AKTUEEL 187 6 Boipatong: wolk van twyfel oor die SAP INHOUD 9 The Inkatha additive - Sasol's high octane secret 11 Gatsha: die professionele spoiler 17Hoemaakmens vyande makkers in'nuwe' weermag? 5 Wtth the Boipatong 18Ciskei's Gqozo'ssolitary standing Inquiry, the blank tapes, the INTERNASIONAAL " Waddington Report, the 14 Toenemende werkloosheid inChina 14 Zimbabwiese vryheidsvegters sukkel om te oorleet UN's recommendations, the I 15Machismo still prevails in Cuba Afric~ South Police are MENSE under attack like never 19Asmal is 'n ander soort kader before. But the government may have LEWENSTYL found a way out. Read between the lines of 20Tatoeeerwerk: van oer-gebruiktot modeme statement GESONDHEID the amnesty announcements 29 Stres: kry s6 jouglimlag terug

7& 8 Die Kodesa-wa rol voort BOEKE & FICTION 25 UntilTheEnd byReuben Mowszowski .Ondanks die hewige botsings wat tot 'n 26 Rotskuns leefinnuwe beek dooiepunt in die onderhandelingsproses 27Fanzines: damnnuwe stem RUBRIEKE EN MENINGS gelei het, besef die ANC en die regering dat 3 Vrydagoggend saam met Maxdu Preez Kodesa moet voortgaan. En in die volgende 4 Briewevan onslesers 12 Tim Sandham seSportrubriek ronde sal die PAC en die Nuwe Regses ook 16 Bittergal \ 22Jurie de Wet on people andthe law maar meet naderskuif 28Plant 'n boom & Nettie Pikeur 30Christi spool'pop(poprubriek) .12 & 13 Rugby, soos Afrika, is nie vir sis­ 36 Elmari Rautenbach oordie weekse1V sies nie. MARTIE MEIRING bring 'n ode KUNS EN VER~AAK 31 Techno-culture activates aan die Game... 32 Guerilla theatre at Strijdomplein 33New jazzclubs settrendoids tapping ·23 &24 Robin Williams: the 37 Raising women's issues in theatre broad-chested and fearless 37 Pieter-Dirk Uysverdien 'n encore BALLET .~~ hairy fairy...At last 34Prince of Stuttgart .

ANDREA VlNASSA gets GIDSE to beat up on someone her . 38& 39 Wattermovie wys waar 40Vrye Keuse " own size <..;1;:.-

Vrye wee~1lld Is'nonalI1ankl1laniJusIydsI

2 .: so se hulle· vrydagoggend "Ekhet van die begin af ges~ die Suid-Afrikaanse spanwas 'n middelmatige span. Oitwas onrealisties omte verwag dat hulle gouemedaljes moes terugbring." met max du preez SAM RAMSAMY, voorsitter van die Nasiona/e Olimpiese Komitee van Suid-Afrika (Noksa).

"Soon afterthe tum of the centurythere won't even be enough Suid-Afrikanerskap is die beste hoed whites to fill the demand for wealthy mugging victims." 005 mensevan die bergkwagga of die woestynleeu gepraat het, praat hulle deesdae oor Sunday Timeseditor, KEN OWEN onSouth Africa's white die toekoms van die Afrikaner in Suid-Afrika. birthrate. Daar wasdieweek inbelprogramme en 'n Idasa-seminaar oordiesaakwaarvoorek 'n pa;u nota's gemaak het. ' "Slyweg. Oitis diedood in die pot. Asjulie een maal in Ditisbelangrik om te bepaal wie en wat 'n Afrikaner is voor jyoorhomofhaar kan praat, onderhandelinge is,gaan julie daar uitkom met 'n smet. Oan het En daarhet ons, tipies van die Afrikaners, al k1aar 'n lekker baklei. Ek het die ander dag 'n julie deel gehad aan dieverraadvanjulvolk," gesprekgehad met 'n paarseniorregseAfrikaners wat nie tegelukkig was met hoeons hulle en hul politieke JAAP MARAIS, leier van die Herstigte Nasionale Party, se bondgenoteop die voorblad uitgebeeldhet nie, toe se die eenvirmy: "Man, jy isnie'n Afrikaner se gatnie.,. raadaan Andries Beyers en anderKP-Iede wiese koppa Entoe se ek vir hom" "Ja, en jy is." onderhandelingstafel toe staan. Ek het nog neteen definisie van'nAfrikanergehoor waarmee ekdink almal, selfsnie-Afrikaanssprekendes, salsaamstem.Dithet gekomvan 'n ou Baster-oomvan Rehoboth in Namibiawatduidelik 'n paar ervarings "Tolerance is an admirable intellectual gift;but it is of littleworth vanons stamgenote aldaargehad het. "n Boer is soos 'n bok," het hy gese, "en'n bok is 'n bliksem." in politics. Politics is a war of causes; ajoustof principles. Maar nou praat ons alweervan 'n Boer, en nou hoor ek vanons geleerde regse vriende'n Afrikaner is Government is too serious a matterto admit of meaningless courtesies, " niedieselfdeding as 'nBoernie. En dan praat Robertvan Tonder nog van Kaapse witAfrikaanssprekendcs as die Cape Dutch. WOODROW WILSON, (1856-1924) American Democratic Politician andPresident ofthe USAbetween 1913 - 1921. AI die definisies van'n Afrikaner is politiekedefinisies eerderas etniese definisies. Miskien moet mense soos ek dan verklaar: Ekis 'n etniese Afrikaner, nie 'n politieke Afrikanernie. "We will be a more vibrant, a more gentle, a more caring church Die koppeling tussen magen etnisiteit is een van die mees basiese probleme van ons land. with women priests, for ordination isnot for power or creating Asons wonder oor dietoekoms van Afrikaners, moet ons miskien se die etnieseAfrikaners het niksmeer anelitecastle, but isfor serviceand sacrflces, "\ tevrees van Afrika of'ndemokratiese Suid-Afrika as 'n Sotho-sprekende of 'n Engelssprekende of:n Tswana of 'n jood nie. Andersom gese.dan is jou vrese bloot die van'n demokraat en 'n Suid-Afrikaner. . Archbishop DESMOND TUTU in Mbabane at theopening service ofthetriennial Synodof the Church of the Province of Southern Africa, backing the ordination of women aspriests MAAR DIE IIPOLITIEKE" Afrikaners het dalk iets te vrees, Daar gaan nie plek wees vir Afrikaner­ chauvinisme en -arrogansie in 'n demokratiese Suid-Afrika nie. As hulle hul Afrikanerskap b6 hul Suid­ andbishopsin theAnglican Church. f- Afrikanerskap gaan plaas, gaanhulle gefrustreerword. ",~ "Ek voer eerlikwaar 'n kloosterbestaarJ. Nousal ek waarskynlik Maar hulle sal gewoondraakdaaraan, veral omdat hulle gousal agterkom niemand gaanhulle keer om moor wulps moetworden hierdie situasie moet omkeertot my hulkultuuruitteleweofhul taal te praatnie,SoosJoodse ofPortugeseSuid-Afrikaners watnognooitbeskerm voordeel." - . was nie, maar rustig oorlewe het. JANI ALLAN in 'nonderhoud met d~e Sunday Telegraph. Ondanks al die histerie en handgebareen dreigemente en kakie-kostuums waarvanonsdeesdae sobaie sien, glo ek die vrees vir 'n wit terroriste-oorlog en 'n rasse-bloedbad is so klein dat ons dit eintlik kan ignoreer. Menseword netwerklik terroriste ofvryheidsvegters ashulle ontbeer, ashulleergonderdrukword of intens haat. Die ver-regses voldoen net aan een kwalifikasie, en dit is haat. Maar dis nie die soort diepgeseteldehaat wat'n mens byvoorbeeldin Noord-Ierland kry nie, want daar is nie eintlik iemand om regtig te haat nie. Wie moet hullehaat? Niemandonderdruk of wit hulle onderduk nie, niemandwil hulle verbied om Afrikaans te wees of Afrikaans te praat nie, niemand wi! regtig hulle grond afvat nie. Die meeste Afrikaners kry nieswaar nie, inteendeel. Daarwas nie 'n groter afskrikmiddel vir terroriste­ speletjies as toe 'n klomp belhamels in die tronk gestop en hulle hul werk verlooren hul blinkkarre moes prysgee nie.

EK GLO DIE Afrikaners is klaar stadigaan besig om gewoond te raak aan die nuwe gesig van ons gemeenskap, en teen dietyddat NelsonMandela of Cyril Ramaphosa staatspresidentis,salhulle niks erger tekere gaan as nou nie. En uiteindelik saldie meeste van hulle agterkom dat net 'n regverdige staatsbestel vredeen voorspoed kanbring, en dat dieNuweSuid-Afrika nieeintlikvee!aan hullewens verander het nie behalwe dat hulle nou die All Blacks en die Wallabies sommer terselfdertyd in die land het. Wat het van die regse terroriste en al hul dreigemente in dievoormaligeSuidwesen Rhodesie geword? Hulle boer en werk voort en gaan aan met hullewens. Vramaar vir enige Afrikaner in Namibia en hy of sy salerkendat al waar syof haarlewe werklikverander het, is datdaar nie meer oorlog is nie. Soos die eens gehate DirkMudgeteenverkiesingstyd deur selfs HNP's as diegroot wit hoop gesienis,so salFWde Klerk SUnday Times ookge1eidelik deur regse Afrikaners as hulenigste realistiese hoopbeskou word, wanthuleiepolitieke leiers neemnie deel aan die nasionale magspolitiek nie. Enhulle beginbesef dit help nieom windete laat teen het jy geweet? donderweer nie - dis boonop nie goed vir die osoonlaag nie. DIE AFRIKANERS VAN die Nasionale Party het klaar heelwat van hul stambagasie afgeskud en is nou Di~ ~Ifondersteunende hoogste boustruktuur terwereldisdie eN­ meerbekommerd oor hullewenstandaard as oor hul Afrikanerskap. Hulle het alonder PW Botha van 'n torlng (1976) In Toronto, Kanada - 555,33 m hoog. Vandie draai­ restaurant op 347,5 m sienmens 120 km ver, Die Warszawa-radiomas Afrikanerparty na 'n witpartyverander en deesdae werf hulle a1 bruin- en swartmense vir die party sodat nabyGabin inPole ishoar - 646,38 m - maarword deur 15 hulleideesgroterstemkrag salhewanneer hulle in 'n demokratiese toets teen hul ideologiese vyand te staan staalkabelsgeanker. kom. Die ~~te kantoorgebou is Sears TowerinChicago, VSA - 110 Die soort Afrikaners gaan relatief min aanpassingsprobleme he, veral omdat die verandering relatief verdleplngs, 443 m hoog. Twee TV-maste bo-opverleng dittot geleidelik plaasvind. Hulle gaanwaarskynlik steeds hul politieke tuiste in dieNasionale Party vind, wat met 47?,18 m. Die gebou het103 hysers. 18 roltrappe, 16000 vensters en huisves 16 700 werknemers. sy 20tot 30 persent potensiele nasionalesteun 'n belangrikeopposisiepartyin 'n demokratiese Suid-Afrika gaanwees. Maarveralsalhullesaam metdie Enge1ssprekendes voortgaan om die ekonomie vir'n langtyd Die wereldseaerste vuurtoring - 122 m hoog - isinc 270 vCvoltooi te domineer. deur Sos,tratu~ van Cnidus op die eilandPharos nabydie kus van Uiteindelik gaan Afrikaans-wees tog maar 'n rustige, private ding wees wat nie aan politieke mag Alexandria, Eglpte. Die piramiedvormige, wit marmertoring, een van die gekoppel is nie. ' Sew~ Y"0nders van dieantiekewereld, isin1375deur 'n aardbewing vernletlg. Hoe gouer ons dit aanvaar en ophou golfies rnaak, hoe betervir ons almal.

8

"--~~-'---'------hul inkomste en mag. drie keer gevaarliker, terwylln diegeval van Maar twee dinge kan die LP's wei inname deur die mond Isradium 500 keer aanmoedlg om 'n ooreenkoms te bereik. gevaarlikeras plutonium. Dieverskille isdie Hulle inkomste moet tot 1994 gewaarborg gevolg van die metaboliese gedrag van word en ten tweede 'n Nuremberg·tipe radium enplutonium indie Iiggaam. verhoor waarelke LP verantwoording moet As vyfkilogram plutonium dan kwansuls doen as daarnle 'n ooreenkoms bereik is genoeg isom diehele w~reldbevolking dood teen 1 September 1992 nie. te maak of een ton plutonium die ARME BEVOORREGTE As die LP'sbang is virdie ekonomiese w~reldbevolking eenduisend maal kanker LANDSBURGER gevolge vaneen mens, een stem, moet die kan gee (sic), dan moet dieselfde waar Robert J Pearce van Thohoyandou, meritokratiese stelsel aan die swartmense wees van radium, wantbeide hetdleseltde Venda skryf: verkoop word watvan Suid·Afrika 'ntweede effek opdiemens. Feltisdat daar duisende Weereensdanklevlrupuikkoerantwatons Singapoer sal maak. tonne radium vryelik in die natuur aanwesig gereeld hler Indleverre Venda ontvang. Ek Almal is moeg virdiehuidige gemors. is-ingrond, plante, riviere, diesee -en geen wil reageer opdie berig "Ole droom van 'n enkele ongeval op aarde kan regstreeks Afrikanerland" (VWB 10-16 Julie). Ek kon MORELE MELAATSHEID hiermee inverband gebring word nie.ln die nle glo wat ek lees nle, naamlik dal 'n PJD Lourensvan Quellerfna skryf: mynhope aan die Witwatersrand aileen is Afn'kaner watvirmeer as 40 jaar deur die Woorde ontbreek om dieafgryslike atgrond daarongeveer 50 kilogram radiumwat onder Groot "A" bevoorreg is, nou kla oor die te beskryf waarvoor die massamoord op weinig beheer staan. Inelke kubieke meier nadele van hul voordelige stelsell Ironies, aangehoudendes ons te staan gebring het. ..grond inutuin isdaar'nhoeveelheid radium ne? Hitler leet - syvolgelinge staan in diens wat volgens bostaande syfers 'npersoon se Amper hetekkrokodi!trane Inmyglasoe van die belastingbetaler. Goedgepraat deur dood salveroorsaak. gekry want slen, 'nslel het eknie meer vir die NP en die SAUK. Dis niewaardat almal wat aan plutonium dlesulkes nadat ek gebukkend moes gaan Die ding is 'n morele melaatsheid wat blootgestel word, kanker kry of stert nie. vir35jaaronderhullediskrimlnerendestelsel feitlik elke wit persoon besmet. Ons kon Wetenskaplikes het bepaal dat indien 'n nle. Ek het sen die soort Afrikaners hulle geprotesteerhet; die van ons watwel probeer persoon 0,2 mikrogram plutonium of 0,5 sondes vergewe, maar dan moet hulle nie praat het, konharder gepraat het. mikrogram radium insy longe sou opneem, FALLOFOBIESE POESIE kom staan enhuigel nie. AIwat ekkan ~, is: Nou kan net die aaklige waarheid ons daar'n risiko van 1in10 000 bestaan datdie Chris Claassen van Brooklyn skryf: siestog arme bevoorregte landsburger, skrik nag genees. Ons moet erken. Ons moet persoon kanker mag kry en sterf. Mad Magazine s~ oor Paul Simon se jynou eers wakker? NEE s~ vir die lamsak De Klerk en sy (Padgebruikers loop 'nveel groter risiko -vir gedurige gepeutery met andermuslekstyle: 'nBletjle raad: as JUlie noudie ewewig wil amptelike moordenaars endaarop aandring elke 3000stert daareen per jaar.) "Don't encourage the guy. Next time he's herstel, gaan na Rustenburg ofdie naaste datdie skuldiges vasgetrap word; dat die Wat Joubert blykbaar doen, is om die going togiveusEskimo romantic music." 'n kerkofplein met ofsonder Frank Chikane lafhartige doodslag ophou, nM, vandag. getalle met die w~reldbevolking (5 000 Mens voel sooorAntjie Krog se jongste gler enoom doktor Louw Alberts en s~: "Ons is Oat dlt ncoft, nootweer gebeur nle. miljoen) tevermenigvuldig en dan 'nsyferte (VWB 31 Jul· 6 Aug): Fallofobiese possle, jammer virwatons deur aan die Ons salonskoppe moet laat sak. Endft kry, naamlik 5 kilogram wat genoeg is om '(Uft respek vir die lasers sft ek die twee mool land ensyswartes, bruines enIndiers nie oplig voordat elke aangehoudene indie die w~reldbevolking uit te wis. Dit is kolletjles op die "e".L gedoen het; ons belowe plegtig om ons verskriklike land veilig is nle, doodgewoon snert, daar is geen manier, Nee, kyk, wat tepretensieus Is, isdarem rykdomme wat ons deurbevoorregting onder Mnr De Klerk, dit is 'n skande om 'n behalwe as dft doelbewus In elke persoon Ieerg. Voorbeelde: "Alles, hoor jymy, alles apartheid opgebou het onder die nie·wft Afn'kanerte wses. Daarvoormoet uregering selonge ingespuit word, dat ditmoonllik is fokken draa! om die malntafnance van die slagoffers daarvan fe verdeel; onsbelowe dievolle krediet aanvaar. nle. Ole voorbeeld van natuuriike radium piel"; "nou wi! daal vo~1 nle... die ballas se om ons kennls wat ons opgedoen hetby ons wat onder geen beheer staan nie enin groot streps pap gesak", ensovoorts, ad nauseam Broederbond·beheerde tersl~re Inrigtlngs HALWE WAARHEDE hoeveelhede vrylik Indienatuurteenwoordig ad fallum. Oor die Boere-Jane Fonda se te deel deur leslngs te gee aan min­ D van As ven Brooklyn skryf: Is, bewys dat dft nie gebeur dat persone p~sie kan tereg ges~ word: "Have cause, derbevoorregtes; ons belowe om dadelik Ekverwys na dieberig "Plutonium om die deur gewone handelinge dodelike doslsse will write poem." Ole sake tot dusver Is met ons NP-regering te praat sodat hulle Kaap: hieris diefefte" (VWB 17·23 Julie). radium inneem nle. jongmelsleliefde, huisvrounukke, apart· binnekort stemreg sal geeaan oom Nelson As die "felte" van Pearlie Joubert waar am te beweer dat Indien so'n skip sou heidwoede, feminlstiesefallofoble. Wed julie enklewat hulle nog steeds nlehetnabyna sou wees, hetons geen kans opoorlewing sink en die plutonium in die see gestort die volgende saak Isdieekologle. Ons sien 30jaarIndietronk en twee en'nhalfbufte nieen moes onsreeds almal duisende dode word, kusgebiede vir 50 000 jaar uft na 'Woedende Groen Verse" deurA die tronk nle; ons belowe om rasse­ gester! het. Haar "feite" bevat halwe onbewoonbaar sou wees, Isverdere snert. Krog. verhoudinge teverbeter daagliks ennie om waarhede watsonderenlgekennis ofbegrip Ons see enkusgebiede bevat reeds groter ander mense asdlere aan te sien nie; ons geTnterpreteer is. hoeveelhede radium van natuurlike KUURVlRPMT belowe...Ons belowe...dat dftbindend op Indie w~reld waarin onsleef, Isdaarveel oorsprong enisalles behalwe onbewoon· . Dlep Dankbaar vansandton skryf: ons witgewete sal wees..." groter bedrelglngs asdievan 'nplutonium­ baar. Ek skryf onder aansporlng van ons Moontlik, asjyklaar jousondes bely het ongeluk In die Kaapse seewaters. As ons Sogenaamde feltewatnle bevraagleken ontvangsdame wat gevra het ekmoet JUlie endievoorafgaande eed geneem he~ sal dieanalogie Indieartikel moet volg, danIs word nie en sonder gesonde verstand laat weet dat VWB help virPMT. Sy het ekprobeerom heettemalte vergeet hoeveel daargenoeg radium Indie mynhope rondom gebruik word, isveel gevaartiker en berokken hoogs bebliksemd van haar lunch inSandton' keerekal opdiesypaadjle indiemiddestad Johannesburg om die hele w~reldbevolking groter skade as 'die vervoer van plutonium City afteruggekom (en dis nle net die PMT van moes sit en my toebroodjles uit te wis. Radium is 'n stof wat baie om die Kaap. Dit lei tot vreespsigoses wat se skuld nie, believe me). Anyway, distoe eet, eninhoeveel parke konekaskind nle soortgelyke eienskappe asplutonium het. verkeerde beslufte totgevolg het en daardeur netdaardat ekop haar alstorm metdie week speel nle omdat dft netvir wittes was, en Beide is radioaktief, straal ana-deeltjies uft word ons dinge onts~ watnoodsaaklik Isom saVWB (7·13 Augustus)en 'npaarBfttergal. hoeveel nle-blanke bordjles ek daagliks enhe! leeftye vanduisende jare. Die verski! 'n gesonde balans tussen lewenskwalfteft stukkies uit "Ole Republlek van Parra. moes gehoorsaam. Is dat plutonium mensgemaak Is, nle en omgewingsbeskerming teverseker. Boeregovlna", "Aanstootlik" en Ten slotte, ouwit landsburger, ekgun jou natuurlik voorkom nle en dat die voorrade (Brief ingrypend verkort - Red) "Kapokhaantjie" met gepaste gevoel virhaar jou Tuisland en jou plekkie in ons Afrika­ daarvan streng beheer word. Radium voorlees. son. Ek hoop jy gun my dieselfde In aile daarenteen, is 'n natuurlike element wat­ Ek het natuurllk self soos 'nmal mens in eerlikheld sonderversteekte agendas, alis oral voorkom, in die aardkors, inelke been Briewe korter as Cafe Renoir Inbogenoemde City myhuld sonbruingebrand. in ons Iiggaam, elke baksteen in onshuis, 300 woorde geniet daarvoor geslt en lag, totdie well-meaning elke graat grond inons tuine... waitress bymywou weet wat verkeerd Is. MOEG VIR GEMORS Belde plutonium en radium se nadele vir voorkeur. Toe val ekmaar met mygesig inmy baked Jan Smalberger van Georgeskryf: • diemens isdiegevolg van hul radioaktiwiteft potato en lagverder. Hoe langer die dag uitgestel word vir die wat, indien diestowwe inwendig opgeneem ho~ Rig briewe So op hlerdle noot wi! ek net vir swartmense om die land oorte neem, hoe word, daartoe lei dat selle, in besonder aan: s~, Bittergal ek en Debbie dink jy is meerverval dieland Inchaos. chromosome, deur die alfabestraling Die Brieweredakteur bedonnerd snaaks. En bale dankie. Daar Is nlks wat die parlementslede beskadig word. Radium en plutonium is NS: Dis nou 'nuur later en Debbie lag nog aanspoor om met die swartmense tot 'n omtrent ewe nadelig vir die mens. In die VWB Posbus 177 steeds vir"die arm man se Hemus Kriel". vergelyk tekom nie, want danverloor hulle geval van inaseming isplutonium ongeveer Newtown 2113

4 p. I .,"",' ;', / , .: ;' background

\ I WITh the security forces under "fire, the government is suddenly'!prepared to forgive and forget - and to release all the political prisoners it said until '~, yesterday were not politcal prisoners at all. IVOR POWELL tries to keep his balance while the government does somersaults Wiping the slate clean when the writing is on the .wall for the SAP I Ganl Johan van dar Marwa... Shouldn't this haad be rolling?

YOUcouldalmostcatchyourselffeeling SADF's dirtytricksdepartment,theCCB. ing the threatened crisis, And at the sorry for the SAP. With the judgement given by Justice government's pressconferencein Preto­ Overthe past week alone: Andrew Wilsonin the TrustFeed case, ria yesterday morningJustice Minister • Theywere shown to be eitherunable finding as he did that police were Kobie Coetsee was quickto seize upon tousetheir ownequipment(the gross complidt in massacresand attempteda it: the 1990 Indemnity Act promulgated incompetencetheoryofSouthAfrican coverup to prevent the truth from get­ after the first rounds of talks with the policing) or liars and worse(the com­ tingout. ANCin 1990. plicity in the violence theoryof South Thesecurityforces have abundantly Hinting that agreement had already African policing) at the ongoing been warned, and if they and the gov­ been reached withtheANC on thisissue Goldstone commission inquiry into emment have chosen to exercise dam­ - and backedup by Foreign Minister pik theJune 17 massacre at Boipatong. age control or denial or obfuscation Botha in the same press conference • Theywere alleged by numerouswit­ techniques ratherthan doingsomething saying he was sure the ANC would nesses at the same inquiry to have concrete and meaningful tostop therot, "welcome theannouncement", Coetsee been actively involved in the well, thatisnobody'sfaultbut theirown, insisted on linking the amnesty an­ Boipatong killings, mostrecentlyand The point is this week's batch of nouncement to the release of political most damagingly by oneof their own allegations bulks hardly more signifi­ prisoners. Hesaidthere were two ways special constables, who saidhe saw a cantly at this point in time than the of granting indemnity, firstly by means police armoured vehicle loaded with regular weekly delivery of a weekly of a listing ofspecific crimes covered by impis and murderous intentproceed­ order of allegations of police brutality, indemnity (this having already been ingdown one ofthe Boipatong streets incompetence and complicity in the done inearlier versions ofthe Indemnity whilethe massacrewasstill going on. township violence. Act)andsecondly by extendingrelevant • Theywere given a hard rap over the There is nothing in it that is essen­ definitions to include what the govern­ knuckles by MrJustice Daniels in the tially new. Butforallthat the wholeball ment calls "common lawcrimes" (those government's version of the amnesty Rand Supreme Court in connection gamehas suddenly changed. where deaths, etc resulted) under the announcement will create an instant withtheir investigations of last year's "political" rubric. clean slate of all security forces irregu­ Alexandra funeral massacre. Withmag­ CRUCIALLY IT changed with theUN As a package then, the deal cuts larities. Bygones will in a moment be­ nificent understatement,JudgeDaniels recommendations made in the wakeof essentially twoways, to the ANC politi­ come bygones. Judge Goldstone's in­ accused members of the force of special envoy Cyrus Vance's visit over cal prisoners like Robert McBride who vestigations will be limited to activities "overzealousness", pointing to themass actionperiod. Thecentralissue remainin prison as "common law crimi­ on the ground in the current climate; incidences of policeleaking informa­ herewasa recommendation - and make nals" and to the security forces as a there willbeno retrospective investiga­ tion to witnesses in advance of an no mistake, the UN in the present situ­ whole, who will in the same stroke be tion of longer range culpability. identity parade, of holding an identity ation recommends in more or less the granted indemnity. Nor willany actionhavetobe taken, parade after the accusedhad already sameway thatRambosaysplease- that (So, unless some clever clause is The government will not have to do been identified in the media, and of the Goldstone Commission undertake introduced, will mass-murderer Barend whatit should havedone ye-ars ago: get outrightlyinginbailapplication state­ an investigation into the conductofthe Strydom - in the face of his wife Karin's rid of security forces personnel - from ments. South.African securityforces. protestation last week thathe stillfeltno thecommissionerofpolicedown- who • Eight more people died in police But can the government afford the remorse overkilling nearly20 innocent have been linked to malpractice of one ~ ..' custodythisweek, renewing focuson scrutiny? The answeris no and yesatthe people.) sort or another. the devastating allegations of senior same time. Coetsee intimated that in the new If the ANC agrees, that is. The gov­ pathologist DrJonathanGluckman to No-and Idon'tbelievethatanycourt deal - as opposed to that under which ernment's press conference isclearlyan the effect that the SAP were more or wouldfind it libellous to saythis in the the ANC indemnitites were considered, opening bid. The terms of the UN rec­ lessinthe habit ofkilling people held presentsituation-because thereissome the amnesty would be truly general: ommendations are such that the inner in custody, and that coverups of such seriously filthy linen jammedin among applicants would not have to disclose workings are subject to final negotia­ murders were no more than routine, all the skeletons in the securityforces the crimes forwhich theywere seeking tionsbetween the political players, And, closet. indemnity. while individual ANC members may YOU COULD ALMOST feel sorry for Of course we should not be forget­ It is a staggering piece of bad faith, well have agreed (andthereisevidence them.Butnot quite. The security forces ting at this point that the proposed howevercunningly the governmenthas that certain individuals have, in recent ingeneraland the SAP in particular have Goldstone inquiry would also be into finally played the bargaining chip of closeddoors bilaterals) to thelinkingof had plentyof time to cleanup their act ANC and PAC conduct as wellas thatof political prisoners. The ruleshave sud­ generalamnesty to therelease of politi­ since the writing first appeared on the other organisations. e denly changed, what was sauce for the calprisoners,and therefore totheexten­ wallwith the disclosures ofDirk Coetzee, Butmainlythethreatisdirectedatthe ANC gooseis not any longersauce for sionof the IndemnityAct asawayoutof Almond Nofomelaand others. With the govemment. AndforGoldstone, assisted the security forces gander,and the intel­ the crisis, this is certainly not the posi­ implicit ratification of these disclosures as he is by international dignitaries, to ligence gained from the ANC's indem­ tion of the ANC alliance as a whole. A by Judge Kriegler in finding against embark on a real and thorough investi­ nityapplications willno longerbe avail­ recentalliancesummit was insistent for General Lothar Neethling, accused by gation of securityforcesconductwould able in the case of the securityforces. instanceon the questionof keepingthe Coetzee of poisoning opponents of the be morethan whatevervestiges remain twoissues separate,and itwill be fight­ government from his Pretoria forensic of government credibility could stand, MORE IMMEDIATELY to the point, ing potential ANC conciliators - all the laboratories. With the exposure of the Yes, because there is a way of avert- as both Coetsee and Bothastressed,the way to Nuremberg ifnecessary.

5 'die kommi~ie, di~. sersant en die lee· bande Die getuienis voor die Goldstone-kommissie se ondersoek na die massaslagting by Boipatong op 17 Junie vanjaar, is van so 'n aard en omvang dat enige aanbevelings en gevolgtrekkings wat uit die ondersoek sou spruit, kwalik gSlgnoreer sal kan word soos die van vorige verslae. CHRISTELLE TERREBLANCHE som die beskikbare getuienis op NA 'n week van opspraakwekkende getuienis voor die soeklig op vermeendeSAP- enSAW-onbevoegdheid sal . Goldstone-kommissie in Vereeniging hang 'n donker laatval. . wolk van twyfel steeds oor die polisie se beweerde 'n Onverwagte onthulling die week deur maj Christo betrokkenheid en!ofonbevoegdheid en/ofonwilligheid Davidson vandiepolisie seGeweldsmisdaad Ondersoek­ om tussenbeide te tree soos bewerings en vroeere eenheid wat die interne ondersoek na aantygings van ondersoeke na die slagting uitgelig het. veiligheidsmag-betrokkenheid in die slagtinggelei het, Daaris oak min twyfel dat die kommissie minstens het internasionaal opspraakgewek. nogeen sitting soos die vandie laaste agtdae oor die Onder kruisverhoordeur advArthurChaskalson,vir voorval salmoet hou omdiewaarheidagterdiegebeure dieANC en die Vaal Raad van Kerke, noem Davidson te ontbloot. bandopnames waarin die operasionele kamer van die Waarnemers na aan die kommissie beskou juis die Afdeling Binnelandse Stabiliteit CABS) se radio- en ondersoek as 'n sleutelin regterGoldstone se opdrag telefoon- gesprekke indienagvandieslagting opgeneem omdie huidige politieke geweldpleging in die land te is. "Die opname is egter per abuis uitgevee," getuig deurgrond. Wat die waarheid ookal is, ditsaldien as 'n Davidson en ander betrokkenes, soos dieoperateur van grondslag vir toekomstige optrede en herstrukturering die bandmasjien, sersant lise O'Reilly, die week. en ontledingvan die toestand. Diehoofdoelbly steeds Dit blyk dat tien ABS-eenhede sedert begin vanjaar omailevoorvallevan geweld en mense-slagting in die "asgevolgvandringendebehoefte"die"gesofistikeerde" kiem te smoor. bandopnemers "a-la-Sl l" geinstalleer het. Die eenheid Die huidigesitting, watvandag eindig,wastoegespits by Vereeniging, met die kodenaam Victor Zero, het opgetuienis van veiligheidsmag-betrokkenheid, terwyl volgens getuienis egter niegeweet diekassette kan net 'n volgende sitting- na verwagting in November- die op een kant opneem nie. Na verskeie tegniesevoorleggings is dit duidelik dat regsverteenwoordigers en ander waarnemers nie behoorlik oortuig is deur die polisie se oenskynlik waterdigte verskoningnie. Daarword verneem dat die Foto: Sally Shorkend ATTORNEY - tye waarop die bande omgeruil sou gewees het, nie noodwendig ooreenstem met die tydperk van I3 uur aanval totdatdiepolisie ondersoek by die KwaMadala LEGAL RESOURCES CENTRE, rondomdie slaglingwatuitgewis is nie. hostel ingestel het. GRAHAMSTOWN • Geen waarskuwing vanspanningin Boipatongisvoor INTUSSEN GETUIG 'nspesialekonstabelvan dieSAP die slagtingdeur die veiligheidsmagte ontvang nie. The Legal Resources Centre is a public en inwoner van Boipatong, Ntietsa Xaba, dat 'n polisie­ • Veiligheidsmagte het na bewering vroeer die dag interest institutionwith offices in Johannes­ casspir mans met rooi kopdoeke en masjiengewere padversperrings rondom die township "opgeruim". burg, , Durban, Port Elizabeth vergese1 het op die aandvan die slagting, tussen 10- en and Grahamstown. TheGrahamstown office will have a vacancy for an attorney from l l-uur, Die mans het volgens hom geskree: "Dit is ons BYDIEEERSTE, voorlopige sittingvan diekomrnissie January 1993. Applicants for thispost should dag", terwyldie casspirniksgedoen hetom tussenbeide op 6 Julie is'getuienis voorgelewat daarop dui dat die becommitted to the practice of human rights tetreenie. Nogcasspirs isglolatergesienterwyl 'n groot aanval gedoen is deur inwoners van die KwaMadala law and have the ability to work closely with groep mans naby sy huis gestaan het. :~ civicand community organisations. hostel. \ Xaba, wat op Evaton gestasioneer is, getuig onder Sedertdien is sowat 90 van die inwoners aangekla, Experiencein one or moreof the follow­ kruisverhoor ditismoeilik omaspolisieman in Boipatong hoewel hu~~ nie almal in aanhouding is nie. Ondanks ing fields would be of assistance: te oorleef, weens die persepsie dat "die polisie ons die persep~l~ dat die hostel 'n Inkath mensedoodmaak". a-vesting.is, hetdieNP hom indie ondersoek vandie • Ruralland and development issues Sygetuienis stem in bree trekke ooreen met die van Housing law hostel-bewonersgedistansieer en RegsluivirMenseregte • vroeere ooggetuies. Dievernaamstegetuienis voor die • Supreme and Magistrate's litigation moes verlede week inderhaas 'n regsverteenwoordiger kommissie sedert die sitting op 4 Augustus begin het, • Labour law vir die inwpners beskikbaar stel. Vic Botha woon die Consumer law sluit in: • verrigtinge egterin diestadiumslegs as waarnemerby. 'n Verslagoor'n ondersoeknadiepolisieseonclersoek Fluency in Xhosawouldbe an advantage. • Hippo'sen Casspirs vandieveiligheidsmag isdie aand The successful applicant's remuneration will van die slagting by en in die township gesien. en reaksie op die Boipatong-slagting, deur dr PAJ dependon her or his legal and other relevant Waddington van Engeland, is op 20 Julie aan die experience. • "Wit mans" met "langgewere" was "betrokke" by die aanvalle op mense en eiendom. kommissievoorgele envoer aan dat die bevelen beheer Applicants should apply In umung, • Swart mans met kopbande en masjiengewere en/of vandie SAP niegenoegsaam wasnie,datondoeltreffende enclosing a CUrriculum Vitae, before 30 kamoefleerdrag is deur casspirs vergeseVafgelaai. intelligensie en gebeurlikheidsbeplanning voorkom, September 1992to: • DieABS van die SAP het inligting oor die nag "per dat die ondersoek ongestruktureerdwas en dat daar'n ontoereikende bewussyn vangemeenskap-verhoudings The Director abuis" uitgewis. . Legal Resources Centre • Diedrie polisievoertuie watdieaand na Boipatong is, by die polisie bestaan. PO Box932 "hetniemand gesienwatdieaanvallers kon wees nie". RegterGoldstone word in die ondersoek bygestaan GRAHAMsTOWN 6140 • DieSAW het eers baielaterdie aand inbeweeg om te deur 'n intemasionale assessor, PN Bhagwati, 'n (Telefax: 0461 23933) help. voormalige hoofregter van Indie. Bhagwati beoog om • Sestien uur het verloopvandie eersteverslae van die vir die volgende sitting na Suid-Mrika terug te keer.

6 i!t,. 'aktueeLr II, \' Ondanks die hewige botsings wat tot 'n doaiepunt in die \.1\, onderhandelingsproses gelei het, besef die AN'G en die regering dat Kodesa moet voortgaan. En in die volgende rondte gaan die PAC en die Nuwe Regses waarskynlik oak deelneem, skryf HENNIE SERFONTEIN

I • I ~ Ie a '! I

MVATTENDE Vance se onlangsebesoekhetduidelik bilaterale gesprekke 'n sleutelrol gespeel in die ontknoping tussen die ANC en van die dooiepunt in die regering in die nabye onderhandelinge na Kodesa 2 en die o toekoms- ondermeer . Boipatong-slagting. Sybesoekhetditvir ., 'n Bosberaad vroeg in September- kan die opponerende partye rnakliker : diewegbaantot die spoedigehervatting gemaak,hoewel dit hoofsaaklik oar die van die onderhandelingsproses en die bekamping van geweld gegaan het. voortsetting van Kodesa. Daar salwei uiteindelik 'n Kodesa 3 DEUR DIE AANBEVELINGS van gehou word - hoewel beslis in 'n Vance en die Sekretaris-Generaal inwese gewysigde en meer vaartbelynde vorm. teaanvaar,kan die regering aanvoerdat Die punt is die week in gesprekke daarindie eerste plek nieaandie14 eise met VWB baie duidelik gestel deur van die ANe "toegegee"is nie, en dat Roelf Meyer, die minister van hulle bereid is om te voldoen aan die Staatkundige Ontwikkeling, en senior eise van die hoogste intemasionale ANC-Iede wat regstreeks by die Iiggaam - wat tydens die onlangse onderhandelingsproses betrokke is. ewewigtige Veiligheidsraadsbesluit aile Gerrit Viljoen, die minister van partye in Suid-Afrika gelykwaardig Staatsake in die kantoor van die behandel het, sonder om die regering Staatspresident, het ook in 'n media­ aileen vir kritiekuit te sonder5005 indie onderhouddie week bevestigdaarkom verlede. beslis 'n Kodesa 3. Een van Vance se belangrikste AI is daar oor 'n bree politieke aanbevelings was die onmiddellike spektrum skerp kritiek op die lompe vrylating van aile politiekegevangenes samestelling en werkwyse van Kodesa, ,Amptelik se die PAC steeds hulle sal keuse rneernie - druk vanuit die WO, om .die politieke klirnaat te verbeter, word besef dat vertroue in die rue aan Kodesa deelneem nie. Hulle met die onlangse besoek van Cyrus Drukdeur hom op die ANC hetdaartoe onderhandelingsproses 'nernstige knou dring aan op 'n totaal nuwe Vance, diepersoonlike verteenwoordiger gelei dat die Nasionale Werkskornitee sal kry as Kodesa summier afgeskaf onderhandelingsforurn om 'n "oor­ van Sekeretaris-Generaal Boutros (NWC), die ANC se skadu-kabinet, word om opnuut met iets anders te gangsgesag" te beding wat toesig moet Bourros-Ghali, die OEA asook Zimba­ eenparig besluit het dat 'n begin. hou oor verkiesings vir 'n bwe - een vandieminAfrika-Iande wat onderhandelingspan onmiddellik met Die regering sal die keer baie grondwetskrywende Iiggaam. die PAC ondersteun, die regering daaroor in gesprek moes versigtiger weesom nieweer syhand te Maar regeringsbronne betrokke by Blykbaar besefdiePAC nou,net soos tree,alwas dit op die vooraand vandie oorspeelnie,want 'n tweede breekspul dieeerstegesprek met die PAC onlangs die Nuwe Regses, dat hul afwesigheid massa optrede-veidtog. gaan rampspoedig wees. inNewYork, se aan VWB hulle glo die by die onderhandelingstafel hulle poli­ Dit was blykbaar oak 'n baie reguit Daarword aanvaardatveelweibereik PAC is s6 gretig om hulle by die tiesop diekantlyn geplaashet,verwyder gesprek vanVancemetNelson Mandela, is met die ingewikkelde proses die onderhandelingsproses aan te sluit,dat uit die openbare kollig. Net so kan die waarin Mandela ernstig gewaarsku is laaste ses maande.Ondanks diehewige hullewaarskynlik op die ou end tog aan KP-establishment, enwat oorblyvandie oardieinternasionaleskadevirdieANC botsings en gevolglike dooiepunt is 'n Kodesa saldeelneem. Die vermoede is party na 'n skeuring, oak uiteindelik weenssyvoortgesetteskerppersoonlike . verstandhouding opgebou en die metDinsdagaand se ontmoeting tussen gedwing wordomdie werklikhedevan aanvalle op FWde Klerk. Dit, volgens grondslag al gele vir toekomstige die PAC en kabinetsrninisters bevestig. Kodesa, inwattervorm oakal, teaanvaar. waamemers, het gelei tot Mandela se konsensus oor belangrike aspekte van Veranderings in die werking van Die aanvaarding van die Vance­ pragmatiese en gematigde toespraak die oorgangsfase. Kodesa kan dit vir die PAC makliker voorstelle by Woensdag se voordie Uniegebou verledeweek,wat Diegesprekketussen die regering en rnaak om sonder te veel verlies van kahinetsvergadering wat gister op 'n die onderhandelingsdeur weer diePAC die week asook die plannevan aansien byso 'n "nuweKodesa" betrek perskonferensie aangekondig is, was oapgemaak het. die NuweRegses om ook regstreeks by te word, die eerste amptelike Slapom die weg na In die gesprekke daama met Kobie onderhandelinge betrokke te raak, het 'n tweedaagse Bosberaad tussen die Coetsee, die minister van]ustisie, oor nog 'n hupstoot aan die hele proses DIE DRUK UIT bree diplomatieke ANC en regeringvoorte berei,Ditword die kwessie van politieke gevangenes,...... ~ gegee, kringe laat die PAC met geen ander vir dieeersteweekinSeptemberbeplan. was dieANC se standpunt onbuigsaam: JIIIIIIII"""

7 aktueel / laatal450 onmiddellikvry, wantdit moesinelk gevaIlankal volgens die Groote Schuur-ooreenkoms gedoen gewees het, Coetsee het blykbaar eers vasgeskop, maar toe die hele kwessie van 'n algemene amnestie en vrywaring aan aIlelede vandieVeiligheidsmagte asookstaatsamptenare metdievryIating van politieke gevangenes inverband gebring. Tot en metDonderdag was daar noggeeneensternmigheid oor die saak tussen die ANC en die regering nie. Die ANC aanvaar diekwessie vanamnestie, maar verwerp die koppeling daarvan metdie vrylating van gevangenes. Dit isdie eerstestap wat deur die tussentydse regering en sy TEC (Transitional Executive Committee) gedoen moet word, se hulle.

IN BLANKO AMNESTIE isvir dieANC ook nie aanvaatbaar nie. Die ANC dring daarop aan dat - soos in die geval van arnnestie-aansoeke deurhul eielede - regeringsamptenare ook individueel aansoekmoetdoen enuitspel vir watterdade hulle vrywaring vra. Daar is blykbaar ook 'ri meningsverskil tussen Coetsee en sekere van sy kabinetskollegas. Sommige was ten gunste van . dieonmiddellike en dramatiese vrylating vanaldiegevangenes, sonder voorbehoude en nog voor Vance severtrek, as'n poging om weer die inisiatief te neem. Weens buitelandse druken diebesefbysowel die ANC as dieregering dat'nspoedige hervatting vandieonderhandelinge noodsaaklik is om ekonomiese vertroue te herstel en die geweldsklimaat te besweer, is 'n kompromis hieroor egter Koble Coetsee, PikBothaen RoelfMeyerby die weeksa perskonferensie (Foto:SARAH PRALL) . onafwendbaar. Die kabinetsaankondiging oorstappeomgeweldtebekamp, I veral wat hostelle en die dra vangevaarlike wapens betref, is 'n belangrike stap omtevoldoen aanvandiebelangrikste ANC­ regenng aanvaar eiseoor die geweldsituasie. Hoewel dieregering nieaanal14eisevandieANC salofkan voldoen nie, het Mandela en ander ANC-Ieiers dit al duidelik gemaak dat dit nie 'n voorvereiste vir die hervatting van bilaterale onderhandelinge tussen die ANC en die regering is vance-voorsteIIe nie. PIK BOTHA, dieminister van Buitelandse Dieaanbevelings oor 'n ondersoek nadie Sake, hetgisterop 'n perskonferensie in SAP, dieweermag, MKenander dergelike ANC·BRONNE Se almal die kwessie van vrylating van organisasies deur dieGoldstone-kommissie is politieke gevangenes, metofsonder 'n algemene amnestie, sal Pretoria aangekondig dat die regering in 'n "deurslaggewende faktor" wees omdie regte klimaatteskep weseal dieaanbevelings aanvaar van Cyrus eweneens aanvaar, maar Botha beklemtoon dat en die vertroue te herstel wattotdiespoedige hervatting van Vance, diepersoonlike verteenwoordiger van dit slegsocr geweld-verwante gevalle handel. bilaterale gesprekkesal lei, dieSekretaris-Generaal van die WO, Boutros Andervoorstelle behels die versterking van Meyer het vooraf aan VWB gese Donderdag se " Boutros-Ghali. Oie Sekretaris-Generaal het die strukture van dieNasionale kabinetsaankondiginge sal slegs betrekking opdieVVo-versoek dit self reeds aanvaar en die aanbevelings Vredesekretariaat endie Nasionale he.Wat dieANe se spesifieke "eise" betref, sal die regering die dien nouvoor die Veiligheidsraad van die Vredesverdrag endietoelating van 'n dertigtal ANC in'n private memorandum inlig, "niedeur die medianie". WOo WO-waamemers om ten nouste met die Meyer se sommige sake, soos die besonderhede van 'n Bothahet 'n perskonferensie saam met organisasies saam tewerk. tussentydse regering en 'n grondwetskrywende liggaam, kan KobleCootsee, minister vanJustisie, en 'n Beroep isookgedoen om so gou moontlik eersinregstreekse gesprekke tussen dietwee partyeuitgeklaar Roelf Meyer, minister van Staatkundige terug te keernadieonderhandelingstafel. word. Ontwikkeling, toegespreek. Hy beklemtoon egterdatStaatspresident fW de Klerk insy Oitvolgop diekabinetsvergadering KOBlE COETSEE hetaangekondig die uitlatings aandiepersna Mandela setoespraakbydie Uniegebou Woensdag waarop Vance severslag en die kabinet het Woensdag, na gesprekke metdie verlede week, betekenisvolle uitsprake oor die tussentydse hervatting van ondernandelnqe onder die ANC, 'n planoor'n "omvattende amnestie­ regering en die grondwetskrywende liggaam gemaak het leepgeneem is. pakket"aanvaar. Oit sal nouin onderhandelinge .waaroor nie in die pers berig is nie. De Klerk het in beginsel, Botha s~ dieregering aanvaar die brae met dieANCen ander partye bespreek word. enin'ntaalwat wesenlik met dievandie ANC ooreenstem,die beginsels vandieaanbevelings, maar die Oit behels 'n blanko amnestie en vrywaring aan twee konsepte aanvaar. besonderhede en toepassing daarvan moot aile huidige politieke gevangenes, onrus­ eers met die ander politieke partye en, waar verwante gevangenes, sowel binne- as IN GESPREKKE MET sowel ANC- as regerings­ tar sake,met die Goldstone-kommissie buitelandse MK-Iede, regse gevangenes asook onderhandelaars die weekblyk een ding duidelik. Daar word bespreek word. besefdatonderhandelinge bydie nuwe Kodesa nerens gaan ledeen amptenare van dieveiligheidsmagte en kom nie indien die twee hoofpartye nie eers vooraf tot 'n Vancese aanbevelings handel in besonder die staat. vergelyk oor'n aantal belangrike sakekomnie. Gebeur ditnie, ocr Goldstone, die Nasionale Vredesverdrag, Coetsee beklemtoon dat amnestie, soos in sal Kodesa slegs in 'n politieke konfrontasie tussen die twee buitelandse waamemers en die hervatting Aprilverfede jaar, ver1een salword aanmense alliansies verval. Hoewel diemeeste partyemin of geen steun van onderhandelinge rondom KoeJesa. wat misdade soos doodenemstige opgrondvlak het nie,kompliseer hulteenwoordigheid netdie Bothabeklemtoon datverskeie van die aanrandings met 'n politieke oorweging gepleeg heleproses. aanbevelings reeds deur die regering het. MOit is 'n alles-omvattende definisie en Van die ANC-onderhandelaars se pront-uit die twee geimplementeer is, terwyl aan ander aandag mensesal nie individueel aansoek doen nie. " hoofpartye moet openlik se dat hulle die hoofbesluite neem gegeeword. Sommige vandieaanbevelings Bothase die leivan die ver1ede word met s6 waama ditnadie Kodesa-tafel gebring salword sodat almal die verwoord ook oproepe wat deur 'n vrywaringspakket skoongevee. Daarom is hy besonderhede kan bespreek. Daar word gese die regering en Staatspresident FW deKlerkgemaak is. daarvan oortuig datdieANC dit salverwelkom. die ANC moet ophou om 'n "disguised duet" te dans, terwyl Aanbevelings rondom Goldstone behels 'n Op dievraag of hyen Coetsee en dievorige almal togweet konsensus tussen Mile is deurslaggewend vir openbareverbod op diedravan gevaarfike hoofvanNasionale Intelligensie om vrywaring die hele onderhandelingsproses. wapens, en onmiddellike aandag aan die gaan aansoek doen, antwoord hy woedend: Regeringslede huiwer egter omditso kaalkop te stel. Hulle veiligheidsituasie betreffende hostelle. Botha MEl< het niksinmypolitiekeen openbare verfede sitmet dieprobleem vanInkatha, watteen aile werklikhedein 56die regering verwelkom dit en gee aandag om wegte steek nie, Ekwasneg a1tyd 'n vegter steeds deelvan diedriemanskap wil wees,alishul steun slegs aan die saakbinne dieraamwerk van die teen apartheid environderhandelinge." ­ streeksgebonde. Vredesverdrag. HENNIE SERFONTEIN

8 ,investigation The Inkathaadditive Sasols high octane. secret This third part of a series on violence in Natal looks at events which took place overthe space of nearly adecade in the OFS. It may not look at first glance like a story about Natal, but get under the geographical skin and it is, writes IVOR POWELL

they faded - forever, so it seems - from police force. (In fact the person's next the scene. job was with Inkatha itself in Ulundi, South African readers, inured as they which as Chief Minister Buthelczi fre­ are tomassacres and horrors, mightwell quently reminds us, is not the same respond: So what? The incident hardly thing as the KZP.) possesses theshock,thescale,the gross The person referred to inthe letter is horrorof,say, the Boipatong massacre. a certain Bhekithernba Xesibe, who, It reads, immediately at least, as the afterplayingwhat wasclearly a key role kindofthing that iswonttohappen after inthe force,had apparently andinexpli­ scab labourers - the IFP contingent had cablyresigned from the KZP injanuary worked during the week long strike at 1990. the Secunda colliery, which, ironically, The resignation wasparticularly hard had ended, with union gains, that very to understand in view of the fact that day - and/orsecurity guards come into Xesibe clearlyplayed a keyand highly conflict with striking workers. responsihlerole within thestructures of You wouldn't expectan event of this the KZP. He had been sent on various magnitude towarrant theattentionofan training coursesrunbytheSouth African independent commission of inquiry, authorities and was in fact one of the certainly not the attention of the most qualified operatives in the entire Goldstone Commission. You need, you KZP. would think, torun to a corpsecount in It was he for example whohad been double figures for that. chosen to lead a group of some 200 But in fact last week's violence is "loyal Zulus" to a special camp in the merely the latest moment in a long Caprivi in 1986, where they received historyof alleged irregularities involv­ training in such arcane arts as torture ing Sasol's managament anfthe IFPand andabduction. Thereason for theCaprivi aimed apparently at disrupting worker trip was so theycouldact, sotheofficial organisation on one hand and ... God KZP explanation went, as bodyguards knows whaton the other. toKwaZulu dignitaries. Theirown turned or lapsed associates however insisted THERE IS A LETTER in existence ­ beforeGoldstone they were trained ba­ and on file in thecopiouscourt records sically as a hitsquad. of the Goldstone Commission - which Whatever, Xesibe, having left the gives some sense of the nature of this KZP almost immediately, tookup new HIS week themanage­ sentacross toabuilding occupiedbyIFP relationship. employment, so he told Goldstone ­ ment of energy giant strike breakers after receiving reports It is signed by the former personal with theformer parastataI Sasol, atwhose Sasol agreed to allow that"the Inkathapeople were planning assistant toButhelezi, MZ Khumalo (who Secunda operation hewasgiven a job in an independent com­ attacks on union membership. Instead waslaterforced toresignafter takingthe thesecurity department. mission of inquiry to ofacceding to therequest madeto them rapforSA securityforces'covert funding And he took.with him eight of the investigate long-sim- to search for weapons, union sources of the IFP). It isaddressed to the Secre­ trainees he had earlier escorted to the mering claims that certain ofits opera­ say, the guards themselves - one of taryof theKwaZulu government's Chief Caprivi training base. tions in the OFS townof Secunda were whom was a well known white Inkatha Minister's office. It has been sent out in used as hit squad bases for anti-ANC sympathiser - set upon three of the order to put a record straight. OR DID HE? Thereissomedebateon alliance elements. delegates as they were leaving. The It might appear, the leitersays, that thesubject. Xesibehimselfclaims he did The concession was made in the fourth, whoremained behind,waskilled, the person on whose behalf it was and was employed at Secunda until immediate aftermathoflastweek's spate allegedly by the strike breakers. Ironi­ written, had left the services of the September 1990. But Sasol's manage­ of violence, allegedly directed, in the cally, he died only metres from the KwaZulu police force and shouldthere­ ment, on the other hand, denies he was midst ofawagestrike,against members colliery's security offices as he madehis fore not be eligible to pickup the reins ever employed by them. of the Chemical WorkersIndustrial Un­ last desperate rush for life. ofservice again. However, says Khumalo, However it is certain that the eight ion by'lnkatha Freedom Party support- Thenext morning the corpse of an­ such an impression does not reflectthe Caprivi trainees that he took up to . ersincollusion withSasol securityguards. otherworkerwasfoundhackedtopieces reality. In fact, he says, the person in Secunda - "to look after themandsee to According to the Union account of along the path taken by the IFP band, question was working on a special op­ it that they behaved properly. I was ,:hat transpired, fourworkerrepresenta­ andyetanotherwas allegedlyseriously eration,andshould therefore be slotted older than them and I suppose MZ ...... tives - including a shop steward - were wounded by the30 to 40 marauders as straightbackintothe machinery of the Khumalo felt they needed someone to ~

9 water. :3 seeondes rliger0111 no te gaan ell vol te maae.

"Snaakse eur nou by my pa se garage. Laasweek het ek dalk 'n wereldrekord hier gesien." "Soveel dinge het by mypa se garageverander. Eendaarvan is hoe goudit nou neem om petrol in te gooi, jou mite tewas en. na jou olieen water te laatkyk. Alles het begin toe Pa'n belofte geteken het om sy diens beter te maak. Die eerste stap was om die diensspan op die voorpleinvir nuwe kursussete stuur,sodat die alledaagse takies vinnigerkan verloop. Laasweek het athierdie dingegebeur toe mevrou Kay, die balletonderwyseres, petrol ingegooihet"

Qlie. 'n Bomenslise 20 seeonde:vimliger, dieselfde tydasUrlt dit ~'i r Catileuis Flink diens. nl'l?ln am 200meter .lfevrouKay setenkum teeg..Ilaar metgoeie tenael. bediening uas€IIdaardiedingetjiesnet indie belfte tan diegezronetyd mill enklaar. Vensters was. oja!En terwi alle: blilsiggebeurbet, bet Sjoe, duwas '" genIOrs.StOf, mnrMabuse, die UltraSennce insekie, voelwatsenaam, Koordineerder, in bebeer mn die meurou Kay semirebet roorplein, ook rwgoorgekom omdie rmgaakJig gelyk. Tog uas Uiteindelik kan jy iets doen ruitteer:Skoo'l te maak envir dit binneminuteblinkskoon. meorou Kay 'n voorspelling om beter diens te ~ mn dieueertegee. ByShell,steed ODS daarna om sekerte maakalles gaan wei, waar Banddrok. fy ook al gaan. Een vir een ontvang AIvierbandetot2 bar gepomp, 53 seemdes ODS handeIaarsen hul spanne op dievoorplein dus 'n uitgebreide uinnigeras €l?TS. opleidingsprogram by ODS Klein­ handelDiensakademie,en hulle ;> ondemeem om 'n nuwe maatstaf yan pulk diens aan klante te bring. Oralwaar jy hierdie nuwe f Ultra Serviee-teken sien, kan jy seker wees dis 'n handelaar wat sy garage verbind het 101 die hoe standaarde wat ODS stel, As jyom enige rede voel dat ODS spesiale Ultra Service­ handelaars en Shell nie hierdie beIofte getrou nakom nle, kry jy by al ODS Ultra Service-garages kaartjies wat jy met JOIl kommen­ taar aan Shell kan pas. En ODS gee beslis aandagaan JOIl k1agtes. WoIarom probeerjy Ultra Sen-ice niesommerdadelik nie?

Alles weL Oppadmet Shell. ~ investigation take care of them," he told the GoldstoneCommission-werein fact givenemploymentinSasol's security department. Though theydenied it Gatsha:I studiouslywhen first confronted by the media on this issue, Sasol has die professionele spoiler , since admitted at least this much. More recently it was admitted in , h60fminister van Kwa.Zulu official meetings to union members en leier van Inkatha, is vinnig besig om die grootste that at least some of them remained struikelblok tot die hervatting van onderhandelinge te word in Sasol's employ. - en daar is al hoe meerongeduld met hom aan die kant van What exactly they do is not die NP-regering en die Westerse diplomatieke korps. known,nor has Sasol beenprepared Selfs ou vriendein die regering noem hom stilletjies 'n to say. However, security guards "onbegeleide missiel", terwyl hy deur Westerse diplomate as working at Secunda note that the 'n "gevaarlike en onvoorspelbare" man beskou word. eight were given special treatment fromthe moment they arrived, with 'n NP-bron se aan VWB daar is wyd verwag dat Buthelezi most being allocated relatively sen­ sou "uitbars" na die ANC se suksesvolle massa optrede­ ior ranksfrom the beginning.While veldtog, veral verlede week se optogte. they do wear uniforms they do not "En toe bars die manuit teen die Staatspresident!" se die associate much withtheircolleagues bron. Buthelezi het FW de Klerk daarvan beskuldig dat hy and do not fulfil ordinary security MZ KhumaJo - explaining to friends. die ANC toegelaat het om hul massa optrede-veldtog "los te duties like guarding key installa- Iaat" en dat hy die ANC "vrye teuels" gee. tions. Insteadthey often disappear Die regering is al so moedeloos met Buthelezi se .for relatively long periods - a week or two at a time­ where, on joiningtheworkforce, the IFP recruits onvoorspelbaarheid en moedswilligheid dat minister Gerrit presumablybusy with whateverit is that theyreally do moreoften than not arethen recruited toCosatu, Viljoen spesiaal aangestel is om gereeld met hom in kontak for a living. as credible shopfloor representatives. te bly en hom in te lig oor die regering se denke en stappe. Thenagain non-specific jobsare not a newphenom­ Despite the fact that some thousands ofwork­ enon at Secunda. Take the case of a man by the name ers have over the years been recruited in this Dit was juis na 'n uitgebreide oorlegplegingtussen of Gwala, a close associate of IFPYouth Brigade leader way, the IFP still fails to maintain any real Buthelezi en Viljoen dat Buthelezi se uitbarsting jeensDe ThembaKhosa, a member of the Central Committee of presence in the area.Arecent regional IFP rally, Klerk gekom het. Hy het gese die regering se plan om 'n Inkathaand an InkathaYouth Brigadeleaderinhisown forinstance, in Decemberof lastyear drewonly "bosberaad" met die ANC te hou is 'n bedreigingvir right until his death at the hands of persons unknown about 30 supporters from the Secunda hostels, demokrasie, want daar gaan ooreenkomste agter geslote duringanother labour dispute in late 1991. Gwalawas andhardly morefrom anywhereelse, despitethe deure gesluit word. "Ek weet nie heeItemal hoe om rnnr De also heavilyinvolved in an organisation known as the fact that buses were laidon for transport.Other Klerk te lees op die oomblik nie," het hy bygevoeg. Secunda Educationaland Cultural Organisation (Seco), IFP events have had tobe cancelled due to lack which was widely perceived as being a Sasol front of interest. BUTHELEZI SE oenskynlike poging om 'n wig tussen die organisation (though, again, Sasol denies this). Wher­ Norwas the launchofIFP trade union federa­ NP-regering en die ANC te dryf - juis in die sensitiewe ever themoney camefrom, Seco certainly hadplentyof tion UWUSA in Secunda much more successful, stadium - word in sowel diplomatieke as NP-kringe beskoti it and with blandishments of trips to the game reserve and this too has gone into abeyance since the and various other perks, it attempted to attract people as soortgelyk aan sy "spoiler tactics" by Kodesa en tydens death of Gwala,who figured as the driving force die onderhandelinge voordie vredesooreenkoms. to its educational and cultural programmes. Seco has in this venture also.And despite suspicionsthat since been replaced by an overtly Sasol-sponsored Syjongste taktiek is om die idee van 'n Sasol again saw fit to bankroll the UWUSA communityorganisation,runby IFPmembersandcalled grondwetgewende vergadering te verwerp - al het aile presence. Sasol of course denies it, but then it Tekset. (It too has few members.) partye, Inkatha inkluis, dit by Kodesa aanvaar, Gaan hy alsodenied thatit everreceiveda requestforthis Attempts to woo union membership howeverhave daarmee voort, sal enige nuwe onderhandelinge byna van kind of support. met with little success. The area is overwhelmingly voor af moet begin - tensydie ANC, die regering en ander controlledby Cosatuand theANC, and despitea hostof IT DID. VryeWeekblad has in its possessiona deelnemende partye bereidgaan wees om hom die keer te other attemptsas well,Inkathahas failed consistently to isoleer. ' get any real foothold to local power. copy of the letter, and latterly Sasol has con­ firmed that it did in fact take receipt of same. "Maar doen ons dit, druk hy net weer die pistoolteen die NowGwala wasanotherperson who did not, accord­ hele Suid-Afrika se kop," se 'n ANC-Ieier aan VWB. ing to the management of Sasol, ever work for the Alsoassociatedwith the launch of UWUSA in 'n Leierwat 'n sleutelrol tydens die Kodesa­ company. Yet Gwala had access to all areas of the Secundawas a man bythe name of Majozi, who onderhandelinge gespeel het, se aan VWB: "Die regering en Secunda compounds; he merely flashed ~i~ staff cardat waslater found in possession of automaticrifles the guardsand he was let through;moreoverone of his and other serious weaponry in the UWUSA die ANC gaan duidelik heelwat makliker oor die weg kom pinksalaryadviceslips,from Sasol,has falien intoUnion offices in Witbank. in die volgende rondte onderhandelinge. Buthelezi gaan die hands. Supporting the union-busting thesis, workers moeilikheidmakerwees." In yet another case a known policeman accidently remember a meetingin 1984 during an episode dropped his own Sasol identity card during.a 1989 of labour action when Buthelezi himself met IN ANC-BRON SE een ligpunt is dat die regering nou ten Cosatu organised labour action. withseniorSasol managementto discussmatters minste begin om Lawrence Schlemmer en ander instansies se of mutual concern. Management has confirmed meningspeilings - wat aandui dat Buthelezi en Inkatha ACCORDING TOUNION sources, much ofthe focus thatsuch a meetingdidtake place but refuses to minder as 10 persent nasionalesteun het - te aanvaar. disclose its agenda. of all these irregularities is on the unions themselves. Die voorstel dat daar in die oorgangstydperk 'n roterende Enjoying a support base ofatleast90 percent ofthetotal Evenlastweek, as CWIU was waiting tomeet president moet wees wat die ANC, Inkatha en die regering Secundaworkforce, especially under the CWIU banner, with management to discuss the current crisis, verteenwoordig, word nou allerwee weens Buthelezi se they have grown to exercisea greater influence in the management was busy meeting with an IFP workplace than many other unions. delegation flown up specially from Natal. houding as doodgebore aanvaar, Moreover they have proved extraordinarilyresistant Why? That, of course, is the big question. Europese diplomatiekebronne se Butheleziis to seeming attempts to drive labour wedges into the But there is also more to Sasol's secretsthan allesbehalwe die gewilde figuur in die Weste wat hy 'n paar body politic. just this. In various articles published last year jaargelede was. "Daar is minSuid-Afrikaners wat so vinnig Not that attempts have not been made. As earlyas and this the Weekly Mall exposed a networkof vriendeverloor het soos Buthelezi,"word.gese. 1987, in the wake of the first legal strike in Secunda, a CCB operations based around the servicetown. Maar so lank as wat Inkatha die vermoe het om die party of management representatives, including a man It alsoalleged that whatSasol managementcalls township-geweld te laat voortduur, so lank sal die party bythe nameof Mlangeni, wassent out to Nataltorecruit a "shooting range"wasin fact used as a training waarskynlik 'n belangrikerol in onderhandelinge speel. En replacement workers, and since that time there have ground for hitsquad operatives.Thiswas around dit bly Inkatha se groot troefkaart. been regularforaysof a similar kind -latterlyconducted the same time the Caprivi trainees were based - MAX DU PREEZ en HENNIE SERFONTEIN under theIFPbanner. However, the pattern remains one there. 11 kan jare se isolasie in en week besweer word? vra TIM SANDHAM in die week se sportrubriek VANDAG (Vrydag) is Noord-Transvaal se kansom te bewys hulle is Suid­ Afrika se kampioenspan. DeurdieWallabies op Loftus te klop, sal hulle die Blou Bul-ondersteuners se aanspraak datN-Tvl indie Curriebeker-eindstryd hoort, versterk. Die Australiers se mag en potensiaal - hulle is mos die wereldkampioene - sal na vanmiddag se kragmeting behoorlikgepeil kan word. Noord-Transvaal speelegtersonder NaasBotha en hulle hetvanjaar amper \. elkewedstryd verloor waarinhy nie gespeel hetnie. Botha is nie beskikbaar nie omdat hy more die nasionale trots (effe gekneus na Barcelona) in ere moet herstel deur die Springbokke na 'n oorwinning te lei. Hy is egter so 'n uitsonderlike speler dat hy net sowel vandag ook kon speel, vanaand aan 'n sewes-toemooi in die Boland deelneem, en nog steeds reg salwees, indien nieskerper as gewoonlik nie, virdie All Blacks op Ellispark, Totdusver isdie spanvan Nieu-Seeland verkeerd benader. HenryHoniball se aanvallende hardloopstyl is, deels asgevolgvanRobert du Preezse swak diensagter dieskrum,maklik deurdieAll Blacks geneutraliseer. Hoewel die Vrystaat sealgehele hardloopstyl die besoekers met tye laat bontstaanhet, was dit tog moontlikom hullehokte slaan en hullefoute uit te buit. In verlede Saterclag se proeflopie vir die toets het die Junior Bokke Fitzpatrick se rnanne telkemale met skoppe probeerterugjaag.Ondanksdie feit datjannie de Beer se taktiese skoppe nie akkuraatgenoeg was nie,het die manne in swart ongemaklik gelyk wanneer hulle moes omdraai omte verdedig. Naas Botha se vermoeom die mees onverwagte opsie te kiesen ditmet frustrerend akkurateskopwerkteverwesenlik, salverseker datdieAll Blacks op die agtervoet gehou word en dat daar bittermin van die veelbesproke tweegeveg tussen hom en Grant Foxgaan kom.

OMBESKULDIGINGS vandislojaliteit teenoorSuid-Afrikaanse sokkerten by implikasie verraderlike gedrag) te voorkom, sal ek nie na die:swak beplanning en bemarkingvan dieFiamengo-toer verwys nie. In 'n naweek wat reeds starnpvol intemasionale kompetisie is, gaandie Suid-Afrikaanse nasionale sokkerspan Sondag vir die eerste keer in die buiteland deelneem. Na die goeie vertoning teen Kameroen word daar verwag dat"Die Span"- hulle's niemeerdie Springbokke nie en het nognie 'n nom deguerreontvang nie - nieveelproblemeteen Zimbabwe salhe nie. Maar sokker is'nsnaaksespelen'noorwinning virZimbabwe isonwaarskynlik, hoewelnie onmoontliknie. (Onthou: Die Dene is ook nie veelvan 'n kans gegunteendie Duitsers ofdie Hollanders in die UEFA-beker nieen toe stap hullemetdie louere weg.) Ook die kragmeting gaan toon watSuid-Afrika se sokkerkragin ons dee! van die wereld is. Dit is finaal bevestig dat ons mag deelneem aan die uitdunrondes van beide die Afrika- en die Wereldbekerkompetisies. Die MARTIE MEIRING naweekse wedstryd, saam metdie vriendskaplike wedstryde later vanjaar teenBotswana en Swaziland, biedgeleenthedeomons krag te meeten, nog bring 'n ode belangriker, om span en spangees te boti. Aan individuele talentis daarnie 'n tekortnie, maargereelde sarnespel inkompetisietoestande leidaartoedat die kollektiewe poging groteris as die som van individuele pogings. aan die Game... (Ditisongelukkig dat die Springbok-rugbyspan nie ook so 'n geleidelike terugkeer totvolle intemasionale deelnamekon he nie.) IE lekkerste lekker van eettafels, by die braaivleisvure, Sondag, op rugby is am voor die kantoor, Maandag op die busse,die treine,oar INMATE VAN NORMALITEIT het totdie Olimpiese speIe teruggekeer in pawiljoen in 'n motor te die radio, dieTV en net daar waar daar meer dietweede week. Die eerste week het almalvanons pynlik bewusgeword sitna die wedstryd, as een man vergader. vanonshoeouderdomme,gebrekaanselfdissipline en verspildegeleenthede. So kom hulle verby: Want, amperlekkerderas die sien van die Dertien-, veertien- en vyftienjarige duikers, swemmers en gimnaste het ons voos gekyk, voosge-ref game, is die onthoudaarvan. na ons aserns laat snak met hulle verbysterende vaart en tegniek. Linford voos (sittende) gespeeI en dikwe!s voos Onthou, ja, onthou,dis wat die stoepsitters Christie enCarl Lewiswatgoodverwerfhet in die100men verspring, isalbei gekuier. Dis soos 'n who's who van die in hulskemerdaeaandie ganghou, diswatdie darem reeds goedin diedertigs. OokElana Meyer, wateerder na'n ondeunde dorp.Endieeen dingwat hulle gemeenhet, laatnag geselsies nog laat flikker, dis wat die standerd vyf-seun lykas 'n top vroue-atleet, is op 25nie meer 'n kuikennie, is 'n opgetoenheid, Hande beduie; elke ou game substansgee. InWorthing, Engeland, is dieSuid-Afrikaanse rolbalspanbesigom hulself (en vrou) gee sy/haar weergawe van die Dieonthou.Daardie langaangee vanBailie goedvanhul taakte kwyt. RolOOI isveral 'n sportsoort waarin jeugnieso'n game- en ietsse vir joudis mos nou hoe 'n Wahl, voor Bull Pickard die Paarl se trots. ?eurslaggewende rolspeelnie.Trouens, Bill MoseleyenKevinCampbell was volkmoetlyk: lewendig, betrokke, kwaad Okey Geffen op Murrayfield, ne? En die m 19~6 ree~ indienasionale spanwatskoonskip indiewereldbekerkompetiste of goed, maartesame, verskriklike tragedies - tragedies, man, soos by Dieretuinmeer gemaak het. Omsewentien jaar lank bo te bly in enige Rugby, soos Afrika, is nie virsissies nie. om oorlogteverloor, daaislagtoejack vander s~ortsoort sitnie in elkeense broek nie.Te oordeelaan hul oorwinnings in Vir rugby moet jy stamina he, want een Schyffhier in 1955 teen Cliff Morgan se span ?Ie(verre) verledeis daarnie vee! aandie mannese vemufgetorring nieen gamewordnienet eenkeer gespeelnie.Hy die hOI misskop en die game verloor. IS hulleweer eens sterkaanspraakmakers op dietrofee. . word oar en oor en oor gespeel - oor Tragedie, man, daai slagtoe Con de Kock

12 sport I

- dis nie vir sissies nie misskop. HeI, wonderlike spelers, maar orgariisasie geduld was. ID du Plessis het rugbyheiligdomme. Ondanksdieystervuis 'n WP-ou wat op Loftus daardie ekstra die noodlot het daai twee dae gevreet, na die pawiljoen as die Fezze verwys van ]annie Ie Roux en na hom die no­ tinteling vanliving dangerouslyondervind. gevreet. Asof die volk gestraf word. vanwee die Maleierinslag. Bekkig en nonsenseLouis Luyt-optrede het Ellispark Appels gooi is nou nie vir mydoodsake Onthou, ne, hoe Danie Craven die stroppie, dit was en is hulle. 'n sekere chic, asjydiewoordsalverskoon, nie, dink eerder dis verreikende Griekwas daar in Kimberley se tyd en dae As supporters van Villagers en wat Loftus Versfeld byvoorbeeld nie het geveinsdheiddie bohaai teensg vuilspel. ordiemap sit, metFloors Duvenhage en Hamiltons en die UCT en bowenal van nie. Okay, steroiedes is 'n anderstorie. die,enVillyAndersonwatniedieBokspan HOdeVilliers, hetdieSuidelike Pawiljoen Loftus is lekkerder. En kyk, ek is nie 'n Naas-ou nie, maar gehaal het nie. aItyd vir die oorsese spanne in wragtig, meer magic as Naas gaan jy nie Enwie, ek vrawie,salooit vir Frikdu intemasionale wedstryde gecheer, DIS HIER WAAR die manne met hul vind nie. Kyk, laatek jou se, vir my geld Preezkan vervang? En daai klein Dawie Watgaanonsooc'n weekop Nuweland cadacs en coolbags opdaag om op isSherrellen Kristen van UCI' tops. Maar, metsywitkop, dieslagtoedie Fransemet sien: skree dieSuide vir die Bokkeof die sypaacljies, inparke,waarook al,die rook okay, as dit kom teen mannesoos Grant hulgekleurdeBougavel opBloemfontein Wallabies? te laatrook. Diegeur vanvleishang swaar Foxen Michael Lynagh, nou ja,dan vat jy die Vrystaters so aan dieganggehad het, Enwat van die groot skeuringin die en verleidelik indie lugomLoftus.]yvoel virNaas. Want Naas is, wat jyook al wiJ dat 'n Blikoor die gap vat toe kaptein oorlog toe]D deVilliers, Sap-baas vandie asof jy deel is van die ou Hunne of sevan die man se nie-uitgee of nie-tackle Dawie die vleueltackle metdiedawerende WP-rugby, skielik testaangekomhetteen Sarasene in hulkampe. nie, Naas is magic. En elke span het 'n aanmoediging: Moer hom, dominee! die Ossewa-Brandwag en Broeder- Daarby dra die manne hul helms, van bietjie magic nodig. En 'n punternasjien, Dielegendes hetselfsfloreer in diedae van muishond in die wereldwees.

EN KYK NOU? Soos 'n droom is die isolasie, die verskriklike alleenheid van ons Bokrugby verby. Drie, DRIE, intemasionale spanne op een slag in die land! Dismos 'n mini-wereldbeker storie die. En boonop gaandieWallabies Saterdag siten kykhoe dieBokkeendie AllBlacks mekaar aanvat.Dis mosgeskiedenis, man. Koning Rugby is op sy troon - en nou kan manne soos Comrade RonnieKasrils sommer oop en bloot op die pawiljoen gaansiten nie invermomming soos indie dae toe hy voortvlugtend was nie. Want so liefhet hy rugbygehad.Enhet hy nog. Rugby isdie grootgelykmaker. Ofwas dit, Borgskappe en Groot Geld het natuurlik 'n kapitalistiese weeIde meegebring. Losies ten duurste, uitgerus met die allerbeste, toegerus met die uitnemendste wat 'n kelderof 'n brouery kan bied, selfs die allergeurigste wat die tuisnywerhedein frikadelle en pasteitjies kan bied. Losies en rugby kan wei'n beskaafde elemente, wat hul vervies het vir die wit en blou lap met horings, ja wragtig, want aan die einde vandie dagis dit die manier van omkopery, ofteweI pee-aar, geldinsamelry in die rugbytouevirOuma HORINGS, aandie kante.]y kan kies wie scoreboard wat tel. wees - maar dis wragtig 'n lekker rnanier Issie Smuts se fonds. SohetdieWes-Kaap hier woeker, Freud of diesataniste. Maar Right? van rugbykyk: van agter 'n glasruimmet ontstaan met insygeledere Maries, endie die ouens se vriendelike gesigte, hul 'n glasie cabemet in die hand. ' wegbreek Groote Schuur-span van die guitige wellewendheid (solank jy nie 'n NOG 'N DING van rugby, disnie net die Nog net nie so lekkersoosom daar ~~ UCT, toe bekend as die Apies, teen wie WP-hoecljie dranie) se virjou: dis seker spelerswat tel nie, disdie skrywers ook. die pawiljoen tussen die manne en hul die Maties Intervarsity gespeeI het. Freud. Ekweet vir '0 feit Quintus vanRooyenis Nadie oorloghet die.grootvergiffenis b<;kke tesitnie. Din saljyweetwaar Leon In hulkleurbaadjies, hul windjekkers, '0 lopende teiken virdie anti-B1oubulle. Schuster inspirasievandaankey. WPkom gekom - veral toe Felix du Plessis, met hul jongtjokkers aan die hand, of 'n En van jou beste joernalistiek is speel op Loftus in die unies-fees. Hulle teruggekeerde soldaat,soosStephenFry, sak nartjies, 'n knipmesen 'n vragbiltong rugbyjoernalistiek. As politieke bokkaptein word en sport weer koning bring ses kranige bruin spelers saam. onder die arm, kom die doktore, die kommentators maar net iets van die .Skreeu 'n Bul-suppoJter hier van be af: geword het. professore, die kokkedoreen die res van rugbykommentators willeer,sal005 as 'n Donnerdie affirmatives, myou, Ellispark hetook daardieverdeeldheid . die volk aangestryk. Die vroue het hul volk ook beter ingelig wees. Skreeu 'n ander kyker: Donnerjouself, geken toe Transvaalbaas Sanderson die rugbymonderings vanbroekpakke, ofsee­ Ditmaak niesaakwatSaterdag gebeur my ou, nou kan jysien die ANC is okay. OB en Broedersin synek voel blaashet. throughs of stemmige skirts en blazers nie, Ek hou myvoorspellings virmyself, Ditwas die opkomjare vanjannie IeRoux, aan. . PROTES HET WEL sy rol in rugby dinamiese (en omstrede) baas van die Kyk, hier ruk die massas op met een maar laat ek net rut se: Die wereld kan gespeel. Die suidelike pawiljoen van Roolbontes. EIlispark was en is nogaltyd doel vooroe. om 'n strydte stry. maar kom. Ons is regvir hulle. Nuweland is waar mass action sonder 'n bietjie anderster as die ander Enso hou ek ook van myrugby. Ekis Dis nou wat rugbybetref.

13 " , intemasionaal die yster-rysbak 'te .Saam met die markstelsel kom werkloosheid na China, skryf PHILIPPE MASSON~Et\

BEIJING • Niks onderskei die vlakke - geregistreer," se die Hierby moet 'n mens egter Die werkgeleenthede wat "Ek sit nou al ses maande huisie in 'n stegiein dieChinese lewenskragtige direkteurvandie nog die sowat tOO miljoen ontstaan, vera! indie sluimerende sonderwerken ek hetnog nie'n hoofstad van sy bure rue, buiten buro, Zheng Congo "Vyftig van werklosekleinboere voegwatin tersiere sektor, biedhoop aan sentgekrynie. Dieregering doen die kennisgewingbord wat pas hullehet atwerk gekry,"voeg sy 'nbestendige stroom na diestede net"n klein minderheidvan die niksmeervirdie werkersnie," se aangebring is met die woord geesdriftig by. trek, asook 'n oorskot van 10 werkloses, want die meeste het 'n 4Q-jarige vrou wat afgedank is "Werkverskaffingsburo' in rooi Zhengsekollega, QiWeiping, miljoen oortollige werkers in nie die nodige opleiding nie. by 'n staatsfabriek wat bankrot letters. Dis dieeerste eeninBeijing meen die buro behoort na 'n staatsondernemlngs, gespeel het in Wenzhou In die - en'n simptoomvan dieverlies "groter en meer sigbare" perseel Sedert 23 Julie het die Hue DIE NUWE werkver- suid-oostelike provinsie Zhejang, van werksekuriteit wat te trek. staatsondernemings, waarvan \skaffingsburo's, soek talle Zheng se egter mense moet meegebring is, deur China se Die werksoekers betaal een tweederdesindierooiis, die~erkloses werk deur die nie­ nou leerom vir hulselfte sorgen beweging na 'n markstelsel. yuan (18 sent) vir drie werk­ om onbeperkte getalle werk- . amptelikewerkmarktewatindie werk te soek. Die "yster-rysbak" - gevul met aanbiedings. Werkgewers betaal nemers af te dank en vrywillige groot stede gedy - dikwels met Hoewel Ruan se "94 tot 98 gesubsidieerde behuising, vyf yuan(90 sent) vir die name likwidasie te kies. die onuitgesproke goedkeuring persent van die staat se werk­ onderwys en we1synsdienste ­ van tienkandidate waaruithulle "Daarwerkeenvoudig teveel van die owerhede. Ander maak nemers keur die hervormings watdiekommunistiese regering kan kies. mense in die nywerheidsektor," 'nbestaanuittydelikewerk, vera! goed",is nie almal wat hul werk 40jaar lank aan Chinese verskaf se adjunk-premier Zhu Rongji, 'n bykonstruksiernaatskappye, wat asgevolgvanhervorrning verloor het, is op pad uit. Die werk­ CHINA SE BESLUIT om na 'n hervormingsgesinde. "Asonsdie werkers regstreeks op die- hetso inskiklik nie. Dongjiafe, 'n loosheidsyfer word nou 'n markstelsel te beweeg het die helfte van hulle uitsny, is ek bouperselewerf. jong bestuurder vir 'n belangrike ekonomiese barom­ regeringsleiers gedwing om die seker produktiwiteit en winste Daar's ook werk te kry by onderneming in die suide van eter en 'n soektog na werk 'n bestaan van werkloosheid te sal styg." klein private ondemernings, maar Guizhou, het nie aanvaar dat sy werklikheid virrniljoene Chinese. erken. Hoewel die ekonomiese die werkomstandighede is afdanking te wyte was aan 'n In Beijing se nuwe werk­ "Een miljoen mense het hul groeikoersstewig is- tanssowat dikwels baieswak. beroepsfout nie en het op 15 verskaffingsburo, wat einde werk sedert begin vaniaar laat 10 persent per jaar- en al hoe Werknemers wat oortollig verlede maandgeopen hei, staan vaar, ..sedie minister van arbeid, meer werkgeleenthede geskep verklaar is,kry oor die algemeen Junie wraak geneem. sowat 20mansen vroue,jonk en Ruan Chongwu, eufernisties. word, glo die meeste Chinese geen geldelike hulp van' die Hyhetvyfvan syoud-kollegas oud, vroeg die oggendalenvul Werkloosheid kanteen einde werkloosheid sal toeneem. Die regering nie, 'n Stelselvan werk- met plofstof opgeblaas en toe hulvorms pIigsgetrou in. vanjaar 3,5 persent bereik, skat meespessimistiese skatting isdat loosheidsversekeringbestaannog selfmoord gepleeg. "Die laastetweewekehetons dieregering -vyfmiljoen Stedelike sowat 15 miljoen stedelike net as proefneming en die Kyk'n mens na berigte indie al 400 mense - van aIle werkers uit 'n totaal van 140 werkersteendieeindevan 1995 vergoeding word baie ongelyk dagkoerante, raaksulkevoorvalle ouderdomme en alle kulturele rniljoen. werkloos salwees. versprei tussen firmas en streke. al hoe meer alledaags.- AFP so het die hel~e geval Die droom van Zimbabwe 5e vryheidsvegters is nou 'n nagmenie, skryf SUSAN NJANJI

HARARE. Terwyl Zimbabwe die we8k dielandse van die Lancaster House-verdrag wat voor voormatige guerrillas en hulbydraetot die onafhanklikheid gesluit is wat die oordragvandie bevrydingstryd gedenk het,blyhul droomvan ekonomie van diewit minderheid na die swart ekonomiese welvaart steeds 'n droom. meerderheid onmoontlik gemaakhet. Nadie Dievegters watindie sewentigerjare geveg het oorlogwas dit bittermoeilik vir swartmense, veral om die landvan koloniale heerskappy te bevry, oud-vegters, om geld te lean by die banke. voersteeds 'n stryd - die keer op ekonomiese gabied. DIE TWEE DAE LANGE vakansie ter herdenking

Twaalf jaarnaonafhanklikheid het baieoud- <, van die "helde endiewoormag" is oorskadu deur vegters nag niedievrugtegepluk van die -, droogte,werkloosheid en stygende kospryse. sewejarige bevrydingsoorlog nie - hullelewe in -, Die gesinne van gestorwe nasionale helde is haglike annoede. -, ' omgekrapoordie klein toelae wat die regering Taile vandie35 765oud-vegters wat in 1980 hullegoo. Die kinders van gestorwe vegters uit die gedemobiliseer is,hethul vergoeding bestoo aan lae range kry niks nie en bedel in die strate vir koso korttermyn-behoeftes en hetnou bedelaars -, Intussen het 'n twisuitgebrook tussen die geword. hoorsende Zanu (PF) party-Ieierskap en dieoud­ Net 2 179hetselfonderhoudend geworden vegters oor wat 'n nasionale held is. sowat 10 000hetdiesosialistiese idee van Die voorsitter van die Oorlogsveterane-vereni­ kooperatlews ondernemings proboor toepas in ging, Charles Hungwe, se dieparty se kriteria vir'n landbou en nywerheid. Teen 1988 het diehelftetou nasionale held diskriminoor ten gunste van top­ opgegooien5 886agtergelaat. leiers. Nasionale helde word begrawe indie ~ Hoewel sommige oud-vegters geslaagde Nasionale Helde-akker, wat miljoene dollar geko~ ondernemings begin het, is hulle ongelukkig omdat het. Sewentien helde is atdaar begrawe, inslui­ hulleop diekantlyn van die ekonomie is.Hulle tende die gestorwe presidentsvrou, Sally Mugabe, blameer hul ekonomiese lotop sommigeaspekte wat in Januarie aan 'n nierkwaat dood is. - AFP 14 II \\\ \ international \I \i \: \ i I, can'tbe changedasquickly asthesocial infrastructure. As a result ofCuba's his­ tory, both men and women have atti­ tudes of machismo," says Carmen. For example, "women are passedover for promotionbecause theyhavechildren; even highly qualified women, once at home, become subordinate to men".

WOMEN HABITUAl!.Ydo"women's" tasks. Women compriseonly39percent ofthe urbanworkforce. Butthis hastobe seen in thecontext of the past. At thetimeof the revolution, "few women worked and most were illiterate". And then there is theproblem of (he grannies. Grannies live with their mar­ ried childrenand become embroiled in domestic work. "An attempt ismade to counterthisisolation byorganising out­ ings and excursions for grannies." In its struggle to uproot patriarchy, the state allows abortion and provides free contraception. Sex education be­ ginsearly, in the primary schools, and is extendedthrough the press, television, andthe family. Booksonthesubject are Carmen Guerrero and Nieves Alemany Aguilera widely distributed. "It's all very openly discussed," says • Carmen. "And it's widelyaccepted that young people have sexual relations but without penetration. Also, it is empha­ sised that contraception is a dual re­ sponsibility - there is a lot of emphasis on paternal responsibility." Single mum families are common. Such, for instance, is Carmen's case. While many independent mothers pre­ in paradIse fernotto bother with maintenance, the Federation encourages women to ob­ tainit, Womenwho needthemoney and JOYCE OZVNSKI talks with two members aren't receiving it can apply to the fa­ ':\ ther's employerto haveastop-order put on his salary. of the Cuban Women's Federation This is similar to the system that prevailed (stillprevails) inthe ex-Soviet HEtwoCuban visitors few interesting visitors who getthrough. touslawstofurther promotethe misery Union, where the stop order was auto­ sitting on the sofa in Both are members of the Cuban. of the people, the Cuban parliament is matic, not onlyon request. Asystem like the modest Yeoville Women's Federation, visiting SouthAf­ served by 510 unpaid MPs who only ','3. ~ this would save South African women flat are reluctant to ':' rica as guests of the ANC Women's meet at six monthly intervals for brief endless suffering, as itisawretched and commenton thesitu­ . ,v League foralittle overaweek.Carmen's sessions. These arepreceded by meet­ usually futile struggle forpoorermoth­ ation in South Africa. slotin theFederation iswith thedepart­ ings between the MPs to discuss rel­ ·:11 ers to extract maintenance from reluc­ They meet the question with a brief, ment of foreign affairs, specialising in evant documentation. tantfathers. thoughtful silence and will venture no . '5'. Africa. TheFederation hasa greatdealof Sometimes a session will be devoted .~~ more than "South Africa has its own contact with numerous African academ­ toasingleissue, suchas modifications to WE HAVE discussed sex, religion, and reality to confront" and "I feel we can , ics engaged in gender studies. the constitution toallow non-atheists to government, ratherfragmentarily. Huge trust in the organisations leading the . T3 Nieves isbased inthe national secre- participate in government. It was only areas remainunexplored. Theafternoon changes" . ,'1' tariat of the Federation and deals with decided at the 1991 congress that reli­ chill hasdeepened as thesun has gone Carmen GuerreroandNievesAlemany \' . local organisations promotingwomen's giousbelievers could be members ofthe down. Isabel the translator says that Aguilera arehappy to talk(inSpanish, of .:-. interests and the treasury. Although a Party. when I drop my interviewees off, I course, thoughI discoverlaterthatCar­ I" full-time employee of the Federation, No doubt noting the ferocity of the should makesureto asktheir hostess for men speaks fluent French) at length .t Nieves is also an MP in the Cuban religious revival intheex-Soviet Union, a pairof socks for Carmen. about Cuba, through Isabel, our excel­ parliament. Sheisamemberofa perma­ the Cubans are taking the precaution of Westillhave our translator inthelift lent translator. But the bitterlycold win­ nentparliamentary commission looking providing a legitimate platform for be­ going down and talk a little about the ter's aftemoon istoo shorttoencompass into women's equality, children and lievers. Butneither womanexpectsany­ purpose of theirvisit- "toexplain what all thetopics about whichI amsoeager youth. Thecommission has representa­ thinglike theraging fundamentalism of ishappening inCubaandwidensolidar­ toquestion themand on whichtheyare tives of the groups it serves as well as Eastem Europe, simply because "Ca­ ity". so willing to expand. doctors and lawyers specialising in the tholicism is not deeply rooted" and its Cuba's long-term supportof Angola Somanyyears of censorship haveleft needsof these groups. influence is modified by the African shows that it knows what solidarity is uswoefully ill-informed aboutcountries religions originally brought by slaves, about. Perhaps a new government in ~her .than those that espouse capital­ UNUKE THE South African parliament and Protestantism. Local religion is a South Africa will be able to provide Ism, andnowthatthe SouthAfrican Iron whereoverpaid MPs spend sixmonths melangeof all three. similar solidarityforacountrynowstrain­ Curtain has a few rusted holes in it, of the year making inane comments, Machismo though, does have "very ingunderthe ruthless pressure from the there's a lotofcatchingup to dowiththe behaving like babiesand passinginiqui- deep roots. The mentality of people US forit to abandon socialism.

15 ! t J .' rubrieke BittergaJ Die moeder van aile tweegatjakkalse ANDRIES TREURNICHT verdien om in die konflik binnedie ver-regses wat nou op die spits gedryf word, tot bloed en derms fyngemaal te word. Hoe s6 'n politieke tweegatjakkals en professione!e kakprater s6 lank deur soveel mensevertrou en gevolg is en in s6 'n hoe posisie beland het, is 'n emstige aantyging teen die politieke beskaafdheid van die Afrikaanssprekende publiek. Die nasie het Andries Maandagaand weer op sy besteop Agenda gesien. Na byna e1ke sin wat uit sy domineemondgevloei het, moes ondervraer Lester Venter se: "Ek moet erken ek verstaan u nou nie mooi nie", of "ek is jammer, maar ek voelons kom nie by die punt uit nie", of "hoebedoel u dit nou?" Kom ons kyk na 'n greep uitdie transkripsie van diegesprek, dan word dit duidelik hoe 'n gladde jakkals die man is. Venter vrateen die einde vandie onderhoud: "Voorsien u 'n skeuring in u party deur hierdiemense? U se nou hierdaar is geen verandering in u posisie, in die partyse posisie met die uitsondering van 'n moontlike kleiner volkstaat nie, verdergeen probleme in die KP nie?" AI co 'n Vrydag of Saterdag Hieris Treumichtse verbatim antwoord op die reguit vraag: "Nee, nee, wag. Asons nou praat op die punt vanonderhandeling. Ons het gese solank diten dit die posisie is met die ANC en die na Vrye Weekblad gaan Kommunistiese Party, is dit 005 posisie. Maarintussen het die regering ons gevra om met hulle te praat en ons het gese ons gaan methulle praat. En ons praat met hulle oor fundarnentele aange!eenthede wat seek net om te hoor drt is die toekoms betref. Maar ons wil darem he as hulle metons praat, moet hulle ons nie kul in die proses deur voorte gee hulle praat met ons en aan die anderkant gaan hulle nereenvoudig voort met die uitverkoop? ANC na 'n nuwe bedeling nie. Ons is in die prentjie." Bla blabla gobbledegook bullshit. Hier is die oplossing: En as die man weer se hy isg'n rassis nie, gaansy neus groei soos die Switserse sjokolade-man s'n. Hyse hywil 'n staat he virAfrikaners en "anderpatriotte wat met die Afrikaner geassosieer is, ons se op die basisvan wedersyds aanvaarding en gemeenskaplike vryheidstryd". Daarmee bedoel hy waarskynlik laat drt elke Vrydagoggend regse Italianers, Portugese, oud-Rhodesiers, ens. Maar bruin patriotte met dieselfde taal, kultuur, godsdiens en lewenswyse is nie vir hom hier aanvaarbaar nie - al "assossieer" baie van hulle (rae Rabie op jou voorstoep aflewer. en Abe Williams se mense, byvoorbeeld) met dieAfrikaner. Netomdat hulle nle spierwit is nie. Moghy sy gat in technicolour sien. dis netjou skuld asjyiets mis Die leier, die bokser en hul Vrou van die jaar Iyfwagte BlTTERQAL se Vrou van die jaar - ag, sommer Persoon van die ]aar, is k1aar gekies: Elana Meyer. Ons doen huisaflewerings op die WAT het Mike Tyson, tronkvoel-bokskampioen, en Eugene Terre'Blanche gemeen? Niesoseervir haarmedalje nieasvir haaroptrede volgende plekke: Volgens 'n onderhoud met'nTyson-vertroueling, net na die wedloop. Sulkesimbole van die Nuwe Nuwe Suid-Afrika is virons kosbaar. Die P'tW-gebIed, wat nsluft Johanneebu'g, Pretoria, Verwoerdburg, Midrand, Rudy Gonzales, engetuienis deurLinda Shawverkies Ssndton, Randburg, Roodepoort, Randfontein, Krugersdorp, Florida, albei om seks te he terwyl hul Iyfwagte toekyk. Germiston. AR:>erton. BedforcMew, KemptOllJS1<. Benoni, Boksburg, Sprilgs, .Miskien neemhullediewoord"lyfwag" nette ernstig Geld, alles gaan oor geld Brakpen, Vereenlglng enVanderbijlpark. nTransvaal isOIlSookbeskJrlh. Constantia, Tum, Oranjezlcht, Vredehoek, Higgovale en dievroue in sy lewe, terwyl Eugene blykbaar al die dieoorweldigende kommersialisme insportwegkom. BeMIe (siegs eekere dele). WlB wordookinStellenbosch enSomerset·was besonderhede hee!temal vergeet het. Maar net die volgende dag, met die All Blacks se afgeIewer. wedstryd teen die Sentrale Unies, was dit duidelik Ag nee, Ruda dat dit nou 'n patroon geword het: die rustyd van drie minute is na sewe minute uitgerek sodat die En as jy buite een van die streke val, stuur ons 80 van Eugene gepraat: was M-Net se Carte Blanche SAUK-TV eers al syadvertensies kon inkry. WJB teen dieselfde koste perpes aan. So moenie laas Sondag toe nie 'n anti-klimaks na al die fanfare Binnekort gaan onsmoetkyk hoedie Lion Lagers e1ke Vrydag skarrel omjougunsteling nuustydskrif nie? Diebriljante dokumenter isinelkgevalso gesny in die hande te kry nie, stuur liewer nou R150 en (geborg deur Lexington, Volkswagen en Boland datdit halfsinnelooswas, en toekomRudaLandman Bank) teen die Santam Multipleksers (geborg deur ontvang WJB vir 'njaar of R80 virsas maande met haarbeloofdelewendekonfrontasie metEugene .(8lW en aflewering ingesluit Pick n' Pay, die KWV enAvis) opdie Fedmis-stadion en die ergste wat sy virhom kanse, is dat sy self 'n speel. Afrikaner is, en Afrikaners noem nie ander rnense 'v\J1 d~ \OOllvandag nagnenstwr S8Ml met joutjek ofposy.issel aan: IJINB Verspreidilg Poebus m, Newtown 2113. sulke Ielike name soos Eugene vir FW de K1erk Skande,' skande genoem het nie. \ AI ons dink hier by ons is 'n grootontgogeling oor r------, Flouenamateuragtig. Bittergal kyk nou eerder na ons atlete so swak by die Spele gevaar het, dink Stuur WIBvirmyper posltuisaflewering aan vir die briljante SOIS().natuurprogram op TVi. weer. Die Indiese Parlement was die week in 1jaar beroering oor die land van 840 miljoen mense se o Gaap medaljelose vertoning. Die afdanking van aile o 6maande Dl8 so voorspelbaar: 'n gefabriseerde sensasie wat sportadministrateurs enafrigters wordwydgeeis,en koerante verkoop. En dit werk altyd met 'n dieminister van sport wilnou aile Indieseatlete vir intemasionale rugbytoer, vier jaar lank verbied om aan enige intemasionale Naam .. Dis nou se skreeuende plakkate en kompetisie dee! te neem... Adres (aflewering) .. hoofberigte die week oor Wallaby-vleuel David Campese seuitlatingdatNaas niegoedkantacklenie Rooiletterdag • II 0 ••••• ~ I,••••••••,111 ""'11'" 11 •• It.. en 'n M-Net-advertensie waaringese word hoe die SONDAG 9 Augustus 1992 is 'n spesiale dag in Suid­ Adres (korrespondensie) .. Wallabies afgeslag gaan word. Afrika se kalender, sonderdatdiemeesteburgersdit ...... Dissoosdieklugvoorgrootboksgevegte wanneer weet. dietwee boksersooreenkomommekaarte beledig Hoekom?Vir dieeerstekeerin'n baie langtydhet ···· ·· Poskode . virgoeie koerantkopie en reklame. die SA Polisie se daaglikse "onlusteverslag" Telefoonnommer .. Dink die koerante ons is almal half swaksinnig? Maandagoggend aangekondig: "Daar was geen Wanneer gaandiemediadieSuid-Afrikaanse publiek onluste-verwante voorvalle die laaste 24 uur nie." as intelligente wesens begin behandel? Nou moetons net nogso 'n paarsulke dae reel. ------16 ,4 ,', ,-';. -"\. ,,"l 'f\', ~ ....'

\I I I die nuwe weennag: · hoe maak mens vyande makkers? Het Suid-Afiika 'n les te leer uit die manier waarop die strydende gevegsmagte van die voormalige na Zimbabwe se onafhanklikheid geintegreer is? Ja, mean 'n Britse militere kundige, wat verskeie voorstelle doen oar hoe die SAW, MK en die leers van die TBVC-Iande saamgevoeg kan word. INA VAN,. DER LINDE doen verslag

"N AFQETREDE Britsegeneraal-majoor het DENNIS SIEN heelparty ooreenkomste militariste in die land 'n kykie kom gee op militere gebied tussen Suid-Afrika in indietoekoms -en, soosdie advertensie 1992 en Zimbabwe in 1980: se, dit (kan) werk! Die toekomsblik van genl-maj AW • DieSAWis,soosdieRhodesieseWeer­ Dennis, voormaIige direkteur van mag, 'n doeltreffende konvensionele Buitelandse Militere Hulp, is gegrond mag met die nodige infrastruktuur. op die ervaring van die British Military Dieselfde kan nie van MK en die Advisory andTraining Team (BMAm, TBVC-Iande se weermagtegese word wat sedert 1980 in Zimbabwe is om te nie.Diedoeltreffendste manier om 'n help om diedrievyandige magte wat in konvensionele mag op die been te die voormalige Rhodesie in 'n bitteren bring, sal wees om dit op die SAW te bloedige stryd teen mekaar betrokke grond. was,in 'n nuweweermag saamtesnoer. • Daarisnetsoos in Zimbabwe'ngroot Dennis het deelgeneem aan 'n matevanwantrouetussendie SAW en konferensie van die Instituut vir MK. Diewantrouewordgekompliseer Verdedigingspolitiek, met die titel deur die regstreekse betrokkenheid Veranderende Dinamiek: Militer­ van die SAW by interne veiligheid. strategiese kwessies vir 'n toekornstige Wantroue salaansienlikafneemindien Suid-Afrika. dieSAWvansyrol ininterneveiligheid By dieselfde konferensie is ook ontkoppel word. gepraat oor 'n nuwe weermagvirSuid­ • Hoegouerwareintegrasiebereik kan Afrika, die toekoms van die word, hoe beter, aangesien die wapennywerheid, en moontIike inherente wantroueslegsru1 integrasie streekskonflikte. ~~ kommissaris-spanne op die afgespoke BMAITwasom as 'n aktiewekatalis op oorkom sal word. Om die integrasie BMAIT het oorgeneem by die versamelpunte wat nooit oorreageer te tree om die faksies bymekaarte hou aanvaarbaar te laat verloop, moet die Monitormag vandieStatebondwattoesig "~~} het nie, selfs in uiters gevaarlike en om 'n neutrale element te voorsien SAW offisiere van MK en die TBVC­ moes hou oor die skietstilstand tussen /1, situasies, en enkelinge wat die bosse wat deur almal gerespekteer word. Dit leerssogou as moontlikinsleutel-en die Rhodesiese Veiligheidsmag en die ingegaan het om die vrese van PF­ vereis die teenwoordigheid van ervare seniorposisies inkorporeer.Hiervoor twee guerrilla-magte, Zipra en Zanla. I, I lede te besweer. offisiere vantoepaslikerang, tenminste moetspesiale opleidingverskafword. Die Monitormag se taak was om, .. r. • Die Monitormag het kos, mediese 'n dne-ster." • Talle lede vanMK, wat nie opgelei is ingevolge die Lancaster-ooreenkoms, hulp en ander ondersteuning by die Wat opleiding betref, is groot vir konvensionele operasies nie, sal Patriotic Front-soldate wat met hul ~ l versamelpunte verskaf. hoeveelhede Zanla- en Zipra-Iede met vinnig in die nuwe weermag wapens by sekere voorafbepaalde geabsorbeer moet word, ofandersins "1 die potensiaal om senior, rniddel- en ontmoetingsplekke aanmeld, na 'n " I In Maart 1980 het Robert Mugabe se junior posisies te beklee, uitgesoek en in diens geneem moet word. versamelpunt te bring waar hulle ~., J Zanu-partydieverkiesing gewen en het deur 'n standaard eenmaand-kursus Laasgenoemde isverkieslik, aangesien administratief versorg sou word. Die i; BMATT bydieMonitormag oorgeneem. geplaas wat op basiese vermoens, dieopnamevanMK-Iede tot'n enorrne magmoesooktoesiendatdie Rhodesiese '1. Dieaansienlikeprobleemom integrasie dissipline en administrasie moes groot weermag sal lei waarvoor daar soldate tot hul barakke beperk bly. 1)',- te bereik, is soortgelyk aan die situasie konsentreer. nie geld is nie. Daar was geweldige wantroue aan • Dietopbestuurvandie nuweweermag 11\ wat Suid-Afrika nou ervaar: net die ou Sodra genoeg leiers vir 'n bataljon allekante. Drie leers was betrokkein 'n saldiepolitieke noodwendighede van ; II. gevestigdeveiligheidsmagte het oor die opgelei is, het hulle 450 manskappe langen bloedigekonflikwat niemand in ''1 nodige administratiewe en bevel- en dielandmoe!weerspieel. Terselfdertyd gekry, wat 6 maande lank opgelei is. die streng militere sin van die woord . ,,1 beheer-strukture beskik waarop'n enkele moet die nuwe weermag a-polities Elke twee weke was 'n nuwe bataljon verloor het nie. Inderdaad, al drie het n' weermag gebou kon word - en daardie wees, lojaal aan die regering van die gereed. Die proses is later versnel om moontIik gemeen dat hulle mettertyd -:;: veiligheidsmagte is hewig deur die dag en ferm onder siviele beheer. 'n die oorlogsouwen. Enal drieelemente ,,''I , guerrilIamagte gewantrou. driebataljons per maandgereedtemaak. Ministerie vanVerdediging moetsiviele het aanvanklik die Monitormag 'n Ander probleemwas dat die groot Teen die tyd dat Robert Mugabe se sowel as militere beheer he. gewantrou: diewittesomdathulle gevoel hoeveelheid onnodige soldate nie regering 'n jaar oud was, het dit nodig • Diemannekragbehoeftesvan dienuwe het hulle word "uitverkoop",en die PF ~ n eenvoudigontslaankonword nie.Alma! geword om 'n bevelstruktuur bokant weermag salbepaalmoetword,omdat omdathullegemeen hetdie oorwegend -,' moes in die nuwe weermagopgeneem bataljon-vlak te skep. In Februarie 1981 dit nie Iyk asof daar op die oomblik witmoniteringsmag sou wit Rhodesiers o ; word, of anders was daar moeilikheid. is 27 potensiele brigadiers en kolonels enige bedreiging vir Suid-Afrika se se belange beskerm. 'i-)l uitgesoek en na spesiale opleiding in veiligheid is nie en soos sake nou ']. OMDIEPROBLEEM nogingewikkelder te senior posisies aangestel.Kort daama is staan, isdiebestaandeweennag reeds DIE EER8TE FAaE, die aanmelding van ,nr maak, het al drie leers uit heeltemal 'nVerdedigingshoolkwartierdaargestel. te groot. soldateen dieoorhandigingvanwapens, " 'I; verskillende rnilitere agtergronde gekom. Diewitkomponentvandieweermag, was 'n sukses. Die redes hiervoor, se .lb DieRhodesiese magwasgegrond op 'n watmetonafhanklikheiduit2800soldate Dr ]akkie Cilliers, mede-direkteur van Dennis, is vierledig: "1 Britse model,ZanlaismetChinesesteun en 6BO offisiere bestaan het, het gedaal die Instituut vir Verdedigingspolitiek, 'j op diebeen gebring,enZipraisdeur die tot 1135. het gevra vir 'n oop kommissie van • Daar is van meet af aan 'n ware Russe opgelei. 'n Neutrale grondslag is Die integrasie is aan die begin van ondersoek na die kwessie van gesamentlike bevel en beheer­ deurmoeilikeonderhandelingegeskep. 1982 afgehandel. Die resultaat was 'n mannekragbehoeftes van'ntoekomstige struktuurgeskep, en a!drie faksies en Die wit Rhodesiese mag was geneig weennag van65000lede-baiegroteras Weermag. Dievoorstel, wat ook aan 'n lede van die moniteringsmag is met om hul posisies te probeer beskerm wat enige moontlike bedreiging vir werkgroepvanKodesavoorgeleis, vra gelyke range op aile vlakke ver­ deur aan te dring op sogenaamde landsveiligheid kon regverdig. Die dat so 'n kommissie terselfdertyd na die teenwoordig. "standaarde", waaraan die Zanla- en .dissipline en opleidingwasnoggladnie wyer militere situasie moet kyk, • Dit was gou duidelik dat die Zipra-magte nie voldoenhet nie, na wense nie, en die administrasie was beginnende by die hersiening van die Monitormag heeltemal onpartydig Dennis se: "Ditis nie moeilik om 'n in'n beginstadium.Ditisop dieaspekte Verdedigingswet, tot by die integrasie optree, klein eenhede van moni­ soortgelyke situasie in Suid-Afrika te dat BMAIT die afgelope tien jaar van die MK, ApIa en die TBVC-magte teringspersoneel en hulZipraenZanla . sien ontwikkel nie. Die hooftaak van konsentreer. met die SAW.

17 ciskei Gqozo: .... . the mouse that roars Ciskei's leade~ Brigadier Oupa Gqozo, has few friends left - even among his former allies, wrITes FRANZ KRUGER . URING last week's mass hisforces and demonstrators inthe sprawl­ assembly" which would symbolically instal There has been extensive evidence that action, a mock trial in ing township of Mdantsane, and Gqozo an interim governmentand the occupation Gqozo ordered theirexecution- he boasted Queenstown handed out appealedfor military assistance from South of Bisho. about the fact on Radio Ciskei - and he has the customary life sen- Africa. Even then,theremust havebeenfears on now been subpoenaed to give evidence. tences to President fW de OnTuesday, he threwup heavily-armed Gqozo'sside - and hopes on the partofthe The subpoena was issued despite a re­ K1erk and Chief Mango- roadblocks at every entrance to Bisho to ANC -that the"symbolic" actionwouldtum cent decree which sought to prevent his suthu ButheIezi. preventthe march. into the real thing. beingcalled inany courtcase, but there are Butwhenitcameto Ciskei's leader Oupa Itwas a tense afternoon, as negotiators The BorderANC insisted its "peaceand strong indications that the court will show Gqozo,the "judge" ruled him unfit to gov- ledbyDrAntonie Gildenhuys, chairperson democracy campaign" amounted to legiti­ little tolerance for his attempt to avoid em - and declared him a state president's oftheNationalPeaceCommittee, battledto mate political activity, but found little sym­ appearing. patient. ' prevent confrontation between nervous pathy for its position. Mostnational media TheinddentneatlysummeduptheANC's Ciskei soldiers and the huge crowd. The coverage referred routinely to the ANC's THEN, OF COURSE, there's South Af­ attitudetotheCiskei's military ruler, whose ANC insisted on their right to march, but "plantodestabilise the Ciskei", theNational rica, whose support forthe Ciskei govem­ position is looking increasingly tenuous. Gqozo refused to allow them across the Peace Committee was criticaland even the ment is obviously vital. Lastweek's dramatic standoff between border. ANC's own national office was less than Even Pretoria has shown little patience his forces and some 50 000 ANCmarchers Finally, in fadinglight, whiledetailsof a enthusiastic. forthe brigadier's antics. During the March demonstrated nothingso much as his deep compromisewere still being finalised, the After a flurry of meetings, the ANC 'to» over the ANC's plans to campaign insecurity. marchers swept into the Bisho stadium: agreed to amend the campaign by leaving 'against him, the governmenteagerly threw When newsof the ANC's plan to march they'd failed to get to the parliament build­ out particularly contentious elements like .Jits weight behind him -but this was largely onthe Ciskei parliamentfirst emerged, Brig ing, but were nevertheless triumphant at the defianceof security laws. 'due to the issue'sconvenience as a stick to Gqozo's reaction was near-hysterical. In a having forced their way onto Ciskei terri- The campaign went ahead, accompa­ beat the ANC with. message broadcast on Radio Ciskeievery20 tory. ' nied by the kind of low-level conflict that .. Since then, there's been a row over minutes throughout the weekend before has become endemic in the region: money: the homeland'sSouth African ap­ the march, he warned the march would be GQOZO'S NERVOUSNESS was inlarge teargassings, somelocalisedviolence, meet­ 'pointed Minister of Finance resigned in stopped. part due to memories of March, when ings broken up and the like. .frustration at the Ciskei's unwillingness to EvenifitwasledbyArchbishop Desmond massive pressure forcedtheBorderANC to Gqozo survived, but his position has .control spending. Tutu "or thedevil with horns", it would be tone down a protest campaign directed at becomeevenmoretenuous in theinterven­ 5.i~ And when Ciskei appealed for SADF halted because the ANC was "a minority the Ciskei government. ing months. [reinforcement during last week's events, instructing youngpeople randomlyto bum Theplan first came to light when Gqozo 'there was a deafeningsilencefrom Pretoria. property", he said. announcedhe had thwarted aconspiracyto LAST WEEK'S EVENTS in Bisho may )In the event, the SADF restricted itself On Monday, therewere clashesbetween overthrow him. It included a "people's have demonstrated his lack of support "Urgely to patrolling King William's Town. .w-. among the people he says he feels "called " upon" to lead, but even among the Ciskei 1'THE CISKEI'S whole legal status is un­ establishment hisposition is far from solid. Certain. In terms of a February 1991 treaty Fourcabinetministersresignedsuddenly .signedwith SouthAfrica, Gqozo agreed to last month. The four are the Minister of give Pretoria the right to appoint several Justice, Nkululeko Nogcantsi, the Minister key cabinet ministers. of Police and Prisons, Viwe Notshe, the .{ At the time, the Ciskei acknowledged Minister ofStateAffairs, BantubonkeTokota, :~he treaty was an irrevocable step towards and theMinister of Transport and Aviation, 'reintegration into SouthAfrica. M Kashe. r, Since then, key posts in the Ciskei have Notshe and .Tokota were regarded as been filled by South Africans, from the key advisers to Gqozo. ,Finance Minister to the Commissioner of • D Sources saidthere had been a row over Police. a proposal by Gqozo that contributions to These appointments make Ciskei inde­ (NEXT TOREBECCA STREET CEMETERY) CINEMA TEL: (012) 318-5462 his African Democratic Movement (ADM) pendence even more fictional than that of friday 14 august monday 17 august be deducted from dvil servants' salaries. .other homelands. However, South Africa Now, there iseven rumoured to be a rift has been content to allow Ciskei to con­ 12hOO Wings of Desire 12hOO Seventh Sign between him and his closest associate, Col tinue playing itsrole ofindependent coun­ 14h30 Henry & June 14h30 Jesus of Nazareth 17h50 GlassMenagerie 17h30 Torch Song Trilogy Silence Pita, the only surviving memberof try, at Codesa and even at the UN. 20hOO TheWall 20hOO EdwardScissorhands the original military coundl. , SoCiskei,alongwithBophuthatswana's 22hOO TheCommitments 22hOO Maurice The homeland's judidary, traditionally President Lucas Mangope, has taken the strongly supportive of the Ciskei govern­ position that it willonly rejoinSouth Africa saterday 15 august ment, has recently shown signs of disen­ once the shape of the new constitutional 10hOO Circles ina Forest tuesday 18 august chantmentwithits"creative" attitudeto the dispensation is dear. 12hOO TheKilling Fields 12hOO Princess Bride law. The bottom line is this: the government 14h30 Fellini's Satyricon 14h30 Misery This week, the Ciskei Supreme Court canlivewith a bitof chaosin the Ciskei, just 17h30 TheAddamsFamily 17h30 The King'sWhore resumed its hearing of the inquest into the like in many other areas. ' 20hOO Bagdad Cafe 20hOO NewJack City death ofCharles Sebeand OnwardGuzana, Ifthings seem to get serious,or ifthere's 22hOO Hair 22hOO The Meaning ofUfe both formerCiskei security officers. political mileage to be made, Pretoria will The two were shot dead after being step in.But otherwise,it'squite happy to let PRICE: R5 PER TICKET. CONCESSION: R20 FOR 5 TICKETS stopped at a roadblockinJanuarylastyear. things go their own way. - Ecna

18 \ suid-afrika se leiers ' .\ <, vierde) oor die onderwerp. ook die Irish Council for Civil Uberties \ "Suid-Afrika gaan mank aan gestig paclat ~ie Ierse regering~~etgewi~g \ vergelykende studies en die koerante het vir "aanhouding sonder verhoor"-begin baie daarmee te doen," se hy. "Maar ek uitvaardig het. ,I; steun sterk op die ondervindings elders ter Diegrootsteveldtogwat Asmal onthou, wereld." wasdie teen die Springbok-toer van 1969. Asmalsesterkmenings-ookeiesoortiges,.' "Daar wasomtrent 15000mense - en geen soos dikwels- oor die onderwerpspruit uit Springbokspan het dit weer.gewaag nie!" sy vroee blootstelling aan die apartheid- - Asmal het in die tydperk veral as ste1sel. akadernikus naarn gemaak. Hy was 'n Hy was maar 12jaar oud toe hy wreed gesogtespreker oor onderwerpe watstrek metdiewerklikheiddaarvankennisgemaak van gay regie, aborsie en vroue-regte tot het. Op Stanger in Natalwoo hy die Daily sanksies,' ontwapening.en pasifisrne. News by die kafee koop, toe die eienaar Tussendeur het -hy talle. artikels homtoesnoudat "Coolies" netbydiehokkie intemasionaal gepubliseer, aan die agterkant bedien word. Hy is niedoodseker dat hy as politikus Kort daarna het hy 'n rolprent oor die bekendwi! staan nie. "Ek het 'n akademiese Nazi-oorlogsrnisdade gesien-endieverband loopbaangekies.Verbee1 jou, nei 30jaarvan met diegruwels van apartheid het stadig in getroudelewevra myvrou my nou die dag sy gedagtes begin groei, hoekommense my as ferninis sien. In die jare word hy 'n bewonderaar en "Maarditallesvloeiuitdiebewuswording kennisvanAlbertLuthuli, voormalige ANC- inmyjeug van die gelykheid-beginsel - dat presidentenNobelprys-wenner.lllthuliwas jy net so min teen vroue,gays enlode kin destydsingeperk totdie munisipale gebied diskrimineer as wat jyteen anderskleuriges waar Asmal grootgeword het, Hy beskou kan diskrimineer. Na my bewuswording Asmal Kader ... "Oatarmoede Luthuli vandag nog as "sygrootste vriend" vandie Nazi-volksrnoord, het ditmy'n lang bastaan, is 'n en die grootste vormende invloed op sy tyd gekos om die dinge met al hul sonde." politiekebewussyn en loopbaan. konsekwensies uit te werk." (Foto: SALLY SHORKENO) HOG'N GROOT invloedwassyeerstevierjaar INIY HUll inMowbray, Kaapstad- waarvan as' onderwyser vir swart kinders van die die deur altyd oopstaan - lui die telefoon suikerriet-plantasies, nadat hy 'n diploma alweer, Nee, darem nieweer 'n uitnodiging aan 'n Indier-kollege verwerfhet. '.vir'n toespraak erens waarvoorhymaarnet "Indietydhet diesondevanarmoede vir nie kan nee se nie. Dis iemand met I my 'n more!eabsolute geword," se hy. "Ek persoonlike probleme wat raad vra. kan nou nog ni~ daarmeeverlief neem dat Asmal betreur die gebrek in Suid-Afrika die armes altyd am \sal bly soos die aan 'n tradisie van kommunale, vrywillige a vryemarkiers verkondigl nie. diens. "InIerland het ek e1ke week 'n dag "Daardie mense(die 2000werkers) was aangemeenskapshulp afgestaan. Ditis net is 'n ander soort kader die laagste van die ilaagstes, die regdat 'n mensjou professionele vermoens '11 'untouchables' van die gemeenskap, metal eninsigtesonderbetalingtoeganklikmaak. dieverhoudingewatuitarmoede voortspruit. Dit is waarom ek nooit in 'n praktyk sou In lerland hat Kader Asmal in die voorste Ditwasmyinleidingtotsosiale emansipasie, werk nie. Daar moet jy obsessief oor jou linie van die intemasionale stryd teen apart­ onderdrukkingen dieteenstandteen apart­ werkwees." heid." Obsessief of nie, Asmal se tyd behoort I heid geveg. In Suiej-Afrika is hyeen van die HoewelAsmalvandagnogonderwys as nie regtig meer aan hom nie. Sedert sy sy "eersteliefde"beskou, hetsysterk sin vir terugkeer word .selfs sy naweke deur sy eerste kampvegters vir"vreedsame en nie­ geregtigheid hom oortuig om regte te verbintenisse met dieANC en die akademie gewelddadige vergelding". CHRISTELLE studeer. Hy is Londentoe, waar hy eers as verslind. onderwyser gewerk en hom toe by die Watveral daaronder lei, bieg Asmal, is TERREBLANCHE gesels,in sy huis in LondonSchoolof Economics ingeskryfhet. tuinmaak - sy· geliefkoosde manier van Kaapstad met die.i~'liefhebb$,r van mense" "Terwyl ek daar was, in 1959, is die ontspanning. In die tuin gee hy boonop J~ boikot-beweginggevormen ekhet dadelik niemand aanstoot met sy rookgewoonte I. betrokke geraak," verte!Asmal. nie. IE laaste menswa~ifade~ "gewoneAfrikaanse mense", ""My eerstebetogingwasinHampstead. "Ek begeer 'n regte fynbostuin," se hy Asmal na sy verjaarclag- AsmalhetSuid-Afrikain 1959verlaatom '1 Die dag na Sharpeville het ek 'n geesdriftig, "Maar dit sal moet wag." party sal nooi, het -hy regte in Londen te gaan studeer. Hyvertel kennisgewingopgeplak vir'n protesoptog. InIerland het hy kansgehad vir'n roman eendag in 'n tydskrif- nog graag hoe niernandop die Edinburgh Selfsdie destyds konserwatiewe studente­ enspeurverhaal e1ke week,maar nou word onderhoud ges~, is: Castle met hom, die enigste "swartmens" unie hetinstinktiefbydie protes aangesluit." netdienoodsaaklikste leeswerkbygebring. "Iemand soos ekself - aan boord,wougeselsnietotdatdieskipuit Deurdiejarehetdieegpaar'nformidabele Enalis hydieeen wat virtuisonthale kook want hy sal al die praatwerkdoen." Kaapstad na dieoop see vertrek het. span geword. Louise, met haar stil, sterk - altyd kerrie - bly die pot nou ook maar Gedeeltelik is dit waar. Waaf/ die Metsyaankoms in 1990 op die lughawe persoonlikheid, het die agtergrond-werk koud. energieke en toeganklike man ook-al is, DF Malan was daar egter 'n skare - wit en en administrasie van hul talle anti-apart­ Deesdae is sy ontspanning sy werk, se' word daargesels. '. rj swart - om homte verwelkom. Envandag heid-enmenseregte-ondememings behartig hy. "Suid-Afrikaners het 'n obsessie met Enhyisorntrentoral.Vandat hyv~rlede wil almal met Asmal gesels.. terwylKadermet sy oop en intensesosiale vergaderings, selfsoornaweke.Uiteindelik jaarna33 jaar as politiekeuitgewekerie na persoonlikheid in die voorsteIiniesgeveg ismyontspanning dan menseen gesprekke Suid-Afrika teruggekeer het, is synaam op ASMAL WAS NOU betrokke by die eerste het. metmense." ' ~astelyse van Natal, waar hy gebore is, tot gesprekke met Suid-Afrikaanse sakelui en Hy sou graag sy taalvermoens wou / in die Kaap, waar hy homnougevestighet. die eerste"Afrikaanse.lafvaardiging watdie ,I IN 190318 hulle na Dublinin Ierland, waar verbeter, seAsmal, en verte! hoe magteloos Tussendeur is daar besoeke aan die ANC in 1987 in Dakar ontmoet het, Asmal 'n lektoraataan die tradisieryke Trin­ enonbeholpehyonlangsop 'n konferensie Grensgebied, die streekwathomtot lidvan Vroeervanjaar hethy 'nspesiaIeleerstoel ityCollege aanvaar het. Feitlik onmiddellik oorarmoede indie Karoo gevoelhet toe hy die ANe Uitvoerende Komitee laatverkies aan die Universiteit van Wes-Kaaplan~ het hulledieIerseAnti-Apartheidsbeweging nOg die Afrikaans nog die Xhosa van die het,dieWitwatersrand,waar hy'nsleutelrol ingeneem as professor van Mensereg. Sy - wat later buitengewone omstredenheid afgevaardigdes kon verstaan. inKodesaWerkgroep Ivertolk het,en dring inhuldigingsrede het 'n sensitiewe aar verwerf het - op die been gebring. Onlangs is Asmal, tot sy "groot eer", hy daarop aan om uitnodigings na die raakgeslaan, dievan moontlike vergelding , Hullehet 26 jaardaar aangeblyen in die gekies tot lidvandie ANC se Kommissie vir . platteland te aanvaar, Hyhet baievinnig'n en/of regstellingsaksie weens die onregte tyd.isAs~nder meer totdekaanvan die die Emansipasie van Vroue, 'n onderwerp voorliefde ontwikkel vir gesprekke met van apartheid. Hywerk nou aan 'n boek(sy regsf~l/ bevorder. In 1976 het hulle waaroorhy baie sterk voeI.

19 .

van r- e.~ ,.ma ern--- foto's deur SALLY SHORKEND

WAARaKVNLlK die rneeste SUid-Afrikanersfrons as hulle iemand met 'ntatoeeerrnerksien. Dis moe iets wat netbandelede, trorkvoels, matrose, gomgatte en ducktailsdoen, is lank gereken. Maar tatosering is besig om 'n comeback onder 'n hele ander klas mense te maak. Heelparty intemasionale rolprentsterre en sangers het 'n tatoeeermerk arens en dlt raakoor die hele Westerse wereld 'n sexyding om te doen. Dit is natuurlik 'n oer-ouegebruik om die menslike figgaam te versier, endtt wordvandag neg oral in tradisionele gemeenskappe gOOoen. Baie vandie versierings is tydelik, soos die Indiane en sekere Afrika-stamme severi, maardaar is ook permanente gebruike soos om kerwe op die wange te sny. In die gemeenskappe was die versiering van die liggaam gewoonlik 'n uitdrukking van gemeenskaplikheid wat volgens streng voorskrifte moet geskiad. Dit is ook waar van byvoorbeeld hedendaagse bendelade - ook maar net 'n ander vorni vanstam-identiteit.

MAAR DIE NUWE tendensie is juis om jou uniekheidas 'n individute beklemtoon deur 'n tatoeeermerk, Dis jou eie mees persoonlike statement. Die groot aantrekkingskrag - en tersetfdertyd afskrikking - van tatoeeerwerkis diepermanensie daarvan. Oit is steeds bynaonmoontlik om 'n tatoeeermerk te verwyder. Oit is waarskynlik die aspal< daarvan wat dtt gewildmaskas 'n soort simbool van getrouheid, liefde of vriendskap - 800S 'n man en 'n vrou wat dit seam laat dean as simbool van hul toegewydheid aan mekaar. Maar longer Suid-Afrikaners doen dit veraI as 'n statement teen die establishment - waarskynfik juis weens die vroeere konnotasie daaraan. En natuurlikis daardiewat dink dis nogal kinky, en 'n klein tatoeeermerkop 'n private plekIaat aanbring - so amper as 'n beloning vir die een wat daarin slaag om dB:B! uit te kern...

21 people aridthe law\ - -- ~-~------isn't police entrapment really a crime? police entrapment is a~shameful practice which should be cur­ tailed by the courts or the legislature, argues JURIE DE WET

IHAVE a colleague in theJohannesburg Bar ~ ''<1 waitingfor thelittlegreen man to nash, he notunfriendly- in fact she seemed even to whose argument on the legalityof police !~~, sawanattractive young womanstanding on encourage the conversation as it devel­ traps goes something like this: A person's ~J.;'~i'Ill'WlUll;. ~ \ the oppositestreetcorner. She seemedout oped. motive for committing a crime is not rel- {. of place, she was obviously healthy, well­ Hardlybelieving hisluck, he asked ifshe cared to join him for a drink at CafeWien. evant in determining his guilt. If a law j . ,"....._.. ..'.. .., 1', kept and wearing attractive, stylish clothes. expressly forbids a personfromperforming \.;~~ She seemed to be waiting, but fornothing Herresponse was curious. She said: "How a spedficact(saysellingdiamondswithout ) "" in particular. Shewas obviously alone. He much money have yougot?" Thinking that a licence) and a person nonetheless delib- . '. ~ . crossed the roadtowards her. she was concerned he did not have any eratelyperforms that actor attempts to do . :.N.' ~> Natasha Viljoen (for that is who the money to pay for a drink he volunteered: so, then he commits a crime. The factthat r ~'~f .. woman was) was a first year studentat a "Fifty rands." "Sure," she said, "but first he didso to eam moneyto feed his family . ~(~., .~ -, local teachers training college and a girl­ comeup withmeto myflatwhile Ifetchmy is not a defence. If a policeman sells a friend of a constable in the vice sqUad. bag - it's justacrosstheroad." "Incredible!" diamond ina policetrap,similarly then,the Natasha said in court later that my client hethought. "She isinviting me up toher flat! fact that he did so with the intention of crossed the road and approached her. He Man, I'm on a roll!" It was as they entered arresting thebuyeris nota defence, itis at asked: "Do you do business?" She said: the foyer that the vice squad struck. best his motive for committing the crime. "Yes." He asked: "How much?" She said: Even though Natasha admitted in cross­ Therefore police traps arecriminal. "Fifty." He said: "It's a deal." She said: examinationthat she had never done this Thefact is, however, that in South Afri­ "Follow me." She says he followed her to kindof thing before, thatshe had received can lawpolice trapsare legal. Manydemo­ nearbyblockof flats, where herboyfriend, no proper training or instruction in the craticcountries havelaws which prohibitor and acolleague were waitingbehind thelift procedures thatshe was to follow and that severely limit police traps. Recently there shaft. . she did it as a favour to her boyfriend and have been rumblings from the Supreme Asmy client entered the lobbytwo men forthe laugh,myclient's defence that hedid Court in Namibia which suggest that the in civilian clothes leaped out from behinda notknow thatNatasha wasa prostituteand judiciary isnothappywith the currentstate wall, pointeda gun in hisfaceandtoldhim that he never would knowingly offer a of the lawregarding entrapment and that he was under arrest. One grabbed himby prostitutemoneyforsex,was rejected. The the judidary wouldbe pleasedto see some the collar. Instinctively heleaptback,push­ magistratedidso on thegrounds that it was limits imposed on the police's right to use ing his assailant away. Then both men inconceivable that a naval officer of his entrapment as a law enforcement tech­ climbedin and he was thoroughly kicked obvious intellect and experience did not nique. and beaten. His arm was cruelly twisted recognisea prostitute whenhe sawone and There areverygood arguments basedon intoadeadlock highbehind hisbackandhe it was so improbable as to be worthy of publicpolicy andmorality againstthe useof was frogmarched out of the building and disbelieve. policetraps. What, afterall, is the pointof tossedunceremoniously into thebackof a encouraging people to commit crimesand waiting police van. There he found four MY aJENT CHOSEto protest his innocence then arresting themforthecrime they have other men looking morose and dejected. andas resulthe wasbeaten,abused, denied beeninduced tocommit?Givenabigenough Duringthe next three hours the police police bail for 18 hours, incurred the costs incentive most people could be encour­ My client was a young naval officer, arrested 40 other men in similar fashion. of instructingan attorneyto fight his case, aged to breakone or another of our laws enjoying a long overdue period of shore The prisoners were then taken to the wasconvictedofa crime he did notcommit, and it seems wrong to create criminals leave after severalmonths at sea. Hewas a Hillbrow police station where they were was humiliated, degraded and saw his life when there are alreadyso many loose on bachelor, nice, goodlooking, clean-cut chap herded together in a holding cell. There fall apart around him. As long as police the streets. but awkward with women. There is not they were presented with an ultimatum: trapping is allowed these things will hap­ much femalecompanyatseaor in thenaval Paya R300 admission of guiltfine or spend pen. / YOU MAY HAVE noticedfrom time to timeand baseand he had not muchexperience with the weekendin the cells. Allbuttwo ofthe After that this young naval officer's life withablast ofexposureon SABC television women. He drove a Golf GTI with black men paid the fine. seemed to fall apart. He resigned from the that the police are engaged in a crime leather upholstery and a sunroof. Myclientprotested strongly and for his navy, he crashed hisGolf GTI and started prevention exercise in Hillbrow and envi­ Hewas stayingwithhisbrother,atheol­ painswas manhandledand abused. Hewas drinkingtoo much. Henever answeredmy rons.Onthe 8 o'clocknewsyou may have ogystudent, in a small suburbanhouse. He deniedaccess to a telephone until thesmall letters about the appeal we had filed and seen footage of our roving SABC reporter, hadbeen inJohannesburg a day or two, it hours of the' next morning when he con­ eventually it had to be withdrawn. some senior police officer or even the was a Fridayeveningand he was readyto tacted me. At 12hOO and witha combina­ This country has laws that bind all its Minister ofPolice, lotsofflashing sirensand jol! He showered, shaved and splashedon tionof sweettalk and threatsI secured his dtizens. The State itself is bound to those policemen entering the sleazy pubs and underarm deodorant and dressed himself release on police bail. At the trial, and laws and does not stand above them. This nightclubs in Hillbrow. The next.morning up in his hippest gearand with hisleather notwithstanding my best endeavours, he isthe crux oftheargument againsttrapping. on GMSA youmayhaveseen a stonyfaced jacket slung casually overhisshoulder,set wasfoundguilty and convicted ofsolidting The state cannot sanction the commission news reader announcing that there were offto hit the highspots. a woman for an immoral purpose, namely of a crime for whatever purpose. When 360 arrests in Hillbrow for a range of He had arranged to meet some of his offering her money for sex. He was fined Natasha stood on a Hillbrow street comer offences ranging from illegal possesionof navy friends at a Hillbrow bar and pool R300. solicitingpassersby, shecommitteda crime. firearms (4 arrests), drunken driving (26 roomto have a fewdrinks and playa few When our courts excuse or condone that, arrests), drug and liquor related offences games of snooker. Based on past experi­ THE8TORY MY client gave in his defence, they are saying the police are above the C35 arrests) and others for other offences encehe didn'tthinkitlikely, but justincase and which was disbelieved by the court, law. (295). hewas luckyand meta girl, he put abottle was that as he approached the girl, they Trappingisa shameful practice, anditis Have youeverwonderedwhat theother of wine in the car which he mightuse to made eye contact. He said "hi!" and she up to the courtsandthelegislatureto curtail 295 were arrested for? woo her. responded witha smile.He asked: "What's it. Well, themajority arelikelyto be victims agirllikeyou doing in aplacelikethis?" She ofpolice traps anda fair number of thosefor H1LLBROW WM HUMMING and he had to replied: "Oh, I'm justwaiting." "Waiting for (Jurie de Wet is the soliciting for an immoral purpose. This is hunt around for parking beforehe found a what?" he asked. "Oh, just waiting." Her pseudonymn of a well-known how it works: space near the hospital. As he paused, manner was strange, perhaps evasive, but Johannesburg attorney]

22 , comic relief\\- \\1\

The 70s spawned strong comic visionaries like Richard Pryor, Steve Martin, Uly. \' \1 Tomlin ... and Robin Williams was one ofthem.lhis month on M-Net he gets se­ rious as everyone's favourite English teacher in Dead Poet's Society which, along with The Rsher King, gave rise to an informal Robin Williams fan club. At last ANDREA VlNASSA gets to beat up on someone her own size I

OBINWlWAM8istheman whoturnedeut-offgloves and tattered coats into regulation chic wear for thepolitically correct, lent a mythical grandeur to beingmugged, turnedsleepingindoor- ways into a creative act. He also re­ stored the romance to 19th century suicide and probably recruited anarmy of university candidates eager for Sir Gawain and theGreen Gnome. I'm amazed he hasn't been canon­ ised or at least knighted for loosening thepressure-valve on theAmerican psy­ che.Just imagine the therapybills ifwe didn't have Saint Rob to lie naked in Central Parkandtake the pissoutofthe establishment. What's the CIA paying him? He's such a remarkable actor that you don't really have to be homeless or .. go ape-shit in Vietnam or stand on desks or speak into the mike or fly around in tights or remember blonde jokes to know what it feels like to be alive. Robin Williams bringsittoyouto experiencevicariously. Seriously though, he has mydeepest sympathy. I'msurehe's not the fine and virtuous fellow of his Hollywood im­ age. I'm sure hebehaves badly- thisis a manwho didcocaine to slowdown, but stopped theday afterJohn Belushi died-anddoesthingsthatno amount of Dead Again put spin on the balls of hairiest man in Hollywood. His father was Itwas amatter ofsurvival," hesaidinan high-energy, jokeyschmoozing canrec­ Terry Gilliam and Kenneth Branagh. anautoexec inChicago whowastoobusy early interview. tify. I'msureheleaveshisunderwear on chasing afterthecapitalist dreamtospend In 1976 he found a moresympathetic the bathroom floor. I'm sureI'dlike him HI8 OElNRE READ. like a travelogue time with his kids. The family endedup in venue: Los Angeles' Comedy Storewas alotinthe flesh. I mean,he wasafriend of crazoid NewYorkforlounge liz­ San Francisco where he would (after a a showcase for emerging talent and of Andy Warhol's and any friend of ards: a sort of animated Anarchyfor drama courseatJuilliard in NYC, to master soon he would beginhis onslaught on Andy's is a friend of mine. Beginners for pseudo-intellectuals. "serious" roleswithJohn Houseman) take the popularaudience as theextraterres­ Ifeel sorryfor him. Ido. Because his Most of his films suffer from a pushy to thestreetstowreakcomicmayhem. His trial Mark in Happy Days. Then came films have rarely served himwell. They self-righteousness thatgives comfort original plan was to become a career Mork andMindy, a series which con­ haveservedhisproducersverywell. He to liberal humanists. You too can be diplomat in the US Foreign Service, buthis firmed his mass appeal and led to his has become a performing bear that crazy and wiredand hiply fucked-in­ arms were out of proportionto his body film debutin Robert Altman's Popeye. producers and directors trot out when the-head for R9.50. and hefound himself hustling verbiage in things need a turbo-charge. Like, "We There are other reasons to feel rough beerand winehouses."You hadto, ANDY WARHOL WROTE onApri1171979, can't afford to trash any cars, let's get sorry for Robin Williams - I'm not through sheer speed, force them not to inhisdiary:"...it's funny-whenkidssee Robin." Hiscameo roles in tbe Adven­ talking about the cover story in a throw things at you. So I developed this Robin they justsay, 'Hi, Mork' without tures of Baron von Muncbausen and men's magazine whichhailed himthe ideaofjumping from one ideato another. getting excited, it's like seeing some- ~

23 comic relief

~ bodytheyknow. It'sthe grownups who ...... get excited. 'She said that Robin was invited to Fire Island for the "Robin's goingtodothePoPEryemovie. Valerie said that when she saw Robin weekend but she didn't want him to go. She said' It would was going togetfamous andthey'sbeen living together for two years, she told be too big a strain on both of us.' So then I ~hought that him she didn't want to go through life and newspapers as Robin Williams and Guest, soshe made him marry her." maybe she's afraid he could be afairy. It was never gonnabe easy. Popeye didn'tmake himfamous. Itdidwin him Ibe World According to Garp and some troublein theheartland. Laterthat yearWarhol recorded some gossip: "That night we cabbed to Studio 54. Steve was atthedoorandhe saidthat Valerie andRobin Williams were inside andbebrought meovertothem. There've been stories in thepapersthatthey are getting divorced, butValerie saiditwasn't true. Cheryl Tiegs carne in with Peter Beard andI guess she wanted to have herpicture taken withRobin but Valerie saidno,nopictures. Valerie's verytough, she runsthings, and thenshe turned to me and asked if I thought it was okay thatshewastough, ifsheshouldbe. She saidthatRobin wasinvited toFireIsland for theweekend butshe didn't want him to go. She said 'It would be too big a strainonbothof us.' So thenI thought that maybe she's afraid he could be a fairy. She saidshe wantedthem to go someplace like Nantucket instead. . ·1 introduced her to a cute waiter namedRobert whowasn'tworking, and sheseemed sortofhot forhimand they dancedbutthenshegotnervous -maybe she justwanted toget Robin jealousfor a minute. He's still wearing the clothes webought thatdaydowninthe Village. He's gotsuch a funny-shaped body."

A YEAR LATER Warhol remembered .... AndthenIremembered that somebody toldmehemetagirlthedayhe married hiswife andthatthey've beenhavingan tional catharsis and from thereon outhe was capable of subtle, low-key, multi­ make us pity the character and didn't affair ever since. He had on a short­ would be castas the pseuds' answerto dimensional acting.(And did itagain in leave Williams trying too hard in a sleeved shirt and his arms are so hairy, .profound: as the passionate liberator, Awakenings.) Buthis marvellously con­ vacuum. What I like about it is that that's how Susan recognised him." the mythical physician, the boho hobo, trolled performance isundermined when neither the movie norWilliams has the He left Valerie and wound up mar­ the adult in search of the lost child the film veers offinto film classic mode brash assertiveness and ingratiating ried to his son Zachery's nanny. within in films withan inflated senseof withhomo-erotic undertones. Thereis manipulativeness of his later work. Anyway, his career only really took their own importance. something inherentlydishonest andsick­ It wasTerry Gilliam's pretentiousand offwhen GoodMoming,Vietnam grossed None of his films could do justice to eningly manipulative about the (uncon­ bloated tbeFisherKingthat finally didit $150 million at the US box-office and his high-octane intellect: onealways has vincing) suicide of one of Keating's for me - elicited reams ofsanctimonious earnedhim anOscar nomination. In the the feeling that if Williams was writing sensitive andgifted students. hate-mail. Icouldnotbring myselftosee ad lib scenes Williams iras allowed to his own lines, as he didin Good Morn­ The end does not ring true because Hook, in whichheplayedPeterPanasa tng; Vietnam, he might fare better. When struthis manic stream-of-eonsciousness the reasons given for his suicide - his stressed-out businessman. I've had delivering hismonologues, he is at least stuff, butthedownside was thatWilliams intransigent father refuses to let him enough of the wayWilliams screwsup subversive (whichismore thanone can pursue hispassionforacting, despite his his eyes and putson that self-deprecat­ had to accept a compromise - near the sayfor his scriptwriters) but the editor end thescript hasCronauer declaiming A aggregate and his pathetic mother's ing grimace. So his "wounded knight" keeps rudely interrupting him with routine meant a lotto 90s men battered "We're here to help these people." (ie inability to counteract her husband's cutaways to palm trees. Why is he al­ by ever-envious feminists, but I was the Vietnamese.) He resisted the line, authoritarianism - are all partofdirector ways in films where bad things happen struck onlyby howdesignergrimewas being a war resistor from the 60's, but Peter Weir's need to be airyfairy instead to rousing classical music? In the end used as thegluefor male-bonding ritual. director Barry Levinson isa persuasive Good Morning, Vietnam wassentimen­ of real. All Williams' hard work goes He's still trying to get to Hollywood man. tal andopportunistic. Vietnam forbleed­ downthe tubes for one ridiculous deus heaven on gossamer wings: His next Right from thestartNewYorkercritic ing hearts. ex macbina which sees Keating "sent movie is Toys about the ailingownerof Pauline Kael recognised his genius: "He down" andout of inspirational earshot. a toy factory. Williams plays his son, uses his hairy, broad-chested, no-neck lEE HOW WlWAM8 asJohn Keating in who, after his father's death, is com­ bodyfor thenaked'universal' emotions Dead Poets SOCiety, which was a huge MYFAVOURnEWlLLlAM8 film is, strangely, pelled to wrest control of the family that mimes strive for, and he achieves hit in South Africa (probably the same a modestone: Moscow on tbe Hudson, business from a dementeduncle who's them (inspeeded-up form) without at­ people who loved Educating Rita and which hashim playinga Russian saxo­ bent on making arms instead.Thereare taching biglabels to them. He may be Ibe Unbearable Llgbtness of Being) is phonist called Vladimir - a Soviet-class lots of ballerinas, halos and cellophane that rarity, a fearless actor." once again betrayed by the script and herowhoembodies theholyfool. Direc­ tutus... and feel-good messages. Round about then producers and thedirector: Williams' iconoclasticteacher tor Paul Mazursky's comedy about an Real Men will no doubt ge mushy directors seized the moment, exploiting whoimparts muchmore thanthe sylla­ emigre's travails in a brutal and inside again, but this isone Iron Maiden 'WilIiams' potential as an agent for na- bus, is impeccable. He proved that he un(for)giving New York didn't try to who doesn't need panel beating.

24 ... ~ .. " " \ .. ' TItfi@[i \ \

byreu

THEY had arranged to meet. She was He thought even of dying in her arms. hungrybuthe selectsa plateofoctopus. What arethewaysout? Death? Madness? wearing beads and bangles andherhair Hebegan tothinkthathe mightkill her. Anothercreaturetrappedinjoke form. A And what hope is there of salvation if waspulledup into a sort of knot. It was Should he warn her? , karmic punishment, she says, and here even God iswounded? not her. Definitely, not her. A relative I am, eating its legs, he thinks, as I will perhaps. Hecould relax. They ordered I spent ten years in my room, she said, in tum be eaten, the entombed eating 1be light from the window catches her tea.Just tea. Is thatalrighthere? Ihaven't the entombed, the universe devouring after the operation. They took every­ profile. beenout like thison a date for tenyears thing out. I couldn't stand the silicon itselfinanendlesscycle of life swallow­ you know. I don't eat this food. Justmy afterwards. I made them take that out ing life, andso it goes on, andsoitgoes OnSunday mornings hewould listento ownfood. You see, Ilivebymyself. She too. on. thechurchchoirs. Oh God, Nkosf, bless laughed and that's when he heard her us,bless us,leadus outofour suffering, and felt terror, the scream, curling up She turns to him to makeplaceon the On the grass that day he had pleaded, and had felt the promise of bliss; had from the well of his stomach, like the bed. Lie on me, she says, touch me, she please, please, let me, he had cried, let known what was being promised, rna "logs" those people experimented on, says. Herbreastsareflat, berskincrossed me out of this body, he had cried, ku nem jalo, and wanted so much for severing their vocal cords, doing un­ with scar tissue. Outside a green sun thrashing aboutso violently thathisdog them tobereleased andtorise, oh to ~se mentionable things to them. Instead he envelopes thepalm tree In a lurid twi­ had runup to hold hishead betweenits and be saved, and now the waiter was leaned forward and tried to listen. She light. pawsandthen,exhaustedanddrenched asking if he would pay the bill. He must have seen something though. insweat,he had curledup andwept,as hadn't noticed that the.restaurant was Something in his eyes. You know, she I'vechangedmymind, she says. Do you she must have wept, out of the sheer empty. said, I didloveyou, she said,Ireally did have just plain distilled water? He no­ sorrowofbeing. Nowshe sits here, this and then, almost as an afterthought, I tices for the first time how small and woman with the small hands who left Heruns through the swirling mist, along neverdid lovehim. flaccid her hands are, I left him you himtogotoaman shedidnotlove, who the mountainside, his hairstreamingin know,she said.I left mychildren. I had stayed in her room for ten years while the wind, billows of soundcurlingfrom Running along the mountain road, right no idea where I was going. herchildren grievedandwhoentombed his mouth, swelling out from his throat, on the edge. If I run far enough I can alivetheone with the long tresses who bellowing outfrom hisstomach. Astream screaminto thewind, he thinks, intothe I did love you, she says suddenly, but sitson thebed in the lightofawindow, ofsound, rolling acrosstheocean,rever­ sky. Nothing to stop itthere. Itwill curl that day in your house, you were outof caught forever in her terrible beauty. berating against frozen cliff faces, star­ like the south-east douds all the way the room and your mother said, she She,whogaveher bodyup totheknife tling flocks of southern gulls, halting down, wrapping itselfaroundicebergs, asked me... she was right, you know. I to offer breasts, womb, and uterus to seals in their tracks, releasing icebound startling albatrosses. God himself will would have destroyed you. God yetcould not freehis memory; she breakers, peeling sides off mountains, hear it. Dare I? Be careful, he thinks, sitshere now, repulsedby thedismem­ registering on the Richter Scales and in there are people here; be very careful. She sitson theedge of his bedher hair bered bodyof an animal trapped in its as a world-wide falling Intresses. given form, as we are all trapped, pris­ shudderandgiving riseto sermons on She sitsontheedgeofhis bed, herhair onersofthepresent,staring attheworld the imminence of divine intervention. falling In tresses. The lightfrom thewin­ Her voice is trapped within another throughoctopuseyes. ButonlyinAfrica, didtheysaythatitwas dow catches herprofile, touches herter­ voice, her form, trapped in another the land howling, and the tyrants and rible beauty. ItisImpossible tocallheror form, a frozen echoadorned with Santa the fascists and the arrogant and the toattract herattention. Shealways does Fe beads andweeping mascara. He feels Once he had wept this way at the destroyers allhid in their beds against whatshedoes. Nothoughtcanchange 1/. the scream curling again, sitting just moundofearthnext to hisfather. Thisis the day when the earth would claim No tbougbtcan reach her. Tothlsmemory there below his throat. There isa death forme, his motherhadsaid,andthenhe backitsownand,withtheconvergeance he Is a/ready dead. here that terrifies. Would you likesome hadrealised there wasno placeallowed of Uranus Neptune and Pluto, usher in Itwouldn'thaveworked, shesaid. I did more tea sir? the waiter asks. Perhaps forhim,thathe would not lieatthefoot the millenium of love and retribution. it foryoursake, she said. I would have you have somemineral water,she says. of this mountain. Wel~ we wantyou to destroyed you. You were so sensitive, Something flat, you know, withoutbub­ be in thiscountry, hischlidren hadsaid. so vulnerable. You would never have bles. He remembers the ice blocks they Wecan't visit you there, they hadsaid, Maku ben jalo Survived. I'm a Virgo, you see, and used to makeaschildren. Puta cherryin we don't live in Africa, and then, in a ma1m ben jaTo you're Aquarius. thetrayanditcomes outentombed inan spirit of giving he had said, alright, do kudekubengunaphakade ice cube. withmybodywhat youwish.Christ said kudekubengunapbakade Hethought ofmakinglovetoherscarred thattoo, didn'the, and then hecried on -it must be this way body.Hetought of weepinginherarms. The tray of mezzes arrives. He is not hiscross but it was too late, or was it? untilthe end.

25 ~ boake

In• n

ROCKENGRAVINGSOFSOUTHERNAFRICA nie bewys nie, maar dat versamelaars Kenhardt-distrik. Veral gebiede waar en geometriese patrone - is kunswerke DeurTA Dowsal \ wei van hierdie kunswerke weder­ die kuns op klein en verwyderbare wat verrnoedelik onder invloed van 'n Witwatersrand University Preas, 1992 regtelik in hul besit het, is 'n bekende klippe verskyn, word goed geheim beswymende dans die simbole van feit. gehou. Gelukkig word hulle hierin bonatuurlikemagte word. Diegravures TlEHIE DU PLEeal8 Dowsonse hyweetvan'nwoning in gesteun deurdie meestegrondeienaars bestaan nieuitenkelkunswerke watoor Bryanston,Johannesburg, waar'naantal en boere. 'n groot gebied versprei is nie, maar lHOMM DOWSON het in Julie verlede rotsgravures in die tuin as omamente Dowson se RockEngravings isdus 'n word dikwels in groeperinge van jaar'n besoek gebring aan'n gebied in pryk. Ontoereikende wetgewing maak belangrike nuwe publikasie oor die besondere belang aangetref. Die die Magaliesherge naby Pretoria waar dit egter onmoontlik om te vervolg ­ rotskuns van Afrika wat beslis die betrokke plek waar 'n versameling daar 'n groothoeveelheid petrogliewe "We havetocatchthe thiefwiththerock bewuswording van bewaring wyer sal gravures gevind word, kan as 'n ofrotsgrawres bymekaargevindis. Twee in his hands before we can hope to bekendstel. Maar dis veral die belangrikeplekvir dieBoesmanbeskou maande later het hy die gebied weer prosecute..." interpretasie vanrotskuns wat uiteindelik word. Watergate is byvoorbeeld van besoek enindietydperk sedertsyeerste Die bewaringen dokumentasie van dieinteressantste aspekvandiehoekis. groot belang- ditis hier waar gravures besoekhet40van dieunieke kunswerke rotskuns het 'n dringende prioriteit In 1989 was Dowson mede-outeur gevind word wat die reenmaak-ritueel verdwyn. geworden 'n menssal niediegeringste (saam met David Lewis-Williams) van uitbeeld. Die maak van sulke gravures Die groot hoeveelheid klippe wat aanduiding vanwaarsulke rotstekeninge Images of Power - Understanding by 'n watergat soudan die magiese krag hiergesteel is, hetDowson virdie eerste gevind kan word by Dowson of sy Bushmen Rock Art. Die opspraak­ van die betrokke plek versterk. maallaat dink aandiemoontlike bestaan kolleges vandie Rock ArtResearch Unit wekkende slotsom dat Boesmankuns van'nswartmark inrotskuns (diegewone by Wits kry me. die produk van 'n sjamanistiese ritueel DIEVER8TEURING VAN "the Powerofthe obsessiewe versamelaarsoumiskieneen was,wordin Rock Engravings cfSoutb­ Place", soosDowson en sykollegas die oftwee klippe gevathet). Dieonwettige IN av NUWE BO£K, Rock Engraving of ern Africa voortgesiten uitgebrei. omgewing vandie "sites" beskryf, word handel in die onvervangbare kul­ SoutbernAjrtca, word daar byvoorbeeld Diegravures - vreemdekombinasies in alle gevalle ontmoedig. Nogtans sal ...... tuurskatte van Suid-Afrika is egter nog net verwys na die Kimberley- of die van dierebeelde, menslike vervorming die Rock Art Research Unit teesinnig ,.....- 26 \ boeke \ amnn ...... I _ IE huidige opbloei indie fanzine-fenomeen in die In dieeerste uitgawe van .~~uwe fanzine, Damn New Thing nuwe Suid-Afrika is in ooreenstemming met die (DNT), spel die redakteurs hul beleid uit: "This is a Damned intemasionale neiging dat elke kultusgroep, kontra­ NewThing'zine for a damned new South Africa. We'll publish kulturele sub-groep of marginale politieke druklose almost anything, provided it is competent, legible andof a groep 'n eiedoen-dit-self mondstuk op die been slightly warped nature." "" bring. So word daar ruimte gagee aan angst-junkies, vampier­ Die ietwat verwronge daad word b~die woord gevoeg en wat jagters, renosterbeskermers, skull-fuckers, digters, volg is 'n uiters lees- en kykbare fanzine. Buiten strokiesprente stroldesprernkenstenaers en enigiemand anders wat 'n issue (deur onder andere Ralph Nolte van Stet-taam) enander - - . ',. met dielewe het om dieestablishment en die goeie orde te subversiewe grafiese materiaal en fiksie, isdaar 'n artikel oor ondergrawe. die erotika van pyn indie Japanse rolprent deur Trevor Steele-:

Taylor, die treurige stand van die Suid-Afrikaanse !

klippe verwyder indien die plek (RockEngravings of SouthernAfricais blootgestel raak aan vandaJisme en vanafdieaerste week in September in diefstal. die boekhandel beskikbaar 01 kan , In Rock Engravings of Southern A} bestelwordvanWits University Press, rica is die leser deurgaans bewusvan Dowson se begrip en kennis van die tel: (011) 716-111101716-2037. Die Boesmans se kultuur en geloof. Met standaard-uitgawe kos R130;die hulpuitdiegeskrifte van Bleek enStow, versamelaar-uitgawe, 100 kopiee, asookdielaterenavorsing vanMarshall, genommer en hand-gebind deur Peter .j, Biesele, Weissner en ander, skets Carstens, kos R1 000; en die Dowson die onderliggende betekenis Uit:Damn van die Iyn op die klip en word "the borguitgawe, 26 kopiee, genommeren New Thing, Vol1,1992 Power of the Place" onlosmaaklik 'n hand-gebind doorPeterCarstens, kos deel van die kunswerk. R2ooo.) Tesame met die skoonheid vandie rolprentbedryf, 'n lesersvriendelike gids tot diefanzine- kuns, raak dieleseronwillekeurig bewus .verskynsel deur ene Sididis - "renowned psycopath" en made­ van 'n verfynde beskawing, anders as Beskikbaar in dieboekhandel vana1 die ons eie, in besit van "...an infinitely redakteur van DNT, "pomes" deur onder andere Leonard eersteweekin September of bestelby highertaste, and fargreaterartistic fac­ Khoza, asook die belydenisse van 'n fietssaalsnuifer... Dit wil Witwatersrand University Press ulty, thanourliveliest imagination could voorkom of skisofrenie weer aanvaarbaar word. have anticipated." (Bleek, 1875) , Tel: (011) 716-111101716-2037 DNT - "For Mature Readers Only" - verskil ietwatvan jou gewone fanzine deurdat dit uiters keurig versorg enontwerp is Em op glanspapier uitgegee word. Nog 'n fanzine, nou nie op dieselfde vlak as DNT nie, is Sub­ stitute. Die 'zine is al 'n tydjie in die ronde en spesialiseer in anti­ fascistiese comix deurRalph Nolte, Sean Shapiro en Chris DIE BOEKWINKEL MET DIE KOFFIEWINKEL Moon. Koopjou gunsteling tanzine (in beide gevalle word diepryse Eastgate, Ingang 5 ongelukkig nie verrneld nie) by Fantamania inNorwoodof Comicon in Hillbrow. - RYK HATrlNGH

27 .tuin en kombuis .plant.'n boom 1111

• "1,',

. ", s' .:":' ~~ ."~.r'::J!;:' " .,.: ,v .. ,\.~;.~r~. . . ,,,t.,,.... ~ .,~ M~~ f '. '" .tt •.t", NETTIE PIKEUR .. ~~~.....\~r.':'J~,~ , ~. 'I' "';J.:"":··~·~~~'~f~ .w.~:... :', .. ::: ... " .., . ,.' ".l. ,. l.. t .~"', 'V: .... ."·g.i:J.fr:·· . ~":;.' ··~·~~~.~t'··~~~Ii'!''~ ..X .; ,':':-rl"'l~'"'t .-:(l~R'1.,.,~ WEGLE-EIERTJIES MET TOAST ."".. •• ,..,'I:...... '. , . '. ':1(.-:.;.. . .' " ,.-. ' '. ,'...... " , f \~- , ••••,. iI~ . . ~."'" \~ '~\.'" .... 'f· 4 ~ ..~,~ 1'\ . '.::' "·~·t,..-:.- .':;..~ of mossels vir sondag <,' ... , ~. .r. '~riolJl"" ,'~' .' , ..-". .11 ',. ~-1'~''''''~',"Ii- SATERDAGMIDDAQ sitek en Gabriel op diekoperbed, hy aan dievoetenend, ek bo teen die '0. ~ \. . ;~~I.~:~~t.· '/ r:,\ :'"1. :..., . ~~~i(~~ ~. t'..r.~ .. ~ '."o;,.f , .... "f, '. ,. ;.\~~ ... .::b' :~+ , "'- ~ . groot kussings, 5005tweeakkedisseindiewinterson. Onslees stukkevanSaterdag se Property •( 1-" ,,; ·('i-r·.,··/~ ....~ 'f ... r ..... I . Argus, verspotte huispryse, maarhier is ek dan by die see, wat meerkan jywil he behalwe ~;~~~:z~c=c,: ekstra plek? .. ., Veralop diebed,wantons bene tangle en ek raakongemaklik. Ewemoody begin ek liries ~\Ji. ~ '1....",.,, . _'"'::T~"":_.... ":: l' :- ,~~\.,' ,. raak:Isn't love wonderful?Ja,segGabriel, ditis,luisternethier: Enhyleesvir mydie sappigste . , 1"" "~-..: . "\\' ,- ··t,,~\.l \,';'0'''' brokkies uitdie jani-Eugene-sage. ,'. .~'l~ ll'_l.' .•~. Gabrielleesklaar oor Elana, se hy's honger. Disvieruur op 'n Saterdagmiddag, en hy gaan DIEou,pre-Bybelse paganistiese matriargiee hetdiebeskadigingvanbomenie vanaand uit. Eknoem die feite, Eet'n paarolywe, ofamandels.Ekwilnie, se G nors soos 'n Iigtelik opgeneem nie.Vir die pastoralelandboukulture was bome diegestaltes kind, ek wilkos he.Toe weet ek: en glashelder voor my geestesoog staan ons vier kinders van gestorwenes wat metrespek eo bewing behandel moet word.(Bome, het by ma waar sy siten tik teen die een of ander deadline, en ons se rna, ons is honger. hullegeglo, hettaal aan diemensdomgegee- in The WhiteGoddess skryf Robert Gedwee staatektoe op uit die snoesige bed en bak eiers, Gelukkig had ek Parmesanen . Graves breedvoerig oor onder meer die ou Keltiese boomalfabette as die suurroom en belee Cheddar en Gabriel maak asof hy teesinnig is, maarhy het aan die lot oorsprong van taal.) S6 het die straf vir die doelbewuste beskadiging van 'n gesmul. . 50 5005 eikeboom in ou Engeland behels dat die persoon wat '0 eik kwaadaangedoen Die geheim van 'n effe aweregse maaltyd is baie toast. Onthou dat mense het,se naeltjie uitgesny enteendiewondaandiestam gedruk moetword waama Spanjaarde, Franse en Italianers seldeeiers eet virontbyt, 5005 ons, Hulle maak behoorlike die kwaadwillige al in dierondte om dieboom moes hardloop en syderms om geregte daarvan, en eet dit met brood. die stam draai. Bome wasnie 'n mens se speelmaat nie. Die Sondag vantevore het Brian-van-die-plans weervir my weglehoendereiers gegee, so Borne (enrnatriarge) hetintussen heelwat vanhulstatusverloorenwordvoor uitgehaalonder uitdiebougainvillea en agter die struik teenaan die pad.Hulle is die oulikste die voetafgekap of omgestamp as hul in die weg van vooruitgang staan. Maar hoendertjies, sulke werfgoedjies watsomak isjykanhulleoptel.Endiegee! van die eier staan togisdaar ondersekeremense op die kontinent 'nrespeken 'n rnitologie rondom bolrond omdat hulle scraps eet en kombuisafval en seide pitte kry. sekere bome wat aan 'n ouer, meer boombewuste tyd herinner. So glo die Verdereet 005 toast by die eiertjies, dank vadervir die Ingilse gebruik, want dis darem Herero's datdie hardekool (Combretum tmbetie)nie afgekap of seergemaak vreesliklekker en let me tellyou daaris niks verkeerdmet marmelade bytoast en eiers wat mag word nie omdathulle die voorvaders van al die Herero's is. al Parmesan op hetnie. Delicious. 'n Mens wonder wat die Herero's daarvan dink dat derduisende Transvalers enanderemigrantebelmygereeldoordaardie Duens-brood wat 50lekkertoast spoorwegdwarsleers in Namibia van hulvoorvaders gemaak is! Die bome word maak. EkisnooitsonderDuens-brood nie, enwanneerdie Pikeurs diedagTransvaal toe gaan daremdeesdae beskerm claar. vir 'n kuier, gaan 'n brood saam onderdiearm, nes 'n joego-Slawiersysamovarsaamneem Die hardekool is miskien nie die besteboomom aan die Rand te plant nie, onder artillerievuur. maar'nverwante familielid, dieriviervaderlandswilg (Combretum erythrophy//umJ, Hoe moetditvoel om te se ek isinBosnie geboreen hier salek doodgaan? As Kapenaar is 'n uitstekende, kleinerige boompie watbaiegoedvaar in tuine.Hoewel hulle voel ek so, miskien hulle ook? eintlik die klam grond langs riviereverkies - langs die Bronkhorstspruit isdaar So tussen hierdie mymering raakG in dieson aandie slaap en ek begin self dink aan iets voortreflike voorbeelde - groei hulle merkwaardig goed (en vinnig) in enige te ete. Transvaalse, Natalse of Noord-Kaapse suburbiaanse tuin. In die Suid-Kaap kan Die volgende dag zik ek af Shoprite toeom kostegaan koop virsesmensevir middagete. ifdieKaapse vaderlandswilg (C caffrum) plant. Die boom isbaiedieselfde asdie Na jare se panicoor maaltye vir gaste, met Iysies en planne en tydsberekening en nogmaals riviervaderlandswilg. worry ofdie wyngaan koud word, hetek opgehou. Kooksal ek kook, maarhassle nie weer Die riviervaderlandswilg se romerig tot vaalgeel blomme (September tot nie. Toe beginekmet '0 pakkie amandels, en koopverder bestanddele vir 'n risotto. Daar is November) isnou nie juis iets nie, maar disniehoekom 'n mens die boomplant deesdae sulke pakke bevrore (toernaar, disheerlik) mossels sonder skulp, vir minder as R7 nie.Jyplant dieboomvir sy,digte groenloofenkoelskaduwee indiesomer, wat vir 500g. Dis min, hoor, en jy kan goedsesrnense hiermee kosgee. dan pragtig rooi verkleur in' die herfs. 'n Herfsboom by uitstek. Verder koop jyItaliaanse arborio-rys, vrekduur, maar oor en oor diekoste werd. Die hout isgeel,taaien maklikbewerkbaar. Die saad ontkiem maklik en die En verder maak jy 50: bomeisgoedhestandteen droogte, Vandag (Vrydag) is Nasionale Boomplantdag, maar dit maaknie saak as if moreofoormore nog 'n paar plant nie. - RYK HAmNGH RYS MET MOSSELS VIR SES Jy begin deur 2uie in 'n diep swartpot in olyfolie en 'n titselbotter te braai, Gooi 2 koppies goeie rys by en roer. Wanneer ditdeurskynend lyk, gooi 'n halwekoppie witwynoor, enroer terwylditprot.As dit drogerigraak, gooi'n halfkoppie hoenderstockofwater by. Doenweer en weer tot dierys mooi uitgeswe! en gaaris. Proevir sout, Nowthe funpart. Snydie pak bevrore mossels oop en dompeldiehele lot net so bydie rys.Ditwerk,hoor. Roersaggies, dalk metnog 'n skeutwyn of'n paarblaretiemie,varspeper na smaak, en 'nhalfuurlateris jou risotto reg. Ditmoetdik en gaarwees, nie loperig nie, maar harridans romerig. Ekstras is 'nrepie oftwee soetrissie, eers liggies gebraai, knoffel asjywil,'n stukkietamatie of 50 virkleur, maar 5005 Leipoldt altyd gese het,laat die maagdelike reinheidvan diegereg _nie be'invloed wordnie. What a way with words. restaurant Strooi Pannesankaas aantafeloorjou risotto. Maak daarby'nslaaivan cos-blaremetolyfolie en su.ur1e~oensap. Deesdae bodder ek nie meerom behoorlike slaaisous te.maak nie, drop at the market, brae street, newtown net dIe olteensuurlemoenof goeie wynasyn oor. 0 ja,en ek raspersuurlemoenoak

28 \II\' \·gesondhei~, . '. stres:.dis nie die einde nie Voel jy soos 'n styfgespande kitaarsnaar wat 'n paar laaste vals note uitwurg voor dit ~nvermydelik skiet? Voel jy jy moet iets breek of iemand vermoor am vanjou frustrasies ontslae te raak? Raak jy melodramaties en paniekbevange oar nietlqe probleempies? Dan Iy jy waarskynlik aan stres - tldie siekte van ons tyd", skryf ESMA ANDERSON

OM8 hoor mens iemand en/of slaappille, of werk hulselfdoad. "Sommige mense vereis te veel van te handhaaf. Pleks daarvan om slapelose agter bakhandefluister dat Kalmeermiddels help dalk om die hulseIf. Hulle moet besef dat niemand 'n nagte te he oor hoe jy die rekeninge gaan so-en-so "highly strung" is vlinders injoumaag 'nrukkiete laatbedaar, onbepaalde hoeveelheidwerk kanhanteer betaal- en indieprosesdalkook honderde en een van die dae gaan maardit doennie vee! aan die stresselfnie. nie, en dat dit nie van hulle mislukkings rande sealkohol uitdrink-kanjyeerder jou "opcrack", Amper soos Enal kan koffie 'n mens tydelikkalmer laat maak nie." verbeelding gebruik om nuwebesielingte mense"kanker" saggies se. voel, verhoog. kafeien (ook a1kohol en put uit 'n oenskynlik hopelosesituasie. Fluister hulle egter oor nikotien) op langeduuren in hoe dosisse Jy kan nuwe vaardighede aanleer ENA8 DIE dingewat jouonderkryheeltemal waarmee jy jou lot kan verlig. Jy kan kanker, is dit darem nog simpatiek: die angsvlakke - en vererger die probleem. buiteJOIl beheeris, moet jydit leer aanvaar siektewek dramatiesebeelde van pynlike Dieselfde geld eetgewoontes, oefening en byvoorbeeld leer naaldwerk doen om jou enprobeer omdie kleindingetjies waaraan inkomsteaantevulof'nandertuisnywerheid Iyding en diedood. Maarstres? Diewoord fanatieke hardwerkendheid. jywel iets kan doen, te verander. laat 'n mens bloat poegaai klink: uitgeput Nog 'n belangrike stap om stres te begin.Veral werkloses kans6geldverdien. As die stand van die ekonomie Maar selfs danmoet 'n mens leerom die deur spanning en onbekwaam om die oorkom, se die arbeidsterapeut, is om jou byvoorbeeld jou reeds benarde finansiele dinge te aanvaar wat jy nie kan verander daaglikse rompslomp te hanteer. Iemand beheer oor jouomstandighede tevergroot. toestand vererger, se die arbeidsterapeut, nie.Anders dryfjyjouselfnetoor 'n afgrond wat moeilik is om mee saamte leefof te Jymoetgoeiestreshantering aankweek,nie moet jymaarleerom 'nlaerlewenstandaard van wanhoop en desperasie. werk. Iemand wat "nie kan cope nie", bloot goeie krisisbestuur nie. Weens die stigma van mislukking wat Twee dinge is veral noodsaaklik: 'n aan stresenstres-verwante siektes kleef, is positiewelewensbenadering en 'ngesonde mensedikwe!s skaam om teerkendatstres liggaam. 'n Mens moet leer gesond eet, hulleaan diekort hare beet het. Togisstres genoeg oefening kry en tyd afstaan om heel begryplik 'n siekte van ons tyd, se 'n werklik te ontspan. arbeidsterapeut van Pretoria (wiese naam om etiese redes verswyg word). QEEN ALLEDAAQ8E situasie is inherent "OnsIiggame is niewerklik toegerus om stresvol nie,sedie arbeidsterapeut - dishoe al die streswatons deesdae moet hanteer, jyditbenaderen daarop reageerwatbepaal suksesvol diehoof te bied nie. Indieoudae ofditstresvol gaanwees. Dithelpbaie as'n wasdie enigste stres wat mense beleefhet, mensstressors asuitdagings beskou, eerder die van een of ander bedreiging of veg­ as probleme. So kandinge wat jou vroeer situasie. Ons Iiggameskei onderstres hor­ na die afgrond van drank en neurose sou moneafwat 'n 'veg ofvlug'-reaksie ontIok. dryf, veranderinmotiverende en besielende Maar met die hoevee!heid stres wat ons uitdagings. deesdae moet hanteer, raak die bronne ambeheertekryoarjouornstandighede, uitgeput," verduidelik sy. moet'n mensmoetjouselfeenvoudigtoerus Die hedendaagse lewenstyl stel veel met die nodige vaardighede - soos goeie groter sie!kundige eise aan ons. Hoeveel tydsbeplanning, werkverdeling en voorbe­ stres 'n bepaalde eis inhou, verskil van reiding. FoIO: sally Shorkend menstotmens -diestressors issoverskiIlend Verdeeljougrootwerklas in k1einer dele soos ons lewenstyle en ervarings: van 'n - as jy een taak op 'n slag afhandel, Iedie kry s6 jou glimlag telUg hond wat blafvir die maan, toesprake hou werknie meersoos'nbergvoorjounie.Stel voor gehore, groot besluite wat geneem billike spertye vir die take, sodat jy dit Om stres te hanteer, moet jy aanpassings maak in jou moet word, spitsverkeer, verantwoor­ maklik taak vir taakkan afhandeI. lewe. 'n Arbeidsterapeut sa mense wat verligting van delikhede, kinders wat neul, telefone wat Beplanjynie, hoopdietake en probleme stres soek, moet die volgende probeer: gedurig lui, tot die ekonomie, politiek en net oornag weer op in 'n berg wat g'n misdaad. stootskraperkan omstoot nie. Selfs dinge wat virander onbenullig Iyk, Saammetbeplanning en werkverdeIing, PERSOONLIK . kan vir sommige mense s6 stresvol wees gaangoeievoorbereiding. Werk'n planvan Leer om te beplan, jou tyd beter te benut, problema op te los. Leerom injouself te glo. dat dit in groot krisisse verander. En 'n aksie uit en doen deeglik navorsing vir 'n Verbreed joubelangstellings. Wees moor buigsaam. Behou jouhumorsin enleerweer klomp klein dingetjies tesamekan 'ngroot groot taak,voorlegging of toespraak. Doen lag. Wees mindar krities, veral oarjouself. Leerom tevrede teweesmet wie en wat jy las op 'n mens se skouers word. 'n mens jou huiswerk deeglik, se die is. 'n Mens kanegter leer omdieeisebeter arbeidsterapeut, neem ditonmiddellikbaie FISIEK te hanteer, sedie arbeidsterapeut. So, voor van die stres weg. Houjou Iiggaam an gees gesoOO. Krygenoeg oefening, eatgesond an meer gareeld. jy diekatskiet omdat ditdie sitkamerstel Vir Onverwagte problemesalsteedsopduik, Ontspan genoeg - doendingewat jou plesiarverskaf enafleiding bied enleer 'n krapplank aansien of in trane uitbars maar as 'n mens jou bestaande take s6 ontspanningstegniake en -oefeninga aan wat jy maklik selfkan doen. omdatjou sekretaresse nog 'n tikfout in 'n opdeel en beplan dat jy dit maklik kan KOMMUNIKASIE belangrike dokument begaan het - hou hanteer,hoefdieonverwagte problemejou Leer om jouself te laat geld. Behou kontak mat vriande, kollegas, familia engaliafdas. moed: jy kan jou lewe makliker maak en nievan stryktebringnieen behoort jynog Ontwikkelluistervaardigheda. Leer om ander te vertrou omjouvriand te wees, maar leer om aI die stressorste hanteer. 'n reserwe-vermoe te behou om ook die oakom diewerk te kan doen. Leer om aileen te woos - wordjouaie boesemvriend. stressors te hanteersonderdat ditinkrisisse Leer om viranderliefte wees enomjou eie sensualiteit anseksualiteit uitte leef. LEWENSHOUDING EAVAAR 'NMENSaI hoe meerstres, ofsukkel verander. jy reeds omditte hanteer, moet jy dadelik G'n menskan 'n totaal stresloselewelei Kykanders na probleme- beskou hulleas uitdagings. Probeer om jou galoof in jouself jou lewenstyl en -uitkyk aanpas, se die nie,se die arbeidsterapeut, maar jykan die enandermensa te herstel. Praat jousalf meed in met'n positiewe uitkyk.Leer weerom arbeidsterapeut. Die eerstepaartreeisdalk a1ledaagse stresten minste leer hanteer dat jouverbeelding te gebruik. moeiIik, maar dit word at makliker soosdit ditjounies6uitmergel datjy nieonverwagte BESTUURSVAARDIGHEDE deel van joulewenstylword. stressors kan hanteernie. Delegeer meer verantwoordelikhede. Kry en gee duidelike werkomskrywings. Gebruik Vir eers, se sy, moet jy die skadelike 'nMensmoetookrealisties weesoorwat goeie tydsbestuur, selfbeheer, duidelika prioriteitsbepaling. Onderskai streng tussen gewoontes afleer wat jy meen verligting jy redelikergewys van jouselfkan verwag werktyd envryetyd. Probeer posttief bly. Onthou diefaktore injou omgang met ander: bringvanstres. Diegewoontesisgewoonlik eneenvoudigjoutakeverminderofvanjou terugvoering, IojaJitett, erkenning en goeie kommunikasie. OMGEWlNG kompulsief: menseonderstres drinkdikwels werkdelegeerom dithanteerbaarte maak. koffie by dieliter, of eetofgedurig 6fseide, Laai jy teveelhooiopjouvurk,waarskudie Skep 'n tuiste waar jy kanontspan. Herstruktureer jouwerl

30 techno-culture

much harder edge and more aggressive breakingdownthe small-mindedness of beat.Alaterspinoffwastheattitudeof the such labels. mid-SO's High Energy, including thelikes Balearic Beats and HipHophad forged of Divineand Sylvester. a new kind of body music, interfacing In 1980 Kraftwerk brought o~t Com­ technology and the urbanscape. Groups puterWorld, havingendorsedtheTechno such as Front 242 and Nitzer Ebb were effectofthedigitaldetascape and in1981 the order of thebeat. " Visage emerged with Fade To Grey, in tum influencing the NewRomantics,per­ • BUT THE MOSTinfluentialTechnoexpo­ haps most significantly represented by nent of the present time is a group of Depeche Mode. youths brought up on the Acid House culture, nowaveraging 20 yearsold, that THE FORMATIVE TECHNO record label call themselves LFO (Low Frequency wastheuncompromisingTommyBoy. In Oscillation).LFOhavebeenvital inhoning South Africa's first significant Techno House party, 1986 Kraftwerk came out with Bectric down the cathartic ritual of the dance Cafe,probably theirmostmisunderstood floor,hittingwith a morehypnotic, harder if) organised by SFX, recently went down Yeoville. album, minimalist and progressive. edgethan anyof their predecessors. In CHARL BUGNAUTPICKS UP THE TRACES OF A CULTURE RUSH. But by now London was buzzing and their1991 WhatIsHouse?theypayhom­ ANDREWBANNISlER DID THE FLASHINO Technohaddeveloped a popularfollow­ age to their heroes, whlch include ing. 1987 to 1989 saw the Acid House Depeche Mode, YellowMagic Orchestra lT'e TAKEN awhileto get onto thequest the clubs can't handle this klrd of jol, but generation reach a peak, hailed by ID and Kraftwerk. In 1992 LFO brought out fortheinfinitebeat in this place. It's taken we've got a good thinggoing now. Alae, magazine as"the biggestyouthphenom­ four versions of Planet Rock, sampling even longer to walk into a disrepaired it's one music that everyone can identify enon since punk". Starting off under­ Afrika Bambaataa 's samples of venue with Techno pumping, two mas­ with - from the Afrikaners into High En­ ground in the form of warehouseparties Krattwerk'sseminalelectronicmusicrevo­ sive acid video projectionsonthewalls, a ergy to the trendies." - piratedvenues, illegally stagedand un­ lution. These are the new Technoids, scaffolded dance space, pinpoint lazer So where doesTechno come from? leashing a new kind of freedom - a drug redefining the current stateof things and lights, funky clothes, a mass of young In 1978, a track called The Model hit culturetMth Ecstasyasthedesignerdrug), pumping up the ecstasy. people rangingfrom standard to subcul­ number one on the English charts. It ananti-fashion culture(withbrightdress­ Bringingusback to SouthAfrica, 1992, tural - technoids, liberals, skinheads, ro­ came off an album called Man Machine down andthe Smiley symbolas the de­ where a marked lack of House projects mantics, metallics, acid-heads, even the by Kraftwerk. Their first notable album signer rags), a grossly misunderstood and very little biting Rap exsists. But, odd dazedhippie or Goth - and ravingto wasAutobahn .Their second,Transeurope culture(with aneurotic policeforceon the judging by the feedba.ck and success of onebeat. Express,had comeoutin1976, breeding track of an essentially positive move­ the SFX partyinYeovilleandother recent Ingoodwarehousetradition,Techno's a response that moved into heavy duty ment),actually something reminiscent of jols, it seems a large contingent of a making an impact on a generation that danceareas, theBronx, NewYork.These a love culture. Soon acid emerged in generation's finally getting ready to em­ needsto move, to lose the flies of a staid werenew electronicsounds, poweredby clubs suchasTheShoom,Futureandthe bracethe beat of a new order. and isolated culture, to replace violence a group designingtheirown machinesto mother of them all, TheTrip. Themusic Riptorn: "It's about young people get­ with attitude, build a positiveneworder, suitthe desired effect. TheyhitPop music ranged vastly - united by technological ting it together for other young people. getto thehardcore orjust gojolling - pick in the balls, shying from the media, four sound,electronic effectshaving replaced The party formed a link, telling them to your line. faceless members. the standard aesthetic instruments and stop being apathetic and get their own PrestonRiptomandSimonSpiller (SFX), Later every leading Techno musician talking (rap) replacing pop singing, la­ stuff together, to question stuff, make organisers of the Yeoville party, weren't woukl call them the seminal influence, belled asthe Balearic Beats. And ware­ their own decisions and stop accepting going to hang around waiting. The club ind udingAfrikaBambaataa,whosePlanet house parties continued to expand and compromises.You canhavea good time scene in Joburg's pretty dead at the Rock hit the late 70's, early SO's New get slicker, moving outof the citycentre, without it being at the expense of the moment,hardcoreTechno's going down Yorkdancefloors.llincluded samplesoff shunning the tabloid misconceptions of world. Theravebrought people together and maintaining momentum in Europe, TranseuropeExpress and,intum,slashed "drug-crazed orgies" and "evil cult gath­ that never normally talk to one another. sotheydecidedto causetheirownscene. through the Travolta era's disco with a erings". Ultimately it's about moving, Ultimately,it'sbreakingdownprejudices." And the massive organisation paid off without anypublicity, sticking to the un­ derground, attracting somewhere be­ tween 1 400and 1 700 people, whichis about all the venue could handle. The next one, they say, is going to be even bigger. Spiller: "ltwasa verypositive vibe,there werepeoplethere from nineto nine, still cranking it. I was wondering where do theyget their energyfrom? Butlsuppose themusicgives itto you. It's transhypnotic, modem. Andit fits perfectly into our blik culture - cuts, pins, beeps, scratches. Techno's got everything in it now - Hip Hop, Hip House, Acid House, Ragga, Rap," It's aboutthebeat.Activ-8 suppliedthe .,music, allof it imported, most of it onlya weekor twoold. They'vebeen responsi­ ble for a few vicious parties before and continue to lead the scene, but never anything as sizeable or talked about as this.

ACTIV-8: "The Techno scene's eventu­ ally reached South Africa. There's this latentTechno market out there,it's mas­ sive and it's just taking on. We've been aroundtownfor about two yearsnowand

31 arts

rrrrc 81n Madiba came, and marched, and was welcomed on the Wednesday; Comrade Wally came and picketed and was arrested on the Friday. KATHY BERMAN examines the chaotic break-down in communications between the ANC's Department of Arts and Culture (DAC) and PACT

OME 100 000 political laundering·bin. Without going into the activists took over Pre­ issues of business practice, government toria last Wednesday ­ subsidiesand funding, and the R70-odd and the BBB stood by million that is spread across the joint and tjanked. Performing Arts Councils from taxpay­ ComeFriday, the cul­ er's coffers (ah, the "private" connec­ turalactivistsheaded fortheStaatsteater, tion l), and without bringing up the tired there to picket and chat to the current old issues of apartheid legislation and Head of PACf, Dennis Reinecke (well, ideo logical practice, it is worthwhile demand his resignation really...) and, examining the proposals put before well,the mensejustpounced: Some 150 Reinecke by the DAC. people, (including a bus-load of chil­ dren), plus the eight official cultural N E88ENCE, what the DAC on be halfof representatives, headed by the Head of itsallies inthe progressive culturalmove­ the ANC's Departmentof Arts and Cul­ ment was angling for in their initial ture (DAC), WallySerote, were heading mating dances was: for the plush foyers ofthetheatre, when 1. A proposed new artistic policy for they found themselves instead goose­ PACTj stepped offto the more formidable sur­ 2. The internal transformation of PACf, roundsofPretoria Central Prison - where which would address its structure; em­ they were heldin custodyuntil lam the ployment and personn el policies; af­ following morning. firmative action and promotion polides. The charges? For the eight: Trespass­ The DAC, at the time, suggested the ing. For the 150 others: Gathering ille­ formation of a sped fie commission to gally. implementthese demands, whichitsaw Theaccusedappeared in the Pretoria as composed of "5representatives from Court on Monday this week. The case PACT (including staff and artisic com­ was postponed to August 28. munity) and 5 representatives frompro­ Okay, so what's it all about, this gressive cultural structures - from the miniature cultural war that makes Zulu following groups: The Association for stick-fighting look likeBaryshnikov on Community Arts Workers Centres pointes? Well it's quite simple really.At Wally Serote ... Face to facewith old-style laager tactics. (Pic:KATHY BERMAN) (ACAC); Performing Arts Workers Eq­ issue is the transformation of the Per­ uity (PAWE); Congress of SA Writers forming Arts Councils, ultimately, frustration between the two "The ANC's proposals," they an­ (COSAW);SAMusidansAiliance (SAMA) Not that this is a unique demand, protagonists (DAC's Serote and PACT's nounced,"amou nt to a complete take­ and the Dance Alliance (DA)." given the current political climate. It is, Reinecke), the broken affair, like)ani over of PACT. The commission would, the ANC after all, only logical that the offidal and Ers, went public two weeks back "PACf is, and always has been a proposed, be responsible for the crea­ performing artsstructures ofthe (former) with an impassioned refutation (which private business, not for gain. At no tion ofprojectsaimed at "ensuring trans­ apartheidregime be democratised (or at hit SABC headlines) from Reinecke's stage in itsthirty year historyhas itbeen formation in the following areas: . least partially window-dressed) like all office in response toSerote'scharge that dictated to by any political body, not theothersodaland political institutions. Reinecke had deliberately derailed ne­ even the Nationalist Party. • Establishingan outreach pro­ It's just thatthe arts, unlike the other, gotiations. "As a major business," the statement gramme. more "significant" institutions, operate Reinecke'scamp contended that, all continued,"it is controlled bya board to • The appointment of staff and in­ in a kind of nefarious shadow-zone, contraire, theirs had been a successful which the directorate is answerable." terim restructuring. whichleavesthem tobattIe alone, outof over throw of an attempted political Therefore: "Major policy changes are • The training of staff and affirm ative _sight of the arenas of real politik. A coup, or to make use of their rhetorical impossible without the approvalof this action appoi tments. problem. symbols, a managerial blockade of a board, aswould be the case inanymajor Anyway, on with the story so far: perceived industrial sabotage attack, an business concern: And that's where it all carne unstuck. Aftermonthsof courtship, flirtationand, attempted commerdal take-over: Voila! Zapped by the logic of the PACT, as we have seen, clearly took 32 umbrage atthe DAC interference inwhat it perceivedas a private organisation (PACf perceives the ANC as a political body; the ANC perceives itself as therepresenta­ If you want to be tives of the(arty) people, with the DAC as the umbrella body articulating and encompassing the demandsof the (non-aligned) disciplinary bodies). So PACT protestedto the press. ere IS-t' I at••• AND THE ANC went mass-ive. Not before Serote had \ convened ameetingof various cultural organisations and Caiphus, Latta, Hugh and Jonas are all back home and setting committed his current thoughts to paper, however. The get-tough 'demands from the ANC now included: the trendoids tapping. KATHY BERMAN htts some down-town • The resumption of negotiations - with PACT acting in and outta-town spots good faith: that they sit in negotiation as equals and recognise thewrongsoftheirpolicies, pastandpresent. • The formation of a joint working committee and its terms of reference. • Time frames for the transformation process. • The resignation of Reinecke. Andso they arranged to march. And then, the day after, to celebrate and sing. Ahurriedly organisedpicket outside the State Theatre on Friday was foiled byPretoria authorities, and permis­ sion to stage a concert the next daywas refused by the Pretoria City Council, according to theDAC "onthe basis that the city was already badly disrupted duringthe past week". (Never mind the factthatallthatgot damagedon Wednesdayamongst100000 peoplewasthe kikuyu grass in the Union grounds.) Otherreasons dted included the prior deployment of traffic authorities at Loftus Versveld, and the previous commitment of Strijdom Square to a weeklyflea-market. While the ANC "strongly objected to the authorities' continuing attempts to keep the people of our country apartand strangers for (sic)eachother", to be fairto the Pic: The Star authorities, the DAC didn't give them much warning either. KAY, so you thought that you were tics - as Bra Hugh puts it - were quite simply Suffice to say, on Friday, while Johnny Clegg, Sipho where it was at - culturally speaking magnificent. "Hotstix" Mabuse, Abigail Khubeka, Caiphus Semenya, (andno, we are not talking Miss South And that'sbefore we mention thegrand'master on JohannesKerkorreI anda hostofhigh-profile entertainers Africa 1992). I mean you were seen at trumpet himself. With his unequalled humour, his werestill being roundeduptoplayfor freeinStrijdomplein theopening ofAthol Fugard's (andJohn superb style, and his vivacious energy, Masekela onSaturday, theDAC donnedtheirReeboks andmarched oKani and Sean Taylor and Mannie Marum's) Playland; delivered his finest, both old, and new - from his offto Pretoria to present theirdocuments. Andthen got you and your driverand the milkman were personally upcoming album Beattn Roundde Bush. arrested. invited to watch Evita darn her underwear this week. It was a spell-binding session that stretched way Which was allprettyspectacular ifguerilla theatrewith That's hip, that's cool, right? Wrong. into the night. (How many acts run from 9:30pm to a message was their aim. If however, it was truly Forthe culturallycoolandpolitically prepared, it'sthe 2:00 am these days? And on some nights he indulged negotiations thatthe DAC wereafter, well, then,Reinecke double exes that count: ex-exile. As in: Hugh, Miriam, in three sets!) didn't bite.Or maybe he did - in a mannerof speaking. letta, Caiphus, Jonas and the gang of accolytes who WhileBra Hugh's scintillating performance is now Where Naidoo, Ramaphosa, Madiba & Co's massive, swayed with them through all the yearsOut There. in the past tense, the Fifties Softown brotherhood rigorously structured marchwasmetwithan invitation by Well, it's allBackHere now. And latest haven forthe continues: Following Robbie Jensen thisweekend at an arrogant DeKlerk to comeup andtalkwithhimsome­ double exesisSoftown-thebrandnewsuper-hot'n'slick Softown isthat master trombonist, Oscarand BAFTA time Cthe door was always open"), with the cultural dinner/dance jazz joint downtown where the Villa nominee(for CryFreedom withGeorgeFenton), and contingent who simply didn't abide by Reinecke's/the Borghese once stood. magical musical man.jonas Gwangwa.Judging bythe State's law, Reinecke was simply forced follow old-style Softown, like its smokier, teenier, and much older . ceiling-space-only reception he had during hisgigsat laager tactics. And he did. In impeccable operaticstyle. step-cousin, Kippies, draws its inspiration from that the YardofAlerecently (with a special tableset aside Via the corpsde police. And no, not on the stages or bitter-sweet by-gonespace, Sophiatown -thathighpoint forthe ANC jorling comm. again), theslick'n'spacious' the boardrooms of the State Theatre. But out there in our cultural history thatblossomed beneath ice-cold Softown will be filled to the brim. • beneath Strijdom's offensive bust. Nationalist Party eyes, nurtured and launched the pre­ GAMBUNQ ONTHE doubleexesfor multiple $$$ isthe Sowheredoes that really leave the cultural workers? exes and produced some of the sweetestsounds from Well in the docks, for one. And nowhere near the grand Casino in the Veld: Sun City. local quartersfor manydecades - beforeitwasbulldozed negotiating tables, right now. Playing at theSuperbowl onAugust 29and 30isthe outof recognition, thatis. And as for the issue of the transformation of state other multiple award-winning double ex two-some, Butthey're all backnow. At Sof'town. structures andperforming arts councils? Andthe transfer Caiphus Semenya and Letta Mbulu. Emmy award of resources to the people? Well all that got neatly winners for their work with QuincyJones on Roots' sidelined in this wonderfully histrionic act of guerilla AND 8POlTEDswaying to Bra Hughand hisband Lerapo and Oscarnominees withJones for The ColorPurple, theatre: (Bones) and taking time out from Mass Action were the the twosome bringthe very best of international and . Which isn't all bad. I mean, at least we know that the likes of Thabo Mbeki; Wally Serote; and the unofficial African sound tothehi-tech playground inthe bundu. cultural commissars can act as well. heads of the NEC jorling commitee, Aziz andJojo. At their recent press-launch, they promised some It's just unfortunate that, while suchgestures can be And that'sbefore webegin with the show-bizcelebs: specialsurprises. Brigitte Nielsen ina giraffe g-string, laudedin theory, rightnow, cultural activists need above Sipho "Hotstix" Mabuse; Abigail Khubeka; Thandi perhaps? all to strategise and consult. For, if the' truth be told, Klaasen... Presiding over itall last Friday wasthe Brother Okay,that's thelowdown onthe PC trendoids. The people only applaud the performers with impeccable with the Perfect Timing (andtheimperious demeanour), up'n'coming bumsy(black upwardlymobile student) styleand perfect timing. Abdullah Ibrahim. jolhas gotta be jazzattheJungleInn.Justtwo weeks The sagacontinues. Masekela and his tightly honed group of Moses old, and situatedin thecentre of Hillbrow, JAJI rages Molelekoa on keyboards, Laurence Matshiza on lead till dawn with the fusion sounds of Loading Zone. aTOP PREll: DennisReinecke cancelled a lunchwith the guitar, Ian Hermanondrums, Bakhiti Khumalo on bass No NEC members werespotted here, on the last press scheduled for this week. andMcCoy Mrubata on sax, pennywhistle and gymnas- citing.

83 ballet I ot su

Returnee dancer Vincent Hantam is back from his stint at .the Scottish Ballet, Augustus van Heerden will visit his homeland with the DanceTheatre ofHarlem. But there is one exiled South African dance legend who will return only in- spirit - John Cranko. The slackening of the cultural boycott has afforded Pact Ballet the oppor-

JohnCranko tunity to stage a Cranko ballet, The Taming of the Shrew. ANDREA VlNASSA reports

HY allthisfuss about Pact fora moment to wax lyrical aboutJohn Ballet's staging of a new Cranko. "TheTaming oftbeSbreuits one ballet while Rome burns? of his major works, one of the great WIn the light of rumours comedy ballets and an important full­ that progressive cultural movement is length 20th century work," enthuses contemplating a call for a moratorium Hurwitz. on foreign artists working withPact,this is something you mightwell ask. JOHN CRANKO was to the Stuttgart Whether the cultural boycott was Ballet what George Balanchine was to ever enforced on Cranko, is difficultto the New York City Ballet - creator, ascertain. Although he was a South mentor and muchmorethananinspired Africanamoratorium wouldaffectowner choreographer. He wasalsoan outsider ofthe rights Dieter Grafe, producerJane with a visionwho broughthiscompany Bourneanddesigner Elisabeth Dalton, vast international acclaim. all of whom are involved in the local Legend has it that he was a great staging of The Taming oftbe Shrew. down, a warm,witty andapproachable "It's a grey area," says Pact Ballet director and much loved by his com­ publicist jonathanHurwitz. Napac pre­ pany - a man of "tireless energy and sented his Brouillards in 1985 and bright theatricalintelligence, » according restaged The Lady and tbe Fool in 1986. to critic Quentin Crisp. "Whether theresistance wasconfined to Cranko was born in Rustenburg in hisfulllengthworksisnotdear. Butthat theRofSA, which must havebeen atiny does seem inconsistent. But post the village in 1927 - his parents had met beginning of 1990 negotiations became during a performance given by the easier.Wehadbeenlooking fora Cranko DiaghelevcompanyinLondon. Hestud­ ballet for a longtime- since1985.[The iedwith the Cape TownBallet, where Taming oftbeSbretlA is a good ballet he began his first essays in choreogra­ with which to start. It is tremendously phy. Hisriseto fameandpopularitywas entertaining and shouldhave enormously rapid. By thetimehereached Londonin wide appeal. It really is great fun and 1946 - he was 19 - he had created a challenging for the company. Cranko handful of apprentice workswhich are wasabove alla greatstory-teller and he still part of Capab's rep today. had a great talentto amuse- apologies He joined the Sadler's Wells Theatre to NoelCoward. We hope to get more, Ballet (which was to becomethe Royal but I'mnotawareof negotiations." Ballet) and withinfour yearswas named ButletusputourPCsentimentsaside resident choreographer of the troupe, Leticia MOiler and JohnnyBovanas Kate and Petruchlo

34 '·baUet. . l \\ j

creating some of his finest ballets for Ballet's chiefchoreographerat the time were not merely there to advance the Heleft severalotherfascinating works them: BeautyandtheBeast(1949), Pine­ and the younger, highlygiftedchoreog­ narrative: "Ifollow the Balanchine prin­ to his dancers. I saw the 1985 Napac applePoll(I951) and Harlequin InApril rapherwas notgiven the opportunities ciplewhich holdsthatfirst and foremost presentation of hisBroulllards(1970), a (1951), a dramatic ballet which used he soughtand demanded. a balletis a composition withbodies in "mood piece" inspired by nine piano characters passed down from Greek In 1961 Svetlana Beriosova's father, spaceand time. Ifeelthatone shouldbe preludes by Claude Debussy, and was mythology and commedia dell'arte, the who was the ballet master at Stuttgart ableto take a dance outofOnegin,strip transfixed by the simplicity _and Harlequin, Columbine and Pierrot, but then, introduced him to the director of it of meaning, strip it of costumes, and minimalism of his choreography. Clive ,. here they were used to represent new the state theatre. He was so dazzled by look at it as a valid, abstract composi­ Barnes wrote of a NewYorktourof The 5easons(197l): "Cranko has nevercho­ notions whileat the sametime preserv­ the German system thathe accepted an tion. reographed with more authority... the ingtheir original symbolism. Harlequin, invitation to build a company. "A diamond has no colour, but it dancing has a range, scope and sheer the superhuman fool of the gods, sym­ takeslight, and when youlook at it you bigness that have to be associated with bolises human aspiration reborn after IN THE BALLET seered,blue,breen,andyellow. Aballet world the rehearsal theBolshoi Ballet and nothingelse...the fire and devastation. roomisa global village where everyone image should be like a diamond. No dancing is the best Stuttgart has ever In1950 Crankowasasked tochoreo­ speaks the same language and when meaning. Nocolour. But hard, notsloppy. given us." graph a ballet for the New York City Cranko arrived in Stuttgart he was no I havea specific feeling whichmaybe I One of his most interesting ballets Ballet and created The Witch to a Ravel respectorof nationalities. The principal can only shape for myself. So the ulti­ and one which elicited reams of com-. ' pianoconcerto. During the 50s he cho­ dancerswerenot German. Thecompa­ mate definition of the images comes mentfrom critics washis 1970 Poeme de reographed forboth theCovent Garden ny's prima ballerina, Marcia Haydee, from the eyes ofthe public, not frommy EExtase, derivedfrom a novelbyColette, andSadler's Wells branches oftheRoyal was Brazilian. Her frequent partner, eyes."Someofhisthoughts on choreog­ BreakcfOay. British criticJohn Percival Ballet: BonneBouche(952), The Lady Richard Cragun, was Californian. Joyce raphy. wrote: "Theidea isthata maturewoman andtheFoo/(l954) andAntigone(1959). Cuocowas from Boston. EgonMadsen It did not take him long to draw (notold, but pastheryouth)hasa yOI ms was Danish, Judith ,Rein British. attention totheStuttgart Ballet. Hemixed man fall in love with her. After some THE 50's SAW Cranko produce his Haydee was Cranko'smuse and be­ the classics withhis ownworks: L'Estro hesitation, she rejects him because sht' first full-length ballet, The Prince oftbe tween them they were responsible for Armonico (1963), a dance ballet to hasbuilt a contented lifeforherselfand Pagodas (1957), two revues, Cranks the ballet sensation of the 60's. "My Vivaldi and Opus One(1965), an am­ carries with her the memory of her (1955) and New Cranks (1960), two finding her was an act of destiny." She biguous, stylised workwas followedby former lovers: ballets forBallet Rambert, LaBelleHelene was a corps de ballet dancer in the De an epic production of Eugene Onegin Cranko's intention was to get away for theParis Opera Ballet and a rousing Cuevas troupeand Crankohired her as (1965), the storyofAlexander Pushkin's from the little-girl image to whichmost Romeo andjuliet (1958) for La Scala. a principal ballerina at the age of 21. poem,whichsatisfied even Balanchine, ballerinas areconfined. An actress grows (When the Stuttgart Ballet performed it "Shaped, coaxed and probably driven a Russian who complimented Cranko upandgraduatestonew and oftenmore in New York in 1969the New Yorker's byhisunderstanding andaspirations for on his understanding of "the poem's interesting roles, a dancer isstuck with critic Andrew Porter wrote thathe had her gifts, Haydee developed into an greatness". muchthe same kind of role allher life. Margot Fonteyn, partnered by five bril­ seen manyunsuccessful R &fs, but that outstandingly expressive ballerina," liantStuttgart dancers, danced the role Cranko's was exceptional and that he wrote Quentin Crisp in BalletNews. By INTERVIEWED BY the New York of the diva: "It is a marvellous role for was bowled over by it's power and 1969 Haydee was acknowledged as on TImes Cranko said: "I see Onegin as a Fonteyn... there is depth and warmth eloquence, "potent projection" being a of the greatest dramaticdancers of the myth inthesamewaythat Charlie Chaplin too, there is a living person there, not mark ofGermandancing, ofthecompa­ age having provided Cranko with that is a myth... Myths always have double just a dancer, but a woman, not a con­ ny's dancing.) "potentprojection" he requiredfor tell­ meanings, and in this sense Chaplin is ventional ballerina, but a great dance­ The problem for theversatile Cranko ing hisstories. Heis known primarily as both funny and terrifying. Onegin is a actress. And the best thing about this wasthat Frederick Ashton wastheRoyal a creator of "story ballets", but steps youngman who has everything - good performance is thatthe humanity of itis looks, money, charm- andyet he adds achieved through the deliberately artifi­ up tonothing.Which makes himterrify­ dal style." Percival said he doubted ing. Hisproblemisa verycontemporary whether the balletcould be cast in any one - lack of recognition: other company in the world - Cranko Critic WalterTerry, reviewing a per­ created dazzlingstepsand roles forJan formance of Eugene Onegin in New Stripling, Bernd Berg, Heinz Clauss, York in 1971, wrote in The Saturday Richard Cragun and Egon Madsen. Review. "How Cranko tells a story in His last work, Initials RBME, was a dance! He is a theatremanthrough and tribute to these verydancers - Richard through, as washisillustrious predeces­ Cragun, Marcia Haydee, Birgit Keil and sor of two centuries ago in Stuttgart, Egon Madsen. Hissumptiousand tragic Jean-Georges Noverre, whose revolu­ re-interpretation ofSwan Lake-"Iwanted tionary aesthetics carried theballetaway to find its mythical truth" - had just from mere steps to ballet d'action- that wowed New York audiences and he is to say, to dramatic ballet, to move­ was planning a balletbased on Othello ment with dramatic meanings." when he died. Before he left the Met he said to an Cranko's themes varied widely and interviewer: "I think it means total ex­ - his versatility seemingly limitless. His pression ofthe thingthatone cannotsay 1968 work, Presence, isa sortof panto­ with words ... I suppose if one could mime forthe well-read. Itsmaincharac­ define thething,onewouldbeawriter." tersareDonQuixote, Ubu Roi and Molly Bloom. The Taming of the Shrew was first C A s T N G presented by the Stuttgart Ballet at the WurttembargischeStaatstheateron March Dianne Rnch and Jeremy Coles dance 161969, withMarcia Haydeeandkichard the roles ofKate and Petruchio inthe Cragun inthe principal roles. Balanchine SA premiere of The Taming of the said:"It turns out to be just as amusing Shrew on August 20 atthe State tosee indance form as itisinthe spoken Theatre, Pretoria. They dance again on theatre."It wasahugesuccess fromNew Aug 22, 26 and 29(Bpm). The 21 year­ Yorkto Moscow. . old Leticia MOiler ispartnered by Johnny Bovang - Aug 21, 24(8pm) and CRANKO DIED suddenlyin 1973 at 29(3pm). Dianne Harris dances the age of 45 on an airplane that was opposite David Palmer - Aug 22(3pm), returning himand the company to Stutt­ 25 and 28 (Bpm). gartfollowing anothertriumphantAmeri­ MarciaHaydee... the originalKate can tour. Book at Canputicket. m 2'5 7 ~~_~,_,~ .~"> ~H_".r ~ ~_.~ f¥&I~~~~~~<-wf;;;QES~<_~tQIiCj..; __ __ ' __"'__ •• --..._ aMp • -"r=e- &1 , y- '-, ee-lj , 'elmari rautenbach-skl''-cior die weekse tv

doodemstig verklaar al daardie tonele 'n monument, Griekse en huilende kenmerkende sonorestem verklaar:"Ek wie sou van hom en sy regse pelle om die "spioene", en die weergalose sleutelgat­ ontken dit ten strengste"..., en sommer kombuistafel, klipinnie cokebyderhand, onthulIings het die verhaal alhoe meer byvoeg hy gaan "net more" sy nou 'n '1P, jy's mosnou bekak,man,"op die beginklinksoos 'n racysoap, een na die regsverteenwoordigers sien oor die hullag regtetyd,is 'n blote fabriseersel deur die beste tradisie van die genre, ongenaakbare vermetelheid vandiespul Britse kameraman om die AWB sleg te Toe alles uiteindeliktot 'neinde kom Brine wat ruim gebruikgemaak hetvan kon hou? laat lyk. Wat met 'n effens beswaarde en "Ounooi" met net 'n boel skulden 'n hulle Boere-Christen-gasvryheid op DIT wasdievermaakvandie week. Nie gesig verklaar ja, hy sal menselewens paar wraaksugtige087-lyneagtergelaat Ventersdorp net omlater met so 'n spul die spul regses op Ventersdorp in hul neem"asdie strydditvanmyverg,asdie is,het Agenda 'n opsomminggehadvan leuens vorendag te kom ... kortbroeke en onderhemde en met hul oorlogdaar is,"want "ek's'n soldaatvir die hofsaak. Goed en wel, maartoe het tulsgemaakte traangasrue. Eerder Ruda rnyvolk". Wateffensbedremmelderken die koerante lankal elke sappige detail MAAR DIE STER van die program se gesig - of dan haar pogings om haar 'hy het aan die Britse lV-span vertel in woord en spotprent gemelk. was ongetwyfeld die "driver's wife", gesig reguit en professioneel­ hulle het ammunisieentraangas van die Anita, 'n self-erkende "koppige" belangstellend te hou terwyl sy sit en polisie en weermag gesteel om die CARTE BLANCHE, daarenteen, het Boervrou, wat geen geheim maak van luister het na die reaksie van ET en sy Engelsman te "beindruk", maar dis nie die kans aangegryp, 'n verkorte haar politiekeoortuigings nieChaar swart eertydse motorbestuurder JP Meyer op eintlik waar nie, weergawe gewys van die dokumenter katjie se naam is Kaffircat, "the blacks die nou al omstrede Britse ­ In die stadium konRuda nie help om wattot alles gelei het, met die"leier" 'en are called kaffirs here"), haar wantroue program The Leader, His Driver, and the te vra nie: "Waarom dit se op BRITSE sy bestuurderin die ateljeeom saam te in die "leier", en haar steun aan haar Driver's Wife Sondagaand op M-Net se TE~ISIE?!" ' kyk en vrae te beantwoord. man. Diehet brabenoud begin raaktoe Carte Blanche. Weer eens was dit interessantom te Net een vraag hier: as M-Net die sy held, die regse aktivis Piet "Skiet" Soos almal nou al weet, is dit die sien hoe die twee verskillende 1V­ programindie hande kon kryen asdie Rudolph,na netenkeledae syeetstaking program wat aanleiding gegee het tot instansies, die SAUK en M-Net, op program al vroeer vir vertoning op 'n laat vaar het en gerugte die rondte begin die lastersaak wat jani Allan teen die dieselfdenuusgebeure reageer. DieJani­ fliekfees beskikbaar was, hoekom het doen het dat hy inligting omtrent al sy Britse lV-kanaaI ingestelhet. sagewas sekereen vandiesensasionele dit 'n hofsaak gekos voordatons dit op makkers en die se bewegings aan die Ruda het haarbes probeer om te bly nuussages van die jaar. Sommige mense TV kon sien? Dis tog 'n program oar polisie sou verklap. Die "driver" hettoe Iyk na 'n objektiewe TV­ het onomwonde verklaar: Disal wat ek Suid-Afrikaners en 'n fasetvandie Suid­ sommer begin laat slaap. onderhoudvoerder, maarsy het die stryd lees.En te verstane.Wantmet brokkies Afrikaanse politiek, asTV-program isdit Die verwysings na jani was min en verloor. Wiesalnou ooknie sy lag moet inligting soosdie noualberoemdegroen bekroon en boonop is dit - as 'n bonus vaag. 'n Beweerdeseksuele verhouding sluknieas hysitmet 'n netjiesgekamde onderbroek met gate, die gesing- en - skreeusnaaks. tussen ET en die eertydse model en en gestrykte Meyer voor hom, wat gevryeryindie middel vandie naglangs The Leader, HisDriver, andtheDriv­ skinderrubriekskrywer is gekwalifiseer er's Wife begin met die programmaker met die woorde "hoewel dit nie bewys wat op Newcastle is nie", Kyk 'n mens egter na die pro­ aankommet'nroeping: om'nonderhoud _ ,gram,met sy skote van ETbesig met 'n te kry metdie leier van die AWB. Maar toespraak oor FW "met sy kale ou kop" al trek hy al agter die "leier" aan na en "sy plompe ou lyfie"; johan, "the Ventersdorp is al wat hy van hom te towncouncillor", insykortrnou-safaripak VWB T-hemp aanbod: siene kry sy honde en sy sekretaresse, agter sy lessenaar, die man met die wat elkekeer om verskoningvraomdat Bybel en sy Aids-dreigemente: en les \ I". die leier nie daar is nie want hy's in 'n bes die"driver" en sy pel wat haastig uit "meeting", of hy's al weg, of hy't nie die kombuis padgee nadat geweet van so 'n afspraak nie. eersgenoemde gou gedernonstreer het Uiteindelik slaanBroomfield diejack­ hoe maak mens 'n tuisgemaakte pot: hymaak vriende metdie "driver" ­ traangasbom - alles weergegee in 'n kompleet in wessie en kortbroek 'n volkome neutralekamera- en vertelstyl, Hjerdi~ is ~ie 'n kledings!uk wat daarop gemik is om ,die waardlgheld Ie ondermyn van Afrikaner Chrislelik­ halfuurna die afgespreektetyd vir hul en jybegin wonder of dit nie die tonele Nasionalis!:, ons Manne In Blou, die Voortrekkers ontmoeting. En toe begin die pogings is wat jani laat nadink het oor haar Ruiterwag, Broederbond, Rapporlryers en ·Imrs,'die Nasionale Party en Sf organe die NG Kerk en/ol ander omdie"leier" vaste pen vir'nonderhoud beweerde verbintenis met die AWI)· suslers, die FAl<, di~ Vrouelederasie, die ~ligling vir in aile ems. Iciernie.Naalsissydarem 'n meisie van [l'~ Vnendellke Afrikaans, die Konlederasie Uiteindelik slaag die Britte daarin ­ die wereld... UAd van Kinderkranse, moee dog skalryk kabinelsminislers, burgemeeslers van met diehulp van Meyer- om inderdaad loileldorpe, bomplanlers, volksla!ers en ander 'n afspraak met die "leier" te maak, maar oewerbewoners, sweepslaners, Karwalse en ander Hum hullebegaandie onvergeeflike flater orn Awe 53 JAAR GELEDE? mel Lang Ore, draers van badisionele wapens en andere mel knoppe op hul kierles, holnals, meelopers eniof tien minute laat op te daag. Ditleitot 'n HOE Iykditookof ons regses se propa­ ha~dpe.rde van CIe, slruggle, Slalinisle, Marxisle, emosionele uitbarsting van die "leier" ganda-styl deur die jare ietwat agteruit anllchrlsl~, geslr~klureerde ~ anargisle, Roomses, wat daaropneerkom dat hyBroomfield The suurslofdlewe en Kodesa·lieplappers, kullurele :j -- gegaan het. In Woensdagaand se lIenlergalle, Groen en Rooi bullebakke, windbrekers, ~ en syspan in sy dag des levensnie sal Fourth Reichwasdaar 'npaaropvallende agterbankers, smarlvrale, kamerade en/of F. vergewenie; dat hy die oortredingin 'n parallelle metSondagaand se program ~ g.edek~~sllueer~e kabbalisle of agenle van die bewussyn ~ ~ me. Dills blool nv,)'cWeekblad Hemp. :i baie emstige lig beskou orndat hyself oor die leier en sy volgelinge. Waar'n nooit,nooitso-ietsaan symedemenssal oorgewig ET egter in 'n halfvol ~~.-;"""",,"...-:I"~:..~ doen nie, en dat hulle nou maar hulle dorpsaaltjie deklameer dat die enigste paarvragies moet vra.Watweereens tot ding wat Mandela die "volk" kan hied .,\ 'n uitgebreidewoorde-skermutseling lei net ''Winnie se pruik" is vir FWse "kale , toe Broomfield wil weet wanneer ou kop" Cdoodernstig, en dan maak hy \ Terre'Blanche besluit het dis oorlog en nog 'n pouse virdie verwagte applous), Teen slegs R25 Terre'Blanche volhou hy, en hy aileen het 'n fier, taai Leibbrandt se toespraak sal sewanneer ditoorlog isen wanneer teen die agtergrondvan 'n majestueuse (aTVI/ en posgeld ingesluit) kan JYoak nie,Watnie die punt vandievraagisnie, rookblou bergreeks Cook met manne sou die Brit nog die waarheid probeer wat vooraf "Stilte, die leier gaan praa!" 'n WVB 1=-hemp besit! byhaal. Die geveghet hyegterverloor... geroep het) elegiese vergesigte bevat Om 'n vraag onder 'n stortvloed van 'n gedissiplineerde, suiwer Vierde Stuur virmy T-hemde @ R25 elk emosionele argumente te begrawe wat Ryk aan die suidpunt van Afrika... Grootte Groat met die vraag niks te doene het nie, is Ongeag die paar onbevredigende ..... Ekstra groat klaarblyklik 'n bekende taktiek van die akteurskeuses is The Fourth Reich as "leier". HyhetdieselfdemetRudagedoen lV-reeks heelwat beter as die rolprent. toe die hom ten slottereguitvraof daar Die spanning tussen Leibbrandt en Stuur aan: VWB T-hemp aanbod 'n seksuele verhouding tussen hom en Taillard word beter gemotiveer en net Posbus 177 ma Allan was en hy sy antwoordbegin so die geleidelike verbrokkeling van NEWTOWN deurte verwys na die "betroubaarheid" Taillard sesekuriteit lOis soos hyalgaande 2113 van 'n Britse jurie, 'n nasie wat meer betrokke raak by sy opdrag. derduisendeAfrikanervroue en-kinders Hopelik gaan claar in die laaste twee (Laat asseblief drieweke toevir aflewering) in konsentrasiekampelaat sterf het. episodes meer klem geplaas word op "Dis nie die punt rue," het sy hom Taillard se storie. Dit sal die verhaalin hard en dUidelik in die rede geval, die geheel 'n duideliker foltuspunt gee waarop die "leier" toe uiteindelik in as wat dit in die fliek gehad het. 36 ·tecite'r •I '\ \\ \ l\ raisin' women's issues MARKET' \,' \" THE work of two playwrights, a SouthAfrican and an American both chronicling the ,THEATRE, lives of black women, should make forfascinating comparison: Lorraine Hansberry's 832-1641 A Raisin IntbeSun, written 33 years ago, is on at the Downstairsat the Wits Theatre JOHN KANI, SEAN TAYLOR IN from Wednesday,while South African actress Nomhle Nkonyeni's The Reckoning Force ATHOL FUGARD'S starts its Dalro (Windybrow, Johannesburg) run on August 28. "SUPREME RlGARD FROM SUPERB Nkonyeni scripted tbe Reckoning Force withdirector Megan Willson. It concerns the I K4NI &TAYLOR ... VERGE ON fantastical life of Princess, recently evicted from her flat, who finds herselfin dire straits-in a small room on top of a Hillbrow high rise. There is a portrait of a man, Fred Bernstein, MASTERPIECES"GM STAR on the wall and a goldfishof the same name in a bowl. Says Nkonyeni: "Life is not a bed of roses. That is why Princess lives in a fantasy PLAYlAND world, a world modelledon the ethicsof Dynasty and The Boldand tbeBeautiful." MON·FRI8.00PM Market theatre resident director,Jerry Nkonyenibrings to Tbe Reckoning Force 29 years of stage experience. Shestarted out Mofokeng(above), is stagingZakes SAT6.00PM &9.00PM Mda's The Hill at Wits's new venue, the in Port Elizabeth withAthol Fugard and the Serpent Players, became the first black actress Amphitheatre. Mda's 1979 Amstel Award to be employed by Capab and has worked for Pact for eight years. lAAGER THEATRE winningwork is a satirical comedyabout Hansberry's illustrious play concerns morelofty issues: black and women'sconscious­ migrant workers awaiting mining 8321641 contracts ona hill outside Maseru. It is ness, religion, ethics and family loyalties in a matriarchal society. An elderlyChicago based on actual stories told by miners to widow recieves a large cheque from her late husband's life insurance policy. Conflict ALL THE RAGE Mda. Mofokeng recently arrived home among the family members arises when her elder son and his wife decide that the money BY JANINE DENISON afterfour years in the US where he accumulated severaldegreesand should go towardsinvesting in a liquor store. DIRECTED BY SANDRA PRINSLOO directed Brecht'sBaal, Shakespeare'sA The Washington Post called the play"one of a handful of great American dramas... it APLAY ABOUT "SURVIVAL OF THE Midsummer Night's Dream, andthe belongs in the innercircle, along with Death ofa Salesman, Long Days'foumey intoNight THINNEST" entireFugard canon. It runs from Wednesday August 19 to August 29. and The Glass Menagerie. Maishe Maponya directs. - AV STARRING ANDRE ODENDML, JANINE DENISON, VAL DONALD­ BELL,IRENE STEPHANOU, MARl US MEYER. Encore, Evita! 23 JULY· 29 AUGUST MON·FRI8.00PM KATHY BERMAN sit en giggel vir Pieter-Dirk Uys se nuwe satire, An Audience SAT 6.00PM &9,15PM With Evita, in die Witsteater inJohannesburg UPSTAIRS THEATRE 832·1641 SO jy'tgedinksatire isdood en begrawein (in Evita se blonde pelsjas), Daar's Maggie DEATH AND THE MAIDEN die Vierkleur... urn, oranje-blanje-blou van Thatcher,wat 'n tydjie atknipvan haar R30 die Ou Suid-Afrika? OOO-per-asemteug Iesingtoer, ontpruik en DIRECTED BY BARNEY SIMON Vandatdievoormaligespottersparadys, die getransformeer in haar. opvolger, Major; STARRING TERRY NORTON, . Nasionale Party, vroeer die dekade 'n daar's Gatsha, wat strydlustig in die RAMOLAO MAKHENE, onaantasbare status aangeneem het en die voorkamer ronddans; en die ontembare ROBERT WHITEHEAD GrootGeestevrygestelis, hetditeffens saai Winnie- wat die rubberringvan die asbak geword om maar regs, ver-regs en in die stroop. Stout, ne? "VENGEANCE.. bondel die draak te staak met die gekke. Selfsdie PAC se tandlose wonder Benny RECONCILlATlON...FORGIVENESS.. Boonop het onse Evita, die reisende Alexander tree na vore om jou te laat .A GREATPOLITICAL THRILLER" ambassadrise, Europa met haar filofax giggel. • ingevaarenkon 'n mens haarnieeensdeur Die standaard-karakters sluit in: 'n haar motorfaks bereik nie. tradisionele krimplien-tannie, mamma MON·FRIB.15PM Wei, dank die vader - sy's terug! En sy Phyllis Bam, moeder van die Witwolf­ SAT 6,15PM &9.15PM sprankel meer as ooit tevore. En sy's net vuurvreter Boetie; 'n oranje-blanje-blou­ betydsomdieteikens van haarspot te kom koekie. Ensovoorts. KIPPIES . aanpor, want hulle sloer deesdae al hoe Diehoogtepunt kom in dietweedebedryf. B meer, Evita tree uiteindelik selfin lewende Iywe JULY 9AUGUST Insekerlikeen van sy beste satiriese stukke te voorskyn om vrae uit die gehoor SHARON KATZ ooit lei Pieter-Dirk Uys, met die kulturele spontaan te beantwoord: "Daar's 'n nuwe FROM PHILADELPHIA wapensindiehand, onsdeurdie storrnagtige wedstryd op Voorspel Suid-Afrika L1zz Meiring en Plater-Dirk Uys GMSA: (WEEKDAYS) R10.00 landskap van Geen Kodesaland, waar die se Toekoms - en die wenner ontvang 'n boerewors nie te lank kan hang om droog karakters en hope simboliek: vIae, kaartjie vir twee na Sarajevo..." teword vooriemand daaraanbeginvroetel gekleurde deure en banke beklee in wit Vra 'n mens haar uit oor haar toekoms in JAZZ AT TEN nie, waar geen buiteband onverbrand bly (aan die Suid-Afrikaanse kant) en swart die geinkorporeerdeSuid-Afrika, kap Evita VUSI THUSI· GUITAR nie, (aan die Bop-kant). blitsvinnig terug metdiefeite: "R19 miljoen RASHID LANIE •KEYBOARD Niks is te heilig vir die voormalige hofnar Hier, met die hulp van die wonderlik van jou geld is in die tuislande gepomp ­ van die dooie Boererepubliek nie, Uys se veelsydige Lizz Meiring (as Evita se assistent, en dis," sy bereken gou, "maar net 47 VICTOR NTONI· BASS rapier steek na e1ke uithoek van die land, BokkieBam,en haarbroer, Boetie Bam, en Amerikaanse sent." LULU GONTSANA •DRUMS en sny korrupsie en teenstrydighede oop haar vriend Butch en haar pa, dominee Evita se raad aan die verwardes: "As jy 'n LAST 3SHOWS net waar hy hulle vind. Bam, en tante Hennie Bam), pluk onse optimisis,leer Zoeloe.Asjy'n pessimis is, (WEEKENDS) PDUdie een politieke haas na die anderuit leer Xhosa." DIE TONEEL is die gewyde voorkamer sy towerhoed. Jy sal ver moet soek om 'n meer van die Suid-Afrikaanse ambassade in Almal is daar: van ons eie wulpse, samehangende, diepsnydende en MARKET GALLERIES Bapetikosweti - bestem om (binnekortr) fantasieryke, borsloos prikkelende lagwekkende kommentaar op die stand 9AUGUST· 4SEPTEMBER ontruimteword. Die ambassadehuisves 'n wonderpop jani (hoe sou hy die skande van die politieke en maatskaplike spel in ERIKA HIBBERT antwoordmasjien, 'n luidspreker (vir die oar die hoof kon sien?) tot die skandalig die land te vind. ambassadrise se stem), 'n skare PDU- skrapsgeklede en briljantontmanteldePik VivaPDU, Long Live! ENCAUSTIC, ON CANVAS AND CHARCOAL DRAWINGS. 37 onafhanklike nu metro - jhb teaters JOHANNESBURG Seven Arts • Grantlaan, Norwood. (011) 483-1680 Indian Noctumemet Jean-Hugues Anglade NU METRO 1·10 NU METRO 1·7 Tye:12, 2,6,8 VILLAGE WALK 883·9558 HILLBROW 725·1095 V~Sa:12.2,6,8,10 LETHAL WEAPON 3 LETHAL WEAPON 3 Mel Gibson. OannyGlover 12·161 Mel Gibson. OannyGlover (2·16) MlIN.SAT: 9.30. 12.00,2.30.5.15,7.45.10.15 MON·SAT: 9.30. 12.00, 2.30, 5.15,7.45.10.15 SUNDAY' 12.00 2.30 5.30 8.00 SUNDAY: 12.00 2.30 5.30 8.00 CoriellCinema· Bramley. (011) 786-0324. STOP OR MY MOM WILL SHOOT STRAIGHT TALK Sylvester Stallone, Estelle Getty IAI Dolly Parton. JamesWoods IA) KAAPSTAD f MON.SAT: 9.45. 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15.7.45,10.00 SUNDAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNDAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 NoudatJohannesburg se MiniCine toegemaakhet, is die enigste Indian Noctumedraai nog by die Seven Arts, PAST MIDNIGHT THE MAMBO KINGS onafhanklike rolprnntteater waarop'n menskan staatmaakdielabia ­ Norwood, Johannesburg Rutger Hauer, Natasha Richardson 12·18) Armand Assante. Cathy Moriarty (2·17) MON.SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00 MON·SAT: 9.45.12.15,2.30.5.15,7.45,10.00 Oranjestraat 68,Kaapstad. (021) 24-5927. Hulle vertoonelke OOg twaalf INDIAN NOCTURNE SUNDAY: 12.00, 2.30 5.30 8.00 SUNDAY: 12.00, 2.30. 5.30, 8.00 CASABLANCA ONCE UPON A CRIME rolprente - gaanhaalgerus hulweeklikse program. Olemlsterieuse Frans-Indiese prenthandel oor 'n Humphrey Bogart, Ingrid Bergman IAI John Candy. James Belushi IA) Daar Is 'n rolprentfees bydie Baxterin Rosebank,Kaapstad endie Fransman se soeke na die Iiefde.Oltis al beskryf as MON.SAT: 9.45.12.15.2.30,5.15,7.45,10.00 MON·SAT: 9.45, 12.15. 2.30. 5.15.7.45.10.00 'n filmnoir sonder gewere. Oleprotagonis sender 'n SUNDAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNDAY: 12.00,2.30, 5.30,8.00 interessantste prenteIsTomStoppard se Rosencrantz and Guildenstem arEI STRAIGHT TALK TO THE DEAT naam is Jean-Hugues Anglade, watBombaaitoe Dolly Parton. James Woods (A) JohnBarret, Michele Bestbier (A) Deadan Totothe Hero. gaanom sy Portugesevriendte soek. 800s hy van MON.SAT: 9.45. 12.15,2.30, 5.15, 7.45, TnOO MON·SAT: M5,12.15, 2.30, 5.15,7.45,10.00 plekna piek reis, begin hy die persoonlikheid van sy SUNDAY: 12.00 2.30 5.30 8.00 SUNDAY: 12.00, 2.30 5.30 800 KyI< ook ult vir RobertAltman se Streamers, Fritz theCat, Strapless, The BEETHOVEN STONE COLD Mission, WherEI the Heart is. en In Praise of Older Women. vriend aanneem. Oitword 'n metafisiese tog van Charles Grodin, Bonnie Hunt (A) Brian Bosworth, lance Henriksen (2·18) transformasie en die fotografle is pragtig, die MON.SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15.7.45,10.00 MON·SAT: 9.45.12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 toneelspel ultdie boonste rakka.Oltis nie die SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNDAY: 12.00, 2.30. 5.30, 8.00 eindpuntwatsaak maak nie,maardie reis... AV LADYBUGS STOP OR MY MOM WILL SHOOT Rodney Dangertield, Jacke. (A) Sylvester Stallone, Estelle Getty IA) MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45. 10.00 ster - kinekor / kaapstad SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00 SUNDAY' 12.00, 2.30, 5.30, 8.00 THE HAND THAT ROCKS THE CRADLE ALL SHOWS R7 50 EXCEPT MAIN EVENING PERFORMANCE Rebecca DeMomay, MattMc Coy (2·131 nu metro - kaapstad MON·SAT: 9.45. 12.15,2.30,5.15,7.45, 10.00 ALIENS 3 ~~f~tE~E:' ~J#'J~ ALIENS 3 SUNDAY: 12.00, 2.30 530,8.00 * CHARLESDANCE * BARTON FINK ALIEN 3 FOR FURTHERSTER.K1NEKOR SCREENING DETAILSPHONEIoFO LNE 10118 NORMALTelEPHONE RAT JohnTurturro, John Goodman (2·18) SigoumeyWeaver (2·161 ADVANCEBOOKINO AT COMPUTICKET - ENQ: 021 21-4715 RO~".·'. MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15.7.45,10.00 MON·SAT:9.3O. 12.00, 2.30, 5.15,7.45,10.15 N.UTHEATRES.······M.ET-. '. ' -,.. SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,800 SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00 ~~~ .'. ~~!' ." ONCE UPON A CRIME LETHAL WEAPON 3 :8:·.S:TO~~:~~ci,T:01,~'5 15,1.S. Ie15'Ill :~:'.S;TO~~:J;ti.l; I~01,:' 515,' 15.101$,,. ~~:~ :D~~1;0.1;~~ :~5. 5 \5.1 U. 1015'Ill ~ ~ JohnCandy, James Belushi IA) Mel Gibson, Danny Glover (2·16) f.--.ie* .",' v MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15.7.45,10.00 MON·SAT: 9.30.12.00.2.30,5.15,7.45,10.15 • SIGOURNEYWEAVER. • SIGOURNEYWEAVER. MOH·THUllS '45.m, n 15.245.5.15. I IlOr SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNDAY: 12.00, 2.30, 530,8.00 ALIENS 3 (2.161 ALIENS 3 «....1 MElGIBSON. OANNYGLOVE --­A-OEAOlY UNsroPPABlE ENEMY AOEAOlY UNSTOPPABLE ENEMY LETHAL NU METRO 1·6. NU METRO 1-6 :3~',~~o~~~~~Q1~1~2p~.515,1.45,JO 15'1Il MON.SAT' 45'11, 1200.23C 515.745,11DO,,,, WEAPON 3 HYDE PARK . 447·3091 BEDFORDVIEW ,< 616·6828 WHOOPIE GOLDBERG. MAGGIE SMITH SUN' 2.00.4 30.1 30pm fAST 'ACED ACTION ADVENTURE '·16 SISTER ACT IlIARTINSHHN tKRIST1-'NSLlTEJ·SKARDMSlOME ~~I~S:~~~530Illjl:Dl:~2'5.515.1u.laI5'1Il LETHAL WEAPON 3 LETHAL WEAPON 3 COMEDY An BEYOND MON·THURS9.45Im.121S,245.515.IOO,m Mel Gibson, Danny Glover (2-16) Mel Gibson, Danny Glover 12·16) 1II0If.SAT9.451111.IZIS,2..u.515.145.1015,m THE STARS A MICHAEL DOUGLAS e SHARON STONE MON-SAT: 9.30, um2.30, 5.15, 7.45,10.15 MON·SAT: 9.30.12.00.2.30.5.15,7.45.10.15 SUN ,....4.3•. 700.. " BASIC ' SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 SUNOAY: 12.00 2.30 5.30 8.00 MICHAEL DOUGLAS.SHARON STONE MOM·SAT.HSIII.12 00.2.30.S 15. 7IS.l0 00'111 INSTI LETHAL WEAPON 3 BASIC sU.:'.0000.7.30'. NCT MelGibson, Danny Glover (2-161 Dolly Parton, JamesWoods IAI ALIEN 3 STRAIGHT TALK INSTINCT WHDOPIE GOLDBERG. MAGGIE SMITH Adult Vllwlng-Slnt!lynoplrsonsund.f21 MON-SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45.10.15 MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 Sigourney Weaver (2-16) Dolly Parton.JamesWoods (A) AdunVitwlnlJ_Slnctlynll,.rsonSllndlr21 SISTER ~ SUNOAY: 2.30. 5.30, 8.00 SUNDAY: 2.30. 5.30, 800 MON·SAT: 9.30. 12.00, 2.30,5.15. 7.45.10.15 MON-SAT: 9.45, 12.15.2.30,5.15,7.45,10.00 ~ACT ~ SUNOAY: 12.00, 2.30, 5.30. 8.00 SUNDAY: 12.00. 2.30, 5.30, 8.00 ~~~;~R~D~;~'14j1~'4';~~1'o~~:~op", STRAIGHT TALK LETHAL WEAPON 3 _ COMEDY An Dolly Parton, JamesWoods (AI MelGibson, Danny Glover 12-161 BEETHOVEN LADYBUGS MOM SAl, 451111.12 15."15.5 15.145,1G oa'lII MOIt.SAT' 30111.12 00.230.S IS,115.1130,,,, • SIGOURNEYWEAVER. SU•. 'OO.m su.·, ... 0 •.730.. ALIENS MON·SAT: 9.45.12.15,2.30, 5.15, 7.45.10.00 MDN·SAT: 9.30.11.00,2.30,5.15, 7.45,10.15 Charles Grodin, Bonnie Hunt (A) Rodney Dangerfield, Jacke. (AI 3 EN~M~" SUNOAY: 2.30. 5.30, 8.00 SUNDAY. 2.30, 530.8.00 MON·SAT: 9.45, n15,2.3O. 5.15, 7.45,10.00 MON·SAT:9.45. 12.15, 2.30. 5.15, 7.45,10.00 NOISES OFF KATHY BATES. JESSICA TANDY AOEAOlY UNSTOPPABLE SUNDAY: 11.00. 2.30, 5.30. 8.00 SUNOAY: 12.00,2.30,5.30,8.00 ;~~.~T09D~~~O~~ I~;p~ 515.1.45,10 15,,,, FRIED GREEN ~A~N;~~D~~~'144~·46,~.&83~~ :~5 pm LADYBUGS PAST MIDNIGHT STRAIGHT TALK BEETHOVEN KATHy BATES. JESSICA TANOY TOMATOES ..,,,,s,u,·C'''SI"'Sll1n· S'IR"ST'" Rodney Dang.rfield. Jackee (A) Rutger Hauer. Natasha Richardson 12-181 FRIED GREEN .

--." \ \ nu metro ster - kinekor / johannesburg en pretoria pretoria

*BASIC INSTINCT No persons 2·21 will be Idmltl.d. The dislributors must paint aut lIIIt this film contains strang IllIIuge, :-ll';l~: :Wil:~.15, 1.45, lD.15", violence Ind III scents Ind I ALIEN 3 (2-16) combinltlon !bellIol w1Ilcb may lIiE BITCH IS BACK' SIGOURNEY WEAV~R on.nd sensnive ¥ie.ers. STARS INTlIIS EXPLOSIVE THRILLER' (2-16)

(ALL)

(ALL)

SISTER ACT (ALL) PAST MIDNIGHT (2-18) c:1~ RANDBURG PAST MIDNIGHT ~ Rutger Hauer, Natasha Richardson 12-18) TO THE DEATH 2-18 SAN LAM CENTRE MDN·SAT: 9.45,12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 STOP OR MY MOM ',2 7&1-S44& SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30,8.00 WILL SHOOT (ALL) .....11IIIrs:1.3, 5.31, 7.C5pm FRITZ THE CAT "'1In:1.15, 1215,1.3I,5.1~ 7.45, 1115,.. frlUy:Z.3lI, 5.3, 7.C5, 11.11", Adults Only -Animation Sensation (2-18) f1Hlt1.15,11.15,1.3I.~15,1.1,IUI", satIrUy: 11.11.11.15, 1.31, 5.31, 715, 11.111 pm MDN·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 1iE121,I.lf,5.15,1!~ THE MAMBO KINGS 2-17 SUNDAY. 12.00,2.30,5.30,8.00 LETHAL WtAPON 3 (2-16) ....n.s: 1.3, 5.15, 7.15 pm FriUy:1.3lI,5.1~7.45, ID.15", ., ...Sltt.lf,IZ.15,1.3I,5.15,'.I, 10.31 pm liASt.15, 11.15,1.3,5.15, 7.15, 111.15,.. BAsic'iNsnNcT (2-21) ~~EA~~ J~~sl!~HARJt~l) LETHAL WEAPON 3 .PLEASE NOTE SPECIAL WARN'NG! Mel Gibson, Danny Glover 12·161 IIoI-Slt Ui, 11.15,1.31,5.31, 1.1,111.311 '" MDN·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15,7.45,10.15 liE11.1, 2lf, 5.11, 1.11 '" SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30,8.00 FINAL ANALYSIS (2'18) STRAIGHT TALK Dolly Parton, JamesWoods (A) MDN·SAT: 9.45,12.15,2.30, 5.15, 7.45,10.00 SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30,8.00 r:r.~~i~UI:='~.ll, SNOW WHITE 7.15, 11.•"" MON·SAT. 9.30, noo, 230 SUN, 12.00, 2.30 IA) ALIEN 3 2,16) LADYBUGS ALL MDN·SAT: 5.15, 7.45,10 00 SUN' 5.30, 8.00 IAI SISTER ACT STOP OR MY MOM WILL SHOOT LETHAL WEAPON 3 2-16 Sylvester Stallone, Estelle Getty IA) ...s.tUi,11.15,I.lU15,7.15,111S,.. MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45, 10.00 l.t~:.n:l\~·li~·ri·riD~·~~I:pm bSltlD.DI,12.15,Z.3I,5.31,7.15,lUO", s.:11.l1li, ~3I~.I~i'l!,! r:ff~~i\lJj:II':';··145.111" SUNDAY: 12.00,2.30,5.30, B.oo FRIED GRtEn TOmATOES (ALL) THE MAMBO KINGS (2-17) .11.1,1.3,5..11,1.1 S1115AuI-laoa, lZ.15,.. ALIEN 3 (2-11) PAST MIDNIGHT APASSIONATE DRAMA STARRING ARMAND SISTER AC (ALL) LADY AND THE TRAMP (ALL) Rutger Hauer, Natasha Richardson (2·18) ASSANTE AND ANTONIO BANDERAS. AHIlARIOUS COMEOY STARRING WHOO~ GOlDIliRG! SISTER ACT ALL MDN·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 Iloo-SIt BASIC INSTINCT (2-21) ..s.t'.45, 12.15,l.3U.15, 7.15,11.15", SUNDAY: 12.00, 2.30, 5.30, 8.00 MISSISSIPPI MASALA (2-14) 1.15, 12.15, 1.31, 5.15, 7.45, 1115,.. • PLEASE NOTE SPECIAL WARNING' s.121,2.I,5.15,11,.. IIoI-SltU5,1215,I..1UI5,7.15,11.15", ~Rli~b.3GREa, BASIC INSTINCT 12-21) HE MAMBO KINGS COMINO ATTRACnOHS .PLEASE NOTE SPECIAL WARNING' Moria~ LETHAL WEAPON 3 (2-1&) Armand Assanta, Cathy (2·17) (ALL) 28 Aug - UNIVERSAl SOLDIER (2·11) MDN·SAT: TOMATOES 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 FRIED GREEN TOMATOES (ALL I-'=':;~':'=':::':":';=::"::"::::---l28 Aug - PATRIOT GAMES 12-13) LETHAL WEAPON 3 (2-1&) SUNDAY, 12.00,2.30,5.30,8.00 AHEARlWARUIIjG &COMP!lllNG 0RAIlA STARRING BASIC INSTINCT (2-21) KATlIY BATES &JESSICATANO~ ...11Iors: 11.15.1.•,5.•,7.45 '" IIaI-s.t "''1.lZ.15, 1.1I '" SISTER ACT (AU) BEETHOVEN • PLEASE NOTE SPECIAL WARNING! fri-III: 11.', 12.15, I.•,5.31, 7.15, 1'.1 '" Charles Grodin, Bonnie Hunt IA) Soo:IZ.I,Z.3I,5.lU"", DoN~tWlL MOM THE r:ft}f:f~~IL~rIll5.15, 7.50, 11.3t,. MDN·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 ALIEN 3 (2-161 BABYSITTER'S DEAD (ALL) SUNDAY. 12.00, 2.30, 5.30, 8.00 iiIiI~~ TlIE BIICH IS BACK' SIGOtRNEY WEAVER STARS r:l'ib\~' FRIED GREEN TOMATOES (All) IN THIS EXPlOSIVE THRILLER' 1'1,.. 'I ~9.45J2.15. Z.llI,,.5.15, 7,Ci, 1115,. SIl151lJG-1UD,12.15"" MISSISSIPPI MASALA (2-14) .. ~ 1211, 2....,5.31l, 8.'"p. FATHER OF THE BRIDE LETHAL WEAPON 3 (2-16) ~ SATI5Allg-18,IIII,l2.15 WITCHES (ALL) T..·TIIn: 1.31,5.•,7.15,.. :ftJf~2,15,2.3l1,5.15,1.45,18.IS/lII FrilIy:Z.3I, 5.3, 7.45,11 I,.. ,. ,S.llI,t.lIII"" ' ~DDiTluT"E,zL·'Ls,IMlI·Os··M,7T·15H'lE'I", BASIC INSTINCT (2-21) DON' *PlEASE NOTE SPECIAL WARNING I BABYSITTER'S DEAD (ALL) ...... __ ~~~::-:;-::-::-:~=-1:'-,;-"l..fWAOAsiCT:1N·sT'It~.llCT"(2.21) .PLEASE NOTfSPWAL WARNING' ,,!SIt_12.11,210.1111 ,S.JI,lIIII",12.n, 2.311, S.3lI,1.4S, 111111 filii ALIEN 3 (2'16) SISTER ACT (All) bSatl,CiJ2.IS.2.3II.,.5-15,U5, 111S,.. Saa:12.81,2...., 5.38,1.111 pm LETHAL WEAPON 3 (2'16) BASIC INSTINCT· (2-21) *PlEASE NOTE SPECIAL WARNlNG!

EHAND TJfAT ROCKS THE CRADLE Rebecca DeMomay, MattMeCoy (2-131 MDN-SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 BLAME IT ON THE BELLBOY Dudley Moore, Bryan Brown (A) MDN.SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7,45,10.00

88 .' ., ......

Yvtlo would have freed the slaves ff ~weren 't Disney-in-documentary-drag), this attempt for their evil macho husbands. And aplace atmessage-media (Poach thePoachers) is vryekeuse v.heretherewas lots ofhanky pankyamong inept. the girts - something Yvtlich makes Holly­ Starring John Lithgow, Isabella Rossellini, wood's macho men extremely coy. Fried and James Eart Jones, it was clearly an Green Tomatoes isanother film v.tlich, like excuse forthe National Auduboo to go on The Color Purple, entirely denies the lesbian safari. ' relationship of its protagonists. It's nice Uthgow plays a novelist whose research enough, tells a charming story very well, assistant heads offtoAfrica to join Isabella, waxes lyrical about self-esteem, self-deter­ whoisstudying elephants withtheMaasaai. mination and self-fulfillment Butthe direc­ The assistant captures ivory poachers on tor, newcomerJooAvnet, isguilty ofthe sn film throogh herzoom lens andisdragged ofommission and, no matter how tal!9nted away forever. heseems to be, shall not be forgiven for After acoupla derring-do moments soaring being such awimp. AV across theKenyan rmntans (Uthgow does - FRITZ THE CAT . Redford) we settle into a bad thriller ina ROLPRENTE SONDER STERRE ISNOG NIEBEOORDEEL NIE; HIERDIE ISNIE'NVERGELYKENDE SKAAL NJE: Skitterende k1assieke animasie-prent wat ~s OIT ISONMOONTUK OMROLPRENTE IN VERSKILLENDE GENRES METMEKMR TEVERGELYK vaguely exotic location, rambling on to die draak steek metdie tydsgees van die inevitable conclusion. Sixties. AV It'sawasted opportunity. The elephants are - LA STAllONE still being slaughtered. - KB 'nAangrypende komiese drama wat bewys SISTER ACT datjy nie bomme en motorjaagtogte nodig Yoo haven't made ~ incomedy until you've het om opwinding te skep nie. Italiaanse domed a nun's habit... illicitly. She's a komedies kan baie lafwoos. Die een isnie. wannabe sing~r v.tlo witnesses a murder , J ~. D~ handel oar Domenico, die stasiemeester and goes underground as a sister from op 'n kleindorpse stasie n die suide van another planet. Directed byEmile Ardolino. Italii'l, en bewaardie ewewig tussen komedie ... whodidDirty Dancing and Three Men and a en drama. Sommige mense sou hom UtIle Lady. There issome hope, however: he neuroties noem, maar Umberto Marino het woo an Oscar and two Emmies for his 'ntoneelstuk oor homgeskryfwatnou deur documentary on New York dancer-chore­ Sergio Rubini verfilm is. 'n Ontstigte vrou, ographer Jacques d'Amboise, He Makes Ravia, doen Domenica se stasie aan 9l MeFeel Uke Dancing. daama haar mal kerel. 'n Emosionele THE COMING OF AGE avontwr volg wanneer Domenico en Ravia A very French affair; a 14-year-old on the ; , hulle in diedonker stasie OPSUit 9l begin brink of manhood gets shipped outto lose ... _gesels.AV his innocence in the rice paddies of Paul Henreid as VICtor Lazslo and Ingrid Bergman aslisa lind n Casablanca *** THE INNER CIRCLE - Indochina...and finds first love. This is1948 A1ma1 weet teen dietyddisdieaerste prent v.tlen wars were still supposed to be jusL. _ wat indieKrernln verfilm is. Die u~geweke Directed byGerard Corbiau. politiek vir hopeless romantics Russiese regisseur, Andrei Konchalovsky, LETHAL WEAPON 3 hatterug huis toe gegaan omdieverhaal te Starts off rather limply, butabout halfway ***** CASABLANCA verfilm van die KGB sebioskoopmasjinis, 'n through tums into a rip-roaring sendup of . . Wie't gese pol'itieke idealisme 9l romantiese liefde isooverso9lbaar7 Die kulturele gewone Rus met 'n vroutjie wat die eer the genre. Lots ofdangerCllS SFX and stunts. kommissarisse en desks van weleer kan gerus gaan nloer byHumphrey Bogart se kafae in aangedoen word omindie Kremli'l tegaan My favoorite scene is the one where the .' '. -casablanca waar niemand 'npoIitieke preek oor'n bier durf afsteek nie. Want die perfek . werk en Stalin te ontrooet. Disdie verhaal sergeants compare scars. geklede patriotte 9l bose Nazi's dri'lknetsjafT'4)anje. Gister safreedom fighters was nie van miljoene Russe severafgodng van Sta­ PAST MIDNIGHT cheapskates nie. Die enigste wapens van die struggle wat hie!' teegekom word istegniese lin en die pyn en ontgogeling wat daarop Vyftien jaar gelOOe het Ben Jordan (Rutger vaardigheid 9llngrid Bergman seglimlag.' gevolg het. 'n Mens het so plsk-plek Haue~ met'nkombJismes syswangervrou Casablanca isvanjaar vyftig jaar cud en steeds houdit,ondanks, ofdanksy, die twee kamera­ ooreenkomste met Hendrik Verwoerd mikrogolf-bestand gernaak Ofhethy? Die posisies en wasige Iense, 'nspesiale betowemg virrolpr9ltliefhebbers n. Die draaiboek is gesien. Die pas is somtyds net te stadig. saak word weer goop9l endie sagmoede arnper soos die van The Rocky Horror Picture Show - byna e1ke ~ is'n corny one-liner watjy M\XOUPREEZ Ben knoop 'n vurige verhooding met sy saam met'die akteurs hardop Wll sa. Isal daai gliserientrane niewonderlik nis? En daardie kamp - SALMONBERRIES maatskaplike werker (Nataaha Richardson) toneelspelstyl wat Stanislawski toe later korn vemiel het. 'nVisueel strelende prent deur dieregisseur aan. on isJan Eliasberg seregie-debuut en 0' Dis nie'ngrootse ku1swerk soos Battleship Potemkil ofCitizen Kane nie entog word van Bagdad Cafe - dithandel oordie soeke dis'n skaflike riller. Casablanca n diesslfde asem genoem. Casablanca isniks maar as'n verfilmde Mills &Boon­ na oorspronge, eensaamheid, uitgewe­ ROSENCRANTZ AND kenheid. diebehoefte aan genesng van die romanse nie, maar het, ensal altyd dieregisseur ChriS Pretorus en ander romantics GUILDENSTERN ARE DEAD hopelesS pyn van dieverlede. Percy Adlan is vol eindelose begeestemg verskaf. weer Tom Stoppard wrote the screenplay and truuks en toor met k1eur n die aanvanklik directed the film based on hisplay-23years oostellendevertelling van'nvreemdsoortige after it was first produced 00 the London ***** VOORTREFLIK Time of the Gypsies was made: Director verhoudng !ussen tweevroue - een is '0 stage. Marking his debut as director, - STERK AANBEVEEL optelki'ld en die ander is 'n vUgtelng u~ Stoppard takes marginal characters ..... SIENGERUS Emir Kusturica was bom n Sarajevo. Magi­ two cal, thoogh lIldeniably kitsch, epics of this Oos-llJitsland, AV from Shakespeare's Hamlet, and places ** SO-SO I~etime. *** BASIC INSTINCT * VERMY J

40