Imponderabilia Biuletyn Piłsudczykowski
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Imponderabilia Biuletyn Piłsudczykowski numer trzeci Gdańsk 2011 Redaktor Naczelny: Jakub H. Szlachetko ISSN 2080-8011 [email protected] Sekretarz Redakcji: Paweł Fiktus Publikacja powstała w wyniku [email protected] współpracy: Redakcja: Mateusz Cupała Magdalena Chruściel Marcin Kabziński Marcin Michalak Barbara Pawełko-Czajka Michał Poznański Julian Skelnik Jacek Srokosz Rada Naukowa: 1. prof. dr hab. Eugeniusz Koko 2. prof. dr hab. Zbigniew Opacki 3. prof. dr hab. Józef Arno-Włodarski 4. dr hab. Janusz Cisek, prof. UJ 5. dr hab. Maciej Marszał, prof UWr 6. dr hab. Waldemar Paruch, prof. UMCS 7. dr hab. Grzegorz Piwnicki, prof. UG 8. dr Marek Białokur 9. dr Przemysław Dąbrowski 10. dr Przemysław Kierończyk 11. dr Marcin Wiszowaty Tłumaczenia: Ośrodek Analiz Polityczno-Prawnych Magdalena Chruściel Katarzyna Kaszorek Dane Fundacji: Joanna Bebak Prezes: Skład i projekt graficzny okładki: Jakub H. Szlachetko Anna Król [email protected] Zarząd: Drukarnia: Adam Bochentyn Zakład Poligrafii [email protected] Fundacji Rozwoju Marta Kołacz Uniwersytetu Gdańskiego [email protected] ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot Łukasz Mynarkiewicz tel./fax (58) 551 05 32 [email protected] tel. (58) 523 14 49, 523 13 75, 523 13 50 Paweł Szczepański e-mail: [email protected] [email protected] Imponderabilia Biuletyn Piłsudczykowski SPIS TREŚCI TABLE OF CONTENTS Od Redakcji . 7 Editor’s Note Portret polityczny Walerego Sławka Walery Sławek: A Political Portrait Maurycy Rodak Płk. dypl. Walery Sławek. Romantyczny bohater pracy u podstaw �������������� 11 Colonel Walery Sławek. The Romantic hero of organic work Paweł Fiktus Główne założenia gospodarcze tzw. ,,drugiego gabinetu” płk Walerego Sławka ��������������������������������������������������������������������������������������������28 The main economic assumptions of the so-called “second cabinet” of Colonel Walery Sławek Jacek Srokosz Elitarystyczne koncepcje Walerego Sławka oraz próby ich realizacji . 40 Walery Sławek’s ideas concerning the elite and their implementation Rozprawy naukowe dotyczące zjawisk politycznych i społecznych w międzywojennej Rzeczypospolitej Treatises on social and political phenomena in interwar Poland Aleksander Smoliński Józef Piłsudski jako szef formacji Wojska Polskiego. Lata 1919-1939 . 59 Józef Piłsudski as a chief of the Polish Army. The period from 1919 to 1939 Jan Pietrzak Polityka Piłsudskiego wobec Ukrainy w latach 1918-1921 ����������������������������77 Piłsudski’s politics towards Ukraine in the period from 1918 to 1921 Jakub Bogucki Kilka uwag o funkcjach pamięci Powstania Styczniowego w pismach Józefa Piłsudskiego . 86 Several remarks on the functions of the memory of the January Uprising in Józef Piłsudski’s writings Nina Zielińska W cieniu Józefa Piłsudskiego: Zdzisław Klemens Lechnicki – „Strażnik” i „Naprawiacz” Rzeczypospolitej ������������������������������������������������ 95 In Józef Piłsudski’s shadow: Zdzisław Klemens Lechnicki – the “Guard” and the “Repairer” of interwar Poland Michał Andrzejczak Stosunek Romana Dmowskiego do zamachu stanu Józefa Piłsudskiego . 110 Roman Dmowski’s attitude to Józef Piłsudski’s coup d’etat Jacek Pietrzak Zespół Pracy nad Odbudową Polski (1942 – 1945). Z dziejów polskiego uchodźstwa wojennego w Iranie ���������������������������������� 132 The Team for the Restoration of Poland (from 1942 to 1945). The history of Polish military refugees in Iran Barbara Pawełko–Czajka Wybrane koncepcje myśli krajowej na Wileńszczyźnie do 1922 roku �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 143 Selected concepts of the local thought in the Vilnius Region until 1922 Studia nad martyrologią i zbrodniami przeciwko ludzkości A study of martyrdom and crimes against humanity Przemysław Waingertner Chrzest bojowy „Żelaznych”. Bitwa pod Mołotkowem (29 X 1914 r.) . 157 The Iron Brigade’s baptism of fire. The Battle of Mołotków (October 29, 1914) 4 Adam Rafał Kaczyński Śmierć na polu walki - stosunek Legionistów do zabijania i śmierci podczas kampanii Wołyńskiej 1915-1916 �������������������������������������� 175 Death on a battlefield - the attitude of the Polish soldiers to killing and dying during the campaignin Volhynia in 1915-1916 Beata Machay, Grażyna Trzaskowska Materiały archiwalne do działalności Wojskowej Prokuratury Rejonowej we Wrocławiu z lat 1946-1955 jako źródło do badań historyczno-prawnych nad wojskowym wymiarem sprawiedliwości na Dolnym Śląsku . 188 Archive materials on the Regional Military Prosecutor’s Office in Wrocław from the period from 1946 to 1955 as a basis for historical and legal research on the military judicial system in Lower Silesia 5 OD Redakcji Odbieram sobie życie. Nikogo proszę nie winić. Walery Sławek dopisek: Spaliłem papiery o charakterze prywatnym, a także wręczone mi w zaufaniu. Jeśli nie wszystkie, to proszę pokrzywdzonych o wybaczenie. i jeszcze dopisek: Bóg Wszystkowidzący może mi wybaczy moje grzechy, i ten ostatni. Szanowni Państwo, Lakoniczne w treści oświadczenie, a jednak niezwykle wymowne, czy wręcz symboliczne. Zamknęło życie ważnej dla historii międzywojennej Rzeczypospo- litej postaci, która to w całości oddała je na usługi owej Rzeczypospolitej. Wpierw walce o jej utworzenie, a potem o jej utrzymanie. Niedługo po odejściu swego Ojca Założyciela odeszła i sama Rzeczypospolita. Od niniejszego numeru Imponderabiliów począwszy wszystkie następne będą dedykowane kolejnym postaciom środowiska piłsudczykowskiego. Postaciom, których myśli, słowa i czyny kształtowały międzywojenną rzeczywistość, kreowały działalność państwa w sferze międzynarodowej, jak i wewnętrznej, a wcześniej przechodziły trudy i znoje, z utratą zdrowia, czy wręcz narażeniem życia w czasie wojny i konspiracji. Środowisko piłsudczykowskie bogate było w takie jednostki, które bez najmniejszej wątpliwości należy nazywać mężami stanu. W gronie tym nie mogło zabraknąć Walerego Sławka, który przez dekady wspierał stara- nia Marszałka Piłsudskiego o niepodległą Rzeczypospolitą, a gdy ta już została osiągnięta o inne, nie mniej ważne imponderabilia. Nie mogło zabraknąć, stąd też decyzja redakcji periodyku, by właśnie ten bohater zainaugurował pokrótce ukazaną serię. W związku z powyższym struktura publikacji ulegnie drobnej zmianie. Odtąd każdy numer periodyku będzie otwierał dział zawierający prace naukowe doty- 7 czące wybranej postaci. Dopiero w dalszej kolejności – w dziale drugim – znajdą się pozostałe artykuły rozprawiające o politycznych zjawiskach II Rzeczypospo- litej, a jeszcze dalej – w dziale trzecim – studia nad martyrologią i zbrodniami przeciwko ludzkości. Licząc, że podjęte decyzje spotkają się z Państwa akceptacją (a może i aplau- zem?), serdecznie zapraszam do lektury trzeciego już numeru Imponderabiliów. Biuletynu Piłsudczykowskiego! Jakub H. Szlachetko Redaktor Naczelny portrET politYcznY walEREgo Sławka walerY Sławek: A political portrait PŁK. DYpl. walerY sławek. romaNTYcznY bohater pracY U podstaw maurYCY rodak Prolog Wiele można znaleźć słów dla opisania postaci płk. Walerego Sławka. Już za życia był przez jednych podziwiany za niezłomność i wierność ideałom. Przez in- nych z kolei był pogardzany za zbytnią uległość swemu Komendantowi – Józefowi Piłsudskiemu i za zbyt idealistyczny, czy nawet naiwny światopogląd. Dla jednych bohater wojenny, który swoją śmiercią zwyciężył nad swoimi przeciwnikami. Dla innych znowu wierny żołnierz, który nie potrafił odnaleźć się w rzeczywistości. Biografia Walerego Sławka jest na tyle bogata, a jego osobowość na tyle złożona, że nie można jej przyporządkować w żadne wąskie ramy. Musimy na Sławka spojrzeć z różnych stron, musimy poznać jego idee, aby zrozumieć motywy jego działań. W życiu Walerego Sławka możemy wyodrębnić trzy zasadnicze okresy. Pierw- szy – od wstąpienia do Polskiej Partii Socjalistycznej, poprzez Związek Walki Czynnej (ZWC), Związek Strzelecki (ZS) i Legiony, do odzyskania przez Polskę Niepodległości. Drugi okres – od początków II RP aż do utworzenia Bezpartyj- nego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). Trzeci okres, najbardziej aktywny ale z tragicznym finałem w przededniu końca II RP. Początki działalności Walery Sławek urodził się 2 listopada 1879 na Podolu, w miejscowości Stru- żyna. Był trzecim, spośród czwórki rodzeństwa. Rodzina wykazywała się rodo- wodem szlacheckim, jednak była uboga. Pierwsze nauki pobierał w domu, skąd także – głównie za przyczyną matki, wyniósł gorące, patriotyczne wychowanie. 11 Naukę w gimnazjum rozpoczął w wieku 9 lat. W 1895 roku wyjechał do Warszawy, gdzie został przyjęty do Wyższej Szkoły Handlowej im. Leopolda Kronenberga. Po ukończeniu szkoły podjął pracę zawodową i już w 1900 roku związał się z Polską Partią Socjalistyczną (PPS). Szybko doceniono jego talent organizacyjny. W 1901 roku Sławkowi powierzono kierowanie strukturami warszawskimi PPS. Wywro- towa działalność wkrótce zaowocowała przełomowym w jego życiu – jak później miało się okazać, wydarzeniem – spotkaniem Józefa Piłsudskiego. Miało to miejsce w maju 1902 roku w Wilnie. Sam Sławek tak wspomina ten epizod: Przywitaliśmy się jak starzy znajomi, którzy już o sobie dużo wiedzą, a teraz tylko przyglądają się sobie nawzajem1. Istotnie, dość szybko połączyła ich szczególna więź, bo niedługo po tym spotkaniu Sławek był uważany za jednego z najbliższych współpracow- ników Piłsudskiego. Jeszcze w 1902 roku, mimo młodego wieku (22 lata) został mianowany na szefa okręgu kieleckiego PPS. Występował pod pseudonimami „Soplica” i „Kozak”. Ten też okres życia zaowocował