“Ik Wil Alleen Nog Nederlands Zingen” Dave Von Raven Over Nederbeat 84Ste Jaargang Nummer 7/8 Juli/Augustus 2015
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
MaanDBlaD Van HeT GenOOTSCHaP Onze Taal 7/8 2015 De charmes van de Bijbel in dialect Wat was er vóór het Nederlands? Afscheid van Drs. P “Ik wil alleen nog Nederlands zingen” Dave von Raven over nederbeat 84ste jaargang nummer 7/8 juli/augustus 2015 Beschermvrouwe: H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden Foto: Ivo van der Bent Raamweg 1a Directie 2596 HL Den Haag Peter Smulders telefoon: 070 - 356 12 20 fax: 070 - 392 49 08 Administratie e-mail: [email protected] Heleen Bücker Voor adreswijzigingen, Leonie Flipsen aanmeldingen en dergelijke: Dhyana Pagie [email protected] Taaladviesdienst Taaladviesdienst: 0900 - 345 45 85, Roos de Bruyn ma-vr 9.30-12.30 uur (€ 0,80 per Rutger Kiezebrink minuut); e-mail: [email protected] Jaco de Kraker Tamara Mewe Onze Taal op internet: Lydeke Roos www.onzetaal.nl Wouter van Wingerden (webredacteur: Raymond Noë) Twitter: @onzetaal Vaste adviseurs Facebook: www.facebook.nl/onzetaal Lexicografie en woordgeschiedenis: Ton den Boon, Ewoud Sanders; Taalpost en TLPST taalverandering: Joop van der Horst; Zie www.taalpost.nl en www.tlpst.nl; etymologie: Marlies Philippa, Nicoline redactie: Erik Dams en Marc van van der Sijs; woordenboeken en Oostendorp idioom: Riemer Reinsma Woordpost en Woordspot Bestuur Genootschap Onze Taal Zie www.woordpost.nl en mr. G.C. (Gert) Haverkate, voorzitter www.woordspot.nl; prof. dr. C.J.M. (Carel) Jansen, vice- redactie: Taaladviesdienst voorzitter dr. E.H.C. (Els) Elffers, secretaris Het maandblad Onze Taal (oplage drs. M.A. (Margot) Scheltema, 29.000) is een uitgave van het Genoot- penningmeester schap Onze Taal (opgericht in 1931). lic. M. (Martine) Tanghe Het genootschap stelt zich ten doel drs. L. (Livia) Verstegen op een toegankelijke manier informatie en advies te geven over (de Nederlandse) Ereleden taal, te enthousiasmeren voor taal en Wim de Bie en Kees van Kooten een podium te zijn voor discussie over taalkwesties. Onze Taal verschijnt tienmaal per jaar, De bijdragen in het tijdschrift weer- met een dubbelnummer in februari/ spiegelen niet noodzakelijk de mening maart en juli/augustus. van de redactie. Prijs los nummer € 6,–. Voor het overnemen van artikelen is Lidmaatschap (inclusief abonnement) toestemming van de redactie nodig. voor Nederland, Suriname, Aruba, De redactie regelt overnamerechten Curaçao en Sint-Maarten € 35,– per van illustraties zo zorgvuldig mogelijk. jaar; België € 35,– + € 3,50 porto Wie toch meent aanspraken te kunnen extra; andere landen € 49,50 per jaar. maken, verzoeken wij contact op te Digitale Onze Taal € 35,–; in com- nemen met de redactie. binatie met ‘papieren’ abonnement € 50,–. Redactie Prijs collectief abonnement: op aan- Saskia Aukema vraag. Peter-Arno Coppen Opzegging van het lidmaatschap dient Jaap de Jong te geschieden vóór 1 november; het Peter Smulders eindigt dan op 31 december. Ondergenoemde Kees van der Zwan Prijs voor CJP-houders € 29,– per jaar; opgave voor CJP’ers uitsluitend aan Bureauredactie Stichting CJP, Postbus 3572, 1001 AJ is niet meer in beeld. Saskia Aukema Amsterdam of via www.cjpdeals.nl. Raymond Noë Voor mensen met een leeshandicap ‘‘ Eva van Wijk is Onze Taal ook in elektronische vorm Kees van der Zwan (eindredactie) beschikbaar. Inlichtingen bij Dedicon: 0486 - 486 486. Onze Taal wordt in Vaste medewerkers elektronische vorm voor brailleschrift René Appel, Mariëtte Baarda, Hans beschikbaar gesteld door de CBB. Beelen, Ton den Boon, Aaf Brandt Inlichtingen: 0341 - 56 54 99. Corstius, Ann De Craemer, Frank Dam, Gaston Dorren, Ype Driessen, Matthias Vormgeving: Manifesta, Rotterdam Giesen, Jan Erik Grezel, Joop van der (Karin Nas-Verheijen) Horst, Frank Jansen, Josje van Koppen, Druk: Habo DaCosta, Vianen Hein de Kort, Jan Kuitenbrouwer, Sterre Leufkens, Berthold van Maris, Marten ISSN 0165-7828 van der Meulen, Folkert van der Meulen Bosma, Guus Middag, Marc van Oosten- dorp, Riemer Reinsma, Ewoud Sanders, Nicoline van der Sijs, Matthijs Sluiter, Drs. P (blz. 215) Erik van der Spek ’’ 192 Berthold van Maris ‘Zandweg naar het zielehuis’ Het dubbele genoegen van de Bijbel in dialect Bestel nu 198 Kees van der Zwan de nieuwe Van Dale “In het Nederlands moet je creatiever zijn” Blz. 220 Gesprek met Dave von Raven van The Kik En verder 195 Congres Onze Taal: ‘Klinkend 206 Gaston Dorren Nederlands’ aankomst 202 Iets met vroeg en veren ±500 vChr Indo-Europese talen 204 Alle dialectwoordenboeken Wat(‘de was daders’) er vóór het verzameld 210 Het zelfbewuste Gele Boekje aankomst 214 Drs. P (1919-2015) ±5000 vChr Nederlands? Sporen vanSikkeltalen prehistorische talen in de Lage Landen (‘de slachtoffers’) Rubrieken en series Hattisch 195 Reacties 196 Vraag en antwoord: tips, 212 Dr. E.I. Kipping trainingen en test 203 Raarwoord: bladwachter 203 Iktionaire: Globish WiedMinoïsch het woordkruid!Soemerisch 205 Taalpuzzel 208 Woordsprong: Venetiës van de Lage Landen 209 Beeldspraak: onderhuidse veenbrand 209 Proftaal: hun-vrees 211 Vertaald door … Harrie Lemmens 213 De taal van … de achteruit- gang 214 Ype 215 Van Aaf tot z: maar echt! 216 Tamtam: actualiteiten en opinie 217 Matthias Giesen 219 Gesignaleerd Ironische verkortingen van spreekwoorden 219 Taalergernissen 219 Trouwe leden 220 Uit de webwinkel “Dit is een gevalletje 221 Lezer 222 Boeken aap-mouw.” 223 Taaltje! 224 Ruggespraak Bladzijde 202 Omslagillustratie: Erik Kriek am d Illustratie: Frank ‘Zandweg naar het zielehuis’ Het dubbele genoegen van de Bijbel in dialect Al zeker twaalfmaal is de Bijbel in een twintig jaar werd de Bijbel in minstens twaalf ver- schillende dialecten vertaald. Waarom eigenlijk? De Nederlands dialect vertaald. Hoe pakken vertalers zelf hebben meestal meerdere bedoelingen. vertalers dat aan? En waarom zou je zo’n Ze vinden de Bijbel een belangrijk boek (meestal zijn ze zeer gelovig), maar ze zien hun vertaling ook vertaling eigenlijk gaan lezen? als een eerbetoon aan het eigen dialect. Zo ook Jo Bronneberg, oud-leraar Frans. Hij vertaalde de vier evangeliën in het Limburgs van Berthold van MarIs Jabeek, een dorp bij Sittard. “Ik ben praktiserend katholiek”, zegt hij. “Ik ga iedere dag naar de kerk en van tevoren lees ik dan de tekst van die dag in n t begun het God hemel en eerde schoapen. het Grieks.” Grieks lezen is voor hem geen pro- Eerde was onlaand en t duustern lag over bleem. Limburgs schrijven was dat wel. Vooral de oervloud en gaist van God zweefde over t spelling bleek lastig. Het Evangelie van Johannes wotter.” In deze Groningse vertaling klinken begint bij hem zo: “I de bekende openingszinnen van het bijbelboek Genesis toch net even anders dan in de reguliere In ’t begihn woar ’t Woëhrd, en ’t Woëhrd woar Nederlandse versies van het boek der boeken. biej God, en ’t Woëhrd woar God. Dit woar in ’t De Bijbel in dialect lezen is een aardige manier begihn biej God. Alles is doër hèùm óntsjtahnge, om kennis te maken met dialecten die je niet of nau- en boehten hèùm óm is neet eehn dèhnk ónt- 192 welijks kent. En er is keuze genoeg: de afgelopen sjtahnge va wat óntsjtahngen is. Onze Taal 2015 • 7/8 En als Jezus bij het Meer van Galilea preekt, staat er: laatste sacrament op zich af zag komen en zei “Mót ich noehw al sjtehrve?” zou het veel mooier En wèèr begós hèè óhngerrich te gèèhve biej de en verhevener geklonken hebben als ze gezegd zië. En een hiël groëte massa luej verzahmelde had: “Moet ik nu al sterven?”’) zich óm hèùm hèèhr, zoëdat hèè ee sjiëhp opging en zich doa op góng zètten op de zië, en de gahn- Onbegrijpelijke dialectwoorden se massa sjting langs de zië op de gróhnjd. Het lezen van bijbelteksten in dialect heeft zo zijn (Marcus 4:1) charmes. Bijvoorbeeld dat wie niet vertrouwd is met het Limburgs, wordt gedwongen om wat langzamer De vertaler heeft heel wat accenttekens en dubbele en rustiger te lezen – slow reading dus. Wie wel punten nodig om de klankrijkdom van zijn dialect bekend is met dat dialect, zal misschien moeten goed weer te geven. wennen aan de geschreven vorm ervan, en ook dat Bronneberg zegt dat hij een spelling heeft ontwor- werkt een prettige vorm van langzaam lezen in de pen die iedere klanknuance van het Jabeekse dialect hand. weet te vangen. Vandaar ook al die h’s achter klin- Als je kiest voor een onbekend dialect, kun je dat al lezende verkennen. Het is alleen al leuk om te merken hoe snel je aan zo’n dialect went. Want daar Het is alleen al leuk om te merken hoe zijn onze hersenen ontzettend goed in: ze passen zich heel snel aan nieuwe taalvarianten aan. snel je aan zo’n dialect went. Want daar Soms zou je er een dialectwoordenboek bij willen hebben, maar een Bijbel in Standaardnederlands zijn onze hersenen ontzettend goed in. binnen handbereik werkt net zo goed. Wat betekent deze Twentse zin (Ester 1:12) bijvoorbeeld? kers: die geven aan dat die lettergrepen worden uit- Too wörden ’n könning slim hellig en hee was gesproken in de voor het Limburgs zo kenmerkende onmeundig vergreld. ‘sleeptoon’, een afwijkende manier van intoneren. De Nieuwe Bijbelvertaling geeft uitsluitsel: “Dit er- Vernèùhke gerde de koning zeer en hij ontstak in woede.” De spelling is maar een van de kwesties waar een Het aantal onbegrijpelijke dialectwoorden blijkt Limburgse bijbelvertaler tegenaan loopt. Een ander overigens erg mee te vallen. En aan de eigenaardig- probleem was dat het Limburgs soms geen woord heden op het gebied van klank en zinsbouw, zoals al heeft voor zaken die in de Bijbel benoemd worden. die accenttekentjes in de Limburgse vertaling, wen Bronneberg: “Wij hebben bijvoorbeeld geen woord je ook snel. voor ‘zondaar’. Maar we kennen wel de uitdrukking Aan het Zeeuws van Walcheren vallen weer ande- ‘Dat is zunj’, oftewel ‘Dat is zonde.’ Uit dat woord re dingen op. Daar zijn de woorden vaak heerlijk zunj heb ik toen maar een woord voor ‘zondaar’ kort.