MEMO

Aan : Gemeente Van : Gezamenlijke notitie van BRU en Provincie Onderwerp : Onderzoek effecten verkeersvrije Slotlaan op het openbaar vervoer in Zeist Datum : 4 juni 2013

Gemeente Zeist heeft het voornemen de Slotlaan deels autovrij te maken, mogelijk ook voor het busverkeer. De Slotlaan loopt door het centrum van Zeist. Op dit moment is de Slotlaan een belangrijke route voor busverkeer. Het is de enige verbinding tussen het oosten en het westen van Zeist. Bovendien komt het meeste busvervoer in Zeist vanuit het westen, terwijl het busstation direct ten oosten van het centrum ligt.

Wanneer de Slotlaan verkeersvrij wordt, moet het busnetwerk daarop aangepast worden. Gemeente Zeist heeft een variant voorgesteld waarbij de doorgaande lijnen via het zuiden van Zeist omgeleid worden via de Laan van Beek en Royen en de Woudenbergseweg, en waarbij de op het busstation eindigende lijnen uit het westen van Zeist ingekort worden tot Het Rond, aan de andere kant van het centrum. Daarnaast is een verdergaande variant bedacht, waarbij gepoogd wordt de negatieve effecten te compenseren door het lijnennet grootschalig te wijzigen.

Varianten

Huidige situatie:

In Zeist rijden verschillende buslijnen naar verschillende richtingen. De grootste hoeveelheid bussen komen uit Utrecht en rijden via dezelfde route. In Zeist rijden deze bussen verschillende routes om korte loopafstanden te kunnen bieden.

- Lijn 43: eenmaal per uur op de route – Odijk – station Driebergen-Zeist, en tot tweemaal per uur door naar busstation Zeist (rijdt zelf niet via Slotlaan, maar heeft wel ontsluitende functie voor deel van het centrum) - Lijn 50: vanuit Utrecht tot 6x per uur via Utrechtseweg naar station Driebergen Zeist, waarvan tot 4x per uur door naar Doorn, waarvan 2x per uur door naar Wageningen (rijdt zelf niet via Slotlaan, maar heeft wel ontsluitende functie voor deel van het centrum) - Lijn 52 + 53: vanuit Utrecht tot 8x per uur via De Dreef o 52 deels door naar via Soesterberg o 53 door naar busstation Zeist via Panweg en Steynlaan - Lijn 56: tot 2x per uur op de route – Doorn – Station Driebergen Zeist – Busstation Zeist – Soesterberg – Amersfoort (deels parallel aan 50, deels parallel aan 52) - Lijn 58: eenmaal per uur op de route Hilversum – Maartensdijk – Bilthoven – busstation Zeist - Lijn 59: eenmaal per uur op de route Hilversum – Den Dolder – busstation Zeist (rijdt zelf niet via Slotlaan, maar heeft wel ontsluitende functie voor deel van het centrum) - Lijn 74: vanuit Utrecht tot 4x per uur via Zeist-West en centrum naar busstation Zeist

Subvarianten: a. Slotlaan heen / Antonlaan terug (huidig) b. Slotlaan heen en terug c. Antonlaan heen en terug Antonlaan C A

Het Rond Busstation Slotlaan A B Deze subvarianten hebben geen noemenswaardige verschillen in vervoerwaarde of exploitatiekosten. Echter wel in comfort en doorstroming. Qua vervoerwaarde en exploitatiekosten kunnen de subvarianten kunnen als “huidig” worden beoordeeld. Het OV netwerk in en rondom het centrum van Zeist is ingewikkeld, door veel eenrichtingswegen, waardoor lijnen vaak een andere route op de heenweg rijden dan op de terugweg. Daardoor is het netwerk moeilijker begrijpbaar voor reizigers. Het heen en terug rijden via de Slotlaan zou wat dat betreft een verbetering betekenen. Het effect op exploitatiekosten is echter verwaarloosbaar klein, terwijl het effect op reizigersaantallen weliswaar positief is, maar moeilijk te kwantificeren. Heen en terug rijden via de Antonlaan leidt ook tot een duidelijker en begrijpbaarder netwerk, maar doordat de route trager en bochtiger is en verkeerslichten kent, mag daar per saldo geen positief effect van verwacht worden. Overigens moet dan altijd voor een kort traject via de Slotlaan gereden worden. In dit document wordt verder alleen gesproken over de Slotlaan. Met het bovenstaande in gedachte, kan daar echter ook Antonlaan gelezen worden.

Een mogelijke verbetering voor het openbaar vervoer is overigens het weer voor busvervoer openstellen voor de Slotlaan tussen de Hogeweg en de Lageweg. Nu nog rijden alle bussen om via de Laan van Beek en Royen. De reden is het straatparkeren op de Slotlaan, waardoor de bussen niet goed door kunnen rijden. Dat kost enkele minuten. Wanneer na de opening van de parkeergarage bij het gemeentehuis het straatparkeren opgeheven wordt, of qua ruimte beperkt, is er weer voldoende ruimte voor de bus.

2

Variant 1: Slotlaan busvrij, omrijden

Lijn 56 rijdt in deze variant om via de Laan van Beek en Royen, de Woudenbergseweg,en de Lindenlaan en komt derhalve niet meer in het centrum van Zeist. Lijnen 58 en 74 worden ingekort tot Het Rond. Lijn 81 rijdt niet meer via het centrum van Zeist, maar rijdt via de Woudenbergseweg naar station Driebergen Zeist.

Voor de bussen uit het westen is gekozen voor een eindpunt aan de Hogeweg. Deze halte moet geschikt gemaakt worden als eindpunt. Er moet buiten de rijbaan voldoende ruimte zijn om minimaal twee gelede bussen (2 x 18 meter) veilig op te kunnen stellen, en er moet een pauzevoorziening voor chauffeurs komen.

3

Variant 2: Slotlaan busvrij, ingrijpen c.q. grote aanpassing

Omdat de nadelen van het niet bedienen van het centrum op het busnetwerk groot zijn, is tevens een variant bedacht waarbij stevig in het netwerk wordt ingegrepen, op een wijze waarmee beoogd wordt op een totaal andere wijze een goed netwerk neer te zetten. Lijn 58 en 74 worden conform variant 2 ingekort tot Het Rond. Lijn 81 wordt geheel uit Zeist verwijderd. Deze rijdt voortaan via de Woudenbergseweg komende vanuit Woudenberg via Driebergen naar station Driebergen Zeist. Daardoor wordt fors bespaard op de exploitatiekosten, omdat de snelste route gereden wordt. Om wel Austerlitz te blijven bedienen wordt vanaf de Traayweg via de Oude Postweg heen-en-terug naar Austerlitz gereden. In Austerlitz wordt een keerlus gereden. In Driebergen (noordwest) gaat de frequentie omhoog van 1 rit per uur naar 2 ritten per uur, maar dat vormt samen mogelijk geen halfuursdienst. Lijn 56 wordt geheel opgeheven. Ter compensatie voor de bediening van de verbinding Zeist – Soesterberg – Amersfoort, gaat lijn 52 de hele dag periode 4 ritten per uur naar Amersfoort rijden en gaat deze lijn ook in de avonduren tweemaal per uur rijden (daarvan profiteert ook de relatie Zeist (noord) – Utrecht). Ter compensatie van de bediening van Driebergen – Wijk bij Duurstede worden de ritten van lijn 50 die nu eindigen in Driebergen doorgetrokken naar Wijk bij Duurstede. Reizigers tussen Amersfoort of Soesterberg en Driebergen moeten dan bij de halte Jordanlaan overstappen.

Resultaten verkeersmodel

Met het verkeersmodel zijn de effecten van de varianten doorgerekend. Met het verkeersmodel worden de effecten ten opzichte van de huidige situatie bepaald. De effecten worden netwerkbreed bepaald, dus ook overstappers worden meegenomen.

Variant Effect op aantal reizigerskilometers Effect op aantal OV reizigers per (lijnspecifiek) etmaal (netwerkbreed) Variant 1: omrijden 58: - 490 OS: - 60 81: -1270 Dal: -30 4

74: - 3020 AS: -20 56: +1860 Etmaal: -120 52: 0 50: 0 Variant 2: ingrijpen 58: -420 OS: -60 81: -1330 Dal: - 510 74: -3810 AS: +20 56: -45060 Etmaal: -540 52: +32610 50: +17770

In beide varianten loopt het aantal reizigers flink terug. In variant 2, de minst ingrijpende variant, is dat met een afname van circa 120 reizigers per etmaal. De meest ingrijpende variant is variant 3 met een afname circa 540 reizigers per etmaal. Hierdoor nemen ook de opbrengsten af.

Variant Effect op inkomsten (jaartotaal) Variant 1: omrijden Afname met circa € 145.000,- Variant 2: ingrijpen Afname met circa € 155.000,-

De mate van afname in variant 3 toont het belang van behoud van lijn 56 aan. Daarbij gaat het specifiek om de unieke verbindingen van lijn 56: Station Driebergen-Zeist – Zeist Centrum / Soesterberg / Amersfoort en Zeist Centrum – Soesterberg / Amersfoort. De cijfers uit de OV-chipkaart (zie bijlage) sluiten aan bij de uitkomsten uit het verkeersmodel en onderschrijven deze. Circa 300 reizigers (excl. reizigers die niet met OV-chipkaart reizen) reizen ‘over Zeist’ heen en zouden te maken krijgen met minstens één overstap indien lijn 56 vervalt. Circa 1100 reizigers reizen van/naar Zeist, waarvan het grootste deel van/naar het centrum van Zeist. Het centrumgebied van Zeist is zelf dus een van de belangrijkste bestemmingen / herkomsten van reizigers van lijn 56.

Effecten per reizigersgroep

Per relevante doelgroep in Zeist is voor de overdag-situatie de effecten van de varianten omschreven. Indien de spits- of avondperiode tot specifieke verbetering of verslechtering leidt, die afwijkt van hetgeen overdag gebeurd, is dat apart genoemd.

Amersfoort / Soesterberg – Driebergen-Zeist v.v. Huidig Momenteel kan deze groep reizigers tweemaal per uur met lijn 56 reizen. Variant 1 De reistijd neemt af met circa 5 minuten. Variant 2 Moeten deze reizigers met lijn 52 naar Zeist Jordanlaan reizen en aldaar overstappen op lijn 50. De overstap vergt ongeveer 200 meter lopen en de reistijd neemt toe met circa 15 minuten, maar daar staat tegenover dat men nu 4x per uur kan reizen.

Amersfoort / Soesterberg – Zeist (centrum) v.v. Huidig In de huidige situatie kan deze groep reizigers tweemaal per uur met lijn 56 reizen Variant 1 Men moet circa 700 meter verder lopen om het centrum te bereiken (vanaf halte Lindenlaan) Variant 2 In variant 2, ingrijpen, moet men met lijn 52 naar de halte Zeist De Dreef / Panweg reizen en daar overstappen op lijn 53. Met lijn 53 reist men naar het busstation, vanwaar het nog circa 500 meter 5

lopen is naar het centrum. De reistijd neemt 5 tot 10 minuten toe. Ook kan men op de halte Handelscentrum overstappen op lijn 59, maar die lijn rijdt maar eenmaal per uur.

Driebergen-Zeist – Zeist (centrum) v.v. Huidig Op deze relatie kan met tweemaal per uur met lijn 56 rijden, en eenmaal per uur daartussen met lijn 81. Variant 1 In variant 1, omrijden, moet men met lijnen 56 of 81 700 meter verder lopen om het centrum te bereiken (vanaf halte Amandelhof). Of kan men met lijn 50 gaan reizen, tot 6x per uur, met eveneens 700 meter meer lopen (vanaf halte Het Rond). Derde mogelijkheid is om tot tweemaal per uur met lijn 43 te reizen via Kerckebosch, en vanaf het busstation circa 500 meter lopen. Variant 2 In variant 2, ingrijpen, moet men gaan reizen met lijn 50, tot 6x per uur, met 700 meter extra lopen (vanaf halte Het Rond). Daarnaast kan men tot tweemaal per uur met lijn 43 te reizen via Kerckebosch, en vanaf het busstation circa 500 meter lopen.

Woudenberg / Austerlitz – Driebergen-Zeist v.v. Huidig In de huidige situatie kan men 1x per uur met lijn 81 reizen. Variant 1 In variant 1, omrijden, neemt de reistijd met circa 5 minuten af. Variant 2 In variant 2, ingrijpen, neemt de reistijd met circa 10 minuten af.

Woudenberg / Austerlitz – Zeist (centrum) v.v. Huidig Momenteel kan hier 1x per uur met lijn 81 gereisd worden. Variant 1 In variant 1, omrijden, moet men circa 700 meter verder gaan lopen om het centrum te bereiken (vanaf halte Amandelhof). Variant 2 In variant 2, ingrijpen, kan men 1x per uur naar station Driebergen-Zeist reizen, en aldaar overstappen op lijn 50. Vanaf lijn 50 is de loopafstand naar het centrum circa 700 meter langer (vanaf halte Het Rond). De reistijd neemt dan met circa 10 minuten toe.

Woudenberg / Austerlitz – Diakonessenhuis v.v. Huidig Op deze verbinding kan men 1x per uur reizen en stapt men voor de deur van het ziekenhuis uit. Variant 1 In variant 1, omrijden, neemt de loopafstand met circa 500 meter toe, op voorwaarde dat op de Woudenbergseweg een nieuwe halte gerealiseerd wordt. Bij een gunstige locatie van de halte (ten westen van de Jagersingel) kan men ook overstappen op lijn 56 en alsnog voor de deur uitstappen. Men moet voor de overstap dan de straat oversteken. De reistijd neemt met minstens 5 minuten toe, maar daarbij komt nog de wachttijd tijdens de overstap. Als bussen niet goed aansluiten, neemt de reistijd nog verder toe. Variant 2 In variant 1, ingrijpen, moet men overstappen op station Driebergen-Zeist en verder reizen met lijn 43. Men kan ook dan voor de deur uitstappen, maar de reistijd neemt toe met circa 15 minuten. Gezien de lage frequenties van beide lijnen is door de overstap nog extra reistijd te verwachten.

Zeist-West – Zeist (centrum) v.v. 6

Huidig Nu kan men met lijn 74 4x per uur naar het centrum reizen. Variant 1 en 2 In zowel variant 1, omrijden, en variant 2, ingrijpen, neemt de loopafstand met circa 700 meter toe (vanaf halte Het Rond).

Zeist-West - Diakonessenhuis v.v. Huidig Vanaf 21 juli moeten deze reizigers met lijn 74 naar het busstation reizen en aldaar overstappen op lijn 43. Lijn 43 rijdt tweemaal per uur en stopt voor de deur van het ziekenhuis. Variant 1 In variant 1, omrijden, kan men ofwel uitstappen bij de halte Het Rond en vanaf daar circa 800 meter lopen naar lijn 56 en met lijn 56 naar het Ziekenhuis reizen. Een alternatief is bij Het Rond overstappen op lijn 50, en bij station Driebergen-Zeist voor een tweede maal overstappen op lijn 43 of lijn 56. Dan is er nauwelijks extra loopafstand, maar de reistijd neemt toe met naar schatting 20 minuten. Variant 2 In variant 2, ingrijpen, moet men Het Rond overstappen op lijn 50, en bij station Driebergen-Zeist voor een tweede maal overstappen op lijn 43. De reistijd neemt toe met naar schatting 20 minuten.

Amersfoort – Soesterberg v.v. Huidig De frequentie van de relatie Amersfoort – Soesterberg is in de huidige situatie 4 ritten per uur, verdeeld over de lijnen 52 en 56. De lijnen rijden niet exact dezelfde route, waardoor de verdeling geen perfecte kwartierdienst is. Variant 1 Gelijk aan huidig. Variant 2 In variant 2 rijdt op dit traject één lijn (lijn 52) met één route en een perfecte kwartierdienst.

Zeist (noord) – Utrecht v.v. Huidig In de huidige situatie kunnen reizigers tussen Zeist (noord) en Utrecht 8x per uur in de spits (52 en 53), 4x per uur in de daluren en 2x per uur in de avond reizen. Variant 1 In variant 1, omrijden, blijft dat gelijk. Variant 2 In variant 2, ingrijpen, blijft de spitsfrequentie gelijk, kan er in de daluren 4+2 x per uur gereden worden en in de avonduren neemt de frequentie toe tot een kwartierdienst.

Wijk bij Duurstede – Driebergen-Zeist v.v. In alle varianten blijft de bediening en frequentie gelijk.

Driebergen – Driebergen-Zeist v.v. Huidig Momenteel kan men reizen met lijn 50 en lijn 56. Lijn 50 rijdt in de spits een kwartierdienst, in de daluren tweemaal per uur. Lijn 56 rijdt een halfuursdienst. De dienstregeling van de lijnen is niet goed op elkaar afgestemd, waardoor er geen kwartierdienst, maar een 10-20 interval wordt geboden. Variant 1 In variant 1, omrijden, neemt de reistijd van lijn 56 5 minuten af, daardoor wijzigt het interval, maar dat kan zowel positief als negatief zijn. Variant 2 In variant 2 blijft de frequentie hetzelfde, maar wordt de afstemming beter. 7

Exploitatie

Van de huidige situatie en beide varianten zijn de exploitatiekosten van alle lijnen die van/naar Zeist rijden berekend. Onderstaande tabel geeft de resultaten.

Exploitatie Exploitatie-efficiency Totaal (dienstregelinguren) Huidig 178.414 0 0 Variant 1: omrijden 171.894 Negatief Neutraal Variant 2: ingrijpen 169.934 negatief Neutraal

Te zien valt dat beide varianten leiden tot een besparing op de exploitatiekosten. In variant 1 is de besparing ongeveer 4 procent. Dit wordt veroorzaakt door het inkorten van lijnen 58 en 74 en de iets snellere route van lijnen 56 en 81. In variant 2 is de besparing ongeveer 5%.

De exploitatie van het openbaar vervoer wordt echter minder efficiënt. Nu fungeert busstation Zeist, behalve als opstap- en overstappunt voor reizigers, ook als exploitatieknoop. Buslijnen die daar eindigen, worden in de exploitatie doorgeknoopt aan andere lijnen, om onnodige stilstand van bussen te voorkomen. Reizigers merken daar niks van, maar het biedt de vervoerder de mogelijkheid goedkoper te exploiteren. Met het vervallen van de route over de Slotlaan, vervalt ook deze mogelijkheid voor de vervoerder. Voor de vervoerder zal de exploitatie daarom duurder worden. Het is goed denkbaar dat daarmee de besparingen in beide varianten teniet gedaan worden.

Conclusie

Het verkeersvrij maken van de Slotlaan in Zeist leidt tot een verslechtering van het openbaar vervoer. Weliswaar nemen de exploitatie-uren licht af, het aantal reizigers neemt fors af (120 tot 540 reizigers per etmaal). Minder reizigers betekent ook minder opbrengsten. Daardoor is het reëel dat de vervoerder gecompenseerd moet worden, omdat hij zijn netwerk minder efficiënt kan exploiteren.

De Slotlaan is enerzijds de enige oost-westverbinding, en anderzijds tevens de enige plek waarvan reizigers direct in het centrum afgezet worden. De Slotlaan is essentieel in het netwerk van Zeist en fungeert als overstappunt, maar ook als exploitatieknoop. Wanneer getroffen buslijnen worden ingekort of omgeleid (variant 1), verslechteren de reismogelijkheden en neemt het aantal reizigers af. Grote ingrepen in het netwerk (variant 2) kan dit effect niet compenseren. Met name de bereikbaarheid van het ziekenhuis en het centrum zelf en dan met name op de relatie met Utrecht en de westkant van Zeist springen er negatief uit. Concreet betekent dit dat de lijnen 56, 58, 74 en 81 in huidige vorm gehandhaafd moeten worden.

Het openbaar vervoer in Zeist kan juist verbeterd worden wanneer de Slotlaan tussen de Hogeweg en de Lageweg opengesteld wordt voor busverkeer en wanneer busverkeer heen en terug over de Slotlaan kan rijden. Daardoor worden de oost-west routes korter en wordt het netwerk gemakkelijker begrijpbaar voor reizigers en inwoners.

In het vervolgproces van de netwerkopzet voor Zeist worden zowel door Provincie Utrecht als BRU de vervoerbedrijven (Connexxion respectievelijk Qbuzz) bij de planvorming betrekken. Het oordeel van de vervoerders weegt zwaar mee in de uiteindelijke uitwerking van het vervoerplan, mede omdat de vervoerders verantwoordelijk zijn voor de reizigersopbrengsten.

8