1990-02: De Zijper Tram (2); Station Schagerbrug

DE ZIJPER TRAM (2) Station Schagerbrug W.C. Verboom.

STATION SCHAGERBRUGf ANNO 1913

GE Ti W­ C. VERBOOM

1 I 1 1 I 1 Tl «BQ» ­1

atntJit.tr». «tat ion* ge«« trcLarn b.v«« 4«wr-

Weinigen zullen het zich realiseren: in augustus Het stationsgebouw is thans nog steeds als woon­ bestaat het station in Schagerbrug reeds 77 jaar. huis aanwezig (J.A. de Boerstraat); het heeft als Reden waarom we even terugblikken op de ge­ station dienst gedaan van 30 augustus 1913 - 7 ok­ schiedenis van dit, eens belangrijke, gebouw. tober 1933. In 1934 werd een aantal bezittingen van de NdSM verkocht waaronder het station Op 1 februari 1912 vond de aanbesteding plaats Schagerbrug. Het werd gekocht door de heer van de, tussen Schagen en Schoorldam staande, Bakker die op het voormalige spoorterrein een gebouwen van de Noorder-Stoomtram door de brandstoffenhandel vestigde en zelf in het sta­ Zijpe. Het onroerend goed tussen Koedijk en het tionsgebouw ging wonen. Westelijk van dit ge­ Noord­ Hollandsch Kanaal was reeds eerder aan­ bouw verrezen enige jaren later twee houten lood­ besteed, evenals de brug over het kanaal. Het werk sen voor de opslag van brandstoffen. werd gegund aan twee bekende inwoners van de Zijpe: timmerman Piet Veuger uit St. Maartens­ vlotbrug en metselaar Piet Doorn (Louzn.) uit St. Maar hoe zag station Schagerbrug er in 1913 uit Maartensbrug. Op 29 augustus 1913 werd de tramlijn, en daarmee ook het station van Schagerbrug, feestelijk in ge­ bruik genomen. (zie volgend blad) -

_^y

6. Deze tekening geeft een indruk van het emplace­ ment. Het had een lengte van circa 250 meter en de bebouwing was standaard-NdSM, d.w.z. een hoofdgebouw (1), een retirade/opslaggebouw (7) en een brandstofkist (8). Alle gebouwen langs de tramlijn waren identiek, zij het dat sommige ge­ spiegeld waren. Ze waren bovendien gelijk aan de stations langs de tramlijn Hoorn - Venhuizen - Enkhuizen die als voorbeeld hadden gediend. De twee perrons (2) werden verbonden door een van biels gemaakt pad. Er waren twee kruisingssporen (5 en 6), en een losspoor (3) met verhoogde los­ plaats/veelading (4) en losweg. Het station was al­ leen via de Groote Sloot te bereiken zodat de in de kern wonende bevolking vrij ver om moest lopen. Direct na de opening van de lijn gingen er dan ook stemmen op om een of twee verbindingswegen te maken tussen de Schagerweg en het station. Die wegen zijn er evenwel nooit gekomen. Ook de rond 1928 aangelegde Schoolstraat is niet verlengd tot het stationsterrein.

Na het station volgde de kruising met de oostelij­ ke weg langs de Groote Sloot, de hefbrug over die vaarweg en de kruising met de westelijke weg. De hefbrug ging horizontaal omhoog en stond meestal open in verband met de drukke scheep­ vaart (o.a. moest de melkschuit van Schagerbrug naar St. Maartensbrug twee maal per dag onder de brug door). Bij nadering van een tram werd de brug even gesloten. Thans is op de bruggehoofden een voetbrug gebouwd. Het hefgedeelte is direct na het sluiten van de lijn in 1933 verwijderd. In 1939 is 700 m trambaan tussen Schagerbrug en 't Buurtje verkocht aan de heer M. Janssendie er een kippenbedrijf op begon. De resterende 300 m naar 't Buurtje werd door een bewoner van de Ruige­ 11= weg gekocht.

7. 1. De post werd vervoerd onder geleide van postbeambten in een afzonderlijk (gedeelte van een) rijtuig of wagen; die ruimte moest vol­ doen aan door de Posterijen gestelde eisen (eventueel te maken onkosten voor het aanpas­ sen van rijtuigen of wagens konden worden vergoed door het Bestuur der Posterijen).

2. De post werd vervoerd onder geleide van een postbeambte voor wie in een personenrijtuig twee zitplaatsen beschikbaar waren gesteld; eventueel moest nog een goed afsluitbare kast van 1 m3 inhoud of een derde zitplaats ter be­ schikking worden gesteld.

3. De post werd vervoerd onder toezicht van een treinbeambte. SCHOORL Ulem«r*

Richting Schagen boog de spoorlijn wat naar het noorden om langs de zuidkant van de Schagerweg de coupure in de Nieuwe West-Friesche Dijk (zo heet het stukje dijk daar ter plaatse) te kruisen. Hier werd in 1916 een schotbalksluis gemaakt om de Zijpe tegen wateroverlast te beschermen (voor­ jaar 1981 afgebroken). De eerste boerderij op het 'oude land' was toen een café en de tram zou daar gestopt hebben. Dienstregelingen maken daarvan geen melding, maar mogelijk stopte de trein daar ten gerieve van de cafégasten in ruil voor een bor­ rel voor het trampersoneel ....

Welke Zijpenaar kan dit bevestigen ? Gaarne eventuele informatie via telefoon 01720 - 30490.

Het Postvervoer en de Tram Het in gebruik nemen van een nieuwe tramlijn had rond de eeuwwisseling steevast tot gevolg dat ook de posterijen van dit 'snelle' vervoermiddel ge­ bruik gingen maken. De Zijper-tram, die in 1913 De vergoeding die de tramwegmaatschappij kreeg ging rijden, maakte hierop geen uitzondering. Op was afhankelijk van de wijze van begeleiding van 6 januari 1911 werd tussen de betreffende tram­ de post en bedroeg per afgelegde treinkilometer: wegmaatschappij, de NdSM, en het Rijk een con­ cessie-overeenkomst gesloten waarin onder ande­ - 6 cent voor categorie 1; in 1916 gewijzigd in 6 re ook een regeling voor het postvervoer was op­ cent indien de lengte van de postardeling 3 meter genomen. In feite was het zo dat elke tramweg­ of minder bedroeg, 7 cent bij een lengte van 3 - maatschappij, en dus ook de NdSM, verplicht was 4,5 m en 8 cent bij een lengte groter dan 4,5 me­ post (brieven en pakketpost) te vervoeren en wel ter. tegen een door het Rijk vastgesteld tarief. Het 'Be­ stuur der Posterijen' kon daarvoor bepaalde ritten - 2,5 cent voor categorie 2; in 1916 gewijzigd in 3 aanwijzen waarbij er de volgende mogelijkheden cent op basis van twee zitplaatsen en 4,5 cent waren. voor drie zitplaatsen.

8. voor categorie 3 gold een bedrag van 4 cent per gerbrug ging via de tramnummers 78,84,87 en 91, zending (onafhankelijk van traject) met een mi­ terwijl Petten werd bediend met no. 78, 84 en 91. nimum van 10 cent per rit; in 1916 werd dit 4 cent Voor de Zijpe was Schagen dus het belangrijkste per brievemaal (zak met post) en 10 cent per zak postknooppunt. pakketpost per rit. De plaatsen buiten de Zijpe (Warmenhuizen, RETIRADE/ BERGPLAATS Schoorldam, Schoorl en Alkmaar) werden be­ diend door de tramnummers 78, 75, 84, 90 en 91.

P«?H^ HEK VOORURWOIR

«vrn x y dr. loer-g pi.ao.ts UU

m baal zelfde vorr ' maar ror»4 De vergoeding werd drie-maandelijks uitbetaald met aftrek van zegel­ en legesgelden.

In het geval van de NdSM werd deze verplicht vier In 1914 kende men bij de Posterijen het begrip 'ijl­ postritten per dag (en per rijtuig) uit te voeren. De berichten'. Onder andere tussen enkele plaatsen in post voor de plaatsen aan de Zijper-lijn werd van­ de Zijpe was het mogelijk dit soort berichten te uit Schagen en Alkmaar aan de tram meegegeven. verzenden die de postbeambten van de betreffen­ Ook Petten werd op die manier bediend, vanaf de de plaatsen dan bij de tramhalten, wanneer ze de halte Burgerweg, St. Maarten kreeg de post via de trampost kwamen ophalen, uitwisselden. Zo was halte 't Hoekje, terwijl de Stolpen en 't Zand via het mogelijk drie maal per dag ijlbrieven te verzen­ Schagerbrug met de rest van ons land waren ver­ den tussen Petten en Burgerbrug, deze werden bonden. Het vervoer van poststukken en pakket­ dan bij de Burgerweg om 8.57,14.18 en 20.01 uur post was in 1914 als volgt geregeld: uitgewisseld. Ook was er een drie maal daagse ijl­ verbinding tussen Schagerbrug en 't Zand (8.37, - in de tramnummers 78, 84 en 91 reed een 'con­ 18.02 en 20.34 uur). St. Maarten en St. Maartens­ ducteur der brievemalen', dus een postbeambte, brug hadden eveneens drie maal per dag een gele­ mee; deze sorteerde en stempelde de brieven­ genheid tot het verzenden van expresbrieven. en pakketpost in de tram (categorie 1 zoals eer­ E der genoemd). - in de tramnummers 90, 75 en 87 werd, onder geleide van o een postbeambte, expres­ en -i\i-| pakketpost vervoerd, doch deze werd niet gesorteerd/ gestempeld en viel waar­ ii schijnlijk onder categorie 2.

- in tramnummer 92 stond de verzending onder verantwoordelijkheid van een trambeambte (categorie 3). Ook de openstelling van de postkantoren in 1914 kan nog even worden vermeld: De post van/naar Schagen en Schagerbrug werd bediend met de tramnummers 78,84,87,91 en 92. Petten 10.00 - 12.00 uur 't Zand had via Schagerbrug een 'correspondentie' St. Maarten met de tramnummers 78,87 en 91, terwijl via tram 7.45- 9.45 uur 84 alleen post kon worden verzonden. De post St. Maartensbrug 8.00 - 9.30 uur van/naar St. Maarten, St. Maartensbrug en Bur­ en 11.30 en 13.00 uur. In St. Maartensbrug zetelde ƒ#» Raven (de 'Oude Tenslotte moesten ze ook de post van iedereen Post') op het postkantoortje, later opgevolgd nog lezen... want bij het afleveren van de post ver­ door Gertje Veuger. Zij zorgden voor de 'corres­ telde de postbode voor het gemak maar direct wat pondentie' met de tram en zullen het wel erg druk er op de kaart stond. Dan behoefde de geadres­ nebben gehad. seerde tenminste niet zelf de kaart te lezen ....

Een Stuk Heerlijkheid Verloren Joop Nederkoorn.

Zoals bekend is per 1 januari j.1. de gemeente Cal­ gezorgd. Het monument voor in Zijpersluis gefu­ lantsoog door de Zijpe geannexeerd. Officieel is silleerde verzetsstrijders, in de vorm van een grote dit niet juist uitgedrukt: de echte gang van zaken stenen opgeheven hand, lag nog juist in de ge­ was dat beide gemeenten werden opgeheven en meente Scnoorl. Nu de grens midden door de een nieuwe gemeente geformeerd, waarvoor op Hondsbossche Vaart loopt, is dit monument juist democratische wijze een nieuw bestuur is geko­ binnen onze gemeente komen te liggen. zen. Aan de overzijde van het kanaal ligt de Jacob De Callantsogers voelen het anders. Hun gemeen­ Claessesluis, waarnaar de buurtschap Zijpersluis tehuis staat leeg en ze moeten nu voor hun per­ is genoemd. Voor de komst van het kanaafwas dit soonlijke akkefietjes naar Schagerbrug. De strijd de plaats waar de oude landen via de Grote Sloot voor een zelfstandig Callantsoog is verloren en de hun overtollig water kwijt konden. Tot voor kort talrijke actieborden met de strijdlustige leeuw zijn behoorde deze sluis nog tot Warmenhuizen, nu bij in de open haard verdwenen. de Zijpe. Wenden wij ons nu tot het uiterste oosten van on­ Veel minder bekend is dat er ook nog een aantal ze gemeente, naar het aanhechtingspunt van de andere grenscorrecties hebben plaatsgevonden. Slikkerdijk aan de aloude Westfriese Omringdijk. De belangrijkste is dat een flink deel van de oude Er staat daar een transformator huis je met het op­ heerlijkheid Petten, het stuk bezuiden de oude schrift "Vier Gemeenten". De meervouds-n Schoorlse zeedijk, van de Zijpe is losgemaakt en maakt aannemelijk dat dit bordje daar al geruime bij Schoorl gevoegd. Alvorens hierover een traan tijd hangt, want bijna iedereen spreekt tegen­ te plengen bespreken we eerst een paar kleinere woordig van 'gemeentes", mij daarbij een rilling wijzigingen. over de rug bezorgend. Er is daar een kruispunt van vier wegen, te weten naar het westen de West­ De gemeente Callantsoog is niet in zijn geheel op­ friesedijk, naar het oosten diezelfde dijk maar dan geslokt. Er was een smalle strook beoosten het onder de naam Poolland en een stuk verderop Noordhollands Kanaal, die op historische gron­ Kreil, naar het zuiden de Wadweg en naar het den nog tot Callantsoog behoorde. Toen namelijk noordwesten de reeds genoemde Slikkerdijk. rond 1825 het kanaal werd gegraven, moest het Voor een deel spreken die namen voor zich zelf. benoorden de Zijpe toch een oostkade hebben. Via de Wadweg kwam je bij het wad of bij het slik, Het land daar was nog woest en ledig. De Anna een oude naam voor de nog niet drooggelegde Paulowna Polder zou pas in 1845 worden droog­ Wieringerwaard. De naam 't Wad komt nog op de gelegd. Dus van de Kofksluis (ongeveer) tot aan de kaart voor als een kleine buurtschap benoorden Callantsogervaart, de noordgrens van de gemeen­ het kanaal Stolpen-Kolhorn. Wat Poolland bete­ te Callantsoog, was altijd nog een smalle strook, kent heb ik nog niet kunnen vinden. Misschien niet veel meer dan de wallekant van het kanaal, bij vertrokken vandaar walvisvaarders naar het die gemeente blijven behoren. Het grote publiek Noordpoolgebied, voor 1610 toen de Wieringer­ kreeg daar pas weet van toen op deze wal windmo­ waard droogviel. Wie zal het zeggen. lens zouden worden geplaatst en de protesten te­ De naam "Vier Gemeenten" was oorspronkelijk gen de daarvoor te verlenen vergunningen in Cal­ zeer toepasselijk, is daarna een tijdlang in strikte lantsoog moesten worden ingediend. Nu staan die zin onjuist geweest en is nu weer ten volle van toe­ windmolens op grondgebied van de gemeente passing. Oudtijds ging het om de gemeenten Anna Paulowna. Zijpe, Wieringerwaard, Barsingerhorn en Scha­ Ook in het uiterste zuiden van onze gemeente had gen (met de klok mee). Toen is een tijdlang de Wie­ de aanleg van het kanaal voor kleine problemen ringerwaard bij Barsingerhorn gevoegd, maar nu

10.

Erratum

Z.H.B. 8e jrg. Nr. 2, Artikel W.C. Verboom - De Zijper Tram, pag. 7.

"In 1939 is 700 meter trambaan tussen Schagerbrug en 't Buurtje verkocht aan de heer M. Janssen die er een kippenbedrijf op begon ".

Mondelinge mededeling d.d. 16 mei 1990 van de heer M. Janssen: "Deze passage klopt niet. Ik werd pas eigenaar op 5 maart 1955. In 1939 zat ik in de mobilisatie." Het stuk land was in 1939, bij zijn weten, al eigendom van de heer Blaauboer van de Lagedijk. Janssen heeft het gekocht van Jaap Dekker uit 't Zand. De 300 meter richting 't Buurtje waren van Arie Kuit, later van Ab Meyer.