukarnia u wszarzy. Wieśoi 1965 nr 9| J* Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.1 64(Tenże: Pra­ sa konspiracyjna w Krakowie..., s.34) Tenże: Biografia poety i konspirato­ ra* Wstęp doi Eugeniusz Kolanko: Wybór wierszy, Kraków 1973» s. 14.

7. BIMS

Podtytuł: MNIEJSZA Z TYM Wydawca:inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: dwutygodnik. Pismo ukazywało się od stycznia 1944 roku do marca 1944. Technika: powie­ lane, format 20,5 z 29,5 om. W etyomlu 1944 roku grupa młodzieży związana z Szarymi Szeregami oraz AK stworzyła własny organ, pismo młodzieżowe o charakterze społeczno-wychowaw­ czym, wielostronicowe, powielane na hektografie spirytusowym. Redaktorem został Wiesław Zapałowioz /R o s/. Z pismem współpracowali: poeta Jerzy Szew­ czyk /Szarzyński/, redaktor naczelny pism konspiracyjnych Na ucho i Czu­ waj, Magda Chodakówna, Tadeusz Mohr /Tom/, Przemysław Wilkosz /Aput/, Jad­ wiga Varuszyńska /C io tu n ia/. Tematyka pisma różnorodna: były artykuły po­ pularyzujące wiedzę, opowiadania, wiersze. Pierwszy numer powielono w ilo ś ­ ci do 30 egz. Zachowane egzemplarze: w zbiorach prywatnych 1944: 1 /1 9 I / , 2 Literatura: J. Jarowieoki: Biografia poety i konspiratora..., 8 .13( Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 - Watra..., s. 174; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie... , s. 164; Tenże: Prasa konspiracyj­ na w Krakowie. . . , s.34; J . Kucia: Dyskusje o krakowskiej prasie konspira­ cyjnej 1939- 1 9 4 5 . Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr I , s . 52-53; T. Wroński/przy współudziale J* Jarowieokiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji h itle ­ rowskiej. • • , e .6 l.

8. BIULETYN INFORMACYJNY

Wydawca:SZP - ZVZ - AK. Częstotliwość: tygodnik /do powstania/, z dniem 20 lipoa 1944 /n r 29/ dwa razy tygodniowo, od 30 lipoa 1944> /nr 32/ dziennik. Ukazywał się od 5 listopada 1939 do 19 styoaiia 1945 roku. Technika:, powielany, a następnie drukowany od 6 lipoa 1940 roku. Format: 21 x 15 cm, 11 x 16 om i . i . Plamo było najpierw głównym organem Okręgu Varazavaklego SZP, z kolei sta­ ło się naczelnym organem najpierw Dowództwa Głównego SZP, a następnie Ko­ mendy Głównej AK. Wydawane w Warszawie, po upadku powstania warszawskiego drukowane w Krakowie, w drukarni Akropol. Składane było przez Antoniego No­ wakowskiego, łamane przez Jana Kuglina? drukowano przy współudziale zeoe- ra Magnuszewakiego. Pismo miało charakter in f ormaoyjno-programowy. V War­ szawie Biuletyn Informacyjny redagowany był przez zespół: Aleksander Ka­ miński /redaktor naczelny/, Maria Straszewska, Bolesław Srooki. Z pismem współpracowali m.ln. Vitold Kula, Antoni Szymanowski, Kazimierz Wagner.Łą­ cznie ukazało się 317 numerów w nakładzie od 25 do 50 tys. egz. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr/13 I I , 20 U, 27 II, б Ш , 4 И, 11 IX, 25 IX, 2 X,2 3 X, 30 X, б XI, 13 XL, 27 XI, 7 ХИ, 11 XU/} 1942: 1 /1 0 5 /, 3, 1 2 , 13, 29, 33-36, 38-48, 51/155/? 1943: 1/ 156/ , 7, 10 , 12 , 14, 1б, 17, 19, 2 0 , 2 2 , 28,3 0 , 33, 35,37- 39, 42-45/200/; 1944: 1 /2 0 8 /, 3 - 6 , 8 , 10 , 11 , 14, 2 0 , 33, 51/240/} APAN - 1942: 17/ 121/} 1943: 5/ 160/ , 9, 11, 15, 18, 19, 2 2 , 25, 30, 32-34,36-40,42-52/207/? 1944: 1 /2 0 8 /, 4, 6 , 7, 9-11, 13- 23/ 230/} AMSW - 1940: b.nr /2 4 V/} 1941: b;nr /9 I, 23 I , 30 I , 6 U , 13 П , 2 0 Ш , 27 Ш , 17 IV, 6 VI, 12 VI, 19 VI, 13 VU, 17 VU, 24 VU, 31 VU, 7 VUI, 14 vm, 21 vm, 28 vm, 11 IX, 18 U , 2 X, 9 X, 6 U, 13 XI, 20 XI, 27 XI, 4 X U , 11 Ш nr speoj,/} 1942: 3 /Ю 7/, 6 , 7, 10-13, 16-33, 35-51/155/? 1943: 1 /1 5 6 /-5 , 7-52/207/? 1944: 1 /2 0 8 /-34, 103-106/314/? AZHRL- 1940: b.nr /2 0 U , 27 H /? 1941: b.nr / 2 6 VI, 17 VUI/? 1942: 38-40? 1943: 2/1 5 7/, 17, 3 6 , 37, 39, 40, 42, 47/202/? m 1940: b.nr /3 I I , 1 Ш , 26 V U , 2 V IU , 16 VUI-23 VUI , 6 0 , 1 3 IX, 20 IX, 27 IX, 4 X, 11 X, 18 X, 25 X, 1 U , 8 XL, 21 XL, 28 XI, 5 XU, 19 XU/} 1941: b.nr /9 I , 30 I , 6 U , 13 H , 20 U , 27 I I , 6 Ш , 13 Щ , 20 Ш , 27 Ш , 3 IV, 17 IV, 24 IV, 23 V, 6 VI, 12 VI, 19 VI, 26 VI, 3 VU, 10 VU, 17 VU, 24 VU, 31 VU, 7 VUI, 14 VIU, 21 V IU , 28 V IU , 4 IX, 11 IX, 18 JX, 25 U , 2 X, 9 X, l6 X, 23 X, 30 X, 6 XL, 13 XI, 20 XI, 27 XI, 4 XU, 18 XU, 23 XU, 30 XU? 1942* 1/Ю 7/- 51/155/; 1943$ 1 /1 5 6 /- 52/207/; dodatek do nr 15 IV, 15 V IH ; 1944: 1/208/- 31/240/, 3 3 , 3 5 , 3 6 , 3 8 - 7 2 , 7 5 - 1 0 1 , po powstaniu \0Jjif 311/-105/313/; 1945: 1/З15/-З/З17/; ВОТ - 1940 z b.nr / 2 6 VII, 2 VUI, 9 VUI, 16 VIH, бIX, 4 X, 11 X, 18 XC, 25 X, 1 XI, 21 XI, 28 XI, 5 XII, 12 XII, 19 XII/; 1941: b.nr /9 I, 16 I, 23 I, 30. I, 6 II, 13 II, 20 II, 27 11,6 III,, 13 I I I , 20 I I I , 27 I I I , 3 IV, 17 IV, 24 IV, 23 V, 30 V, б V I,, 12 VI, 19 VI, 26 VI, 3 VII, 10 VII, 17 VII, 24 VII, 31 VH, 7 V H I, 14 V IH , 24 V III, 28 V IH , 4 H , 11 H , 18 IX,25 IX,., 2 X, 9 X, 16 X, 23 X, 30 X, 6 XI, 13 XI, 20 XI, 27 XI,4 H I ,, 11 H I , 23 XII, 30 H I , nr epeoj./} 1942 z 1/105/-28, 31, 34-40, 42-51/155/; 1943: I/ 156/- 5 , 7-27, ЗО-52/ 207/; 1944 z 1/ 208/- 2 0 , 2 2 - 3 2 , 3 3 - 3 6 , 38 - 4 0 , 4 2 - 7 2 , 75, 86,87, 8 9 , 91-93, 95, 9 8 , 1 0 0 ; dodatki nadzwyczajne do numerów: 3 5 , 3 6 , 3 9 , 4l 1 7 maja 1944 roku, CAV - 1941z b.nr /9 I, 27 III, 3 VII, 17 VII, 31 VII,28 VIII,9 X, 23 X I I /}; 1942 z 1/ 105/- З , 7 - 1 6 , 18- 2 0 , 2 2 , 30-35, 39-51/155/; 1943: I/156/-52/207/; 1944 z 1 /2 0 8 /-3 , 6 - 8 , 11 , 13, 27/234/} CA KG PZPR - 1940z b.nr /2 II, 9 II, 16 H, 24 II,1 IH, 8 HI, 15 III, 22 III,, 29 I I I , 5 tV,12 IV, 26 IV, 3 V, 10 V, 17 V, 24 yj 31 V,7 V I,2!1 28 VI, 6 VII, 12 VH, 19 V II, 26 V II, 2 V III, 9 V III, 16 V H I„ 23 V III, 30 V III, 6 IX, 13 IX, 20 IX, 27 IX, 4 X, 11 X, 25 X,, 1 H , 8 H , 21 H , 28 H,5 H I, 12 ХП, 19 XH,30 XH,nr spocj r'\ 1941 z b.nr / 9 i , 16 i , 30 i , 6 n , 13 i i , 20 1 1 ,2 7 u , 6 m , i 3 n i ; , 20 H I , 27 III, 3 IV, 17 IV, 24 IV, 23 V, 30 V, 6 VI, 12 VI, 19 VI, 26 VI, 3 VH, 10 VH, 17 V H , 24 V II, 31 V H , 7 VIIIv, 14 VIH, 21 VHI,28 VHI, 4 IX, 11 H, 25 IX, 2 X, 9 X, 16 Xv, 23 X, 30 X, 6 H , 13 XI, 20 H , 27 XI, 4 H I , 11 H I , 18 П Ц , 23 X II, 30 X H , nr ep e o j./; 1942 z I/IO 5/- 5 I/I 55/; 1943: I/I 56/- 52/ 207/; 1944: 1/208/-34/241/, IO3/ 3 1 1/-106/314; 1945: 1/2/315/-Э/317/. IH PAN-1941: b.nr/6 П , 13 I I , 2011, 27 U , 6 H I , 13 Ш , 2# H I , 27 Ш , 24 IV, 23 V, 30 V, 6 VI, 26 VI, 3 V II, 24 V H , 31 V II,7 VH2I, 14 V H I, 27 V H I, 4 IX, *25 IX, 23 X, 30 X, 6 H , 13 H ,2 0 XH, 27 x i , 4 ш , 11 h i , 30 h i /; 1942: 4-23, 25-27, 29,30, 32, 34, 4о, 42-50$ 1943* 3 /1 5 7 /, 8 , 10- 1 2 , 1 6 , 18, 25, 27, 28, 31, 33, 35, 3 6 , 41-45, 47-49, 52/2 0 ?/$ 1944: 1/208/-33/240/$ 1945* 1/2/315/-3/317/} МНК - 1944: 106/27 Щ / $ 1945: 3/317/$ MPRR-- 1940: Ь.пг /1б V IH , 21 П , 28 П /$ 1941: Ь.пг /1 3 И , 20 I I , 27 И , 6 Ш , 13 Ш , 20 Ш ,3 TV, 23 V, 30 V, 6 VI, 12 VI, 19 VI, 3 VU, 10 VU, 17 VU, 24 VH, 31 V U , 3 VIH, 14 VIH, 21 VHI, 28 VIH, 4 H, 25 IX, 2 I, 16 X, 23 X, 30 X, 6 H , 13 XI, 20 H , 27 XI, 4 X H , 11 X II, 23 ХП , 30 XH$ 1942: 1/ 105/ , 3-8, 1 2 , 1 3 , 16-24, 2 8 , 29, 31, 34-40, 42-49,51/155/$ 19 4 3 : 1/ 156/ , 3 - 1 1 , 13- 3 4 , 36-52/207/$ 1944: 1/2 0 8/-9 , 11-13, 15, 19, 21-23, 2 6 , 28, 31-33/240/$ SDP - 1941: b.nr/20 I H , 23 XH/$ 1943: 2 0 - 2 6 $ VAP-L- 1943: 32/187/, 49,50, 52/207/$ VIH - 1941: b.nr /6 VI, 6 X I /$ 1942: 19$ 1943: 4 /4 8 /-8 , 17, 29, 30, 33,36,46,47,49, 50/205/$ 1944: 4 /1 Н /, 1 3 , 15-18, 26, 27, 29/136/$ ZBoV 1D B - 1941: b.nr /11 XH/$ 1942: 24/128/, 26, 27, 3 0 , 51/155/$ 1 9 4 3 : 1/ 156/- 6 , 8 , 10,, 12-14,16,17,19,24,26,28,29,32-39,41-52/207/$ 1944: 1 /2 0 8 /-1 1 ,1 3 ,1 6 ,17,21,24/231/,ЮЗ/Э1V-105/313/$ ZSUL - 1940: b .n r /19 XH/$ 1941: b.nr/27 I H , 19 VI, 17 VH, 31 VH,14 VIH,28 VHI, 1 1 H ,1 6 X, 4 XH , 23 XH/$ 1942: 1/105/, 5-14, 17-19, 2 1 , 23, 34, 38, 46, 5 0 , 51/155/$ 1943: 2/257/, 4-7,10,11,14,16-19,27,30-36,38,41,43, 48/203/$ 1 9 4 4 : 12/219/, 16- 1 9 , 2 8 , 29, 31-33/240/. ZIH - 1941: b.nr /3 IV, 14 V IH /$ 1942: 6/110/, 7,10-14,16,19-24,26-29,32,33,35-37,39, 4l/l45/$ 1 9 4 3 : 1/ 156/ , 3, 5- 9 , 11 , 1 2 , 14-17, 4 3 , 4 4 , 48-52/207/$ 1944: 4 /2 1 1 /, 6 - 9 , 17, 1 8 , 25, 29/236/. Literatura: KO AK. Oddział VI:- Wydział Propagandy, sygn. 203/V H - 6$ A. Kamiński: Liât do płk. Rzepeckiego w sprawie BIP-u Okręgu Warszaw­ skiego. Maszynopis, IH PAN, sygn. A /l62/62$Centralny katalog polskiej pra­ sy konspiracyjnej..., s.35, poz.49$ T. Głowacki: Prasa podziemna w okresie okupacji hi tier owakie J. Prasa polaka 1977 nr 2/3 a. 8,9$ H. Leraka: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze. Kultura /Paryż/ 1949 nr 8/25, s, 139? H, Lerska: Początek b ib lio grafii druków Polski podziemnej pod oku­ pacją 1939-1944. Kultura /ParyZ/ 1949 nr 15, s . 143-150$ H. Winnicka: 0 prasie konspiracyjnej z lat 1939-1944. Mówią Wieki 1958 nr 1 s.14-16$ A. Nowakowski! Druk prasy podziemnej w Krakowie, Wiadomości Graficzny 1962 nr 2, s.8$ B. Hillebrandt: Trybuna Wolności - centralny organ PPR w okre­ sie okupacji. Rocznik H istorii Czasopiśmiennictwa Polskiego, t .3 t 1964,z .2, s. 14$ M. Straszewska! Biuletyn Informacyjny 1939-1944. Najnowsze dzieje Polski, t.2! 1967, s. 127-164$ J.Rzepecki: Organizacja i działalność Biu­ ra Informacji i Propagandy /В 1В / Komendy Głównej AK,Wojskowy Przegląd Hi­ storyczny 1971 nr 2-4, s. 13О1 n.$ Jarowiooki: Lewicowe pisma kultural­ no-społeczne na tle konspiracyjnej prasy lat 1939-1944. Rocznik Naukowo- Dydaktyczny WSP w Krakowie,1963, z . 17! Filologia polaka, s.236$ Tenże : Pra­ sa podziemna w Krakowie..., s.157$ Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie., s.25.

9. BIULETYN IN FO R M A C Y JN Y

Wydawoa: Polska Organizaoja Bojowa, a następnie Wojskowa Grupa. Częstotliwość: nieregularnie, w latach 1940-1943. Technika:powie­ lane. W 1940 roku w Krakowie zaczyna działać konspiracyjna grupa, która przyję­ ła nazwę: Polska Organizaoja Bojowa, by następnie zmienić Ją na: Wojskowa Grupa. Działała ona w powiązaniu z ZWZ. Organizaoja podjęła się wydawania własnego pisma, którego redakcją /prowadzeniom i powielaniem/ zajmował się Tadeusz Jachimczak /Tadek/. Miejscem powielania był lokal Biura Opie­ ki Społecznej w Krakowie, przy ul. Słonecznej 21. Pomocy w powielaniu pis­ ma udzielali: Józef Sroka, Jan Bargiel. Powielacz ręczny, matryce i farby dostarczała firma Ziembiokiego na Placu Mariackim. Kolportażem zajmowali się m.in. A. Roozmierowski, J . Scheithauer, Z, Zboś. Egzemplarzy pisma, którego nakład osiągał około 300 egz. nie odnaleziono. Literatura: A. Roozmierowski: Krzyżackie widmo. Kraków 1974, s. 44-45$ J. Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji.., s .242-243.

10. CHŁOPSKA PRAWDA

Vydawoa: Komitet Obwodowy PPR. Częstotliwość: nieregularne. Techni­ ka: powielane, format 22 z 15 om. Pismo ukazywało się w 1944 roku, miało charakter informaoyjno-progromowy. Z amie szozalo publicystykę programową, Informacje z frontów, o wydarzeniach- w kraju 1 na śwleole. 0 zespole redakcyjnym brak bliższych danyoh. Zachowane egzemplarze: CAV - 1944: 12) CA KG PZPR - 1944: 18) MHK - 1944: /2 5 Ш /| Literatur a:Centralny katalog prasy konspiracyjnej. . . , s.50, poz. 113) J# Jarowieoki: Prasa podziemna IV kreücowskiego obwodu PPR. V: Polska Partia Robotnicza na Ziemi Krakowskiej. Kraków 1972, a, 158) Tenże: Jesteś­ my partią ozynu.,, Słowo o prasie konspiracyjnej PPR, Głos Młodzieży 1972, dodatek do nr 7) Tenże: Prasa podziemna w latach 1939-1945# Kraków 1975, s . 94) Tenże: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji, s .143-144; A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR /o z . 2: Prasa centralna oraz obwodowa/. Zeszyty Prasoznawcze 1962 nr 4, s,48) Tenże: Prasa konspiracyjna PPR. Za­ rys - katalog - życiorysy. Warszawa 1966, s.70, III) T, Wroński: Konspira­ cyjna prasa IV krakowskiego obwodu PPR, Życie Literackie 1972, nr 5)Tenże: Kronika..., s. 433, poz. 10; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji h itle ­ rowskiej..., s. 54.

11. CO SŁYCHAĆ

Podtytuł: AGENCJA INFORMACYJNA Wydawca: SL-Rooh, Częstotliwość: mleslęoznlk. Pismo zaczęło wycho­ dzić w styczniu 1944 roku. Technika: powielane, format 30,5 x 22cm. Organ Wydz. Planowania Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego, redagowany przez B.Matus/Kwiatkowska/ Pismo biało Charakter lnformaoyjno-agenoyjny, przeznaczone było dla poszczególnych ogniw konspiracyjnych SL, BCh, LZK,a także prasy terenowej. Zgodnie z założeniem pismo mlało"pełnić funkcję łą­ cznika Informacyjnego między poszczególnymi powiatami, a częściowo również między wsią a miastem" oraz "dostarczyć czynnikom kierowniczym Rocha mate­ riału z pierwszej ręki, zarówno z terenu wsi jak 1 miast" /Od redakcji nr1 » 8 ,1 /. Stąd w piśmie meldunki z terenu, z powiatów wcielonych do Rzeszy o ruchu oporu, terrorze okupem ta itp , W składzie redakcyjnym znajdowali się: Jem Rassa /Nawrot/, Julian Kołodziej. Pismo powielemo dwustronnie, w formacie A4) każdy zeszyt /do 24 stron dru­ ku/ posiadał swój numer i datę, numerację stron - składające się na winietę pisma i ulegające zmianom. Wydano najprawdopodobniej 10 numerów. Za stronę techniczną pisma odpowiadało krakowskie kolo LZK. Również kolo miejskie LZK zajmowało się kolportażem. Zachowane egzemplarze: AMSW - 1944: 1, 2, 6, 7) BJ - 1944: 7 -8 ; CA КС PZPR - 1944:1, 5-7 /nr 7-dwie karty/. ZHRL - 1944: 1, 4 -7 . Literatura: Centralny katalog prasy konspiracyjne J . . ., s.52, po z. 121 * B. Gołka: Prasa konspiracyjna Rooha. 1939-1945. Warszawa i 9 6 0 , s. 196, 235; Tenże: Prasa konepiraoyjna ruchu ludowego 1939-1945. Warszawa 1975, s.274-275; H. Lerska: Druki Polski Podziemnej..., J.Jarowieoki, Idzie sło­ wo po wsiaoh i miastach.. . , Rzecz o konspiracyjneJ prasie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939-1944. Głos Młodzieży 1970 nr 9, s . 3 6 ; Tenże: 0 konspiracyjneJ prasie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939-1944. Rooznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 3 6 , Kraków 1971, s. 273- 291 ; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie w latach okupacji., , , s. l48;Tenże: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rooha /krakowskiego/ w latach 1939-1945. Kwartalnik H istorii Prasy Polskiej 1977, t . XVT, z .2, s .52-53; B. Matuso- wa: Na partyzancki poszły bój. Warszawa 1970, s. 130,137,288; Tejże autor­ k i: Odpowiedź na ankietę. NKZSL; J . Nowak: Indeks prasy konspiracyjnej ru­ chu ludowego. W: Materiały źródłowe do h isto r ii polskiego ruchu ludowego. Warszawa 1 9 6 6 , t. IV, s. 5 6 6 ; Cz. Vyceoh: Prasa ludowa na tle prasy konspi­ racyjnej. .., s. 2 1 5 .

12. CZERWONA SZPALTA

Wydawca: Konfederacja Tatrzańska. Częstotliwość: pismo ukazywało się nieregularnie w 1944 roku. Technika : powielane, format A4. Pismo konspiracyjnej Organizacji ruchu oporu, utworzonej na Podhalu w czer­ wcu 1941 roku. Wydawane w Krakowie z przeznaczeniem dla Podhala.Miało cha­ rakter informaoyjno-programowy, ideowo bliskie SL. Powielane dwustronnie, pisane w dwu szpaltach. Zachowane egzemplarze: A ZHRL-1944: prawdopodobnie nr 45 / z listopada/. Literatura: Relacja J. Apostoł z dnia 16.X .i 960 roku, ZHRL, sygn. P. 1504; Centralny katalog prasy konspiracyjnej. .. , s.277, poz.1092; J.Ku- oia: Krakowska prasa konspiracyjna 1939-1945. Zeszyty prasoznawcze 1969 nr 2, s . 51 ; J.Jarowieoki: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rooha /krakow­ skiego/ w latach 1 93 9 -1 9 45 ...,» .5 3 ; Tenże: W latach okupacyjnej nocy.. . , Rzeoz o ludowej prasie VI Okręgu Rooha. . . , Rooznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie,Rzeszów 1976, z. Ю /3 0 , e.220. T. Wroński: Kronika..., s. 433, po z. 12; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej.. . , s. 57 • Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej w zbiorach Muzeum Hi s toryoznego miasta Krakowa. "Krzysztofory". Zeszyty Naukowe Muzeum Histo­ rycznego Miasta Krakowa.Nr 1. Kraków 1974, s. 49-61. Podtytuł! WRÓG JBST TUŻ ¥y davon: Szare Szeregi. Częstotliwość! dwutygodnik. Pierwszy mener pisma Ukazał się 15 listopada 1945 roku. Teohnika! powielane, for­ mat 2 9 ,5 * 21 om. Czuwaj było pismem grupy związanej z Szarymi Szeregami i AK. Powstało z inicjatywy Adama Kani /Akant/. Redaktorem został Jerzy Szewczyk /Szarzyń- ski/, autor wielu wierszy, a zarazem redaktor naczelny tygodnika satyrycz­ nego- Na ucho. W skład. zespołu wchodzili! Adam Kania, Eugeniusz Kolank

gu i Polsce/ składały się wypowiedzi publicystyczne oraz liozne wiersze,a także przegląd prasy. Część z nich podpisywana była nie rozwiązanymi dotąd pseudonimami: Sulima, Abe N il.

Czuwaj było pismem wielostronicowym /1 0 stron/, powielanym dwustronnie, o formacie A4, Kartę tytułową u góry ozdobiono winietą, w której obok ty­ tułu narysowanego pismem blokowym, na tle rozpościerającego się dymu z o- gnłska harcerskiego, z lewej strony umieszczono harcerską lilijk ę. V pod­ tytule znajdowało się hasło! "Wróg jest tuż", pod którym umieszczono in­ formację, iż pismo jest dwutygodnikiem oraz podano rok trydania, miejsce i datę oraz kolejny mener. Zachowane egzemplarze! BJ - 1943! 1; Zbiory prywatne. Literatura! J.Jarowieckii Uwagi o bibliografii prasy konspiracyj­ nej. Rocznik H istorii Czasopiśmiennictwa Polskiego. T. 5, 1965, z .1 ,8 .2 5 2 - 253; Tenże: Jeszcze Jedno pismo konspiracyjnego Krakowa. Ruoh Literacki 1968, z .2, s. 117-119; Tenże: Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na uoho..., 8.99; Tenże: Harcerskie pismo konspiracyjne. Dziennik Polski 1971 nr 21; Tenże: Jerzy Szewczyk, krakowski poeta konspiracji. Głos Młodzieży 1972 nr 1, S.31; Tenże: Poeta podziemnego Krakowa. Żyoie Literackie 1972 nr 3 6 ; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 Watra..., a. 190- 1 9 1 ; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie..., s . 164; Tenże: Prasa konspi­ racyjna w Krakowie.. . , s . 34; S. Sierotwiński: Krakowskie podziemie litera c­ kie pod okupacją hitlerow ską..., s.25; T. Wroński: Kronika.. . , s .433, poz.13;1 Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji h itlero w sk iej..., a .57. Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywał elę w 1943 roku.Te- ohnlkaz powielane, format 21 z 29i5 om, maezynople. Plamo wydawane było przez grupę AK wywodzącą się z dawnego Związku Odwetu /ozęśoi składowej ZWZ/, zajmującą elę sabotażem 1 dywersją. Powleleme na ośmiu stronach pismo miało stałe działy: Na emigracji, Przegląd politycz­ ny, Wiadomości z frontów, Na ziemiach polskich. Tygodnik miał stalą tytu­ łową winietę, ¥ zachowanym 1? numerze / z 30 XV/ wewnątrz wprowadzono pagi­ nację z napisem "Odwet". Zaohowane egzemplarz et BJ - 1943: 21. Literatura: Centralny katalog prasy konspiracyjne j. z. 57# po z. 14?; J.Jarow leokl: Prasa podziemna w Krakow ie...,s , 161 $ Teniez Prasa konspira­ cyjna w Krakowie..., a.31.

15. DODATEK DO „AGENCJI PRASOWEJ*«

Podtytuł: ARTYKUŁY Z POLSKIEJ PRASY EMIGRACYJNEJ Vydawoa: ZVZ-AK. Częstotliwość : nieregularne/pomyślane jako dwutygod­ n ik / w latach 1940-1945. Technika: maszynopis, powielane, format: 22 X 3 0 ,5 om. Plamo do powstania warszawskiego ukazywało się w Warszawie, po powstaniu w Krakowie. Zawierało przedruki z prasy emigracyjnej: komentarze, relacje, wspomnienia, reportaże, opowiadania, utwory poetyckie. Zaohowane egzemplarze: AMK - 1942: 44, 46, 48, 50$ AMSW - 1942: 44, 46, 48-50$ BJ - 1942: 44, 46, 48, 50$ BN - 1941: 11$ CA КС PZPR - 1942: 4 /9 5 /, 44, 46/137/$ 1944: br. /111/. Literatura: J.Jarowleokl: Prasa podziemna w Krakowie w latach o- kupaoji.. . , s . 158$ Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s .25. Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywał się drukiem od mar­ ca 1942 roku do października 1944. Technika: drukowane, format 1ćx 22 om, 15,5 X 11,5 om. Pismo ukazywało się jako stały dodatek do głównego organu prasowego Okręgu AK; miało stały tytuł i własną nuneraoję. Dodatek był przede wszystkim pismem informacyjnym, zawierał najświeższe dane o wydarzeniach, był głów­ nym miejscem informacji o datkach na fundusz prasowy i inne cele.Objętość pisma od 2-4 stron. Drukowane było w drukarniach Tajnyo^ Wojskowych Zakła­ dów Wydawniczyoh; najpierw w Kosooioach /do 3 sierpnia 1944 roku/, a nas­ tępnie w Lusinie koło Swoszowic oraz we Wrząsowioaoh /od września 1944/. Z redagowaniem i drukowaniem pisma związani b yli: Józef Sawajner /S o k ó ł/^ Władysław Pyoiński /Sęp/, Alojzy Jaglarz /Kruk/, Edward Bulara /Stenia/, Antonina Sawajner /Kasprowa/. Po rozbudowie drukarni w Kosooioach do pra­ cy zostali zaangażowani Michał Szypuła /Michał, Trzeoi / oraz Tadeusz Ja - łocha /Kasper/, Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 1, 7, 13, 15, 18; AMSW - 1942: 22, 23, 26-31, 33, 42, 46; 1944: 5, 7, 22, 2 3 ; DJ 1942: 20, 22, 25, 27, 28, 31-34, 36-44, 46-48/49; 1943: 2 0 - 2 3 , 2 5 , 27-34, 3 6 , 39-44, 46-49; 1944: 1, 5 , 13, 15, 1 8 , 22-23; CA KC PZPR - 1 9 4 3 : 3 2 , 44. CAW - 1943: 29/ 3 0 ; Literatura: Centralny katalog prasy konspiracyjnej..,, s.40,poz,60; T.Jnrowiocki: Prasa podziemna w Krakow ie...,s .1 6 8 ;Tenże: Prasa konspiracyj­ na w Krakowie.. . , s.39; J . Sawajner: W podziemiach tajnej drukarni /KWZW/. Kraków 1947; Tenże: V podziemiach tajnej drukarni. Tygodnik Powszechny 1946 nr 4 3 , s. 3 , nr 44 e.5; M. Szypuła : Działalność konspiracyjnych zakła­ dów wydawniczych AK w Kosocicaoh, Lusinie i Wrząsowioaoh w latach 1942 - 1945. Studia Historyczne R. 12: 1969 ®«1; T. Wroński /przy współudziale J. Jarowieckiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej.. . , s.57.

17. DZIENNIK NARODOWY |

Wydawca: SN. Częstotliwość: dziennik. Ukazywał się w latach 1941 - 19 45. Technika: powielane, format 20,5 x 29,5 om. Pismo codzienne o charakterze informacyjnym, zawierające wiadomości z na­ słuchu radiowego. Na podstawie wywiadów ustalono, że z redagowaniem pisma związane były dwa nazwiska: Mieczysław Pszon i Ryszard Niklewioz. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatura: J . Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie.. . , s. 1 6 1 ) Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a. 31 j T. Wroński: Kronika..., e.433, po z. 15 ) Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej.., a. 57.

18. DZIENNIK POLSKI

Podtytuł: ORGAN DEMOKRATYCZNY /od nr 500 z 1.IV. 1943/ ; ORGAN STRONNICTWA POLSKIEJ DEMOKRACJI /od nr 588 z 28. Х .1943/. Wydawca: SD, SPD. Częstotliwość: kilka razy w tygodniu, dziennik. Ukazywał się od maja 1940 roku do 17 stycznia 1945т• Technika: rę­ kopis /do 29«V I .1940/, powielane, druk) format 20,5 x 30 om, 20 x 32,5 om. Dziennik był codziennym pismem informacyjnym ; Założony został przez byłych działaczy Związku Powstańców śląskich. Byli to: Jan Ogłćdek /In ży n ie r/,Ma­ rek Arozyński /Jan ek /, Henryk Popławski /H e l/, Izabela Maroówna /Iz a /,E d ­ ward Marszałek /F e le k /. Do tego zespołu dołączyli: Józef Figna /Profesor/, Kazimierz Maślankiewicz /Kazim ierz/, redaktor Kuriera Wieczornego Rembow­ ski, Alfred Drożdzikowski /A ntoś/, Edward Zembalski /Ząb/ i Ludwik Leszka. Redaktorem Naczelnym został M.Arozyński, nasłuch radiowy prowadził Б.Mar­ szałek i E. Zembalski, organizacją kolportażu zajmował się S. Wielebski, zaś sekretarzem redakcji została I.Maroówna /do 17.1.1941 roku/. Redakcja początkowo mieściła się w mieszkaniu J . Ogłódka przy u l. Madalińskiego 7, następnie - Józefy Pierackiej przy ul. Piaski 55« Pod koniec 1940 r. druk pisma odbywał się w magazynie H. Poprawskiego przy ul. Pawiej. W 1941 ro­ ku w wyniku konfliktu w SD grupa Dziennika Polskiego wyodrębniła się. Na­ stąpiła reorganizacja redakcji i dnüaami. Redakcję przeniesiono na ulicę Cieszyńską /lo k a l ZWZ/, drukarnię zaś na ulicę Berka Joselewioza 7 ,do mie­ szkania Sukowej. Miało to miejsce w dniach 6^7 stycznia, a 17 stycznia na­ stąpiły aresztowania. Przerwa w wydawaniu trwała 2 miesiące. Po przerwie wznowiono Dziennik, ale po kilku numerach zmieniono tytuł pis­ ma w obawie przed represjami w stosunku do osób aresztowanych /Goniec Pol­ ski, Gazeta Polska, Polska i świat, Słowo Polskie/ Nadal redaktorom nacz. był. M. Arozyński, sekretariat i kontakty zewnętrzne — A. Drożdzikowski, E.Mar­ szałek, nasłuch radiowy i informacje: dr Adam Bar / F i l / , K. Maślanki ewicz, Albin Jura, Kazimiera Eustaohiewioz, Stefan Kamiński, Aleksandra Mianow­ ska /Krysta/, J.Figna, przez pewien ozas Stanisław Vitold Balicki /Ruda­ wa/. Redakcja mieściła się w w illi Januszkiewiczów przy ul. Łokietka, na­ stępnie przy u l. Kazimierza Wielkiego w mieszkaniu Janiny Czarnkowaj. Po­ wielano i drukowano pismo w różnych miejscach: w księgarni Celestyna Ba- sińskiego przy ul. Poselskiej 9,w tajnej drukami SD na Voll Justowskiej, w domu Ludmiły Korbutowej, a w końcu w księgam i Stefana Kamiński ego przy ul, Karmelioklej 2 9 , gdzie po likwidacji drukami na Woli Justowskiej mie­ ściła się konspiracyjna drukarnia SD, zorganizowana przez S, Kamińskiego. Drukowaniem pisma zajmował się Alfred Kozakiewicz /B lo k /, Maria i Stanis­ ław Rospondowie, Stanisław Szczerba /L in u s/ oraz Sarapata.Kolportażem pis­ ma zajmowali się: Maria Wilusz, Andrzej Kopff, B.Błaszak, Leonard Wojcie­ chowski . Zach owane egzemplarze: AAN - 1940: b.nr /21 X/} AMK - 1940: b.nr /2 I, 20-22 VII, 17 VIII, 18 VIII, 19 VIII-26 VIII, 28 VHI-31 VIII, 1 IX, 2 IX, 4 IX-12 IX, 14 IX-2 1 IX, 23 IX -28 IX, 1 X-31 X, 1 XI-26 XI, 27 XI-30 XI, 1 XII-13 XII, 17 XII, 18 XII, 20 XII-24 XII, 27 ХП-31 XII/; 1941: 1-11 I , 13 1-18 I ; 1942: 18 IV, 21IV, 23 IV, 25 IV, 27 V, 11 VI, 13 VI, 16 VI, 18 VI, 20 VI, 25 VI, 17 V II, 22 VII, 24 V II, 26 V U ; 1943: 9 I , 19 I , 9 I I I , 4 IX, 9 IX, 11 IX, 20 X; 1944: 4 I I I , 20 IV, 18 VII, 20 V II, 13 IX, 18 IX, 20 IX-23 IX, 25 IX- 3 0 IX, 2 X, 3 X; AMSW - 1 9 4 3 : 569, 583? 1944: 6 1 9 , 633, 644, 653, 654, 661-664, 666-668, 674,675, 6 7 8 , 6 8 6 ,688, 689, 691-699, 7 0 2 , 7 0 3 , 7 0 6 - 7 O8 , 7 1 0 - 7 1 5 , 717, 7 1 9 - 7 2 1 , 7 2 3 - 746, 748, 749, 752-758. BJ 1940: b.nr /1 0 V, 26 V, 27 V, 10 VI, 11 VI, 28 VI, 29 VI, 10 V III- 31 VIII, 1 IX-3Ç IX, 1 X-31 X, 1 XI-26 XI, 28 XI-30 XI,1 XII- 31 X II/; 1941: b.nr / 1 1 -1 6 t / i 1942: 351-462; 1 9 4 3 : 463-615; 1944: 616-624, 626-668, 670-759; 1945* 773; HN 1942: 363; 1943* 463-483, 485-615; 1944: 616-759; 1945: 773; BUV 1943: 463-465, 468-470, 472-477, 481-483, 485-487, 489-491, 495, 4 9 7 - 5 1 0 , 5 1 2 - 5 5 0 ; CA КС PZPR - 1940: b.nr /21 XI, 22 X I/; 1942: 3 5 1 - 3 6 I, 3 6 3 - 3 8 0 , 3 8 1 - 4 3 0 , 432,433, 435-457, 459-462; 1943t 464-470, 472-475, 480, 482-488, 491-506, 5 0 8 , 5 0 9 , 513-517, 5 1 9 - 5 5 1 , 553-615; 1944: 616-624, 6 2 6 - 6 2 8 , 630-640, 643-668, 670-675, 6 7 6 - 6 8 7 , 6 8 8 - 707, 708, 710-741, 746,748, 749, 752-756, 757-759» 1945: 773, b.nr /16 X /i CAV - 19431 492-497, 499, 520-531, 533-548, 551, 553, 561, 5 6 8 , 5 6 9 » Ш PAN- 1944: 742, 747, 748» МНЕ - 1940t b. nr /2 7 V H , 26 V IH , 30 V IH , 6 IX, 8 IX, 9 DC, 12 IX, 13', IX, 15 IX, 16 IX, 20 IX, 22 IX-35 IX, 27 ГК-29 IX, 1 X-14 X„ 16 X-2 5 X, 28 Х-ЗО X, 1 ХЕ-ЗО XI, 1 X II- 15 XU, 18 XH, 20 X II, 22 X II, 23 XII, 29 XH , 31 XH/» 1941: 443, 455-457» b.nr /1 I, 3 I-Ю I, 14 I-I 6 I/» 1943: 468-473, 478, 481, 482, 589» MPRR - 1943: 498, 519, 525, 531, 538, 540, 545, 547, 548, 554, 572, 576*, 581, 597» 1944: 665, 666, 741» 749» win - 1943 t 539 » 1944: 646. Literatur atA. Szyszko-Bohusz: Wawel pod okupacją niemiecką.Wspom­ nienia z la t 1939-1945« Maszynopis v Aktach procesu Bflhlera.Aroh. GKBZH w Polsce, NTN, Proces Btttilera, t.52 B, k .I84j J.Jakubieo: Na drodze stromej i ślisk iej.H I: Cztery lata Delegatury Okręgu Krakowskiego /1941-1945/Kra- ków 1946. Maszynopis, BJ, Przyb. sygn. 12^/64,- s. 221 » Centralny katalog prasy konspiracyjnej.. , , s.60, poz.172» M. Arozyński: Z dziejów prasy kon­ spiracyjnej w Krakowie 1939-1945. Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1 s. 58-66; Tenże: Z dziejów prasy konspiracyjnej Stronnictwa Demokratycznego w Kra­ kowie. Zeszyty Historyozno-Polityczne Stronnictwa Demokratycznego 1973,z. 9, s.70-84» T. Głowacki: Prasa podziemna w okresie okupacji hitlerowskiej., Prasa Polska 1947, nr 2 /3 , s .8 ; J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie s. 160- 1 6 1; Tenże: Eugeniusz Kolanko i jego związki z krakowską konspira­ cją. • •, S.256» Tenże : Prasa konspiracyjna w Krakowie. , . , s. 30. J . Kucia} Kra­ kowska prasa konspiracyjna,. . , s.48» Tenże: .Tajne drukarnie krakowskie w okresie okupacji hitlerowskiej. Zeszyty Prasoznawcze 1969 nr 4 s.54-56; Tenże: Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej.. . , s .53-55. A. Kopff : Stefan Kamiński /K sięgarz/, 1975 nr 3-4, a .66-70» V. Kurkiewioz: Za mura­ mi Monte. Kraków 1972, s.49; H. Lerska: Druki Polski podziemnej. . . ,Tejże autorki : Zaczątek bibliografii druków Polski podziemnej..., A. Roczmierow— sk i: Krzyżackie widmo. Wspomnienia z la t 1910-1945. Kraków 1974, s .41-42; S. Sierotwińskl: Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską. Kraków 1 9 7 1 , 8.10; T. Wroński: K ronika..., а.433-4э4, poz.1б; Tenże: Pra­ sa krakowska z okresu okupaoji. . . , 3.54. Wydawca: Komenda Obrońców Polaki. Częstotliwość: dziennik. Pismo u- kazywało aię od lutego 1941 do lutego 1942 roku. Technika: powiela­ ne, format 29,5 x 21 om. Pismo jednej z pierwszych Organizacji konspiracyjnych, która powstała na przełomie września i października 1939 roku. V 1942 roku ozęść KOP weszła w skład AK. Powielane na kartkach formatu A4 dwustronnie, o objętości 2 stron. Pismo informacyjne. Na jego treść składały się wyłącznie wiadomości z frontów europejskich, od 1942 roku informacje o wydarzeniach i ruchu o- poru w kraju. Miało stałą winietę tytułową, na którą składały się takie e- lementy jede: tytuł, kolejny numer i data. V nr 81 z dnia 16 I I 1942 roku znajdujemy interesującą uwagę: "Z dzisiejszym numerem rozpoczynamy drugi rok służby informacyjnej. Gdy rok temu rozpoczęliśmy wydawanie pisma Infor macyjnego w obecnej szacie, kierowała nami świadomość, że zatrutej propa­ gandzie niemieckiej trzeba choćby w skromnych rozmiarach przeciwstawić pro pagandę opartą na nie sfałszowanej prawdzie. Byliśmy rok temu prawie jedy­ nym ośrodkiem wydającym codziennie pismo informacyjne". V styczniu 1942 r od nr 43 pismo zmieniło tytuł na Dziennik Poranny OP. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: 7, 24-31, 40-42; 1942: 43-46, 64-67; BJ - 1941: 26, 31, 42; 1942: 75-83, 85; BN - 1941: 26. Literatura: Centralny katułog prasy konspiracyjnej..., s.63, poz. 175; J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s .l 6 l ; Tenże: Prasa kon­ spiracyjna w Krakowie. .. , s/31; T. Wroński: Kronika..., s.434, poz.17;Ten- że: Prasa krakowska z okresu okupaoji.. . , s.57; M. Wiśniewski : Z h isto r ii powstania i działalności Komendy Obrońców P o ls k i..., Wojskowy Przegląd Hi­ storyczny 1 9 6 7 , nr 3, e .224-256.

DZIENNIK PORANNY OP [OHROŃCOW POLSKlj Wydawca: Komenda Obrońców Polski. Częstotliwość: dziennik, pod zmie nionym tytułem zaczął ukazywać się w styczniu 1942 roku. Technika : powielane. Pismo było kontynuacją Dziennika Porannego.

20. DZIENNIK RADIOWY j

Wydawca: ZWZ a następnie AK. Częstotliwość: dziennik. Ukazywał się od pierwszej połowy grudnia 1941 roku do października 1943. Ostatni zachowany egzemplarz pochodzi z 2 października 1943 roku. Technika: mieszana: początkowo maszynopis 1- 2 -stronicowy,od lutego 1942 roku powielany, by znów od 6 VI 1942 ukazywać się w postaci maszynopisu. Pismo miało charakter informacyjny, redagowane było głównie w oparciu o nasłuchy radiowe. Zachowane egzemplarze: BJ - 1941: 2 ,3 ,5 ,6 ,8 /z 20 ХГЦ/, 8/z 21 XU/-16? 1942: 17-24, 27-32, 2б I, 33-46, 48/49, 50-61, 64-67, 69-84,86,87 / 2 6 1 П / , 88-104, 1 0 7 , 1 0 8 , 1 0 9 /1 8 IV/, 110-113* b.nr /2-12 VI, 14 VI- 17 VI, 21 VI-23 VI, 30 VI- 5 VII, 8 VII, 10 VII, 14 VII-17 VII, 21 VTT-23 VII, 29 VII-4 IX/* 1943: b.nr 1 VI, 21 V II, 22 VII - 3 1 VII, 2 VIII, 3 V III, 5 V III- 7 VIII, 9 VHI-21 VIH, 28 VIII-24 IX, 30 IX, 2 X* Literatura: Centralny katalog prasy konspiracyjnej..., s.65, poz. 177? J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..f, S.161; T e n ż e :Prasa kon­ spiracyjna w Krakowie.. . , s. 31 ; T. Wroński: Kronika.. . , а.4з4, poz.18; Ten­ że: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej.. . , s.57.

21. DZIENNIK RADIOW Y

Vydawoa: SZP - ZWZ - AK. Częstotliwość^ dziennik. Ukazywał się od grudnia 1939 do stycznia 1945 roku. Technika: mieszana /maszynopis, powielane, druk, format 34,5 x 22, 29,5 x 21 om. Centralne pismo informacyjne Komendy Głównej AK, zamieszczające głównie in­ formacje z nasłuchu radiowego BBC i Agencji Reutera. Redagowane było m. in. przez Tadeusza Wardejn-Zagórskiego, Jana Czarneckiego. Do powstania ukazy­ wało się w Warszawie, po powstaniu - w Krakowie /X I 1944 - 17 I 1945/. W Krakowie pismo redagowane było przez Władysława Bartoszewskiego i Ewę De- reżpolską. Ukazało się 55 numerów. Zaohowane egzemplarze: AAN - 1943: b.nr / 8 IX, 12 IX/, 305 /13 IX/-310, 312, 314-317, 320-328, 330, 333-388; AMSW 1 9 4 3 : b.nr /27 П, 28 II/; 1944: 11, 5 2 , 94, 120, 121, 146, 160, dodatek do nr 121; BJ 1944: 5 , 19, 2 2 , 33,34, 49, 1 1 0 , 174- 1 7 6 , 1 7 8 ; BN 1941: b.nr /6 I , 15 I , 6 IV , 7 IV, 16 IV-18 IV, 20 IV-23 IV, 26 IV, 29 IV, 30 IV, 4 V-9 V, 12 V-29 V, 3 V I -18 VI, 27 VI - 30 VI, 1 VII- 4 VII, 11 VH-19 VII, 26 VH-31 VII, 1 VIII, 2- V III, 16 VTH-20 VIII, 7 И , 11 XI, 17 XI, 19 XI,21 XI-25 XI,27 XI, 29 XI, 11 ХП, 14 Ш , 19 XII, 20 ХП, 22 ХП/; 1942: b.nr /2 I, 12 I, 24 I, 27 I, 31 I, 8 II, 9 U, 11 II, 14 II, 8 Ш -11 HI, 13 HI,14 Ш , 16 HI, 17 H I,8 IV,27 IV, 9 VH, 16 VII, 31 VII, 19 VIII, 21 VIII, 28 VIII, 29 VHI,2 IX,ß IX, 1943lb.nr / 2 I, 4 I, 5 I, 13 I, 16 I, 18 I, 2 IV, 5 IV-7 IV,21 VI, 23 VI, 26 VII, 28 VII, 30 VII, 31 VII, 2 VIII,7 IX , 8 IX ,303- 305, 309, 327, 3 2 8 ; 1744: 9, 10 , 2 1 , 23, 24, 28, 29, 89-91, 1 1 2 , 113, 123, 124, 127, 130, 133, 136, 13*, 1*6 ; WJU - 1941ib.nr /21 III, 2 IV, 9 VIII, 31 XII/; • 1942zb.nr /1 9 I, 20 X I/; 19* 3 :Ь.nr /26 II, 311, 329/; 1944: 2 0 - 2 5 , 33, 35, 3 6 , 44, 53, 5 6 , 57. CA КС VZW< - 1941 :b.nr / 1 2 VII, 15 V III, 6 IX /; 1942 :b.nr/4 VII, 9 XI/; 1943xb.nr /7 I , 28 I , 20 I I I , 13 IV, 28 IV, 11 V, 10 VI, 15.VI, 16 VI, 20 VII, 21 VII, 27 VII, 29 VII, 19 VIII, 25 VIII/, 3 0 5 , 3 1 1 - 3 2 2 , 334, 3 7 4 , 375, 385-391, 393-400, 402-408, dod.do nr /18 IX /, 396 ; 19*4 : 1- 5 , 7, 8, Ю -3 4 , 36-46, 48-61, 61-94 / 2 2 IV , 23 IV / 95, 9 6 , 98 - 1 1 3 , 115-125,127, 1 3 0 , 137, 138, 142, 146, 148, 1 5 0 , 1 5 1 , 1 5 6 , 1 6 0 , 1 6 1 , 164-167, 169- 1 7 9 , dod do nr 121; po povatuniu 10, 17/18 /10/11 XII/, 18 /12 XII/, 20,22, 24-28, 31-40, dod, do nr 19, 28, 38/40; 1945:41-44, 47-55» CAW - I943:b.»r /6 3V, 11 VIII/ dod. do nr z 18 IX, 370,376, 382, 384, 390, 403» 1944:4, 24, 3 0 , 35, 36» 4l, 44, 47, 5 2 , 55, 68, 70-73, 76-78, 9 2 , 94, 97, 9 8 , Ю4Ь 1 0 5 » ill van- 1 9 4 3 1 3 3 5 , 19*4 : 8 5 , 90-93, 95, 1 0 1 , 103-Ю 6 , 1 1 0 , 1 1 2 , 115- 1 2 1 , 125-128,151, 155, 1 5 9 , 161-163, 167; MI'lUl - 1944: 1 5 0 , I6 0 , 172, 178, 179, po povatuniu 37; 1945s 42, 48; WJII - 1942ib.nr / 1 3 V II/; 1943th.nr /16 III, 7 V/; Zlll - 19*1:b.nr /3 V, 18 V, 19 V, 28 V-30 V, 2 VI, 14 VI, 15 V I/; 19*2:b.nr /13 IV/. Literatura: Centralny katalog polakioJ praay konapiraoyjnoJ..., e.64, poz. 1 7 6 ; J , Jaroviooki: Praaa podziemna v Krakowie. . . , e. 158;TonZo : J »ru au koiiepirucyjna w Krakowie..., e.25; J . Kuoia: Krakoweka praea konepi- raoyjna.. . , e.49; T. Vroiieki: Kronika.. . , а.4з4, poz.20. Podtytuł: WYRAZ SAMODZIELNEJ MYŚLI PRACUJĄCEGO DUCHEM NARODU Wydawca: bliżej nieokreślona grupa prawicowa. Częstotliwość: niere­ gularne, zachowany 14 numer pochodzi z 3 sierpnia 1940 roku. Teoh- nika: maszynopis, format 29 z 21 om. Analiza zachowanego egzemplarza pozwala Określić poglądy redaktorów Jako prawicowe, związane z endecją. Akcenty antyżydowskie, antyradzieckie,w pub­ licystyce stawia się mak równości Polak - katolik. Pismo miało charakter informacyjno-programowy. Redaktor ukrywał się pod pseudonimem "Adam Żytni? Zachowane egzemplarze* AMK - 1940* 14/3 VIII/. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s . 6 l, p oz.1 6 6 ;J.Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., s.45-46} T. Wroń­ ski /przy współudziale J.Jarowiockiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej...,8 .5 7 ; J.Jarow iecki: /recenzja/ T.Wroński: Kronika okupo­ wanego Krakowa, Rooznik H istorii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1976, t. 15 , z. 4, s .487.

23. FRONT NARODOW Y

Wydawoa: SN. Częstotliwość: dwutygodnik. Ukazywał się od grudnia 1940 roku do grudnia 1941. Technika: powielane, format 29,5 x 2 łom. Pismo miało charakter teoretyczno-programowy; główne miejsce zajmują arty­ kuły wstępne i publicystyka, w których określano koncepcje SN przyszłego państwa i Jogo ustroju /np. Ustrój narodowy nr 4, Ruch narodowy a spół­ dzielczość - nr 4, Robotnik w państwie narodowym - nr 5/ . W piśmie prowa­ dzono toż dział wiadomości radiowych, informacji z frontów. Notatki i ar­ tykuły podpisywane były pseudonimami /Olcha, Czarny/ i kryptonimami / Р / . Zachowane egzemplarze* AMK - 1940: 2 ,3; 1941: 4 ,5 . Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej ..., S.71, poz. 198; J.Jarow iecki: Prasa podziemna w Krakowie.. . , s . 164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.34; T.Wroński* Kronika..., s.434,poz. 21; Tenże:/przy współudziale J . Jarowieokiego/: Prasa krakowska z okresu o- kupaoji..., s.57-58. Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: nieregularne: za­ chowany egzemplarz datowany Jest 7 Ш 1943 roku. Technika: powie­ lane, format 29»5 x 21 om. Pismo dywersyjne w Języku niemieckim. Wydawane w ramach akcji "N", Zreda­ gowane zostało przez zespół Dziennika Polskiego /m.ln. przez Józefa Fignę i Kazimierza Maślanklewioza/. Prawdopodobnie ukazał się tylko Jeden numer w postaci 2-stronioowej powielanej karty. Zachowane egzemplarze: BJ - 1943: b.nr /7 I I I / . Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.286, poz.8; M.Arozyńskl: Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie. . . , s. 63} Tenże: Z dziejów prasy konspiracyjnej Stronnictwa Demokratycznego.. . , s.70-84; Akcja "Nn . Wspomnienia. Pod red. H. Ander sklej i Z. Ziółka, War­ szawa 1972; J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna 1939-1945..•» s.48; J. Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej..., s . 148; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s . 15; T. Wroński: Kronika, s.440, poz. 3; Tenże /przy współudziale J . Jarowieckiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej..., s. 58.

25. GAZETA POLSKA

Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: kilka razy w ty­ godniu /nieregularne/., Technika: powielane,' format 34 x 29 cm. Pismo było dziennikiem o charakterze informacyjnym ; np. na jego łamach pu­ blikowano prawie wyłącznie Informacje z nasłuchu radiowego o wydarzeniach w świecie, na frontach, w kraju. Ukazywało się w 1941 roku. Zachowane egzemplarze: BJ - 1941: b.nr /2 V II, 4 V U , 8 V II/. L i t e r a tura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej.. . , s. 72, poz. 205; T. Wroński: Kronika..., s.434, poz.22; Tenże: / przy współu­ dziale J.Jarowieckiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerow skiej.. . , s.58.

26. GERMANIA

Podtytuł: KAMPFBLATT DER NATIONALEN BEWEGUNG GROSSDEUTSCHLANDS /FOR GENE­ RALGOUVERNEMENT/ Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: nieregularne, za­ chowany egzemplarz nosi datę 22 VI 1943 /nr 7 3 /. Technika : druk. Plamo dywersyjne v Języku niemieckim, wydane w ramach akcji "N", przezna­ czone m.in. dla żołnierzy niemieckich udających się na front. Jego celem było osłabienie morale wojska przez ukazywanie niepowodzeń na frontach i wywołanie przekonania o istnieniu wewnątrz narodu niemieckiego antyhitle­ rowskiej opozycji. Drukowane na Voll JustowakieJ, w domu L. Korbut owej. Najprawdopodobniej ukazało się 5 numerów, zredagowanych przez Kazimierza Maślankiewloza przy współudziale grupy Dziennika Polskiego. Zachowane egzemplarz et BN - 1943* 73. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...s. 286, poz. 9; Akcja "N". Wspomnienia. Pod. red, H. Audersklej i Z. Ziółka. Warszawa 1972; M. Arozyński: Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie..,, s.61,63i Tenże* Z dziejów prasy konspiracyjnej Stronnictwa Demokratyczne­ go..., s.70-84; J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., s.48; Tenże: Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939-1945..., a.53; J.Jaro- wiecki: Prasa podziemna w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s. 149; Tenże* Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s. 15; T. Wroński: Kronika..., a.4 3 4 , poz. 2 3 .

27. GŁOS DEMOKRATY

Wydawca* Żydowska Organizacja Bojowa. Częstotliwość: nieregularne. Technika* powielane. Pierwszy numer pisma o charakterze informaoyjno-programowym ukazał się 13 września 1942 roku w krakowskim getcie w nakładzie 5О-6 О egz. Wyszło kil­ kanaście numerów, żadnego jednak egzemplarza nie odnaleziono. Literatura: A, Nierenstein: Ruch oporu Żydów w Krakowie pod oku­ pacją, Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historii 1952 s.126-186; T. Wroński: Kronika..., s.434, poz. 24; Tenże* /przy współudziale J. Jar owi. eoki ego/^ra­ sa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej..., e.5 8 .

28. GLOS LUDU Podtytuł* GAZETA DLA NASZEJ WSI Wydawca* grupa Silesja związana z ZWZ. Częstotliwość: tygocfnik,uka­ zywał się od etyoznia 1940 roku. Technika: powielarne. Pismo informaoyjno-programowe wydawane przez Kierownictwo Okręgu ZWZ w Kra­ kowie z przeznaczeniem dla ludności wiejskiej. Redaktorem pisma był Tade­ usz Jakub Dobrowolski /Smrek/. Współpracowali z nim głównie nauczyciele: Maria Chrzanowska, Maria Dziemianka, Mieczysława Dobrowolska, Helena Mos- kwa-Filcowa, Alfred Kowalski, Stefania Mackiewicz, Helena Spoozyńska. Zachowane egzemplarze! BJ - 1 9 4 0 i b.nr /25 I I /« Nadto: zbiory prywatne. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej.s, 74, poz. 215i T.J. Dobrowolski: Ankieta o udziale w walkaoh z okupacją nie­ miecką w latach 1939-1945.CA КС PZPR, eygn. Z.552) Teczka osobowa T.J, Do­ browolskiego. Tamże: T.J. Dobrowolski: Relacja. Tamże, eygn. 386 ; List T. J. Dobrowolskiego I do redakcji Przeglądu Socjalistycznego z dnia 19 1 1948. CA КС PZPR, eygn. 386; B. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939- 1945. Warszawa 1975, s. 190, 204} J, Jarowieoki: Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na uoho.,., s.74; Tenże: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego.,., s.275-276; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,s. 15O-1 5 1 , 161 ; Tenże: Krakowska prasa konspiracyjna...,s.16-17; Tenże:[re­ cenzja] : T. Wroński: Kronika ..., s.487; T. Wroński: Kronika..., s. 4)4, poz. 25; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoji hitlerowskiej...s. 5 8 .

29. GLOS NARODU

Podtytuł: ORGAN OBOZU NARODOWEGO Wydawca: NSZ. Częstotliwość: nieregularne. Wydawane w roku 1944. Technika: drukowane. Pismo informacyjno-programowe. Bliższych danych nie ustalono. Zachowane egzemplarze: BN - 1944: 2. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,s. 75, poz. 221; J.Jarowieoki^ [recenzja] : T. Wroński: Kronika..., s.487;T. Wroński: Kronika..., s.434, poz. 26; Tenże: Prasa krakowska z okresu oku­ pacji hitlerowskiej,.., s.5 8 .

30. GLOS POLSKI

Pod tytuł : KOMUNIKAT Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik ukazy­ wał się od 31 maja 1940 roku do maroa 1941. Technika: powielane,for­ mat 21 X 2 9 ,5 om. Pismo miało oharakter informacyjny, zawierało wiadomości z nasłuchu radio­ wego. Powielane dwustronnie, objętość 2-3 strony; sposób łamania pisma po­ dobny do Dziennika Polskiego. Zaohowane egzemplarze: AMK - 1940: 4/30 VI/; 1941: b.nr /2 И, 3 ГП, 4 ГП, 5 Ш , 6 Ш /г BJ - 1940: 1-13 /31 V - 12 VI/, 23, 24. Literatura: Centralny katalog polekleJ prasy konspiracyjnej..., s. 77, poz. 226) J.Jarowleaki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.1.61) Tenże $ Prasa konspiracyjna w Krakowie. , s . 30) Tenże: [reoenzjâ} : T.Wroński:Kro­ n ik a ..., a .488) T. Wroński: Kronika..., s.436, poz. 28) Tenże: Prasa kra­ kowska z okresu okupacji h itlero w sk iej..., s.58.

31. GLOS POLSKI

Wydawca: NSZ. Częstotliwość: dwutygodnik. Okazywał się od 1944 ro­ ku do 1945« Technika: drukowane. Pismo teoretyozno-programowe. Pełne wypowiedzi antyradzieckich 1 antykomu­ nistycznych. Redaktorzy zajmują krytyczne stanowisko wobec Anglii. Nieus­ tępliwe stanowisko wobec granic na Wschodzie 1 kwestionowanie granicy na Odrze i Nysie. Oficjalne komunikaty rządu londyńskiego. Na łamach pisma są też wypowiedzi z zakresu publicystyki literackiej. Analiza pisma pozwała wysunąć hipotezę, Iż było to dywersyjne pismo niemieckie. Zachowane egzemplarze: W zbiorach prywatnych /np. nr 5 ze stycznia 1-945 roku/. Literatura: J.Jarowieoki: [recenzja] : T.Wroński: Kronika...s.488 T.Wroński: Kronika;..s.434, poz.29) Tenże: Prasa krakowska z okresu okupa­ cji hitlerowskiej..,s.58) S. Ziemba: Czasy przełomu...,s.117«

32. GŁOS POLSKI

Podtytuł : GAZETKA DLA POLSKIEJ WSI Wydawca: grupa Silesja - ZWZ. Częstotliwość: tygodnik. Zachowany e- gzemplarz nosi datę 26 maja 1940 roku. Technika: powielane, format 21 X 29,5 om « Pismo informacyjno-programowe przeznaczone dla ludności wiejskiej. Redago­ wane przez grupę wydającą Głos Ludu. Na czterech stronach zamieszczano publicystykę programową, Informacje polityczne i o wydarzeniach na fron­ tach, a także o sytuacji w kraju. Pismo podejmowało polemikę z propagandą niemiecką. Kontynuacją pisma był Głos Wsi. Zachowane egzemplarze: Zbiory prywatne /np. nr 26 z maja 1940 roku/. Literatura: zob. poz. 28. Podtytuł: PISMO INFORMACYJNE Vydavoa: Inicjatywa Indywidualna. Częstotliwość: dziennik. Ukazywał się w latach 1940-1941. Technika: powielane, format 20,5 x 34 om. Pismo Informacyjne, zawierało wiadomości polityczne z nasłuchu radiowego, Informacje z frontów 1 o wydarzeniach w kraju. Objętoś.ói 2-4 strony. Pis­ mo miało stałą, ozdobną winietę: wyciągnięte ręce, połączone kajdanami ku tyłowi pisma lub rozwinięty sztandar z tytułem /od 31 marca 1941 roku/. Analiza pisma wskazuje Kraków jako miejsce wydawania. Zachowane egzemplarze: AAN - 1941: b.nr /21 I/* AMK - 1941: b.nr /21 1-25,27,28,30 I, 11 II, 3 m , 9 Ш , 31 HI, 4 IV/, 51-54, 56* BJ - 1941: b.nr /22 I, 27 I, 28 I, 30 I, 15 U, 7 IV/, 50. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,, 8.80, po z. 237* J-. Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.1ó1*Ten£e: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.30.

34. GŁOS WOLNY WOLNOŚĆ UBEZPIECZAJĄCY i

Podtytuł: CENTRALNY ORGAN ZJEDNOCZENIA DEMOKRATYCZNEGO Wydawca: Zjednoczenie Demokratyczne. Częstotliwość: nieregularne, pierwszy numer ukazał się 27 Ш 1944 roku. Technika: drukowane, format 22 x 16 om. Pismo było programowym organem Zjednoczenia Demokratycznego /ZD / powstałe­ go z końcem lipca 1944 roku z połączenia grup dawnego SD, Polski Niepodle­ głej i Związku Wolnej Polski /dawniej Związek Odbudowy Rzeczypospolitej/. Redaktorem pisma był N. Czarnowski. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 1* AMSW - 1944: 1*

PZPR°- 1944: 1* IH PAN-1944* 1* MHK - 1944: 1. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej. .., s. 81, poz. 240* Podtytuł: GAZETKA DLA NASZEJ VST,TYGODNIK DLA NASZEJ VSI Wydawca: grupa SileeJa związana z ZVZ. Częstotliwość: tygodnik. Pismo ukazywało się od maja 1940 roku do 2 6 maja 1941, Technika : po­ wielane, format 21 x 29#5 om. Pismo wydawane przez kierownictwo Okręgu ZWZ w Krakowie przeznaczone dla wsi; kontynuacja Głosu Ludu i Głosu Polski, Redaktorem był Tadeusz Jakub Dobrowolski /Smrek/, współzałożyciel grupy bojowej Silesja, która Już 19 września 1939 roku rozpoczęła działalność wydawniozą. W swoich wypowie­ dziach nie określił bliżej tytułu periodyku, pisze natomiast, iż"w stycz­ niu 1940 roku ZWZ nawiązał śoisły kontakt z grupą Silesja i przejął nasz podziemny tygodnik, powierzając mi nadal jego redakcję. Odtąd wychodził tygodnik Głos Ludu,a później Głos Wsi, odbijemy w ilośoi 1000-1500 egz.na powielaczu Redakcję tyoh tygodników prowadziłem .nieprzerwanie aż do dnia 26 maja 1941 roku. Kolportaż załatwiały częściowo organizacje lu­ dowe i robotnicze, a egzemplarze Głosu Ludu docierały do Przeworska, Jaro­ sławia i Przemyśla", Pismo miało charakter programowy, objętość 4-8 stro­ nic. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: 38; BJ - 1940: 44; MHK - 1941: 48; Zbiory prywatne : 1940: b.nr /12 V, 21 VU, 28 VU, 4 VIII/, 46, 4?; 1941: 48, /19 I/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej.s. 82, poz. 241. T.J, Dobrowolski: Ankieta o udziale w walkach z okupacją niemiecką w latach 1939-1945 opracowana przez CKW PPS. W: Teczka osobowa T.J.Dobrowolskiego. CA КС PZPR /z. 552/; B. Gołka: Prasa konspiracyjna ru­ chu ludowego 1939-1945, s.190,211-212 ; J.Jarowiecki: Krakowskie konspira­ cyjne pismo satyryczne Na uoho, s.?4; Tenże: 0 konspiracyjnej prasie lu­ dowej, s.275-276; Tenże: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rocha /Krakow­ skiego/ w latach 1939-1945. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 1977,t. 15,, z.2, 8.39; Tenże: Idzie słowo po wsiach i miastach, s.210; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie, s.151; Tenże: [reoenizjaj : T. Wroński: Kronika..., s,. 487; T. Wroński: Kronika...s,434, poz.30; Tenże: Prasa krakowska w okresie» okupacji...,8.58« Wydawcai Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik. Ukazy­ wało się od kwietnia do maja 1941 roku. Technika: powielane. Pismo codzienne, informacyjne, ukazujące się zamiast Dziennika Polskiego. Redagowane przez ten sam zespół co Dziennik. Zachowane egzemplarze pocho­ dzą ; miesiąca kwietnia i maja. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr /16 XV/, 3,4,8,10,11,15,21, 33-35, 48,49,55,58, 70-72,77 79,89,90, b.nr /wyd. nadzw. z maja 1941/; BJ - 1941: 33; Ш - 1941: 34, 48. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,s. 83, poz. 248; J.Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie,.., s.lól; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.30; T. Wroński: Kronika...,s.434,poz. 31; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoji...,s.58.

37. GRUNWALD

Wydawca: grupa inteligencji krakowskiej o tej samej nazwie. Często­ tliwość: dwutygodnik. Pierwszy numer ukazał się w grudniu 1939 roku Technika: maszynopis, powielane. W grudniu 1939 roku grupa inteligencji krakowskiej o nazwie Grunwald zaozę ła wydawać własne pismo o tej samej nazwie, najpierw w postaci maszynopisu następnie powielane. Pismo redagowała Bogusława Czuprynówna, współpracowa­ li z nią: Zdzisław Kosiok, Maria Grabowska, Bolesław Głębowioz, Julian 0- szacki, M l Dańko. Stroną graficzną pisma zajmowała się Jolanta Stankie­ wicz. Łącznie ukazało się 5 do 7 numerów. Pismo powielane było w mieszka­ niu Emila Dańki przy ulicy Potockiego. Pismo miało oharakter zbliżony do pism społeczno-kulturalnych. Zachowane egzemplarze: BJ - 1940: 1; Ul PAN-1940: 2, 4/5. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.83, poz. 2 5 О; J. Jarowiecki : ^Wstęp do:] Eugeniusz Kolanko: Zakonspirowa­ ny pejzaż. Kraków 1973, s.13; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1 9 4 3 -1 9 4 4 Watra ..., 8.157; Tenże: Prasa podziemna Krakowa..., s.152; Ten­ że: Prasa konspiracyjna Krakowa..., s.18; Tenże: (recenzja:] T. Wroński: Kronika..., s. 486; J.Kucia: Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej.., s.52; T. Wroński: /przy współudziale J.Jarowieckiego/: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.ól. Podtytuł: PISMO BOJOVEJ ORGANIZACJI CHALDCOWEJ Wydawoa: Bojowa Organlzaoja Młodzieży ChaluooweJ. Częstotliwość : ty­ godnik. Ukazywało się od maja 1942 roku do 13 maroa 1943 w KrakowieN a następnie do 18 listopada w Boohni. Technika: początkowo maszyno— pis, od nr 3 5 /1 9 4 3 r./ powielane. Od maja 1942 roku w Krakowie zaczyna działać podziemie żydowskie, które wydaje pismo Heohaluo Haloohem /Pionier w waloe'/. Wydawcą była grupa Aki-~ ba, działająca pod ideowym kierownictwem Szymona Draengiera /Szymek/ i je­ go żony Gusty z d. Davidson /Justyna/. W dwudziestoleciu międzywojennym byli też redaktorami^pism dla młodzieży żydowskiej. Współpracowali z PPR. Pismo było redagowane i przepisywane w mieszkaniu Szymona Lustgartena w Krakowie przy ulicy Józefińskiej 13. Przestało wychodzić w marou 1943 ro­ ku po aresztowaniu Draengierów.W kwietniu Szymkowi udało się zbiec;uciekł do Boohni i tam kontynuował swoją działalność wydawniczą. Przebywa u nie­ jakiego Józefa Wulfa, delegata ŹOB w powiecie bocheńskim. Ostatni numer pisma ukazał się 18 listopada 1943 roku.Draengiera ponownie aresztowało gestapo, gdy przybył do Krakowa po materiały papiernicze. W ręce Niemców wydali go Żydzi-konfidenoi gestapo; Natan Weismann i Julian Appel. Pismo wydawano w języku polskim, jedynie tytuł winiety pozostał dwujęzycz­ ny: polski i hebrajski. Tytuł hebrajski przedzielony gwiazdą syjonistycz­ ną na tle miecza; pod nim znajdował się tytuł w języku polskim oraz podty­ tuł. Pozostałe elementy winiety, patrząc od lewej, stanowiły: rok wydania, nazwa dnia tygodnia i data według dwu kalendarzy /np. piątek 13 VIII 1943 - 12 Ab. 5 7 0 3 / oraz kolejny numer pisma. Pismo pisane i powielane jedno­ stronnie, o objętości 8-12 stron, w nakładzie 2 5 0 -3 0 0 egz. Zachowane egzemplarze: ZBoViD Bochnia-1943 ï 29-37i Zbiory prywat­ ne -1943: 35-37. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,s. 86, poz.260; D.Agatsteln—Dormontowa: Żydzi w Krakowie w okresie okupacji hitlerowskiej. W: Kraków w latach okupacji 1939-1945. Studia i materiały* Kraków 1949-1 9 5 7 , s.2 1 2 -2 1 3 , Rocznik Krakowski, t.31; J.Jarowieoki: Prasa podziemna Kr a k o w a . s.162; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie....,s.32; Tenże: [reoenzjafj T.Wroński: Kronika..., s.488; A. Nierenstein: Ruch o- poru Żydów w Krakowie pod okupacją hitlerowską. Biuletyn Żydowskiego Insty­ tutu Historyoznego 1952 nr 1 ; S. Walczak: Duże i małe sprawy krakowskiej konspiracji. W: O ludziach i sprawie...,s. 50,60,63,64;Draengier: Pamięt- nile Justyny. Kraków 1946, a. 16 i ln. # Protokół o działalności ŻOB w get­ cie nr 4463, Aroh.Żyd. Inst. Historii# M. Fuks: Żydowska prasa w okresie okupacji hitlerowskiej w Polsce /1940-1943/.Kwartalnik Prasy Polskiej 1977 t. 1 6 , z.2,' s. 114.

, t 39. HEJNAŁ I

Podtytuł: CZASOPISMO GRUPY POLEK NIOSĄCYCH POMOC ŻOŁNIERZOWI POLSKIEMU Wydawca: Grupa dawnego Polskiego Białego Krzyża. Częstotliwość:nie­ regularne. Ukazywało się od września do grudnia 1944 roku, format 21 X 29 cm, 31 X 22 cm. Pismo o charakterze społeczno-kulturalnym. Początkowo pomyślane jako jed­ nodniówka /1 IX 1944/. W pierwszym numerze pisano: "Całkowity doohód ze sprzedaży jednodniówki przeznaczony na zakup środków opatrunkowyoh i medykamentów dla Polski walczącej". Ale Już w drugim numerze ogłoszono credo redakcyjne: "Treść Hejnału będzie różnorodna, począwszy od poważ­ nych artykułów, a kończąc na piosenkach, karykaturach [.. /] . Kierunek Hejnału będzie poiskonarodowy, daleki od wszelkiego partyjniactwa". Na łamach pisma publikowano artykuły problemowe /Rewolucja czy ewolucja?/, fragmenty deklaracji ruchu ludowego, wiersze, rysunki satyryczne. Pojawia­ ły się pseudonimy: Halina, Bolek, Werwa; Redaktorka. Pismo wielostronico­ we. Zachowane egzemplarze: AAN - 1944: b.nr /1 IX/, 2# AMK - 1944: b.nr /1 IX/, 2; BJ - 1944: b.nr /1 IX/, 2-4# CA KG PZPR - 1944: b.nr /1 IX, 1 XII/, 2. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.86, poz. 262; H. Le raka: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstań­ cze; J.Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.159# T.Wroński: Kroni­ ka..., s.4 3 4 , poz. 33# Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoji...,s.5 8 ; Wykaz prasy konspiracyjnej..., Warszawa 1948.

40. INFORMACJE RADIOWE ,

Wydawca: grupa młodzieży, potem Szare Szeregi. Częstotliwośćdzien­ nik. Ukazywało się od grudnia 1939 roku do kwietnia 1940. Technika: maszynopis. V grudniu 1939 roku grupa byłych harcerzy zaczęła wydawać materiały z na­ słuchu radiowego. Redaktorem był Wacław Borelowski. Współpracowali z nim: Zdzisław Wajdziński /Słowianin/, Leszek Guzy /Bronieo, ВС/. Nasłuch radio­ wy prowadzony był przez Cyrusa Sobolewskiego w Myślenicach. Całość dostar­ czana była do Krakowa przez łączników, m.in. przez Józefa Szozerbę /Żbik/, Stanisława Szczerbę /Linus/, Annę Struś /Szarotka, Hanka/, Bohdana i Euge­ niusza Ko si areki oh. Informacje Radiowe przygotowywane były i drukowane /przepisywane na maszynie/ przy ulicy Długiej 64. Od kwietnia 1940 r. pis­ mo zmieniło nazwę na Przegląd Polski. Egzemplarzy pisma nie odnaleziono. Literatura: Centralny katalog polckiej prasy konspiracyjnej...,a. 179» poz. 691; L. Dobroszyoki: Zaginiona prasa konspiracyjna...,e.173-196; J. Jarowieoki: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-19441 Watra..., s. 157? Tenże: &Tstęp doi] Eugeniusz Kolanko: Zakonspirowany pejzaż...s.1 3 ; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie..., s.151-152? Tenże: Prasa konspiracyj­ na w Krakowie..., s.17-18? T. Wroński: Kronika..., s.434, poz.34? Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,e.5 8 .

41. JUTRO POLSKI

Podtytuł: ORGAN DEMOKRATYCZNY Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dwutygodnik.U- kazywalo się od 2? VI 1942 roku do 9 XI 1942. Technika: druk, for­ mat 20,8 X 31 om. Pismo miało charakter informaoyjno-pro gramowy : zeunie szczano w nim stały przegląd wydarzeń w kraju i na świeoie, informacje o sytuacji w Krakowie, publicystykę probiernowo-programową oraz bogaty przegląd podziemnej prasy. Pismo drukowane dwustronnie, objętość 4 strony. Zachowane egzemplarze: AMK - 1942: 8, 10, 11? BJ - 1942: 1-12? CA КС PZPR - 1942: 2-12. Literatura: Centralny katalog polskiej prąsy konspiracyjnej..,s. 97, poz. 3 1 9 ? M. Arozyńskl: Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie..., e. 62? 6 3 ? J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., a.1ć2? Tenże: Pra­ sa konspiracyjna w Krakowie..., s.31? T. Wroński: Kronika...,e.434,poz.3 6 ..

42. JU TRO POLSKI

Podtytuł: BIULETYN INFORMACYJNY Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik. Uka­ zywało się 2-3 razy w tygodniu w latach 1940-1942. Technika: powie­ lane, format 21 x 34. Pismo miało charakter informaoyJno-programowy, powielane dwustronnie, o objętości 2-8 stron. Miało rozbudowany dział informacji, komentarzy poli­ tycznych, publicystyki kulturalno-społecznej. Tytuł pisma w ozdobnej wi­ niecie: znajdowała się w niej postać ryoerza-króla, na ozele oddziału pie­ szych z rozwiniętym sztandarem z piastowskim orłem, zmierzającego ku zmar­ twychwstaniu /symbol Chrystusa powstałego z grobu na tle włe4 kościołów krakowskich/. Nie ustalono zespołu redakcyjnego j^isma.

AMK - 1941: 297-299, 302-3 0 7 , ЗО9 , 310, b.nr /26/27 XII/; 1942: 311-326, 328-337, 339-351; BJ 1941 ; 297-310; 1942: 311-335, 337-347, 349-4 5 1 ; CA КС PZPR - 1941 : 307; 1942: 3 2 2 , 325,, 327, 3 2 9 , 331, 338, 345; MHK - 1942: 337; ZBoWiD' -B - 1942: 349, Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., »•97, poz. 318; Wykaz prasy konspiracyjnej..., Warszawa 1948; J.Kucia;Kra­ kowska prasa konspiracyjna 1939-1945..., 8.49; J.Jarowieoki: Prasa podziem­ na w Krakowie*.., s.1ó2; T. Wroński: Kronika..., s.434, poz. 35«

43. JUTRZENKA

Podtytuł: PISMO DLA KOBIET Wydawca: SL-Roch, LZKL Częstotliwość: miesięcznik. Pismo ukazywało się od grudnia 1944 roku. Technika: powielane, format 21 x 29 om. Pod koniec 1944 roku w Krakowie ukazało się powielone pisemko przeznaczone dla kobiet - organ Podokręgu śląskiego LZK. Redaktorką była Maria Zająców­ na, a w skład redakcji wchodziły: Katarzyna Balalowa, Anna Bockowa, Hele­ na Niemoówna, Brygida Płatowa /z ramienia trójki politycznej/. Pismo mia­ ło oharakter informaoyjno-programowy, główną ideą było kształtowanie po­ staw patriotycznych kobiet śląska oraz zapoznanie ich z programem ruchu ludowego. We wspomnieniach Marii Zając czytamy: "Chciałyśmy na łamach na­ szego pisma ukazywać osiągnięcia wsi na niwie narodoweJ,uzyskane przez ma­ tki Polki, które w czasie zaboru pruskiego, nie lioząo się z konsekwencja­ mi, chroniły swe dzieci przed zaohłannym german!zmem. Próg rodzinny sta­ nowił tu rzeczywiście twierdzę, za której bramy nie miały dostępu Język niemiecki i zwyczaje wrogów". Pomocy technicznej udzielali: Adolf Molak, Rudolf Kaleta, Bogdan Litwiński. Ostatni numer pisma wyszedł w 1945 roku tul przed wkroczeniem Armii Radzieckiej do Krakowa. Jutrzenka kolportowana była wraz z Odrą-Nieą na terenie śląska poprzez sieć łącznośol BCh. Z a chow an e egzemplarze! IH PAN- 1944: 1. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.98, poz. 321 ; R. Kaleta: Relaoja, AZ HRL,jsygn.R-Vl/15-191 • a . Holakt Napomnienia. Rkps ZHRL; B. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego ..., e.283; J. Jarowieokit Prasa podziemna Krakowa.••,s.1 6 6 ; Tenże: V latach o- kupaoyjnej nooy..., s.215; Tenże: Podziemna prasa Krakowa VI Okręgu Rocha ..., e.46; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a.3 6 . J. Vojtal: Odra -Nisa /1944-1945/ - pismo śląskiej Organizacji SL-Rooh - wobec problemu odzyskania Ziem Zachodnioh. śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1964 nr 1-4 s.244; B. Matusowa /Kwiatkowska/: Na partyzancki poszły bój.•.,s.295- 297; J.Nowak: Indeks prasy konspiracyjnej ruchu ludowego...,s.5 6 8 »

44. KAR (KRAKOWSKA AGENCJA RADIOWA)

Yydawoa: PPS. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się od lipoa 1943 roku do 1? stycznia 1945• Technika: maszynopis. Pismo agencyjne PPS zamieszczające głównie wiadomości| z nasłuchu radia londyńskiego, polskich radiostacji świt i Kościuszko, radia moskiewskiego. Nasłuch prowadzony był w mieszkaniu Józefa Komasia /zginął w walce z Niem­ cami w Ryozewie 24 VI 1944/ przez Jadwigę Rysiowioz /Zośka/, siostrę se­ kretarza OKR PPS - Adama /Teodora/, w mieszkaniu przy ul. Podwale. Z pis­ ma tego czerpały informacje m.in. gazetki konspiracyjne PPS WOlnośó i Na­ przód. Zachowane egzemplarze: AMK - 1 9 4 3 : 51; BJ - 1 9 4 3 : 4/22 VII/-2 5 , 27-47, 4 9 -5 3 , 5 6 -6 5 , 71-73,75-84, 87 -9 3 ,9 6 -1 1 0 , 112-113; 1944: 114-121, 123-144, 147, 148, 150-194, 196, 197, 199-208,210- 215, 218-228, 233-241, 243-253, 255-315, 320-325, 327, 328, ЗЗО-36О, 361-3 8 1 , 383-424, 426-433; 1 9 4 5 : 434-445 /17 I/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.9 8 , poz. 324; K. Hałoń: Relacja. Maszynopis. MHK, sygn.2/IV/ R: J.Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., s.48; J.Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.1 5 6 ; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., s.22; T. Wroński: Kronika...,s.435. Tenże: [recenzja:] T. Wroński: Kronika...,a.488. 45. KOMUNIKAT INFORMACYJNY OK RMP (OKRĘGOWEGO KOMITETU RUCHU MAS PRACUJĄCYCH)—WRN , Wydawca: PPS-VRN. Częstotliwość: dwutygodnik. Ukazywało się w la­ tach 1943-1 9 4 4 . Technika: maszynopis. Pismo informacyjne prawicy socjalistycznej b. PPS, wydawane przez Okręgo­ wy Komitet, miało charakter informacyjno-programowy. Zachowane egzemplarze: CA КС PZPR - 1 9 4 3 : b.nr /17 VI, 31 VII, 14 VHI, 28 VIII, 10 X/, 20-26; 1944: 1-7. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjne j ..•, s. ЮЗ, poz.3 4 7 ; J.Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.164: Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.34; J. Kucia: Krakowska prasa konspi­ racyjna..., s.48; T. Wroński : Kronika...8.435, poz.3 8 ; Tenże: Prasa kra­ kowska z okresu okupacji...,e.5 8 .

46. KOMUNIKAT „ISKRY“ (OKRĘG KRAKOWSKI)

Wydawca: Delegatura Rządu. Częstotliwość : dwutygodnik. Ukazywało się od grudnia 1943 roku do 1944. Technika: maszynopis, format : 21 X 28,5 om. Pismo miało charakter informacyjno-programowy. Jego objętość sięgała do 30 stron maszynopisu. Na łamach Komunikatu publikowano artykuły problemowe, pogłębione analizy sytuacji /np. w rolnictwie, oświacie, w kulturze/,pro­ wadzono dział informacji politycznej i kulturalnej. Pismo było organem De­ partamentu Informacji na szczeblu Delegatury Okręgu /Iskra/, którego kie­ rownikiem był znany etnograf Tadeusz Seweryn. Najprawdopodobniej redagowa­ ne było przy współpracy Jana Szczepańskiego i Adama Bara. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 3-5ï BJ - 1 9 4 3 : 1; 1944: 8-10; Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.104, poz. 35О; J.Jakubiec: Na drodze stromej i śliskiej, III, Cztery la­ ta Delegatury Okręgu Krakowskiego /1941-1945/. Kraków 1946, maszynopis,BJ, sygn. Przyb. 123/64, s. 221 in.; J. Jarowiecki: Prasa podziemna w Krako­ wie..., s.164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.34; T. Wroński: Kronika..., s.4 3 5 , poz. 39; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., e.58. 47. KOMUNIKAT OP (OBROŃCÓW POLSKI)

Wydawca; Komenda Obrońców Polski. Częstotliwość; dziennik. Pismo та- kazywało się w 19*И roku. Technika; powielane, format 21 x 29,5 omu Pismo Informacyjne zawierające wyłącznie materiały z nasłuchu radiowego, odnoszące się do sytuacji politycznej oraz wydarzeń na frontach /2-4 stroj­ ny/. Informacje z kraju stosunkowo nieliczne. Bliższych danych o piśmie nie ustalono. Zachowane egzemplarze; BJ - 1941; 128, 129 /z września/. Literatura; Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.102, poz.344; J. Jarowieokl: 0 konspiracyjnej prasie ludowej..., s.2?6>; Tenże; Idzie słowo po wsiach 1 miastach..., s.35i Tenże; Prasa podziemna: w Krakowie...,s.153,161; Tenże; Prasa konspiracyjna w Krakowie..,e.18,30j; T. Wroński; Kronika...,s.435, poz. 40; Tenże; Prasa krakowska z okresu o— kupaoji..., s.58.

48. KOMUNIKAT WC (WALKI CYWILNEJ)

Wydawca; Delegatura Rządu, Okręg Kraków. Częstotliwość; tygodniki. Ukazywało się w 19*0 roku. Technika; maszynopis, format; 21x29,5 соц. Organ Kierownictwa Walki Cywilnej, kierowanego przez Tadeusza Seweryna/Sóo- cha/, przeznaczony dla ogniw kierowniczych AK różnych szczebli. Pismo zaa- wlorało głównie Informacje o decyzjach sądów specjalnyoh, wykonywanych wyy- rokach, publikowano na Jego łamach listy gończe,wykazy nazwisk osób wspódł- praoująoyoh z Niemcami, agentów gestapo, posługują© się materiałami z wyy- wiadu AK i BCh. Na łamach Komunikatu podano również wykazy zagrabionych : przez hitlerowców dzieł sztuki i przedmiotów z różnych placówek kulturell— nych. Objętość do l4 stron. Zachowane egzemplarze; BJ - 1943$ b.nr /1 V, 2? V, 3 VI, 10 VI, 24 VI, 1 VII, 8 VII, 14 VII, 22 VII, 29 VII oraz dodatki do numerów; z; 3 VI, 24 VI, 1 Vin;, 8 VII, 14 VII, 22 VII, 29 VII. Literatura; J.Jarowieokl: Prasa podziemna w Krakowie...,a.1Ó2; Tenże; Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.31*

49. KOMUNIKAT WOJENNY Wydawca; ZOR /Związek Odbudowy Rzeczypospolitej/. Częstotliwość; dziennik. Ukazywało się w 1940 roku. Technika; powielane,format 21 x 2 9 ,5 cm. Pismo o charakterze informacyjnym zamieszczające głównie materiały z na­ słuchu radiowego. Drukowano w nim informacje o wydarzeniach politycznych, wiadomości z frontów, doniesienia o sytuacji w kraju. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /10 VIII-13 VIH/; BJ - 1940: b.nr /10 VIII-16 VIII/. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 0 5 , poz. 356; J.Jarowieoki: Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na ucho..,,8.75i Tenże: 0 konspiracyjnej prasie ludowej.e.276; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie.s.1 6 1 ; Tenże: Krakowska prasa konspiracyjna., S.30; J.Kucia: Krakowska prasa konspiraoyJna:..,s.49; T. Wroński: Kronika, s.435,^poz. 41; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., e.5 8 .

50. KOMUNIKAT WOLNEJ POLSKI !

Wydawca:Związek Odbudowy Rzeczypospolitej. Częstotliwość: tygod­ nik. Pismo ukazywało się od maja 1940 roku do czerwca 1941. Techni­ ka: powielane, format 21 x 30 cm. Pismo tygodniowe informaoyjno-programowe, wydawane przez grupę polityczno- -wojskową utworzoną w Warszawie na przełomie 1939 1 1940 roku; w Krakowie w 1940 roku, sympatyzującą ze Stronnictwem Demokratycznym. Pod względem wojskowym podporządkowana AK. Na treść pisma o objętości 2-4 stron /powie­ lanych dwustronnie - format A 4/, składały się różnorodne artykuły publi­ cystyczne oraz komunikaty. 0 tym, że pismo wydawane było w Krakowie,wska­ zuje treść artykułu w numerze 21 z 16 lutego 1941 roku pod tytułem "0 pos­ tawę społeczeństwa wobeo Niemców". W piśmie znajdował się dział przeglą­ dów politycznych wydarzeń tygodnia. Pismo opublikowało kilka ciekawych ar­ tykułów o problemach kultury /Życie kulturalne w czasie wojny-nr 4; Wrogo­ wie kultury - nr 27/ oraz polemizujących z propagandą niemiecką /np. Nie­ miecki Drang nach Osten a prawda historyczna - nr 21/. Zachowane egzemplarze: BJ - 1941: b.nr /4 II/, 20-29 /24 IV/; MHK - 1940: b.nr /26 VIII/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..,, s.1 0 5 , poz.357; J.Jarowieoki: Prasa podziemna Krakowa...,s.151 , 162; Ten­ że: Konspiracyjna prasa Krakowa...,s.18,32; T. Wroński: Kronika...,s.435, poz.42; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,e.5 5 .

51. KOMUNIKATY RADIA ANGIELSKIEGO

Wydawoa: Delegatura Rządu. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się w latach 1941-1944. Technika: maszynopis, format 21 x 29,5 cm. Plamo nosiło różne tytuły: Komunikaty Angielskie, Komunikaty Angielskie. Serwis, Radiowy Serwie Krajowy i Zagraniczny - ale były to najprawdopodob­ niej tytuły tego samego pisma, które zawierało wiadomości z nasłuchu radio­ wego BBC. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr /14 VII, 26 X, 1 XI, 3 XI/; 1942: 8 VII, 9 VII, 6 VIII-14 VIII,22 VIII,31 VIII,1 IX,2 IX, 5 IX- 10 IX, 29 IX,5 X-9 X, 11 X,14 X-26 X,29 X,12 XI-14 XI, 16 XI, 20 XI-25 XI,29 XII- 31 XII; 1943: 1 1,3 1-7 1,1 IX,2 IX, 5 IX,15 IX,17 IX,31 IX, 1 XI,2 XI,14 XI, 15 XI; 1944: 15 XII, 30 XII; BJ - 1941: b.nr /30 VII, 31 VII, 1 VIII-3 VIII, 20 VIII/; 1942: b.nr /30 VIII/; 1943: b.nr /16 1,17 1,7 11,10 11,18 11,22 11,26 11,28 11,10 111^12 III, 16 III, 17 IH,19 III, 21-24 III, 26 111,27 III, 30 III, 2 IV, 5 IV,8 IV,9 IV, 16 IV, 17 IV, 19 IV,22 IV,27 IV, 6 V, 11 V.13 V,19 V, 23 V,2 9 V,31 V ,1 VI,4 VI, 7 VI, 16 VI, 17 VI,24 VI,28 VI, 30 VI, 3 VII, 1 VIII-3 1 VIII, 1 IX- 30 IX,A X-31 X,1 XI- 30 XI, 1 XII - 31 XII/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 8 .1 0 6 , poz.339; J.Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie...,s.161; Tenże: Konspiracyjna prasa Krakowa...,s.18,32; J.Kucia: Krakowska prasa konspira­ cyjna. ..,s.48; T.Wroński; Kronika...s.435, poz,43; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.5 8 .

52. KRAJ

Podtytuł: AGENCJA INFORMACYJNA IP, a następnie: AGENCJA INFORMACYJNA D I. Wydawca: Delegat tira Rządu, Departament Informacji. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się od lipca 1943 roku do stycznia 1945, nas­ tępnie w Krakowie /od 27 sierpnia 1944 roku/.Technika : powielane. Pismo agencyjne, starannie redagowane, dobra technika. Wydanie warszawskie składało się z dwóch części: kolorowej-problemowej»omawiającej najważniej­ sze zagadnienia Polski i świata oraz białej - informacyjnej. Pismo miało stałe działy: Głosy wolnego świata, Kraj pod okupacją, Informacje z Ziem Wschodnich, Dokumenty, Rozporządzenia władz RP, Listy ze wsi, Wywiady i re­ portaże, Na wszystkich frontach. Tego rodzaju działów nie spotyka się w wy­ daniach krakowskich, które też cechowała gorsza technika. Dominowała tu pu­ blicystyka i komentarze. Warszawskie pismo wychodziło pod redakcją K. Sos­ nowskiego. Pismo warszawskie miało stałą winietę drukowaną gumową pieczątką,w której oprócz tytułu i podtytułu była data i numer kolejny pisma w obrębie rocz­ nika i numeracja ciągła. Ukazywało się przede wszystkim w formacie 23*34 om, o objętośoi do 30 stron. Wydanie krakowskie miało zmieniony podtytuł: Agencja Informacyjna.Wyd.D.I. Powielane dwustronnie na białkowych matrycach, w formacie 21 x 30 om,o ob­ jętości do 18 stron. Na stałą winietę, drukowaną każdorazowo, składał się tytuł Kraj wybity "iksami* /wyś. 3 от/1, podtytuł napisany wersalikami, a następnie numer i data. Wydanie krakowskie miało oddzielną numerację z dodatkiem litery "а* /1а,2а,3а itd/. Do nr 6a dołączony był dodatek "Pow­ stanie warszawskie w świetle faktów i dokumentów VIII-IX 1944" zaś aneks do tego dodatku, pod tym samym tytułem, dołączony został do nr 12a. Numer За ukazał się w postaci maszynopisu. Zachowane egzemplarze: AMK - 1 9 4 3 : 12, 14-16$ 1944: 2-4, 5-9» 11,17-19,22,1a-8a,dodatek do nr 6a, 12a; AMSW - 1 9 4 3 : 16; 1944: 1/18/-4, 6-11,14,1 5 ,17-25/43/, 1a-5a,7a-9a, 11a,dod.do nr 6a, 12 a; BN 1 9 4 3 : 2-4,6-7, 9/10-12,l4-17?dodatek do nr 1; 2,3? 1944: 1/18/,2,5-17,24,|2б/44/,27} dod.do nr 12a$ BJ 1 9 4 3 : 7, 9/10, 12-17; 1944: 1/18/-4, 8-11,14,1 5 ,17,19,20-24,1a-5a,7a-9a,11a,dod. do nr 6a, 12a; BUV - 1944: 18/35/î CA КС PZPR - 1943: 1-17, b.nr /21^7111/;" 1944: 1/18/-27/45/,dod.do nr 12,1a-12a, dod.do nr 6a, 12a; CAV - 1 9 4 3 : 7 , 11; 1944: 14,15, 19, 22; IH PAN-1943: 2, 12-15, 17; 1944: 1, 5/25Z-8, 15-18, 12a, dod. do nr 12a; 1 9 4 5 : 3; инк - 1 9 4 3 : 5; MPRP - 1 9 4 3 : 5, 9/10, 13-17; 1944: 1/18/, 3,5-8,12-14,16,18,20,22,26,27/45/,dod.do nr 12; ZSUŁ - 1944: 10a, lia. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konepiraoyjnej..., s. 107-108, poz. 3 6 6 ; J. Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie...,s.15 6 ; Tenże: Konspiracyjna prasa w Krakowie..., s.23; K.Kożniewskl: Zamknięte, ko­ ło. V podziemnym świecie. Warszawa 1 9 6 7 , s. 208; T. Wroński: Kronika..., e,435, poz. 45; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., s.5 8 . 53. KRAKOWSKIE WIADOMOŚCI CODZIENNE

Wydawoai AK. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się w latach 19*0- 1944. Technika: druk, format 15 x 21 om. Pismo miało oharakter Informacyjny: zamieszczało wiadomości z nasłuchu ra­ diowego o wydarzeniach na frontach, o sytuacji politycznej, a takie Infor­ macje krajowe. Drukowane było w drukarni "Akropol". Składaczem był m.ln. Antoni Nowakowski. Zachowane egzemplarze: BJ - 1944: 3 1 З, 314. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.108, poz.3 6 8 ; J,Jarowleokl: Podziemna prasa Krakowa...,s.1Ó9; Tenże:Kra­ kowska prasa konspiracyjna...,s.31 i Tenże: recenzja: T. Wroński: Kronika., 8.489; T.Wroński: Kronika..,s.435, poz.4?} Tenże /przy współudziale J.Ja­ rowi ecki ego/: Prasa krakowska z okresu okupaojl...,e.5 8 .

54. KRN

Podtytuł: ORGAN KRAJOWEJ RADY NARODOWEJ WOJEWÓDZTWA KRAKOWSKIEGO Wydawoa: Wojewódzka Rada Narodowa, dzęstotliwość: miesięcznik.Pier­ wszy numer ukazał się w sierpniu 1944 roku. Technika:powielane,for­ mat 2 9 ,5 x 21 om, 31 x 22 om. Pismo miale oharakter informacyjno-programowy. Było oficjalnym organem u- tworzonej w maju 1944 roku Wojewódzkiej Rady Narodowej. Redagowane było przez Zygmunta Pieehno. Powielarnia mieściła się w piwnioy domu przy uli­ cy Dietla 8 3 , w którym mieszkał jeden ze współorganizatorów WRN, Franci­ szek Szwabowskl. Nakład pisma 1-2 tys. egzemplarzy. Zawierało informacje o działalności i programie KRN, wiadomości z frontów, z kraju 1 ze świata. Z a o h o wane egzemplarze: BN - 1944: 1; CA КС PZPR - 1944: 1, b.nr /18 IX/; IH PAN-1944: 1, b.nr /18 IX/} MHK - 1944: 1, b.nr /18 IX/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.9 8 , poz.3 2 6 ; Krakowska Wojewódzka Rada Narodowa. Jej powstanie i działal­ ność w okresie okupacji. Za Wolność i Lud 1954 nr 12, s.12-13; Z. Pieehno: O działalności PPR i Robotniczej Partii Polskich Socjalistów oraz Wojewódz­ kiej Rady Narodowej w woj. krakowskim w końcowym okresie okupacji. W: Pol­ ska Partia Robotnicza na Ziemi Krakowskiej 1942-1948. Kraków 1972, s. 1?8- I8 O. Zeszyty Naukowe UJ. Z.39î J.Pawłowicz: Z dziejów konspiracyjnej KRN. 1943-1944, Warszawa 19б1, в.213-214; J. Jarowieoki: Prasa podziemna IV kra­ kowskiego obwodu PPR..., Tenże: s.158-159» Tenże: Jesteśmy partią ozynu. Słowo o prasie konspiracyjnej PPR. Głos Młodzieży 1972, dod. do nr 7 ; A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR..., s.70, 130-131î T. Wroński : Kroni­ ka. .., s.435, poz.46; Tenże: Prasa krakowska z okresu konspiracji..,s.55.

55. KU NOWEJ POLSCE |

Podtytuł: DODATEK DO ZNICZA NARODOWEGO. PISMO TYGODNIOWE MŁODZIEŻY. Wydawca:SN. Częstotliwość: dwutygodnik, wydawany w 1940 roku.Tech­ nika: powielane, format 21 x 2 9 ,5 om. Pismo wydawane przez SN początkowo jako dodatek do Znicza Narodowego, do numeru 3 . Od numeru 3 ukazuje się jako pismo samodzielne. Czytamy to w sło­ wie Od redakcji, ogłoszonym w dniu 1 X: "Niniejszy numer wychodzi w bardzo szczupłym formacie ze względów technicznych. Następny i nadal w przyszłoś­ ci Ku Nowej Polsce Jako pismo wyłącznie dla młodzieży, wychodzić będzie już nie Jako dodatek Znicza, ale Jako pismo samodzielne, redagowane przez dorosłych i młodzież. Wysiłki nasze idą w tym kierunku, aby z niniejszego pisma uczynić dla młodzieży drogowskaz ku nowej Polsce przez bezdroża dzi­ siejszych trudnych czasów. Chwilowo trudności techniczne i finansowe zos­ taną pokonane i wnet młodzież nasza ujrzy- pismo w nowej szacie i dobrej treści". Pismo zaczęło ukazywać się najprawdopodobniej od 1 września 1940 roku.Po­ wielane na bladożółtym papierze powielaczowym, dwustronnie. Zawierało głó­ wnie artykuły publioyotyczne*/np. Czym jest młodzież dla swego narodu,Poz­ bawieni przez wroga szkoły - uczyć będziemy się w domu/. Drukowano też krótkie wiersze, na ostatniej stronie u dołu kolumny hasła propagandowe. Artykułów nie podpisywano. Spotkano jeden kryptonim /XX/. Miało charakter pisma programowego. Zachowane egzemplarze: BJ - 1940: 2/15 IX /, 3 /1 X /. Li t era tura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.111, poz.382; J.Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie...,s.234,230- 237; J# Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna...,в.48; T.Wroński: Kronika., s.435, poz.47; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., s.5 8 .

56. KU POKRZEPIENIU 1

Podtytuł: BIULETYN TYGODNIOWY Wydawca: Tajna Organizacja Wojskowa. Częstotliwość: tygodnik.Ukazy­ wało się od listopada 1939 roku do lutego 1941.Technika:maszynopis, format 21 x 2 9 ,5 om. Pismo informacyjno-programowe grupy wojskowej. Najprawdopodobniej redago­ wane było przez Vojcieoha Poliwodę i Władysława Swiżka. Przepisywano na maszynie przy ul. Starowiślnej 54 oraz na Czerwonym Prądniku i w Liszkach. Zachowane egzemplarze: CA КС PZPR - 1941: 8, 16. L i teratura: J.Jarowieoki: Podziemna prasa Krakowa...,s.l6 2 ; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.32; T.Wroński: Kronika..., s.435, poz.49; Tenże : Prasa krakowska z okresu konspiracji...,s.5 8 .

57. KURIER NARODOWY

Podtytuł: GAZETA CODZIENNA Wydawca: Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość : dziennik. Ukazywało się od lipoa 1944 roku. Technika: powielane, format 21 х 30 om. Pismo informacyjne, na dwu stronach zamieszczało przede wszystkim wiadomo­ ści z frontów oraz informacje o wydarzeniach w kraju. Pierwszy numer uka­ zał się 28 VTI. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 1, 15/24 VIII/, 1 5 /2 5 VIIIf 17^33-39,41,42,b.nr /3 1 VIII/; BJ - 1944: 36-3 8 , 4l, b.nr / 3 0 IX/; ZBoWiD Bochnia-1944:41, b.nr / 3 0 IX/. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjne j..., s.1 1 3 , poz.394; J.Jarowieoki: Prasa podziemna Krakowa...,s.16 1 ; Tenże:Pra­ sa konspiracyjna w Krakowie...,s.31 i T.Wroński : Kronika...,s.435, poz.50; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej..., s.5 8 .

58. KURIER POLSKI

Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość : dziennik. Pier­ wszy numer ukazał się 17 czerwca 1940 roku. Technika : powielane, format 21 x 29,5 om. Pismo o charakterze informacyjnym, powielane dwustronnie o objętości 2-4 strony. Zawierało informacje o wyoarzeni'ach w świecie i kraju, wiadomości z frontów. Pismo redagowane było najprawdopodobniej przez zespół Dzienni­ ka Polskiego. Zachowane egzemplarze: BJ - 1940: 1/14/-4, 6-11/25/î MHK - 1940: 2/15/ Z 18 VI. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., a. 114, po z. 3 9 6 ; J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., a. 161 ; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,e.31 ; J.Kucia: Krakowska prasa konspira­ cyjna 1939-1 9 4 5 ..., e.49; T. Wroński..., a.435, poz.51; Tenże: Prasa kra­ kowska z okresu okupacji hitlerowskiej...,s.55•

59. KURIER POWSZECHNY

Wydawca: Delegatura Rządu. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się kilka razy w tygodniu /2-4 strony/ od 2 września 1944 roku do 15 stycznia 1 9 4 5 . Technika: - drukowane, powielane, format 18,5 z 27 , 5j 20,5 X 29,5. Pismo wydawane było z inicjatywy Tadeusza Seweryna /Kierownictwo Walki Cy­ wilnej/, redagował je dr Adam Bar, kierujący Iskrą /Wydziałem Informacji/, Członek SD. On też był autorem wielu komentarzy i artykułów żarnie szczanych na łamach Kuriera Powszechnego. Zespół redakcyjny pisma zbierał się czę­ sto w mieszkaniu Andrzeja Kopffa przy ulicy Pierackiego 23 oraz S. Kamiń­ ski ego. Pismo drukowano w konspiracyjnej drukarni SD, działającej w księ­ garni Stefana Kamińskiego przy ulicy Karmelickiej 29. Przy jego drukowa­ niu pomagali współpracownicy Dziennika Polskiego: Albin Jura, . Kazimierz Maślankiewicz, Józef Figna. Pismo miało charakterystyczną winietę: znajdo­ wał się w niej tytuł /litery tytułu 1,2 cm wysokie/ otoczony dwoma hasła­ mi "Zbudujemy Polskę silną, wielką, demokratyczną" i "Wszyscy, którzy tego pragną, współpracują z nami". Kurier wychodził dwa razy w tygodniu w for­ mie drukowanej, a cztery razy w formie powielanej. Zachowane egzemplarze: AAN - 1944: 1-9, 11, 13, 16, 18-2i, 1945: 47, 49, 52; AMK -1944: 1-36, 38-44; 1945: 45-53, 55-58; AłiSW - 1944: 1-32; 1945: 49; BJ 1944: 1-44; 1945; 45-58; -dT BN 1944: CM 28, 30-35? ÛUV - 1944: 1-44; 1945: 45-50; 54-58/17 I/. CA КС PZPR - 1944: 1-44; nr 31, 35,40,44 - różny tekst, 1945: 45-50, 54-58; IH PAN-1944: 20-24, 40, 44; 1945: 49, 55; MHK - 1944: 31; MPRR - 1944: 5 , 40, 44} VIR - 1944: 44; 1945: 55î ZSUŁ - 1944: 20-24; 1945: 49,55. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej ,,,,, s.114, poz.395; J.Jarowieoki: Konspiracyjna prasa Krakowa...,s.124; Tenżes: Recenzja:] T.Wroński: Kronika,., 489; J.Jakubiec: Na drodze stromej i éli_ skiej.s.221-222} J.Kucia: Tajne drukarnie krakowskie w okresie okupaojii hitlerowskiej...,s.55; Relaoje Tadeusza Seweryna, Stefana Kamińskiego; T.. Vronski: Kronika...,s .435, poz.52; Tenże:Frasa krakowska z okresu okupaojii hitlerowskiej..., s.55.

60. LEGION

Podtytuł: DODATEK MŁODZIEŻOWY PRZEGLAJJU POLSKIEGO Wydawca: Szare Szeregi. Częstotliwość: nieregularne. Pierwszy numerr ukazał się 4 kwietnia 1943 roku. Technika:powielane,format 21x30onw. Pismo teoretyczno-programowe przeznaczone dla młodzieży, czemu redakcja dast- ła wyraz w pierwszym numerze: "Dziś oddajemy w Wasze ręce 1-szy numer Le-~ gionu. Przeczytajcie go uważnie, zanalizujcie' waszą duszę. Chcemy wam po­ kazać drogę, którą dzisiejsze młode pokolenie kroczyć powinno. Naczelne nasze hasło służby Bogu i Polsce". Pismo redagowane było przez zespół redakcyjny Przeglądu Polskiego, m.in. Wacław Borelowski, Leszek Guzy /ВС, Bronieo/, Zdzisław Wajdziński /Słowia*- nin/. Stroną techniczną zajmował się Stanisław Szczerba /Linus/. Zachowane egzemplarze: IH PAN- 1943: b.nr /4 IV/} zbiory prywatne. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., a. HS, poz. 401; J.Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie...s. 1l8; Tenże: Działalność wydawnicza Szarych Szeregów. Życie Literackie 1976 nr 33i s.12} T. Wroński: Kronika...s.43 5 , poz.55; Tenże: Prasa krakowska z okrestai okupacji hitlerowskiej...,s.5 8 .

61. L’INFORMATION

Wydawca: AK. Częstotliwość: dwutygodnik. Ukazywało się w latach 1943-1 9 4 4 . Technika: powielane, format 21 x 29,5 om. Pismo informacyjne w Języku francuskim przeznaczone dla Jeńców wojennycha francuskich i belgi jaki oh, osadzonych w obozie, w Kobierzynie. Pismo reda­ gowane było przez Stanisława Ziembę w mieszkaniu Tadeusza Sroki /Wałek/ przy ulicy Starowiślnej 8. Wałek przygotowywał serwis informacyjny,teksty na Język francuski przekładał Bolesław Surówka. Wszyscy działali w krakow­ skiej komórce konspiracyjnego Zrzeszenia Dziennikarzy Ziem Zachodnich.Pis­ mo przestało wychodzić w lipcu 1944 roku, ponieważ Niemcy wywieźli jeńców z Kobierzyna. Zachowane egzemplarze: i BJ e- 194): b.nr /21 X, 20 XI/; IH PAN-1943i b.nr /6 IX/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 9.89, poz.2 7 8 ; J.Jarowieoki: Podziemna prasa Krakowa..., s. 164; Tenże :Pra­ sa konspiracyjna Krakowa.s.35» J.Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., 3.48; B. Surówka: Starowiślna 8. Dziennik Zachodni 1945 nr 311, e.8; T. Wroński : Kronika..., 8.435, poz.54; Tenże: Prasa krakowska z okresu oku­ pacji hitlerowskiej...,s.5 8 ; S. Ziemba: Czasy przełomu...,s.5 6 .

62. MAŁOPOLSKA AGENCJA PRASOWA |

Wydawca : AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się od 10 kwietnia 1943 roku do stycznia 1945. Technika: maszynopis. Od sierpnia 1943 roku powielane /od nr 22/, format: 20,5 x 2 9 ,5 om. Pismo o charakterze agencyjnym, będące kontynuacją Agencji Prasowej śląs­ ka, Zagłębia i Krakowa. Wydawane było przez Okręgowe Kierownictwo Walki Podziemnej, kierowane przez Tadeusza Seweryna. Zespół redakcyjny stanowi­ li m.in. Stanisław Ziemba, Bolesław Surówka, Tadeusz Sroka. Pismo redago­ wane było w mieszkaniu Tadeusza Sroki i Antoniego Bieżanowskiego przy uli­ cy Starowiślnej 8. Zawierało* informacje z walk wewnętrznych w kraju, wia­ domości ze świata, publicystykę polityczną komentującą ważniejsze wydarze­ nia w sprawach Polski, artykuły polemizujące z fałszerstwami hitlerowskiej propagandy, szczególnie o niemieokośoi polskiej kultury /пр.art.Tezy nie­ mieckiej "nauki" o wybitnych Polakach - nr 3; Z cudów niemieckiej propa­ gandy o Polakach - nr 19/. W piśmie był stały dział informacji o wydarze­ niach w Krakowie i poczynaniach krakowskiego ruchu oporu. Zaohowane egzemplarze: AMK - 1 9 4 3 : 3-8,12, 19, 21-23, 28, 29, 31, 32, 34; I 1944: 2 9 , 32-3 9 , 4l, 42, 44-48; 1 9 4 5 : 49, 50; AMSV - 1 9 4 3 : 6-8 , 1 0 , 1 3 , 14, 1 7 , 34; 1 9 4 4 : 3 , 4, 7 , 15, 2 0 , 24, 2 5 , 46; 1 9 4 5 : 5 0 ; BJ - 1 9 4 3 : 3-8 , 10-14, 16-27,29,30,32,34,35,38,40, dod.do nr 21; 1944: 1-5,7,9,16,17,20,22,24-28, 32-37,39,41,42,45,48; BN - 1 9 4 3 : 3,4,7,8,11,12,14,20-26,29,3 0 ,40,5 0 ;dod. do nr 20,21; 1944: 2, 3; CA КС PZPR - 1 9 4 3 : 22/2 3 i 1944: 24, 41, 42, 46, 47; 1945: 50; IH PAN-1944: 47; 1945: 51; MHK - 1 9 4 3 : 2 2 ,2 3 ; 1944: 41, 42, 4 6 , 47,- 1 9 4 5 : 50. Literatura: Małopolska Agencja Prasowa 1943 nr 3, a.3-4; Central­ ny katalog poialciej prasy konspiracyjnej...,s.117,poz. 411 ; J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie.a.1 5 6 ; H.Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze...,s.144; T. Wroński: Kronika...,s.4 3 5 , poz.56;J.Ja rowiecki: Eugeniusz Kolanko i jego związki z krakowską konspiracją lat 1939-1 9 4 4 ..., S.263; S. Ziemba: Czasy przełomu. Kraków 1975, s.5 6 ,7 6 ;J.Ja- rowieoki: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.23; Tenże: Konspiracyjna pra sa w Krakowie..., s.104-105. Zob. też poz. 2.

63. MAŁOPOLSKI BIULETYN INFORMACYJNY

Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się od l4 marca 1942 roku do 24 października 1944. Technika: drukowane,format różny 21 X 14, 5 ; 16 X 2 2 ; 1 1 ,5 x 1 5 ,5 cm. Pismo było głównym organem prasowym Krakowskiego Okręgu AK. Początkowo no­ siło tytuł Biuletyn Informacyjny Małopolski /do nr 34 z 1943/,zaś od wrze­ śnia 1943 /nr 35/ nastąpiła zmiana tytułu. Pismo miało charakter informa- cyJno-programowy, łamane było podobnie jak organ KG AK Biuletyn Informa­ cyjny. tDrukowane było najpierw w konspiracyjnej drukarni Konspiracyjnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych, która istniała w Kosocicech /XI 1942 - 3 VIII 1944/, a po Jej zniszczeniu, w drukarni mieszczącej się w budynku szkolnym w Lusinie kolo Swoszowic /od września 1944/, następnie zaś w dru­ karni we Wrząsowicaoh. Drukarnię zorganizował Józef Sawajner /Sokół/.Wraz z nim wydawali pismo: Władysław Pyoiński /Sęp/, Alojzy Jaglarz /Kruk/,Ed­ ward Bulara /Stenia/. Przy pracach technicznych pomagali: Antonina Sawaj­ ner /Kasprowe/, Michał Szypuła /Michał, Trzeci/. Drukarnię ubezpieczał od­ dział AK dowodzony przez Stanisława Jadę /Konrad/. Pomocy udzielała dru­ karnia przemysłowa Edwarda Jantona w Wieliczce /maszyny, czcionki,papier/ Niektóre egzemplarze Małopolskiego Biuletynu Informacyjnego były składane na linotypie przez Antoniego Nowakowskiego. Pismo zawierało bogaty dział informacji o wydarzeniach w Krakowie i okolicy. Nakład pisma do 2,5 tysią­ ca egzemplarzy. AAN - 1942: 38, 44; 1943: 20/64/; 1944: 32,33, 34/127/; АМК - 1942: b.nr /14 III, 21 III, 2 IV/,5 ,8 ,9, 11-16 , 23-26,28, 36-44; 1 9 4 3 : 1/45/, 2,4,5, 7-13, 15,20,22,24-26,29/30-34,36-48/49; 1944: 1/94/-4 , 7-20, 27, 31-35/128/,dod. do nr 1,7,13,15? AMSW - 1942: 37,42,43; . 1 9 4 3 : 2/46/-5,7-14,16-19,21 -3 4 ,42,46/90/,dod.do nr 22,23,29-31,33, 42,46; 1944: 2/95/,| 5-12, 16,17,19,20,22,24,27,28/121/,dod.do nr 5,7,22, 23? BJ - 1942: b.nr /14 III/,1 3 ,16,22,23,25-28,35-40,42L4 4 ; 1943: 1/45/-7.9,10,12-48/49, /92/3/?dod.do nr 20,22,25,27,28,31-34, 36-44, 46-48/49; BN - 1942: 9,14,17,18,20/21,26,28-38; 1943: 19,21,27,31-33,38,42,43,48,49? 1944: 1,3-5,7,10,12,13,15,19,21,24-27 3UV - 1943: 21/65/; 1944: 2/95/? 18, 25 /dod. do nr 18/. CA КС PZPR - 1942: 20/21, 25-27, 44; 1943:! 5/49/, 6,13,14,16,19,21,24,25,27,28,31-48/49/92/93/, dod. do nr 21,28, 31-34, 36-38, 40-42, 44,47-49? 1944: 1/94/-4 , 6-29, 32/34/125/127/? dod. do nr 1,5,7,13,15, 1 8 , 2 2 -2 3 CAV - 1 9 4 3 : 29/ЗО /73/74/, dod. do nr 29/30? IH PAN-1943: 21; ’ 1 мяк - 1 9 4 3 : 15/59/, 1 6 , 25/69/ï 1944: 3,4; ЪТН - 1943: 21/65/? ZBoWiD Bochnia-1 9 4 3 : 17, 18, 3 6 , 42; 1944: 4/97/, 8-l4, 16-27 /120/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.4o, poz.60; J.Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie..., s.161; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31 ? «?• Kucia: Krakowska prasa konspi­ racyjna. ..,s.51 ; Tenże: Tajne drukarnie krakowskie...,a.58-59?Tenże: Kol­ portaż krakowskiej prasy konspiracyjnej...,s.42-44; A. Nowakowski: Druk prasy podziemnej w Krakowie; J. Sawajner: V podziemiach tajnej drukarni.., S. Sierotwiński: Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską., s.29? T.Wroński: Kronika...,s.433,poz.9; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.5 0 . 64. MAR (MAŁOPOLSKA AGENCJA RADIOWA)

Wydawca: DR. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się od sierpnia 1943 roku. Technika: maszynopis, format 21 x 30 om. Pismo informacyjne o charakterze agencyjnym. Dyskusyjna jest sprawa wydaw­ cy: badaoze utrzymują, iż pismo wydawane było przez Delegaturę. ¥e wspom­ nieniach jednego z dziennikarzy, S.Ziemby, zawarto informację, iż wydawcą była AK. Zachowane egzemplarze: BJ - 1943: 1. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.116-117, poz.410; J.Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie..., s.156; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.23;J.Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., s.48; T.Wroński: ..., sЛ 3 6 , poz.57; Tenże: Prasa krakow­ ska z okresu okupacji hitlerowskiej...,s.5 8 ; S.Ziemba: Czasy przełomu..., 8 .5 6 .

65. MIESIĘCZNIK LITERACKI

Vydawoa: grupa literatów krakowskich. Częstotliwość: miesięcznik. Ukazywało się od listopada 1942 roku do czerwca 1943. Technika : po­ wielane, format 29»5 x 21 om. Czasopismo ulało charakter literacki, narodziło się z inicjatywy Tadeusza Kwiatkowskiego, wokół którego skupili się ludzie pióra, krytycy, literaci, o różnych orientacjach politycznych /ozęść związana z AK, część z Unią/. Pierwszy zeszyt ukazał się w nakładzie 30 egzemplarzy, kolejne po 70 1100. Łącznie ukazało się 7 zeszytów, ósmy przygotowany do druku - nie ukazał się. Objętość zeszytów od 17-31 stron /łącznie 158 stron tekstu/. Pierwsze zeszyty odbijane były w mieszkaniu matki T. Kwiatkowskiego, redaktora na­ czelnego, przy obecnej ulioy Manifestu Lipcowego 25, a na stęp.nie w jego własnym mieszkaniu na Dębnikach, przy ulioy Kilińskiego 3 . v pracach tech­ nicznych brali udział: brat - Jerzy Kwiatkowski oraz rzeźbiarz Tadeusz Ostaszewski. Na łamach pisma drukowano.liozne artykuły publicystyczne i rozprawki kry­ tycznoliterackie; głównie wychodziły one spod pióra Kazimierza Wyki, który obok artykułów programowych /Tradycja a przyszłość, Nadzieja na emigrację/ napisał znakomite studia o poecie Józefie Czechowiczu oraz o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim. Publicystykę uprawiał również Jerzy Turowioz /m.in.był on autorem artykułu Światopogląd, tendencje i ortodoksja, Literatura a na­ ród/. Autorami utworów prozaicznych byli: Wojciech żukrowski, Tadeusz Kwiatkowski, Juliusz Kydryński, Natalia Rolleczek. V Miesięczniku opubli­ kowano liczne wiersze K.K. Baczyńskiego, Marii Morstin-Górskiej, Jana Bo­ lesława Ożoga, Jana Twardowskiego i T. Kwiatkowskiego. V utworach dominuje tematyka związana z codziennością okupacyjną, występu­ je wiele reminiscencji z dni września, pierwszych dni klęski, późniejszych przeżyć obozowych. V artykułach i rozprawkach m.in. podejmowano problemy przyszłości literatury, jej związków z przeszłością, jej funkoji ideowych, zastanawiano się nad społeczną funkcją sztuki. * Zachowane egzemplarze! BJ - 1942: XI; 1943: I-III, IV, VI; BN - 1943! IV, V; BUY - 1942: XI, XII; 1943: I-III, V, VI; zbiory prywatne. L i teraturai Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 1 8 , poz.416; S.W. Balicki: 0,kocham Kraków. Odrodzenie 1945 nr 13,a.6 ; V. Bartoszewski: Konspiracyjne ozasopiśmienniotwo kulturalne.s.93?J.Ja­ ro wiecki: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 Yatra..., e.1 5 8 ; Tenże: [Wstęp doi] Eugeniusz Kolanko. Zakonspirowany pejzaż..,, s.l4; Ten­ że: Eugeniusz Kolanko i Jego związki z krakowską konspiraoJą...,s.2 5 8 ,283; Tenże: Podziemna prasa w Krakowie...,s.166; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie....,s.3ó, 46-48; Z.Jastrzębski: Literatura pokolenia wojennego wobec dwudziestolecia. Warszawa 1969 s. 93-95? J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna...,8.4?? Tenże: Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej s.53? T. Kwiatkowski: Miesięcznik Literacki. Odrodzenie 1945 nr 18, s.12; J. Kydryński: Tapima. Kraków,1969 es.137-138? A. Włodek: Nasz łup wojenny. Kraków 1 9 7 0 , s.ЮЗ-109; S. Sierotwiński: krakowski konspiracyjny Miesięcz­ nik Literacki. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z.II: Filologia polska. Kraków 1961 s.155-173? Tenże: Kronika życia literackiego w Polsce. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Z.24, s.28-33; Tenże: Krakow­ skie podziemie literackie...,s.16-19? Tenże: Materiały do literatury w pod­ ziemiu 1939-1 9 4 4 . Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego nr 3 6 , Kra­ ków 1961, s.1 8 5 ; W. Zeohenter: Kraków literacki podczas okupacji. Nowe Wid­ nokręgi 1945 nr 6, S.16; Kultura Jutra 1943 nr 2; J.Oborski /Stanisław Mar- ozak-Oborski/: Sztuka i Naród 1943 nr 11-12; T.Wroński: Kronika..., s.436, poz. 57; Tenże: Prasa krakowska z okresu konspiraoji...,s.5 8 ,

66. MYŚL CHŁOPSKA

Wydawca: SL-Rocha. Częstotliwość: miesięcznik. Pismo ukazywało się od 1 ozerwca 1943 roku do 1 sierpnia. Technika: drukowane. Organ kierownictwa Ruchu Ludowego okręgu krakowskiego o charakterze pro­ gramowo -informacyjnym .Był kontynuacją Polski Ludowej, o czym pisała redak­ cja w numerze drugim z dnia 1.czerwca 943 roku: "Informujemy, że pierwszy numer naszego pisma ukazał się pod nazwą Polska Ludowa. Ze względu na to, że o tym tytule ukazało się równocześnie Inne bratnie pismo, zmieniamy o- becnie tytuł na Myśl Chłopska". Pismo redagowane było przez Tadeusza Mloiaka /Topola/ i Barbarę Ma tue /Kwiatkowska/. Kolportowano je do wszystkich ogniw organizacyjnych Rocha okręgu krakowski ego, do grup LZK i BCh. Na zawartość poszczególnych nume­ rów składały się artykuły związane z problematyką ideologiczną ruchu ludo­ wego, programem reform społecznych w przyszłej niepodległej Polsce /m.in. V obliczu przemian - nr 3» Tezy przebudowy ustroju gospodarczego - nr 4, Jaka będzie reforma rolna - nr 3/, artykuły o problemach oświaty i wycho­ wania /m.in. Samowychowanie i samokształcenie/. V piśmie występowały os­ tro tendencje anty sanacyjne, były też wypowiedzi an tykomunl s tyczne. V każ­ dym numerze znajdował się przegląd wydarzeń oraz informacje o sytuacji w kraju. Publikowano również wiersze. Format pisma był niejednolity: 12 x 1 6 ; 12 x 21 cm. Tekst drukowany w dwu szpaltach, dwustronnie. Na pierwszej stronię każdego numeru znajdowała się jednolita winieta, na którą składał się tytuł, a pod nim dane: rok wyda­ nia, data, kolejny numer. Do numeru czwartego z 1 sierpnia 1944 roku dołą­ czono Dodatek do Myśli Chłopskiej zawierający przegląd wydarzeń oraz in­ formacje z ostatniej chwili. Objętość pisma 6-8 stron. Zachowane egzemplarze: AZHR - 1943: 1-4; BJ - 1943: 2-4; dod. do nr 4; BN - 1943: 1-4; dod. do nr 4; CA КС PZPR - 1 9 4 3 : 2, 3. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej.., s.1 6 5 , poz. 439; B.. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego...,3 .252; J.Jarowieoki: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego...,s. 282; Tenże : Idzie słowo po wsiach i miastach...,s.35 i Tenże: V latach oku­ pacyjnej nocy...,s.2 1 8 ; Tenże: Podziemna prasajludowa ,..,s.50-51; Tenże: Podziemna prasa w Krakowie...,s.1 6 5 ; B, Matusowa: Jak powstawały Wiadomoś­ ci Kobiece, fw:] Twierdzą nam będzie każdy próg. Warszawa 1 9 6 8 , s.69;Cz. Wy- oeoh: Prasa ludowa na tle prasy konspiracyjnej...,s.214; H. Lerska: Druki Polski Podziemnej..., s.146 ; T. Wroński : Kronika...,s.437, poz.77/ 67. MYŚL I CZYN

Podtytuł:/od 2 nr - 1 listopad 1944/: LUDOWE PISMO SPOŁECZNO-POLITYCZNE Wydawoa: SL-Rocha. Częstotliwość: miesięcznik, a następnie ukazywa­ ło się co 10 drH /dekada/.Pismo wyohodziło od 1 sierpnia 1944 rolcu do 15 stycznia 1945. Technika: powielane, format 21 x 29,5 om, 30 x 22 cm. Pismo było organem Wydziału Planowania Kierowniotwa Ruchu Ludowego okręgu krakowskiego; miało charakter programowy, o czym świadczy słowo od redak­ cji: "Myśl i Czyn służyć będzie zespołom fachowym ruchu. Pobudzić je prag­ nie do myślenia, planowania i działania. Co będzie można zrobić dzisiaj - należy zrobić dzisiaj, a co jutro - wykonać jutro"/111* 1 s ,1/.Kolejno ar­ tykuły zawarte w poszczególnych numerach oddają oharakter programowy pis­ ma: Potrzeby organizacyjne ruchu ludowego /nr 1 s.3-6^» Planowanie w dzie­ dzinie oświaty i kultury /nr 1 s.9-12/, Demokracja społeczna /nr 1 s.7-9/» 0 kierunek przebudowy ustroju gospodarczego /nr 4 s.7-9/» Problem rewolu­ cji /nr 4 s.4-6/. Pismo redagował Karol Buczek, którego żona przepisywała teksty na maszynie 1 matryoach.W składzie komitetu redakcyjnego byli: Józef Marcinkowski, Je­ rzy taatus, Jan Smoleń. Pracami technicznymi i kolportażem zajmowali się na­ uczyciele: Tadeusz Zygmunt, Jan Smolarek /w jego mieszkaniu przy ulicy Kal- waryjsklej odbywał się rozdział prasy |dla terenu/, Jan Mazurek, Barbara Ma- tus, Kazimierz Gajoch, Wojciech J ©kiełek, Roman Złotek. Pismo powielane w Krakowie przy ulicy Brzozowej 11 , kolportowane było do jwszystkich powia­ tów okręgu krakowskiego. Pismo powielane dwustronnie, każdy numer liczył przeciętnie 12-14 stron. Łącznie ukazało się 8. numerów. Nakład pisma od 900 do 1000 egzemplarzy.Na pierwszej stronie prawie 1/> zajmowała niezmieniająoa się winieta, obejmu­ jąca tytuł pisany 3 cm literami, pod spodem podtytuł, a pod nim kolejny rok wydania, data oraz numer. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 2, 4-7; AMSW - 1944: 1-5; BJ - 1944: 1-7; 1945: 1/8/; Ш PAN- 1944: 2; MHK - 1944: 3; CA КС PZPR - 1944: 1-7; 1945: 1-8. I Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.124, poz. 441; Wykaz prasy konspiracyjnej. Warszawa 1948; B.Gołka:Prasa konspiracyjna Rocha...,s.236; Tenże; Prasa konspiracyjna ruchu ludowego..,, 8.285-286; I. Jakubiec: Działalność oświatowa Rooha w okręgu krakowsleim 1939-19^5. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1966 nr 8 , s.215; J.Jarowi ecki:: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego...,s.282-283} Tenże:V latach okupacyjnej nocy...,s.211-213; Tenże: Podziemna prasa ludowa...,s. 41-43; Tenże: Podziemna prasa w Krakowie..., s.166; J.Kucia: Krakowski o— środek konspiracyjnej działalności wydawniczej...,s.16 7 ;H. Lerska: Druki Polski podziemnej...,s.146; B. Matus: Na partyzancki poszły bój..., s.133;; Oz. Wyoech: Konspiracyjna prasa ludowa na tle podziemnej prasy polskiej..,, s.215; T. Wroński: Kronika...,s.4)6, poz. 59; Tenże: Prasa krakowska z o- kresu okupacji.. s.55.

68. NA FRONT

Podtytuł: ORGAN OKRESOWY POLSKIEJ PARTU ROBOTNICZEJ Wydawca: Komitet Obwodowy PPR w Krakowie. Częstotliwość: dwutygod­ nik. Pismo ukazywało się od lutego do lipca 1942 roku. Technika:po­ wielane, format 2 9 ,5 X 20,5 om. W lutym 1942 roku grupa związana poprzednio ł krakowskim pismem lewicy re­ wolucyjnej Polska Ludowa, która przystąpiła4 do nowo powstałeJ PPR, wydała pierwszy numer dwutygodnika pt. Na front. Pisfno stało się organem Komitetu 1 Obwodowego PPR. Redagowane było przez Ignacego Fika i Andrzeja Burdę. Stroj­ ną techniczną zajmował się Józef Zemanek. Miejscem powielania pisma była zagroda Józefa Konika w. Woli Justowskiej. Przestało się ukazywać prawdopo­ dobnie w związku z wydaniem innego pisma obwodowego PPR Trybuny Ludowej. W piśmie, ozdobionym winietą tytułową, której częścią był rysunek przed­ stawiający atakujących wroga partyzantów, zamieszczano artykuły programowej, odezwy, przeglądy wydarzeń z kraju i ze świata; były też i wiersze. Zachowane egzemplarze: A KW PZPR w Rzeszowie - 1942: b.nr i daty /fragment winiety zawierający numer i datę pisma zniszczony, prawdopodobnie z kwietnia 1942 roku/. Literatura: A.Burda: Wspomnienia z lat pracy okupacyjnej. CA КС PZPR, sygn. 8 2 7 О; Tenże: Gdzieżeśoie dawni przyjaciele?/Z lat pracy konspi— racyjnej 1940-1944/. Głos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2 s.27-28; Tenże: Tak zaczynaliśmy. W: 0 ludziach i sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z krakowskiego. Kraków 1964, s.16; L. Dobroezyoki: Zaginiona prasa konspira­ cyjna..., s.1 8 5 , poz. 95; Difficile est historiam soribere /rozmowa redak­ cji Prawo i Żyoie z prof. Andrzejem Burdą/. Prawo i Życie 1962 nr 6;I.Fik:j Rękopiśmienny notatnik-pąmiętnik. CA КС PZPR. Teozka osob. 1527} ' T.Hanu— szek: Ankieta..., CA KG PZPR, sygn.2205;Tenże: Wspomnienia byłego kierow­ nika techniki: PPR Obwodu Polska-Południe z lat 1942-43. CA КС PZPR,sygn.. 2205; T. Hanus z ek: V XX-leoie powstania PPR, Pokłosie z Sesji Naukowej na UJ z 12 III 1962 roku.Glos w dyskusji. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ja­ giellońskiego , Kraków 1 9 6 3 , S.16O. Prace historyczne, z. 10; M. Rudnik : Tech­ nika. Wywiad z Tadeuszem Hanuszkłem.Glos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr12,s.32; J.Jarowieckl: Prasa podziemna XV krakowskiego obwodu PPR..., s.157; Tenże: Prasa podziemna w latach 1939-1945« Kraków 1975» s.94; Tenże : Prasa pod-, ziemna w Krakowie...,s.164; Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.34; Tenże: Jesteśmy partią czynu...,Słowo o prasie konspiracyjnej PPR; ...s.154;Cz. Madajeżyk: Powstanie i pierwszy okres działalności PPR. Zeszyty Naukowe U- niwersytetu Jagiellońskiego. Z.57: Prace historyczne, z.10. Kraków 1 9 6 3 »s. 26; A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR. Zarys, katalog, życiorysy..., s.6 9 , 1 3 8 ; S. Walczak: Z okresu działalności Polski Ludowej i krakowskiej organizacji PPR /ip40-1943/44/. Wspomnienia. A KW PZPR w Krakowie. Teczka osobowa: 0 ludziach i sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z krakowskiego. Posłowie i przypisy oprać. A. Kozanecki. Kraków 1964, s.443; T. Wroński : Kronika...,s.4 3 6 ,poz.61; Tenże /przy współudziale J. Jarowiecklego/: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.5 8 .

69. NA POSTERUNKU

Wydawca: Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość : dwutygodnik, ukazy­ wało się od czerwca do września 1940 roku. Technika: powielane. Pismo miało charakter informacyjno-programowy. Zbieżność tytułu z innymi wydawnictwami spowodowała jego zmianę na Front Narodowy. Pismo redagowane było przez Eugenię Kocwę przytwspółpracy Antoniego Grębacza, Teodora Koo- wy, Stanisława Mrozińskiego. Egzemplarze pisma nie zrrehotrały się. Literatura: E. Koowa: Relacja. IH PAN; L•Dobroezycki: Zaginiona prasa konspiracyjna....,s.1 8 5 , poz.97» J. Jarowieckl: Prasa podziemna w Krakowie...,s.164 ; Prasa konspiracyjna w Krakowie...» s.34 .

70. NA TROPIE Podtytuł: PISMO MŁODZIEŻY POLSKIEJ Wydawca: Szare Szeregi. Częstotliwość : dwutygodnik. Pismo ukazywa­ ło się w 1944 roku /od lutego do czerwca/. Technika: powielane. Z inicjatywy grupy prasowej krakowskiej Komendy Chorągwi /Smok/ na począt­ ku 1944 roku rozpoczęto wydawać pismo harcerskie przeznaczone dla młodzie­ ży młodszej. Pismo redagowane było w mieszkaniu Tadeusza Rokossowskiego /ul. Sarego 23/ przez trzyosobowy zespół: J. Więcek /Jaga/, E. Więoek/Żmi- Ja/ i Tadeusz Rokossowski. Z pismem współpracowało liczne grono: Adam Ka­ nia/Akan t/, Jerzy Krasicki /Literat/, Sęk, Bury, Zamieć, Jeleń, Szyszko, Dzik. Pismo miało charakter informaoyjno-programowy. Zachowane egzemplarze: BUW - 1944: 2/25 I/-8, 11, 12 /numery 1,9 i 10 nie ukazały się/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e.l29, poz. 463; List Stanisława Szczerby do Kazi z dnia 1 marca 1944 ro- ku/Rkps w zbiorach JJ/; J.Jarowieoki; Podziemna prasa w Krakowie..., s.164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie.,., s.34; Tenże: Działalność wydaw­ nicza Szarych Szeregów..., T. Wroński: Kronika..., s.436, poz. 6?î Tenże: Prasa krakowska z okresu konspiracji..., , s.5 8 ; H. Czarnocka: Prasa kon­ spiracyjna i powstańcza oraz wydawnictwa broszurowe. £v]j Wielka gra. Harcer­ stwo w Polsce w czasie II wojny światowej 1939-1945. Londyn 1974, s.246.

71. NA UCHO Podtytuł: TYGODNIK SATYRYCZNO-HUMORYSTYCZNY Wydawca: grupa związana z Szarymi Szeregami i AK. Częstotliwość: tygodnik. Pismo ukazywało się od 7 listopada 1943 roku do 30 kwie­ tnia 1 9 4 4 . Technika : powielane, pismo iluś' trowane, for mat 21 x30 cm. W październiku 1943 roku w gronie członków Szarych Szeregów i AK /grupa Szarzyńskiego/ zrodził się projekt wydawania tygodnika satyrycznego, któ­ ry zyskał akceptację Komendy Chorągwi Szarych Szeregów oraz BIP-u. Pier­ wszy numer ukazał się 7' listopada 1943 roku w oparciu o pomoc techniczną redakcji Watry, związanej z SPD. Redaktorem naczelnym został Jerzy Szew­ czyk /Szarzyński, Sza, S/. Za stronę graficzną odpowiadał utalentowany gra­ fik Jerzy Wirth /Моха/, działem satyrycznym opiekował się Eugeniusz Kolan­ ko /Bard/. Z pismem współpracowali: Janusz Benedyktowioz /Ludomir, Lir,L/, Stefan Jasieński /Janusz/, Adam Kania /Akant/, Lucjan Krywak /M.A.Z.,Maz, Mazur/, Stanisław Strzeliohowski /Wiktor/, Przemysław Wilkosz /Aput/. Nie­ które rysunki i anegdoty tworzono zespołowo. Wiadomo, że pod pseudonimem Luora vel Lugra ukrywali się Janusz Benedyktowioz - grafik i rysownik oraz Zdzisław Wójoik /Cras/; kryptonim JBS został utworzony z pierwszych liter pseudonimów J. Jasieńskiego, E. Kolanko, J. Szewczyka. Pismo drukowane było początkowo w zakonspirowanej komóroe przy ulicy Miko­ łajskiej 5 /w tym samym miejsou,oo Watra/, pojedyncze numery w redakcji Przeglądu Polskiego w Myślenicach. Całość przygotowywana była m.in.w mie­ szkaniu J. Szewczyka przy ulioy Staromoatowej 2, w którym również znajdo­ wał się punkt rozdzielczy prasy konspiracyjnej. Część rysunków wykonywał J. Benedyktowioz w swoim mieszkaniu przy ulicy Salwatorskiej. Żywot pisma zakończony został z chwilą aresztowania trzonu redakcyjnego w dniu 4 maja /Eugeniusz Kolanko/ 1 8 maja /Jerzy Szewczyk, Stanisław Szczerba,Adam Ka­ nia/. Wymienieni zostali skazani na karę śmierci i rozstrzelani 27 maja 1944 roku w egzekucji przy ulicy Botanioznej. Zachowane egzemplarze: AMK - 1943: 4; 1944: 8/14/-12/18/; BJ - 1 9 4 3 : 1-6; , 1944: 1/7/-12/18/, 14/20/;. CA КС PZPR - 1943: 4-6; 1944: 3/9/-6, 8-12/18/; IH PAN-1944: 2/8/, 4, 7, 8, 11, 12, l4; MHK - 1944: 4/10/; zbiory prywatne. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 2 9 , poz. 464; V. Bartoszewski: Konspiracyjne czasopiśmiennictwo kultu­ ralne..., s.94; J. Benedyktowioz: Notatki z działalności w teatrze Stu­ dio 41, w piśmie młodzieży polskiej Watra, tygodniku satyrycznym Na ucho. Maszynopis w zbiorach JJ; Korespondencja T. Staioha, S, Szczerby, E. Ko- lanki, J. Szewczyka /rkpsy i foiokopie w zbiorach JJ./; J. Jarowieoki:Kra­ kowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na ucho..., s.95-96; Tenże: Euge­ niusz Kolanko - poeta konspiracji.,., s.81-82; Tenże: Poeta podziemnego Krakowa. Życie Literackie 1972 z 3 IX; Tenże: Konspirator i poeta. Głos Młodzieży 1972 nr 12, s.15$ Tenże: Jerzy Szewczyk, krakowski poeta konspi­ racji, tamże, nr 1 , s.32-33; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1 9 4 3 -1 9 4 4 Watra..., 3.188-197$, Tenże: Prasa konspiracyjna Krakowa...,s.42- 44; Tenże: My w słońcu Jasnym wierszy nie piszemy...,s.279-284; Tenże dzia­ łalność wydawnicza Szarych Szeregów w Krakowie..,; Tenże: Eugeniusz Kolan­ ko *i jego związki z krakowską konspiracją z lat 1939-1944...,s. 263 - 323$ Tenże: Biografia poety i konspiratora. /Wstęp do:/ Eugeniusz Kolanko: Zakonspirowany pejzaż. Kraków 1973» 8.15-29$ J. Kucia: Krakowska prasa kon­ spiracyjna 1939-1945e» e. 47$ Tenże: Dyskusja o krakowskiej prasie kon­ spiracyjnej 1939-1945«» 8.53$ H. Lerska; Druki Polski podziemnej i wyda­ wnictwa powstańcze..., s.139-159$ S. Sierotwiński: Materiały do literatury w podziemiu 1939-19^.«., 8.159$ Tenże: Kronika życia literackiego w Pol­ sce pod okupacją hitlerowską..., s.37 i in.; Tenże: Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską...,s. 23-24; A. Ryszkiewioz: Polskie podziemne wydawnictwa satyryczne. W: G. Załęski: Satyra w konspiracji 1939- 1 9 4 4 . Warszawa 1958; A. Włodek: Wojenny Kraków literacki. Magazyn Kultural­ ny 1973/74 nr 4/1 8.3; Tenże: Nasz łup wojenny. Kraków 1970, s.102; T.Wroń­ ski: Kronika..., e.4 3 6 , poz.6 8 ; S. Ziemba: Czasy przełomu. Kraków 1975, s. 54-55. 72. (NAKAZY CHWILI)

Wydawca: Delegatura Rządu. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się w latach 1943-1944. Technika: powielane, format 21,5 x 30 om. Pismo o charakterze informacyjnym, zamieszczające również główne wskaza­ nia w zakresie działalności konspiracyjnej, zachowanie postawy patriotycz— nej, postępowanie wobec okupanta. Bliższych danych nie ustalono. Zachowane egzemplarze: BJ - 1943? 39; 1944: 10, 20; BUW - 1944: 5a, 15-16, 18-21. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 3 0 , poz. 468; T. Wroński: Kronika..., s.43ó, poz.62; Tenże: Prasa kra­ kowska z okresu konspiracji..., s.5 8 .

73. NAKAZY DNIA I Podtytuł: WYDAWNICTWO KRAKOWSKO-ŚLĄSKIEGO ZOB*WYDAWNICTWO ZOB. Wydawca: Organizacja Orła Białego /d. Związek Strzelecki/, późniejj ZWZ. Częstotliwość: tygodnik. Pismo4ukazywało się w latach 1939- 1941. Technika: powielane, format 21 x 29,5 om. W Krakowie polskie władze wojskowe pozostawiły we wrześniu 1939 roku gru­ pę wojskowych, która miała przejąć kierowanie wcześniej przygotowaną siat­ ką dywersyjno-wywiadowczą.Na jej czele stanął mjr rez. Kazimierz Kierzkow— ski /Prezes/, a wśród oficerów byli m.in. ppłk. Henryk Kowałówka /Oset/, mjr dypl. Paweł Zagórowski /Strzemię/, kpt. Ryszard Margosz /Brzoza/. Dwu*- dziestego trzeciego września utworzyli konspiracyjną organizację Orzeł Biały, który później podporządkowano Służbie Zwycięstwa Polski, a wraz zz nią ZWZ. Od 1 listopada 1939 roku zaczęto wydawać i kolportować pismo Na­ kazy Dnia /Kraków, krakowskie, Śląsk/. Pismo| miało charakter informacyjny.'. Zachowane egzemplarze: AAN - 1940: 13/ 23/, 28-31/41/; 1941: 32/42/; AMK - 1940: 6/ 1?/-10/21/, 12/22/, 13, 15, 18, 20-29, 26-3l/4l/; 1941: 32/42/, 33, 35, 37/4?/, 40/50/; BJ - 1940:2/14/, 5/ 16/- 10/ 21/ , 12/ 22/- 1 5 , 17, 18, 20-23, 24-3l/4l/; 1941: 32/42/, 3 8 , 40/50/; CA КС PZPR - 1940: 7/ 18/ , 8 , 13-15, 17, 1 8 , 2 4 /3 5 / . Literatura: M. Arozyński: Z dziejów praey konspiracyjnej w Krako­ wie 1939-1945/Ft‘agmenty wspomnień/.'Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1, e.58; Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej,..,s. 130»poz.469;Z.V.Jan­ ko: Służba Zwycięstwu Polsce - Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajo im na Zachodnim Podgórzu Beskidzkim /1939-1944/. Najnowsze Dzieje Polski, t. 12: 1 9 6 8 , s.8 8 ; J, Jarowieokl: Krakowskie konspiracyjne pismo satyryczne Na ucho /1943-19^4/..., s.73? Tenże: Idzie słowo po wsiach i miastach..., s. 33» Tenże: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939-1 9 4 4 ,.., s.2?4} Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,s.15O; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., S.1 6 ; J. Kucia: Krakowska prasa konspi­ racyjna 1939-1 9 4 5 ..., s.44; H. Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnic­ twa powstańcze...,s.139-159? S. Sierotwiński: Krakowskie podziemie literac­ kie pod okupacją hitlerowską..., s.10; T. Wroński: Kronika..., s.4 3 6 ,poz. 6 3 ; Tenże: Prasa krakowska z okresu konspiracji...,s.5 8 .

74. NAPRZÓD

Podtytuł: ORGAN POLSKIEJ PARTU SOCJALISTYCZNEJ. PISMO-POLITYCZNO-INPORMA- CYJNE/od nr 57/. Wydawca: PPS-VRN. Częstotliwość: k l lka razy w tygodniu. Pismo u k a ­ zywało się w latach 1939-1945. Technika: powielane,format 20,5 x 29,5i 31 x 22 cm. Pismo było organem Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS, powołanego do ży­ cia 11 listopada 1939 roku. Zaczęło się ukazywać w grudniu 1939. W pierw­ szym okresie redaktorami byli kolejno: Józef Cyrankiewicz, Adam Rysievd.cz. Pismo redagowane było m.in. w mieszkaniu Stanisława Ulatowskiego przy uli­ cy Starowiślnej 14, przy jego współudziale|>raz żony Heleny /w okresie 1943-1944/. Matryce oraz maszyna do pisania znajdowały się w mieszkaniu Jadwigi Ruszkowskiej /Róża/. Wśród kolporterów znajdował się Kazimierz Ha- łoń /Kartuski/, Hanka Kowalczykowa /Baśka/, Rusek /Baboia/. Pismo miało charakter informacyjno-programowy. Ostatni numer /16/216/ nosi datę 16 sty­ cznia 1945 roku. Zachowane egzemplarze* AMK - 1944: 26, 28, 33, 35, 36, 39-41, 43-59, 61,62,64, 66-77, 79-85, 87-89, 91-99, 101-ЮЗ, 104, 107-1 2 3 , 125-13З, 135-1 6 3 , 1 6 6 , 169-1 7 3 , 176-1 9 2 , 194-199? 1 9 4 5 * 1/201/-15/215/? AMSV - 1944: 7-9, 20, 21, 24-27, 4l, 5 1 -5 3 , 57-61, 6 9 , 71-77, 79-87,89-97, 99-101, 103-1 0 5 , 107-123, 125-1 3 1 , 135-144, 147,154,155, 158, 166, 172, 176; BJ - 1944: 15,19, 2 5 , 27, 48-62, 64, 67-101, 103-Ю 5 , 107-123, 125-139, 141-1 6 4 , 166-173, 176-1 9 6 , 198-2 0 0 } 1 9 4 5 $ 1/201/—3 , 5 -16/216/} rov - 1944: 2-5, 8,11,14, 16-33, 35,36,38-40,42,45, 48-62,67-73,76-101, 103-123, 132, 134-145, 147-174, 176-200; 1945: 1/201/-16/216/; CA КС PZPR - 1944: 2-62, 64-69, 71-105, 107-200; 1945: 1/201/-1V/217/; VIH - 1944: l4l. Litera tu.r ai Centralny katalog polskiej praey konspiracyjneJ, e.1 3 0 , poz. 471? K. Haloń: Do wspomnień o tow. Bombie Marianie. Maszynopis MHK, sygn. 2/IV/R; J.Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Barakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s.216-228; H. Lorska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze...,ś.139-159; Ruoh oporu na wsi małopolskiej w do­ kumentach konspiracyjnych ruohu ludowego /1940-1944/. Zebrali i opracowa­ li: J.Buszko, A. Fitowa, J. Nowak. Kraków 1973, e. 284; S.Ulatowski,Wspom­ nienia z okresu okupaoji. Działalność PPS w Krakowie. Maazynopis.MHK,aygn. 12/IV/R; T. Wroński: Kronika..., s.6 6 , poz.4 3 6 ; Tenże: Prasa krakowska z okresu konspiraoji...,s.59; Wykaz prasy konspiracyjnej /XI 1939 - 1 1945/ i prasy powstania warszawskiego. Warszawa 1948.

75. NARÓD CZUWA

Wydawoa: SN. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się w 1943 roku Pismo miało charakter informaeyJno-programowy, o czym wiadomo z relacji. Nie udało się natomiast- ustalić bliższych danych o wydawcach i piśmie. Egzemplarzy pisma nie odnaleziono. L i t e r a t u г a : L. Dobroszycki: Zaginiona prasa konspiracyjna..., J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.159; Tenże: Prasa konspi­ racyjna w Krakowie... ,s.27; T. Wroński:' Kronika..., s. 436, poz. 6 5 .

76. NARÓD I KULTURA

Podtytuł: MIESIEpZNIK KULTURALNY POLSKI PODZIEMNEJ Wydawoa: Polskie Wydawnictwo Kulturalne. Częstotliwość: miesięcz­ nik. Zaczęło ukazywać się w listopadzie 1941 roku. Technika: powie­ lane, format 3 0 ,5 x 22 om. Pierwszy numer pisma z listopada 1941 roku, o objętości 13 stron, w sło­ wie redakcyjnym formułował program: "Choemy Narodem, i Kulturą wypełnić - o ile to dla nas możliwe - lukę, Jaka istnieje dotychczas w naszej prasie Nie będzie tu może ani specjalnie wysokiego ''poziomu" ani prao o ■ wartoś­ ciach absolutnych" z punktu widzenia ozystej sztuki i nauki. Marny noto­ wać, obserwować i podawać do wiadomości zjawiska aktualne dotyoząoe na­ szej kultury, ohoemy w sposób popularny omawiać zagadnienia wymagające ba­ czniejszego zwrócenia uwagi społeczeństwa /Do ozytelnika, s,12/. Było to pierwsze p la m o o charakterze literackim, zawierające liozne artykuły o kul­ turze i literaturze, np. Kultura i państwo, Słowo walczące, Dziś chcemy literatury walczącej, dostosowanej do warunków pracy podziemia. V piśmie publikowano również utwory poetyckie. Otwarto w ńim działy: Polityka, Eko­ nomia, Zagadnienia społeczne oraz Kronika. Zachowane egzem pierzei CA KG PZPR - 1941: 1. Literatura! Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e.1 3 2 , poz. 4?8; V. Bartoszewski: Konspiracyjne ozasopiśmlennlotwo kultu­ ralne..., s.94; J. Jarowieoki: Biografia poety i konspiratora..., s.14; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 Watra...,s.15 8 ; Ten­ że: Eugeniusz Kolanko i Jego związki z krakowską konspiracją...,s.263-323? Tenże: Podziemia prasa w Krakowie..., s.l66; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a.3 6 , 45-46; S. Sierotwiński: Kronika życia literackiego w Polsce..., e.20; Tenże: Krakowskie podziemie literackie..., s.13; T. Wroń­ ski: Kronika...,s.4 3 6 , poz. 66; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji, S.59.

77. NOWA GOSPODARKA

Wydawca: SL-Rocha. Częstotliwość: miesięcznik .Pismo zaozęło wycho­ dzić 20 listopada 1944 roku. Technika: powielane,format 21,8x 31 cm. Organ Kierownictwa Ruchu Ludowego Okręgu Krakowskiego i jego Wydziału Pla­ nowania, redagowany przez Jerzego Matusa /Bocheński/. W artykule wstępnym Nasza droga w numerze pierwszym zespół redakcyjny sformułował program pis­ ma: "Wstępujemy na arenę życia publicznego z nowym pismem. Nie przerażają nas trudne warunki wydawania i rozprowadzania /Г.*/. Wydając nasze pismo, chcemy choć częściowo przygotować Jednostkę i społeczeństwo do nowego ży­ cia, chcemy pobudzić ludzi do myślenia i wyczuwania nowych warunków życia С» • %7t w którym zapanują inne kryteria wartościowania gospodarczego,inne formy i sposoby gospodarowania". W piśmie prezentowano publicystykę programową /przebudowa ustroju rolnego, uspołecznienie przemysłu/, ideologiczną, związaną z wizją przyszłej Pol­ ski /Pierwsze kroki w Polsce Odrodzonej - nr 1 s.2-4, Czy Polska może być niepodległa - nr 2 s.6, Podstawy nowej.gospodarki - nr 2j s.1-5/. Brak by­ ło natomiast aktualnej informacji. Pismo powielano dwustronnie, o objętości do 10 stron. Strona pierwsza u góry zaopatrzona tytułem /litery 3 om/, a pod nim: z lewej strony numer, z prawej data. Zachowane egzemplarze: AMSV - 1944: 1,2; BJ - 1944: 1,2; CA КС PZPR - 1944: 1,2, Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e. 13Ó, poz. 5 0 0 ; B. Gołka: Prasa konspiracyjna Rocha...,s.2 3 6 ;Tenże: Pra­ sa konspiracyjna ruchu ludowego...,s. 291 ;J.Jarowiecki:Podziemna prasa w Krakowie..., s.1ó5; Tenże, Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.3 6 ; Tenże, V latach okupacyjnej nocy..., s.21ó; Tenże, podziemna prasa ludowa VI Okrę­ gu Rocha..., s. 4?; Cz. Vyoech: Prasa ludowa na tle prasy konspiracyjnej...„ s. 214; T. Wroński: Kronika..., s. 436, poz. 69; Tenże, Prasa krakowska z okresu okupacji..., s. 59»

78. NOWA POLSKA

Wydawca: Narodowa Organizacja Wojskowa /NOW/. Częstotliwość: mie­ sięcznik. Pierwszy numer ukazał się4 we wrześniu 1941 roku. Techni­ ka: powielane, format 15 x 21 cm. Pismo powstało z inicjatywy NOW, redaktorem był Tadeusz Mildner /Mściwoj/, szef prasowy tej Organizacji w Krakowie. Pomyślane było Jako miesięcznik. Pierwszy numer powielony dwustronnie, z wewnętrzną paginacją. W winiecie tytułowej znajdował się 1 ,5 om tytuł wykonany pismem blokowym, pod nim rok wydania, data/wrzesień 1941/ oraz numer, Pismo miało mieć charakter pro- gramowo-informacyjny. W pierwszym numerze oprócz programowego artykułu/Ku nowej Polsce/ zwraca uwagę art. pt. Jednolity front słowiański, akceptu­ jący m.in. współdziałanie Polski z ZSRR. Objętość: 12 es. Zachowane egzemplarze: Zbiory prywatne - 1941: 1. Literatura: Oświadczenie J. Mildnera. Maszynopis autoryzowany w zbiorach JJ: J. Kucia: Dyskusja o krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939- 1 9 4 5 ..., 8.52; J. Jarowiecki: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943- 1944 Vatra..., S.158; Tenże: Biografia poety i konspiratora...,s.14; Ten­ że: Podziemna prasa w Krakowie..., s.166; Tenże: Konspiracyjna prasa w Kra­ kowie. ..,s.3 6 . 79. NOWINY RADIOWE

Wydawca; bliżej nieokreślona grupa, być może ZVZ. Częstotliwość : ty­ godnik, wydawany w roku 1940. Technika: powielane,format 21 x 30 cm. Pismo informacyjne zawierające wiadomości ze świata, z frontów oraz krót­ kie komentarze. Prowadzone były stałe działy: Sprawy polskie i Wiadomości różne. Często pojawiał się odcinek pt. Humor krzepi. Z treści pisma wyni­ ka , że wydawane było w Krakowie. Pismo powielane dwustronnie, tytuł i śród­ tytuły pisane rozstrzelonymi wersalikami, Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /21 11-28 II, 29 II - 3 HI, 20 H I - 28 III/. Literatura: J. Jarowi ecki : Konspiracyjna prasa w Krakowie w la­ tach okupacji hitlerowskiej...,s.9 2 .

80. OBOZOWIEC I

Podtytuł: NA. SZLAKU MTŚLI I WALKI Wydawca: Stronnictwo I Narodowe, Hufce Polskie. Częstotliwość: niere­ gularne. Ukazywało się w 1944 roku. Technika: powielane, format 21 x 2 9 ,5 om. Pismo przeznaczone dla młodzieży harcerskiej, związahej z SN /Hufce Pol­ skie/, miało charakter programowy, na co wskazuje manifest zamieszczony w 1 0 nrze!"Jesteśmy obozem walki. Jesteśmy ruchem odrodzenia narodowego. Tę wiarę mamy w naszych młodych duszach*. Czujemy w sobie dynamikę czynu i je­ go obowiązek. Serca mamy gorąóe, bo naszym sercom zawierzył i na nasze ser­ ca złożył miecz walki o odradzenie narodu - Dmowski. Tym mieczem musimy rozkuwać pancerze zaśniedziałej rzeczywistości, a dany nam wieczny mit Wielkiej Polski przekuwać w nową rzeczywistość" /s.l/. W piśmie publiko­ wano artykuły programowe /np. Naród czy państwo/, wspomnienia o działa­ czach endecji /Dmowski, Popławski/, wiersze /np.K.H. Rostworowskiego/. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 10-12; BJ - 1944: 6 . Literatur a:Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 3.142, poz. 526; J.Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o- kupacji hitlerowskiej...,s.2 3 8 ; H. Czarnocka: Prasa konspiracyjna i pow­ stańcza. ..,s.246. ; 81. ODNOWA

Wydawoa: AK. Częstotliwość : tygodnik. Ukazywało się w latach 1944- 1 9 4 5 . Technika: powielane. Nie ustalono bliższych danych o redaktorach i miejscu wydania. Zachowane egzemplarze znajdują się w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Pismo miało cha­ rakter informacyjno-programowy; informacje o wydarzeniach politycznych, walkach na frontach, komentarze, publicystyka. Zachowane egzemplarz et МГ - 1944: 51, 53, 55-57» 1 9 4 5 : 1/58/-4/61/. Nr 4 wydany jako dodatek nadzwyczajny. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., a.279» poz.1109; J.Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o- kupacji hitlerowskiej...,s.109; T. Wroński: Prasa krakowska z okresu |kon­ spiracji. , s.59.

82. ODWET

Wydawca: grupa Odwetu. Częstotliwość: nieregularne. Pismo ukazywa­ ło się w 1940 roku. Technika: powielane. Pismo ukazywało się w czterech pierwszych miesiącach 1940 roku. Wydawane przez grupę, która od swego organu przyjęła nazwę Grupa Odwetu. W jej skład wchodzili m.in. późniejsi działacze SN. Redaktorem pisma był Tadeusz Mildner /Mściwoj/. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatura: Oświadczenie T. Mildnera. Maszynopis w zbiorach J.J; J. Jarowieoki: [Wstęp do:] Eugeniusz Kolanko. Zakonspirowany pejzaż...,s. 14; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944...,s.15 8 ; J. Kucia: Dyskusja o krakowskiej' prasie konspiracyjnej *..,s.52.

83. ODRA— NISA

Wydawca: SL-Rooh. Częstotliwość: miesięcznik. Pismo ukazywało się od 1 września 1944 roku do 1:5 stycznia 1945. Technika: powielane, format 20,5 x 29,5 om. | Pismo było organem kierownictwa Podokręgu śląskiego SL w Krakowie, który został utworzony na przełomie lat 1942-1943. V skład kierownictwa wchodzi­ li : Edward Kaleta /prawnik, przedwojenny aktywista SL na Śląsku/, Maksymi­ lian Kośny /lekarz, przedwojenny działacz polonijny na Śląsku Opolskim/, Adolf Molak /nauczyciel szkół średnich, Cieszynianin/. W drugiej połowie 1944 roku postanowili powołać do życia miesięcznik teoretyczno-programo- wy, którego centralnym problemem była idea powrotu Polski nad Odrę i Nysę Łużycką oraz Bałtyk, ukazanie Jej historycznych praw do tych obszarów. Charakter pisma znalazł odzwierciedlenie w głównych Jego artykułach: Wra­ camy na ziemie ojców i synów naszych, My, sumienie śląska /Е. Kaleta/,By­ liśmy nad Łabą, Struktura narodowościowa ziemi opolskiej i wrocławskiej. Pierwszy numer, liczący 25 stron, ukazał się 1 v'rzeénia 1944 roku. Miał ozdobną winietę, która powtórzyła się w kolejnych numerach: tytuł na taś­ mie złamanej, wytłuszczony czarnym drukiem /3-4 cm/ na tle śląskiego kraj­ obrazu. Z lewej strony trzyosobowa grupa: rycerz, górnik, żniwiarka,z pra­ wej - dymiące kominy i szyby górnicze śląska. Pierwszą stronę tego numeru pokazywała mapę z granicami sięgającymi po Odrę i Nysę Łużycką. W skład zespołu redakcyjnego wchodzili: Bogdan Litwiński /redaktor naczel­ ny, a zarazem szef propagandy kierownictwa Podokręgu/, Alfred Molak, Ru­ dolf Kaleta i Karol Krzywoń, zajmujący się bezpośrednio "techniką" pod­ okręgu i powielaniem Odry-Nisy. Nakład pisma w granicach do 150 egz. Pis­ mo kolportowano na Górnym Śląsku, pewna ilość egzemplarzy docierała na 0- polszczyznę, niektóre nawet na Dolny Śląsk. Pozostałe kolportowano w Kra­ kowie i Krakowskim. Zachowane egzemplarze: BJ - 1944: 1; AZHRL- 1944: 1; 1945: 2 . Literatura: Centralny kaValog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.l43, poz. 531 ; A. Molak: Odra-Nisa. Hasło, program i czyn podziemnego Ruchu Ludowego. Gazeta Ludowa 1946 nr 190 e.5? B. Gołka: Prasa konspira­ cyjna Rocha...,s.195» 2 3 2 }>Tenże: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego..., s..293-294} J. Jarowieoki; O konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakow­ skiego w latach 1939-1944., ,,s.i288; Tenże: V latach okupacyjnej nocy..., s.217-218} Tenże: Idzie słowo po wsiach i miastach...,a.32-37? Tenże: Pra­ sa konspiracyjna w Krakowie...,8 .3 6 ,52} Tenże: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rocha...,s.48-52} Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,s.16 6 }J.No­ wak: Indeks prasy konspiracyjnej ruchu ludowego..., s. 570} R. Kaleta: Re­ lacja. AZHRL, sygn. R-VI/15-191} J. Wojtal: Odra-Nisa /1944-1945/- pismo śląskiej Organizacji SL-Roch - wobec problemu odzyskania Ziem Zachodnich, śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1964 nr 1-4 s.240-252} T. Wroński: Kronika..., e.4 3 6 , poz. 72. 84. O(BROŃCY) P(OLSÖ)

Wydawca: Komenda Obrońców Polaki. Częstotliwość: tygodnik. Okazy­ wało się w latach 1939-1941. Technika: maszynopis /do nr 6/, a na­ stępnie powlelemy, format 22 x JO om. Pismo o charakterze programowym z szeroko rozbudowanymi działami publicys­ tyki politycznej, społeczno-kulturalnej, gospodarczej. Zamieszczało też Informacje z pola walk, obrazki z żyda Polaków pod okupaoją, Informacje o powstających obozach koncentracyjnych. Wydawane było przez członków O r ­ ganizacji wojskowej, utworzonej pod koniec 1939 roku. Nie ustalono jednak nazwisk zespołu redakcyjnego. Zjawiskiem Interesującym było podjęoie przez: pismo problemu polskich granic zachodnich wzdłuż Odry. Pismo prowadziło dość bogaty przegląd prasy konspiracyjnej, szczególną uwagą darząc pisma soojallstyczne. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: 6-12, 14-16; 1941: 2/22/, 9, 11» BJ - 1940: 11, 12, 15, 16; 1941: 7/27/, 8, 11-14/34/; CA КС PZPR - 1941: 7/27/» 13/33/» SDP - 1941: 12/32/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.141, poz. 522; J. Jar.owieoki: Krakowskie konspiraoyjne pismo satyrycz­ ne Na uoho..., s.73» Tenże: 0 konspiracyjnej prasie ludowej...,s.274; Ten-, że:Podziemna prasa w Krakowie..., s.1ó2; Tenże: Prasa konspiracyjna w Kra­ kowie. ..,s.32; J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna 1939-1945#•#,s,44; H. Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze...,s.14;T.VrońU ski: Kronika...,s.43 6 , poz.70; Tenże: Prasa krakowska w okresie okąpacji.,, s.59; Wykaz konspiracyjnej prasy...,

85. OSTATNI BÓJ

Podtytuł: INFORMATOR Wydawca: lewicowa grupa antyfaszystowska - Polska Ludowa. Często­ tliwość: nieregularne. Technika: powielane, format 20,5 x 2.9,5 cm. Latem 1940 roku została utworzona antyfaszystowska organizacja, składają­ ca się z byłych działaczy lewicy robotniczej i chłopskiej, skupionych wo— kół Józefa Olechawskiego. Przyjęła nazwę Polska Ludowa - Organizacja Lu­ du Pracującego. W celach propagandowych zaczęła wydawać gazetkę o oharak- terze informacyjnym. Redaktorem plama był. Andrzej Burda; współpracowali z nim Józef Stryszowski /zmontował hektograf, zajmował się sprawami techni­ ki/ oraz Józef Laohman /zorganizował nasłuch radiowy w Krzyszkowioaoh/. Na łamach pisma ukazywały się artykuły, informacje z nasłuchu radiowego, rymowane dykteryjki. Ukazały się tylko dwa numery pisma w nakładzie do 50 egzemplarzy. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatures L. Dobrojszyoki ! Zaginiona prasa konspiracyjna z lat 1939-1 9 4 5 ..., s.17З-1 9 6 ; A. Burda: Gdzieżeśoie dawni przyjaciele?...,s.45; Tenże: Lata walki i nadziei. Kraków 1970, s.38l{ Tenże: Tak zaczynaliśmy. W: 0 ludziach i sprawie..., s.12; Tenże: Difficile est historiam scribere. Prawo i życie 1962 nr 6 s.3; T. Holuj: Julek /Julian Topolnicki/. V: Opo­ wiemy wam, Jak walczyli. Rzecz o działaczach PPR obwodu krakowskiego, Kra­ ków 1 9 6 2 , 3 .1 6 9 ; J. Jarowiecki: Prasa podziemna IV krakowskiego obwodu PPR..., s.1 5 6 ; A. Przygoński: Prasa konspiracyjną PPR..., s.25, poz. 143; T. Wroński: Kronika..., s.4 3 6 , poz. 73? Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji...,s.59.

86. POBUDKA

Wydawca: grupa związana z SN. Częstotliwość: dziennik, Ukazywało się kilka razy w tygodniu, od lutego do 30 maroa 1940 roku. Techni­ ka: powielane. Pismo początkowo miało charakter informacyjny, żarnieszczało głównie infor­ macje z nasłuchu radiowego /początkowo też nie miało tytułu/. Powstało w gronie młodzieży byłych studentów i harcerzy, wśród których wyróżniali się Antoni Pius Krzyżanowski /student prawa UJ/, Stanisław Trojanowski /b. a- systent UJ/. Po nawiązaniu kontaktów z doktorem Józefem Haydukiewłczem ze Stronnictwa Narodowego, pismo zmieniło swój charakter na informaoyjno-pro- gramowy, otrzymało tytuł Pobudka i stało się organem Zarządu Okręgowego SN. Redaktorami zostali: A. Krzyżanowski i Józef Mltkowski. Współpracowa­ li z nimi przy redagowaniu i powielaniu byli harcerze 15 KDH; Władysław Mltkowski /Żbik/, były drużynowy, Jerzy Molik, Leopold Molioki, Czesław MarchaJ /Zwrot/, a także S. Trojanowski, Eugeniusz Kahl 1'Józwa. Nakład pi­ sma wynosił 5 ОО-6 ОО egz. Przygotowanie matryc i powielenie odbywało się najczęściej w mieszkaniu Mitkowakioh przy ulicy Twardowskiego 99« Część prac redakcyjnych wykonywano w mieszkaniu Romana Modelskiego przy ulicy Michałowskiego 11. W kwietniu 1940 roku aresztowani zostali Józef i Wła­ dysław Mitkowscy i pismo przestało wychodzić. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b. nr /1 II, 6 II, 10 II/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.155, poz. 585; J. Jarowieoki: Prasa konspiracyjna w Krakowie.s. 232, 235» J» Kucia; Krakowska prasa konspiracyjna.s.50; Tenże: Tajne drukar­ nie krakowskie w okresie okupacji hitlerowskiej..., s.52-53; Tenże; Zbiór tajnej prasy okupacyjnej w zasobie Arohiwum Państwowego w Krakowie. Arche- ion, t.V,s.76; H. Lerska: Zaczątek bibliografii druków Polski | podziemnejj. .., s.up; J. Mitkowski; Relacja; J. Marohaj: Relacja; S. Rymar: Parniętniki.Ma­ szynopis, BJ, sygn. 68/6 0 , s.358-959? T. Wroński: Kronika..., s.43 6 , poz. ?4; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji...,s.59.

87. POKUTNIK

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne. Te­ chnika: powielane, format 21 x 3° om. Czasopismo taternickie, wydawane w Krakowie przez miłośników taternictwa, którzy uprawiali w okresie okupacji wspinaczki na skałkach pod Krakowem. Redaktorami byli: Czesław Łapiński, Kazimierz Paszucha. Oni też zajmowali się kolportażem. V grupie tej w latach 1939-1944 j działali■: Czesław Łapiń­ ski, Marian Paully, Kazimierz Paszucha, Taddhsz Marcinkiewicz i Adam Gór­ ka. Wśród autorów spotykamy nazwisko Jana ^lfreda Szczepańskiego. Ukazały się tylko dwa zeszyty /numery/ pisma. Zachowane egzemplarze: MlimK - 1940: 1; 1944; 2; zbiory prywatne. L i t e r a tura: Z. V. Paryscy: Encyklopedia tatrzańska. Warszawa 1973» e.2 7 1 , 392; S. Sierotwiński: Krakowskie podziemie literackie pod okupaoją hitlerowską. Kraków 1971, a.30; T. Wroński: Kronika..., s.437, poz. 75; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupaoji...,s.5 6 .

88. P O L S K A

Podtytuł: DZIENNIK INFORMACYJNI Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik. Ukazy­ wało się od stycznia 1940 roku do stycznia 1941. Technika: powiela­ ne, format 21 x 34 om. Pismo zostało zainicjowane przez byłych uczestników powstań śląskich, pro­ gramowo związanyoh z SD. W styczniu 1940 roku Stefan Byohowski przy współ­ udziale b. rotmistrza Legionów Polskich, a zarazem dziennikarza, b. redak­ tora Kuriera Wieczornego - Boguąjlawa Rembowskiego, zaczęli wydawać pismo codzienne. Winietę pisma wykonał inż. Jan Ogłódek; z lewej strony umiesz­ czony był obok tytułu i podtytułu orzeł śląski z koroną. Informacje czer­ pano z nasłuchu radiowego prowadzonego przez Edwarda Marszałka / Felek/, mieszkającego na Podgórzu przy ulicy Robotniczej 6 . Zredagowane przez Bo­ gusława Rembowskiego informacje przepisywała na matrycach żona E. Marszał­ ka / w miejscu pracy, którym była filia Creditanstalt-Bankverein na rogu ulicy Szewskiej i Rynku Głównego/ Matryce powielane były w kùchni RGO, u- rżądlonej w dawjiym budynku Seminarium Nauczycielskiego przy ulicy Pędzi- chów 13, przez Stanisława Rembowskiego. Nakład pisma wynosił początkowo 100 egzemplarzy. Kolportażem zajmowali się i Krystyna Byohowska, Henryk Po­ prawek! , Stanisław Wielebnowski. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /13 I, 31 XII/; 1941: b.nr /5 I, 7 I, 8 I, 111-13.1/. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.1Ó1, poz. 615; J. Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.161; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie. ..,s.30; A, .Roozmierowski: Krzyżackie widmo. Wspomnienia z lat 1910-1945« Oprać. A. Kozaneoki. Kraków 1974. s. 41-43.

89. POLSKA I ŚWIAT

Podtytuł: BIULETYN INFORMACYJNY Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik/co dru­ gi dzień! Ukazywało się od sierpnia do końca 1941 roku. Technika: powielane, format 29 x 2 0 ,5 4 21 r 3 3 } 29 x 34 cm. Pismo zaczęło ukazywać się w>miejsce Dziennika Polskiego.Po aresztowaniach w zespole redakcyjnym i działaczy SD zmieniono jego tytuł, by wprowadzić w błąd okupanta pozorną likwidacją pisma. Redagowane było przez zespół Dziennika.../Marek Arczyński, Alfred Drożdzikowski, Edward Marszałek,Adam Bar, Kazimierz Bustachlewicz, Józef Figna, Albin Jura, Stef cm Kamiński, Kazimierz Maślankiewicz, Aleksandra Mianowska. Siedziba redakcji mieściła się przy ulicy Łokietka /willa Jarnuszkiewiczów/, a następnie przy ulicy Kazimierza Wielkiego, powielano zaś pismo w księgarni Celestyna Basińskie­ go przy ulicy Poselskiej 9. Pismo miało stałą interesującą oprawę graficzną; w ozdobnej winiecie tytu­ łowej centralne miejsce zajmował orzeł wkomponowany w tytuł pisma. Dzien­ nik miał stałe kolumny: artykuł wstępny, wiadomości z frontów, ze świata, z kraju, ostatnie wiadomości. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr /9 IX, 11IX, 21 IX/; BJ - 1941: 2 8 0 /3 0 VHI/,b.nr / 1 IX,3 IX,5 IX,7 IX,9 IX,15 IX,17 IX, 19 IX, 21 IX,23 IX,25 IX,27 IX,29 IX, 1 X, 2 X,24 XI/, 295; CA KG PZPR - 1941: 280/30 VIII/, b.nr / 1 IX,3 IX,5 IX,7 DC,9 IX,15 IX,17 IX, 19 IX,23 DC,25 IX,27 DC,29 IX, 1 X, 2 X/. Literatura* Gontrainy katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.1Ó2, poz.623; Wykaz konspiracyjnej prasy.../Warszawa 1948/; M.Arozyński: Z dziejów prasy konspiracyjnej Stronnictwa Demokratycznego w Krakowie /1939-1945/. Zeszyty Historyozno-Polityczne Stronnictwa Demokratycznego 1973, z.9, s.70-84; Tenże* op.oit. Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1, s.62; Tenże: Sięgnijmy pamięoią w niedawną przeszłość. Kurier Codzienny 1945 nr 1 7 0 , 8.4-5i H. Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstań­ cze. ..,s.139-159; J. Jarowieoki:Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o- kupacji hitlerowskiej...,s.20d; T. Wroński:Kronika...,s.437, poz. 76;Ten- że: Prasa krakowska z okresu okupacji hitlerowskiej...,s.59.

90. POLSKA INFORMACJA ANTYKOMUNISTYCZNA

Wydawca* Społeczny Komitet Antykomunibtyozny. Częstotliwość: niere­ gularne. Technika: drukowane, format 11,5 x 15,5 om. .V lutym 1943 roku z inicjatywy Delegatury Rządu i Rady Jedności Narodowej powołany został do życia Społeczny Antykomunistyczny Komitet, na czele którego stanął przedstawiciel PPS-WRN Franciszek Białas. Walcząc o lewicę społeczną, Społeczny Komijtet wydawał liczne pisma. W Krakowie ! pierwszy numer Polskiej Informacji Antykomunistycznej ukazał się w styczniu 1944 ro- roku, liczył 12 stron druku. Charakter programowy pisma został określony w słowie Od redakcji: "... Zadaniem naszym jest w pierwszym rzędzie uświa­ domienie wszystkich Polaków co do istotnych celów konnuiizniu i zerwać mas­ kę z oblicza Organizacji zarówno komunistycznych, Jak i komunizująoych" /a.1/« Zachowane egzemplarze* AMK - 1944: 1. Literatura: J. Jakubiec: Na drodze stromej i śliskiej. III. Czte­ ry lata Delegatury Okręgu Krakowskiego /1941-1945/» Kr tików 1946, maszyno­ pis BJ, eygn. Przyb. 123/64; J. Pavlowioz: Z dziejów konspiracyjnej KRN. 1943-1 9 4 4 . Warszawa 19б1, s.137-138; Sprawozdanie z działalności Komisji Programowo-Redakoyjnej SKA za okres od 1 XII 1943 do IV 1944 z dnia 16 ma­ ja 1944 roku. CA КС PZPR, eygn.202/1-33-237; J» Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s.126. Vydawca: | organizacja rewolucyjna, komunistyczna Polska Ludowa. Częstotliwość : miesięcznik, a następnie tygodnik. Ukazywało się od grudnia 1941 roku do końoa lutego 1942. Technika: powielane, for­ mat 22 X 35 om. Pismo było kontynuacją podobnego pisma konspiraoyjnego, sygnowanego kryp­ tonimem "R" /Rewolucja/, które ukazywało się w Krakowie w latach 1940-1941. W skład zespołu redakcyjnego wchodzili: Ignacy Fik /Andrzej/, Andrzej Bur­ da /Ludomił/, Mieczysław Lewiński /Pisarz/. Współpracowali z nimi: Józef Zemanek /Józef., Michał/, Julian Topolniokl /Julek/, Emil Dziedzic / Emil/, Pelagia Lewińska /Barbara/, Helena Moelewiarika-Pikowa /Danuta/. Julek powie­ lał pismo i kierował jego kolportażem. Od tytułu pisma przyjęła nazwę ca­ ła organizacja. Polska Ludowa ukazywała się w nakładzie około 3OO egzem­ plarzy. Na jej łamach publikowano artykuły, komunikaty informacyjne z fron­ tów, wiadomości ze świata i z kraju, wierszo. Pismo przestało wychodzić po przystąpieniu grupy do PPR. Drukowane było na VolljJustowsklej, w zagrodzie Józefa Konika. Zachowane e-gzemplarzex' CA КС PZPR - 1941: b.nr i daty. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 6 5 , poz, 632; A. Burda: Tak zaczynaliśmy...,s.12, 443; Tenże: Gzieżeś- cie dawni przyjaciele?...,s.27-28; J. Jarowiecki: Prasa podziemna IV kra­ kowskiego obwodu PPR...,s.156-157; Tenże: Jesteśmy partią czynu...,dodatek do nr 7 Głosu Młodzieży; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie,.,,s.166; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.3 6 ; A. Kozanecki: Z dziejów konspi­ racyjnej PPR w krakowskiem. flf:] 0 ludziach i sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z krakowskiego. Kraków 1964, s. 403-404, 407-408; P. Lewińska: Jak or­ ganizowaliśmy ,Polskę Ludową, tamże: s.22-23; S. Walczak: Duże i małe spra­ wy krakowskiej konspiracji. Tamże: s.3 8 ; A. Przygoński: Prasa konspiracyj­ na PPR...,s.6,25, 146-147; S. Sienotwiński: Krakowskie podziemie literac­ kie..., s. 13; Z. Zemankowa: Józef Nowina /Wspomnienia o Józefie Zemanku. [w:j Opowiemy wam, jak walczyli..., s. 214-215; T. Wroński: Kronika..., a. 437, poz. 77; Tenże: Prasa krakowska w okresie konspiraoji,.., s. 59«

92. POLSKA LUDOWA

Wydawca: SL-Rocha. Częstotliwość: miesięcznik. Pierwszy numer pis­ ma ukazał się w maju 1943 roku. Organ kierownictwa Ruchu Ludowego okręgu krakowskiego o stosunkowo krótkim żywocie. Ukazał się zaledwie Jeden numer w nakładzie kilkuset egzemplarzy. Pismo miało charakter programowy. Redaktorami byli: Tadeusz Mloiak /Topo­ la/ i Barbara Matue /Kwiatkowska/. Od lipoa zmiana tytułu pisma na Myśl Chłopska. Zob. poz. 6?. Zachowane egzemplarze: BN - 1943: 1$ CA КС PZPR - 1943$ 1. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 8 .I6 5 , poz. 631 ; B. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego..., s.252; J. Jarowieoki: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego..., s. 282; Tenże: Idzie słowo po wsiach i miastach...,s.35; Tenże: V latach oku­ pacyjnej nocy.»•,s. 218; Tenże: Podziemna prasa ludowa...,s.50-51; J. No­ wak: Indeks prasy konspiracyjnej ruchu ludowego...,s.572; Cz. Wyoech: Pra­ sa ludowa na tle prasy konspiracyjnej...,s.214.

93. POLSKA PODZIEMNA

Vydawoa: SD. Częstotliwość: nieregularne. Pismo zaczęło się ukazy­ wać w 1942 roku. Technika: powielane4. Ustalenia związków pisma z SD dokonano na podstawie konfrontacji z innymi wydawniotwami: pismo posiada cechy tego samego kroju czcionki, co Przegląd Polski, ma identycznie narysowane tytuły i identyczne godło. Czas wydawa­ nia pisma ustalono na podstawie analizy zawartośoi /"wczoraj minęło 3 la­ ta od zakończenia obrony Warszawy"/. Pismo miało charakter informacyjny. W pierwszym niedatowanym numerze redakcja pisała: "Pragnąc dać wam dokład­ niejsze i aktualniejsze informacje o sytuacji własnej rozpoczynamy wydawa­ nie niniejszego pisma. Pragniemy, aby każdy egzemplarz obchodził Jak naj­ szersze koła czytelników, docierał do każdego polskiego domu i krzepił ser­ ca, zwiastując niedalekie zwycięstwo" / s . 1 / . ‘ Zachowane egzemplarze: AMK - 1942: 6 /IV. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 8.166, poz. 6 3 9 ; J. Jarowlecki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.159; Ten­ że: Prasa konspiraoyjna w Krakowie...,s.26.

94. POLSKA WALCZY

Podtytuł: CZASOPISMO OKRĘGOWE KOP Wydawca: Korpus Obrońców Polski. Częstotliwość: dwutygodnik. Pis­ mo wychodziło w 1941 roku,Technika:powielane,format 22 x 33»2 cm. Pismo miało charakter informacyjno-programowy. Rozbudowany dział informa­ cji z frontów, publicystyka, komentarze, reportaże. Drukowano również wier­ sze /np. Polska walczy, Nowa Polska idzie, Nasze musi być zwycięstwo/. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: 1, 2 ; BJ - 1941: 2. Li teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 3.167» poz. 643; Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie...s.164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie. .., s. 34. T. Wroński : Kronika... ,s. 437, poz. 80; Tenże: Prasa krakowska w okresie konspiracji..., s.59.

95. ( POLSKA ŻYJE

Wydawca: grupa Sileeja. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się w 1939 roku. Technika: powielane, W połowie września 1939 roku została! zorganizowana konspiracyjna grupa by­ łych członków Związku Powstańców śląskich - Sileeja. Organizatorami byli głównie nauczyciele śląska i Krakowa: Tadeusz Jakub Dobrowolski, Miłosz Sołtys, Mieczysława Dobrowolska, Alfred Kowalski. Grupa ta zakupiła powie­ lacz, farbę i papier. V dniu 19 września 1939 roku wydała pierwszy numer cłwustronioowej gazetki Polska Żyje. Pismo redagowane było przez Tadeusza Jakuba Dobrowolskiego przy współpracy Marii Chrzanowskiej, Marii Dziamian- ki, Mieczysławy Dobrowolskiej, Heleny Moskwy-FikoweJ, Alfreda Kowalskiego, Stefanii Mackiewicz, Heleny Spoczyńskiej. Pismo zmieniło następnie tytuł na Wytrwamy i Zwyciężymy. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatura: T.J, Dobrowolski: Ankieta CKV PPS o udziale w wal­ kach z okupacją niemiecką V latach 1939-1945» CA КС PZPR.z. 622.Teczka osob . Tenże: Dodatkowy opis udziału w walce z okupantem hitlerowskim 1939-1945. Tamże; Tenże : Relacja napisana dla Instytutu Pamięci Narodowej; List T. J. Dobrowolskiego do redakcji Przeglądu Socjalistycznego z dnia 19 stycznia 1948 roku. CA КС PZPR, sygn. 386; L. Dobroezyoki: Zaginiona prasa konspira­ cyjna. ..,s.1 8 9 , poz. 134; J. Jarowiecki: Prasa podziemna w latach 1939-1945» s.3 5 , 80; Tenże: Podziemna prasa w Krakowie...,s.157; T. Wroński : Kronika., s.4 3 7 » poz. 81 ; Tenże: Prasa krakowska w okresie konspiracji...,8.59»

96. POLSKA WALCZĄCA |

Podtytuł $ ORGAN BOJOWNIKÓW WOLNOŚCIj od n-ru 10; BIULETYN INFORMACYJNY Wydawca: Organizacja Bojowników Wolności. Częstotliwość : tygodnik, dwutygodnik. Ukazywało się nieregularnie od grudnia 1940 roku do ma­ ja 194l• Technika: drukowane, format 17x24 cm,powielane 20,5x 29 cm, 29 X 34 om. Pismo informacy jno-programowe bliżej nieokreślonej grupy wojskowej, która w artykule Odredakc ji stwierdzała; "Nasze założenia ideowe są Wam doskonale znane. Znalazły one wyraz w nazwie pisma... . Chcemy być przed­ stawicielami idei bezwzględnej i nieubłaganej walki, wyrazicielami tych, którzy broni z ręki nie wypuszczą, nigdy i za żadną cenę nie ugną się, nie pójdą na kompromisy z wrogiem". Obok informacji z nasłuchu radiowego o wy­ darzeniach politycznych i walkach umieszczano artykuły problemowe na różne aktualne tematy. Zachowane egzemplarz .et ÀAN - 1941; 1; AMK - 1940; 1; 1941; 1, b. nr /19 II/, 4-8, 10-13; BJ - 1941; 4, 8; BN - 1941; 1; MHK - 1941; 13. Literatura; Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.166, poz.642; J. Jarowieoki; Prasa podziemna w Krakowie.,.,s.162; Tenże; Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.32; T. Wroński; Kronika; s.437,poz.79.

97. POLSKA ŻYJE

Wydawca: Komenda Obrońców Polski. Częstotliwość; dziennik. Pismo u- kazywało się w Krakowie w 1941 roku. Technika; powielane. W styczniu 1941 roku gestapo wykryło w Warszawie drukarnię KOP przy ulicy Konopczyńskiego, gdzie drukowano Polska Żyje. Aresztowani zostali redakto­ rzy /m.in. Edmund Morawski i jego ojoieo/. W ślad po tymj nastąpiły aresz­ towania wśród członków KOP w Warszawie. W związku z tym działacze KOP w Krakowie ^iieozysław Stryohalsiei i dr Michalikowa/ podjęli się drukowania komunikatu radiowego Polska Żyje. W mieszkaniu Ernestyny Michalikowej^przy ulicy Grodzkie j^ prowadzono nasłuch radiowy i u niej powielano pismo. Ma­ tryc, papierni, farb dostarczał Zygmunt Strychalaki, grafik pracujący do ro­ ku 1939 w Ilustrowanym Kurierze Codziennym. 22 lutego 1941 roku gestapo a- resztowało Б. Michalikową, w mieszkaniu zrobiono kocioł, aresztowano blis­ ko 100 osób. Pismo przestało się ukazywać. Literatura: M. Strychalski: Polska Żyje w Krakowie. WTK 1973 nr 22 /z 3 VI/, s.6-7; J. Kośoiuszkowa: Przez rok w więzieniu na Montelupich. Przegląd Lekarski 1972 nr 1. Wydawca: grupa Silesja. Częstotliwość i tygodnik. Ukazywało się w latach 19*10-1941. Technika: powielane, format 21 x 30 om. Pismo informacyjno programowe przeznaczone dla czytelników miejskich, cha­ rakterem zbliżone do Wiadomości Polskich, pisma ZWZ-ЛК. Redagowane było przez mgr Zmorskiego, b, urzędnika Banku Gospodarstwa Krajowego w Krakowie. Przy"redagowaniu pisma uczestniczył zespół Głosu Ludu /por. poz.28/.Żywot pisma zakończył się latem 1941 roku z aresztowaniem redaktora, który zos­ tał wywieziony do Oświęcimia i tam zginął. Każdy numer miał inną winietę tytułową. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /9 II, 24 IV/, 6,20,21,23-33} BJ - 1940: b.nr /24 IV/,4,8 17,18,20,23-27,29,31-33} IH PAN—1940: 14-16, 18, 28$ MHK - 1940; 2 5 . Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 3.170, poz,652} T. J. Dobrowolski: Teczka osobowa. CA КС PZPR, sygn.Z.622; J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.1Ó2-1Ó3} Tenże: Prasa kon­ spiracyjna w Kr a k o w i e s ,32; T. Wroński: Kronika..,,s.437,poz.82} Tenże: Prasa krakowska w okresie konspiracji...,s.59} Wykaz polskiej prasy pod­ ziemnej. Zestawienie na dzień 1 I 1943. CA КС PZPR, sygn.202/HI-93, s.51; Zbrojna Rozprawa 1940 nr 4 z 10 X.

99. PRZEDŚWIT

Wydawoa: ZWZ-AK. Częstotliwość: dwa razy w tygodniu, dwutygodnik. Technika: powielane, format 21 x 32 cm. Pismo informacyjne, zamieezozało informacje o wydarzeniach politycznych, o walkach na frontach, komunikaty władz Polski podziemnej. Objętość 2-4 strony. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: 11,12} 1941: 18, 2 0 } AMSW - 1941: 41, 42} 1942: 59, Ю/ 61 /, 1 1 , 1 2 , 15} BJ - 1941: 18} CA КС PZPR - 1941: 5 5 . Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., »•176, pcz. 677; J. Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie,..,a.164 ; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie. . „,s.34; T. Wroński: Kronika... ,вЛ37, poz. 83; Tenże: Prasa krakowska w okresie konspiracji...,s.59.

100. PRZEGLĄD

Wydawca: AK. Częstotliwość : dwutygodnik /wychodziło nieregularnie/. Ukazywało się w latach 1942-1944. Technika:. powielane, drukowane /щ>. nr 15/, format 2 1 ,5 x 3 0 ,5 om. Pismo informacyjno—programowe, z rozbudowanymi działami informaoyjnymi,ko­ mentarzami , publicystyką. Na łamach pisma publikowano rozporządzenia i ko­ munikaty rządu londyńskiego, władz wojskowych. Organ Kierownictwa Okręgu AK. Stała winieta: tytuł pismem blokowym /2 om wysokości/ i pozostałe ele­ menty : rocznik, data i nr wydania. Objętość 14—16 stron. Zachowane egzemplarze: А Ж - 1943: /13/20 V/, 8 /8 VI/, 23/7 X/; AMSV - 1943: 13/V/, 8/VI/, 15/ХП/; 1 9 4 4 : 16/II/; BJ - 1 9 4 3 : 13/V/, 8/VI/, 23/Х/, 15/XII/; r 1944: 16/II/; CA КС PZPR - 1 9 4 3 : 8/VT/, 15/XII/; 1944: nr 1 6 . Literatura: Ceptrainy katalog polskiej prasy konspiracyjnej:.., e.I??, poz. 681 ; H. Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstań­ cze ...,poz.114; J. Jarowieoki: Podziemna prasa w Krakowie...,a.164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..,, s. 34; T. Wroński : Kronika. .., s.437,poz. 84; Tenże: Prasa krakowska' w okresie konspiracji...,s.59.

101. PRZEGLĄD NARODOWY

Podtytuł: PISMO OBOZU NARODOWEGO Wydawca: ONR-Szanieo /NSZ/. Częstotliwość: nieregularne. Dwutygod­ nik od kwietnia 1943 roku do listopada 1944. Technika: powielane, format 21 x 29»5 om. Pismo programowe odłamu obozu narodowego, ONR-Szanieo, pozostające w opo­ zycji do Delegatury i Komendy Głównej AK, czego wyrazem jest publioystyka programowa zamieszczana na łamach pisma. Orientacja antylewicowa i antyra­ dziecka. Redaktorzy traktują ZSRR Jako wroga Polski, "00 najmniej dziś ró­ wnego Niemcom" /1944 nr 9/. Danych o redakcji nie udało się ustalić. Zachowane egzemplarze: AMSV - 19^4: 1-6, 8, 9} BJ - 1943: 1-3, 8, 10; 1944: 7, 10, 12. LI t о г a t u r a: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 7 8 , poz.6 8 3 ; J. Jarowlecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o- kupacji hitlerowskiej..., s.239; T. Wrojńskl: Kronika...,s.437, poz. 8 5 ;Ten- że: Prasa krakowska w okresie okupaoji,..,s.59*

102. PRZEGLĄD POLITYCZNY

Podtytuł: WIADOMOŚCI RADIOWE Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się w latach 1940-1941. Technika : powielane, format 21,5 x 29,5 cm. Pismo informacyjne, zamieszczało wyłącznie wiadomości z nasłuchu radiowe­ go. Brak bliższych danych. Zachowane egzemplarze: CAV - 1940: 14-16; 1941: 17, 19, 20; MHK - 1940: 16. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., - 3.179, poz. 688; T. Wroński: Kronika...,s.437, poz. 84; Tenże: Prasa kro­ kowska w okresie okupacji...,s.59.

103. PRZEGLĄD POLSKI

Wydawca: Szare Szeregi, ZWZ-AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się od kwietnia 1940 roku do listopada 1944. Technika : powielane, pojedyncze egzemplarze drukowane, format: 21 х 30 cm. Pismo Informacyjno-programowe, będące kontynuacją Informacji Radiowych /zob. poz. 40/. Zamieszczało informacje z nasłuchu radiostacji angielskich, radzieckich, szwajcarskich, jugosłowiańskich, o czym pisano w nr 45 /11- 18 X 1940/. Obok informacji o sytuacji politycznej, wydarzeniach na fron­ tach, główne miejsce zajmowała publicystyka na tema'ty aktualne, reportaże z działalności Polski podziemnej, wiersze. Znaczące miejsce zajmowała pro­ blematyka młodzieżowa, kulturalno-społeczna. Od stycznia 1943 roku pismo posiadało trzy mutacje: А, В, C, spośród których wydanie "A" było wydaniem krakowskim. Pismo było organem Szarych Szeregów, redagowanym przez zespół prasowy Komendy Chorągwi przy współpracy z BIP-em, ale niektórzy członko­ wie redakcji związani byli z SPD, co spowodowało usunięcie ich z redakcji /np. Stanisław Szczerba/. W zespole redakcyjnym znajdowali się: Wacław Bo- relowski, Zdzisław Wajdziński /Słowianin/» Leszek Guzy /Broniec ВС/. Re­ daktorem technicznym przez pewien czas był Stanisław Szczerba /Linus/,któ­ ry parał się teł publicystyką. Niektóre matryce sporządzał Zygmunt Pogan /Zbroja/ w domu przy ulioy Wielopole 10 lub Chłopiokiego 4. Z pismem współ­ pracował Eugeniusz Kolanko /Bard/ i Jerzy Szewczyk /Szarzyńaki/. Informa­ cji z nasłuchu radiowego dostarczał Cyrus-Sobolewski z Myślenic poprzez łączników, m.in. Józefa Szczerbę /Żbik/, Stanisława Szczerbę /Linus/, An- nę Struś /Szarotka, Hanka/, Bohdana i Eugeniusza Kosiarskioh. Pismo powie­ lane było m.in. przy ulioy Długiej i Mikołajskiej 5, a takłe przy ulioy К alwary j skie j . Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /10-17 ГУ/, 46, 4?, 55, dod. do nr 46;. 1941 : 3, 9-11, 43 /98/; 1942: 4/102/, 13, 33/13 1 /1 1943: 18/162/, 21, 24-31/175/ i 1944: 11/209/, 14/213/, 99-104; amsw - 1 9 4 3 : 21/165/, 2 6 ; 1944: 3/199/, 9 /205/? BJ - 1940: 45, 47; 1942: 27/28 /125/126/, 33, 37/135/; „ 1 9 4 3 : 7/151/, 2 3 , 33, 38, 44, 45/189/;. 1944: 2/198/, 4, 5,. 11, 12, 14-16/Ż15/; CAV - 1 9 4 3 : ЗЗ/177/-35/179/; CA КС PZPR - 1 9 4 3 : 2/198/; 1944: 105/126/, 108, 109, 120, 123; IH PAN-1940: b.nr /10-17 IV,17-23 IV,24-30 IV,5 - 9 V, 1 0 -1 6 V, 24-30 V, 31 V- 6 VI, 7-13 VI, 14-21 VI, 21-27 VI, 12-f9 VII,19-27 VII, o—ly 31 VJJ.J.-7 1941: 1/56/-1 5 , 20-43/98/; 1942: 1/99/-43; 1944: 115/136/, 1 1 6 ,. 45/143/; MHK - 1942: 37; 1944: 200; ZBoWiD-Boohnia - 1943$ 2. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.179-180, poz. 691 ; H. Czarnocka: Prasa konspiracyjna ipowstańcza...,s. 247; J» Jarowieoki: Burakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944'Watra, s.166-1 7 0 , 186; Tenłe: Działalność wydawnicza Szarych Szeregów w Krakowie., Tenże: ^Wstęp doi] Eugeniusz Kolanko: Zakonspirowany pejzaż..,s.l4, 17,25, Tenłe: Eugeniusz Kolanko i jego związki z konspiracją krakowską...,s.2 5 6 , 262; Tenłe: Prasa podziemna w Krakowie...,s.152,162; Tenże; Prasa konspi- raoyjna w Krakowie.,s.31 i A. Marszałek-Struś: Jeezoze w sprawie Kolan- ki. Dziennik Polski 1966 nr 57; T, Wroński:' Kronika...,s.437, poz. 87.

104. PRZEGLĄD POLSKI

Wydawca: Szare Szeregi, AK. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się w latach 1943-1944, Technika: powielane, format 21 x 30,5 om. Pismo informacyjne, wychodzące niezależnie od tygodnika pod tym samym ty­ tułem, który miał charakter pisma społeczno-kulturalnego. Pismo miało trzy mutacje: Wydanie "B" - był to w zasadzie przedruk pisma krakowskiego w My­ ślenicach, Wydanie "A" ukazywało się w Krakowie, wydanie "C" ukazywało się w Tamowie-Mośoioaoh. Przeznaczone było głównie dla szerokich kręgów młodzieży. Udało się ustalić część zespołu redakcyjnego Wydania "A": był to ten sam zespół, który redagował tygodnik o tym samym tytule, będący kontynuacją Informacji Radiowych /zob. poz. 40/. Zachowane egzemplarze: III PAN-1943: 1/145/-4, 7-12, 14, 17-29, 31, 33-^2, 44-48,50-52/195/196/; 1944: 2/198/, 4-9, 11, 12, 14, 16, 18/214/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.180, poz. 6 9 2 ; H. Czarnooka: Prasa konspiracyjna i powstańcza...,s.247; J. Jarowiecki: Podziemna prasa w Krakowie...,s.161; Tenże: Prasa konspira­ cyjna w Krakowie.s. 31 ; Tenże: Działalność wydawnicza Szarych Szeregów.; W, Szczęsny: Taniec na wulkanie. Tarnowskie Azoty 1967 nr 3/21 I/;T.Wroń­ ski: Kronika,,•,s.4 3 7 , poz. 88; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji., s. 57.

105. PRZEGLĄD POLSKI MŁODYCH

Wydawca: Szare Szeregi - AK. Częstotliwość : nieregularne, dodatek do Przeglądu Polskiego. Ukazywało się w latach 1941-1942. Pismo przeznaczone dla młodzieży harcerskiej, o charakterze programowym. Kształtowało postawy patriotyczne młodzieży, publikowało materiały szkole­ niowo-wychowawcze . Redagowane przez zespół Przeglądu Polskiego. Zaohowane egzemplarz et IH PAN-1942: 2; zbiory prywatne. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e.180, poz. 6 9 5 ; H. Czarnooka: Prasa konspiracyjna i powstańcza...,s.247j J,Jarowiecki: Harcerskie pismo konspiracyjne. Dziennik Polski 1971 nr 171; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,a.16 3; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..,, s. 33; Tenże, Działalność wydawnicza Szarych Szeregów..., T. Wroński: Kronika..., s. 437, poz. 89; Tenże, Prasa krakowska w okresie okupacji..., s. 59.

106. PRZEGLĄD RADIOWY

Wydawoa: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: dwutygodnik. Uka­ zywało się w 1940 roku. Technika: powielane, format 20 x 29,5 cm. Pismo informaoyjne zawierające Informacje z nasłuchu radiowego. Pierwszy numer zamieszcza adnotację, ił informuje "za czas od dnia 3 do 17 lutego 1940 wedle radiostacji Londyn, Parył, Tuluza i krótkofalowej radiostacji, działającej na terenie okupacji niem.". Nie ustalono bliższych danych o wydawcach. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: 1/3-17 II/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.182, poz. 704; J. Jarowiecki: Prasa podziemna w Krakowie.s.1 6 3 ; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.33; T. Wroński: Kronika...,s.437, poz. 90; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupaoji...,s.59.

107. PRZEGLĄD RADIOWY

Wydawoa: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: dziennik. Ukazywa— ło się w 1940 roku. Technika: rękopis. Pismo informaoyjne, wiadomości z nasłuchu radiowego. Zachowane egzemplarze: MHK - 1940: b.nr / 3 11-14 VI/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.182, poz. 70S; J. Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o— kupaoji hitlerowskiej....,s.251.

108. PRZEGLĄD TYGODNIOWY

Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się w latach 1943- 1 9 4 4 . Technika: powielarne, format 21 x 29,5 om. Pismo informacyjne: zawierało na 6-8 stronach informacje o wydarzeniach w świeoie i w kraju, o działaniach wojennych, terrorze okupanta. Rozbudowa­ ny był dział komentarzy politycznych; w piśmie zamieszozano oficjalne ko­ munikaty i zarządzenia władz polskiego podziemia. Pismo miało stałą ozdob­ ną winietę tytułową: w środku orzeł, po bokach litery AK. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 6/7 /l6/l?/i BJ - 1944: 14. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e.183, poz. 710; J. Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej..., 8.107; T. Wroński : Kronika...., s.438, pofe.91;* Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji..., s.v59.

109. PRZEGLĄD,WOJSKOWY |

Wydawoa: AK. Częstotliwość: dziennik. Ukazywał się w latach 1942- 1 9 4 3 . Technika: maszynopis, format l4 x 21 om. Pismo miało charakter wyłącznie informacyjny. Redagowane było w oparciu o nasłuchy różnych radiostacji. Prowadziło stale działy: Przegląd wojskowy, Przegląd lotniczy, Przegląd morski. Ukazywało się w postaci maszynopisu, pisanego dwustronnie; objętość od 2 do 12 stron, najczęściej jednak 2-5 stron. Pierwszy zachowany egzemplarz nosi datę б X 1942 rok. Zachowane egzemplarze: AMK - 1942: b.nr / 6 X, 9 X, 11 X, 14 X, 16 X, 30 X, 18 XI/:| 1943$ b.nr /13-17 III, 20 III, 21 IH, 2 б IH, 30 HI, l4 IV,15 IV, 16 IV, 17 IV, 18 IV, 19 IV, 20 IV, 22 IV/, 19 V, 21 V, 25 V, 28 V, 31 V, 1 VI, 2 VI, 3 VI/; AMSV - 1942: b.nr /14 XII/; 1943: b.nr / 3 I, 10 II, 8,9, 13/5; 19(4 4 : 29. L i teratura: Centralny katlog polskiej prasy konspiracyjnej. . . , s.106, poz. 361 ; J. Jarowiócki : Podziemna prasa w Krakowie...,s.161 ; Ten­ że: Konspiracyjna prasa w Krakowie...,s.31; T. Wroński : Kronika...,s.435, poz. 4 3 .

110. PRZYSZŁOŚĆ I

Wydawca: Stronnictwo |Pracy - Unią. Częstotliwość: tygodnik. Zaczę­ ło ukazywać się 11 ozerwoa 1944 roku. Technika: powielane, format 21 x 30 cm. Pismo informacyjno-programowe wydawane przy współudziale Unii przez bli­ żej nieustalony zespół redakcyjny. Rozbudowany dział publicystyki progra­ mowej określał kierunki działalności Stronnictwa Pracy! Unii / np. Czym jest unionizra - 2 VII, Podstawowe zasady programu Stronnictwa : pracy 24 IX/, rolę stronnictw i organizacji w formowaniu programu przyszłej Pol- skl/np, Rola młodzieży polskiej dziś i w przyszłości - 10 XII, Jak pojmu­ jemy reformę rolną - 17 IX/. Pismo prowadziło stałe działy: przegląd wy­ darzeń politycznych, informacji o sytuacji na frontach, dział poezji i hu­ moru. Ostatnie dwa numery pisma ukazały się w styczniu 1945 roku. Zachowane egzemplarze: AAN - 1944: b.nr /25 VI,9 VII, 16 VII, 3 IX,17 IX,24 IX,5 XI, 11 XI,25 XII/; AMK -1944: b.nr /1 1 VI/I/, 18 VI,25 VI,2 VII, 9 VII,1 6 VII, 3 IX,17 IX, 24 IX, 1 X,22 X, 29 X,5 XI,19 XI, 10 XII/20/, 17 # 2 5 J 1945: 1, 2 ; BJ 1944: b.nr /11 VI,18 VI,25 VI,2 VII, 9 VII,1 6 VII, 3 IX,10 IX,17 IX, 24 IX, 1 X, 22 X,29 X,5 XI, 11 XI,19 XI,17-22; 1945: 1 , 2 i BUV - 1944: b.nr /11 VI,2 VII,3 IX, 17 IX, 5 XI,11 XI, 20-22; CA КС PZPR - 1944: b.nr/11 VI,18 VI,25 VI, 17 IX,18 IX,22 X,29 X,5 XI,11 XI,20-22; 1 9 4 5 : 1 , 3; MHK - 1944: /10 Х11/20/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.186, poz.723; Wykaz prasy konspiracyjnej.. J, Jarowieoki: Prasa pod­ ziemna w Krakowie...,s.162; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31# T. Wroński : Kronika...,s.438, poz.92; Tenżei Prasa krakowska w okresie o- kupaoji...,s.5 6 .

111. „R“

Wydawca: grupa komunistów w Krakowie. Częstotliwość : miesięcznik. Pismo ukazywało się od lutego 1940 roku do listopada 1941. Techni­ ka: powielane. W pierwszym numerze pisma, który ukazał się w lutym 1940 roku sformułowa­ ny został program grupy, dla której "faktem podstawowym jest bowiem, jże Polska dawnego typu powrócić nie może". Stąd też zespół redakcyjny głosił: "Musimy odważnie wytworzyć wizję Polski robotników i. chłopów, Polski postę­ powej i radykalnej." Pismo redagował Ignacy Fik przy współpracy Mieczysła­ wa Lewińskiego, Józefa Zemanka i Juliana Topolniokiego. Na zawartość pis­ ma składały się artykuły problemowe, informacje ze świata i z kraju, wier­ sze, komunikaty. Zachowane egzemplarze: CA КС PZPR - 194О: 1 /nr z lutego/. L i teratura: L. Dobroszyoki: Zaginiona prasa konspiracyjna..., s. 1 9 0 , poz. 146; I. Fik: Rękopiśmienny parniętnik-notatnik. CA КС PZPR, tecz­ ka osobowa, sygn.1527; K. Filipowicz: Wspomnienia o Ignacym Fiku. Nowe Drogi 1962 nr 1 s.85; J. Jarowieokl: Krakowskie konspiracyjne pismo saty­ ryczne Na ucho...., s.?4; Tenże; Prasa podziemna IV krakowski ego obwodu PPR...,s.1 5 6 ; Tenże: Jesteśmy partią czynu. Słowo o prasie konrpiraoyjnej PPR. Glos Młodzieży 1972, dodatek do nr 7; Tenże: Prasa podziemna w Krako­ wie. .., s. 1 6 5 ;I Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.35} T. Kozaneo- ki: Z dziejów konspiracyjnej PPR w Krakowskiem...,s.393»396, 467-468; Ten­ że: Z postępowych i rewolucyjnych tradycji regionu krakowskiego. [wjjZlemia kr акр w ska, Kraków 1 9 6 5 , s. 22; J. Kajtoch: Andrzej. Glos Młodzieży Wiej­ skiej 1962 nr 1/2 , s.45; Z. Kosiek: Ignacy Fik, Gazeta Krakowska 1962 nr 35; J. Kucia: Tajne drukarnie krakowskie w okresie oktqpaoji hitlerowskiej. Zeszyty Prasoznawcze 1969 nr 4, s.53i P# Lewińska: Wspomnienia o Mieczy­ sławie Lewińskim. (V?) Opowiemy wam jak walczyli. .. ,s. 155-15 6 ;Taż: Jak organi­ zowaliśmy Polskę Ludową, [wj] 0 ludziach i sprawie..., s.20-24, 444-445; A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR..., s.25» 154; M. Stępień: Ignacy Fik. jw^ Opowiemy wam jede walczyli..., s.121-122; T. Wroński: Kronika...,s.438, poz. 9 3 .

112. RACŁAWICE

Podtytuł: ORGAN CHŁOPSKIEJ ORGANIZACJI WOLNOŚCIOWEJ Wydawca: Chłopska Organizacja Wolnościowa Racławice. Częstotliwość: dwutygodnik. Numer pierwszy ukazał się 1 lutego 1944 rolcu. Techni­ ka: drukowane: format 15 x 21 cm, powielane: format 2 0 ,5 х 30 om. Pismo programowe, którego powstanie wyjaśniła sama redakcja: "Narastające z dnia na dzień zadania wobec terenu, zbliżająca się chwila rozstrzygnię­ cia toczącej się wojny i oojraz trudniejsze warunki współpracy z Centralą, zmuszają do uruchomienia własnego organu /nr 1/. Pismo miało charakter programowy, ograniczająo przegląd wydarzeń politycznych i wojennych do mi­ nimum, albo też drukując je w postaci wkładki zatytułowanej Wiadomości Ra­ diowe. W rozbudowanym dziale publicystyki programowej przedstawiono pro­ blemy przyszłego demokratycznego ustroju, konoepoje rozwoju wsi - zgodnie z deklaracją ideowo-programową Racławic. Poruszano też problematykę spo­ łeczno-kulturalną /пр. Książka a wieś - nr 4/, zagadnienia wychowawcze młodzieży /Racławice a młodzież/- nr 4/. Zachowane egzemplarze: AMK - 19 4 4 : 1 ; AMSW — 1944: 1-3»^5; CA КС PZPR - 1944: 1, 5 dodatek do nr 1. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.18 8, poz'. 731? J« Jarowi ecki : Prasa podziemna w Krakowie..., s. 16 6 ; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.37; T. Wroński ; Kronika...,вЛз8, poz. 94; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji. . ,, s. 59.

113. REDUTA

Podtytuł: TYGODNIK x Wydawca: AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się w latach 1943- 19^4. Technika: powielane, format 21 z 30 om. Pismo inf ormaoyjno-programowe krakowski ego BIP-u przeznaczone dla terenu rzeszowszozyzny /Krosno, Jasło/. Wiadomo jednak, że na tym terenie ukazy­ wały się pisma pod tym samym tytułem: w 1941 w Miejscu Piastowem W. Łęcki i Z. Lewicki zaczęli wydawać Redutę; 1942 w Krośnie pod redakcją Stanisła­ wa Gieruokiego ukazywała się Reduta, która podawała U l rok wydania. Nie udało się ustalić, czy chodzi tu o to samo pismo. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 1 , 2 , 4, 5 , 7, 8, 1 1 , 13; AMSV - 1 9 4 3 : 4 3 , 44, 46, 47; 1944: 1-7, 10, 12, 14; BJ - 1 9 4 3 : 3, 9, 10, 12. L i teraiura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 9 2 , poz.?49; J. Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krąkowie w latach o- kupacji hitlerowskiej...,s.107-108; Z. Sokół: Rzeszowskie czasopisma kon­ spiracyjne okresu okupacji hitlerowskiej 1939-1944. Zeszyty Humanistyczne RTPN, z. 5; Historia Kultury i Oświaty. Rzeszów 1975» s.1l4, 121; T. Wroń­ ski: Kronika...,s.4 3 8 , poz. 95; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji., s. 59.

114. RZECZPOSPOLITA

Wydawca: Komenda Obrońców Polski. Częstotliwość: dziennik. Ukazywa­ ło się w 1941 roku. Technika: powielane, format 20,5 x 29,5 cm. Pismo informacyjne zawierające bogaty serwis prasowy dotyczący wydarzeń wojennych, sytuacji politycznej, wiadomości o terrorystycznych poczyna­ niach okupanta. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: 102, 113 - 1 1 5 , 117-1 2 2 ,124-1 3 2 ,134-1 3 7 ,1 4 8 ,1 5 1 ,1 5 3 ,1 6 2 ; 7J - 1941: 124-127. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s. 1 9 7 , poz. 767; J. Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach o- kupacji hitlerowskiej...,s.246; T. Wroński: Kronika.,s.43 8 ,poz.9 6 ; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji...,s.59. 115. RZECZPOSPOLITA POLSKA |

Wydawca: Delegatura Rządu. Częstotliwość: dwutygodnik. Ukazywało się od 15 marca 1941 roku do lipca 1944 /80 numerów/, podczas pow­ stania warszawskiego - dziennik - po powstaniu nieregularnie (bruko­ wane w Krakowie. Technika: drukowane. Centralny organ prasowy Delegatury Rządu, którego kolejnymi redaktorami byli-: Stanisław Kauzik/Dołęga/ i Franciszek Głowiński. W skład zespołu re­ dakcyjnego Wchodzili: Tadeusz Kolski, Vitold Żarski, Stefan Krzywaszew- ski, Marian Grzegorczyk, Leon Brzeski, Jan Moszyński, Do upadku powstania pismo wychodziło w Warszawie, po powstaniu warszawskim - w Krakowie. Pis­ mo osiągało nakład 7*5 tys. egzemplarzy. V Krakowie pismo drukowane było w drukarni Akropol na Grzegórzkach, w której to drukarni dyrektorem był Antoni Nowakowski. Współudział w redagowaniu miał Kazimierz Kożniewski.W Krakowie ukazały się nr 79» 80, 81, 62. Zachowane egzemplarz e:/drukowane w Krakowie/: AAN - 1944: 79 /151/i AMK - 1944: 79-82; BJ - 1944: 79, 81. CA КС PZPR - 1944: 79, 81/153/; IH PAN-1944: 79, 81. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.1 9 8 , poz.771; J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.164; Tente: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,a.34; К. Koźniewski: Zamknięte koła. V podziemnym świeoie. Warszawa 1 9 6 7 , s.206-207; A. Nowakowski: Druk prasy podziemnej w Krakowie. Wiadomości Grafiozne.1962 nr 8, s.8; T. Wroński: Kronika...,а.4з8, poz. 97; T4hte: Prasa krakowska w okresie okupacji..., s.* 59-60.

116. SŁOWO POLSKIE

Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: dziennik/oo dru­ gi dzień/. Technika: powielane w 1941 roku /lipiec-sierpień/, for­ mat 22 X 34; 21 X 2 9 ,5 cm. 4Pismo miało charakter informacyjny. Prawdopodobnie było kontynuacją Dzien­ nika Polskiego. Powielane o objętości 2-4 stron. Układ treści, łamanie tekstu podobne do Dziennika... Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr / 2 6 VIII/; BJ - 1941: 253/21 VII/, b.nr /23 VII,25 VII,27 VII,29 VII, 31 VII,2 VIII, 4 VIII,б VIII,8 VIII, 10 VIII, 12 VIII,14 VIII, 1б VIII,20 VIH, 22 VIII,24 VIII,26 VIII/j CA КС PZPR - 1941:253, b.nr /27 VU,29 VII, 31 VU,2 VIII,4 VIII,6 VIII, 10 VIII, 12 VIII, 1 б VIII, 18 VIII,20 VIH,22 VHI,24 VHI,26 VIII/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 3.206, poz.797; Wykaz konspiracyjnej prasy..., H. Lerska: Zaczątek biblio­ grafii Polski podziemnej...,s.129; J. Jarowieoki: Konspiraoyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s.212; Tenże : [recenzja:] T. Wroński : Kronika.».,s.489; T. Wroński: Kronika...,s.438, poz. 98.

117. SŁUŻBA INFORMACYJNA

Wydawca: AK. Częstotliwość : dziennik. Ukazywało się 2-3 razy w ty­ godniu od września 1944 roku. Technika: powielane,format; 21x29,5 om.. Pismo informacyjne, pełne danych o sytuacji w Krakowie! z ostatnich miesięoyr pobytu Niemców w Krakowie, o ewakuacji urzędów, fortyfikowaniu miasta. Po­ nadto stała polemika z ■pismakami z Gońoa". Pismo ze stałą ozdobną winietą, tytułową, łamane w dwu kolumnęch, pisane dwustronnie /2-4 strony/. Zachowane egzemplarze: AMK - 1944: 14,15,17-19, b.nr /29 X/, dod. do nr 15; BJ - 1944: 25; CA КС PZPR - 1944: 16, 20. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.206, poz. 799; H. Lerska: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstań­ cze. .., J. Jarowi eoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s.1 0 9 .

118. SŁUŻBA KOBIET

Wydawca: AK - Pe-Źet /Pismo Pomocy Żołnierzom/» Częstotliwość :mie­ sięcznik. Pierwszy numer nosi datę 1 VI 1943» Ukazywało się do ozer#- woa 1944 roku. Technika: druk, format 15 x 20,5;10 x 15, 16x11,5om. Pismo o charakterze specjalistycznym, przeznaczone dla kobiet /Pe-Żet/. ■Wypuszczamy w świat pierwszy numer pisma Służba Kobiet, mającego na oelu zorientowanie szerokiego ogółu kobiet o zadaniach i możliwościach 'pracy dziś i w okresie walki otwartej - czytamy w słowie Od redakcji, zamiesz­ czonym w pierwszym numerze. Pismo dobrze redagowane, fachowo łamane, licz­ ne kolorowe tytuły i śródtytuły; szczególnie interesująco robiono numery świąteczne. Celem pisma było przygotowanie kobiet do Wojskowej Służby Po­ mocniczej. Nakład pisma wynosił 1000 egzemplarzy. Zachowane egzemplarze: А Ж - 19^3i b 6i 1944i 7/8-10; AMSV - 194-3: 1-6; 1944: 7/8, 9} BJ - 1943: 1-3/4, 6; 1944: 7/8 , 9, 11i BN .- 1943: 3/4; 1944: 7/8, 10; CA KG PZPR - 1943$ 2, 3/4, 6; 1944: 7/8, 9$ инк - - 1943: i; ZBoWiD-1944: 11/Bochnia/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., 8,206, poz. 801; J. Jarowiвоk±: Podziemna prasa w Krakowie...,e.1 6 6 . Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.3 6 ; H. Lereka: Druki Polski pod­ ziemnej..., T. Wroński: Kronika..., s.438, poz. 99; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji..., s.60.

119. STERNIK i Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne. Pis­ mo ukazywało się w 1941 roku. Technika: maszynopis. Pismo informacyjne wydawane przez bliżej nie określoną grtipę konspiracyj­ ną. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatura:!. Dobroezyckl: Zaginiona prasa konspiracyjna 1939- 1945»••>s. 1 9 3 # J# Jarowieokl: Konspiracyjna prasa w Krakowie w lataoh oku­ pacji hitlerowskiej..., a. 253 ; T, Wroński: Kronika..., s. 43 8 , poz. 100.

120. STRAŻ

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne. Pis­ mo ukazywało się w roku 1940. Technika: powielane,format 21 x 34 om. Pismo wydawane przez bliżej nie określoną grupę, informacyjne, z rozbudo­ wanym działem publicystyki /пр. Rozważania na dzień 3 maja/. Informacje związane z wydarzeniami w Krakowie /np. zniszczenie pomnika Tadeusza Koś­ ciuszki/, liozne ataki na ludzi współpracujących z Niemoami, na zwolenni­ ków "Goralenvolk” /Krzeptowski, Szatkowski/. W piśmie drukowano wiersze /np. wiersze Kmity/. Zachowane egzemplarze: BJ - 1940: 5 j zbiory prywatne. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., a.211, poz. 8 1 8 ; J. Jarowieokit Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej...,s.253j J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna 1939-Î945#.•»8.45; T. Wroński: Kronika...,e.438, poz.101; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupaoji...,e.60.

121. SURMA

Wydawca : Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość : tygodnik. Ukazywało się w 1940 roku. Technika: powielane, format 20,5 x 33,5 om. Pismo informaoyJno-programowe, kontynuacja Pobudki; zaozęlo ukazywać się w maju 1940 roku. Pomyślane jako tygodnik, ukazywało się nieregularnie. Redaktorem pisma był Stanisław Trojanowski, b. asystent UJ. Techniczną stroną pisma nadal zajmowali się byli harcerze, uozeetnioząoy w wydawaniu Pobudki. Tygodnik powielany był w różnych miejsoaoh, m.in. w mieszkaniu Leopolda Moliokiego przy ulioy Kościuszki 37.^Maszyna pochodziła od 0 0 .Ka­ pucynów. W materiały /papier, matryce/ zaopatrywali się. w dawnym sklepie Bratniaka przy ulioy Jabłonowskich /obecnie Żiaji/. Redaktor pisma zos­ tał aresztowany przez gestapo, zginął w Oświęcimiu w 1942 roku. Zaohowa- ne egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /10 V- 3 0 V, 1 VI- 1 VIII/, 10 VIII, 17 VIH, 24 VIII, 31 VIII, 10 IX, 13 X, 27 X, 9 XI; BJ - 1940: b.nr /10 V-15 V, 15 V-25 V /,21 V,28 VI,18 VII,31 VIII, 13 X. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., S.212, poz.*620; J. Jarowieoki : Prasa podziemna w Krakowie,.., s. 162 ; ' Tenże : Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31 ; J. Kucia: Tajne drukarnie krakow­ skie. ..,s.52-53» Tenże : Krakowska prasa konspiracyjna...,s,50; Tenże :Zbiór tajnej prasy okupacyjnej..., Cz. MarchaJ: Pamiętnik z okresu od sierpnia 1939 roku do 14 maja 1940. Maszynopis, MHK, sygn, 68/IV/R 4; J. Mitkowski: Relacja i notatki prasowe dotyoząoe śmierci Władysława Mitkowskiego.Maszy­ nopis , MHK, sygn.R-VT/335; T. Wroński jj Kronika..., s.438, poz. 102; Tenże : Prasa krakowska z okresu okupaoji...,s.60.

122. ŚWIT

Wydawca i. AK. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się w latach 1943- 1 9 4 4 . Teohnika: powielane,format 15 x 21,5 om. Pismo informacyjno-programowe, którego żywot mógł być dłuższy niż dwa la­ ta, na oo wskazywałaby numeracja roczników TV-V, Na 12 stronach mieściły się informacje o wydarzeniach na frontach i walkach oddziałów podziemnych,1 terrorze okupanta, materiały oficjalne władz podziemnych, komunikaty i za­ rządzenia, krótkie komentarze, Pismo posiadało ozdobną winietę tytułową. Zachowane egzemplarze: Bj - 1944: 10/49/, 11/43/. Literatura: J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.16 1; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31 ; T. Wroński : Kronika..,s.438, poz. 104; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.60.

123. SZTURMOWIEC

Wydawca:Szare Szeregi. Częstotliwość: nieregularne. Pismo ukazywało się w latach 1944-1945. Technika: powielane. Pismo specjalistyczne, harcerskie, wydawane przez bliżej nie określony ze­ spół. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatura: R. Mazur: Konspiracyjna prasa harcerska w latach 1939 -1945, jej rola i funkcja wychowawcza. Kraków 1971• Maszynopis pracy magi­ sterskiej, wykonanej pod kierunkiem J. Jarowieokiego w Instytucie Filolo­ gii Polskiej WSP w Krakowie; J. Kucia: Dyskusja o krakowskiej prasie kon­ spiracyjnej 1939-1945» Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1 e .52 ; T. Wroński:Pra- sa krakowska z okresu okupacji. • • •, s-.6 1 .

124. SZUBIENICA ■

Wydawca: Antoni Pius Krzyżanowski. Częstotliwość : nieregularne. U- kazywalo się w roku 1940. Technika: jpowielane. Pismo satyryczne o charakterze raczej wewnętrznym, wydawane w niewielkiej ilości egzemplarzy przez grupę akademików zwaną Narodowym Klubem Wi­ sielców /najprawdopodobniej byli to członkowie Sodalioji Mariańskiej Aka­ demików/. Jeden z numerów tego pisma z marca 1940 roku /nr 8/ nosił tytuł zapożyczony od osiemnastowiecznej książki Benedykta Chmielowskiego "Nowe Ateny albo akademia wszelkiej soyenoji pełna, na różne tytuły jak na olae - ses podzielona, mądrym dla memoryału, idiotom dla nauki, politykom dla pra­ ktyki, melanoholikom dla rozrywki erygowana..." V winiecie pisma znajdowa­ ło się sparodiowane (godło III Rzeszy: sowa ze swastyką z napisem:Ohne Frei­ heit i und л ohne Brot". Wewnątrz tpisma hasła typu: "śmiej się wesoło,na Niem­ ców gwiżdż, lecz gdy przeczytasz — egzemplarz zniszcz"'. Ęgzemplarze pisma nie zachowały się. Li t era tura: L. Dobro szyoki : Zaginiona prasa konspiracyjna z lat 1939-1945»s»192; A. Ryszkitrwioz: Polskie podzienme wydawnictwa satyry­ czne /Wstęp do:_7 Grzegorz Załęski: Satyra w konspiracji 1939-1944. Warezk- wa 1958, s.1 5 # A. Ryszkiewioz, W, Chojnacki: Materiały do bibliografii pol­ skich konspiracyjnych druków zwartych. Maszynopis, IH PAN; W. Chojnacki: Bibliografia zwartyoh druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitle­ rowską w latach 1939-1945» Warszawa 1970, s.143-154; J. Jarowieoki: Kra­ kowskie pismo satyryczne Na ucho...,s.75? Tenże: Prasa konspiracyjna w Kra­ kowie..., s .41-42; S. SierotwdLński : Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską...,s.12; T. Wroński: Kronika:...,вЛз8, poz.103; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..,, s,60.

125. Т А Р (TYGODNIOWA AGENCJA PRASOWA)

Wydawca: Stronnictwo Demokratyczne. Częstotliwość: tygodnik. Ukazy­ wał się w 1943 roku. Technika: powie lerne. Pismo miało charakter agencyjny i wydawane było przez grupę ideowo zbliżo­ ną do SD, współdziałającą również z BIP-em /АК/. Pismo redagoweme było w mieszkaniu Tadeusza Sroki /Wałek/ przy ulioy Starowiślnej 8. Redagowaniem zajmowali się m.in. Bolesław Surówka, Antoni Bieżanowski - z zawodu nauczy­ ciel oraz dziennikarz i publicysta - Stanisław Ziemba. Powieleme było przy ulioy Berka Joselewioza. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatur a:B,Surówka;Starowiślna. 8 ; Dziennik Zachodni .1945 nr 311# s.8 ; S. Ziemba: Gazety i gazetki. Dziennik Zachodni 1945» nr 311» a.3$ Tenże: Czasy przełomu. Kraków 1975» s.56-80; J. Jarowiecki: Prasa podziem­ na w Krakowie...,s.1 5 6 ; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.23»

126. TRWAMY I PRZETRWAMY

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne. Pis­ mo ukazywało się od lipca 1940 roku do pierwszej połowy 1941. Tech­ nika : powi elane. Pismo informacyjne, zamieszczało wiadomości z nasłuchu radiowego oraz niewielkie artykuły o różnej treści politycznej. Inspiratorem pisma był mecenas Stefan Tarnowski, który do współpracy zachęcił swych kolegów: Jó­ zefa Piszczka i Jego brata Wilhelma. Stroną techniczną oraz kolportażem zajął się Jan Chałupa /ÿ zawodu ślusarz-mechanik/. Nasłuch radiowy prowa­ dził S. Tarnawski i J. Piszczek. Pismo finansował dr Julian Witll. Nakład pisma wynosił 200 egz. Całość prac technicznych wykonywana była w domu ro- dzioów Józefa Piszczka w Prokocimiu,przy ulicy Legionów 15. Z początkiem roku 1941 zmieniono tytuł na Vavel. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Lite r.a tura: J. Chałupa: Relacja. OK BZH w Krakowie; S. Tarnawski: Relacja. OK BZH w Krakowie; Korespondencja J. Chałupy /23 V 1975/ i S.Tar­ nawskiego /17 IV 1975/ do JJ. Zbiory JJ; J.Jarowiecki: Konspiracyjna pra­ sa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej ..•,s.252.

127. TRYBUNA LUDOWA

Podtytuł: ORGAN POLŚKIBJ PARTU ROBOTNICZEJ, ORGAN OBVODOVY POLSKIEJ PAR­ T II ROBOTNICZEJ Wydawca: Komitet Obvodowy PPR w Krakowie. Częstotliwość : dwutygod­ nik. Ukazywało się od sierpnia 1942 roku do kwietnia 19^3* Techni­ ka: powielane, format 22 x 35 cm. Pismo początkowo było dwutygodnikiem, następnie ukazywało się nieregular­ nie. Do października 1942 roku pismo redagowane było przez Ignacego Fika /Wróblewski/ przy współpracy Mieczysława Lewińskiego /Pisarz/, Andrzeja Burdy /Mecenas/. V gronie współpracowników znajdowała się Helena Moskwian- ka-Fikova i Pelagia Lewińska. Materiałów z nasłuchu radiowego oraz infor­ macje o działalności GL dostarczał Julian Topolnicki /Komar/. Techniką zaj­ mował sd 7. Tadeusz Hanuszek /Student/. Po aresztowaniu Pików i Lewińskich przez gestapo redakcją zajął się Andrzej Burda. Współpracowali z nim: Ju­ lian Topolnicki, Tadeusz Hanuszek i jego Zona Helena /Czarna Helka/, Fran­ ciszek MalinowsKi /Zagóra/, fłelena Skórówna /Pająkowa/, Antoni Gołda /Ja­ siek/, Józef Konik /w jego zagrodzie powielano pismo/. Ostatni numer pis­ ma ukazał się w kwietniu 1943 roku /nr 16 z dnia 1 IV/, Pismo przestało się ukazywać na skutek rozbicia przez gestapo Krakowskiej organizacji PPR. Nakład pisma wynosił od 300 egzemplarzy w sierpniu 1942 roku do 4 tysięcy egzemplarzy w kwietniu 1943 roku. Zachowane egzemplarze: AKV PZPR Kraków- 1942: 10; 1 9 4 3 : 11, 12; AKW PZPR Rzeszów-1942: 10: 1 9 4 3 : 11, 13, 1ó; CA КС PZPR - 1942 : b.nr /X, 23 XI/, 10; 1 9 4 3 : 11, 1 3 , 1 6 ; BJ 1 9 4 3 : 16; IH PAN- 1942: n.nr /V, 10; 1943 i 1 6 ; MPRR - 1942: 1 0 . 128 Literatur ai Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.220, poz. 862; A. Burda: Lata walki i nadziei. Kraków 1970, e.401; Ten­ że: Gdzieżeśoie dawni przyjaciele. Glos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2, 8.30; J. Jarowiecki: Prasa podziemna IV krakowskiego obwodu PPR...,s.157; Tenże: Podziemna prasa w Krakowie..., s.164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie. .., s.34; J. Kuoia: Krakowski ośrodek konspiracyjneJj działalności wydawniczej..., e.105; Technika, wywiad redaktora M. Rudnika ej T. Hanusz- kiem. Głos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2 s.32; A. Przygoński:Prasa kozw spiraoyjna PPR ..., s.69-70, 1 6 3 ; T. Wroński: Kronika..., s.438, poz. 105; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji...,s.60.

128. TRYBUNA LUDOWA t

Wydawoal PPR.-Częstotliwość: niereguletrne. Technika: powielane,for­ mat 21 X 2 9 |5 cm. Pismo miało charakter informacyjny. Ukazały się dwa numery wczesną Jesio­ nią 1944 roku. Redaktoranti b yli: Andrzej Burda i Władysław Bochenek. Pis­ mo powielano w Wieliczce. Egzemplarze pisma nie zachowały się.

Literatura: A. Burda: Gdzieżeśoie dawni przyjaciele..., s.30;Ten­ że: Tak zaczynaliśmy, [w (] 0 ludziach i sprawie.... ,s. 1 8 ; W. Bochenek Napom­ nienia. AKW PZPR Kraków; J. Jarowiecki: Prasa podziemna IV krakowskiego Obwodu PPR...,s.158; Tenże: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupa­ cji hitlerowskiej..., s .143; A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR..., s. 70, 163-164; T. Wroński: Kronika...,s.438, poz.106.

129. TRYBUNA LUDU

Podtytuł: ORGAN POLSKIEJ PARTII ROBOTNICZEJ Wydawca: Komitet Obwodowy PPR /kontynuacja Trybuny Ludowej/. Częs­ totliwość: dwutygodnik. Ukazywało się od lipoa-sierpnia 1943 do 15 grudnia 1943 roku. Technika: powielane, format różny: 3U x 20,5? 31 X 21; 2 9 ,5 X 21 om. Pismo miało charakter programowy, zamieszczało liczne artykuły, informacje o walkach partyzanckich, wiadomości o walkach na frontach, o wydarzeniach w kraju i na świeoie. Drukowało wiersze i pieśni partyzanckie /np. Emila Dziedzica/. Redagował Je Stanisław Ziaja /Wiktor/ przy współpracy Emila Dziedzica /E m il/, Anastazego Kowalczyka /N astek/, Heleny Skórównej-Pająko- wej /Baśka/. Ta ostatnia kierowała techniką i zajmowała się kolportażem. Trybuna Ludu powielane była w różnych mieszkaniach: Władysława Budzyńskie­ go przy ulicy Długiej 7» Marcina Waligórskiego przy Al. Słowackiego 102 /obecnie nr 50/, u Franciszka Godynia przy ulicy Batorego 5, w mieszkaniu Stefana Maoiejaeza przy ulicy Wolności 30, a takie w mieszkaniach Stanisła­ wa i Władysława Walczaków przy ulicy Dwernickiego 4. Kolportażem zajmowali się, poza„Baśką“ Stanisława Wilk, Józef Fąfara, Kazimierz Pustelnik.Pis­ mo przestało wychodzić na skutek aresztowań w krakowskiej Organizacji PPR, część redaktorów i współpracowników zginęła. Zachowane egzemplarze* AKW PZPR Rzeszów- 1943: 7J BJ - 1943? 7; CA KG PZPR - 1943* 3-10; IH PAN - 1943:10. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej,.., s.220, poz. 8 6 5 ; A. Burda* Gdzieżeśoie dawni przyjaciele... s.28; Tenże* Tak zaczynaliśmy. [ v ij 0 ludziach i sprawie...,s.1 8 ; M. Dobrowolski* Stanis­ ław Ziaja. [W*] Opowiem wam, jak walozÿlij. . . , s.96; T. Hanuszek: Głos w dysku­ sji. [VГ[ Powstanie i pierwszy okres działalności PPR. Zeszyty Naukowe UJ. Prace Historyczne, z. 10. Kraków 1 9 6 3 , 8.26; Wywiad z T. Hanuszkiem..., s.3 2 ; J. Jarowieoki: Prasa podziemna IV krakowskiego obwodu PPR,.., a.157- 1 5 8 ; Prasa podziemna w latach 1939-1945#•#,«.94, 95» 99-ЮО; Tenże* Prasa podziemna w Krakowie..., s.l64; Tenże* Prasa konspiracyjna w Krakowie..., э.34; J. Labuz: Słowo Stanisława Ziaji. Życie Lijteraokie 1964 nr 64;Cz.Ma- dajozyk: Powstanie i pierwszy okres działalności PPR..., s.26; A. Olcha* Emil Dziedzic. QffjOpowiem wam, Jak walozyli...,s.199» H. Pająkowa* Zosta­ łam Baśką, op.cit.,s.222-225^ Stle nogram relacji H, Pająkowej. CA КС PZPR, sygn.R-iłf; A. Przygoński: Ргдва konspiracyjna PPR..., s.70, 164; Z. Zeman- kowa; Józef Nowina, ^wj] Opowiemy wam, jede walozyli...,s.219; T. Wroński* Kronika...,s.4 3 8 , poz. 108.

130. TYGODNIK POLSKI

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość; tygodnik. Ukazywa­ ło się w 1940 roku. Technika* powielane, format 20,5 x 33,5 cm. Pismo informacyjne, zamieszczające na 2-4 stronach wiadomości в nasłuchu radiowego o wydarzeniach na frontach, sytuacji politycznej w świecie i w kraju, a także krótkie notatki podnoszące na duchu czytelników. Redaktor pisma ukrywał się pod pseudonimem Jan Korwioz. Zachowane egzemplarze* АПК - 1940; b.nr /10 III, 17 III, ЗО III/. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.2 2 5 , poz. 887; J# Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s.1ó2;Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.3 2 ; Tenże: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej..., s.253; T. Wroński : Kroni­ ka. .., 8 .4 3 8 , poz. 108.

131. TYGODNIK POLSKI

Podtytuł: ORGAN DEMOKRATYCZNY, ORGAN STRONNICTWA POLSKIEJ DEMOKRACJI /od numeru 33 z listopada 1943 roku/. Wydawca: Organ Demokratyczny. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywałoś się od marca 1943 roku do lipoa 1944. Technika: początkowo powiela­ ne , następnie druk, format 31 z 21 om. Pismo stanowiło kontynuację Jutra Polski, miało podobny charakter i struk­ turę informacji. Drukowane początkowo w drukarni SD na Woli Juatowskiej w domu L. Korbutowej, a następnie w księgarni S. Kamiński ego przy ulioy Kar­ melickiej 29 przez ten sam zespół techniczny, 00 pozostałe pisma SD. Zos­ tała zachowana ciągłość numeracji, np. numer pierwszy ma podwójjną numera­ cję: 1/1,3/. Zachowane egzemplarze: AAN - 1 9 4 3 : 1/13/, 2, 5, 9, 10, 16/28/; 1944: 58; AMK - 1943: 1/13/, 3, 5-18, 20-23, 27-29, 31, 31-35, 38, 42; 1944: 4 3 - 5 9 , 62-64, 74; AMsw - 1 9 4 3 : 3/ 15/; 1944: 4 3 , 46, 5 1 , 5 2 , 54, 56-59, 61-64;

BJ - 1 9 4 3 : 1/ 1З/- 2 3 , 27-31, 33-35, 37, 38, 42; 1944: 44-47, 49-59, 61-64, 6 9 , 74; BN - 1 9 4 3 : 4, 8, 14-16, 3 0 ; 1944: 43, 45, 54, 56, 6 1 ; BOT - 1943: I / 13/-I 8 , 20-23, 27 - 3 1 , 33-35, 38, 42; ' 1944: 44-47; CA КС PZPR- 1 9 4 3 : 3,8/20/,9,13,21,30,31; 1944: 43,4 6,5 1 ,52 ,56 ,5 8,5 9,6 2 -6 4 ,74 ; KHRL - 1944: 43; MHK - 1 9 4 3 : 13, 16, 20; 1944: 64. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjne j . .., S.225, poz.889; M. Arozyński: Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie. Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1 s . 64-65} J.Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s . 1б2; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie.••,8.31} J.Kucia: Tajne drukarnie krakowskie w okresie okupacji hitlerowskiej. Zeszyty Pra- soznawoze 1969 nr 4 в.55$ К. Tataroid.cz: Biblioteka Jagiellońska za okupa­ cji. Wspomnienia bibliotekarki. ]Vï] Ne oedat Aoademia. Kraków 1975, в.442 -471 ; J.Jakubiec: Na. drodze stromej i śliskiej.III. Cztery lata Delegatury Okręgu Krakowskiego /1941-1945/. Kraków 1946.Maszynopis BJ,sygn.P. Przyb. 123/64; T. Wroński: Kronika...,s.438, poz.109; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., s.5 8 .

132. -WALCZĄCY KRAJ WOLNEGO DUCHA |

Wydawca: Polska Organizacja Samoobrony Terytorialnej świt. Często­ tliwość: nieregularne. Wydawane od października 1939 roku do 1944. Technika: odbitki fotograficzne, format 6x9, 10 x l4 om. Pismo Jednostronioowe zaczęło ukazywać się z inicjatywy Włodzimierza Sa- wy-Bory sławski ego, szefa prasowego i z-cy komendanta świtu /Bolko, Grom/, stając się stałym, aczkolwiek nieregularnie ukazującym się wydawnictwem POST świt. Posiadało stałą winietę tytułową, ze zmieniającym się okresa­ mi układem graficznym. Zawierało przede wszystkim utwory wierszowane, pa­ triotyczne, wzywające do walki, sporadycznie informacje rocznicowe, ape­ le, odezwy, czasem rysunki. Początkowo wydawane w inspektoracie Krosno, następnie w Krakowie, kolportowane w Polsce Południowej. V Krakowie fo­ tokopie wykonywano w laboratorium fotograficznym Pawła Bieloa przy ulicy Zielonej, w konspiracyjnym lokalu sztabu POST świt przy ulioy Warszaw­ skiej 10, w Zakładzie es. Szarytek, na Dębnikach przy ulioy Szwedzkiej 12 oraz w lokalu przy ulioy Kazimierza Wielkiego. Łącznie ukazało się 116 numerów, każdy w nakładzie do 200 egzemplarzy. Zachowane egzemplarze w zbiorach prywatnych. Literatura: J. Jąphimowioz: 0 prasie konspiracyjnej Polskiej Or­ ganizacji Samoobrony Terytorialnej świt 1939-1944 na Podkarpaciu. BJ,ma­ szynopis, sygn. Przyb. 88/7 7 ; J. Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krako­ wie w latach okupacji hitlerowskiej... -x

133. WALCZYMY O PRAWDĘ I POLSKĘ |

Podtytuł: TYGODNIK. Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywa­ ło się w sierpniu 1940 roku. Technika:/druk, format 1 8 ,3 x 25,7 om. Pismo informacyjne, Jedno z najwcześniejszych, drukowane w Krakowie przez bliżej nie określoną grupę konspiracyjną. Zamieszczało wiadomości polity­ czne, informacje o wydarzeniach na frontach i o sytuacji w okupowanym kra­ ju. ' . Zachowane egzemplarze* CA ЕС PZPR - 1940: 1-6, 7-8; MPRR - 1940; 5. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,, s.2 3 1 , poz. 9 1 6 ; J. Jarowieoki: Konspiracyjna prasa v Krakowie w latach oe- kupacji hitlerowskiej...,s.253» J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna. 8.51; T, Wroński; Kronika..., s.439, poz. 111; Tenże: Prasa krakowska w okresie okupacji,.., s.6 0 .

134. WALKA

Wydawca; Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość ; tygodnik. Ukazywałoo się w latach 1941-1942. Technika; powielane, format 21 x 29»5 onu. Pismo programowe Kierownictwa Okręgu, stanowiące rodzaj lokalnego dodatiku do centralnego organu pod tym samym tytułem. W piśmie publikowano mater:'t±Ä- ły polityczne wyrażające poglądy SN na sprawy sojuszu z aliantami, graniioq, atakujące koncepcje lewioy społecznej. Były tu także informa©je o wydarzee- niach politycznych i na frontach. , Zachowane egzemplarze* AMSW - 1942; 14, 16-18; BJ - 1942; 1-4 , 8,14; b.nr /2 0 'III, 16 XI, 30 XII/; CA КС PZPR - 1941; b.nr /24 XII/,46-48; 1942; 1 /20 X i 27 X/,3, 1 6 , 14-18; IH PAN-1942; 2, 3, 5-9, 12, 13. Literatura* Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjne ji-., s.2 3 3 , poz. 9 1 8 ; J. Jarowieoki; Prasa podziemna w Krakowie..., e.162; TEem- że; Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a.31 ; T. Wrjoński ; Kronika... ,s.4-gg5^ poz. 112; Tenże; /przy współudziale J. Jarowieokiego/: Prasa krakowska ж okresu okupacji..., s.6 0 .

135. W SZEREGU

Podtytuł: WIADOMOŚCI AK /od nr 9/.| Wydawca: AK. Częstotliwość : tygodnik. Ukazywało się nieregularnie od listopada 1944 roku. Technika: powielane, format 21 x 30 om. Pismo o charakterze informaoyjno-programowym; poza informao jami o wydarze­ niach politycznych i na frontach publikowano na jego łamach artykuły oko­ licznościowe , urzędowe komunikaty, wiersze. Objętość 2-4 strony. Pismo za­ opatrzone było ozdobną winietą: rozwinięty sztandar z orłem u szczytu,któ­ rego podstawę stanowił napis AK. Sztandar umieszczony na tle mapy, któ­ rej granice zachodnie Polski sięgają po Odrę; na jej tle grupa żołnierzy zmierzająca ku tej granicy. 0 tym, że pismo ukazywało się w Krakowie.wska­ zuje analiza treści zachowanych egzemplarzy. Zachowane egzemplarze: BJ - 19^4: 3 /29 XI/, 9 /31 XII/. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.2 3 1 , poz.915} J.Jarowieoki:Prasa podziemna w Krakowie...,s.161;Prasa kon­ spiracyjna w Krakowie. .. ,s. 31 ?T. Wroński: Kronika...,s.439,poz.110; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoJi..., s.60.

136. WATRA

Podtytuł: PISMO MŁODZIEŻY POLSKIEJ Wydawca: grupa związan^ z Sz. Sz. oraz SPD. Częstotliwość: miesięcz­ nik, dwutygodnik, tygodnik. Pismo ukazywało się od czerwca 1943roku do 22 kwietnia 1944. Technika : powielane, format 21x29,5 om. Pismo powstało w grupie młodzieży związanej z Szarymi Szeregami i AK,a fi­ nansowane było przez Stronnictwo Polskich Demokratów. Miało oharakter pis­ ma społeczno-kulturalnego. Pierwsze trzy numery były miesięcznikami, nas­ tępnie przez kilka miesięcy pismo ukazywało się 00 dwa tygodnie, by od 4 marca 1944 roku stało się tygodnikiem. Redaktorami byli: Tadeusz Staioh /Andrzej Styrbny, Bartuś Gronikowski, B.G./ - odpowiadał za stronę progra­ mową pisma: Eugeniusz Kolanko /Bard/ - kierował działem poezji; Stanisław Szczerba /Linus/ - odpowiadał za stronę techniczną /powielanie/. Autorem winiety nagłówkowej oraz licznych artykułów z zakresu historii sztuki i kultury był Janusz Benedyktowioz /Ludomir, Lir, L/. Z redakcją blisko współpracowali Zdzisław Wójcik /Cras/ i Adam Kania /Akant/ - zajmowali się publicystyką; Jerzy Szewczyk /Szarzyński, S-, JS/ - wzbogacał dział po­ ezji swymi utworami. Pismo przestało ukazywać się na skutek wewnętrznych sporów wśród stron­ nictw konspiracyjnych oraz z powodu aresztowania znacznej części zespołu redakcyjnego /Е, Kolanko, A. Kania, Z. Wójoik, S. Szczerba, J. Szewczyk/ w maju 1944 roku. Aresztowani zostali rozstrzelani 27 V w Krakowie, przy ulicy Botanicznej. Zachowane egzemplarze: AAN - 1944: 5/17/, 8 , 12/24/; AMK - 1943: 2; 1 9 4 4 : 4/ 16/ , 5 , 8-12/24/; BJ - 1 9 4 3 : 1-12; 1944: 1/13/-1О/22/; 12/24/; BUV - 1943: 7; 1 9 4 4 : 1/ 13/- 6 , 8-12/24/; CA КС PZPR - 1943? 3-5, 7, 8 , 12; 1944: 2/14/, 12/24/; IH PAN-1943: 1, 3, 7, 9-12; 1 9 4 4 : 3 , 5-10. Literatura: V. Bartoszewski: Konspiracyjne ozasopiśmienniotwo kulturalne w kraju w latach 1939-1945. Twórczość 1961 nr 10, s.8l-102;Cen~ tralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej... ,s.237, poz. 931; J. Bene- dyktowioz: Notait ki z działalności w Teatrze Studio 4l, pismo młodzieży polskiej Watra, tygodniku satyrycznym Na uoho. Maszynopis w zbiorach JJ; Korespondencja T. Staloha, S. Szozerby, E. Kolanki, J. Szewczyka - w zbio­ rach JJ.; J. Jarowieoki: Krakowskie pismo satyryczne Na uoho ##,#.97-100; Tenże: Uwagi o bibliografii prasy konspiracyjnej. Rocznik Historii Czaso­ piśmiennictwa Polskiego 1 9 6 5 , t.5, z.1; Tenże: Krakowskie pismo konspira­ cyjne z lat 1 9 4 3 -1 9 4 4 Watra, tamże, t. XXI, z.2, s.157-202; Tenże: Biogra­ fia poety i konspiratora..., s.15-36; Tenże: Działalność wydawnicza Sza­ rych Szeregów..., Tenże: Prasa podziemna w Krakowie....,s.164; Tenże: Pra­ sa konspiracyjna w Krakowie..., s.48-51; J. Kucia: Krakowska prasa konspi­ racyjna. ..,s.4?; S. Sierotwiński: Kronika życia kulturalnego w Polsce pod okupacją hitlerowską..., s.39# Tenże: Krakowskie podziemie literackie..., a.24-28; T. Wroński: Prasa krakowska z okjresu okupacji..., s.60.

137. WAWEL

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne. Pis­ mo ukazywało się w roku 1941. Technika: powielane. Pismo informacyjne, będące kontynuacją Trwamy i Przetrwamy, wydawane przez Stefana Tarnawskiego i Józefa Piszczka w pierwszej połowie 1941 roku. Stroną techniczną i kolportażem zajmował się Jem Chałupa. Prace technicz­ ne były wykonywane w domu rodziców Józefa Piszczka w Prokocimiu, Nasłuch radiowy prowadzili: S. Tarnawski i J. Piszczek. Egzemplarze pisma nie za­ chowały się . Literatura: J. Chałupa: Relacja. OK BZH w Krakowie; S. Tarnawski: Relacja. OK BZH w Krakowie; Tenże: List do JJ z dnia 17 kwietnia 1976 roku.

138. WEWNĘTRZNA SŁUŻBA INFORMACYJNA

Wydawca: bliżej nie określona grupa. Częstotliwość: tygodnik. Uka­ zywało się w 1940 roku. Technika: powielane, format 22 x 30 om. Pismo informacyjno—programowe. Zaohowemy egzemplarz na 9 stronach zawiera m.in. następujące artykuły: Trud nasz wszystek Ojczyźnie, Polska musi być narodowa, Równość ludzi w przyszłej Polsce, Polska powstała ku Odrze /fra­ gment z książki J. Kisielewskiego: Ziemia gromadzi prochy/. Analiza zawar­ tości pisma wskazuje na jego związki z endecją. Zach o w a n e egzemplarze: AMK - 1940: b.nr /październik 1940/. Literatura: J, Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w la­ tach okupacji hitlerowskiej...,.

139. WIADOMOŚCI KOBIECE

Yydawoa: SL-Rooh. Ludowy Związek Kobiet. Częstotliwość: miesięcz­ nik. Pierwszy numer ukazał się w grudniu 1943 roku - ostatni - w •styczniu 1945» Technika: powielane, format 3 0 ,7 x 22 om. Pismo było organem Kierownictwa Okręgowego (Ludowego Związku Kobiet, prze­ znaczonym dla ogniw powiatowych, a częściowo i gmizmyoh na terenie Mało­ polski, szczególnie w powiatach woj. krakowskiego /rozprowadzano w 27 po­ wiatach/. Początkowo pismo redagowane było przez Kierownictwo LZK w Krako­ wie , tzn. przez Katarzynę Balalowa/Rzepicha/, Kazimierę Gajoohówną /obecnie Witaszkową/, Barbarę Andrus iki ewi cz-Ma tu sową; później redakoja spoczęła wyłącznie w rękach B. Matusowej /Kwiatkowska/, która pisała na maszynie, powielała i dostarczała pismo do punktu kolportażu przy ulicy Kalwaryjs- kiej. Z chwilą powstania komórki miejskiej LZK w Krakowie Matusowa pisała matryce, resztę czynności spełniało koło miejskie /Zofia Leganówna, Zofia Wusatowska, Lucyna Ogarkowa, Zofia Szczepańska/. Wiadomości Kobiece redagowane były w mieszkaniu B. Matusowej na Dębnikach, p r z y ulicy Zagrody 2 2 . Tam też początkowo było powielane przy pomocy Fran­ ciszki Andrusikiewioz - matki Barbary. Późniejsze miejsce powielania praw­ dopodobnie w lokalu przy ulicy Józefińskiej, gdzie powielano inne pismo SL-Rocha pt. Myśl i Czyn. Do Wiadomości... pisały: Katarzyna Balaiowa /Rz, Rzep, Rzepicha/, Helena śoiborowska-Mierzwina /Sc/, Kazimiera Gajo- chówpa /Ga/, Maria Sendorek /Маг/, Barbara Matusowa /Kw, Kwiatkowska/, a także Jan Smoleń oraz Tadeusz Seweryn. Na łamach pisma drukowała swe wier­ sze Janina WÓJcicka-Banaohowa /М. Liścień/. Ogółem ukazało się 14 numerów od 4-l4 stronicowych. Nakład pisma dochodził do 150 egzemplarzy. Pismo miało oharakter społeczno-kulturalny. Tematyka różnorodna: zamiesz­ czano w nim liczne artykuły o charakterze programowym, które dotyczyły spraw, Jakimi aktualnie interesował się podziemny ruch ludowy oraz na te­ mat kształtu przyszłej niepodległej Polski, o przebudowanym ustroju spo­ łecznym /m.in. Jak zdobyć władzę i urzeczywistnić program - nr 8 , Dlacze­ go reforma rolna bez odszkodowania - nr 9» 0 Organizacji produkcji prze­ mysłowej w Polsce Ludowej - nr 10. Sporo miejsca zajmowały artykuły z za­ kresu oświaty i wychowania oraz dotyczące opieki nad dziecjkiem /np. War­ stwa chłopska a wychowanie - nr 1 3 , 0 chłopską politykę oświatową - nr 1 0 , Praca miernikiem wartości - nr 5i O demokratyczną szkołę powszechną-nr14/, Nie brakło też artykułów o tematyce historycznej. Prawie każdy numer za­ wierał wiersze znanych poetów oraz twórców okresu konspiracji. Były też "kąciki literackie". Strona tytułowa pisma posiadała zmieniającą się wi­ nietę: od najprostszej, w której tytuł wydrukowano spacjowanymi wersalika­ mi, do ozdobnych graficznych opracowań tytułu z różnymi elementami dekora­ cyjnymi. Pozostałe elementy opisu, to: rok wydania, miesiąc oraz kolejny numer. Zachowane egzemplarze: AMSV - 1944: 3-13$ 1945s 14$ BJ - 19^4: 2, 5, 6-13$ 1945$ 14$ AZHRL- 1944: 11-13$ 1945$ 14; CA КС PZPR - 1944: 2-3, 5-9. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s.240, poz. 944; J. Nowak: Indeks prasy konspiracyjnej..., s.576; J. Ja­ ro wie cki: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego..., s.2 8 6 ; Tenże: Idzie słowo po wsiach i miastach...,s.35-36; Tenże: Podziemna pra­ sa ludowa VI Okręgu Rocha..,s.44-46; Tenże: V latach okupacyjnej nocy..., s.214-215; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,s.162; B. Gołka: Prasa konspiracyjna Rocha...,s.196, -236-238; Tenże: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego...,s.268-269; B. Matusowa-Kwiatkowska: Na partyzancki poszły bój. Warszawa 1970, s.136, 286-293; Ta sama: Powstanie i działalność Ludowego Związku Kobiet, [wi] 70 lat ruchu ludowego. Warszawa 1967 s.554-566;Ta sa­ ma: Jak powstawały Wiadomości Kobiece, [w:] Twierdzą nam będzie każdy próg. s.70; T. Wroński: Kronika;..,s.439, poz. 115$ Tenże: Prasa krakowska z o- kresu okupacji...,s.6 0 .

140. WIADOMOŚCI

Wydawca: ZWZ-AK. Częstotliwość: dziennik. Ukazywało się oodrugi dzień od połowy 1940 roku do 18 stycznia 1945 /ostatni numer 385/. Technika: powielane, format 21 x 29 om. Pismo było głównym organem informacyjnym Kierownictwa Okręgu AK przezna­ czonym dla szerokiego kręgu odbiorców, głównie środowisk inteligenckioh. Wydawane przy udziale krakowskiej kdnspiraoyjneJ komórki Zrzesz.Dziennika* rzy Ziem Zachodnich, redagowane było przez Stanisława Ziembę,Tadeusza Sro* kę /przygotowywał serwis agencyjny/, współpracowali z pismem Leon Sroka, Bolesław Surówka i Andrzej Bieżanowski. V mieszkaniu dwu ostatnich mieści­ ła się redakcja Wiadomości. Przez pewien okres redagowanie pisma odbywało się w mieszkaniu p. Murczyńskich przy ulicy Berka Joselewicza, w którym Stanisław Ziemba przepisywał też matyrce na maszynie. Powielane były w ró«* żnych miejscach, przez Jakiś czas w mieszkaniu Tadeusza Franiszyna przy Ulicy Brackiej 5. Zachowane egzemplarze: AAN - 1 9 4 3 : US, 225; AMK - 1 9 4 3 : 30, 71-74, 78, ЮЗ, 1 1 5 , 119, 1 2 2 , 124, 127, 131? 1944: 133,137,139,158,168-172,176,181,184,186,197,201-204,210,215, 2 1 6 ,2 2 0 ,2 2 3 -2 2 8 ,2 3 3 ,2 6 1 ,262,265,267,274-282,284-287,292-301, 3 2 8 ,353,355,35 8-3 6 1 ,3 6 3-З6 8 ,3 7 0 -3 7 2 ; 1945: 2 , 8 , 1 0 , 12/384/j AMSV - 1 9 4 3 : 91; 1944: 229; BJ - 1942: 7-9,18,19,21-23,25,29,30; 1 9 4 3 : 11,13,30,35,36,40,49,51,52,65,72,74,75,86,99,104,112-117,119, 122,124,126,131? 1944: 141,144,147-153,157,158,160,161,163,165,167,168,169-175,1 7 6 , 179,1 8 1 ,1 8 3 ,1 8 4 ,1 8 6 ,1 8 8 ,1 9 0 ,194-2 3 4 ,2 4 6 -2 5 6 , 2 5 8 ,2 6 0 -2 6 5 ,2 6 7 , 2 6 8 ,270-287,318,322,324,327,353-3 6 6 ,370; 19451 2, 4-12/384/; CA КС PZPR - 1943: 25,26,29,35,38,41-45,53-56,62,78-80,106,107,110,121,123,131; 1944: 142,143,158,159,160,1j2 ,1 6 3 ,1 6 9 ,194,2 1 5 ,2 2 5 ,27 8-2 8 2 ,284,2 8 5 , 287,355-З6 1 ,363-367,З6 9 -З7 2 ; 1 9 4 5 : 1-5, 7-11; CAV - 1943: 82, 8 5 , 87 -8 9 ; IH PAN-1945: 1 2 ; MHK - 1 9 4 3 : 5 0 ; MPRR - 1944: 36О; ZBoWiD- Boohnia-1944: 2 3 1-2 3 3 ; zbiory prywatne. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej,.., • •237, poz. 935; J« Jarowiecki: Podziemna prasa w Krakowie...,s. 16 8 ; Ten­ że: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.39; J» Kucia: Krakowska prasa kon­ spiracyjna. ..,e.49; T. Wroński: Kronika;..,e.439, poz.1l4; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji..., e.5 6 ; S. Ziemba: Czas przełomu...,s.5 6 -5 8 . Wydawca : inicjatywa indywidualna. Częstotliwość i dziennik. Ukazywa­ ło się w 1943 roku. Technika: powielane. Pismo informacyjne wydawane przez bliżej nie określoną grupę konspiracyj­ ną w nakładzie około 3OO egzemplarzy. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatur a: L. Dobroszycki: Zaginiona prasa konspiracyjna,.., s. 193, poz. 174; MO /Meldunek Okręgowy/ nr 3 z 31 X 1943. Materiały Delega­ tury Rządu, IH PAN; J. Jarowieoki: Preisa podziemna w Krakowie...,a. 161; Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31•

142. WIADOMOŚCI RADIOWE

Wydawoa: Związek Odbudowy Rzeczypospolitej /ZOR/. Częstotliwość : ty­ godnik. Ukazywało się od 1940 roku. Technika: początkowo maszynopis, a następnie powielane, format /maszynopis/ 21 x 34 om. Pismo miało charakter informacyjny. Powielane było na Dębnikaoh w willi przy ulicy Szwedzkiej. Zespół redakcyjny stanowili: Eugeniusz Czarnooki /Adam/, Władysław Budkiewicz, Piotr Zakrzewski. Kolportażem zajmowała się Wanda Kurkiewioz. W piśmiennictwie można spotkać informacje, że pismo uka­ zywało się do roku 1944 /tej informacji nie udało się zweryfikować/. Zachowane egzemplarze: AMK - 1941: b.nr /5-7 VI, 24 XIII/. Literatura: W, Kurkiewioz: Za murami Monte. Kraków 1972, s. 10; J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie,..,s.162; Tenże: Prasa konspira­ cyjna w Krakowie...,s.32; T. Wroński: Kronika...,s.439» poz. 116; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupaoJi..,,s.5 6 .

143. WIADOMOŚCI RADIOWE— 60

Wydawca: NSZ. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się na prze­ łomie 1 9 4 4 /1 9 4 5 roku. Technika: powielane, format 20,5 x 29 om. Pismo informacyjne powielane przez bliżej nie określoną grupę NSZ. Jedyny zachowany egzemplarz nosi datę 2 I 1945# przechowywany jest w zbiorach BJ. \

I 144. WIR

Wydawca: Delegatura Rządu. Częstotliwość: miesięcznik. Pismo ukazy­ wało się w 1940 roku. Technika: powielane. Pismo wydawał pierwszy kierownik wydziału informacji i prasy w Delegaturze krakowskiej, przysłany z Warszawy - Schubert, ps. Szczucki,maskujący swój pobyt w Krakowie pracą urzędniczą w Powszechnym Zakładzie Ubezpieczeń.Pis­ mo to nosiło oharakter biuletynu informacyjnego, chociaż nie podawało wia­ domości z nasłuchu radiowego. Natomiast wyzyskiwało wiadomości dostarcza­ ne przez wydział własny nie tylko z okręgu krakowskiego, ale z całej Pol­ ski Południowej i Vir doetarozał informacji o sytuacji politycznej i gospo­ darczej, o zakusach pólityków ukraińskich, o poczynaniach Generalnego Gu­ bernatora itp. Trudno ustalić czasokres ukazywania się Viru, Nie zachował się bowiem ża­ den numer tego pisma. Szczucki - w tragicznym dniu krwawej pacyfikacji lu­ dności Woli Justowekiej, mieszkając wówczas przy ulicy Królowej Jadwigi - spalił tekę ze wszystkimi numerami Wiru oraz mozolnie przygotowany spis zbrodniarzy hitlerowskich. Sam natomiast wyjechał do Warszawy i odtąd znikł członkom delegatury z widnokręgu. Literatura* J. Jakubiec! Na drodze stromej i śliskiej...,s.221- 222i J. Jarowieoki! Podziemna prasa w Krakowie...,s.158} Tenże: Prasa kon­ spiracyjna w Krakowie...,s.3 5 ; J. Kuciai Krakowska prasa konspiracyjna.., 8.52} T. Seweryn: Relacja.

145. WIEŚCI LUDOWE ■

Wydawca! SL. Częstotliwość: dwutygodnik. Pismo ukazywało się w 1940 roku. Technika: powielane, format 23 x 33 om. Pismo było wydawane przez Okręgów* Kierownictwo Ruchu Ludowego na Małopol- akę 1 Śląsk z siedzibą w Krakowie. Miało charakter programowo-informacyjny Zawarte w nim artykuły, obok rozważań teoretycznych na tematy ustrojowe,o potrzebie systemu demokratycznego, wolnego od elitaryzniu i totalizmu /np. 0 totaliźmie i demokracji/, podnosiły przede wszystkim znaczenie wsi i chłopstwa, w tym ruchu ludowego dla rozwoju niepodległego państwa. W piś­ mie próbowano też wpływać na kształtowanie postaw patriotycznych ludności wiejskiej. Pismo redagowane było przez Józefa Marcinkowskiego /Tracz/ oraz Jana Witaszka /Drąg/. Kolportażem zajmował się Jan Mazurek /Wojnar/. Pismo powielane było w Gimnazjum Kupieckim w Krakowie przy ulicy św. Jana 22 w nakładzie do 1000 egzemplarzy. Pierwszy numer ukazał się w marcu 1940 roku Punkt kolportażowy mieścił się na Dębnikach, w domu B. i J. Matusów. Pisa­ no dwustronnie, objętości 4-6 stron. Zachowane egzemplarze! BJ - 1940: b.nr /czerwiec/. Literatura! Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej...,s. 249, poz. 991} B. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939-1944..., a.218-219» J# Jarowieoki: Idzie słowo po walach i miastach.• • , s.35 ; Tenże: 0 konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego• . • , s,280$ Tenże: Prasa podziemna w Krakowie. . ., s . 164; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie. .. , s.34; Tenże: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rooha...,s.39-40} Tenże: V latach okupacyjnej nocy...,s.210; J. Marcinkowski: Działalność konspira­ cyjna ruchu ludowego Rooh na terenie Małopolski i śląska. AZHRL, sygn. B-VI/188; J. Nowak: Indeks prasy konspiracyjnej ruohu ludowego..., s.577; Tenże: Działalność Rooha w Okręgu VI /krakowskim/, organizacja i formy działalności. Maszynopis, ZHRL, sygn. R. VŒ/5 7 8 ; Cz. Vyoeoh: Prasa ludowa na tle prasy konspiracyjnej...,s.2l4; T. Wroński : Kronika...,s.439,poz.11 8 j; Tenże: Prasa krakowska okresu konspiracji...,s.60.

146. WOJSKO POLSKIE

Podtytuł: ORGAN ZJEDNOCZONYCH ODDZIAŁÓW AL i BCH Wydawca: Wojewódzka Rada Narodowa. Częstotliwość: tygodnik.Okazywa­ ło się nieregularnie. Technika: powielane. Pismo specjalistyczne, wojskowe, przeznaczone dla oddziałów partyzanckich.. Głównie zamieszczano w nim informacje z frontów, a także wiadomości z na­ słuchu radiowego. Nasłuch ten prowadzony był początkowo w oddziale AL im.. L. Waryńskiego, a następnie WRN dysponowała własnym nasłuchem, z radiosta­ cji z zrzutu •/Pierwszy numer ukazał się we wrześniu 1944 roku. Kolporta­ żem zajmowali się: Franciszek Sasuła /Zielony Franek/ oraz Józef Pietrussz— ka /obaj aresztowani przez gestapo zginęli/. Egzemplarze pisma nie zachowały się. Literatur a: L. Dobroszyoki: Zaginiona prasa konspiracyjna..., a. 195; Krakowska Wojewódzka Rada Narodowa..., s.13î Z. PiechnojO działalnoś­ ci PPR i Robotniczej Partii Polskich Socjalistów...,s.180; J. Pawłowicz: Z dziejów konspiracyjnej KRN ..,s.2l4; J. Jarowieoki: Prasa podziemna IV krakowskiego obwodu PPR...,s.158-159» Tenże:' Jesteśmy partią ozynu.., Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie...,s.31 ; Tenże: Prasa podziemna w Krakowie...,s.159» A. Przygoński: Prasa konspiracyjna PPR.••,s.70,1 3 8 ; T. Wroński: Kronika...,s.439,poz.119, Tenże: Prasa krakowska z okresu okupa­ cji. .., s.6 0 .

147. WOLNA I ZJEDNOCZONA

Wydawoa: grupa sanacji. Częstotliwość : tygodnik. Ukazywało się w latach 194O-I9 4 1 . Technika: powielane, format 20,5 x 33»5 om. Pismo miało charakter najpierw informacyjny, a następnie informaoyjno-pro— gramowy* V winiecie tytułowej, drukowanej wersalikami, mieśoiły się dane o czasie 1 miejscu wydania i kolejne numery.Tygodnik zamieszczał stale ar­ tykuły wstępne, prowadził teł dość konsekwentnie stałe działy zawierające przegląd tygodnia, wiadomości z kraju, z frontu; czasem pojawiały się fe­ lietony, wiersze. Bliżej nie określeni redaktorzy podejmowali polemikę z propagandą niemiecką, z prasą gadzinową. Zachowane egzempl ar ze: ; AMK e- 1940: 4 0,43,44,48,49,51,54,56,57; 1941: 61-64; BJ - 1940: b.nr /29 V I I /,42 /1 IX /, 43,49,50,56. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konapiraoyJneJ..., s.253, poz. 1007; T. Głowacki: Polska prasa podziemna w okresie okupacji hitlerowskiej. Prasa Polaka 194? nr 2 -3 , a .8; J . Jarowieoki:Prasa podziem­ na w Krakowie.. . , s . 1б2; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., a .32; T. Wroński: Kronika..., a .439, p oz.120; Tenże: Prasa krakowska z okresu o- kupaoji...,s.60.

148. WOLNA POLSKA |

Wydawca: Polaka Organizacja Bojowa. Częstotliwość: nieregularna. Ukazywało aię w roku 1940. Technika: powielane. Plamo informaoyjno-programowe redagowane przez Bmila Dorynka, działacza PPS-lewioy, który był założyoielem POB. Redakcja i "drukarnia" aiieśoily aię początkowo w Jego mieszkaniu przy ulicy Krowoderskiej 60 m. 4. Przy redagowaniu pomagał prof. Ostrowski, zamieszkały przy ulicy Sienkiewicza 26 oraz Tadeuez Jachimczak, zamieszkały w Podgórzu przy ulicy Przystanek 4. Zaopatrzeniem w papier, matryce oraz techniką zajmował aię T. Jachim­ czak. On przepisywał artykuły na matryce, które z kolei powielała Józefa Dorynek. Plamo powielano nadto przy ulicy Mazowieckiej l6. Nakład pisma wynoail do 1000 egzemplarzy. Kolportażem zajmowali aię Antoni Roczmierow­ ek! , Michał i Władysław Puziowie, Wiktor Malik. Plamo kolportowano teł po­ za Krakowem. Bgze4 >larzy pisma nie odnaleziono. Literatura:J. Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w la­ tach okupacji hitlerow skiej.. . ,s .2 4 l; A. Roozmiarowski: Krzyżackie widmo. Wspomnienia « lat 1910-1945..., s.42-43. 1

149. WOLNOŚĆ I

Podtytuł: KOMUNIKAT /do l4 VTH 1940/, ORGAN POLSKIEJ PARTII SOCJALISTYCZ­ NEJ /od VII 1944/. Częstotliwość: początkowo kilka razy w tygodniu /dzien- u lk /, następnie tygodnik. Ukazywało się od początku 1940 roku/luty/do atyju oznla 1945« Technika: początkowo powielane /format 21 x 33,5 on/,naetępnl±e druk /format 15 x 21 ощ/ 1 powielane. Organ Komitetu Okręgowego PPS, początkowo pomyślane Jako codzienne pismo» Informacyjne; od 3 Ш 1940 roku ukazuje się w postaci tygodnika, *«■< —н «-»- Jąc charakter z pisma najpierw Informacyjnego na pismo lnformaoyjno-progiua- mowe a następnie na teoretyczno-prcgramowe. Od nr 64 /z 31 XI 1941/ w ty*- tule pisma pojawia się napis WRN, a od nr 23 /7 jv/ pismo uZywa hasła "Prco- letarlusze wszystkich krajów łączcie się*. Od czerwca 1944 roku, kiedy VBH odrzuciło kryptonim, w tytule umieszcza się stare'przedwojenne winiety. Wolność drukowano m.in. w Kobierzynie w domu Jednego z pracowników SoI t » ^ teksty pisano w mieszkaniu Jadwigi Ruszkowskiej /RóZa/. Punkt rozdzlelozyy prasy mieścił się w mieszkaniu Ulatowakiego przy ulicy Starowiślnej 14. W tym te* mieszkaniu redagowano Wolność od 1940 do 1942 roku przy współudzia­ le S. Ulatoweklego 1 Jego Zony Heleny. Jednym z redaktorów był Zdzisław Wróblewski. Kolportażem zajmowali się Kazimierz Haloń /K artuski/, Hankai Kuolel-Kowalozykowa /Baśka/. Rozdziałem prasy zajmował się Marian Bombât /Roman/. W piśmie, którego objętość wynosiła 4-6 stron, bogaty był dział publioys*- tykl programowej, wypowiedzi redakcyjnych 1 agencyjnych, wiadomości 1 sprae- wozdań; nie brakło teZ komunikatów oficjalnych oraz utworów poetyckich /np. b. często pojawiały się wiersze W. Broniewskiego/. Zachowane egzemplarze: AMK - 1940: b.nr / 1 9 VI, 22 VI, 24 V I,28 VI,pO V I ,3 V H ,i4 V I I I /, 61 - 6 9 ,, 71-80, 84; 1941: 1/85A5,7,11,12,14-16,18,20,22-24,26-28,31-52,54,61-|65,69/1!9»/» 1942: 1/I 53/Л -9 ,12,13,16,19-24,32-34,36-45,47-55/225/; 1943$ 1A 26/-18,20-39/40,41-45,47,48,50-52,54-60/389/; 1944: 1/391/-3,7,11-18,20-23,25-39,4l-52/442/nr|speoj.7 XI,23 Ш ; 1945: 1 /443/, 2 /4 4 4 /; AMSW - 1 9 4 3 : 25/250/,27,43/ 272/; 1944: 3/395/,6,10,14-16,18,20,23,30,32-35,37-40,42,44,46,48/438/; BJ - 1940: 75-77; 1942: 2/154/,3,5,6,8-12,25,31,33-37,39,43-56; 1943: 1/ 226/- 1 8 , 2 0 - 2 3 ,25-35,41-46,5 0 ,5 2 ,5 4 ,5 6 ,59,61/390/; 1 9 4 4 : I/391/-2 3 ,25-52/4 4 2 /; 1 9 4 5 : 1/443/, 2/444/; BN - 1941: 2,4-6,9/10,12, 16/100; 1942: 2-5; 1943; 1/226-4, 11-13,15,17,27,30; 1944; 1-4, nr apeoj. 7 XX; 1945: 2/444/; CA КС PZPR - 1940z b.nr/20 VI^7 VI,29 VI, 1 VII,21 VIII,1 IX/,61,64,67-70,74, 75,78,79ł 1941: 1/85/-35,3 8 ,6 7 ,70/152/; 1942z 1/153/-3,5,6,8-12,19,21-25,27, 29-31,35,37,39,43,52-55/225/; 1943: 1/226/,3,7,9-18,20-23,25-29,31-35,37,42,45,47,48,5 0 ,5 1 ,55-57, 59/388/; 1944z 1/391/,4,5,7,8,10-12,27-52,nr epeoj.z XI,23 XII; " 194$: 1/443/, 2/444/; CAV - 1943: 41/370/-44/375/; MHK - 1940: b.nr /30 VU, 7 VIII, 10 VIII, 14 VIII/,61-66,68-73,83; 1941: 2/86/,5,8,10,12/96/; MPRR - 1941: 16/100/,17/101/; 1 9 4 3 : 10/162/, II/163/; 1944: 15/403/,29,3C02,38,43,45,51/441/; ¥IH - 1 9 4 3 : 2 3 . Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., »,255, poz. 1014; K. Haloń: Do wspomnień o tow. Marianie Bombie. Maszyno­ pis, MHK, sygn. 2/IV/R; J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie..., s. 1 6 6 ; Tenże: Prasa konspiracyjna w Krakowie..., s.37; J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyjna..., s. 49; S. Ulatowaki: Wspomnienia z okresu okupa­ cji. Działalność PPS w Krakowie. Maszynopis, MHK, sygn. 12/IV/R; T.Wroński Kronika...,439, poz. 122; Tenże: Prasa krokowska z okresu konspiracji..., s. 5 6 .

150. WYTRWAMY I ZWYCIĘŻYMY

Wydawca: grupa Silesja. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się od 1 5 .stycznia 1940 roku. Technika: powielane. Kontynuacja pisma Polska Żyje, wydawane przez grupę nauczycieli śląska i Krakowa, działających w konspiracyjnej grupie Silesja,pod redakcją Tadeu­ sza Jakuba Dobrowolskiego. Współpracował z nim ten sam zespół, co przy re­ dagowaniu i powielaniu pisma Polska Żyje . Pismo miało charakter informa- oyjno-programowy. Egzenplarze pisma nie zachowały się. Literatura: zob. poz. 9 3 .

151. Z TR U D U I Z N O JU j

Wydawca: inicjatywa indywidualna. Częstotliwość: nieregularne.Pi­ smo ukazywało się w 1941 i 1942 roku. Technika: powielane. Pismo młodzieżowe, powstało w grupie byłych gimnazjalistów, harcerzy, tra­ ktowane Jako pewna forma nieskonkretyzowanej działalności konspiracyjnej. V składzie grupy znajdowali się m.in. Stefan Kalisz, Mieczysław Koprowski, Michał Schienbein, Jerzy Wirth, Jem Głowacki, Kazimierz Jadoweki, Lucjan Krywak, Tadeusz Mohr, Jerzy Szewczyk, Juliusz Jasieński, Stefan Jasieński, Jadwiga Waruszyńska, Stanisław Węglowski i i n .Grupa ta aeunodzielnie akcn- struowała hektograf, na którym powielono około sześciu numerów pisma,w na­ kładzie do 30 egz. Komunikatów z nasłuchu radiowego dostarczał Janusz Be- nedyktowioz. Egzemplarze pisma nie zachowały się . Literatura: J . Benedyktowioz: Hotatki z d z ia ła ln o śc i..., J . Jaro­ wi eoki : Krakowskie pismo satyryczne Ha u o h o ..., s. 95; Tenże: Krakowskie pismo konspiracyjne z la t 1943-1944 Watra . . . , a. 184; Tenże: Bugeniuez Ko­ lanko i Jego związki z 1erakowską kon spiracją..., s.2ó3; Tenże: My w słoń­ cu jasnym wierszy nie piszemy..., s. 207} T. Wroński: Kronika..., s. 440, poz. 9; Tenże /przy współudziale J . Jarowi eoki ego/: Prasa krakowska z okre­ su okupacji..., s.6l.

152. ZAGADNIENIA

Wydawca: Grupa ZHMS. Częstotliwość: miesięcznik. Pismo ukazywało się w 1940 roku. Technika: powielane, format 21 x 28 om. Pismo było organem eamodzieineJ grupy ZHMS z Krakowa, pomyślane Jako mie­ sięcznik, ukazywało się Jednak nieregularnie. Wśród redaktorów byli: Jan i Stanisław Roaieńsoy, St. Sarnówna/jcginęła/w Krakowie w 1943 roku/, Wan­ da Nelken-Załuska. Grupa ta z jednej strony była kontynuatorką socjalisty­ cznych koncepcji Oskara Langego, a z drugiej pozostawała w łączności z Zy­ gmuntem Żuławskim, który nie uznawał kierownictwa WRH. Od lutego 1940 roku pismo dociera do Warszawy. Zagadnienia nawiązały ścisły kontakt w Warsza­ wie z dawnymi działaczami ZHMS, skupionymi wokół konspiracyjnego miesięcz­ nika Gwardia /było to po powrooie ze Lwowa ostatniego - przed wybuchem woj­ ny w 1939 roku - przewodniczącego ZHMS, Leszka Raabego, ps. Marek/. W Kra­ kowie wydano 4-5 numerów w nakładzie do 100 egz. - do ozasu powstania kon­ spiracyjnej lewicy socjalistycznej pod nazwą Polsoy Socjaliści. Po powsta­ niu Organizacji Polskich Socjalistów tytuł pisma został przejęty przez te­ oretyczny centralny organ PS ukazujący się w Warszawie, który zachował ko­ lejną numerację pisma krakowskiego.' Pełny tytuł warszawskiego pisma brzmiał: Zagadnienia. Wydawnictwo Polekioh Socjalistów. Ukazywało się w latach 1941-1942. ▲AV - 1940: 1; ▲MK - 1940: 1-3/4; AMSW - 1940: 1-3; BJ - 1940: 1, 2; CA КС PZPR - 1940: 1-2, 3/4; ŻIH 1940: 3/4. Literatura:(J, Mulak: Prasa RPPS i kolportaż Jej w okresie oku­ pacji. Rocznik H istorii Csasopiśmienniotwa Polskiego. T. 3: 1964, z. 2, e. 162-182; T. Głowacki : Prasa lewicy socjalistycznej w okresie okupacji hi­ tlerowskiej w Polsce. Rocznik Biblioteki Narodowej. R. 3: 1 9 6 7 , s.293-319; T. Wroński: Kronika.. . £*439, poz. 124; Ten*e: Prasa krakowska z okresu o- kupaoji..., s. 6 l .

153. ZAGADNIENIA J

Podtytuł: ORGAN RPPS V KRAKOWIE Wydawca: RPPS /KRN/. Częstotliwość: nieregularne. Ukazywało się w roku 1 9 4 4 . Technika: powielane, format 21 x 30 om. Pismo wydane z inicjatywy socjalistów skupionych w grupie RPPS, która pod­ jęła współpracę z PPR i z Krajową Radą Narodową. Redaktorem pisma był Wi­ told Wyspiański. Pismo miało charakter informacyJno-programowy. Zachowany egzemplarz pochodzi z czerwca 1944 roku. Zachowane egsemp’ltrze: BJ - I944:b.nr /VI/; nr 4 > CA-КС PZPR - 1944: b.nr /V I /. L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s. 262, poz. 1041 ; T. Głowacki : Prasa lewicy socjalistycznej w okresie o- kupaoji hitlerowskiej w Polsce..., s. 3 1 6 ; J. Jarowieoki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach oknpaoji hitlerowskiej... , s. 227.

154. ZA PŁUGIEM

Podtytuł: PISMO Z PL ORKA V MALOPOLSCE Wydawca: , Związek Pracy Ludowej Orka. Częstotliwość : dwutygodnik, ukazywał się od 1 sierpnia 1944 do 15 stycznia 1945 roku. Techni­ ka: powielane, format 22 x 32 om. Pismo teoretyczno-pro gramowe, wydawane w nakładzie 700-900 egz. Redagowa­ ne było przez Karola Buczka przy współpracy Jerzego Matusa i Tadeusza Mi- oiaka. Redakcja nawiązywała do programu przedwojennego Zrzeszenia Inteli­ gencji Ludowej i Przyjaciół Wsi, zamierzając zjednać inteligencję pocho­ dzenia wiejskiego dla koncepcji programowej Tuohu ludowego. Na lamach pis­ ma podejmowano tematy oświatowe, problematykę kulturalną i artystyczną,li­ teracką . Pismo głosiło zasady agraryzinu, odcinając się od poglądów lewicy społecznej ; negatywnie odnosząc się do PPR. Pismo powielane było w miesz­ kaniu Tadeusza Zygmunta przy ulicy Topolowej 4 oraz w lokalu RGO przy uli­ cy Kanoniczej 17« Objętość do 16 stron.

AMK - 1944: 1-5, 7; BJ - 1944, 1-5, 7; CA КС PZPR - 1944: 2, 4, 5, 7; IH PAN-1944: 4; AZHRL— 11944: 1, 2 , 4, 5, MHK - 1944: 3. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e. 260, poz.10)4; B. Gołka: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939-1945, s. 314-315; J. Jarowieoki: 0 konspiracyjnej prasie ludowej..., e.286-287; Tenże: V latach okupaoyjnej nocy..., s.216; Tenże: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rooha.••, s.47-48;, J. Jakubiec: Działalność oświatowa Rocha w okręgu krakowskim.... ,s.217; T. Wroński: Kronika ...,ę.439,poz. 125; Ten­ że: Prasa krakowska z okresu okupacji..., e.5 6 .

155. ZBROJNA ROZPRAWA

Podtytuł: PISMO INFORMACYJNE /od nr 4/. Wydawca: Komenda Obrońców Polski, Częstotliwość: dwutygodnik. Uka­ zywało się od sierpnia do listopada 1940 roku. Technika: powielane,, format 20,5 x 29,5; 22 x 31,5|om. Pismo informaoyjno-programowe, chociaż podtytuł noże sugerować izmy Jego charakter. Zamieszczało odezwy KOP, informacje o wydarzeniach w kraju, a przede wszystkim w Krakowie, o poczynaniach okupanta, podejmowało polemiką z propagandą niemiecką. Na lamach pisma dokonywano przeglądu konspiracyj­ nej polskiej prasy, głównie krakowskiej. Drukowano też* wiersze. Bliższych danyoh o redakcji nie ustalono. Zachowane egzemplarze: BJ - 1940: 1-5; CA КС PZPR - 19*0$ 3 , 4 . L i t «ratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s. 2 6 3 , poz. 1046; J. Jarowieoki: Prasa podziemna w Krakowie...,s.164;Ten­ te: Prasa konspiracyjna w Krakowie. ..,e.34. H. Lerska: Druki Polski pod­ ziemnej..., T. Wroński: Kronika..., s.439, poz. 126; TenZe: Prasa krakow- ska z okresu okią>aoJl..., s.60. y.

156. ZIEMIA I

Podtytuł: TYGODNIK LUDOWY Wydawca: SL-Rooha. Częstotliwość: tygodnik. Ukazywało się od 1 «fletnia 1944 roku do grudnia 1944. Technika: powielane, format 30 X 21 om. j Pismo było organem kierownictwa ruchu ludowego powiatu krakowskiego, mia­ ło charakter programowo-lnformacyjny. Redaktorzy głosili pogląd, IZ ■Chło­ pi - owa sól ziemi - stanowili i stanowią główną podstawę narodu i Życio­ dajne Źródło, z którego czerpie się siły do wytrwania, zwłaszcza w chwi­ lach ciężkich i przełomowych". Liczne artykuły były podpisywane pseudoni­ mami: Kłos, Smółka, OZÓg, Kwiat. W skład zespołu redakcyjnego wchodzili: Tadeusz Chybała, Jan GaJoch, Jan Kotys, Stanisław Metre, Władysław Sterba, Władysław Wyroba. Wśród autorów artykułów była B. Matue. Matryce pisała Józefa S try o hal ska /LZK/, zaś koło krak. LZK | zajmowało się dalszą pracą techniczną. Pismo powielano w ilośoi od 1000 do 2000 egz. Część powielano w domu Tadeusza Chybały w Mogile, kolportażem zajmowali się Teodor Cygan, Kazimiera Gajoehówna, Walenty Naturski, Franciszek Piętak, Stanisław Sę- dor. Format pisma A 4. Na tytuł wydawnictwa składały się stałe elementy: tytuł do 3 om, pod nim podtytuł Tygodnik Ludowy, po lewej stronie podtytu­ łu kolejny numer, po prawej data. Objętość: 4-6 stron. Tematyka poruszana na łeunaoh pisma związana z głównymi problemami . ruohn ludowego /пр. źródła i przemiany ideowe myśli chłopskiej - nr 2, 0 właści­ we pojmowanie reform - nr 4, Ustrój polityczny Polski Ludowej - nr 10/,z wydarzeniami w kraju i stosunkiem ludowców do ni oh. Na łeunaoh pisma stałe działy: Nakazy obwili, Przegląd wydarzeń, Sprawy polskie. Robiono takZe przeglądy prasy podziemnej. Zachowane egzemplarze: BJ - 1944: 1-4, 8-10, 19, 26, 27, 31, 37; CA КС PZPR - 1944: 8, b.nr /25 IV/, AZHRL- 1944: 1-4, 25 IV, 10, 26, 27, 31, 37. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., s. 2 6 3 , рог. 1051Î J. Gajooh: Relacja, AZHRL, sygn. R-IV/5 - 2 215; B.Golka; Prasa konspiracyjna Rocha 1939-19*5.•.. s. 1 9 6 ; Tenże: Prasa konspiracyjna ruchu ludowego..., s. 271-273» J . Jarowiecki: 0 konspiracyjnej prasie ludowej Okręgu krakowskiego..., s. 282,289; Tenże: Idzie słowo po wsiach 1 miastach..., s.35; Tenże: V latach okupacyjnej nocy..., e.218;Tenże:Pod­ ziemna prasa ludowa VI Okręgu Rocha..., 50-51; B. Matusowa: Odpowiedź na ankietę. Archiwum NK ZSL; Ta sama: Na partyzancki poszły bój... ,s. 137,288; Ta sama: Powstanie 1 działalność LZK...,e.5 6 5 ; J. Nowak: Indeks prasy kon­ spiracyjnej ..., s.579; T. Seweryn: Relacja. AZHRL, eygn.R-VI-219; Cz. Wy- oeoh: Konspiracyjna prasa ludowa na tle podziemnej prasy polskiej.••,s.5 6 5 ; T. Wroński: Kronika...., s.*39» poz.127; Tenże: Prasa krakowska z okresu okupacji...,s.6 l.

157. ZNICZ

Podtytuł: BIULETYN INFORMACYJNI Wydawca: Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość: nieregularne. Pismo ukazywało się w 19*1 roku. Technika: maszynopis, format 20,5x31 om. Pismo informacyjne: na dwu stronach maszynopisu zamieszczano informacje o wydarzeniach politycznych, sytuacji na froncie i w okupowanym kraju. Zacho­ wane egzemplarze pochodzą z sierpnia 19*1 roku. Zachowane egzemplarze: AMK - 19*1: 3 1 , dodatek do Znicza nr 37; BJ - 19*1: 31 L i teratura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., e.266, poz. 1062; J. Jarowiecki: Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej^. •, e. 2 3 8 .

158. ZNICZ NARODOWY !

Podtytuł: TYGODNIK OLA RODZICÓW I MŁODZIEŻY,Pismo,poświęcone eemouotwu i wychowaniu. Wydawca: Stronnictwo Narodowe. Częstotliwość: tygodnik, a następ­ nie dwutygodnik /od nr 3/. Okazywało się od września 19*0 roku.. Technika: powielane, format 22 x 3 0 , 121 x 29 om. Pismo specjalistyczne, którego kierunek określony został podtytułem. Na * stronach zamieszczano problemowe artykuły związane z oświatą, wychowaniem młodzieży, wskazówki dla rodziców o organizowaniu pracy| samokształceniowej dzieci, uwagi o szkolnictwie niemieckim dla dzieoi polskich, krytyczna a- naliza "Steru-, pisma przeznaczonego dla szkól z polskim Językiem naucza­ nia /np.art. : Szkoły średnie zamknięte, Niemcy niszczą szkolnietwo pol­ skie. Wskazówki dla rodziców dotyczące pracy ucznia/. się krypto­ nimy: MU, R. Pismo miało początkowo dodatek zatytułowany Ku Nowej Polsce, który od nr 3/z 1 X/ przekształcił się w samodzielne pismo. Zachowane egzemplarze: BJ *- 1940: 2, 3; CA КС PZPR - 19^0: 2, 3. Literatura: Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej..., J. Jarowi eokl : Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerow­ skiej..., e.2 3 8 , s. 266, poz. 1063; J. Kucia: Krakowska prasa konspiracyj­ na...,». 4?; T. Wroński: Kronika..., ».439, poz. 128; Tente: /przy współu­ dziale J. Jarowieoklego/:Prasa krakowska z okresu okupaojl...,s.60.

ISO BIBLIOGRAFIA

A. Źródła archiwalne

1. ARCHIWUM GŁÓWNEJ OKRĘGOWEJ KOMISJI ВADASIA ZBRODNI HITLEROWSKICH W POLSCE - Akta procesu Józefa Bühlera. NTN /Najwyższy Trybunał Narodowy/. Ar­ chiwum Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce /da­ lej: AGKBZHwP/, sygn. 289, t.43, 74,133,134, zbiór В 50, В 5б. - Akta w sprawie przeciwko Feliksowi Burdeokiemu /b. redaktorowi hi­ tlerowskiego pisma Przełom/ - zeznania świadków i korespondencja. Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Krakowie /dalej: 0KBZH/, sygn. 644, es. 96, maszyn., rkps. - (Ъоchodzenie w sprawie współpracowników Kuriera Częstochowskiego,wy dawanego przez władze okupacyjnej. Okręgowa Komisja Badania Zbrod­ ni Hitlerowskioh w Krakowie, sygn. 645 /616/48/, es. 13, maszyn. - Pismo Prokuratora Specjalnego Sądu Karanego w Krakowie z dnia 17 11- poa 1946 /Prez. Spec. 883/46/ do Ministra Sprawiedliwości /w spra­ wie Feliksa Burdęokiego/. OKBZH. - Sprawa Bur decki ego, Sąd Okręgowy Nr I.Ds. spelo. 259/46 oraz t. nr IX De 98/46. NTN, Bühl er t. 134 B. - Wniosek ekstradycyjny Prokuratora Specjalnego Sądu Karnego w Krako­ wie z dnia 26 września 1946 /Nr 1, Dz. Spec. 259/46/ /V sprawie Fe­ liksa Burdęoki ego/. OKBZH.

2. CENTRALNE ARCHIWUM КС PZPR - Armia Krajowa. Komenda Główna. Sygn. 203/VIII-2,3: Kierownictwo Walki Podziemnej. - Armia Krajowa. Komenda Główna. Oddział VI: Wydział Informacji. Sygn. 203/VU-48. O reform» źyoia konspiraoyJnego. Cz. 1-3» - Armia Krajowa. Komenda Główna. Oddział VI: Wydział Prasy, 1943- 1944, sygn.203/VII-51 ; 52 ; 1944, sygn. 203/VII-53i19*1-1942,, sygn. 203/VH-54, 56, 57, 58, 59. - Armia Krajowa. Komenda Główna. OdOzlkł VI: Wydział Propagandy,1941- 1944, sygn. 203/VII- 2,5,6,8,12,13,14,15,16,17,18,19,22,23,24,25. - Armia Krajowa. Komenda Główna: Antyk.-sygn.' 203/VII-60; Antyk. 1943; 1944-1945; Zespół Antyku - sygn. 228/6. Armia Krajowa. Komenda Główna: Wojskowy Sąd Specjalny 1940-194l, sygn. 203/IX-1, 2. Armia Krajowa. Komenda Główna. Oddział VI: Szef Lipiec II. 1944- 1 9 4 5 , sygn. 203/VII-9: Opływy PPR w Krakowskie™ /listopad 1944/, Lipieo /Il/O/Cz. IO/4 3 . Armia Krajowa. Komenda Główna. Oddział VI: Wojskowe Biuro History­ czne : Polnische Zeitschriften mit antideutscher Tendenz. Abteilung Propaganda GG-15 XII 1939;15 II 1940,20 II 1940,sygn.203/VII-26#

Delegatura Rządu na Kraj. Departament Informacji /Wykązy, cha­ rakterystyka i przeglądy tajnej prasy/, sygn. 202/III-1,2/s.223- 225/, 3,6,38,39,40,43,47,58,59,81-87,8 9 ,90,93/k.1,25,ЗО-5 0 ,67-101/. Delegatura Rządu na Kraj.Departament Informacji w okresie popowsta­ niowym, sygn. 202/11—I: Instrukcje. Delegatura Rządu na Kraj. Departament Spraw Wewnętrznych, sygn. 202/II-I: Zadania i program pracy Ministerstwa Propagandy i Infor­ macji . Kompetencje Departamentu Prasy i Informacji.

Delegatura Rządu na Kraj. Okręgowa Delegatura Rządu - Kraków.1943— 1945, sygn. 202/XXII-4, 5.

Teczki osobowe: Burda Andrzej /sygn.8270/, Dobrowolski Tadeusz Jakub /sygn.Z.622/, Pik Ignacy /sygn. 1527/, Hanuszek Tadeusz /sygn. 2205/, Lewińska Pelagia /sygn. 8008/, Lewiński Mieczysław /sygn. Ю 58 2/, Kubicki Ma­ rian /sygn. 8657/, Trzaszka Jan /sygn. 8271/.

Wspomnienia i relacje: Burda Andrzej: Wspomnienia z lat praoy konspiracyjnej /1940-1944/, es. 10, rkps, sygn. 8 2 7 0 .

Daniszewski Tadeusz: Dwa nurty w'PPS, maszyn., sygn.76/III-19 K. ИЭ-2 3 2 . Dobrowolski Tadeusz Jakub: Ankieta CKW PPS o udziale w walkach z okiąmoją niemiecką w latach 1939-1945,«Ув». Z. 622. Dobrowolski Tadeusz Jakub: Dodatkowy opis udziału w walce z okupan­ tem hitlerowskim 1939-1945, sygn. Z. 622, maszyn, ss.3. Hanuszek .Tadeusz : Wspomnienia b. kierownika techniki PPR Obwodu Polska-Poludnie z lat 1942-194), maszynopis, sygn. 2205, s* 8. - Kubicki Mariani Wspomnienia. - Lewińska Pelagia: Autobiografia /dla Wydziału Historii Partii/, maszynopis z 29 IX 1967, sygn. 2555, es. 9. - Lewińska Pelagia /Barbara/: Od pisma "R" do Obwodu nr IV, maszy­ nopis, sygn. 8008, es.1 5 . - Nowicka Małgorzata: Rzut historyczny na działalność RPPS w latach 1941-19*15 w Krakowie j Rkpe, sygn. 76/Щ- 3 4 3 . - Wykazy prasy i redaktorów w okresie okupacji. Materiały pomocni­ cze. CA КС PZPR, sygn. 76/IH -3 1 8 /dane z roku 1952/. 3. ZAWAD HISTORII RUCHU LUDOWEGO Wspomnienia i relacje: - Balalowa Katarzyna: Wspomnienia z czasów okupacji niemieckiej 1 IX - 18 I 1945 /czerwiec i960/. Maszynopis, sygn. R-VI/3 2 9 .

- Fąfara B. Relacja /sygn. III/12/ЗОЗ/. - Gajooh Jan: Kronika lat okupaoji gminy Mogiła, pow. krakowski /12 Х П 1964/1 Maszynopis /sygn. R-VI/215/. - • Gajooh Jan: Ziemia. Maszynopis /sygn. R-VI-/Ch/318/. - Guzik Jan: Krótki zarys działalności Ruchu Oporu Chłopskiego w b. powiecie miechowskim w latach 1939-1945. j Maszynopis,]sygn.R-VI/Ch- 318. _ ’ - Guzik Józef: Refleksje i przyczynki do sesji naukowej WK ZSL w Krakowie nad VI Okręgiem Roch-a w regionie krakowskim w latach 1939-194-5» Maszynopis z dnia 30 XI 1970, sygn. R-VI/5 9 3 . - Kaleta Rudolf: Relacja /sygn. R-VI/15-191» - Kurowski Józef: Relacja /sygn. R-VI/14-237. - Litwiński Bohdan: Oświadczenie z dnia 22 maja 1964, rkpe sygn. P-1292. - J [Marcinowski] : Działalność konspiracyjna Ruchu Ludowego Roch na terenie Małopolski i śląska w latach 1939-1944/45. Maszynopis, sygn. R-VT/188. - Hatus Barbara: Dom na Zagrodach. Maszynopis, sygn. R-VI/192. - Matue Barbara: Ludowy Związek Kobiet w Małopolsoe w latach 1939 do 1 9 4 5 . Maszynopis, sygn. R-VI/3 3 5 , - Naturski Walerian /Tur/: Krótki rys działalności konspiracyjnej członków Roch—a i b. BCh. na terenie tzw. Landkomi sarlatu Krzeszo­ wice /5 VII 1963/, Maszynopis, sygn. R-VI/5-218. - Maturskl Walerian i Mój życiorys. Maszynopis, sygn. R-V/5-218. - Nowak Jan: Działalność Rooh-a w Okręgu VI /krakowskim/, organiza­ cja 1 foray działalności. Maszynopis, sygn. R-VI/5 7 8 . - Popowicz Zbigniew: Relacja, sygn. R-Vl/li/21. *- Seweryn Tadeusz: Relacja. 'R. TI/5*219i Bats Попу Chłopskie. ■ - Sowula Mieczysław: Początkowe grupy lokalnej konspiracji w Olkus­ kim. Lokalna prasa Rooh-a i BCh. Maszynopis, sygn. R. III-I5/66 O. - Wyroba Władysław: Wspomnienia z pracy konspiracyjnej na terenie południowo-zachodniej części powiatu krakowskiego. Maszynopis, I sygn. R-VI/5-213. ! - Złotnicki Tadeusz: Prasa ludowa w podziemiu okupaoji..., Maszyno­ pis, sygn. R-VI/H/6 6 0 . 4. POLSKA AKADEMIA NAUK Kraków - Zbiór materiałów do historii oświaty w latach 1939-1945. - Zbiór materiałów do historii literatury krajowej i prasy konspira­ cyjnej lat 1939-1 9 4 5 . Warszawa - ChyZyńskl Mieczysław: Organizacja Orła Białego. Uwagi płk. Pluty Czachowskiego. Maszynopis. Instytut Historii PAN, sygn. А 1ба/57.

- Kamiriwkl Aleksander :* List do płk. Rzepeckiego w sprawie BIP-u okr. warszawskiego I Maszynopis, IH PAN, sygn. A-1Ó2/Ó2. - Rzepecki Jan: Biuro Informacji i Propagandy. Maszynopis, IH PAN, sygn. A-157/62. - Seweryn Tadeusz: Relacja. IH PAN, sygn. IV 280-81. - Szypuła Michał: Odpowiedź na zamieszczony art. pt. Majstersztyk sztuki drukarskiej w tyg. Dookoła świata 1966 nr 9 * 27 И -.Maszy­ nopis, IH PAN, sygn. А-ЗЗ1/6 6 . ' 5. ZBIORY MUZEUM HISTORYCZNEGO M.KRAKOWA - Dąbrowa Stanisław Kostka: Krótka charakterystyka Okręgu ZWZ AK. Maszynopis, syg. 90. - Halon Kazimierz: Do wspomnień o tow. Marianie Bombie. Maszynopis, sygn. 2/TV/R. - MarchaJ Czesław: Pamiętnik z okresu od sierpnia 1939 do 14 maja 1940 roku. Maszynopis es. 5 3 , nib. 5 #/eygn. 68/IV/ R4. - Mar o ha J Julian: Życiorys dla Aleksandra Korakirloza. Maszynopis, sygn. 68/IV/R. - Kitko weki Józef: Relacja 1 notatki prasowe dotyczące śmierci Włady­ sława Mitkowskiego. Maszynopis, sygn. 34/R. - Szmager-Laohowioz Vanda: Relacja. - Rzeźnik Stefan: Działalność okupacyjna w Krakowie w ruchu oporu w weü.oe z okupantem hitlerowskim 1°39-1945 /doprowadzone do 1942 roku/. Maszynopis. - Viohman Władysław: Wspomnienia z krakowskiej konspiracji. Maszyno­ pis, sygn. 51/IV/R. - Zbiór rozporządzeń niemieckich władz okupacyjnych. Teczka nr V/IV; VI/IV.

6 . ZBIORY BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ - Jakubiec Jan: Na drodze stromej i śliskiej. III. Cztery lata Dele­ gatury Okręgu Krakowskiego /1941-1945/. Kraków 1946. Maszynopis, sygn. Przyb. BJ 123/64.

- Rymar Stanisław: Pamiętnik. Cz. 3. II wojna i okupacja. u*pie. sygn. Przyb. 98/60 Ш . 7. ARCHIWUM PAŃSTWOWE MIASTA KRAKOWA I WOJEWÓDZTWA KRAKOWSKIEGO - Zespół akt Starosty Miasta Krakowa z.lat 1939-1945# sygn. SMKr. - Zbiór prasy konspiracyjnej, Varia, t. XI.

8 . ARCHIWUM SAPO WOJEWÓDZKIEGO V KRAKOWIE - Akta śledcze przeciwko MleczuJi-Ostrowskiemu Bolesławowi i innym, cek. z art. 1 1 2 Dekretu z dnia 31 VIH 1944. Sąd Wojewódzki w Krakowie. Wydział IV Karny, sygn. K. 213/51, t. 3. - Akta w sprawie karnej Jerzego Kamiński ego i innych. Sąd Wojewódzki w Krakowie. Wydział IV Karny. T. 2.,sygn. akt: IV K. 1?8/l963i T.9, Z sygn. akt: IV K. 178/1963.

- Armia Krajowa. Archiwum 106 D yw izji] pJjLeohotyJ ijn o ii] K|raJowejJ • Akta śledcze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego RP, t .9 . 9. ZBIORY JERZEGO JAR0VHCKIEG0 Korespondencja i relacje - List J. Jagiełły do Jerzego. Jarowieckiego /dalej do J.J/ z dnia 23 I 1972. List Tadeusza Kota do Redakcji Zeszytów Prasoznawczych z dnia 21 IX 1971# Odpis w zbiorach JJ. List Tadeusza Kwiatkowskiego do Redakcji Zeszytów Prasoznawczych z dnia’ 26 IV 1975. List Barbary Matue do^RedakoJi Zeszytów Prasoznawczych z dnia 20 V U 1971. Odpis w zbiorach JJ. t List Tadeusza Mildnera do Redakcji Zeszytów Prasoznawczych z dnia 28 VIII 1971. Autoryzowana kopia w zbiorach JJ. , List Bronisława Nadolskiego do JJ z dnia 18 И 1972. j List Anny Olszewskiej do JJ z dnia 23 Ш 1972. Listy Anny Olszewskiej do Eugeniusza KolankL. Fotokopie w zbiorach JJ /11/. List Ireny Porzyoklej do Redakcji Zeszytów Prasoznawczych z dnia 31 III 1971 . Odpis w zbiorach JJ. List BoZeny SzewozykoweJ do JJ z dnia 10 VI 1971. List Stefana Żbika do Redakcji Zeszytów Prasoznawczych z dnia 13 V U 1971. Kopia w zbiorach JJ. Listy Haliny BartyńekieJ-Węgrzyk do JJ z dnia 8 III 1972 i z 3 IV 1972. Listy Janusza Benedyktowioza do JJ z dnia 2б I 1973» 20 U 1974, 24 X 1974, 13 ВГ 1975. Listy Janusza Benedyktowioza /Ludomira/ do Anny Olszewskiej /Kazi/. Fotokopia JJ /44/. > Listy Eugeniusza Kolanki /Barda/ do Anny Olszewskiej /Kazi/. Rkpsy w zbiorach prywatnych. Fotokopie w zbiorach JJ /10/. Listy Anieli i Jana Kolanków do JJ z dnia 18 I 1972, 1 II, 9 V,6 VT, 15 IX, 29 IX; 1 Ш 1972; 10 I 1973, 17 I, 18 VI, 5 IX 1973* 8 U 1974; 7 IV 1975; 8 VI 1975. Listy Jadwigi KorczakoweJ /Ciotunia/ do JJ z dnia 10 VI 1967,30 III 1970, 5 Ш 1972. Listy Magdaleny Pali do JJ z dnia 21 U 1972, 19 Ш 1972. Listy Tadeusza Staioha /Bartusia Gronikowskiego/ do JJ z dnia 22 III 1 9 6 7 , 6 IV 1 9 6 7 , 23 VI 1 9 7 1 , 8 IV 1 9 7 2 , 21 Ш 1974. Listy Ludwika Śwlszewskiego do JJ z dnia 27 I 1972, 12 U 1972. Listy Tadeusza Staioha /ВО/ do Anny Olszewskiej /Kazi/, Fot okopie w zbiorach JJ/4/. - Liety Stanisława Szczerby /Linuea/ do Marli Żabianki /Anny/»Foto­ kopie w zbiorach JJ. - Listy Stanisława Szczerby /Linuea/ do Jadzi, Fotokopie w zbiorach J J / 5 / . - Listy Stanisława Szczerby /Linuea/ do Anny Olszewskiej /Kazi/,Fo­ tokopie w zbiorach JJ /12/. - Listy Jerzego Szewczyka /Szarzyńskiego/ do Anny Olszewskiej /Kazi/. Fotokopie w zbiorach JJ. Wspomnienia, materiały różne. - Antyfaszystowska lewioa ludowa w waloe z okupantem na Podkarpaciu w latach 1939 do 1944. Sopot 194?« Raptularz Adama Halickiego. Ma­ szynopis, s. 6 5 . - BG [Tadeusz S tai oh] : [Recenzja bez tytułuj. Maszynopis datowany 30 Ш 43, SS.3« - Benedyktowioz Janusz: Notatki o działalności w teatrze Studio 41, piśmie młodzieży polskiej, ¥ Watrze, tygodniku satyrycznym Na u- oho> Maszynopis, es. 5 /dwie wersje/« - Jachimowicz Julian /Kolejarz/: Prasa konspiracyjna Polskiej Orga­ nizacji Samoobrony Terytorialnej świt 1939-1945 na Podkarpaciu. - CWP. Szef Prasowy do Szefa Wydziału w Krakowie. >ф.19 I 1944,NOV. - Lewioa podkarpacka w waloe z okupantem 1939-1944,Ster (Włodzimiera Bolesław Sawa-Borysławskij . Maszynopis, es.5 - Mildner Tadeusz: Wywiad z Tadeuszem Mildnerem przeprowadzony w dniu 10 maja 1973 roku w Okręgowej Komisji Badań Zbrodni Hitlerow­ skich w Krakowie przez JJ i Jana Kuoię. Zapis z taśmy magnetofono­ wej. - Sawa-Borysławski Włodzimierz Bolesław: Zawsze wierriy ludowi i Pol­ sce. Pamiętnik.,., Maszynopis, es. 180. - Suseł Ludwik: Relacja z dnia 15 X 1945« Kopia w zbiorach JJ/w spra­ wie likwidacji drukarni na Woli Justowekiej/. - T.D.U. £Tadeusz Ulewiozj: Na marginesie poezji wojennej /z powodu zbiorków: Krwawe i zielone. Antologia poezji polskiej 1939-1943« Bibl. Watry nr 1. Kraków 1943 i Bard-Szarzyński:Dysonanse. K ra k ó w 1 9 4 3 , nakł. Na uoho. Maszynopis datowany Kraków 4 III 1944.

B. Dokumenty opublikowane drukiem i przedruki prasy konspiracyjnej

- Borwioz Miohał Maksymilian: Ze śmiercią na ty. Z glosami St. Do­ browolskiego i L. Motyki. Warszawa 1946. Dunln-Borkowski Sławomir: Strzały spod ziemi. Reportaże 1 opowie» dania z prac 1 walk Armii Krajowej. Nieicoy 1946, es.1 3 6 /Przedru­ ki z prasy konspiracyjnej/.

- Jagiełło Stanisław, Nowak Jem, Pietrućzuk-Marklewiozowa Władysła­ wa: Bataliony Chłopskie. Album. Warszawa 1964. - Jagusztynowa-Wllblk Weronika: Bataliony Chłopskie na Rzeszowszozy- źnle. Dokumenty, relaoje, wspomnienia. Warszawa 1973« - Jastrzębski Zdzisław: Konspiracyjna publicystyka literacka 1940- 1 9 4 4 . Antologia. Opracował 1 wstępem poprzedził,.., Kraków 1973« - Materiały źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego, t. IV, Oprać. Z. Mańkowski 1 J. Nowak. Warszawa 1 9 6 6 . _ Piotrowski Stemlsław: Dziennik Hansa Franka, Warszawa 1957. - Publicystyka konspiracyjna PPR. 1942-1945« Wybór artykułów. Wstęp 1 redakcja: Antoni Przygońskl. T. 1-3. Warszawa 1961-1 9 6 7 .

- Ruch oporu na wsi małopolskiej w dokumentach konspiracyjnych ruchu ludowego / 1940- 1944/ . Zebrali 1 opracowali Józef Buszko, Alina Wi­ towa, Jem Nowak. Kraków 1973« - Satyra w konspiraoji 1939-1944. Zebrał 1 oprao. Grzegorz Załęskl. Przedm. St. R. Dobrowolski. Wstęp: Andrzej Ryszklewloz. Warszawa 1958. - Szczawiej Jem: Antologia polskiej poezji podziemnej /1939-1945/. Warszawa 1957. л - Szczawiej Jem: Poezję Polski waloząoej. 1939-1945« Antologia. T. 1-2. Warszawa 1974. - Szewera Tadeusz : Nleoh wiatr Ją poniesie. Antologia pleśni z lat 1939-1 9 4 5 . Łódź 1975. - Załęskl Grzegorz: Satyra w konspiracji 1939-1944. Przedm. St. R. Dobrowolski. Wstęp: Andrzej Ryszklewloz. Warszawa 1948.

C. Pamiętniki, wspomnienia i relacje opobHkowaae drukiem

- Akcja N. Wspomnienia 1941-1944. Przedmowa: S. Okęokl. Pod red. N. Anderska 1 Z. Ziółka. Oprao. graf. S. Miedza-Tomaszewski, Wetrszeu- wa 1972. - Arozyńekl Marek: Sięgnijmy pamłęolą w niedawną przeszłość. Wspom­ nienia z ozasów walki podziemnej z najeźdźcą hitlerowskim. Kurier Codzienny 1945 nr 170, a. 4-5. Chrzan Bronisław: Ignacy Jakubiec /1906-1966/. Wspomnienie. Rocz­ nik Komisji Nauk Pedagogicznych PAN, Oddział w Krakowie VHI. 1 9 6 8 , e. 5,19.

Dawidson-Drangęrowa* Gusta: Pamiętnik Justyny. Kraków 1946,ss.116, nlb 4. Książki Vojew. Żydowskiej Komisji Historycznej w Krakowie nr 2 .

Dobrowolski Henryk: Ignacy Fik. Głos Pracy 1946 nr 73 e. 1 . Dziwlik Stefan: Wspomnienia z lat okupacji. Głos MłodzieZy Wiej­ skiej 1962 nr 1 /2 s. 19-2 5 . Dziwlik Stefan: W sercu konspiracyjnego Krakowa. [W:J 0 ludziach i sprawie..., Kraków 1964, e. 110-126. Figiel Władysław: 0 Janie Marohewozyku od Zielonego, [wij Opowiemy wam, Jak walczyli..., Kraków 1962, s. 31-49. Fedorowicz Tadeusz: Cena wolności. Wspomnienia z lat 1939-1945. Oprać, i wstęp: Andrzej Kozaneokl. Kraków 1975.

Giełżyński Witold: Dzienni karski ruch oporu, fi :) Wspomnienia dziennika­ rzy z okresu okupacji hitlerowskiej. 'Warszawa 1970, s. 791-9 8 . Ma­ teriały i studia do historii prasy i czasopiśmiennictwa polskie­ go, z. 1 5 .

Grzymała-Siedlecki Adam: S*to Jedenaście dni letargu. Kraków 1 9 63. Hanuszek Tadeusz: loh verfluchte Banditen. [w^J-0 ludziach i sprawie... Kraków 1964, a. 151-183. Hanuszek Tadeusz: Technika /wydawanie Trybuny Ludowej/. Żyoie Li­ terackie 1 9 6 2 , nr 4, s. 11. Hanuazkowa Helena: Pracowałam z Ignacym Pikiem. Głos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2, s. 51-53. Hanuazkowa Helena: W Czytelniku i gdzie indziej. [W:] 0 ludziach i sprawie..., Kraków 1964, s. 127-150. Holuj Tadeusz: Julek /Julek Topolnloki/. [wjj Opowiemy wam, jak wal­ czyli... Kraków 1 9 6 2 , s. 1 6 3 . Jagusztynowa-Wilbik Weronika: Montowanie prasy konspiracyjnej w Rzeszowskiem. Chłopski Sztandar 1946 nr 49# Jagusztynowa-Wilbik Weronika: Bataliony Chłopskie na Bzeezew- ezozyźnie. Warszawa 1973. Jaworska Helena: Było nas stu. Słowo wstępne: Jerzy Morawski. Warszawa 1948. Konturek-Sowa Maria: Wspomnienia łączniczki . Maryai. Gazeta Kra­ kowska 1967 nr 1 5 . Kraszewski Tadeusz: Szkolenie dziennikarzy w konspiracji. Y:Wspom­ nienia dziennikarzy z okresu okupaojl hitlerowskiej. Warszawa 1970, s. 91-9 8 . Materiały i Studia do historii prasy i czasopiśmiennic­ twa polskiego, z. 1 5 . j Kudliński Tadeusz. Mantelupa.. Wspomnienie. Kraków 1946.

Kurkiewioz Wanda: Za nurami Monte. Kraków 1 9 6 8 , 1972. Kwiatkowski Tadeusz: Miesięcznik Literacki. Odrodzenie 1945»nr 18, s. 12.

Leezozykiewioz Sylwester: Konfederacja Tatrzańska. Warszawa 1969 LSW es. 185 nlb. 1. Lewińska Pelagia: Jak organizowaliśmy Polskę Ludową. (wjjo ludziach i sprawie..., Kraków 1964, e. 19-32. Lewińska Pelagia: Wspomnienia o Mieczysławie Lewińskim. [wj)0powie*. my wam,Jak walozyli. Rzecz o działaczach PPR obwodu krakowskiego. Kraków 1 9 6 2 , s. 128-1 6 1 . Lowell Jerzy: Rzecz o Karolu /Stanisław Szadkowski/. [ïi] Opowiemy wam, Jak walozyli. Kraków 1 9 6 2 , e. 15-28. Ludwińeka Jadwiga Sabina: Zygmunt /Wspomnienia o Bolesławie Kowal- skiiV. [yi] Opowiemy wam, Jak walozyli. Kraków 1962, s.263-277. Ludwińeka Jadwiga Sabina: Weber /Wspomnienia o Romanie śliwie/jwi] Opowiemy wam, Jak walczyli.' Kraków 1 9 6 2 , s. 225-239« Labuz Józef: Słowo Stanisława Ziaji. Żyoie Literackie 1964, nr 24. MacheJek Władysław: Byłem redaktorem Głosu Miechowa. [w^O ludziach . i sprawie. Wspomnienie działaczy PPR z Krakowskiego. Lata oknpa- . oji hitlerowskiej. Zebr. i oprao. Czerpak Stanisław, Kaniowa Ma­ ria, Kozaneoki Andrzej. Kraków 1964, e. 205-213. Maohejek Władysław: 1 wojny tej, z wojny złej..., Warszawa 1978. Machejek Władysław: W czasie okupacji redagowałem Głos Miechowa. Polityka 1 9 6 2 , nr 3, ». 3. Matuaowa Barbara: Jak powstawały Wiadomośoi Kobiece, [w:] Twierdzą nam będzie kaZdy próg. Warszawa 1968. Ma tu sowa Barbara Kwiatkowska: Na partyzancki poszły bój. Oprao. Stem!sława MłodoZenieo-Yarowna• Warszawa 1970. Olcha Antoni: Dziadzio Bmil. [w:j Opowiemy wam, Jak walozyli. Rzecz o działaczach PPR obwodu krakowskiego. Kraków 1 9 6 2 , s.I8 I- 200. Opowiemy wam, Jede walczyli. Rzecz o działaczach PPR Obwodu Krakow­ skiego . Red. nauk. Andrzej Kozaneoki. Kraków 1962, Wydawnictwo Li­ terackie as. 342. Staraniem Wojewódzkiego Komitetu Obchodów Dwu­ dziestolecia PPR i Referatu Historii Partii Komitetu Wojewódzkie­ go w Krakowie. Orzechowski Marian: Odra-Nysa Łużycka - Bałtyk w polskiej myśli politycznej okresu drugiej wojny światowej. Wrocław 1969» Ożóg Jem Bolesław: Na mojej drodze. Wspomnienia. Kraków 1971.

Pająkowa Helena: Krakowska Technika obwodowa. [V:] Polska Partia Robotnicza..., s. 145-146. Pająkowa /Skórówna/ Helena: Zostałam Baśką, jwi] 0 ludziach i spra­ wie..., Kraków 1964, s. 214-236.

Roczmierowski Antoni: Krzyżackie widmo. Wspomnienia z lat 191O- 1945» Oprać. A. Kozemecki. Kraków 1974. Sawajner Józef: W podziemiach tajnej drukarni. Tygodnik Powszech­ ny 1946, nr 4 3 , 44. Sawajner Józef: W podziemiach tajnej drukarni. Kraków 1947t Szatyński Bolesław: Olgierd /pseud./. Wspomnienia o Zawiszy /2/. Więź R. 12: 1969 nr 2/3, s. 159-170. śmigielski Henryk: Z przeżyć okupacyjnych. (w:J Wspomnienia dzien­ nikarzy z okresu okupacji hitlerowskiej. Warszawa 1970, s.125- 134. Materiały i studia do historii prasy i czasopiśmiennictwa Polskiego, z. 1 5 . Taboau Ludwika: Wojenne studia przedwojennej maturzystki, [W:] Al­ ma Mater w podziemiu..., Kraków 1964, s. 178-179» Walczak Stanisław: Duże i małe sprawy krakowskiej konspiracji^Wi] 0 ludziach i sprawie...,Kraków 1964, e. 33-74. Wolas Stanisław: Zaczątki PPR w Krakowie. Ze wspomnień działaczy. Przegląd Związkowy 1962 nr 1, s. 25-26. Wspomnienia robotnika z Wapiennika. Gazeta Krakowska 19б5,пг 280. Zechenter Witold: Upływa szybko żyoie. Kraków 1971. Zeohenter Witold: Zapominamy o Helenie. Żyoie Literackie 1962, nr 24, s. 12. - Zemankowa Zofia* Józef Nowina /Wspomnienia o Józefie Zemanku/, Çrs] Opowiemy wam, Jak walczyli..., Kraków 1962 s. 203-221. - Ziemba Stanisław* Czasy przełomu. Kraków 1976. - Ziemba Stanisław* Wspomnienia wojenne. Lewe wydanie Gońca Krakow­ skiego. 0 krakowskich drukarniach. Życie Literackie 1961 nr 29, e. 8.

D. Opracowania, rozprawy 1 artykuły, katalogi

- Adamczyk Mieczysław* Kieleckie czasopisma konspiracyjne 1939- 1946 /Noty bibliograficzne/. Kielce 1976. - Agatsteln-Dormontowa Dora* Żydzi w Krakowie w okresie okupacji hitlerowskiej. [w*j Kraków w latach okupacji 1939-1946. Studia 1 materiały. Kraków 1949-1957, s. 185-223. Rocznik Krakowski,!. 31. - Andruslklewlcz Janusz* Gwardia Ludowa PPB 1 Armia Ludowa w Beski­ dach Zachodnich 1942-1945. Wierchy 36*1967, s. 128-159. - Arczyńskl Marek* Prasa podziemna w szeregach naszego Związku. Polska Niepodległa 1948 nr 1/2, s. 16-17. - Arczyńskl Marek* Z dziejów prasy konspiracyjnej w Krakowie 1939- 1945. /Fragmenty wspomnień/. Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1, e. 58- 66. - Arczyńskl Marek* Z dziejów prasy1 konspiracyjnej Stronnictwa De­ mokratycznego w Krakowie /1939-1945/. Zeszyty Hletoryozno-Pollty­ czne Stronnictwa Demokratycznego 1973, z. 9, s. 70-84. - Balicki Stanisław Witold* 0, kocham Kraków. Odrodzenie 1945,nr 15. - Banach Kazimierz* Nasza Drukarnia. Chłopi 1 Państwo 1947, nr 44. - Banach Kazimierz* Podziemna prasa ludowa.[w*] Kalendarz Ludowca na rok 1946. Warszawa 1946. - Bartoszewski Władysław* Konspiracyjne czasopiśmiennictwo kultu­ ralne w kraju w latach 1939-1945. Zarys Informacyjny. Twórczość 1961 nr 10, e. 81-102. - Bartoszewski Władysław* Z kart wojennej służby Aleksandra Kamiń­ ski ego. Tygodnik Powszechny 1978 nr 18, nr 19. - Blowskl Henryk* Głos Warszawy, Jego powstanie, technika 1 kolpor­ taż /20 XI 1942 - 1 VIII 1944/. Rocznik Historii Czasopiśmiennic­ twa Polskiego t. 3, z. 2, 1964, e. 17-44. Błachut Władysław* Prasa krakowska podczas okupacji. Gazeta Kra­ kowska 1967 nr 18. Borkowski Jan: Prasa konspiracyjna Rocha. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1961 nr 3. Budrewicz Olgierd: 0 niemieckich próbach "pojednania" z Polaka­ mi. Nowiny Literackie 1948 nr 6. Burda Andrzej: Difficile est historlam scribere. Prawo 1 Życie 1962 nr 6 s. 3. Burda Andrzej : Odzleźeście dawni przyjaciele /Z lat pracy konspi­ racyjnej 1940-1944/. Głos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2,s.27-30. Burda Andrzej: Tak zaczynaliśmy. [W:] 0 ludziach i sprawie. Wspom­ nienia działaczy PPR z Krakowskiego. Lata okupacji hitlerowskiej. Kraków 1964, s. 27-30. Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej 1939-1946. Oprać. Lucjan Dobroszycki przy współudziale Wandy KiedrzyńskieJ pod kie­ rownictwem Stanisława Płoskiego. Warszawa 1962.

Chojnacki Władysław: Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1946. Warszawa 1970. Chojnacki Władysław: Działalność wydawnicza.polskiego ruchu opo­ ru 1939-1945. Kwartalnik Historyczny R. 77: 1970 nr 3,8.764-761. Cieślak Tadeusz: Z historii niemieckiej prasy w Języku polskim. I: Goniec Krakowski /27 X 1939 - 18 I 1946/, II: Hitlerowska Ga­ zeta Żydowska w Krakowie /23 VII 1940 - 30 VIII 1942/. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1969, t.8,z.4,8.679-688. Czarnocka Halina: Prasa konspiracyjna i powstańcza oraz wydawnic­ twa broszurowe. [W:J Wielka gra. Harcerstwo w czasie II wojny świa­ towej 1939-1945. Londyn 1974 a.239-247. Dąbrowa Stanisław Kostka: W okupowanym Krakowie. Warszawa 1972.

Dąbrowski Jan: Rządy niemieckie w Krakowie. [w:] Kraków pod rząda­ mi wroga 1939-1945. Krakór 1946 s. 6-46. Biblioteka Krakowska nr 104. Dąbrowski Stanisław: Centralna konspiracyjna prasa SL Roch wobec przyszłej granicy polsko-niemieckiej /1940-1946/. [w70 lat ruchu ludowego. Pod red. J.R. Szaflika. Warszawa 1967, s. 580-589. Dąbrowski Stanisław: Koncepcje powojennych granic Polski w progra­ mach i działalności polskiego ruchu ludowego w latach 1939-1945. Wrocław 1971. Dobroezycki Lucjan: Polskie czasopiśmiennictwo konspiracyjne w o- kresie okupacji hitlerowskiej. Zeszyty Prasoznawcze 1961 nr 1-2, s.' 52-69. Dobroezycki Lucjan: Prasa Polskiej Partii Robotniczej w okresie okupacji hitlerowskiej. Bibliotekarz 1961Łnr 12, s. 354-362. Dobroezycki Lucjan: Tajna prasa 1939-1945. Polityka 1961 nr 9 s.ll. Dobroezycki Lucjan: Zaginiona prasa konspiracyjna z lat 1939-1945. Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i Studia z okresu II wojny świa­ towej. Warszawa 1963, t. VII, s. 173-196. Dobroezycki Lucjan: Założenia 1 organizacja prasy niemieckiej w Języku polskim w tzw. Generalnej Guberni w latach 1939-1945 w świetle dokumentów. Bocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1967, t. 6, z.1, 8. 245-280. Dobrowolski Stanisław Ryszard: Przegrał wojnę głupi malarz. 0 ro­ li satyry okupacyjnej. Gazeta Krakowska 1971 nr 240. Drukarnia Narodowa 1858-1958. Red. i oprać. graf. Wiktor Koczub. Kraków 1958. Drukarz polski w walce z okupantem. Wiadomości Graficzne 1948 nr 6/7 s. 7-8; nr 8 s. 3-4. Duraczyński Eugeniusz: Struktura społeczna i polityczna podziemia antyhitlerowskiego w Polsce 1939-1944. Miesięcznik Literacki 1970 nr г , e. 90-98. Ä Dzikowski Stanisławy Wieniec wyszydzony. Warszawa 1946. Dudziński Bolesław: Polityka prasowa hitleryzmu podczas okupacji: cele, dążenia, metody. Kuźnica 1945 nr 4/6,», 37-40. Feder Zofia: Franciszek Malinowski [W:] Opowiemy wam, Jak walczyli. Kraków 1962,e. 243-269. Fltowa Alina: Początki konspiracyjnego Ruchu Ludowego w Małopol- aoe. Studia z Dziejów Ruchu Ludowego. Warszawa 1971,s. 168-190.

Fltowa Alina, Kozaneckl Andrzej: W okresie wojny 1 okupao J i. [w :] Kraków. Rozwój miasta w Polsce Ludowej. Kraków 1971.

Fuke Marian: Prasa żydowska w Polsce XIX wieku i pierwszej poło­ wy XX wieku /do końca drugiej wojny światowej/. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego PAN 1973» t. XII, z.l, e.27-55. Fuks Marian: Żydowska prasa w okresie okupacji hitlerowskiej w Pol­ sce /1940-1943/. Kwartalnik Prasy Polskiej 1977,t.16,nr2,s.99-115. Garliński Józef * Zestawienie czasopism i numerów polskiej prasy pod­ ziemnej /1939-1945/, których nie zawiera katalog prasy konspiracyj» nej wydany w kraju w roku 1962 w oprać, L. Dohroszyckiego, a które znajdują się w zbiorach londyńskich Biblioteki Polskiej /ВР/ Polish Research Centre /R.P.C,/ i Studium Polski Podziemnej /S.P.P./.Opus. Londyn 1962# Głowacki Teofil: Prasa lewicy socjalistycznej w okresie okupacji hi­ tlerowskiej w Polsce. Rocznik Biblioteki Narodowej 1 9 6 7 , a.293-3 1 9 . Głowacki Teofil* Prasa podziemna w okresie okupacji hitlerowskiej. Prasa Polska 1947 nr 2-3 s. 8. Głowacki Teofil* Prasa Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1944 -1948 /Zarys bibliograficzny/. Rocznik Biblioteki Narodowej 1 9 7 0 , s.2 4 5 -2 9 6 . Golańska Krystyna* W obronie godności* Pakty 77 1977 nr 33. Gołka Bartłomiej t Prasa konspiracyjna Rocha 1939-1945. Przedmowa* Stanisław Płoski. Warszawa 1960.LSW es. 279.fot.,blbl. Gołka Bartłomiej* Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939-1045.Przed­ mowa* Stanisław Płoski. Warszawa 1975. Gościmińskl Władysław* Dzieje walk PPR, GL, 1 AL z okupantem hitle­ rowskim na Podkarpaciu. Rzeszów 1964. Grabski Marian: Tajna prasa.Polska Niepodległa 1947 nr 6 s. 10. Grupa bojowa w Krakowie. Z naszej walki o wolność. Głos Prasy 1946 nr 7. Guide of the Polish Press Exhibition 1939-1949. Londyn i960. Guctry Czesław* W związku z bibliografią wydawnictw konspiracyjnych /W. Chojnacki* Bibliografia/. Przegląd Historyczny 1972, z.2, в.275- ЗОБ. 1

Hillebrandt Bogdan* Centralna Technika PPR. Z pola walki 1962 nr 1 , e. 73-87. Hillebrandt Bogdan* Szare Szeregi /Działalność organizacyjna i lde- owo-wychowaweza/. Pokolenie R* 8 1970 nr 4,a. 18-46, Hillebrandt Bogdan* Trybuna Wolności - centralny organ Polskiej Partii Robotniczej w okresie okupacJi./Zarys informacyjny/. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego t.3,z. 3, 1964, a. 5-1 6 . Hlrsz Jerzy Zbigniew; Terenowa prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939-19 45.Warszawa 1977. Hirsz Jerzy Zbigniew: Lubelska prasa konspiracyjna 1939-1944. Lu­ blin 1 9 6 8 .

Hrabyk Klaudiusz: Przemilczane podziemie. 1 Kultura /Paryż/ 1949 nr 1 /1 8 s. 53-69. Jakubiec Ignacy: Działalność oświatowa Rocha w okręgu krakowskim 1939-1 9 4 5 . Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1966 nr 8, s. 184-228. Jankę Zygmunt Walter: Podziemny Śląsk.Warszawa 1 9 6 8 . Jankę Zygmunt Walter: Służba Zwycięstwu Polski - Związek Walki Zbrojnej - Armia Krajowa na Zachodnim Podgórzu Beskidzkim /1939- 1944/. Najnowsze Dzieje Polski t. 12: 1 9 6 8 , s. 8 5 -120.

Jankowski Stanisław: Satyra w konspiracji. ltd 1969 nr 15. Jankowski Stanisław: Sprawa honorowa. ltd 1977 nr 47. Januszewski Stanisław: Centralna Technika. Trybuna Wolności 1945 nr 72/73 s. 19-20. Januszewski Stanisław: Centralny kolportaż /prasy konspiracyjnej PPR/. Polityka 1962 nr 1 s. 6-7. Jareoka-/Kimlowska/ Stanisława, Tamogrodzki Tadeusz: Młody Las. Pokolenia R. 8: 1970 nr 4 e. 47-57. Jarowieoki Jerzy: Biografia poety i konspiratora /wstęp do:_/ Euge­ niusz Kolanko: Zakonspirowany pejzaż. Wiersze wybrane. Kraków 1973 WL s. 5-37. Toż: pt. Biografia poety i konspiratora /Rzecz o Euge­ niuszu Kolanoe/. Kraków 1974. Jarowieoki Jerzy: Eugeniusz Kolanko - poeta konspiracji. Kwartalnik Rzeszowski 1966 nr 2 s. 7 6 -8 3 . Jarowieoki Jerzy: Działalność Wydawnicza Szarych Szeregów w Krako­ wie. Życie Literackie 1977 nr 3. Jar o wiec ki Jerzy: Eugeniusz Kolanko i jego związki z krakowską kon­ spiracją z lat 1939-1 9 4 4 .IW:] Prace Humanistyczne Rzeszowskiego To­ warzystwa Przyjaciół Nauk. t. 4. Rzeszów 1974 s. 2 6 3 -3 2 3 . Jarowieoki Jerzy: Harcerskie pismo konspiracyjne. Dziennik Polski 1971 nr 21. Jarowieoki Jerzy Jdzie słowo po wsiach i miastach.. .Rzecz o konspi­ racyjnej prasie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939-1944. Głos Młodzieży 1970 nr 9 i. 32-37. Jarowieokl Jerzy: Jerzy Szewczyk - krakowski poeta konspiracji',. Głos Młodzieży 1972 nr 1, s. 31-34. Jarowieokl Jerzy: Jesteśmy partią czynu.../Słowo o prasie konspi­ racyjnej PPR/. Dodatek do Głosu Młodzieży 1972 nr 7 s. 11-14. Jarowieokl Jerzy: Jeszcze Jedno pismo konspiracyjnego Brakowa. Ruch literacki 1968 z. 2 s. 117-119» Jarowłeokl Jerzy: Konspirator i poeta. Głos Młodzieży 1972 nr 12, e. 13-1 6 . Jarowlecki Jerzy: Krakowskie pismo konspiracyjne z lat 1943-1944 Watra. Rocznik Historii CzasopiśnJLennlotwa Polskiego R. XII, z. 2, s. 157-2 0 2 . Jarowłeokl Jerzy: Krakowskie konspiracyjne pismo Ha ucho /1943- 1944/. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z.24, Kraków 1966 s. 73- 111. Prace Historycznoliterackie. Jarowłeokl Jerzy: Krwawe i zielone. Antologia poezji polskiej 1939- -1 9 4 3 . Ruch Literacki R. 7, 1966 e. 301-304. Jarowłeokl Jerzy: Lewicowe pisma kulturalno-społeczne na tle kon­ spiracyjnej prasy lat 1939-1 9 4 4 . Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie z. 17.Kraków 1963,'e.223-245#Praoe Historycznoliterackie. Jarowlecki Jerzy: My w,słońcu Jasnym wierszy nie piszemy... /Rzecz o Jerzym Szewczyku — Szarzyńskim/. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z.5 6,Kraków 1975, s.259-292.Prace Historycznoliterackie VI Jarowłeokl Jerzy: O konspiracyjnej prasie ludowej okręgu krakow­ skiego w latach 1939-1944. Rocznik Naukowo-Dydaktyozny WSP w Kra­ kowie z. 3 6 . Kraków 1971, .a.273-291- Prace Historycznoliterackie V. Jarowłeokl Jerzy: Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rocha /krakow­ skiego/ w latach 1939-45- Kwartalnik prasy Polskiej 1977 nr 2,a. 35-73. Jarowłeokl Jerzy: Prasa konspiracyjna w Krakowie w latach 1939- 1 9 4 5 . Wrocław-Kraków 1977. Jarowlecki Jerzy: Prasa konspiracyjna PPR i Organizacji z nią zwią­ zanych. Ruch Literacki 1967 nr 5 s. 3О6-3 1 1 . Jarowłeokl Jerzy: Prasa podziemna JY krakowskiego obwodu PPR.Zeszy­ ty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. CCCIV: Prace Historyczne, z. 39. Kraków 1972,s. 153-165. Jarowlecki Jerzy: Prasa podziemna w Krakowie w latach okupaojl hi­ tlerowskiej. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, t.15, z. 2, s. 139-I6 9 . Jarowlecki Jerzy: Prasa na ziemiach polskich 1939-1944,[W^Hi­ storia prasy polskiej 1918-1944. Warszawa-Łódź • PAN /w druku/. Jarowlecki Jerzy: Prasa podziemna w latach 1939-1945. Studia i szkice. Kraków 1976. Wydaw. Nauk. WSP. Prace monogr. 13. Jarowlecki Jerzy: Prasa Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej w Krakowie w okresie okupacji hitlerow­ skiej w Polsce w latach 1939-1945. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, 1979 : Prace Historycznoliterackie УП. Jarowieoki Jerzy: Publicystyka konspiracyjna PPR /1942-1945/. Małopolskie Studia Historyczne R.7.1964 s. 129-134. Jarowlecki Jerzy: Uwagi o bibliografii prasy konspiracyjnej./Ro­ cznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego/, t. V 1965,z.1, s. 248-253. Jastrzębiec Michał: Polska prasa podziemna. Tygodnik Powszechny 1947 nr 42 8.11. Jastrzębski Zdzisław: Kpina i terror. Teksty 1972 nr 3 s.59-74. Jastrzębski Zdzisław: Literatura pokolenia wojennego wobec dwu­ dziestolecia. Warszawa 1969. Jekiełek Wojciech: Wieś krakowska z okupantem. Życie i Myśl. R: 21 1971 nr 1/2 8.173-178. Kamiński Jan : Zrodzeni w walce. XX-leeie PPR na Rzeszowszozyźnie. Wrocławski Tygodnik Katolików 1962 nr 12 s. 5-6. Jarowieoki. Jerzy: Krakowska prasa podziemna w okresie okupacji hi­ tlerowskiej ; Sprawozdanie z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Od­ dział w Krakowie, t. 19/1 •• 30-31- Kantyka Jem: Polska Partia Socjalistyczna na Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939-1948. Katowice 1975. Kazik Dęblak: Ladyвław. Głos Ludu 1945, nr 226. Konspiracyjny ruch ludowy 1939-1942 /w świetle sprawozdań CKRL i listów z kraju do ludowców na emigracji/, [w:] Studia z dziejów ru­ chu ludowego 1971, Warszawa 1971. Kozaneckl Andrzej: Polska Partia Robotnicza organizatorką walki wyzwoleńczej w Krakowski eo/l 943 - styczeń 1945/. Zeszyty Naukowe UJ. Kraków 1963 nr 62: Prace historyczne s. 10, s. 55-79. Kozaneckl Andrzej: Z historii IV obwodu PPR. 1942-1945. Głos Mło­ dzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2. Kozanecki Andrzejt Z postępowych i rewolucyjnych tradycji regionu krakowskiego, [w*] Ziemia Krakowska. Kraków 1966, Kozanecki Andrzej $ Z dziejów konspiracyjnej PPH w Krakowskiem. [wi) 0 ludziach 1 sprawie. Wspomnienia działaczy PPR z Krakowskiego /lata okupacji hitlerowskiej/. Kraków 1964 WL, s.19-32. Koźnlewskl Kazlmlerzi Wielka dywersja. Podziemna walka Szarych Szeregów Harcerstwa Polskiego. Nowe Horyzonty 1946 nr li. Koźnlewskl Kazimierz* Zamknięte koła. W podziemnym śwlecle. War­ szawa 1967. KR-At Prasa o prasie. Prasa Polska 1р52 nr 2 i. 60-63 /Uazety PPR w latach okupacji/» Krakowska Wojewódzka Rada Narodowa. Jej powstanie 1 działał noś ó w okresie okupacji. Za Wolnośó 1 Lud 1964 nr 12, e. 12-13. Król Eugeniusz C.: Niemieckie ozasopisma w języku polskim dla Szkolnictwa w Generalnej Guberni /Ster, Mały Ster/. Zawód i 2y*- . de. Kwartalnik Prasy Polskiej 1978 nr 1,s. 105-121. Kslężarczyk Franciszek* U progu wolności. Za Wolność 1 Lud 1966 nr 7 s. 4-5. K/rzywoszewski/ S.: Zadania 1 prace Sekcji CzasoplśmlennlczeJ Praaa 1937 nr 12. Kucia Jan* 0 krakowskiej prasie konspiracyjnej 1939-1946. Zeszyty Prasoznawcze 1973 nr 1 s. 61-68. Kucia Jan* Kolportaż krakowskiej prasy konspiracyjnej w okresie okupacji hitlerowskiej. Zeszyty Prasoznawcze 1970 nr 2 e. 41-52. Kucia Jan* Krakowski ośrodek konspiracyjnej działalności wydawni­ czej /1939-1946/.[w5 Z lat wojny 1 okupacji 1939-1946, t. 2,War­ szawa 1970. Kucia Jan* Tajne' drukarnie krakowskie w okresie okupacji hitlerow­ skiej. Zeszyty Prasoznawcze 1969 nr 4 e. 49-60. Kucia Jan* Zbiór tajnej prasy okupacyjnej w zasobie Archiwum Pań­ stwowego w Krakowie. Arche1on 1971. Kwiatkowski Tadeusz* Umarli się nie upominają. Dziennik Polski 1961 nr 236. Kwiatkowski Zbigniew* Bronlełmw Pawlik.[w*] Opowiemy wam, Jak wal­ czyli... Kraków 1962 s.297-310. Lasocki Zygmunt* Pierwsza faza konspiracji w Polsce. Komitet czte­ rech stronnictw na Kraków i Małopolakę. Pierwsze ofiary Polski Podziemnej. Jak doszło do likwidacji Komitetu Krakowskiego. Ga­ zeta Ludowa 1946 nr 74,s. 3; nr 76 s. 2.

Lerska Hanna: Druki Polski podziemnej i wydawnictwa powstańcze. Kultura /Paryż/ 1949 nr 8/26 s. 139-159. Lerska Hanna: Zaczątek bibliografii druków Polski podziemnej pod okupacją 1939-1944. Kultura /Paryż/ 1949 nr 15 s. 143-150. Literatura antifaszistskogo soprotiwlenija w stranach Jewropy 1939-1945. Moskwa 1972. Literatura protifaszistkebo odboja europskych krajIn. 1939-1945. Bratysława 1975. Łapińska Józefa, Gródecka Ewa, Stechiewicz Mariai Organizacja har­ cerek w latach 1939-1945. Najnowsze Dzieje Polski, t.9,s.63-93. Machejek Władysław: Centrum lewicowego ruchu oporu w Polsce Połu­ dniowej. Życie Literackie 1960 nr 25, 26. Madajczyk Czesław: Generalna Gubernia w planach hitlerowskich, Warszawa 1961. Madajczyk Czesław: Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t.l- 2. Warszawa 1970. Malinowski Marłem: Z dziejów powstania Polskiej Partii Robotniczej. Warszawa 1958. Małouźyńskl Karol: Niemiecka propaganda w Generalnym Gubernator­ stwie. Przegląd Socjałlst?ozny 1945 nr 2 e. 34-39. Memkowskl Zygmunt, Nowak Jan, Pawłowicz Jerzy: Miejsce i rola ru­ chu ludowego w okresie okupacji w walce o narodowe i społeczne wy­ zwolenie. [W:] 70 lat ruchu ludowego. Warszawa 1967 s. 206-265. * Marcinkowski Józef Tracz: Kartki z dziejów Rocha w Małopolsee.Ty­ godnik Powszechny 1965 nr 50 s. 2,7. Marczyński Aleksander: Z dziejów ruchu oporu na Skalnym Podhalu. Wierchy R.385 1969/1970/ s. 116-136. Marczyński Aleksander: Z dziejów ruchu oporu na Skalnym Podhalu. Wierchy 1970 t. 76/1969/ s.117-136. Matusowa Barbara:. Powstanie i działalność Ludowego Związku Kobiet. [W:] 70 lat ruchu ludowego. Warszawa 1967 s. 564-566. Molak Adolf: Odra-Nlsa. Hasło, program i czyn podziemnego Ruohu Ludowego. Gazeta Ludowa 1946 nr IpO e.5. Mulak Jani Prasa RPPS 1 kolportaż Jej w okresie okupacji. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 1964 t.3,z.2,s. 162-182. Mieczuja-Ostrowski Bolesławi Bohaterowie spod kryptonimu 0,08 wy­ stąp. Pamięci poległych żołnierzy Inspektoratu Rejonowego ZWZ AK Miechów. Wrocławski Tygodnik Katolicki 1969 nr 44, s. 6-7. Mieczuja-Ostrowski Bolesław: Ubezpieczalnla. Życie i Myśl 1966, nr 7-8 s. 37-61. Nirensztein Albert: Ruch oporu Żydów w Krakowie pod okupacją hi­ tlerowską. Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historii 1962 nr 1, s. 126-186. Nowak Jan: Z działalności konspiracyjnej SL /Roch/. [Wij Studia z dziejów ruchu ludowego. Warszawa 1969. Nowak Jan: Indeks prasy konspiracyjnej ruchu ludowego.[w^ Materia­ ły źródłowe do historii polskiego ruchu ludowego. Warszawa 1966, t. IV, s. 661-581. Nowakowski Antoni: Druk prasy podziemnej w Krakowie. Wiadomości Graficzne 1962 nr 2 s. 8. Panie Ryszard: Podziemna prasa PPR V Obwodu. Zaranie Śląskie 1962 z. 1 а, в. 337-362. Pawłowicz Jerzy: Z dziejów konspiracyjnej KRN. 1943-1944. Warsza­ wa 1961. Peters Stanisław: Jak drukowano "lewego" Gońca. Gazeta Krakowska 1970 nr 139. /?ierwszx7l Zjazd Delegatów zw. Pracowników Prasy Podziemnej. Pra­ sa Polska 1947 nr 2-3, e.9. Płoskl Stanisław: przedmowa do:] Centralny katalog polskiej prasy konspiracyjnej. Warszawa 1962 s. 5-12. Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. T.3: Armia Kra­ jowa. Londyn i960. Poprawa Jan: Sesja naukowa poświęcona więźniom Montelupich w Kra­ kowie w okresie okupacji hitlerowskiej. Studia Historyczne R. 13: 1970.z.4 8.6*9-650. Przez front do wolności. Z walk brygady AL im. Ziemi Krakowskiej. Za Wolność 1 Lud 1964 nr 8 s. 10-11. Przygoński Antoni: Prasa konspiracyjna PPR. Zarys - katalog - ży­ ciorysy. Warszawa 1966. Przygońeki Antoni : Prasa konspiracyjna PPR. Cz. It Prasa konspira­ cyjna Organizacji przedpeperowskich. Zeszyty Prasoznawcze 1969, .nr 1/2 s. 2-13. Przygońeki Antoni: Prasa podziemna KRN 1 Rad Narodowych. Rada Na­ rodowa 1963 nr 62 s.14-15. Przygońeki Antoni: Prasa konspiracyjna PPR. Cz. 2: Prasa central­ na oraz obwodowa. Zeszyty Prasoznawcze 1962 nr 4 s. 26-51. Przygońeki Antoni: Więzienie i śmierć... przstraszyć mnie nie mo­ gą. Ludzie Polskiej Partii Robotniczej. Trybuna Ludu 1962 nr 7 8.4. Przygońeki Antoni: Wykaz konspiracyjnej i powstańczej prasy PPR i organizacji z nią związanych /1939-1945/.[W:] Publicystyka konspi­ racyjna PPR. 1942-1945. Warszawa 1961 t. Is. 306-345. Rozmarynowicz Andrzej : Jeszcze o okupowanym Krakowie. Tygodnik Powszechny 1975 nr 12 s.2. Rudnik Mieczysław: Wywiad z Tadeuszem Hanuszklem. Głos Młodzieży Wiejskiej 1962 nr 1/2 s. 31-37. Ryszkiewicz Andrzej: Polskie podziemne wydawnictwa satyryczne /Wstęp doi/ Grzegorz Załęskl: Satyra w konspiracji 1939-1944.War­ szawa 1956 s. 11-18. Rzepecki Jan: Organizacja 1 działanie Biura Informacji 1 Propagan­ dy /В1Р/ Komendy Głównej AK. Wojskowy Przegląd Historyczny 1971 nr 2-4. Rzepecki Jan: Na marginesie powstańczych dokumentów BIP. Kwartal­ nik Historyczny 1957 nr 6. Seweryn Tadeusz: Do rodowodu lewego Gońca Krakowskiego. Wspomnie­ nia wojenne. Życie Literackie 1961 nr 36 s. 9. Seweryn Tadeusz: Struktura Kierownictwa Walki Cywilnej i Oporu Społecznego. Wleśol 1965 nr 17. Seweryn Tadeusz: Tajna drukarnia u wszarzy. Wieści 1965 nr 9. Slerant Piotr: Zarys dziejów konspiracyjnego pisma Odwet.Rboznlk Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego PAN. 196? t.VI, z. 1, s. 202-242. Slerotwlński Stanisław: Główne problemy badań nad polską literatu­ rą konspiracyjną w kraju /1939-1944/. Ruch Literacki R.2: 1961, z. 4/5 191-202. Sierotwińeki Stanisław: Kolanko nie Kolankowski. Dziennik Polski 1966 nr 27. Sierotwiński Stanisław: Krakowski konspiracyjny Miesięcznik Lite­ racki. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. II. Filolo­ gia polska. Prace Historycznoliterackie.Kraków 1961,s. 155-173. Sierotwiński Stanisław: Literatura konspiracyjna 1940-1944./Prze­ gląd, problematyka, postulaty/. Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Oddziału PAN w Krakowie. Lipiec-grudzień 1959. Sierotwińeki Stanisław: 0 właściwy pogląd na literaturę okresu 1939-1944. Sprawozdania z posiedzeń Komisji Oddziału PAN w Krako­ wie. Lipiec-grudzień 1964, a.359-361. Sierotwiński Stanisław: Materiały do literatury w podziemiu 1939 -1944. Zeszyty Naukowe UJ. Prace 36: Prace Historycznoliterackie »4, Kraków 1961, s.147-167. Słomkowska Alina: Wydawnictwa instruktaźowo-propagandowe PPR, AL, i KRN w okresie okupacji hitlerowskiej. Rocznik Historii Czasopi­ śmiennictwa Polskiego 1972 t. II, z. 4, s. 475-488. Smoleński Stanisław: Od polityki do satyry. (w:j Akcja "N"... s. 181-224. Sokół Zofia: Prasa konspiracyjna Rzeszowszczyzny w latach 1939- 1945. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego PAN 1974, t.14, s. 49-72, Sokół Zofia: Rzeszowskie czasopismo konspiracyjne okresu okupacji hitlerowskiej 1939-1944. Zeszyty Humanistyczne RTPN. Prace Histo­ rii Kultury i Oświaty nr 5. Rzeszów 1975,s. 105-127. Spytkowski Józef: Dygresje krakowskie. Tygodnik Powszechny 1945 nr 4,s. 3. Stefański Kazimierz: Drukarnie konspiracyjne Roch. Kierunki 1958 nr 33. Stępień Marian: Ignacy Fik. [wj] Opowiemy wam, Jak walczyli... Kra­ ków 1962, e. 101-128. Stobierzanin Stefan: Pomagałem.[w:] 0 ludziach i sprawie... Kraków 1944,8. 261-278. Straszewska Maria: Biuletyn Informacyjny 1939-1944. Najnowsze Dzie­ je Polski 1939-1945,1 1967, ». 127-1 6 4 , Strońska Anna: Towarzysz Granlk/Jan Szumieć/. [W:] Opowiemy wam, jak walczyli... Kraków 1962 s. 53-71. Strychaiski Mieczysławt"Polska Żyje"w Krakowie. WTK 1973 nr 22 z 3 VI s. 6-7. Strzelichowski Stanisław* /Wiktor/i Dwa lata: grudzień 1942 - pa­ ździernik 1944, Wrocław-Warszawa 1972. Sulewekl Wojciech* Słowo i walka. Nad publicystyką OL i AL, doku­ menty. Nowa Kultura 1962 nr 2,s. 7; nr 3;s. 9; nr 4,s. 9. Surówka Bolesław* Starowiślna 8. Dziennik Zachodni 1946 nr 311 s.3. SzczawieJ Jan* Ciosy. Z lat walki 1939-1946. T.l-2. Warszawa 1945. Szwejgiert Bolesław* Podziemne formacje wojskowe obozu narodowego w latach 1939-1945.Wojskowy Przegląd Historyczny 1961 nr 1 8.224- 260. Szymanowski Antoni* Generalgouvernement - uwagi o niemieckiej po­ lityce okupacyjnej. Strażnica Zachodnia 1946 nr l/2. Szypuła Michał* Działalność konspiracyjnych zakładów wydawniczych AK w Kusocicach, Lusinle i Wrząsowleach w latach 1942-1945. Stu­ dia Historyczne. Kraków 1 9 6 9 » 81-107. | Szypuła Michał* Lewy Goniec Krakowski. Dziennik Polski 1966 nr 191 z 13 VIII. TereJ Jerzy Janusz* Rzeczywistość i polityka. Ze studiów nad dzie­ jami najnowszymi Narodowej Demokracji. Warszawa 1971. Towpasz Stefan* Działalność PPS w dziedzinie tajnej oświaty. Bo­ cznik Komisji Nauk Pedagogicznych PAN, Oddział w Krakowie. 1971, s.2 0 3 -2 0 6 . ' Ważniewskl Władysław* Miechowsko-plńozowscy komuniści w konspira­ cji 1939-1943. Najnowsze Dzieje Polski 1967 t.II, s. 25-42. Winnicka Halina* O prasie konspiracyjnej z lat 1939-1944. Mówią Wieki 1958 e. 14-16. Wiśniewska Marla* Obcy. Tygodnik Powszechny 1978 nr 28. Wiśniewska Marla* Cracovlana okupacyjne. Życie Literackie 1976 nr 35. Wiśniewski Michał* Z historii powstania 1 działalności Komendy 0- brońoów Polski. Wojskowy Przegląd Historyczny 1967 nr 3, e. 224-56, nr 4,e.463-464.' Włodek Adams Jeden egzemplarz ocalał. Życie Literackie 1955 nr 24. Włodek Adam* Nasz łup wojenny. Kraków 1970. VZodek Adam: Vojenny Kraków literacki. Magazyn Kulturalny 1973/74 z, 4/1 s.1-4, 7 . Vojtal Józef: Odra-Nisa /1944-45/ - piemo śląskiej organizacji SL-Rooh - wobec problemu odzyskania Ziem Zachodnich, śląski Kwar­ talnik Historyczny Sobótka 1964 z. 1-4, s.240-252. Wroński Tadeusz: Konspiracyjne czasopiśmiennictwo kulturalne w Krakowie 1939-1945. Żyoie Literackie 1968 nr 22,s.9. Wroński Tadeusz: Konspiracyjna prasa ГУ Krakowskiego Obwodu PPR. Żyoie Literackie 1972 nr 5» Wroński Tadeusz: Kronika okupowanego Krakowa. Kraków 1974. Wroński Tadeusz: Konspiracyjna prasa IV Krakowdciego Obwodu PPR. Życie Literackie 1972 nr 5. Kronika okupowanego Krakowa. Kraków 1974. Wroński Tadeusz: Lewicowy ruch oporu na ziemi krakowskiej. Życie i Myśl 1971 nr 1/2 a. 164-172. Wycech Czesław: Konspiracyjna prasa,ludowa na tle podziemnej pra­ sy polskiej. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego 1971 nr 13,s.202-231. Wykaz prasy konspiracyjnej poświęconej sprawom ruchu narodowego. Przegląd Związkowy 1962 nr 6 s. 30. Wykaz prasy konspiracyjnej /XI 1939-1 1945 r»/ 1 prasy powstania warszawskiego /VIII- X 1944r./. Warszawa 1948 /powiel./. Archiwum Instytutu Historii Najnowszej Prezydium Rady Ministrów es. 40. Z dziejów tajnej prasy. Nowe Widnokręgi 1944 nr 22. Z dziejów ruchu oporu w Polsce Południowej. Cz.2.Dynamit, Kraków 1967. Załęski Grzegorz: Satyra w polskiej' prasie podziemnej i powstań­ czej. Biuletyn Komitetu 300-lecia prasy polskiej 1961 nr 12. Zechenter Witold: Kraków literacki podczas okupacji. Nowe Widno­ kręgi 1945 nr 6, s. 16. Zechenter Witold: Księgarhia na Łobzowskiej. Życie Literackie 1961 nr 5. Ziemba Stanisław: Gazety i gazetki. Dziennik Zachodni 1945, nr 311, s. 3. Ziemba Stanisław: 0 krakowskich drukarniach. Życie Literackie 1961,nr 30. Ziobro Marian: Rzeszowska prasa SL-Rooh w lataoh 1939-1945.Rocz­ niki Dziejów Ruołra Ludowego 1974 nr 1ót s. 200-227. Ziółek Zygmunt: Dywersja antyhitlerowska wśród Niemców. Za Wol­ ność i Lud 1957 nr 3-4. Ziółek Zygmunt: Polska dywersja wśród Niemców. (V:] Akcja "N". Wspomnienia 1941-1944. Warszawa 1972 e.33-80. Ziółek Zygmunt: Polska dywersja wśród Niemców. Źyoie i Myśl 1968, nr 4. Ziółek Zygmunt: Z dziejów polskiego ruohn oporu. Akoja "N". Pra­ wo i Życie 1966, nr 20, nr 22. INDERS

Agatatein Dormontowa Dora 69 Budkiewicz Władysław 139 Andrusikiewioz Franciszka 136 Budzyński Władysław 129 Apostoł Jadwiga 51 Bulara Edward 54,85 Appel Julian 69 Burda Andrzej 91,104,108,128-130 Arozyński Marek 26,55,57,62,63,71 Burdeoki Feliks 12 95,106,107,131 Buszko Józef 97 Auderska Halina 15,62,63 Bychowska Krystyna 106 Byohowski Stefan 105 Baczyński Krzysztof Kamil 87,88 Belalowa Katarzyna 72,136 Cekiera Stanisław 13 Balicki Stanisław Witold 55,88 Chałupa Jem 127,128,135 Bemach Kazimierz 8 Chsiielpweki Benedykt 126 Banach-VÓjoicka Janina 136 Chodak Magdalena 30,45 Bar Adam 55,82,106 Chojnacki Władysław 11,127 Bemgiel Jan 49 Chrzanowska Maria 16, 64, 110 Bemtoszewski Władysław 44,59,88, Chybala Tadeusz l48 94,98,135 Cygan Teodor l48 Basiński Celestyn 55,Ю6 Cyrankiewicz Józef 13,96 Banedyktowicz Janusz 93,94,134, Cyrus—Sobolewski Kazimierz 17,18, 135,145 71,115 Białas Fremoiszek 10? Czarliński Aleksemder Sohedlin -zob, Bieleo Paweł 132 Sohedlin-Czarliński Aleksemder Bie±anowski Andrzej 138 Czarnooka Halina 93,100,115,116 Biełanowski Antoni 84,127 Czarnooki Eugeniusz 139 Błaszek Bogdan 56 Czarnecki Jan 59 Bobrowski Mieczysław 13 Czemnkowa Janina 55 Bochenek Władysław 129 Czemnowski 66 Bocian Zygmunt 13 Czechowicz Józef 87 Book Anna 72 Czuprynówna Bogusława 18, 28, 68 Bomba Marian 13,l43,l44 Deuako Emil 18,28,68 Borolowski Wacław 17,70,83,115 Dąbrowa-Kostka Stanisław 13 Brochwioz Stem!sław 12 Dąbrowski Jem 9, H Broniewski Władysław 143 DereZpolska Ewa 59 Brzeski Leon 122 Diugoszeweki Włodzimierz 12 Buozek Karol 9 0 , 14? Dmowski Roman 100 Dobroszyeki Lucjan 5,10,25,34,38, 73,89,90,99,102,1 0 9 ,137,140,147,149 40,42,44,71,91,92,97,110,119,124, Gołda Antoni 128 127,139,141 Góra Władysław 15 Dobrowolska Mieczysława 16,64,110 Górka Adam 105 Dobrowolski Marian 130 Górska Maria Morstin - zob.Morstin Dobrowolski Tadeusz Jakub 16,17,32, Górska Maria 63,64,67,110,112,143,144 Grabowska*Maria 18,28,68 Do rynek Emil 142 Grębaoz Antoni 92 Dorynek Józefa 142 Grzegorczyk Marian 122 Draengier Gusta 69 Guzy Leszek 17,71,83,115 Draengier Szymon 69 Habina Eugeniusz 44 DroIdzikowski Alfred 55, 106 Hałoń Kazimierz 73,96,97,143,144 Dukała Stanisław 44 Hanuszek Helena 128 Dürr Hans 10 Hanuszek Tadeusz 91,92,128,129,130 Dziamanka Maria 16,64,110 Haydukiewioz Józef 104 Dziedzic Emil 108,129,130 Hillebrandt Bogdan 49 Erber Barbara 5 Hirsz Zbigniew Jerzy 5 Eustachiewicz Kazimierz 55,106 Hitler Adolf 9 Holekea Karol 13 Pąfara Józef 13O Figna Józef 55,62,82,106 HołuJ Tadeusz 104 Fik-Moskwa Helena 14,16,64,108, Horain Viktor 12 110,128 Jachimczak Tadeusz 49, 142 Fik Ignacy 14,31,91,108,119,120 Jaohlmowioz Julian 132 Filipowicz Kornel 119 Jada Stanisław 85 Fitowa Alina 97 Jadowska Irena 43 Flach Józef 10 Jadowski Kazimiez*z 145 Frank Hans 6,7,8,9,11 Jagiełło Stanisław 8 Fuks Marian 70 Jaglarz Alojzy 54, 85 Gajooh Jan 90,136,148,149 Jakubiec Ignacy 31,57,74,83,90,107, Gajoohówna Kazimiera 148 132,140,147 Gassner Emil 10 Jałooha Tadeusz 54 Giornacki Stanisław 121 Jankę Zygmunt Valter 16, 96 Gieszozykiewioz Marłem 44 Janton Edward 15, 85 Głębowioz Bolesław 1 8 , 28, 68 Januszkiewicz 55 Głowacki Jan 145 Jarnuszkiewicz 106 Głowacki Teofil 48,57,142,146 Jarowieoki Jerzy 5,16-18,25,28,31, Głowiński Franciszek 122 34,41-45,50-86,88-90,92-94,96- Godyń Franciszek 130 142,144-150 Goebbels Joseph 9 Jasieński Juliusz 29,43,145 Gołka Bogusław 5,14,51,64,67, Jasieński Stefan 93, 145 Jastrzębski Zdzisiaw 88 Kosiareki Eugeniusz 17, 71, 115 Jeklolek Vojoleoh 90 Koslek Zdzisław 6 8 , 120 Józwa 104 Kościuszkowa 111 Jura Albin 55, 82, 106 Kośny Maksymilian 101 Kabat Mleczysław 13 Kotys Jan 148 Kahl Eugeniusz 104 Kowalczyk Anastazy 129 Kajtoch Jacek 120 Kowalczyk Hanna 96 Kaleta Edward 101, 102 Kowalczykowa Hanka Kucie! - zob. Kuc i el-Ko wal o zyko wa тТяпУи Kaleta Rudolf 72, 73, Ю2 Kalisz Stefan 145 Kowalówka Henryk 16,95 Kamiński Aleksander 20, 46, 48 Kowalski Alfred 16,17,64,110 Kamiński Stefan 31,55,82,83,106, Kozakiewicz Alfred 56 Kozaneoki Andrzej 26,31,92,106, 131 Kania Adam 52,93,94,134 108,120 Kania-Zeńozykowski Tadeusz 39 Koźniewski Kazimierz 78,122 Karklewloz Władysława Pletrućzuk Krasicki Jerzy 93 zob J>1 e truoeuk -Karki ewlc z Wła­ Krywak Lucjan 43,145 Krzeptowski Wacław 124 dysława Krzyk-Helena 18 Kawecki Zygmunt 12 Kawik Stanisław 122 Krzywaszewski Stefan 122 Krzywoń Karol 102 Kleć Karol 44 Krzyżanowski Antoni Pius 104 Kleć Mieczysław 44 Kiedrzyńska Wanda 5, 38, 40 Kucia Jan 5,15,18,24,26,29,31,41 42,44,45,51,57,60,63,68,72,74, Kle mik Władysław 13 * 76,77,80,82-84,86,88,90,94,96, KI er zko weki Kazimierz 1 6 , 95 99,101,103,105,120,125,126,129, Kisielewski. Józef 136 131,133,135,138,140,144,150 Kobylewskl Tadeusz 39 Kuciel-Kowalczykowa Hanka 143 Koewa Eugenia 92 Kuczyński Janusz 5 Ko owa Teodor 92 Kolanko Eugeniusz 18,28,43,44,45, Kuglin Jan 46 Kula Wiktor 46 52,68,71,88,93,94,98,101,115, Kulibaba Stanisław 44 134,135 Kułakowski Tadeusz 8 Kolski Tadeusz 122 Kurkiewioz Wanda 57, 139 Kołodziej Julian 50 Kuźniak Juliusz 17 Konik Józef 91, 128- Kwiatkowski Jerzy 87 Kopff Andrzej 56,57,82 Kwiatkowski Tadeusz 18,28,<8 7 ,88 Koprowski Mieczysław 145 Kydryński Juliusz 87,8 8 Korbut Ludmiła 5 6 ,6 3 , 131 Kornaś Józef 73 Lachman Józef 104 Korwloz Jan 130 Lange Oskar 145 Kosiarek! Bohdan 17,71,115 Lasocki Zygmunt 13 Leoh Jan 42 Matlolańakl Plotr-Pallwoda - zob, Leszozyklewloz Sylvester 15 Matlolańskl Piotr Legan Zofia 136 Miernowska Aleksandra 55#Ю6 Lerska Halina 40,49,51,57,70,85,89, Michalik в. 111 90,94,96,97,103,105,107,113,123, Mielak Tadeusz 89,109,147* 124,148 Mierzwa Stanisław 13 Leszka Ludwik 55 Migała Józef 13 Lewicki Z. 121 Mlldner Jan 99 Lewińska Pelagia; 14,108,120,128 Mlldner Tadeusz 17,31,99,101 Lewiński Mieczysław 14,108,119,120, Mltkowskl Józef 104,105,125 . 128 Mitkowekl Władysław 104,125 Litwiński Bogdan 72,102 Modelskl Römern 104 Lustgarten Szymon 69 Mohr Tadeusz 30,45,145

Labuz Józef 13О Molak Adolf 72,73,101 Moląk Alfred 102 Łapiński Czesław 105 Łęcki V. 121 Molloki Leopold 104, 125 Molik Jerzy 104 MacieJesz Stefan 130 Morawski Edmund 111 Mackiewicz Stefania 16,64,110 Morstln-Górska Marla 88 MadaJeżyk Czesław 92,130 Moszyński Jem 122 Magnuszewekl 46 Mrozlńskl Stanisław 92 Malik Wiktor 142 Mróz Bernard 15 Malinowski Franciszek 128 Muleüc Jem 146 MarohaJ Czesław 104,125 MarohaJ Julian 105 Naturskl Walenty 148 Marcinkiewicz Tadeusz 105 Nelken-Załuska Wanda 145 Niemiec Helena 72 Marcinkowski Józef 9 0 ,l40,l4ł, 13 Margosz Ryszard 95 Nlklewloz Ryszard 55 Mars Stanisław 148 Nlrensteln Albert 6 3 , 69 Marszałek Edward 55,106 Nlzlńskl Wojciech 44 Marszałek-S truś Anna 17,18 ,116 Nowak Jem 5,8,51,73,97,102,109, Marzec Izabela 55 137,141,149 Nowakowski Antoni 46,79,8 5 ,8 6 , Maezezyńskl Tadeusz 5 Maślankiewlcz Kazimierz 55,62,63 122,49 82,106 Nowina Józef 108,130 Matus Barbara 50,51,73,89,90,91, Oborny Alojzy 5 109,136,137,140,148 Oborski J. 88 Matus Jerzy 9 0 ,9 8 ,140,147,149 Offerek Lucyna 136 Mazur Józef 12 Oglódek Jan 55,106 Mazur Ryez 126 Okęokl S. 15 Mazurek Jan 9 0 , l40 Olcha Antoni 130 Oleohawski Józef 103 Radwańska-Paryska Zofia 105 Ostaszewski Tadeusz 8? Rassa Jem 50 Ostrowski 142 Rawski Tadeusz 13 Oszackl Julian 68 Relsoher Lûdemem 10 OZóg Jan Bolesław 88 Rembowski Bogusław 55,105,106 Pająk Helena zob. Skóra-Pająk He­ Rembowski Stemlsław 106 lena Roozmlerowskl Antoni 26,49,57,106, Pajdak Antoni 13 142 Paliwoda Vojoleoh 81 Rokossowski Tadeusz 9 2 , 93 Pallwoda-Matlolańskl Piotr 12 Rolleozek Natalia 87 Paryska Zofia Radwańska zob. Ra­ Rosleńskl Jem 42, 145 dwan ska-P ary ska Zofia 105 Rosleńskl Stanisław 42, 145 Paryski Witold Henryk 105 Respond Stemlsław 56 Paszuoha Kazimierz 105 Respond McœdLa 56 Paully Marian 105 Rostworowski Karol Hubert 100 Pawłowicz Jerzy 79,107,141 Rudnik Mieczysław 92,129 Plechno Zygmunt 79,l4l Rusek 96 Pleraoka Józefa 55 Ruszkowska Jadwiga 9 6 , 143 Pletruczuk-Karklewlcz Władysława Rymar, Stanisław 13, 105 8 Rysiewloz Adam 13,73,96 Pietruszka Józef 141 Rysiewloz Jadwiga 73 Piętak Franciszek 148 Ryszkiewlcz Andrzej 94,127 Pllo Tadeusz l4 Rzepecki Jem 20,49 Piotrowski Stanisław 9 Rzeźnlk Stefan 13 Piszczek Józef 127,128,135 Sapieha Adam Stefem 9 Piszczek Wilhelm 127 Sarapata 56 ' Płoskl Stanisław5, 14,38,40 Sarnówna Stanisława 145 Pogan Zygmunt 115 Sasuła Franciszek l4l Popławski Henryk 5 5 , 100 Sawajner Antonina 5*1,85 Poprawskl Henryk 106 Sawajner Józef 54,85,86 Pośpleszalskl Karol Marłem 9 Schedlin-Czemllńskl Aleksemder 12 Postoła Elżbieta 5 Scheithauer J. 49 Przygońskl Antoni 5,50,80,92,104, Schienbein Michał 145 108,120,129,130,141 Schubert 31, 140 Pezon Mieczysław 55 Sendorek Meœla 136 Pustelnik Kazimierz 130 Sędor Stemlsław 148 Puzlo Michał 142 Seweryn Tadeusz 15,31,41,44,45, Puzio Władysław 142 74,75,82,84,136,140,149 Pyolńskl Władysław 54,85 Głerotwlńskl Stanisław 44,52,57, Raabe Leszek 145 8 6 ,8 8 ,94,9 6 ,9 8 ,105«, 10Б, 127 Sierzputowekl Józef 12 94,115,134,135,145 Sklwski Jan Emil 12 Szwabówski Franciszek 79 Skóra-Pająk Helena 128-130 Szymanowski Antoni 46 Smolarek Jan 90 Szypuła Michał 15,54,85 Smoleń Jan 90,1)6 Szyszko-Bohusz Adolf 57 Sobolewski Kazimierz-Cyrus - zob. ściborowska-Mierzwina 136 Cyrus-Sobolewski Kazimierz ^niegowski Zbigniew 18 Sok&l Zofia 121 świZek Władysław 18,81 Soltys Milosz 16,110 Tarnawski Stefan 127,128,135 Sosnowski Kazimierz 77 Tatarowicz Kazimiera 132 Spoczyńska Helena 1б,64 Tempka Władysław 13 Spoozyńska Mieczysława 110 Topolnicki Julian 108,119,128 Srocki Bolesław 46 Trojanowski Stanisław 104,125 Sroka Józef 49 Turowioz Jerzy 87 Sroka Leon 138 Twardowski Jan 88 Sroka Tadeusz 30,84,127,138 Staioh Tadeusz 94,134,135 Ulatowska Helena 96,143 Stankiewicz Jolanta 18,68 Ulatowaki Stanisław 96,97,143,144 Starostecki Tadeusz 12 Wagner Kazimierz 46 Stąpor Zdzisław 13 Wajdziński Kazimierz 17 Sterba Władysław 148 Wajdziński Zdzisław 71,83,115 JS tępień Marian 120 Walczak S. 69,92,108,130 Straszewska Maria 46,49 Walczak Władysław 130 Stryohalska Józefa 148 Waligórski Marcin 130 Strychalski Mieczysław 111 Wardejn-Zagórski Tadeusz 59 Stryszowski Józef 104 Waruszyńska Jadwiga 30,45,14) Strzeliohowski Stanisław 93 Weisman Natan 69 Struś Anna Marszalek - zob. Węgłówaki Stanisław 14) Marszalek-Struś Anna Więcek E. 92 Surówka Bolesław 30,41,84,127, Więcek J. 92 138 Wielebnowski Stanisław 106 Surzycki Tadeusz 13 Wielebski S. 55 Szatkowski Henryk 124 Wierzewski W. 15 Szczepańska Zofia 136 Wilk Stanisława 13О Szczepański Jan Alfred 105 Wilkosz Przemysław 45,93 Szczepański Ludwik 10 Wilkosz Tadeusz )0 Szczerba Józef 17,71,115 Wilusz Maria 56 Szczerba Stanisław 17,52,56,71,8), Winnicka Halina 49 93,94,115,134,135 Wirth Jerzy 29,43,93,14) Szczęsny V. 116 Wiśniewski M» 58 Szewczyk Jerzy 29,30,43,45,52,93, Witaszek Jem 13,140 Vittl Julian 127 Załuska Wanda zob. Nelken-Załuska Władyka V. 11 Wanda 145 Włodek Adam 88,94 Zamojski Jan 13 Wojciechowski Leonard 56 Zmorskl 17,112 WoJtal Józef 73,102 Zapalowioz Wiesław 30,45 Wójcicka Janina Bemach - zob. Bemach Zeuremba Zygmunt 42 Wójcicka Janina 136 Zaręba Alfred 44 Wójcik Zdzisław 93,134 Zboś Z. 49 Wroński Tadeusz 13,17,38,44,42,44, Zeohenter Witold 88 45,50 -5 2 ,54,55,57*r86,89,91 -99, Zemanek Józef 91,108,119 101-108,110-114,116-127,129-135 Zemanek Zofia 108,130 137-139,141,142,144-150 Zembalski Edward 55 Ziaja Stanisław 129,130 Wulf Józef 69 Ziemba Stanisław 15,41,65,84,85 Wusatowska Zofia 136 Wycech Czesław 5,51,89,99,141,149 87,127,138 Wyka Kazimierz 87 Ziembioki 49 Wyroba Władysław 148 Ziółek Zygmunt 15,62,63 Wyspiański Witold 146 Złotek Roman 90 Zdrner Ernest 9,10,11 Zagórów siei Paweł 16,95 Zygmunt Tadeusz 90,14? Zgórski Wojciech 39 Żarski Witold 122 Zając Mieczysław 38 Żeńozykowski Tadeusz Kania zob. Zającówna Maria 72 Kania-Żeńczykowskl Tadeusz 39 Zakrzewski Piotr 139 Żukrowski Wojciech 8 ? Zalęski Grzegorz 94,12? Żuławski Zygmunt 13,145 SPIS TREŚCI t Prasa podziemna w Krakowie w latach okupaoji hitlerowskiej..,...,.. 5 Katalog krakowskiej prasy konspiracyjnej ukazującej się w latach o- kupaoji hitlerowskiej 1939-1945...... 37 Bibliografia...... 151 Indeks ...... 177 AAN Archiwum Akt Nowych AM К Archiwum m. Krakowa i wo j . krakowskiego AMSW Archiwum M inisterstw a Spraw Wewnętrznych APAN Archiwum P o ls k ie j Akademii Nauk AZHRL Archiwum Zakładu H is to r ii Ruchu Ludowego BO Biblioteka Oagiellońska BN B ib lio te k a Narodowa BUW Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego CAKCPZPR Centralne Archiwum KCPZPR CAW Centralne Archiwum Wojskowe IHPAN Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk MHK Muzeum H istoryczne Krakowa MPRR Muzeum Polskiego Ruchu Robotniczego MT Muzeum T atrzań skie SPD Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich WHP-L Wojewódzkie Archiwum Państw ow e,,Lublin WIH Wojskowy In s ty tu t H istoryczny ZSUŁ Zakład Socjologii Uniwersytetu- Łódzkiego ZBOWiD-B Zwięzek Bojowników o Wolność i Demokrację, Bochnia ZIH Żydowski Instytut Historii ANEKS do etr. 46

AAN 1940: b.nr /7 VI, 19 VII, 26 VII, 2 VIII, 9 VIII,16 VIII, 23 VIII, 30 VIII, 6 IX, 13 IX, 20 IX, 27 IX, 1 XÏ, 21 XI, 28 XI, 19 XII, 30 XII/; 1941: b.nr /16 I, 23 I, 13 II, 20 II, 27 II, 6 111,13 III, 20 III, 27 III, 26 IV, 16 X, 13 XI, 4 XII, И XII, 30 XII/: 1942: 14/118/, 16,18,19,25,27,35-40,51; 19431 2/159/-4,11,30-33,35,40,42,43,48; 1944: 6/213/,7,8,16,17,19,20,24-26; po powstaniu :106/314/.

80 1940: b.nr /30 VIII, 25 X; 1 XI, 28 XI/; 1941: b.nr /27 II, 20 III, 6 VI, 3 VII, 10 VII, 17 VII, 21 VIII, 11 IX, 25 IX, 2 X, 23 X, 30 X, 6 XI,20 XI, 27 XI, 4 XII, 11 XII, 24 XII/; 1942: 3/107/,4,6,8-15, 17-22, 24-29, 31-51/155/; 1943: 1/156/ - 52 /207/; 1944: 1/208/ - 6, 8-26, 28, 33, 35, 42-45, 47-72, 75, 76-80, 82-100, 102-106/314/; 1945: 3/317/. S W I L V К O W I E.

Krew płynie nie nr darmo.Krew to przedziwny płyn,cementujący państwo, i nrpódy.Krow, .-.Zn-' my" to wszystkie uroczystościowe swiordzeni- -,że nieraz odzywają się zgrzytem >. Ib o 3. zgol' bluzniorstwem, kiedy .frazesem lukruje się istotne cierpienie,szczerą ofiarę i rzeczywiste bocb terstwo.I tylko czasem wprowadź-' nas życie nr tr ki punkt,z którego spojrzawszy nr wyprdki codzienne m gle uprzytamniamy sobie,że te "fr zesy'to prawdo nr jprrv»dziw= sza,to coś jak przyłapanie samego życie nf gorącym uczynku. Przed kilku dniami jeszcze,widzieliśmy kolorowe•ofisze - olbrzymie obwieszczeni.?, o wymierzonej -karze śmierci dziesiątkom, setkom osób .Przy każdym nazwisku podr.vr.no zbrodnię p opełn ion ą,Posiad an ie b r o n i, przynolcżnoś&s do.Organizacji tororystÿcznej , rozszerzanie ulotek,wspomngrnie terorystów., ud żj.-:. Ir nie im sch ron ien ie l t d . ltd .N ie raz ^ n ie dv/n - to my wiemy o tym - ’’przestępstwo« nie miały-nic wspólnego z posądzoną o nie osobą,? wyrok wydany -został nr podstrwio zupełnie błrehych pozorów ?. prrwdopodobnie n?wv)t i bez pozorów.Ogroimir większość straconych, to ludzie przypadkowi to zakładnicy no ulicy chwytoni,nod którymi zrwieszr.no wyrok dlo .wywoła.« nią, postr?chu.Obwieszczenia zresztą wyraźnie o tym mówiły,obiecując ułn= s kr.wienie,'jeż ci i wyprdki teroru sie nie powtórzą. Rozszczeliwąno nr, ulicach.,*. ludzie rzucr.li kwir.ty i świntłr pr.lili w tych miejscach,/, małoduszni mówili'. - I po co tr. krew?. -I potali czy wolno narażać setki niewinnych na zemstę wrogo?.- Odpotłirdaliśmy im,że t^kie jest prawo a może ślepy los wojny,W bi= twie nieraz najdzielniejsi wyehoćUzą cało a giną przypadkowi ludzie.I trwr.s= ło w nrs głębokie przekonanie,że .krew tych przypadkowych właśnie,w pew=-. nej chwili przemówi za Naród era. I przemówiła .przemówiła własnio wto,j chwi=- , l i ...... , . , 1 Niemiecka propaganda,niemieckie czynniki oficjalne coraz podnoszą żtfiów sprawę- polską,PiHttiot-nie. jej* wogólo nie było,Przestała istnieć nie tylko jako Państwo ale i Naród.Zostali mieszkańcy «Generalnego Guberna= torstwa” - różno języozni górale-, Ukraińcy, białorusini, był o tam coś i ’’mówiących-.po polsku” .Potem zjawiła się potrzeba tych Mówiących .po polsku4.'* zragitowrć;Zrinsdonizovjr.no Katyń".Urządzono ochydr.ą kampanię rnty-semicką,. usiłując pozyskać sympatję dla bezmyślnego,tchórzliwego,sadystycznego tępienia biedoty żydowskiej./, w miarę jak coraz gorzej powodziło się nie=.= miodki emu orężowi, sprawa polska urastała do coraz poważniejszego* znad zen itr«. Dziś nie ma. pisma niemieckivgo.którędy o niej nie trąbiło,którędy z n ie j nié robiło taranu jiiż nie tylko przeciw bolszewizmowi 'le i przeciw Ingi j U., przeciw Stanom Zjednoczonym,-przeciwko całemu .'Światu demokratycznemu.01= ’.brzymto tytuły w '-'Krakauerco”^«Völkischer Beobachter” , w ”D ./.lig ,Z t, ”, ■ ‘Börsen Zeitung”,pismrh kolonskich,wiedeńskich,berlińskich,krzyczą o Polsce:- pokrzywdzonej, przez -Sprzymierzonych o zdradzie tej ”emigreckiej kliki'- która znalazł/ się. w Anglji.I na tym tle występuje herszt gostapowy ?r nk- zwiedza pokazy rolnicze i wygłasza podziękowania dla lojalnej współpracy ogółu ludności/już teraz polskiej/w dziele "odbudowy Generalnego Cubcrha« terstwa"cała ta prasa podchwytuje te słowa. 1 stawiając Franka jako świadka generalnego,dowodzi ,.żo w eśłym kraju niema: żadnego oparcie. owa ■ гmigrrcyjna klik? intrygantów,«'fże kr 1 oa-i> jest rupołnio obcy,że cv:i kraj WIADOMOŚCI POLSKIE DN. 9.VI.1944 WARSZAWA NR 11(115)

„Wolni ludzie są braćmi“ (Hasło Legionów Dąbrowskiego) POLSKA WŚRÓD NARODÓW Naturalną podstawą polskiej polityki zagranicznej w przeszłości był pewien idealizm i demokratyzm dążeń. Znajdowało to swój wyraz w polityce zewnętrznej Polski w okresie największego rozwoju naszych sił narodowych i państwowych, gdy idealistycznym wyznacznikiem tej polityki było popularne hasło „wolni z wolnymi i równi z równymi”. Podobnie od pierwszych walk okresu niewoli dźwigająca się z wie­ kowego upadku Polska stale wypisywała na sztandarach walki o własną wolność również i univ/ersalistyczne hasła wiary w lepszą przyszłość i możność braterskiego współżycia ludów. W pojęciach pewnej części społeczeństwa ostatniego okresu, szcze­ gólnie zaś w obliczu bankructwa zasad liberalnych, wzmożenia du­ chowej ekspansji doktryn i ustrojów totalistycznych, ten idealistyczny kierunek polskiej myśli politycznej w zakresie stosunków międzynaro­ dowych zdawał się być poważnym błędem, jednym ze źródeł naszych historycznych niepowodzeń. W tym ujęciu wszelki idealizm jest nie­ bezpieczny. Źródłem rozumu stanu jest wyłącznie egoizm narodowy, wóla potęgi państwa, brutalizm stosowanych metod. Pogląd tego rodzaju, uzasadniony w pewnej mierze obserwacją dziś zachodzących zjawisk, wydaje się niebezpiecznie jednostronny. Mimo nadawanych mu niekiedy cech nitscheańskiej radosnej mocy twórczej jest nacechowany krańcowym pesymizmem i prowadzi ponad przepaściatni nieobliczalnych w skutkach katastrof. Świat współczesny znalazł się bowiem na wyjątkowo tragicznym rozdrożu. Żyjemy w epoce uzasadnionej wiary w zdolności człowieka panowania nad materią, wyzwalania i ujarzmiania sił przyrody, nieograniczonego mnożenia środków własnej egzystencji, wygody, zadowolenia, rozwoju. Równo­ cześnie jednak wszystkie te pozytywne możliwości mogą być zniwe­ czone przez kierunek energetycznych wyładowań zbiorowisk ludzkich w wyniku, między innymi, przejęcia ideologii nacjonalistycznej przez najszersze masy społeczeństw. Nacjonalizm współczesny jest bezsprzecz­ nie jedną z naczelnych i systematycznie rosnących w dynamiźmie ideologicznych sił współczesnego okresu. Próby jej przezwyciężenia przez przeciwstawienie iej biegunowo przeciwnych haseł doktrynal­ nego kosmopolityzmu, czy jednostkowego indywidualizmu, zdają się być skazane na zupełne niepowodzenie. W tych warunkach pewne okiełznanie tej żywiołowej siły, odwrócenie jej od tygrysiej pożądli- 3 MAJ 1944 R. NUMER SPECJALNY RZECZPOSPOLITA POLSKA

ROK IV. NR. 7 (78) WARSZAWA 3 M A JA 1944 R.

POLACY!

Od półtora wieku w chwilach radości i klęski podczas wielokrotnie podejmowa­ nych walk o niepodległość i długich okresów ciężkiej niewoli — Polska tradycyjnie czci dzień uchwalenia Konstytucji Trzeciego Maja 1791 r., widząc w niej symbol od­ rodzonej siły Narodu Polskiego. W tym. okresie ponurej grozy waliło się w gruzy Pań­ stwo, nie upadł jednak Naród. Nie ugiął się on przed przemocą, ale zadeklarował wo­ bec świata całego, że „ceni drożej nadj życie, nad szczęśliwość osobistą — egzystencję polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną Narodu”. Konstytucja Trzeciego Maja była protestem przeciw zbrodni rozbioru Polski, była odwołanien^ się do własnych twórczych sił Narodu i wspaniałą manifestacją zgo­ dy i jedności narodowej. Konstytucja Trzeciego Maja -była nadto dowodem zrozumie­ nia potrzeby postępu społecznego dla osiągnięcia pełnego zjednoczenia wszystkich oby­ wateli Rzeczypospolitej w walce z wrogami zewnętrznymi. I obecnie Naród Polski, mimo niezliczonych ofiar poniesionych w ciągu-czte­ rech i pół ląt walki z okupantem, nieustannie daje dowody, że bardziej ponad życie ceni egzystencję polityczną, niepodległość i wolność.

Te same co przed 153 laty siły zagrażają bytowi Państwa i Narodu Polskiego, barbarzyński okupant z zachodu, inicjator nowego rozbioru Polski z 1939 r., któ­ ry postawił sobie za cel zniszczenie Narodu Polskiego, coraz to nowe ciosy zadaje Polsce, świadom już jest, iż planów tych nie zdoła zrealizować, pragnie* więc przynaj­ mniej osłabić jak najbardziej Naród Polski. Równocześnie sąsiad wschodni usiłuje opanować połowę ziem Rzeczypospolitej i unicestwić niezależność przyszłego Państwa Polskiego, widząc w nim przeszkodę w realizacji swych imperialistycznych planów, sabotując więc nadal dobrą wolę Pol­ ski ułożenia pokojowych z nim stosunków. Ale Naród Polski podobnie jak wtedy me ugnie się. Polska, stanąwszy pierwsza w Europie do walki z nawałą germańską, konse­ kwentnie ją prowadzi nie dając się zwieść z obranej drogi żadnym podstępnym, per­ fidnym obietnicom, nie dając się zastraszyć żadnym próbom politycznego czy mi­ litarnego nacisku. Nie ma ofiar, którychby nie złożyła dla zachowania niezawisłości i integralności swego terytorium. Naród Polski wierzy w swoje twórcze siły, wierzy w swą misję historyczną — obrony kultury zachodnio-europejskiej, mobilizuje więc w oparciu o masy pracujące : chłopskie, robotnicze i inteligencji wszystkie swe siły dla ostatecznej jwalki o Ca­ łość i Niepodległość Państwa. Dotychczasowy moralny i materialny wkład Polski w wojnę obecną jest gwa­ rancją, że Naród Polski wyniesie z tych gigantycznych zmagań nie tylko Całość Państwa, ale i nadto odzyska, w imię sprawiedliwości dziejowej, odwieczne ziemie polskie, zagrabione ongiś gwałtem i podstępem przez germańskiego najeźdźcę. Cena 2 z ł

Bok I _ ifrze o io n 1941 , _ __ N r 1

KU NOWEJ POL S C E

Każdy dzień zbliża nas do zwycięstwa. Po;.lico przejściowych wojennych powodzeń, w bu­ dowli niemieckiej potęgi zaczynają pojawiać sie objav/y nieuchronnego upadku. Może jeszcze jakiś czas niemiecka machina wojenna zdoła się utrzy­ mać, ale to jest pewne, że niedaleki jest już dzień, w którym burzyciele ćwiatowego miru po­ niosą straszliwą klęskę. Im więcej pogarsza się położenie Niemiec, tym bardziej wzrastają nasze nadzieje, tym więcej przybywa nam otuchy. Bliski j,eat już dzień, kiedy - po tak długim męczeństwie - znów odetchniemy w wolnej Polsce. Mydl o przyszłej Polsce nie powinna nas nigdy opuszczać •> Nie wolno nam upadać na duchu ani poddawać się zwątpieniom. Każdy Polak w kraju jest jak wojownik na sta­ nowisku; Ojczyzna wymaga od nas wielkiego jesz­ cze wysiłku. Obowiązkiem naszym jest zdobyć się na ten wysiłek i . . . t r w a ć ! Pomimo niesłychanego ucisku, jaki cierpimy od pruskich barbarzyńców, pomimo srogiej niewoli musimy już dzid w naszych sercach budować ideał przyszłego państwa. Świt wolności nie może nas zastać nieprzygo­ towanymi. V/ chwili wypędzenia najeźdźców na polskich ziemiach nie może panować zamęt i boz- hołowię. Y/szystko musi być dokładnie obmyślone i przygotowane, każdy z nas musi wiedzieć, co w dan.j j chwili ma robić. 7/szyscy bez wyjątku jesteśmy zgodni v r t y m , ż e LOK 'fïGODZîIK H r. 14

V I 25 Kwietnia 1Г^4 213

£AKj

Nąwi'-.rując do artykułu ’ oprawy drobne,aie ważne” - drukowane go w poprzednim numerze u .1. , éhciattyn poruszyć dz ii-: inna kwestię z - te 1 dziedziny, wyjaśnić, ulacs-. vo tai: często spotykany się z ro zza ltr- me podw; ainydh na t . zw." "gorę’ . Brawnę uniknąć krytyki władz, giyz - jest to nie ,jcme żołnierza, lecz wykazać popełniane nisowoli błędy, - rzeczy drobne. które ; i naк często sieja Juzc niezadowolenia wśród cod władnych. Vi ad orno, ze kasiy, bez względu na stepie, i funkcję, o.trzela często gęsto rozmaite "cyki" i tylko poznanie ich i wnikniecie w ich - przyczynę powstania, moce, oczywiście przy dobrej w oli, ilo ść ich pro­ dukować do minimum. Low? i ca, który chce coś zdziałać musi sobie zdobyć can i nr. i e szacunek i miłość swych ludzi, nie capcmijajaąc o nieodzownym nuto ryte c i e . Dsin;xaf" to jet trudniej, niż by sic wydawało. Ti naszych wewnętrznych stosunkach pokutują jeszcze stare, - nabyte w armiach zaborczych, przesady. Sa to n aleciałości szkodliwe w - nowoczesnej armii demokratyczne j ," jaka będzie przyszła Armia Polska. - Chudzi o to, ze wielu dowódców, opiera swój autorytet na obawie pod- - władnego przed przełożonym. Zasada Fryderyka W ielkiego, że żołnierz po winien się więcej bać swego o ficer a , jak wroga, w praktyce ckazała się chybioa. Lie lęk, lecz ideał • . słtiaznośoi Sprawy prowadzi żołnierza do zwycięstwa. Wynikające z tai poczucie koleżeństwa i wspólnoty celu, winno łączyć przełożonego z podwładnym. Przełożony, to nenie człowiek, którego pochodzenie, protek­ cja, ozy wykształcenie w jakimś innym fachu wypchnęło w górę, lecz po­ winien to oyć człowiek czynu, istotny wódz, wyprzedzający innych na ua żdym pulu, idący ny czele w najgorszym Ogniu, a nie kryjący się za sw- pwych ludzi krzykacz. Miete ty,, nie zawsze jest tak jak być powinno. Specyficzne warunki wojenne powodują, ze nawet niższy d 'wódca ma szero ki zakres działania i dużą, nieć graniczoną niemal włączę. Kie dziwnego że przerost jej pow ' iuje puszenie się i przreenianie swej ważności. La nie odczuć jej podwładnemu, nie może wzbudzić jego szacunku i sympatii Widzi on, ze samozwańcza wielkość nie powstała z kokrotnej pracy, a dc w'Uzi tylko małej wartości charakteru. Zdarza się równie», że kt- ś jest tak przekonany o awe j wyал Piej cen ie, ze nie chce się n a r a ż a ć na ryzyko aktywnej pracy, be "om - będzie jeszozc gdzie indziej potrzebny'. Kp. wysiada to tak: Idąc na - apotkanic dany pan zauważy>, ne w okolicy trdejoca kontaktu, jak t> czę sto zresztą si.; zdarza, kr ->zy ktoe pcie/żanj. " ' .Natychmiast więc — zwiewa, nie troszcząc się, że drug-з strona przyjdzie i nic nie zauwa— żywszy, przez przez bezcelowe- i bezowocne wyczekiwania, naraża sio pod „Żołnierze polskich Sil zbrojnych w Kraju i na obczyźnie! Nasza myśl wzru­ szona biegnie do Włoch, gdzie П Korpus dodał polskiej armji nowego blasku. Chwała zwycięzcom z pod Cassino! Żołnierze polscy — gdziekolwiek jesteście: uczcijcie minuta milczenia śmierć bohaterów z pod Cassino, a za żywych krzyk­ nijcie: niech żyją!" Kaz. Sosnkowskl. gen. broni, Londyn. 19 maja 1944 r. Wódz Naczelny.

Б о к . V I W arszaw a. 25 m aja 1944 г. Nr. 21 (228)

MONTE CASSINO

ЛУ dniu 18 maja 1944 roku dokonała tów. 2. wzmocniona doskonale rozmiesz­ się doniosła rzecz: wojsku polskie czonymi betonowymi umocnieniami. osiągnęło jedno z największych swycn 3. bardzo obficie zaopatrzonymi w ar­ zwycięstw w tej wojnie. tylerię i miotacze płomieni ста z 4. obsa­ Jak wiadomo, początkowo szybkie dzonymi przez najbardziej doborową powodzenia Angloameiykanów we część arm ji niemieckiej: dywizję spa­ Włoszech — zatrzymały się nad dol­ dochronową. nym biegiem rzeki Lir:, gdzie Niemcy •Zwycięstwo to polski komunikat wo­ umocnili z natury niedostępny górzy­ jenny ujmuje następująco: ..W ciągu sty teren szeregiem pierwszorzędnych popołudnia 17.V. oraz w rocy z 17 na fonytikacyj. Powstała tu t.zw. linja 18 maja oddziały polskiego korpusu we Gustawa, która przez siedem miesięcy Włoszech przełamały całkowicie obronę powstrzymywała woj.-ka Aljanckie. O nieprzyjaciela kompleksu wzgórz Monie naturalne i sztuką wojskową wzniesione Cassino. San Angelo i wzgórz 563 i 569 bastjony rozbiły się dwie wielkie ofen­ oraz odparły szereg zaciekłych przeciw­ sywy angloa mery kańskie. Próba wy natarć nieprzyjaciela, które były wspie­ ważenia Lłnji Gustawa desantem na rane koncentrycznym ogniem artylerii jej dalekich tyłach (pod Anzio) — nie i moździerzy. Pobity nieprzyjaciel usi­ dała również wyników. łował przerwać się z rejonu klasztoru Najbardziej umocnioną częścią Linji i miasta Monte Cassino. O godz 9.20 Giustawa — był rejon miasta Cassino zatknięto sztandar polski na mitrach (wymawia się K a s s ł n o), bronią­ klasztoru". cy jedynej odpowiedniej drogi do głębi Suche słowa polskiego komunikatu Włoch. Zaś Kluczową pozycją rejonu zostały uzupełnione przez rojowisko de- Cassino była ..góra klasztorna" — Mon­ ipesz korespondentów7 wojennych angiel­ te Cassino, słynna siedziba klasztoru skich i amerykańskich, którzy obserwo­ Benedyktynów, najbardziej umocniona wali walkę. i najsilniej ebsadzerta część całego re­ Spec. koresp. „Timesa": ..Najtrudniej­ jonu. Drugi Koppus Wojsk Polskich zdo­ szy do zdobycia odcinek Linji Gustawa był tę właśnie górę (1670 m. nad po­ stanowiły góry na północno-zachód od ziom morza). Cassino. Na tym właśnie odcinku wal­ Cenę zwycięstwa polskiego określają czy polska dywizja z odwagą i determi­ następujące okoliczności: 1. Naturalna nacją. Jedna kompania polska, która niedostępność skalistych zboczy i szczy­ zdobyła t.zw. Upiorny Szczyt wy trzy-

Rok 1 11 października 1940 t. Nr 27 NIECH NA CAŁYM SWIECIE WOJNA... TYOODMIX HUH. 3 u m « IS «О

Prezydent RznoepollteJ Raceklewice przyjął »4.II.posła holenderskiego nrzy Rządzie Polskim» Rząd niemiecki wywierał presje na Rumunię celem uzyskania surowców 1 żywności. V/ielka Brytania interweniowała i Hiency Jedynie uzyskały po­ towe kontyngentu ropy przewidzianego układem handlowym z Rumunią. Z Hon"-Kong donoszą donoszą,że Anglicy skonfiskowali ładunek statku sowieckieho,składającego się % samego tytoniu nrzeznaszonego dla wieniec. Niemcy starały się wywrzeć nacisk na konferencję oańntw skandynawskich w ropanividze,ażeby te państwa przy omawianiu sprawa finlandzkiej nie uch .val iły ładnej pomocy dla Fin

1 b io tn iu 1940 r .

S T R A 2

t BOOTAŻyiA НА DZIJS^ 3 - MAJA.__

Kemy ćrzięcić t-gn reku t te cc i maj. Jak *(/tktdnii: to święto ? - • Czy -oIno' n.irj zapomnioć jakby o tyci wcjpnnj ałyra dniu Wiekopomnym ? N it, h.‘ ... г^Зу • Zy jurny wpru.dzio pod obuchom anuluje сиро uoiaku. rz nędzy ogrnV. bionego’, lżeniu na każdym kroku przez barbarzyński hitlurym." к ton/ wydrapuj. się na o zezy ty wież Ze ową zakrwawioną swastyk?/, którąby obciął: przylepić na ctnłu do nieba nawet. nic mimo4 to jednak przócicź żyjemy i trwamy ! Ni u lamentuj uay nawet, ni, żałobimy -się romantycznie, ale krzepniemy 1 złnśni j w twardym nieugiętym oporze, opartym o siln ą -iz. rę w rwochybhc oct..tuczno zwycięstwo ! Wróg miota się w poznadzioin^i ws'dln kłoHCi z ł -рапу jak dziki zviefZ w sid ła własnych zdrad i napaści..(kry-- siu j *.!: wściekły piuz wszystkich dokona ku oburzeniu o-iłego już S'watey robie którego blsxTGtydniu bię adua..;»kował* Po Aus tr i i , Osoohaoh, Li tw: ц i Polem:, uderzył jeszcze na Manię i Norwegię a musi, party, sz nielisi л qà t rsh'cid się jeszcze n.a innych. Czekają na ten atak Szwooja,7Q>rry ", Humania; Junt • tym szaleństwie ‘hzmbinca Niemców mctndai otr rzuuaiff się na, aorat- cłabszycn-prz< cirnikór/.I to lont niemieckie bohaterstwo ; Пapanad po. ałabszerObponiewierać svzyoiçzoni.go ! Ale są już, ozrtakł pewne' bbliźaju-; cc) się nieuchronnej katastrofy hitlerowskich Niemiec. Drogo ich kosa ru-, '.'a ł:.‘ Zbójecka wyprawa na Danię i Norwegię i 1 Darin grabi# buzkatnio ur>;iy- - r.lko, zająwua^ ten kraik bpz oporu, a lo .n - sk a listo i Nntercgi i, ...ż.grac.HH.n. .

V itrée s* martwych-^ i dz le * t гуктГi e ' Ta, o к tó rej- é ni'my, o której n ic zwątpil iś my ni gdy, o której myśl ’e a .^ porusza żywiej naszych serc. Id z ie é3adcci Chrystusa - swe/ÿ> vfctl.qjrsnego m istrza ,dzwi&;\Дг,к On kurni en grobowy, aha! л otrunhlałyoh wuogówl ^ iz îe w blaskach ‘tótfiąyoh Jutrzenki wólnosioi, Zbrojny-hufiec mśoioi ell stąpa w J.e j "ślady, F&z&rołyaał si* do­ sto jn y '.yrrjunt, gdy Idzi cr. spjmować swe ÿravtdfee dziedziny gid: Odry ku ste­ pom wechodu - Polska. Choó Jeszcze chmur jr się.kłębi*«. t wichrzy,choć 8a- f/leruoha dziejowa azaloje Jeszcze - widąef“)ttsb:> przez cza me'-z w,ił y śrrietlu riy promyk zorzy, oz ujemy w głębi dusz naszych pewność wyzwolenia* Wróg •telota sit, i szarpie Jak smok ugodzony émlWtelnie; wytęża c a ł ą stą td o l c k ło śu ,n lc oofając się przed żadną zbtodnią^fcadnym gwałtem. Ale włośnie to stwierdza naszą nadzieja,bo to dowód bezsilności,bo przez ten szał •zbrodniczy wyziera blady/lęk,bo wróg czuje bliski* klęskę i odwet. Nigdy nie odozuwalidoy tak mocno całego piękn.. 1 mocy ZmartB^chwsti, «la Chrystusa,nigdy nie pojęliśmy tok dobrze tego nuj głębszego symbolu ludzkości Jak dziś,po .trzech latach męczeństwa i udręki. Po Zmartwych­ wstanie Pana przeszywające olśniewającą błyskawicą dzieje,to nietylko tryumf ?*b<-wiclela,świadectwo Jego Bóstwa,zwycięstwa nad śmiercią. To Jo sz o to 00 ś więcej i to zwycięstwo w o dwiecznoj walce złaz dobrem,to pogrążenie ot^mnydh moay.ohoąoyoh zawładnąć światem. Historia nam wykaz J c nlezbt.9lo.»te właśnie wtedy gdy ucisk był nuj*większy,gdy zło zdawało się twyoię^a^.gdy cierpienie doszło do grsnio sił ludzkich - wyzwoleni«, było bliskie, (i odwieczna Sprawiedliwość przedziwnie umiała karać zbrodn: Czyż togo nie można odnieść do',-eh will obecnej ? Sięgnijmy parnię o ią w dw la t a ubić. ^łc,*wj uk smutnych warunkach obchodziliśm y dwa razy święto Z mu twyohwstenla. Czyż mogła być oztiruiejsza 000,niż ta.która nas ogarnęła Q!y zwątpi001

Rok II. ' $'września 1943 iv Nr 33 (77)

Przegląd wydarzeń.

FRONT WSCHODNI. Całokształt deia- ros. wysunęły się daleko w' kier. płn. łań wojeunych na froncie rosyjskim jest zaeh. od-miasta, zajmując jeszcze tydzień scharakteryzowany dwoma momentami. temu Achtyrkę i Zenow, podczas gdy Pod względem strategicznym obiektem dopięro w dniu 20. VIII. opanowali Lu- ofeuzywy ros. są niern. linie komunikac., botin, położony o 30 km. na zach. od taktycznie" zaś sam przebieg walk odzna­ Charkowa, a od strony polud. Niemcy cza się stosowaną już poprzednio przez wciąż jeszcze znajdując się w stosunko­ Rosjan metodą likwidowania głównych wo niewielkiej odległości, klórej zresztą baz npl. przez obchodzenie ich bokami kom. ros. nie podają. Drugi-wielki suk­ i zagrażanie w ten sposób broniącym się ces vos., to zajęcie Taganroga dzięki śmia­ garnizonom odcięciem od reszty wojsk. łemu manewrowi .oskrzydlającemu, w Tfcianem największych eukcesó\v ros. w którego toku Rosjanie przekroczyli górny ciągu ostatniego tygodnia były oba od­ bieg rzeki Mi jus i zaszli z boku miasto cinki końcowe frontu, mianowicie odci­ zagrażając Niemcom odcięciem. Stereo­ nek Smoleńsku na pln„ oraz dorzecze typowy uiein. frazes o „planowym wy­ rzeki Mijiib na płdn. Natarcie .ros. na cofaniu się“ został w tym wypadku w Smoleńsk, to jeszcze jedna operacja w szczególnie jaskrawy sposób zdemasko­ ramach wielkiej ofeuzywy ros., obejmu­ wany, gdyż ów „planowy odwrót** kosz­ jącej już dwie trzecie całego,frontu. U- tował Niemców 30.000 zabitych, ń.UOO deizenie ros., wymierzone przeciw lin ii jeńców, (>0() ezolgów, 900 dział, 200 sa­ kolejowej Smoleńsk — Bria/rsk doprowa­ molotów i 3.000 samoehudów. — Jak już dziło do opanowania Jolni, ważnej stacji wspomniano, wojna na froncie ros. toczy kolej, na linii Smoleńsk — Suehenici, się o komunikacje. Rosjanie zbyt doorze po której obu stronach llosjanie się po­ v pamiętają następstwa opanowania głów­ suwają. Od Smoleńska znajd u ją się. mnioj- nych .szlaków komunikac. przez wojska więcej w odległości 8u km. Walki kon­ niem. i wynikającą stąd dysproporcję centrują się dokoła Jeini, sięgając po między ruchliwością armii niem. a ros. górny Dniepr ku północy, oraz wschód, na niekorzyść tej ostatniej. Stąd obecne wybrzeże Desny od południa. O zaciętoś­ zapasy stanowią w istocie swej wyścig ci walk świadczy, że w ciągu jednego o czas. Rosjanie pragną jeszcze przed tylko dnia Niemcy stracili na tym odcin­ roztopami jesiennymi opanować całą sieć ku 3.0U0 za b itych . Centrum drugiego od­ komunikacyjną Zagłębia Donieckiego, zaj­ cinka, rozpoczynającego się na południe mując przy sposobności główny ośrodek od Briańska stanowi Siewsk. Główne po­ dostaw węglowych dla niem. kolejnictwo! stępy osiągnęli Rosjanie na południe od na wschodzie, jak również dolny bieg Siewsba, zajmując stację kolej. Hylsk i Dniepru, i »w ten sposób zabezpieczyć Głuchów i zbliżając się w ten sposób na sobie bazy wypadowe na zimę, zmusza­ tiO km. do ważnego węzła kolej. Kono- jąc zarazem Niemców, pozbawionych top, uiniejwięcej na połowie linii kolej. podstawy komunikac. do wycofania się Briuńsk — Kijów, stanowiącej główny poza Dniepr. ceł operacyj ros. na odcinku centralnym. FRONT ŚRÓDZIEMNOMORSKI. Ty­ Pod Charkowem od .kijka dni pewne dzień sprawozdawczy upłynął pod zna­ zeełabnięcie tępa walk. Sytuacja przed­ kiem nieustającej ofeuzywy lotniczej so­ stawia się U taj najciekawiej. Oddziały juszników', obejmującej całą przestrzeń К ii С И ALU C HALOCHU PIÖÜO BO J O Æ J ORGANIZACJI ŹYDOi/BKIBJ MŁODZIEŻY CHALÜOÖWÜJ

TT- ’ P t4 f.Sk» 1. X. 1945 » l.TIeZfl 9704 Ш .35

OD REDAKCJI Z radością donosimy naszym czytelnikom, że udało fu-on s i ę c powrotem postawić pismo nauze na poprzed­ nim poziomie technicznym. Wierzymy, że teraz łat - wiej będz.< e Czy telni kom otrzymać numer, gdyż trud - ności techniczne związane z wydawaniem» i drukiem zo­ stały usunięte* "o pozwoli nam znowu zajuć odpowj ed- nle miejsce w utworzeniu opinii reaztek aydostwa polskiego i będzie przyczynkiem do ogólnej walki o wolność .

H O S Z H A S Z A N A*' 5704

Mcuodzimy w Nowy Rok 5704 z świadoiaoóo-JLj., że nieludzka nienawiść ^o- zhr.wt.l;. życiu poważny odłam narodu żydowskie jo - i to w najży votn* e„ o:;K,] J-TO t*c 1 ■' sowej czyści. Cały rok ubiegły staliśmy pod obuchem ciosów, ’< . j- r;,vn. j : л uniknie nie było można. Nie oczekiwaliśmy Jednak tych cierdvr a 7 ułożonymi rakami. Młodzież żydowska, za.vr- je świ udorna swych zadań mtro- d-),vv'.-: t jud-Vi ch chwyciła za broń, toy obronić siebie i resztki, narów; л jolokic j z i »ml dla przyszłości i krwawo pomścić niewimn* śmierć «.w у cg r ' , 4. . i-o wszystkich rubieżach kraju żyj 4 *jruęy żydowskich pan- ty u un to w, y z bronią w ręku walcz4 o życie i wolnooc. i na polu czynnej obro­ ny n. V traciliśmy czasu. Ghetto żydowskie w Var »z & wie obroniło nie*yj leo ç t :.;v' z .j c*»śó zydos twa warszawski ege, ale i honor całtgo narodu. Stało F,ł 3уuiLo 1 om maiki z przemoc4 o prawo do wolnego życiu . A wśi&d za Wur- wsry £ thie prawie późniejsze wysiedlenia natrafiły na opór zbrojny - :J. uo of taIni oh wysiedleń na te 1 onze Małopolski Z a c h ,, w Bochni i w Tia-coH*. 1/ru ai y różnił rok ostatni od poprzedniego* y.J e Jeot i inna. różnica Jeszcze ; jeśli rok poprzedni wital iśmy u pro­ gu zgi.iy żydowi'.TT. Polskiego i przy niewyraźnej jeszcze sytuacji woj er.nej, to cl-, ił, i aj stw ierdzić гаоп.пцу; n vontu c ię ju ż prz .waliła nad żyd ob t«* en eu­ rent j skim, a na aronie wydarzeń ii-? , у się tygodnie do z .Tyci ęsklsgo za - kończeni o tej n^jkrwav.*yz J a dotychczasowych wojen. A wówczas staniemy i r.y z powrotem dэ twórczych v/arszGatow pracy» by tym razem stworzyć trwałe pourV-try pod życic narodu żydowskiego w Ereo Iz r a e l.

PRAWO DO WOLKOdCT

Trudno zadecydować, kiedy to з nieświadomego oportunizmu, a kiedy z Jakiejś wyraź oej przyczyny po Iż tycznej, lansuje się ou.znię, że party­ zantka jest zył^cznie ruberx zutraccAcJv;. ku być rzekomo cetateczr.vn r/yj- uciua dla lu d zi, wyrzuconych poza nawias społeczeństw:.* Kcjro praw v. у wp­ o iło z normalnego życia i prjepier.ło mu ćnuorć ozy w xçzie'vo, tsn n g«?bt- /1 m a lasów i pod osłony nocy szuka schronieni a. Dla utrzymanie, powierzchni życia - grasuje po okolicy, a cl którzy djżą do ry.voi . 0 mentu w kraju, zapiuuj > to na swój4 rr.ecz 1 pn y tym e nyra offua nu r Л ' . oj и .-r.eń. Л Jeśli n wet partyzant spełnia pewvi rolę społeczoj., vv. ro­ ui to mii e wolt, J-.ko ev/e zndtxio wtórne, podczas, gdy picrv/otn4 J dvr i , J • 31 t i lho ucieczka przed prawem. Î ŻOŁNIERZ POLSKI j W DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ • jj ji (daw. Żołnierz • Polski . w Kampanii .. Wrzcéniovvej) , 4 j ;

Nr. 52 WARSZAWA LISTOPAD 1948 R>

PRZEŁAMANIE FRONTU POD GAZALĄ (Relacja dowódcy I batalionu Brygady Karpackiej) Dn. 15.XII. 1941 r. o godz. 11-ej podjeżdżamy do dowódcy brygady gen. Kopańskiego, który w otoczeniu dowódcy artylerii i dowódcy III baonu wydaje mi z samochodu rozkaz natarcia na wzgórze 183. Nacierać dwoma batalionami. W prawo — sąsiadem naszym — Nowozelandczycy. Odległość od podstawy wyjściowej do przedmiotu -natarcia około 6 km. Natarcie mamy rozpocząć o godz. 15 m. 30. by w ten sposób dać możność nadejścia chociaż części naszej ai y 1er i i i zajęcia sta­ nowisk dla wsparcia ogniowego. Miejsce postoju batalionu znaj­ dowało się w odległości paru kilometrów od wyznaczonej pdstawy wyjściowej. Wydaję odpowiednie zarządzenie i ruszam z batalionem. 0 godz. 15-ej batalion osiąga podstawę wyjściową i w tym mo­ mencie otrzymuje ogień artylerii nieprzyjacielskiej. Punktualnie o godz. 15 m. 30 rozpoczynamy nacierać przy równoczesnym wsparciu ogniowym własnej artylerii, która czę­ ściowo zdążyła na czas zająć stanowiska. Od strony wroga, który ma -nas jak na dłoni, rozpoczyna się gwałtowna, piekielna wprost kanonada. Patrzę na swych chłopców 1 oczom nie wierzę: nie korzystają z kępek trawy, nie padają, prąc biegiem naprzód jak lawina, niepomni na morderczy ogień wroga, nacierają z taką szybkością, że artyleria nieprzyjacielska nie zdą­ ża wprost zmieniać celowników, a pociski -padają w próżnię. Po 3 km biegnące naprzód dwie czołowe kompanie napoty­ kają świetnie zamaskowane pozycje nieprzyjacielskie. Nie -pcsz-y ich jednak ogień wroga i pierwszym impetem roznoszą wprost na­ potkane oddziały nieprzyjacielskie. Nowa przeszkoda : oto poza pasem działania pierwszego ba­ talionu. na wschód jakieś 1.200 m, napotykamy na bardzo silny punkt oporu, który flank owo zagraża moim oddziałom. Ogień idzie z prawego skrzydła. Widząc tę sytuację, wprowadzam do akcji od­ wodową kompanię. Dochodząc na odległość mniej więcej 3(И m. POLSKA INFORMACJA ANTYKOMU N ISTYC Z NA ROK I “~STYCZEîTT94r Nr 1

OD REDAKCJI Historyczna doniosłość chwili obecnej mówi sama za siebie, Wszelkie słowo jest za słabe, aby oddać rzeczywistość. Zbliża się chwila zakończenia wojny, dla Polski zwycięstwo ; odzyskanie niepodległości, dla Niemiec — klęska, której nie zna historia. W tym okresie nieludzkich cierpień i wysiłków Narodu Polskiego, przeciwstawiającemu się na każdym kroku niszczycielskim dążeniom niemieckim, Polska, nazwana „natchnieniem świata” przez prezydenta Roosevelts za swoją niezłomną wolę walki, za bohaterstwo przyjęcia pierwszego ataku w imieniu nieuzbrojonego świata, napastowana jest przez innego wroga, posiłkującego się wszelkimi sposobami walki od oszczerstwa do zdrady i dywersji włącznie. T y m wrogiem jest komunizm, Za pomocą swych agentów mobilizuje komunizm zbrodnicze ele­ menty, mające za zadanie nie dopuścić do powstania Niepodległego Państwa Polskiego. Celem ich jest rozpętanie n o v e j pożogi wojennej — rewolucji komunistycznej, ma­ jącej rzucić wyczerpani przez wojnę Polskę i ludy Europy w otchłań anarchii, przygotować im nowy Katyń. Zadaniem społeczeństwa polskiego w chwili obecnej obok walki z okupantem niemieckim jest zwalczanie komunizmu. Propaganda komunistyczna uderza w każdą dziedzinę naszego życia państwowego, zwalcza Armię Polską, pragnie podważyć .powagę naszego Rządu i Władz Krajowych używając haseł patriotycznych, żerując przede wszystkim na nieświadomości społeczeństwa polskiego. A więc zadaniem naszym jest w pierwszym rzędzie uświadomienie wszystkich Polaków, cc do istotnych celów komunizmu i zerwać maskę г oblicza organizacji zarówno komunistycznych, jak i komun*- żujących. Temu zadaniu będzie służyła Polska Informacja Antykomunistycz­ na, podając ścisłe dane o działalności oraz dążeniach komunizmu w Polsce, opierając się w swej pracy na autentycznych dokumentach i i prasie komunistycznej. „ А imię jego czterdzieści i cztery“ (Adam MICKIEWICZ)

R O K DOPEŁNIENIA

Po raz piąty w czasie wojny tstajemy u progu nowego roku. Tym razem sta­ jemy iz wiarą, że rok, który idzie, przyniesie długo oczekiwane -rozstrzygnięcie, sta­ nie się rokiem odzyskania iwolności. Wiarę nasza opieramy nie na kabalistycznej zbieżności daty ze stanowiącą przedmiot wielu dociekań przepowiednia Adama Mickiewicza. Opieramy ją na chłod­ nej analizie sytuacji, w pierwszym rzędzie na analizie sytuacji m ilitarnej Niemiec. D,wa sn odcinki tej sytuacji, w którym rok 1943 zaznaczył się jako rok wyraź­ nego <.orzeł emu: na morzu i w powietrzu. Na morza jeszet e przed rokiem niemieckie lodzie podwodne zdawały się być a.fa,ą vvi'kôw. czujnie strzegącą dróg i dojazdów europejskich, dzisiaj odgrywają one role zupełnie drugorl ęd.ną. gdy zasób tonażu alianckiego wzrasta z każdym tygadn tin w sposób im po .-xi jacy. w zakresie zaś floty wojennej rok 1943 przy л insi Aliantom, poza ro/ullntami własnej produkcji, również poważne przesunięcie w postaci oponowania flory wio.kiej. W powietrzu ilustracja zmiany sytuacji jest systematyd ny wzrost siły alian­ ckich nalotów na Rzeszę, przy symbolicznym raczej niżeli faktycznym charakterze niemieckich nalotów na Anglie. Ilustracja ta zapewne nie oddaje jeszcze polni zja­ wiska. Sądząc z wypowiedzi i dotychcmsovvych -metod taktyki alianckiej zjawisko to wysiąoi w całej jaskrawości dopiero -w momencie ostatecznego‘.przygotowania się do a keil inwazyjnej w Europie. W każdym *ażie jv': to, co wicloeliśmy w oi-t-afnich mie­ siącach roku 1943. jf si dost ni ecu<ą prognozą, czego mogą oczekiwać Niemcy i kraje z nimi związane w roku 19^4. Na ladzie sytuacja pozornie u leg i z zmianie mniej -widoiinej. Wyzyskuje to pro­ paganda -niemiecka dla podtrzymania tezy o rzekomej mcnwyciężoncści armii nie­ mieckiej w bcz ipornej inwazyjnej walce. W istocie jest zupełnie inaczej, "lok 1943 uzewnęm nił wyraźnie oznaki wyczetparnia się siły unililarnej Niemiec w ich armii lądowej. Wynika to zarówno z sytuacji wojskowej na froncie wschodnim, jak wło­ skim. Ńa wschodzie w ciągu całego roku 1943 inicjatywa -niemal stale była w rę­ kach sowieckich. Niemcy zaś ograniczały się niemal wyłącznie do defensywnych ma­ newrów opóźniających, topiąc w nich coraz to nowe i coraz trudniej zdobywane re­ zerwy. Nie co innego wykazywał nam.4również bont wioski. Z polskiego puktu w i­ ol en ia w slc.umku do tego frontu zrozumiale ,iesv niezadowolenie pod adresem do­ wództwa alianckiego, iż prowadzi swą kampanię w sposób szczególny i (powolny, unikając zarówno wyższych strat, jak szybszych rozstrzygnięć. Z punktu widzenia niemieckiego, jak również z ęu-nktu wicVe.ua całości kampanii, (sprawę można i na­ leży odwrócić. Istotne tutaj jest nic tyle tempo, w jakim Alianci skłonni są pro­ wadzić własne operacje, ile sam fakt. iż w ciągu wielomiesięcznej operacji o cha­ rakterze bądź co bądź desantowym, na półwyspie bezpośrednio przylegającym do Niemiec, dowództwo niemieckie nie było zdolne do podjęcia jakiejkolwiek poważ­ niejszej próby przejęcia inicjatywy we własne ręce wykonania tak szumnie -wygła­ szanych jeszcze 'niedawno zapowiedzi Hitlera o wrzuceniu Anglików do morza w każdym miejscu, w którym próbowaliby postawić stopę na lądzie europejskim. Dzi­ siaj zarówno Anglicy, jak Amerykanie stoją na lądzie europejskim, (stoją nic całością, lecz stosunkowo niezbyt znaczną częścią swych sił, przy czym posuwają się nap mód, prąc przed sobą żołnierza niemieckiego, bez próby innego manewru ze (strony nie­ mieckiej, jak manewr czysto defensywny i opóźniający. Samo to tzja-wlsko jest nie­ zmiernie charakterystyczne, świadczy ono o stanie rezerw niemieckich, które w

Pcw-STa NÇ watcJ siEni * t W.j Zttnt PanSîv/o <*/£**}£$££

PISMO ritO D ZiEl/ POLSKIEJ

В OK I . ИН/.И0Н 8 T7R4’üdHl2 1943 HR 5

CVRaTIIMY Г01&ЕЗ * BAITY

/В 6 / Vorezeohne wychowania w Jjfc najgłębszym 1 najszer­ szym tego słowa snr.ozeniu, oraz ś c i s ł e powi zańle te o re ty o sn e j Ojoiyzny: z Ojezyzną#praktyczną, naroaoolną » życiu każdego Poleca, uznalià.ay sa kamień ' węgi elny przyszłego rośno ja Rzeczypospolitej. Przymiotniki -łyżej użyte, oraz tre~ć -łowa: Raoospocrpo- Llta prawie całkowicie okres ta Ją ramy, w Jakich w ten sposób ufun dowaną Pvlskx zmieścimy. Będą to ramy demokratyczne. J ką treść budzi dz wiąk tego słowa? _>aaadą ustroju demokratycznego Jest powszechny udział wezyatkioh obywateli w tworzeniu pozytywnych, ogólnych praw i dóbr, S -dziełu takiego wynika wapólnu odpowiedzialność za wspólność io eórr^JP^wa i dobre tworzy naród, 1 n a r ó d Jest zwierzchnikiem państwa, a państwo je go organom naczelnym . Z mada ustrojow a zn aj­ duje so b ie k ilk a fwrm, zn ajd u je Je więo 1 domokratyzm. innym miejscu pisma streazozalier.y niedawno w ogólnych zarysach bardzo oloknwe poglądy Tładysłswa Огкаан. . batruhująo^saeadnioso w tej obwili od nich, znajdujemy, że taka np. emulaoyjna formo dla uotro ju demokratycznego Jak T eg icn a ln c e "wieo naturalne po­ wiązanie "ziem" polskich w Z-./iąski, które kultywują swoje "cpeojel nosol" i wepSłzawodnioz., na różnych polach twórozego działania,- Je e t formą n a jb a r d z ie j zgodną-z polskim- duchom, pozbawioną estu os nośol 1 Już w samej sobie demokratyczną. 0 rębne warunki żyoią duchowego i materialnego w poosoao gólnyoh, naturą—jpri/rode. rozgraniczonych ozęćoiaob kraju, ukostoł- towały charaktery ludzi odrębnie, i odrębnie przyetocowały ręoo do różnych prac. To naturalno wywierzysko narodowego żyoia otać eię winno w ramaoh demokratycznej Tulski gł'ownym czynnikiem J J dobra, Indywidusliżre obek zbioro#,oooi, a zarazem swoboda jednego i drugie go, na zaasdzio powszechnej rć-roości - d^dzą prawdziwo bratoratwo. Oczywiście, że -4'*»nio takiej formy, domokratyoznoj nio byłoby &otyohoz*a bowiem »„Vs—-»»«i j day - n ie s te ty - z gruntu f o Z а ж у w у 9 Vglcnellzm ozy. poczucie *Vdrębnoboi" Pcdolan, Wlel ko polan, Podhalan i t . d. Używaliśmy * gruntu fałszywych metod Już nlo tylko "uśH •awmiesin narodowego ’, alo n.-*et piolęmotanie ro- gionalm j goeyodurki ducjc-sc-tt-TterialncJ, Lecz o tym óoobno, kłody indziej. Jakżoez Di.drzv trzeba by. było - Jakżosz inaozoj “uś lada- miać" przy np. wyborze delegatów danoj Z) cmi do Izb ; żrom-S-Jzzu» I To tylko zresztą - Jedna z forr. dla steady ustroju demo­ kratycznego . S i e probojomy nawet 4**04** 6, że ramy* u któro oprawimy. R ło o s p o s p o litą , muez» dem oi^aolą bjb ! S y tu a c je nowego a l a t a , kształtujące •*• .-•*лд!e J->go oblicze, prs^kreśliło w ogólo ROK D7 )>771гту(х б ::1К liń .I I KRAKÓW 15 Listopada 1943

BOGU I POLSCE

alcoy od ubocznych celów,z wypisanym na sztandar ch haołcm szli émy w życie z wiarą iż p^^aiimy Awint na lepsze śnieni<5, уУ Odbyliśmy ciężką., próbę kr^i wrześniową wr ;Z z resztą narodu . & Dni niewoli - to 1 ileze dr.i próby .'iwnrdą jis t walka s ciem iężęą lecz iszczę twardszą walka z samym scbą.W xn jokropr.ie jr -ych wuranк ich,wśród kłamstw,morderstw,ohydy,j .k przvjćć by nio u tra cić n ic Zv ś w .j god n ości Wolnego człowieka ? ..Ly się nic spod»* lid i wytrwać! -Wytrwać w służbie Bogu i P o l ­ sce. W rozrucone groaady braci i tych bojowników Polski Podziem i.1, żołnierzy,gońców,łączników,kolporterów i tych co się uczą teraz b; ". a dyś wliczą służyć Ojczyźnie i wszystkich którzy ludźmi są i nie spoili li się obćowaniin z bydłem najęźdców,ńlcmy słowa otuchy: POLSKA 2 ï J j] I A w niej żyją i ci,którzy na sztandarach swych wyoisali służk^ dla NlJSJ i dla BOGA. KDDimA

Proszę o siłę niewntpivnia Panie Wśród olurócieristwa morderstw i pożogi. Kiech się Tw ; wola przenajświętsza stanic, Pr kem ie błagam Cię żebrak ubogi.

Daj mi o Panio moo ducha-wytrwania I rozświetl straszne w umyśle mym mroki, Abym wśród męki c ią g łe g o szukaniu Kógł doatrz-dz ślad U oj poprzez krwi potoki.

Bym niu zaginął wśród zbrodni,bezprawia, - bym wiernie wytrwał wcinź walcząc do końca. Abym nie blużnił,gdy oczy z iłzawia Krew braci ас ich strugani płynąca.

Oto Cię proszę Fani* Wszechpotężny Ja proch Twój marny - ja co w Ciuoic wierzę... Błagam,o ześlij zemsty czyn oocńoy 1 pozwól zostać zwycięstwa szorzzUrzor.. TYGODNIK POLSKI О К С Л И STRONNICTWA POLSKIEJ DEMCKKACJI

Rok 111. Sobota, dnia 29-go Kwietnia 1944 r. Nr, 59.

— = R £ К О N S RÜKCJA. — Istnieją w naszym słownictwie politycznym jego rekonstrukcji 1 I oto tutaj wychodzi z worka wyrazy, określające bez reszty treść w nich zawar­ przysłowione szydło. Kiedy ś, p. premier Sikorski tą, idzie tylko o to, czy ta treść jest istotnie do­ zawarł znaną umowę z Rosją, wówczas ministrowie brze rozumianą i w całości wyczerpaną, czy też prawicowi wystąpili z gabinetu, czyli wymierzyli tylko służyć ma do rozgrywki politycznej i nie w Prem iera i Prezydenta R. P. najsiln ie jszy cios przebierającego w środkach ataku. Tak się ostatnio i to był... czyn patriotyczny, wtedy nikt się nie stało u nas ze słowem „re ko n stru kcja " rządu R. P. oburzał, nikt nie miotał gromów na prawicę, nikt nie w' Londynie, skoro tylko reakcyjne ugrupowania podniósł alarmu. Ale kiedy w Polsce powstaje nowa polityczne uczuły się zagrożone w swym dotych­ siła polityczna i ta siła w przyjętych i uznawanych czasowym stanie posiadania na skutek dokonanej formach parlamentarnych ofiaruje gotowość współ­ konsolidacji ugrupowań politycznych na lewicy pracy i podaje rękę oraz zdecydowanie oświadcza i wynikających stąd konsekwencji dla obecnego .się za rządem polskim w Londynie, to wówczas układu życia politycznego w kraju i na emigracji. jej przeciwnicy nie znajdując innej broni do walki Podchwycono zbyt skwapliwie jedną nić do roz­ jak zaszeregowanie jej do obozu komunistycznego. grywki politycznej, nie biorąc pod uwagę zasadni­ Wbrew najoczywistszej prawdzie. czego faktu, że wszelka konsolidacja polityczna, Deklaracja Centralizacji lewicowych stronnictw polegająca na wytworzeniu siłv twórczej, zdolnej domaga się rekonstrukcji rządu R. w Londynie do działania i tworzenia postępu jest aktem doda­ i stosownej reorganizacji jego czynników w. Kraju tnim 1 zasługującym na uznanie i poparcie ze stro- — ale jakiej ? Oto pragnie jedynie usunąć z nich ny społeczeństwa. Oczywiście trudno wyeliminować elementy rcakcyjno-sanacyjne działające na szkodę z życia również, inny fakt, a mianowicie, że każda państwa i poza obrębem własnego podwórka wcale akcja dynamiczna wywołuje reakcję jako naturalny Polski nie widzące, i sprowadzenia na ich miejsce' odruch bezwładnej masy politycznej, która nagle reprezentantów tych kierunków- politycznych, które została zmuszona do obrony. Nic więc dziwnego, są wyrazem współczesnych tendency! rozwojowo- że ogłoszone w naszym piśmie Deklaracja Centra­ postępowych, a ze wzglądu na przeszłość politycz­ lizacji htrcnnictw demokratycznych, socjalisWcz- ną zdolnych do współpracy z całym obozem Alian­ nych i s y ndy kaii.st yczn vch. uchwalona w Warszawie tów. Do kierunków tych zaliczono stronnictwa po­ w dniu 4. Ш . hr., wywołała silny odzew i żywą lityczne od centrum po skrajną lewicę włącznie. dyskusję, a v reszcie- poruszyła z miejsca bierną Oto jest szeroki wachlarz polityczny, zdolny do masę grup politycznych, reprezentowanych w tzw. twórczego działania, a równoc ześnie powrót do wielkiej czwórce, zwłaszcza na prawicy, stosunków przedwojennych w Pcisce, kiedy istniały Reakcja polityczno,- społeczna, reprezentująca tylko dwa ugrupowania polityczne : Centrolew i Sa- to wszystko co w Polsce jest к mserwatywne i za­ . nacja, bo prawica była unieruchomiona i politycz­ cofane i oporne przeciwko wszelkiemu postępowi, nie bezwładna. rozpoczęła atak. który przyjął formy zgoła nieocze­ Każdy uświadomiony i politycznie wyrobiony kiwane i na krótką metę obliczone. Jest on pro­ obywatel wie dobrze, że taki zespół polityczny jak wadzony w prasie podziemnej oraz wśród społe­ Centrolew, o ile się utworzy, stawia program i sięga czeństwa. Najpierw rzucono zasłonę dymną, roz­ po władzę, aby zrealizować łącznie z całym spo­ dzierając po faryzeuszowsku szaty, że znalazły się łeczeństwem ogłoszony i zaakceptowany przez odpo­ w Polsce stronnictwa, które przeszły na stronę wiedzialne politycznie czynniki plan pracy. Wszę­ komunistów, ba. nawet wręcz podporządkowały się dzie, gdzie zmienia się. czy rozszerza podst wa obcej agenturze, przyczyni świadomie zamilczano rządu, następuje rekonstrukcja gabinetu, gdyż ugru­ jaki, że Centralizacja odcięła .się zdecydowanie od powania polityczne, popierające nowy rząd, otrzy­ K rajow ej Rady Narodowej i P. P. R. Jest to znowu mują w nim miejsca celem właściwego przepro­ c-hwvt. którym zawsze w Polsce reakcja posługiwała wadzenia. ustalonego programu prac. Taki iest nor­ się i posługuje, daw niej do ludow ców , potem so­ malny tok życia politycznego w każdym demokra­ cjalistów, a teraz do polskiej lewicy. tycznym. niefaszystowskim oaóstwie i ktoby inaczej Jeszcze złośliwiej i perfidnie! został zastoso­ rozumował czy szukał innego wyjścia, ten albo nie wane drugi chwyt, bo zagrano na strunie patrioty­ zna się na polityce albo świadomie prowadzi fał­ cznej i najwyższym naszym walorze politycznym, szywą grę. Nasi przeciwnicy znają się doskonale jakim jest bohaterska postawa całego narodu wobec na polityce, to tylko, źe prosta uczciwość jest dla rozgrywających sie wydarzeń. Więc polskie wstecz­ nich pojęciem niewygodnym, to też świadomie po­ ni et wo już nie rozdziera szat. lecz ciska gromy, że mijają fakt, że właśnie my głosiliśmy, iż każdy pa­ ńemokracja ? skonsolidowana lewica rozbija jedno­ triota polski chce jedności i zgody, pragnie też nie lity front, co więcej, równocześnie z Sowietami uronić nic z siły, która jest niezbędną do pokona­ a*.9kuje rząd polski w Londynie, bo domaga się nia wroga. O tem jednak dziś nasi przeciwnicy Zbudujemy Polskę Silną, Wielką, Kraków, 114-go października 1944. ! Wszyscy, którzy tego pragną, Demokratyczną. ROK I. NR. 13 1 xvspółpracuj,x z nami.

NA FALI RADIOWEJ

M o sk w a . Prem, Mikołajczyk przy­ centracja wojsk niem, zmiażdżona o- M o sk w a . Wczorajszy komunikat był do Moskwy. Wraz z nim przybyli gniem 200 haubic. Lotnictwo bombar- z Moskwy donosi, że wojska sowieckie prof, St. Grabski prezes Rady Narodo­ duje zaplecze Akxvizgranu. Droga Ma- zdobyły w rejonie Rygi szereg micj- wej, min. spraw zagr. Romer i zastę­ riadorf — Düren została przekroczona scowoścł. Kłajpeda jest zupełnie oto-- pca szefa sztabu gen. Tabor. Premier w Fesonach. Wojska kanadyjskie roz- czona, wokół niej zajęto 60 miejsco- Mikołajczyk i jego współtowarzysze poczęły natarcie na Overlook pod Ve- xvośći. Na dużej przestrzeni dotarto, przybyli do Moskwy bombowcem przy­ uzen posunęły się o 2 km. naprzód, do granicy Prus Wschodnich. Z Kownaa słanym do Londynu przez premiera Grobla łącząca Beveland z lądem za-, posunięto się na zachód o 15 knu. Churchilla, po" jego pierwszej rozmo­ jęta przez aliantów. — Pod Brockaus i przekroczono Niemen koło Prus. Nar, wie ze Stalinem. Komentatorzy rosyj­ przyczółek został zbombardoxvany. północ od Warszawy na odcinku Nar— scy twierdzą, źc premier Churchill Pozycje niem. zostały tu silnie zbom- wy rozpoczęli Rosjanie natarcie na. V' rozmowach ze Stalinem i Mołoto- bardowanc, most na dolnym Renie Prusy Wschodnie. Tylża znajduje się- wcm przygotował grunt pod obrady pod Arłieim zburzony. — Gen. Eisen- nadal pod ogniem dział. Na Węgrzech polsko-sowieckie. hower oświadczył wczoraj na konie- Rosjanie zdobyli Warażdyn i Sz łnck. W a s z y n g to n . Prezydent Roosevelt rencji prasowej: Wkraczamy*'do Nie- W Dcbreczynie trwają .nadal walki u - oświadczył delegacji polskiej w dniu mice jako zwycięzcy i zdobywcy, Ira- liczne, \ 7 Siedmiogrodzie żr.jęto 2-wa. święta Pułaskiego, żc P.clska odbudo­ ktoxvaä będziemy jednały Niemców miasta i 60 miejscowości. *7 Jugocł i— wane być musi jako silne państwo sprawiedliwie. Zachowując wszystkie wU połączone w . j.kn rowżeckić i j>>- i winna być jednym z filarów budo­ zasady życia cywilizowanego, nie bę- gosłowiańskte ztlvbvîy Sxucderowo ł-СЭ" wanej Organizacji przyszłego pokoju. dzietny się z Niemcami zadawać a micjccowości. Belgrad .jest. okrążony, L o n d y n . Cały dzień trwało natar­ kontakt z nimi ograniczy się do ko- niemiecki kvr.vtnuant miasta uciekł cie. Amerykan na Akwizgran przy ró­ niecznych spraw służbowych. Musimy wraz ze -sztabem. wnocześnie bez przerwy trwającym się dobrze przygotować < o decydują- L.iv.,7 .-j. Amerykańskie formacie bombardowaniu. Miasto jest jednym cej operacji i ułatwić sobie zaopatrzę- dokonały w dzień wielkiego nalotu na, morzem płomieni. Lotnictxvo stwierdzi­ nie. Trudności regularnego i dostatc- rafinerie w \7nhnc Eickcl. Inne eska-- ło, żc część mi.ista leży w gruzach. czncgo zaopatrzenia są ogromne. Nic dry w sile 500 bon.boxvcôw zbombnr— Ludność cywilna i żołnierze przecho­ można XV 10 minut przew.it >.ć z Lon- dowaly — Bremę, Onr.śbrtick oraz lo— dzą grupkami do aliantów. Są oni dynu milion ton zaopatrzenia. Wszy- tniska z zachodnich Niemczech. Ze— czarni od sadzy i oszołomieni bombar­ stkie porty muszą być uruchomione, strzelono 18 niem, myśłiwcóxv, tracące dowaniem. Radio niem. milczy dotąd podobnie transport kolejoxvy i drogowy we wszystkich operacjach 9 maszym. o ultimatum do Akwizgranu. Wczoraj musi działać bardzo sprawnie, W nocy formacje Moskiłów ntakowałyy prócz setek ciężkich bomb wystrzelono E zyzn , Sprzymierzeni dokonali nnj- P.crlin, Gcilcnkiichcn i zachodnićc na miasto 2.500 pocisków najcięższej cięższego z dotychczasowych nalotu na Niemcy. Formacje z Włoch zbombor.*- artylerii. Patrole amerykańskie wkro­ Bolonię. Na. froncie Niemcy zaciekłe dowały fabrykę samolotów xv Wienczr czyły do miasta. Po huraganowym kontratakują, chcąc utrzymać swoje Neustadt oraz lotniska w Austrii, VTç - Ogniu artylerii piechota amerykańska pozycje 16 km. od Bolonii. Nad Adria- grzech 1 Czechosłowacji, wdarła się do miasta i zdobyła część tykiem posunęli się sprzymierzeni o A n k a r a . W Budapeszcie parni Akxvizgranu — Rote Erde. Ameryka­ 4 ’ :n. na szerokim froncie. Na zucho- panika. Uciekinierzy ze wschód л н i nie oddaleni są od katedry o 2 km. dnim odcinkh wojska brazylińskie od- części Węgier przybywają w popłoei л: Próby odsieczy krwawo złamane, kon­ dalone są o 20 km. od Spezu. do zagrożone! stolicy. Z OSTATNIEJ C llW ill M o sk w a . Premier Mikołajczyk od­ czą się gwałtowne walki, przy czym czorem znalazło się rękach Rosja był pierwszą konferencję z premierem sprzymierzeni poczynili postępy. Na Bałkanach duże postępy xvo;:d Churchillem i marsz.-Slałinem, Rozmo­ R zy m . Dowódca strefy morza Śród­ wiech. Należy liczyć się w najbh. wa lrxvała 2 godziny. Uprzednio prem, ziemnomorskiego gen. Wilson zawiado­ czasie z upadkiem Belgradu i i" Mikołajczyk konferował już z min. mił o oswobodzeniu stolicy Grecji pesz tu; Oba te miasta są bczpośreJ, ,, Cdcncm, komisarzem Mołotowem i am­ Aten i portu Pircus. W Grecji nastą­ zagrożone. Radio Budapeszt wezwała basadorem amerykańskim w Moskwie piły nowe lądowania wojsk angielskich. ludność do zachowania spokoju. We­ fiarrimanem. We Włoszech przy wybincj poprawie dług nic potwierdzonych urzędowo L o n d y n . Na froncie zachodnim warunków atmosferycznych walki przy­ wiadomości, gabinet węgierski zebra! trwają zacięte walki z punktem cięż­ brały na sile sprzymierzeni posuxvają się xv nocy dla powzięcia decyzji co kości wokół /\kwizgranu. Miasto przed­ się naprzód w kierunku doliny Patiu. do kapitulacji. Można xv każdej chwili stawia w tej chwili jedną kupę gruzu. M onUv/a. Specjalny komunikat Sta­ liczyć się z przyjęciem xvarunkôxv ro­ 'iechota amer. pod osłoną ognia arty- lina doniósł o zajęciu niezmiernie wa­ syjskich i odstąpienia Więgier eo o- eryjskłego wkracza już do miasta. żnego punktu strategicznego, stolicy tworzy drogę do Wiednia i Niemiec IPszelkie próby przyjścia z odsieczą Łotwy, Rygi. Niemcy xisiloxvall bronić południowych. Do Rumunii pr.nbyła jtałomały się krwawo, Również w re­ miasta do ostatniego, jednakże po ca­ komisja aliancka oraz misja wojskowa jonie Nimwegen i u ujścia Skaldy lo- łodziennych walkach ulicznych wie­ z gen. Stevensonem na czele. SZANUJ WYSIŁEK DRUKARZY I KOLPORTERÓW! ODDAJ PIS MO W PEWNE RĘCE. NIE NISZCZ.

Rok II 14 luty ИМ I r. N r 7 <51 )

OPÓR BIERNY I OPÓR CZYNNY.

W toku podziemnej walki z okupantem, głosiliśmy nieraz w ta met pr.łM»* stosowania biernego »|mru, tj, chronienia się przed prześlado­ waniem w roga, t j.-go akcją eksploatacyjną, maj u ą na relu wydobycie sił roboczych i dóbr naturałn>rh naszego kraju Przeróżne slogany, znaki (up. żółwiu używane w- s r o ! i itm>-h ludów pod un.Mi.em niemieckim przypom inały konie*/.nos-- .-ios. wnnui powolnej pracy, tego nnjkapitalniejszego czynnika biernego oporu, który perj.dmę nikogo nie narażając, w dobrym zespole daje nadspodziewanie dobre wy­ nik'. W w.tli-M tej inicjatywa była po stronie wroga, н wypadki czynnego przeciw­ stawienia s ę z naszej strony miały charakter wyjątkowy. Ten stan rzeczy był na­ rzucony pr/.i / wypadki zewnętrzne, zmienność losów wojny, konieczno.»*'' ciągłego wyrz.enłw «nut na właściw y moment wystąpienia zbrojnego i przejęcia inicjatywy w nosze ręe<- len moment jeszcze nie nadszedł. Alo jestcsmv bliżej tej ważnej chwili, niż nieraz myślimy. Wypadki, wojenne toczą się vorn? s?\bcie\ w m ia rę ja k k rv .-r.y się potęga armii lądowej niemieckiej międ/у Kaukaze n. Donem i nad ołgą, jak wykańczają się w ojska frontu afrykańskiego, tak ruinie opur w in n y c h krajach okupowanych.

Tymczasem wedle słów Goebbelsa, „furor Teutonic»**, jako odpowiedz na ciężkie ciosy zadawane przez aliantów, potęguje się do szaleńczych rozmiarów. Prze­ żywamy tusie fakty jak wysiedlenia Zn mojszczyzuy i Lubelszczyzny, jak olbrzymie obławy w- Warszawie, które z.agarnç’y 35 tya. ludzi, nie lic ąc brane do robót w c a ły m G en Gub. Siepacze, jakby trochę przycichli, ule czy nadługov Vy mc cze­ kają na« cio,y jeszcze dotkliwsze, kierowane dyrektywami wprost z Hf na, realizo­ wane zbrodniczą dłonią Krflgern, Fischera i tylu tylu innych?. Wcs ay w okres niewątpliwie najtrudniejszy w walco z wrogiem. Zabierają n-n, naszych ojców $ matki, bram i siostry, niszczą nasze dzieci, przyszłość i nadzieję narodu:

W tym stanie rzeczy n ie wolno nnm trwać jedynie w" stanie biernego opo" ru, zaś zbrojny opór jest jeszcze przedwczesny. Społeczeństwo naszo musi sobie uświadomić, że nadszedł c/as stosowaniu oporu czynnego, choć bez broni w ręku. o tym. że konieczność takiego właśnie oporu dojrzewa w naszej świadomości, świudczą wypadki Zbiorowych ucieczek w czasie obław, z pociągów transportów, obozow, oraz przykłady życzliwej pomocy udzielanej przez ludność uciekinierom. Fakty te prz»-konałv nas, że postawa czynna wobec wroga jest zarówno m ożliwa, jak : skuteczna. Trzeba tylko, aby zrozumienie tego faktu p r z e n i к nę ł o całe społeczeństwo, dajac podstawę zdecydowanego, szybkiego działania, d e c y z ji i solidarności Rok IV. Czwartek, Jola 29. IV. 1913 r. Nr. 27 (252)

1. M AJ Л! 1. m A J A!

TOWARZYSZKI I TOWARZYSZE t Chłopi — Robotnicy — Pracownicy Umysłowi I Obecna wojna dowiodła nam jeszczo raz, że kapitalistyczna rywalizacja, klóra niewątpliwie posunęła c/ło wieka na niebywało wy­ żyny wiedzy i techniki, równocześnie t dziwną i niezrozumiałą konsekwencją stworzyła elementy jej zagłady. — Gaz, samo ot, czterotonowa bomba, .stanowią sz'/ytowy sukces ludzkiego g.uuH/u, nie z drugiej strony ich niszczycielskie możliwości przeszły oczeki­ wania twórców. Mimo niebywałego rozwoju i po.-tępft w każd-*j dziedzinie wiedzy i te­ chniki, kapitalizm przy powszechnym zjawisku nadprodukcji, nie potrafił masom Indo­ wym zagwarantować chleba codziennego, u co Ważniejsze, nie stworzył łm normalnych, pokojowych warunków rozwoju i pracy. Miliony głodowały, a równocześnie miliony kg mięsa, zboża itci. topi no w morzu. XV tych warunkach konflikt klasowy stawał się nieunikniony. Proletariusze — Judzie, którzy nie mają nic do stracenia prócz kajdan, nie chcieli dobrowolnie umierać. Dlatego też, zbankrutowana burżuazja wszystkich kraj »w, ratuj;".* za wszelką cenę swój stan posiadania, doprowadzić musiała do imperialistyezn j wojny — aby tym samym odsunąć na jak najdalszy okres czasu wybuch wojny klasowej. Towarzysze! Tej walki nie da się jednak uniknąć 1 Czwarty rok wojny dowiódł niezbicie bankructwa kapitalizmu i tempego egoizmu klasowego wielko - kapitalisty; с* ] oligarchii. D/.iś już nie ma wątpiących, czy niezde­ cydowanych — Masy ludowe lonsekwetnie zmiorrają przez Rewolucyjny Czyn do Socjalizmu i Socjalistycznej Gospodarki. Gdyż tylko Rewolucja doprowadzić może do usunięcia kolczustych zasieków, zamieniających łudzi w śmiertelnych vuog 'W, a odda­ jąc władzę, w państwie vr ręce przedstawicieli ludowych, zlikwiduje raz na zawsze pro­ dukcję cztero-tonowych bomb, czołgów i samolotów.

Faszyzm i Kapitalizm — to bezrobocie — wyzysk pracy i imperialistyczna wojna. Socjalizm — to pokój — praca dla wszystkich i sprawiedliwy roz­ dział dochodu społecznego.

PROLETARIUSZE MIAST i WSI! Dla Socjalizmu Polskiego wojna obecna nie była niesp -dzianką. Socjalizm Polski na kilka lat przed jej wybuchem, ostrzegał stale masy ludowe i reżim rządzący przed niebezpieczeństwem, kt->re zagrażało Polsce ze strony hitlero-faszyzmu. Socjalizm Polski zrobił wszystko, aby ideologicznie i moralnie zmobilizować masy ludowe do walki z hitlero-faszystowską zgrają. I dlatego to wtedy, gdy sanacyjno-ozonowi obrońcy, po­ zostawiając Kraj na łasce wroga w panicznej ucieczce przekraczali granicę rumuuską — Pro.etariat Polski stworzył nowe Termopile — obronę Warszawy. Wróg zmiażdżył obrońców Waiszawy i Gdyni, lecz nie zwyciężył. Z dymiących zgliszcz stolicy pomaszerowaliśmy w poddzicmia, aby przygotować się do nowej — zwycię­ skiej z nim kampanii. OŚ WIĘCIM WOŁA O PACZKI I SIELANKA W LAGRZE! — Kolosni- nań to trochę wszyscy zarażeni są propa­ ny bruk rąk roboczych w Niemczach, mię­ gandą hitlerowską. Niemniej jednak' zasa­ dzy innym i rmus 1 Gestapo do wstrzyma­ dnicze zagadnienie współżycia narodowo­ nia na bliżej n eo"-reśiony okrer. czasu ma- ściowego w obozie układa się dziś w spo­ sowejo wyniszczania ludz’. Jul: na razie sób pomyślny. Pamiętajmy, że nie to bę­ ustały więc w Oświęcimiu masowe roz­ dzie ważne, ilu, kto, kiedy i w jaki tech­ strzeli vvanie i gazowanie. i’ nm niu Inger niczny sposób z obozu wyjdzie, ale jak w Oś z/tę- imiu, któ ry dotychczas był OOO- tam żyli między sobą, poszczególni ludzie г. iti masowi «'i uśmiercania lu izi f/ernich- i poszczególne narodowości. Czy była soli­ tuncsla rer) zmeuia się na ooóz pracy (Ar- darność czy też brutalne spychanie słab­ Iłeiiilłtgct). — 0< -»ywiśeie n!e dotyczy to szych — czy walki narodościowc niewol­ v/3/ysticiih internowanych. Przygotowuje ników w najohydniejszych ramach hitle­ się nb-jcme s er -g ob >zó„v pracy., yodo- rowskiego obozu — czy międzynarodowa so­ bnveh do założonego ostatnio w Swięio- lidarność walczących. Pamiętajmy, że świat c liio .< ieach interesuje się Oświęcimiem, nic dlatego że Z drugiej zaś strony, aby podnieść w y ­ tu znajduje się tylu, a tylu oficerów i tylu dajność pracy internowanych kierownictwo a tylu działaczy politycznych, oie świat f-bo7.u zezwoliło na wysyłan e paczek żyw­ mówi o Oświęcimiu dla tego, że tu juz po­ nościowych do obozu. Pamiętajmy, że pa­ mordowano dzies ątki tysięcy ludzi i nie czki prz $•lane do obozu, to nic tylko te wiadomo ilu ji.sz.cze pomordują. A więc d< bre klika tysięcy kilo źywnośdi dziennie świat interesuje się Oświęcimiem, jako fa­ dla. adresatów, ale to równocześnie odcią­ ktem moralnym, dla świata obóz w Oświę­ żenie zjadania wszystkich „repet,” obozo­ cimiu jest symbolem hitlerowskiego pano­ wych na rzecz nieotrzyinojąeych. wania nad Europą i hitlerowskich okru­ Tnk więc obecna sielanka w lagrze cieństw . spowodowana jest brakiem ludzi do pracy O tę moralną stronę obozu starać się w Rzeszy i chęcią podniesienia wydajno­ winniśmy my, którzy jesteśmy na wolności. ści niewolników. Pomódz musimy garstce tych, którzy tam WSPÓŁŻYCIE W OBOZIE. - Poza w środku robią wszystko, aby w przyszło­ tym, pol-psz-nie warunków żywnościowych ści żaden Polak nie spotkał się z zarzu­ wpłynęło w decydujący sposób na zmianę tem, że w niczem nia przyczynił sic, aby wzajtmnego współżycia między internowa­ ulżyć doli różnojęzycznym braciom, zam­ nym . W szybkim tempie zaciera się kosz­ kniętym przez hitlerowskiego satrapę za mar antagonizmów z łat ubiegłych i dziś drutami Oświęcimia. nawet złodzieje i brndyo.', którzy p-zed Pam’çtajmy, że dziś nawet najskro­ tym znęcali się nad więźniami, radykalnie mniejsza paczka żywnościowo, to nie tylko zmienili swoje postępowanie i zaczynają bezpośrednia pomoc adresatowi, ale to przechodzić na ton koleżeństwa Dziś zży­ równocześnie likwidowanie panującego tam cie w obozie następuje dość szybko. Jeżeli głodu, który w dużym stopnia przyczyniał rozchodzi się o stosunki narodowościowe, się do powstawania wzajemnych kłótni t-. najsympatyczniej ułożyły się one mię­ i narodowościowych tarć. dzy Polakami, в czerwonymi Niemcami z Austrii i Czechami. Tylko nieliczna gru­ Oświęcim woła o paczki. pa czeskich przemysłowców nadal otrzy­ Nasza reakcja na to wezwanie, będzie muje swą antypolską orientację. Tych zre­ sprawdzianem naszego wyrobienia społe­ sztą tonują sami Czesi. Natomiast Niemcy cznego i przygotowania do budowy przy­ północni jakłchkolwickb/ nie byli przeko­ szłe} międzynarodowej wspólnoty. ZIEMIE ZACHODNIE

DODATEK MIESIĘCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ e

ROK II. LISTOPAD — GRUDZIEŃ 1943 R. NR. 6 (8)

PRZEZ ZIEMIE ZACHODNIE KU BAŁTYKOWI I ODRZE Problem terytorium państwowego jako najistotniejszego — obok lud­ ności i zasobów gospodarczych — czynnika siły państwa, występuje na czoło celów wojennych narodu. W tej godzinie politycznego rachunku su­ mienia, jaka stal się czas wojny obecnej — polska myśl polityczna formułu­ jąc nasze cele wojny, ustaliła powrót nad Bałtyk i powrót na Zachód jako cel główny. Jest to postulat generalny i równocześnie optymalny w tym sensie, że wytyczając kierunek marszu dziejowego, stwarza warunki peł­ nego zabezpieczenia przed inwazję niemiecką przez likwidację baz wypa­ dowych Niemiec na wschód. Z punktu widzenia strategicznego te grani­ ce — kleszcze stwarzały stan wiecznego zagrożenia, burząc w konsekwencji pokój europejski, którego kamieniem węgielnym okazuje się zawsze... Pol­ ska. Byłoby zaś błędem politycznym dużej miary sądzić, że po klęsce po­ niesionej w wyniku wojny, Niemcy przestaną istnieć jako czynnik samo­ dzielny polityki europejskiej i tó czynnik groźny. Optymalną jest ta granica również w sensie innym. Uzupełnia ona bo­ wiem niejako na zachodzie nasze terytorium polityczno-gospodarcze, stwa­ rzając z niego doskonałą całość. Terytorium Polski staje się w ten sposób wyraźną jednością geograficzną i polityczno-gospodarczą, zdolną stać się bazą doniosłych przemian struktury w dziedzinie społeczno-gospodarczej, które umożliwię zdrowy rozwój życia państwowego i narodowego. Prze­ miany te pójść muszą przede wszystkim w kierunku przewarstwienia spo­ łeczeństwa i stworzenia minimum dobrobytu jako podstawy pod jego roz­ wój kuturalno-cywilizacyjny. Uzyskanie dobrze zagospodarowanych tery­ toriów na zachodzie, wnoszących przytem wkład struktury niemal idealny w stosunku do potrzeb Polski stworzy warunki pod te przemiany. Stworzenie zdrowej struktury społeczno-gospodarczej Polski wymaga: a) uprzemysłowienia kraju, b) przebudowy ustroju rolnego, c) usunięcia nadwyżek ludnościowych ze wsi polskiej, — d) stworzenia polskiego stanu średniego na całym obszarze kraju, ja- ko czynnika równowagi społecznej. Bez materialnej podstawy, jaką są te tereny nowego polskiego zachodu i bez psychicznego wstrząsu, jakim stać się może ich objęcie, przemian powyższych dokonać nie będzie można.

ORGAN CHŁOPSKIEJ ORGANIZACJI V/OL N O Ś C I OWE J

ROK I. KRAKOW', 1 lutego I9V'» г. Nr 1

KIERUNEK NASZEGO MARSZU. *Paść może i naród wielki zginąć tylko nikczemny*. Pierwsze, najtragiczniejsze dni wrześniowej klęski Polski były ró­ wnocześnie świadkami powstania nowych, pełnych siły i rozmachów o- .ś rod к ów ideowych. Wśród całkowitej niewiary w Polskę, naród, armię, wieś, czy człowieka — wyrastały liczne organizacje niepodległościowe 0 charakterze wojskowym, społeczno-politycznym, czy wreszcie nauko- wo-fachowym. Pomiędzy nimi wyraźnie i szybko zarysowała się Chłopa ska Organizacja Wolnościowa „Racławice”. Aby zrozumieć istotne założenia ideowe Racławic, trzeba się wczuć głęboko w atmosferę, w jakiej organizacja powstawała do życia, szuka­ jąc dla siebie najwłaściwszej drogi wśród dymiących gruzów zniszczenia, wygasających resztek władzy państwowej, wobec upadku ducha w Na­ rodzie. Trzeba się cofnąć do tych dni pełnych goryczy, zwątpienia i sa- moudręki, kiedy wielu wydawać się mogło, iż wszystkie wartości naro­ dowe zostały zdeptane, bądź gorzej jeszpze, że nigdy nie istniały, kiedy niewiara i najskrajniejszy pesymizm królowały wszędzie, gdy wyszuki­ wanie najciemniejszych plam na walczącej z najeźdźcą armii uchodziło omal za chlubny czyn obywatelski, kiedy brakowało w Kraju uznanego powszechnie autorytetu, wokół którego skupićby się mogło pokłócone 1 rozgoryczone społeczeństwo, kiedy przy równoczesnym upadku wiary w lepszą przyszłość obserwowaliśmy dziwny, niczym nieuzasadniony obłęd, żc wojna będzie błyskawiczna, a zatym system „przeczekania" uznawało się za najwłaściwsze rozstrzygnięcie wojennego trybu życia rodzinnego, czy społecznego, gdy ogromna część Polaków całkowity swój rachunek pokładała wyłącznie w zagranicy i emigracyjnym Rządzie Pol­ skim, uważając jaką kolwiek akcję podziemną w Kraju na absurd grani­ czący ze zbrodnią przeciwko Narodowi, kiedy wreszcie masa chłopska w pierwszym okresie okupacji niejednokrotnie zdradzała brak właściwe­ go instynktu narodowego i państwowego. Na takim tle stanu psychiczne­ go i umysłowego społeczeństwa zarysowywały się wyraźnie wady i nie­ domagania narodu, wskazując krzycząco kierunek prac, jakie w podziem­ nej Polsce należało w pierwszym rzędzie podjąć. Pierwsi inicjatorzy i twórcy R. trzeźwo oceniali podobny stan rzeczy i pełni poczucia odpo­ wiedzialności przed tylckroć zawiedzionym społeczeństwem zdecydowa­ nie kładli podwaliny nowego Ruchu ideowo-politycznego. Gruntowna znajomość własnego narodu przy równoczesnej i słu­ sznej ocenie dalszego przebiegu drugiej wojny światowej nakazywały przede wszystkim podjęcie pracy długo falowej, na daleką metę zabo- jonej. Uzmysłowienie sobie tak jaskrawo zarysowanych w pierwszej fa­ zie klęski wrześniowej cech charakteru narodowego, a często poprostu brak jakiego silniejszego związania najszerszych mas ludowych z wła- К О ДА UNIKAT DELEGATA NA KRAJ — WICEPREMIERA RZĄDU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ.

Podaję do publicznej wiadomości, że Krajowa Rada Ministrów oraz Rada Jedności Narodowej, po zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie, opu­ ściły stolicę i wykonują nadal nieprzerwanie wszystkie swoje ustawowe funkcje na terenie Kraju. Wszelkie inne powstałe poza Warszawą w okresie Powstania reprezentacje polityczne przestają istnieć. Wzywam obywateli Rzeczypospolitej, aby karnie i posłusznie podporząd­ kowali się nadal — tak jak dotychczas — jedynym legalnym władzom Pań­ stwa Polskiego: Panu Prezydentowi Rzeczypospolitej, Rządowi Rzeczypospo­ litej, Krajowej Radzie Ministrów, oraz wszystkim pochodzącym od nich władzom. DELEGAT NA KRAJ WICEPREMIER RZĄDU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ (— ) Klonowski M. P., 18 października 1944. - PO LA CY i Jak we wrześniu 1939 roku, tak i w sierpniu i wrześniu 194 4 roku cała Polska z zapar­ tym tchem śledziła heroiczne zmagania się swojej Stolicy z. wrogiem. Tym samym rytmem co w walczącej Warszawie, tą samą gotowością ofiary biU serca wszystkich Polaków. Wróg zniszczył miasto i wygnał całkowicie jej ludność. Setki tysięcy wypędzonych nie ma własnego dachu nad głową, ani potrzebnej odzieży, ani pracy, ani środków do życia! Powstanie w Warszawie padło, ale Warszawa nie padła i nie przepadnie, tak jak nie przepadnie Polska — dopóki żyją Polacy. Walka z wrogiem trwa. Db skuteczności tego ostatniego etapu walki potrzeba nowego wysiłku systematycznej i wytrwałej akcji ratowania tych, co wyszli, z płonącej Warszawy i stoją dziś wobec grozy śmierci z głodu i chłodu. Rodacy województwa warszawskiego, kieleckiego, łódzkiego i krakowskiego! Ojczyzna żąda od Was uratowania wypędzonych mieszkańców Stolicy! Otwórzcie serca, pomóżcie im. Wpuśćcie bezdomnych braci pod dach i odziejcie ich. Dzielcie się z nimi strawą. Tysiące najwartościowszych, najlepszych, najofiarniejszych synów i cór Polski niech nie prosi o litość!! Ratowanie ludności Warszawy jest teraz sprawą honoru każdego Polaka i Polki. Jeśli możecie, pomagajcie bezpłatnie. Jeśli bierzecie zapłatę, żądajcie godziwej. Niech hańba ździcr- stwa lub paskarstwa nie zohydzi Waszego nazwiska. Obojętność, egoizm, paskarstwo — musi być piętnowane. «ч. Warszawa dala liczne dowody ofiarności, ratując wysiedlonych, uchodźców, bezdom­ nych, chorych i ściganych z Pomorza, Wielkopolski, Śląska, Krakowa, Kielc, Radomia, Łodzi i Lublina; wydzierała z rąk oprawców dzieci zamojszczyzny i lubelskiego; pamiętała o więź­ niach i zamkniętych w obozach. Warszawa spełniła swój żołnierski obowiązek w 1939 roku, a w 1944 r. zdobyła koronę męczeńską... Dziś w przededniu zwycięstwa apelujemy do Was Rodacy w Kraju o pomoc dla roz­ proszonej wśród Was, umęczonej ludności Warszawy! RADA JEDNOŚCI NARODOWEJ KRAJOWA RADA MINISTRÓW Dnia 1S października 1944 r. Przegląd Narodoiuy

Pismo Obozu Narodowego

Kok II. Kraków, d n .lO .X .4 4 . Nr .9 .

/t)d R e d a k c ji./ Otrzymaliśmy z k ó ł wojskowy«: artyk u ł u . t . eTragedia AK" Pomimo przyjętej przez nas t«sady unikania naszym piśmie k ry ty k i polit.'izne j na temaL^ - wojskowe, w związku z octatrhni wydarzeniami i ze względu na wagę p o ru szę i sprawy uważa­ my za nasz obowiązek umieédî ten artykuł, ja­ ko charakterystyczny wyraz ffjin ii panującej w niezależr^ch kołach wojsko/ych,

TRAGEDIA Л .К . Naród Polski nie jest i nigdy w swej przeszłości ale był na rod»**-«ty l i t a rys tycznym na wzór p ru sk o-n iem iecki. Tym nlemnie w Police Armia by«v ła tą instytucją, która była najbliższą sercu faźdegs Polaki, Istniała więź psychiczną, więź głę b o k ie j m iło ści pomiędzy Randem a Zspo Armią. tV chwilach prze tomowych społeczeństwo poi skis gotowe było zarsze oddać wszystko co miało najlepszego na rzecz wQjski » Tako tyła na głębsza tra­ dycja Narodu Polskiego, pielęknowona piećzfZowicie, jomimo .ot niewoli, Z tym nastawieniem wszedł Rarod P o ls k i we »rzęsniu 1$39 w ofecną wojnę, Pomimo przeogromnej technicznej i liczebnej przewagi wrtra Armia Pol­ ska biła się bez zarzutu, bohaterstwo i jt-swięcenit żołnierz i oficera liniowept>, a szczególnie rezerwy, było n? najwyższym poziojde. Niestety zawiodło kierownictwo, zawiodła zfiaczna >zęsć korpusu oficerskiego zawo­ dowego, togo korpusu, k tóry poprzez. 13 -öt rządów $ant-c> j/cj£ prsofpanel, ni or! t pl iwie boleśnie odczutej, zrozimicłej jednak w przewa-яо wrotra^ ale r-. __posobie zachowa­ nia się- wyższych wojskowych, na tych żysincach samnchJ°w uciekających dc Rumunii i Węgier, na tych pozostewiotjch bez dowództr oddziałach - tero Naród ni o eiogł zro żarnie 6 - tego nie Ш е do d z iś zap5,ni Ą6 .

Weszliśmy w mroki konspiracji - Jedna za drugą jowsteją tej«** ,'h^ nł" zocjo wojskowe. Ludzie'gamą się de »racy, każdy (как rozumie, źe wojna dla nas nie skończyła si^ z prze grazą wrześniową, ** o: ta tnie słowo będzi je s z c z e powie dsri-inę, а ли ten mome.-r' Naród truś i Ly # Prr'Y *otowenÿ • Wśród wielu taniej szyęh lub-wici szych organize .i * wo jskowych powstał w tym czasie rôv/piàà i osławiony Л»7. Sanacja bł^kawicznie uświadomiła ^ 4oobio po wrześniu 1939 r ., że ty/ko poprzez opnrwanie dyspozycji nad woj - skpwyur ruchem podziemnym w-Kr*/u ma szanse uti^mać się ne powierzchni polak i o go życia polityczne çcf a może nawet p.-wrócić do dawnej sw iatń os- oi* . To też1 puszczono w ru* i okryte kontakty, byleby tylko uzyckać mandat ofirjalnocei dla ЧЖ . .łożono wówczas G e n .ą ik o rsk le ­ nn ws!y»lkj‘ e zfljyywnieni* lo ja ln o ś c i i obiet -c e w spółpracy, nie żałowano słów - ostatecznie 7,'X stał sie w Krain j//n ą or racją wojskową, ctr; Werezewe w dymach «powite...t... ••• niezwyciężone «kład« broń... •e# Niezwyciężona... Dnieje... A prtas Jerozolimskie Aleje owlt rudy od epelenln przetacza alę clętko 1 potrąca rat Jeezcte dymów klóclą krwawą... • Maate Warszawo! - lasek płakać nie Jeet rzeczą męezą!... À Jednak świt ten Wldslał górski płaos tołniarsa, Ody ciężkim. Jakże ciężkim krokiem wówczas zmierzał Składać brońl... la r a s o w o l Pałało żołnierska akroć, Czerwień barwiła mu twarz.ee Oto żołnierzu! Za z n ó l, Za trud swój krwawy, kasz dzisiaj - Kapitulację Warszawy 1 Dnieje» о » А preez Jerozolimskie Alej « Obok powstańczych grobów Z tołnlerekla hełmem na mogile 5wlt rudy od epelenln olfiko snów pow staje...! WereławoI ^ .. Ł A Jednak w hletorll teł eą takie ohwUe Kiedy elf pada leo* alf nie poddaje!.•• Idzie 1*1fo Aołnler* ołowianym krokiem, Idzie przez Jerozollmekle Aleje Do niewoli.•• . Od grobów z beUrnami odwraoa w zrok. Przetacza go bokiem. Ręka za broń Jut nie chwyta.•• Ach Jak to boli!..« A jednak ó w ita l A Jednak Warszawa chooiat w gruzach... S t a l l koi* aa rokt..• klaeto niepokonane! Raym okle! Przaz PoprzezAleje barykad Jerozolimakle. kamiennych wiarz#Je Ołowianym kxoklem Idą Aołnler*#... Ulkt tu nie odmawia paolarzy I nikt JuA o nlo ml* pytel... p a l e J e . • • P i e r w s z y d a l s i niewoli... d e l t a I •