Wiadomości Bocheńskie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
wiosna 2008 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE WB nr (76) WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE wiosna 2008 wiosna 2008 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE Badacze symboliki tego wizerunku zastanawiali się co mają rema innymi tarczami wokół, w tym na górnej białego lwa, na oznaczać stylizowane kwiaty bądź rośliny spływające z dziobów drugiej czarnego orła na żółtym polu po prawej stronie wielkiej orła. W symbolice chrześcijańskiej ptakiem z gałązką oliwną tarczy, na trzeciej po lewej stronie głowę św. Jana Chrzciciela, jest przecież gołąb tj. drugi gołąb wysłany z arki Noego (Ks. który u was i u waszych przodków był od wielu lat w czci i po- Rodzaju 8, 10-11) To symbol pojednania i wiecznego pokoju. ważaniu. A w czwartej najniższej tarczy literę “W”, co oznacza Taka gałązka nie pasuje do dzioba orła, który jest przecież „kró- imię Wratislaw, tego który pierwszy zbudował miasto Presslaw lem ptaków i ptakiem królów”. Dokładniejsza analiza wykazała, i nadał mu imię Wratislavia. Wikipedia odnotowuje też, że na że nie jest to gałązka, ale zwykłe pęknięcie w woskowej struktu- oficjalnej stronie internetowej Wrocławia znajduje się informa- rze wrocławskiej pieczęci. cja, że w lewym, dolnym, czerwonym polu znajduje się głowa Dwugłowy orzeł był także znakiem Hanzy. Pojawił się na świętego Jana Ewangelisty o twarzy młodzieńca z lokami jakby fenigach Lubeki w 1329 r. potem na złotych lubeckich gulde- kobiecymi. Okazuje się więc, że jedni kojarzą ten wizerunek ze nach. W 1367 r. zjawił się na wspólnej pieczęci miast hanzea- święta Dorotą inni ze świętym Janem Ewangelistą. Warto prze- tyckich z napisem SIGNUM CIVITATUM MARITIMARUM. śledzić ten ciekawy spór. oraz na drzwiach kantoru w Antwerpii Już w połowie XIV wieku wizerunek (1569-1576). Wrocław należał do Związ- głowy św. Jana Ewangelisty znajdował się ku Miast Hanzeatyckich od około 1360 r. w polu ostrołuku nad wschodnim porta- – wystąpił w 1474 r. a w 1480 r. na skle- lem wrocławskiego ratusza., od 1491 r. na pieniu Wielkiej Sali wrocławskiego Ratu- godle wrocławskiego bractwa kurkowego, sza umieszczono wizerunek dwugłowego następnie (w XVIII w.) na piersi heraldycz- orła, co zdaniem wrocławskich historyków nego kura Bractwa z Zwingeru, a w 1497 miało poświadczać ponad 100-letnią przy- na wieczku pucharu cechu piekarzy. Jako należność Wrocławia do Hanzy. filigran istniał we Wrocławiu od 1512 r. Pierwszy herb Wrocławia z XIV wie- A więc przed przyjęciem pięciopolowego ku nie nawiązywał do opisanego wyżej herbu głowa tego Świętego funkcjonowała najstarszego godła Wrocławia, wyobrażo- trwale w symbolice Wrocławia. nego w pieczęci obywateli Wrocławia z lat W dyplomie herbowym cesarza rzym- 1261/1262. Ustanowił go cesarz Karol IV. skiego Ferdynanda I z 12 marca 1530 r. dwu- Dwa pola zajmowała głowa św. Jana Chrzci- krotnie wpisano głowę św. Jana Chrzciciela: ciela na misie, kolejne dwa pola - czeski lew w koro- Najstarsze godło w centralnym polu i czwartym polu heraldycznym nie. Herb ten znajduje się w sali herbowej zamku Lauf Wrocławia (zamiast głowy św. Jana Ewangelisty). Postaci świę- koło Norymbergi. tego nadano kobiece kształty. Zapewne ta pomyłka była przyczyną wystawienia drugiego aktu Karola V z 10 lipca * * * 1530 r. w którym w opisie tarczy herbowej wpisano prawdziwe informacje o głowie św. Jana Ewangelisty. Ten fragment do- W 1990 r. Rada Miasta Wrocławia podjęłą uchwałę o przy- kumentu wpisano jednak inną ręką niż cały dyplom i do tego wróceniu XVI-wiecznego pięciopolowego herbu Wrocławia w miejscu wyskrobanym. Testu wyskrobanego uczeni nie zna- nadanego miastu 12 marca 1530 roku przez króla Czech Fer- ją. Nie mają jednak wątpliwości, że w miejscu wyskrobanym dynanda I. Nie powrócono ani do opisanego wyżej najstarszego nie mógł być umieszczony ani św. Jan Chrzciciel ani św. Jan godła o tak pięknej i ciekawej historii, ani do herbu z XIV wie- Ewangelista, ponieważ w takim przypadku nie zachodziła by ku. Współczesny herb Wrocławia jest pięciopolowy. Za Wikipe- konieczność wymazania imienia świętego. K. Maleczyński dią podajemy, że „w prawym (kolejność heraldyczna odwróco- autor artykułu Herb miasta Wrocławia (Sobótka I 1948 s. 21) na) górnym rogu w czerwonym polu znajduje się ukoronowany powołując się na E. Roehla przypomniał, że w pracy Jakuba Lew Czeski symbol przynależności do dawnej Korony Króle- Bornitiusa z 1625 r. znalazł się przedruk dyplomu króla Fer- stwa Czeskiego, w lewym górnym rogu czarny Orzeł Śląski dynanda I z 12 marca 1530 r. w którym na wizerunku herbu (zgorzelec) w złotym polu z białą przepaską henrykowską na w czwartym polu heraldycznym wpisano „głowę św. Doroty”, piersi i skrzydłach zwieńczoną krzyżem. W prawym dolnym, a zatem w oryginale zapewne taki wizerunek się znajdował. złotym polu znajduje się duża litera W od łacińskiej nazwy Święta Dorota była razem ze św. Wacławem i św. Stanisławem miasta Wratislavia, w lewym dolnym, czerwonym polu pier- patronką XIV wiecznego kościoła miejskiego. Protestanci wotnie znajdowała się osadzona na odwróconej koronie głowa wrocławscy wyjednali sobie jednak przemianowanie w doku- świętego Jana Ewangelisty (patrona kaplicy na ratuszu) w nim- mencie cesarza św. Doroty na św. Jana Ewangelistę. Wywodzi bie, w dzisiejszej wersji jest to głowa świętej Doroty, patronki więc Maleczyński, że toczyła się walka zwolenników św. Do- niemieckich osadników W centrum tarczy mieści się srebrna roty (katolicy) ze zwolennikami św. Jana Ewangelisty (prote- misa z odciętą głową świętego Jana Chrzciciela, patrona katedry stanci) o miejską symbolikę. Być może pisarz przygotowujący wrocławskiej. Symbolika XVI-wiecznego herbu mocno odda- dokument dla cesarza był katolikiem, ale nie wiemy czy św. je złożoną historię miasta. 12 lutego (marca - przyp.red.) 1530 Dorotę wpisał świadomie czy nieświadomie. r. król czeski i węgierski, Ferdynand I Habsburg, nadał miastu Przeciwnicy tego poglądu powołują się na to, że w chwili drugi herb, co 10 lipca zostało jeszcze potwierdzone przywile- nadawania herbu w 1530 r. kościół św. Wacława, św. Stanisława jem herbowym przez cesarza Karola V Habsburga. Z przywile- i św. Doroty nie był kościołem miejskim lecz klasztornym. Na- ju herbowego: Nadajemy wam i waszym potomkom nowy herb leżał do augustianów eremitów i fundacji króla Czech Karola IV miejski, mianowicie tarczę z głową św. Jana Chrzciciela, z czte- (w 1351). W czasie Reformacji (po 1534 r. przyjęły go władze WB nr (76) WB nr (76) WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE wiosna 2008 wiosna 2008 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE miejskie i zamieniły na magazyn, a wyposażenie wyprzedano. uczyniono, skoro imię św. Jana Chrzciciela znajduje się już Ewelina Mroczek W 1615 r. otrzymali go franciszkanie. Bornitius, który pracę w centralnym miejscu dyplomu. swoją napisał 10 lat później w 1625 r. musiał wiedzieć, że herb Jak więc widać rozważania i hipotezy historyków mogą w jego pracy jest niewłaściwy. Może więc świadomie dopisał różnić się od siebie. Nie zawsze najlepszym rozwiązaniem Wojenne losy braci Rajskich do symboliki miejskiej postać św. Doroty, a może kobiecą syl- jest rygorystyczny powrót do najstarszego wyobrażenia wid- wetkę św. Jana Ewangelisty wziął za św. Dorotę. niejącego na najstarszej znanej pieczęci miejskiej, a nawet Kampania wrześniowa 1939 r., Monte Cassino, Armia Krajowa Wydawało by się, że sprawy tej nie da się już w żaden racjo- do najstarszego godła danego miasta. Wrocław dobrze wy- nalny sposób rozwikłać. Niejaki Franz Nielander zauważył jed- brał i na tym nie stracił. W poprzednim numerze WB nasi czytelnicy mogli prze- się do niewoli sowieckiej. Sarn- nak, że w dyplomie z 12 marca 1530 r. na wydrapanym miejscu Od herbu miasta należy odróżnić jego logo, a więc znak mar- czytać artykuł St. Kobieli o bocheńskich rodzinach Jędry- ki to niewielka miejscowość wpisano rodzajnik „das”, który mógłby oznaczać i zastępować ketingowy, handlowy miasta, który nie może być utożsamiany chowskich i Dąbrowów, których synowie i wnuki – żołnierze w pobliżu Halicza, w Małopol- żeńskie „die”. A zatem w oryginalnym dyplomie z 12 marca z herbem funkcjonującym w sferze ideowych imponderabiliów. walczyli o wolną Polskę w dwóch światowych wojnach minio- sce Wschodniej (dziś Ukraina) 1530 r. mogła być postać kobiety, czyli św. Doroty. Na popar- Wrocław posiada takie właśnie logo od 1996 r .Autorem jego nego stulecia. Kontynuując wątek udziału Bochniaków w tych i obecność tam wskazuje, że cie tej tezy wskazał na znajdujący się w muzeum rzemiosła we jest pan Paweł Pawlak. historycznych i znaczących dla bytu narodowego wydarze- On, sam lub ze swoją jednost- Wrocławiu biust św. Doroty, na łaciński wiersz nauczyciela Stanisław Kobiela niach, chcemy tym razem opowiedzieć o rodzinie Rajskich. ką, zmierzał za Dniestr, zgodnie wrocławskiego gimnazjum Magdaleneum niejakiego Martina W Księdze Przynależności do Miasta Bochni zapisano, iż z rozkazem Naczelnego Wodza Radecka z 1567 w którym opisuje insygnia władzy miejskiej Bibliografia : przy ulicy Krzeczowskiej mieszkał „funkcjonariusz kolejowy” z dn. 13 września (przyp. aut.). i pisze w nim o głowie dziewczyny i inny wiersz Tobiasza Ko- Rościsław Żerelik, Najstarsze godło Wrocławia. O pieczęci Józef Rajski i jego żona Anna z domu Wojas oraz ich 9-cio- Od 4 października 1939 bera z 1593 r. o wrocławskiej „nimfie odrzańskiej”, a także na miejskiej z 1261/1262 roku i symolice dwugłowgo orła ro dzieci. Posiadali niewielkie gospodarstwo rolne. Z rodzeń- roku przebywał w obozie Rów- pracę Friedricha Lucae, w której autor pisze, że twierdza Wroc- M. Haisig w pracy Herb miasta Wrocławia – jego symbolika stwa 7-mioro ukończyło szkoły średnie; Stanisław ur. w 1907r. ne – Lwów. Z ciężkiego łagru