Bankalarin Birleşmeleri Ve Devirlerinin Bankacilik Ve Vergi Mevzuati Açisindan Incelenmesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MALİ HUKUK ANABİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi BANKALARIN BİRLEŞMELERİ VE DEVİRLERİNİN BANKACILIK VE VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ Hazırlayan: SEVİL ÖZCAN KALKAN No: 2501020566 Danışman: Prof Dr. SÜHEYL DONAY İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Maliye ve Ekonomi Bölüm Başkanı İSTANBUL, 2006 BANKALARIN BİRLEŞMELERİ VE DEVİRLERİNİN BANKACILIK VE VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ Hazırlayan: SEVİL ÖZCAN KALKAN ÖZ Bu tez çalışmasında, finansal sistemde son 25 yılda yaşanan değişim sonucu bankacılık sektöründe görülen banka birleşmeleri ile devirleri uluslararası mevzuat ve ulusal mevzuatımız çerçevesinde incelenerek, neden ve sonuçları ortaya konulmuştur. Ayrıca Banka birleşme ve devirlerinin ülkemizde Bankacılık ve Vergi mevzuatımız çerçevesinde nasıl gerçekleştirildiği izah edilmeye çalışılmıştır. Banka birleşme ve devirlerinde izlenen hukuki ve mali süreç genel olarak ülkemiz açısından ele alınmıştır. ABSTRACT In this dissertation, we have studied the bank mergers and acquisitions, which are performed in banking sector as a result of the existing change in the financial sector in the last 25 years, according to the national and international regulation. We have analyzed the reasons and results of the bank mergers and acquisitions. We also explained the way of performing bank mergers and acquisitions and evaluated bank mergers and acquisitions according to tax regulation. The legal and financial process followed on bank mergers and acquisitions is generally taken up from the view of our country iii ÖNSÖZ Tez çalışmamızın temel amacı, ulusal ve uluslararası mevzuat çerçevesinde banka birleşmelerinin ve devirlerinin nasıl düzenlendiğini, nasıl gerçekleştirildiğini bankacılık mevzuatı ve vergi yasaları açısından durumunu açıklamaktır. Birinci bölümde, banka birleşmelerinin çeşitleri, nedenleri, banka birleşmeleriyle sağlanan avantajlar ve banka birleşmelerinin başarılı olmasında rol oynayan faktörler irdelenmiştir. İkinci bölümde, bankaların birleşme ve devirleri bankacılık mevzuatı açısından incelenerek, Türk bankacılık sistemindeki gelişmeler, yasa düzenleyicilerin banka birleşmelerine yaklaşımı irdelenerek, banka birleşmelerinin kısıtlanma ve desteklenme nedenleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu bölümde bankaların birleşmesi ve devir edilmelerine ilişkin uluslararası düzenlemelere değinilmiş, Avrupa Birliği, ABD ve Japonya’da birleşme ve devir kavramlarının nasıl anlaşıldığı ve uygulandığı izah edilmeye çalışılmıştır. Türk mevzuatında, özellikle de Bankacılık Mevzuatı’nda geçmişten günümüze kadar birleşme ve devir kavramları irdelenerek, uygulama örneklerine değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise, bankaların birleşme ve devirleri, vergi mevzuatı açısından ele alınarak, uygulamada karşılaşılan sorunlar üzerinde durulmuş, devir ve birleşmenin vergilendirmeye ilişkin sonuçları araştırılmıştır. Sonuç bölümünde ise, çalışmamızın sonuçları gözden geçirilerek ortaya konulan bulgular üzerinde durulmuş ve genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmamın ortaya çıkmasında katkıda bulunan tez danışmanım Prof.Dr. Süheyl DONAY başta olmak üzere, tezin yazımı sırasında benden yardımını esirgemeyen Sayın Buket HİMMETOĞLU’na, tez çalışmalarım sırasında benden sabrını ve desteğini esirgemeyen sevgili eşime, aileme ve oğlum Mete KALKAN’a teşekkür ederim. iv İÇİNDEKİLER Sayfa No. BANKALARIN BİRLEŞMELERİ VE DEVİRLERİNİN BANKACILIK VE VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ ÖZ/ABSTRACT..………………………………………………………………… iii ÖNSÖZ.......………………………………………………………………………. iv İÇİNDEKİLER………………………………………………………………….... v KISALTMALAR…………………………………………………………………. xi TABLO................…………………………………………………………………. xii GİRİŞ........................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM BANKALARIN BİRLEŞMELERİ VE DEVİRLERİ.......................................... 3 I. Banka Birleşmelerinin Çeşitleri............................................................................. 4 II. Banka Birleşmelerinin Nedenleri......................................................................... 5 III. Banka Birleşmeleriyle Sağlanan Avantajlar....................................................... 9 A.Büyümenin Getirdiği Avantajlar..................................................................... 9 1. Ölçek ve Kapsam Ekonomilerinden Yararlanma...................................... 9 a.Kaynaklarda Azaltıma Gidilmesi......................................................... 11 b. Teknolojik Altyapının Yüksek Maliyetinin Daha Büyük Bir Müşteri Tabanına Yayılması................................................................................. 11 c. Riskin Dağıtılması ve Gelirin Çeşitlendirilmesi.................................. 12 d. Dağıtım Kanallarının Genişlemesi...................................................... 13 v e. Tanıtım ve Reklam Giderlerinin Maliyetlerinin Azalması................. 13 f. Finansal Yeniliklere Yatırım Yapma Gücünün Artması...................... 14 2. Pazar Hakimiyetinin Artması.................................................................... 14 3. Korumacılık .............................................................................................. 15 B. Yeni Pazarlara Girmeyi Kolaylaştırması........................................................ 16 C. Daha Başarılı Yönetime Ulaşmayı Sağlaması................................................ 17 D. Küçük Ölçekli Bankalar Açısından Avantajlar.............................................. 18 E. Yasal Düzenlemeler ve Vergi Avantajları...................................................... 18 F. Psikolojik Nedenler......................................................................................... 20 IV. Banka Birleşmelerinin Başarılı Olmasında Rol Oynayan Faktörler................... 20 İKİNCİ BÖLÜM BANKALARIN BİRLEŞMESİ VE DEVİRLERİNİN BANKACILIK MEVZUATI AÇISINDAN İNCELENMESİ........................................................ 22 I. Türk Bankacılık Sistemindeki Gelişmeler............................................................. 22 II. Bankalar İle İlgili Yasal Düzenlemeler................................................................ 28 A.Yasa Düzenleyicilerin Banka Birleşmelerine Yaklaşımı................................ 28 1.Banka Birleşmelerinin Kısıtlanma Nedenleri............................................. 30 2.Banka Birleşmelerinin Desteklenme Nedenleri......................................... 31 II. Bankaların Birleşmesi ve Devir Edilmelerine İlişkin Uluslararası Yasal Düzenlemeler....................................................................................................... 41 A. Avrupa Birliği’nde Birleşme ve Devir........................................................... 41 B. ABD’nde Birleşme ve Devir.......................................................................... 44 C. Japonya’da Birleşme ve Devir....................................................................... 48 III. Türk Mevzuatında Birleşme ve Devir................................................................. 50 vi A. 7129 Sayılı Bankalar Kanunu’nda Birleşme ve Devir................................... 52 B. 28 Sayılı KHK’de Birleşme ve Devir............................................................ 53 C. 43 Sayılı KHK’de Birleşme ve Devir............................................................ 54 D. 70 Sayılı KHK’de Birleşme ve Devir............................................................ 55 E. 3182 Sayılı Bankalar Kanunu’nda Birleşme ve Devir................................... 57 F. 4389 Sayılı Bankalar Kanunu’nda Birleşme ve Devir................................... 59 1.Normal Devir ve Birleşmeler...................................................................... 59 2.Fona Tabi Bankaların Devir ve Birleşmeleri.............................................. 62 G. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nda Birleşme ve Devir................................ 66 H. Bankaların Birleşme ve Devirleri Hakkında Yönetmelik.............................. 69 1. Kurulun Ön İzni........................................................................................ 70 2. Birleşme İşlemleri..................................................................................... 71 a. Banka Genel Kurullarının Karar Almaları.......................................... 71 b. Birleşme Sözleşmeleri......................................................................... 72 c. Bankaların Birleşme ve Devirleri Hakkında Yönetmelikte Öngörülen Yükümlülükler................................................................... 73 d. Müşterilerin ve Üçüncü Kişilerin Hak ve Alacaklarının Korunması.. 74 e. Birleşme Sözleşmesi Sonrası İşlemleri ve Kurulun Onaylaması ....... 75 f. Kurulun Genel Kurul Kararlarının Tesciline İlişkin Onayı................. 76 g.Yeni Bankanın Tescil ve İlanı- Birleşen Bankaların Tüzel Kişiliklerinin Sona Ermesi................................................................... 77 3. Banka veya Bankaların Mevcut Bir Diğer Bankaya Devri....................... 77 4. Birleşen ve Devredilen Bankalarla İlgili Diğer hükümler........................ 78 a. Özel İzinler.......................................................................................... 78 vii b. Borçların Ödenmesi veya Teminat Gösterme Zorunluluğu Bulunmaması...................................................................................... 79 c. Sigorta Primi Yükümlülüğünün Yüzde Elli Oranında Uygulanması. 79 d. Birleşme veya Devir Halinde Pay Edinim ve Pay Devirleri............... 79 e. Sisteme