Proefnummer Skepter
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ISSN 0921 5085 skepsis Losse nummers 7 euro Verschijnt driemaandelijks Stichting voor wetenschappelijk onderzoek van paranormale REDACTIE verschijnselen Hans van Maanen Jan Willem Nienhuys Pepijn van Erp ADRES DAGELIJKS BESTUUR Postbus 2657 Prof. dr. F. P. Israel — voorzitter 3500 gr Utrecht Dr. J. W. Nienhuys — secretaris E-mail: [email protected] Dr. W.-J. van Zeist — penningmeester Telefoon: 040–2216791 ALGEMEEN BESTUUR ADMINISTRATIE Drs. P. J. van Erp Mario Tamboer Drs. M. G. A. Koller A. M. Tieben DRUKWERK Drs. B. O. Vos Scholma Druk, Bedum ADVIESCOMMISSIE DISTRIBUTIE Prof. dr. P. Borst — klinisch biochemicus Betapress, Gilze Prof. dr. P. J. D. Drenth — psycholoog Prof. dr. ir. H. Duifhuis — biofysicus en oud-bestuurslid van Skepsis OMSLAGFOTO Prof. dr. E. P. J. van den Heuvel — astronoom Julius Drost Prof. dr. G. ’t Hooft — theoretisch natuurkundige en winnaar Nobelprijs 1999 Prof. dr. V. Icke — astronoom STICHTING SKEPSIS Prof. dr. C. de Jager — astronoom en oud-voorzitter van Skepsis Postbus 2657 Prof. dr. H. L. G. J. Merckelbach — psycholoog 3500 gr Utrecht Prof. dr. ir. I. Smeets — wiskundige Telefoon: 040–2216791 Website: skepsis.nl Website skeptische werkgroepen: kloptdatwel.nl Weblog: skepsis.nl/blog Belgische zusterorganisatie Skepp: skepp.be Facebook: facebook.com/StichtingSkepsis Twitter: @skepsisnl De Stichting Skepsis is erkend als ANBI, een algemeen nut beogende instelling. Dat betekent dat donateurs giften boven onze minimumdonatie kunnen aftrekken van hun ABONNEES EN DONATEURS belastbare inkomen, en dat Skepsis geen belasting hoeft te betalen over erfenissen en Een abonnement op Skepter kost € 25 (bij schenkingen. Het financiële jaarverslag van de stichting staat ter inzage op de website. incasso € 23) per jaar. De minimumbij- drage voor donateurs is € 42 (bij incasso DOELSTELLINGEN VAN SKEPSIS EN SKEPP € 40). Een donateurschap voor het leven Het verrichten van kritisch onderzoek naar beweringen die op basis van de huidige stand kost € 400. Donateurs ontvangen het van de wetenschappelijke kennis hetzij uiterst onwaarschijnlijk zijn, hetzij met deze ken- tijdschrift en krijgen korting op de toe- nis in tegenspraak zijn. In het bijzonder richten de organisaties zich op als pseudoweten- gangsprijs van het Skepsiscongres. schappelijk te kwalificeren verklaringen en als paranormaal geduide verschijnselen. Donaties en abonnementsgelden kunnen Hierbij claims, verklaringen of theorieën niet a priori af te wijzen. Hun waarde wordt worden overgemaakt naar bankrekening slechts bepaald na kritisch onderzoek en objectieve evaluatie van alle argumenten. Beide nl 55 ingb 0000 568 808 (bic: ingb nl2a) zijn vrij van filosofische, levensbeschouwelijke en politieke opvattingen. ten name van Stichting Skepsis. Het verzamelen en ontsluiten van literatuur, documenten en ander materiaal dat op bo- venstaande beweringen betrekking heeft. AUTEURSRECHT Het onder een groot publiek bekendmaken van de resultaten van haar eigen en ander kri- IEDERE VERMENIGVULDIGING IS tisch onderzoek door het uitgeven van een periodiek, het organiseren van lezingen en VERBODEN, BEHOUDENS MET congressen en het geven van voorlichting via de media, scholen enzovoort. SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN Het onderhouden van contacten met organisaties die haar doelstellingen geheel of gedeel- DE REDACTIE. telijk onderschrijven. 2 | SKEPTER | PROEFNUMMER De marshmallowproef 4 | SKEPTER | Jaargang 32 ET een kind een schaal met lowexperiment even simpel als veel- Volgens de fameuze Zmarshmallows voor en laat het zeggend was, sprak het enorm tot de ‘marshmallowproef’ kiezen: nu meteen één snoepje, verbeelding en begonnen ouders mas- of straks twee? Wie zichzelf kan be- saal hun kinderen te testen. Als de zijn wilskracht en heersen en een kwartiertje wacht, kleuter zijn directe behoeftebevredi- zelfbeheersing heeft meer succes in zijn leven dan ging uitstelde en wachtte op het twee- degene die meteen een snoepje de snoepje, wisten de ouders dat het cruciaal voor een neemt, zo concludeerde psycholoog kind verzekerd was van een geweldige gezond en gelukkig Walter Mischel, verbonden aan de toekomst. Maar kon het kind zich niet Stanford-universiteit, na tientallen ja- beheersen, dan zag het er slecht uit, leven. Hoe logisch dat ren onderzoek. Hij voerde de vreesden ze, en was er werk aan de ook klinkt, de ‘marshmallowproef’ uit vanaf de jaren winkel. voorspellende waarde zestig van de vorige eeuw, aanvanke- Walter Mischel had het er maar lijk met kinderen van collega’s, om te druk mee. ‘Uw kind is niet gedoemd van de test is zwaar achterhalen of ze verleidingen konden te mislukken als het slecht scoort op overschat, zo blijkt uit weerstaan en welke strategieën ze de test,’ zo probeerde hij de bezorgde daarbij gebruikten. Daarna volgde hij ouders gerust te stellen. nader onderzoek. een kleine groep van bijna honderd Ook opiniemakers wierpen zich op geteste kinderen, en onderwierp ze als pleitbezorgers voor zelfbeheersing opnieuw aan een onderzoek toen ze en discipline. ‘Het wordt tijd dat poli- tieners en volwassenen waren. tici en onderwijshervormers de duis- DOOR SUZANNE WEUSTEN tere wereld van de psychologie betre- Slanker en zelfbewuster den,’ aldus columnist David Brooks in Mischel ontdekte dat kleuters die hun 2006 in de New York Times. In plaats wilskracht hadden getoond door op van te praten over hervormingen in het tweede snoepje te wachten, als het onderwijs zoals verhoging van le- twintiger hoger opgeleid waren dan rarensalarissen en kleinere klassen, hun impulsieve leeftijdgenootjes. Ze moeten ze het belang inzien van vaar- waren slanker, zelfbewuster en kon- digheden als wilskracht en uitstel van den beter omgaan met frustratie en behoeftebevrediging, zo betoogde hij. stress. Op middelbare leeftijd — zijn onderzoek was inmiddels in de een- Lesjes zelfbeheersing entwintigste eeuw beland — vertoon- De marshmallow onderzoeken leidden den de hersenscans van beide groepen tot een omwenteling in de sociale we- grote verschillen. Bij degenen die als tenschappen. Tot dan toe was de do- kleuter een groot uitstelvermogen minante opvatting dat succes eerder hadden, was de prefrontale cortex — een gevolg is van afkomst en oplei- het onderdeel van de hersenen dat ding dan van karakter. En nu vertelde onder andere gebruikt wordt bij het deze psycholoog dat zelfbeheersing oplossen van problemen en beheer- een voorspeller is van een gezond en sing van impulsief gedrag — actiever, geslaagd leven, een vaardigheid die je terwijl bij de groep met een beperkt ook nog kunt leren? uitstelvermogen juist het ventrale stri- Het was een hoopvolle boodschap. atum meer oplichtte: dit gebied houdt Sommige scholen gebruikten de test verband met lust, genot en verslaving. dan ook als een diagnose-instrument, zodat ze gericht trainingsprogramma’s Duistere wereld konden aanbieden. Zelfs het koekjes- De resultaten sloegen wereldwijd in monster uit Sesamstraat ging lesjes Foto: Bas Uterwijk als een bom. Omdat het marshmal- zelfbeheersing geven. 2019 Nummer 4 | SKEPTER | 5 Walter Mischel probeert Stephen Colbert de proef uit te leggen. Youtube Mischel bleef niet de enige onder- met spierkracht vergeleek, en Carol zoeker die de relatie tussen zelfbe- Het was een Dweck, die het begrip ‘groeimentali- heersing en succes onderstreepte. Het teit’ introduceerde, een pleidooi voor psychologenechtpaar Terrie Moffitt en hoopvolle een open geest en het vertrouwen dat Avshalom Caspi vond een zelfde posi- boodschap. je nieuwe dingen kunt leren. tieve uitkomst in een langlopend on- derzoek naar de lotgevallen van ruim Zelfs het Kritiek duizend Nieuw-Zeelanders, de Dune- Toch kwam er — zonder dat ook maar din Longitudinal Study. Kinderen die koekjesmonster iemand het belang van impulsbeheer- op driejarige leeftijd weinig zelfbe- sing en wilskracht in het moderne le- heersing toonden, hadden dertig jaar uit Sesamstraat ven betwistte — in de loop der jaren later als volwassene een slechtere ge- kritiek op de klassieke studie. De re- zondheid en kampten vaker met ver- ging lesjes plicatiecrisis in de psychologie zorgde slavingen en financiële problemen zelfbeheersing voor een kritische evaluatie van Mi- dan hun gedisciplineerde leeftijdge- schels onderzoeksmethode. En lang- noten. Net als Walter Mischel pleitten geven. zamerhand verloor het elegante expe- Moffitt en Caspi voor trainingspro- riment zijn glans. gramma’s om kinderen uitstel van be- Een van de eersten die de uitspra- hoeftebevrediging te leren. Nog in ken over de simpele relatie tussen 2012 waren de twee in het Concertge- zelfbeheersing en succes in twijfel bouw om een publiekslezing te geven trokken, was Celeste Kidd, die in de over het belang van zelfbeheersing. tijd dat Walter Mischel zijn resultaten Zo inspireerde de marshmallow - publiceerde, als psycholoog in een te- proef een heel leger wetenschappers huis voor dakloze kinderen werkte. tot nieuwe studies. In het kielzog van- Intuïtief verzette Kidd zich tegen het Mischel volgden bekende psychologen idee dat haar beschermelingen zo’n zoals Roy Baumeister, die wilskracht donkere toekomst tegemoet zouden 6 | SKEPTER | Jaargang 32 gaan. Volgens haar had het ogen- ‘Er zijn meerdere factoren die gedrag schijnlijke gebrek aan zelfbeheersing in dit soort tests voorspellen,’ schrijft van de dakloze kinderen een andere Kidd in een e-mail. ‘We weten dat achtergrond. Gedrag dat in eerste in- kinderen die in een instabiele omge- stantie misschien heel impulsief leek, ving opgroeien, daar in hun latere le- zoals een stukje speelgoed vernielen, ven last van hebben: als je geen geld bleek bij nader inzien