Herbal Temali Bati Anadolu Sġkkelerġ
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T. C. ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ ARKEOLOJĠ ANABĠLĠM DALI 2017-YL-042 HERBAL TEMALI BATI ANADOLU SĠKKELERĠ Hazırlayan Hüseyin TAYLAN Tez DanıĢmanı Yrd. Doç. Dr. Rafet DĠNÇ AYDIN-2017 1 iii T.C ADNAN MENDERES ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE AYDIN Bu tezde sunulan tüm bilgi ve sonuçların, bilimsel yöntemlerle yürütülen gerçek deney ve gözlemler çerçevesinde tarafımdan elde edildiğini, çalıĢmada bana ait olmayan tüm veri, düĢünce, sonuç ve bilgilere bilimsel etik kuralların gereği olarak eksiksiz Ģekilde uygun atıf yaptığımı ve kaynak göstererek belirttiğimi beyan ederim. ..…/…../2017 Hüseyin TAYLAN v ÖZET HERBAL TEMALI BATI ANADOLU SĠKKELERĠ Hüseyin TAYLAN Yüksek Lisans Tezi, Arkeoloji Anabilim Dalı DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Rafet DĠNÇ 2017, 251 sayfa Ġnsanlık tarihi ile paralel Ģekilde ilerleyen tedavi yöntemleri, doğal Ģartlara uyum sağlamak ve zor koĢullardan korunmak için devamlı geliĢmiĢtir. Ġnsanlar, rahatsızlıklarına çözüm yolu bulmak amacıyla çevrelerinde bulunan bitkileri gözlemleyip, zamanla kullanımını tecrübe etmiĢlerdir. Toplayıcılık yaparken deneme ve yanılma yoluyla tıbbi açıdan önemli olduğunu fark ettiği bitkileri, kendisi için fayda sağlayan diğer önemli tür bitkiler gibi kültürüne almıĢ ve ıslahını yapmıĢtır. Ġlk baĢlarda, kendisine faydası olduğuna inandığı bitkileri sadece yiyerek hastalıklarına çare arayan insanoğlu, daha sonra tedavide kullandığı bu bitkilerin özünü veya daha doğrusu etken maddesini keĢfederek, rahatsızlıkları için bilinçli Ģekilde ilaç elde etmeye baĢlamıĢtır. Bu çalıĢmada, Batı Anadolu kent sikkeleri üzerinde betimlenen bitkilerin, bir sembol olarak kullanımı dıĢında, tedavide ne gibi bir kullanımı olduğuna ve önemine değinilmiĢtir. Bitkilerin antik dönemdeki sağlık alanında kullanımları ve sağladıkları faydalar ile birlikte, günümüzdeki kullanımlarının benzerlik ve farklıları ele alınmıĢtır. Bununla birlikte tez konumuza yönelik yapılan çalıĢmada ele aldığımız kimi bitkilerin, genel yaklaĢım dıĢında bir baĢka tür bitki de olabileceği irdelenmiĢtir. Bu bitkilerin, sikkelerin basıldığı tarihlerdeki herbal olarak kullanımı ve sağlık açısından önemi, mevcut literatürdeki bitkilerle kıyaslanarak yeni bir bakıĢ akıĢı kazandırmak amaçlanmıĢtır. Anahtar sözcükler: Batı Anadolu, Sikke, Herbal, Sağlık. vii ABSTRACT HERBAL THEMED WESTERN ANATOLIAN COINS Hüseyin TAYLAN Master Thesis at Archaeology Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Rafet DĠNÇ 2017 The treatment methods developed in parallel with the history of mankind have constantly evolved to adapt to natural conditions and to protect them from difficult conditions. People, observing plants found in the environment in order to find a way to solve the disease, they have experience in the use of time. When collecting, people experimented and mistakenly found the plants that he found to be medically important, but the same time took and cultivated the cultures as well as other important plants that were beneficial to him. In this study, besides the use of plants depicted on western Anatolian city coins as a symbol, what kind of use is it in treatment and its importance is mentioned. Plant together with the use and benefits they provide in the health area in ancient times, today the similarities and different areas of use are addressed. Nevertheless, it has been examined that some of the plants that we have studied in the study for thesis position may be a plant other than the general approach. The purpose of these plants is to provide a new insight into the use of herbs as herbal herbs on the dates they were printed and to compare them with those of the current literature. Keywords: Western Anatolian, Coins, Herbal, Health. ix ÖNSÖZ Ġnsanlık tarihi çok eskiye giden Anadolu‟da, yapılan arkeolojik çalıĢmalar ile birlikte birçok antik dönem kent ve kent dıĢı yerleĢimlerinde sağlık kavramına ve bu bağlamda kullanılan, herbal özelliği olan bitkilerin izlerine rastlamaktayız. Antik dönemde bitkilerin betimlendiği alanlar duvar resimlerinden adak taĢlarında, seramiklere ve nümismatik buluntulara kadar çok geniĢ bir alanda görülmesine rağmen bu çalıĢmada, konu ile sınırlı olarak Batı Anadolu kent sikkelerinde görülen herbal betimler ele alınmıĢtır. Öncelikle bu çalıĢmanın seçilmesinde ve çalıĢma sırasında engin bilgi ve tecrübeleri ile bana yol gösteren Saygıdeğer Hocam, Sn. Yrd. Doç. Dr. Rafet DĠNÇ‟e teĢekkürlerimi bir borç bilirim. Hayatımın her döneminde, hiç bir zaman maddi, manevi desteklerini ve inançlarını benden esirgemeyen baĢta sevgili aileme, ayrıca Gönül ve Onur Taylan‟a, desteği ile her zaman yanımda olan çok değerli Sayın ÖkkeĢ Erdoğan‟a, Filiz ve Murat Toprak‟a, ayrıca BüĢra Özlem‟e sonsuz teĢekkürlerimi sunarım. xi ĠÇĠNDEKĠLER KABUL VE ONAY SAYFASI1 ........................................................................ iii BĠLĠMSEL ETĠK BĠLDĠRĠM SAYFASI ........................................................... v ÖZET .................................................................................................................. vii ABSTRACT ........................................................................................................ ix ÖNSÖZ ............................................................................................................... xi SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ ..................................................... xvii GĠRĠġ .................................................................................................................. 1 1.ARAġTIRMA HAKKINDA AÇIKLAMALAR ............................................. 8 2. HERBAL BETĠMLĠ SĠKKELER ................................................................... 9 2.1. Ġncir .............................................................................................................. 9 2.1.1. Ġncir Yaprağı Betimli Sikkeler (Lev. I.) .................................................... 9 2.1.2. Ġncir Ağacının Biyolojik Özellikleri ......................................................... 11 2.1.3. Tarih Boyunca Ġncir Ağacı ve Sağlık Açısından Kullanımı ...................... 13 2.1.4. Günümüzde Ġncirin Halk Hekimliğinde Kullanımı ve Faydaları .............. 15 2.2. Kestane ......................................................................................................... 19 2.2.1. Kestane Ağacının Biyolojik Özellikleri .................................................... 19 2.2.2. Tarihte Kestane Ağacı ve Sağlık Açısından Kullanımı............................. 19 2.3. Sığla Ağacı (Günlük-Ak Amber) ................................................................. 20 2.3.1. Tarihte Sığla Ağacı ve Sağlık Açısından Kullanımı ................................. 21 2.4. Defne ........................................................................................................... 24 2.4.1. Defne Betimli Sikkeler (Lev. II.) .............................................................. 24 2.4.2. Antik Olimpiyatlar ve Olimpiyat Oyunları ............................................... 27 2.4.3. Apollon ve Defne ĠliĢkisi .......................................................................... 29 2.4.4. Akdeniz Defne Ağacının Biyolojik Özellikleri ......................................... 30 2.4.5. GeçmiĢten Günümüze Defne Ağacı ve Sağlık Açısından Kullanımı ........ 30 2.5. Asma ve Üzüm ............................................................................................ 33 2.5.1. Asma Veya Üzüm Betimli Sikkeler (Lev. III.) ......................................... 33 2.5.2. Dionysos ve Asma ĠliĢkisi ......................................................................... 36 2.5.3. Dionysos veya Thyrsos Betimli Sikkeler (Lev. IX.) ................................. 39 2.5.4. Asmanın Biyolojik Özellikleri .................................................................. 40 xiii 2.5.5. Tarihte Asma Ağacı ve Üzümün Sağlık Açısından Kullanımı .................. 41 2.6. Akdeniz Saparnası ........................................................................................ 49 2.6.1. Akdeniz Saparnasının Biyolojik Özellikleri .............................................. 49 2.6.2. Akdeniz Saparnasının GeçmiĢten Günümüze Kullanımı .......................... 50 2.7. DövülmüĢ Avratotu (Dolangaç) ................................................................... 51 2.7.1. DövülmüĢ Avratotunun Biyolojik Özellikleri ........................................... 51 2.7.2. DövülmüĢ Avratotunun Tarihte ve Günümüzde Kullanımı ...................... 51 2.8. Fıstık Çamı ................................................................................................... 52 2.9. Kızılçam ....................................................................................................... 53 2.9.1. Kızılçamın Biyolojik Özellikleri ve Günümüzde Kullanımı ..................... 53 2.9.2. Tarihte Çam Ağaçları ve Sağlık Açısından Kullanımı .............................. 54 2.10. Zeytin .......................................................................................................... 56 2.10.1. Zeytin Betimli Sikkeler (Lev. IV.) .......................................................... 56 2.10.2. Zeytin Ağacının Biyolojik Özellikleri ..................................................... 57 2.10.3. Tarihte Zeytin ve Sağlık Açısından Kullanımı ........................................ 58 2.10.4. Günümüzde Zeytin ve Zeytinyağının Ġnsan Sağlığı Bakımından Önemi 62 2.11. Akdeniz Servi Ağacı ................................................................................... 63 2.11.1. Servi Ağacı Betimli Sikkeler (Lev. XIV.)