Jazz in België. Het Belang Van Het Ontstaan Van Het Jazzonderwijs
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Jazz in België. Het belang van het ontstaan van het jazzonderwijs. Verhandeling voorgelegd aan de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, Vakgroep Kunst,-Muziek,- en Theaterwetenschappen, voor het verkrijgen van de Graad van Licentiaat, door Kim De Brabander. Promotor: prof. dr. Francis Maes Universiteit Gent Academiejaar 2007-2008 1 2 Woord Vooraf Hierbij zou ik iedereen willen bedanken die mij geholpen heeft met de totstandkoming van mijn thesis. In eerste instantie richt ik mijn dank tot mijn promotor Francis Maes, voor de begeleiding alsook de steun in de keuze van mijn onderwerp. Ook wil ik alle respondenten die ik heb mogen interviewen nogmaals van harte bedanken voor hun bereidheid te antwoorden op mijn vragen en hun ervaring te delen. Daarnaast ook dank aan iedereen die mijn blik op het onderwerp deden verruimen. In het bijzonder de medewerkers van Maison du Jazz, Jazzcentrum Vlaanderen, Muziekcentrum Vlaanderen en Les Lundis d‟Hortense. Tenslotte wil ik alle vrienden en familie bedanken die mij hebben geholpen en bijgestaan. In de eerste plaats mijn zus Inneke, die verbeteringen heeft aangepast, net als Sofie. Voorts wil ik Arne De Schouwer bedanken, die mij van het begin tot het einde heeft bijgestaan, voor de tekstverwerkingstips en de nodige momenten van ontspanning in tijden van drukte en stress. Kortom dank aan iedereen die een bemoedigend woord of luisterend oor had. Als laatste een speciale dankbetuiging aan Albert Michiels, stichter van Jazz Hoeilaart, die onlangs overleden is. Zijn levendige persoonlijkheid, maar ook interessante anekdotes zullen mij altijd bijblijven. 3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 1. Motivatie en vraagstelling ...............................................................................................6 2. Onderzoeksmethode .....................................................................................................7 3. Opbouw van de scriptie................................................................................................10 DEEL I : JAZZ IN BELGIË. 1. De evolutie van jazz tot 1970 a. De pre-jazz (vóór 1917) .....................................................................................................12 b. De vroege jazz (New orleans) (1917-1930) ..................................................................15 c. De swingperiode (1930-1945) ..........................................................................................17 d. Na de bevrijding. Revival of revolutie (1945-1960) .....................................................19 e. Om en rond de jaren ’60. Free Jazz..................................................................................21 f. Om en rond de jaren ’70. Rock-jazz................................................................................23 2. De huidige evolutie (1980 - vandaag) a. Jazz een versplinterd gegeven ...........................................................................................26 b. Steunpunten, initiatieven, verenigingen ...........................................................................28 c. Vraag en aanbod ...................................................................................................................29 d. Media ......................................................................................................................................30 e. Documentatie en jazzarchieven ........................................................................................31 f. Onderwijs ..............................................................................................................................31 DEEL II: JAZZONDERWIJS IN BELGIË 1. Jazzonderwijscurriculum van België a. De ontstaansgeschiedenis i. Voorgeschiedenis .......................................................................................................34 ii. Workshops en zomercursussen ............................................................................35 iii. Jazzscholen ..................................................................................................................36 b. Jazzonderwijs vandaag i. Jazzscholen a) Jazzafdelingen in het Hoger Kunstonderwijs (HKO) .............................41 b) Jazz-Studio .......................................................................................................44 4 c) Jazzopleidingen in de Muziekacademies ....................................................46 d) Jazzopleidingen in het Secundair Kunstonderwijs ..................................46 ii. Stages en workshops ................................................................................................47 2. Jazzonderwijs. Een paradox? a. Jazzeducatie algemeen i. De mythe: ‘Improvisatie kan niet worden aangeleerd’ ......................................50 ii. Evolutie in het aanleren van jazz .............................................................................52 iii. Autodidact versus scholing ......................................................................................55 b. Jazz in een onderwijsinstelling i. Conservatorium als databank ..................................................................................58 ii. Conservatorium als ontmoetingsruimte ...............................................................60 iii. Verenging van de creativiteit of muzikale ontwikkeling? ....................................61 iv. Uit reacties ...................................................................................................................64 DEEL III : CONCLUSIE ...................................................................................................................69 DEEL IV : BIBLIOGRAFIE ...............................................................................................................73 BIJLAGEN 1. Lijst Belgische jazzmuzikanten en jazzbands uit de ‘New Grove Dictionary of Jazz’..77 2. Artikel Le progrès est en marche. L’actualité ..........................................................................78 3. DKO Statistiek van de instrumenten .....................................................................................79 4. DKO Lijst muziekacademies in Vlaanderen met een studieaanbod Jazz & Lichte Muziek ...........................................................................................................................................86 INTERVIEWS (zie losse bijlage) 5 INLEIDING 1.Motivatie en vraagstelling „Jazz en België‟ is voor velen een onbekende combinatie. Een beetje vreemd als je weet dat ons land altijd al een belangrijke rol heeft vervuld binnen de Europese jazzgeschiedenis. Ons land was samen met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk één van de eerste landen in Europa waar de Amerikaanse jazz ingang vond. Daarnaast in 1932 publiceerde de Belg Robert Goffin de allereerste studie ter wereld over jazz. Maar belangrijker is dat ons land vele creatieve jazzmuzikanten heeft voortgebracht, die in heel Europa aan de slag konden en vanuit alle hoeken van de wereld appreciatie kregen. Het standaardwerk, de „New Grove dictionaire of Jazz‟, maakt een vermelding van een veertigtal namen van Belgische jazzmuzikanten en jazzbands1, wat zeker niet weinig is voor ons kleine landje. Een interessant onderwerp, Jazz in België, en een aparte studie waardig. De volgende uiteenzetting handelt over jazz in België en meer specifiek over het jazzonderwijs in ons land. Vandaag maakt dit jazzonderwijs integraal deel uit van het Belgische muziekonderwijs. Dit is echter lang niet zo geweest, jazzmuzikanten leerden de muziekstijl voornamelijk autodidactisch, in de praktijk van het spelen. Deze vaststelling bracht mij tot de volgende vraag: „Wat is het belang geweest van het ontstaan van dit jazzonderwijs voor de „Belgische‟ jazzmuziek?‟. De vraag naar het belang van het ontstaan van jazzonderwijs in ons land impliceert ook meteen enkele algemene vragen die zich stellen over het jazzonderwijs. „Jazz of improvisatie, kan dat worden aangeleerd? Zal de creativiteit in de jazz, door met principes en regels te werken in de scholen, hier niet onder lijden? Of verliest dit avontuurlijke genre zijn waarde niet door het te institutionaliseren, te officialiseren?‟ Het onderwerp „Jazz en onderwijs‟ roept vragen op, de moeite waard om van naderbij te onderzoeken. Tenslotte wil ik even aangeven dat er wel degelijk over een „Belgische „ jazz mag gesproken worden en deze niet gesplitst moet worden in een Vlaamse, Brusselse en/of Waalse scène. Op administratief gebied kan er uiteraard een lijn getrokken worden. De conservatoria bevinden zich aan de Vlaamse kant en in Brussel, en bijgevolg beweegt er ook meer rond die stedelijke centra in Vlaanderen dan in Wallonië. Maar wat niet vergeten mag worden is dat 1 Zie bijlage 1: Lijst Belgische jazzmuzikanten en jazzbands uit de „New Grove Dictionary of Jazz‟ 6 het startschot van het Belgische jazzonderwijs gegeven werd in het zuiden van ons land, met name in het conservatorium van Luik. Op artistiek gebied is er hoegenaamd geen verschil voelbaar tussen Vlaanderen of Wallonië. Sinds enkele decennia bestaat de Belgische jazzscene uit „gemengde‟ groepen. Uitwisselingen tussen Vlaamse muzikanten en Waalse muzikanten zijn dus realiteit. Het mooiste bewijs dat er vandaag wel degelijk zoiets als „Belgische‟ jazz bestaat, wordt aangereikt door de vereniging vóór en mét alle Belgische jazzmusici „Les Lundis d‟Hortense‟ (LDH). Op hun website „www.jazzinbelgium.com‟ vind je alle jazzevenementen terug die in België plaatsvinden. 2.Onderzoeksmethode Bij gebrek aan wetenschappelijke en theoretische