Türk Vergi Sistemi Açisindan Bankalarin Ödev Ve Yükümlülükleri
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MALİYE ANABİLİM DALI MALİ HUKUK BİLİM DALI TÜRK VERGİ SİSTEMİ AÇISINDAN BANKALARIN ÖDEV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (DOKTORA TEZİ) Gökhan SÜMER BURSA – 2013 T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MALİYE ANABİLİM DALI MALİ HUKUK BİLİM DALI TÜRK VERGİ SİSTEMİ AÇISINDAN BANKALARIN ÖDEV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ (DOKTORA TEZİ) Gökhan SÜMER Danışman: Prof. Dr. Mehmet YÜCE BURSA – 2013 ÖZET Yazar Adı ve Soyadı :Gökhan SÜMER Üniversite :Uludağ Üniversitesi Enstitü :Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı :Maliye Bilim Dalı :Mali Hukuk Tezin Niteliği :Doktora Sayfa Sayısı : xviii + 236 Mezuniyet Tarihi :..../..../ 2013 Tez Danışman(lar)ı :Prof. Dr. Mehmet YÜCE TÜRK VERGİ SİSTEMİ AÇISINDAN BANKALARIN ÖDEV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ Daha çok üçüncü kişilerden topladıkları fonları nakit ihtiyacı olan kişi ve kuruluşlara aktaran ve böylelikle üretim ve tüketimi finanse eden mali nitelikli aracı kuruluş şeklinde tanımlanabilen bankaların tarihçesi M.Ö. 3500 yıllarına kadar uzanmaktadır. Zaman içerisinde bankacılık kendisini yenileyerek bugünkü modern yapısına kavuşmuştur. Günümüzde bankacılık sektörü dünya sanayinin gelişimine önemli katkılar sağlamakta, geliştirdiği ürünler ve sundukları hizmetlerle insan yaşamını kolaylaştırıcı faaliyetleri de bünyesinde bulundurmaktadır. Günümüz ekonomilerinde artık reel sektör ve finans sektörü ayrılmaz ikili olmuş, bu iki sektörün herhangi birinde oluşan olumlu ya da olumsuz gelişmelerin diğerini etkilemesi kaçınılmaz olmuştur. Dolayısıyla, finans sektörünün en önemli aktörü konumunda yer alan bankalar artık hayatın ve ekonominin vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir. Türkiye’de sanayinin gelişmesinde önemli katkısı bulunan Türk Bankacılık Sektörü günümüzde evrensel bankacılığın tüm gereklerini yerine getiren bir yapıya bürünmüştür. iii Gelinen noktada gerek sunulan hizmetler gerekse hizmet kalitesi bakımından gelişmiş ülkelerin bankacılık anlayışı ile rekabet halindedir. Oldukça karlı ve verimli bir yapıda olan Türk Bankacılık Sektörü her geçen gün daha da büyümektedir. 31.12.2011 tarihi itibariyle Türk Bankacılık Sektörü; 1.160.712 milyon TL aktif büyüklüğüne ulaşmış olup, aynı dönemde toplam kredi ve alacakları 664.289 milyon TL, toplam mevduatları 698.920 milyon TL, toplam öz kaynakları 138.452 milyon TL, net dönem karı ise 19.042 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Gelişmiş ülkeler ile kıyaslandığında Türk Bankacılık Sektörünün en az iki kat daha büyüme potansiyelinin bulunduğu, bu oranın gayri safi yurt içi hasılanın artmasıyla beraber daha da yukarılara çıkabileceği görülmektedir. Gelişen Türk Bankacılık Sektörü plase ettiği krediler kadar işlemlerinin vergisel boyutu nedeniyle de gittikçe önem kazanmaktadır. Bankalar ödedikleri kurumlar vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, değerli kâğıt bedeli, emlak vergisi, çevre ve temizlik vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, ilan ve reklâm vergisi yanı sıra, işlemlerinden doğan harçlar, kaynak kullanımını destekleme fonu, ücretli çalışanlarından mahsup ettikleri ve kar payı olarak ödedikleri gelir vergisi tevkifatları, mevduat, repo ve fon işlem kazançlarından mahsup ettikleri gelir vergisi tevkifatları ve veraset ve intikal vergileri bakımından da önemli bir vergi yükümlüsü ve sorumlusudur. Kurumlar Vergisi açısından bakıldığında; 2011 yılında en fazla kurumlar vergisi ödeyen ilk 100 kurum içinde 21 adet banka bulunmakta olup, Türk Bankacılık Sektörü 2001-2011 yılları arasında ortalama olarak toplam kurumlar vergisinin % 24,11’ini ödemiştir. 2011 yılı için bankalar için hesaplanan kurumlar vergisi tutarı 3.217 Milyon TL’dir. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi açısından ise bankalar 2011 yılında bahis konusu verginin yaklaşık yüzde 80’ini ödemiştir. 2011 yılında ödenen toplam Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi tutarı 4.309 milyon TL olup, bunun 3.450 milyon TL’si bankalarca ödenmiştir. Bankaların ödedikleri diğer vergiler de düşünüldüğünde bankaların vergi gelirleri açısından önemli kurumlar olduğu görülmektedir. Türk Bankacılık Sektörünün gelecek yıllarda gayri safi yurt içi hasılanın gelişim etkisi hariç 2 kat daha büyüyeceği göz önüne alındığında, sektör gelecekte vergisel olarak önemini daha da arttıracaktır. iv Diğer taraftan, AB ülkelerin çoğunda finansal işlemlerin önemli KDV’den istisna edilmiştir. AB ile bütünleşme sürecinin yaşandığı bir dönemle AB ile paralel bir politikanın izlenmesi kaçınılmazdır. Küreselleşen bir dünyada kendine özgü bir vergilendirmeye gitmenin uluslararası rekabet açısından Türkiye’deki finansal sektör aleyhine bir takım olumsuz sonuçları olduğu muhakkaktır. Bu nedenle gerek yurt içi gerekse yurt dışı piyasalarda rekabet eşitliğinin ve kaynakların etkin kullanımının sağlanması ve sektörün gelişmesi için vergilerin başta AB olmak üzere gelişmiş ülke ekonomileriyle uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. Çalışmada öncelikle bankacılığın Dünya’da ve Türkiye’de tarihsel gelişimine, banka türleri, işlem ve fonksiyonlarına yer verildikten sonra ikinci bölümde Türkiye’deki bankaların hukuki statülerine ve mükellef olarak hak ve sorumluluklarıyla ödedikleri vergiler kanuni dayanakları ile beraber, matrah, yükümlü, beyan ve ödeme zamanları belirtilerek anlatılmıştır. Son bölümde ise; Avrupa Birliği’ndeki finansal işlemlerin vergilendirilmesi ve bankaların ödedikleri vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki yeri ve önemi konularına yer verilmiştir. Anahtar Sözcükler Banka Banka ve Sigorta Katma Değer Vergisi Kurumlar Vergisi Muameleleri Vergisi (KDV) (BSMV) Mali Para Gayrisafi Yurtiçi Vergi Hasıla (GSYİH) v ABSTRACT Name and Surname :Gökhan Sümer University :Uludağ University Institution :Social Science Institution Field :Public Finance Branch :Fiscal Law Degree Awarded :Doctorate Page Number :xviii + 236 Degree Date :..../..../.2013 Supervisor(s) :Prof. Dr. Mehmet YÜCE ACCORDING TO TURKISH TAX SYSTEM DUTIES AND OBLIGATIONS OF BANKS Mostly funds are collected from third parties and use them for individuals and organizations in need of cash transfers thus, banks can be defined as qualified intermediary financial organization which finances the production and consumption and its history traced to 3500 B.C. Over time, banking has renewed itself and has reached today’s modern structure. Today, banking sector provides significant contributions to the development of industry, involved some activities to facilitate the human life with developed products and services they offer. In today’s economies, real sector and financial sector become inseparable parts of each other. It is unavoidable that these two sectors in any of the positive or negative developments affect the other. So banks, which place the most important actor in the financial sector become one of most crucial elements of life and the economy. Turkish Banking Sector, which has a significant role for development of industry in Turkey, fulfilling all the requirements of universal banking today. At this point, Turkish Banking System has a competition with developed countries' banking concept in terms of services offered and quality of service. Turkish Banking Sector, which is very gainful and profitable, is growing day by day.As of the date of 31.12.2011, Turkish Banking Sector; has reached 1.160.712 million TL (Turkish Liras) size of asset, 664.289 million TL total credits and receivables, in the same period, 698.920 million TL general deposits. Total shareholders' equity 138.452 million TL, net profit for the year calculated as 19.042 million TL. Compared with developed countries, the growth potential of the Turkish Banking Sector with at least double and this ratio can even higher with the increase in vi gross domestic product is seen go up. Turkish Banking Sector is becoming increasingly important due to the size of tax credit transactions as well as credits they provide. Banks have paid corporate tax, banking and insurance transactions tax, the price of valuable the paper, estate tax, environment tax, motor vehicles tax, advertisement and advertising tax, Furthermore, They pay fees of transactions, resource utilization support fund, income tax deduction which is taken from his fee earners and paid as share of profit., income tax deductions which is acquired from deposit, repurchase agreements and fund transactions and inheritance and gift tax. So, banks are a significant and responsible tax payer. There are 21 banks which paid most in the first 100 corporation in terms of corporate tax and Turkish Banking Sector paid an average of 24.11% of total corporate tax between 2001-2011.corporate taxes calculated for banks as 3.217 million TL for the year 2011. In 2011, banks paid approximately 80 percent of the tax in terms of the Banking and Insurance Transaction Tax. The total paid was amount 4.309 million TL of this tax and 3450 million TL of this were paid by the banks for the same year.It is seen that banks are important corporations in terms of tax incomes when considering other taxes paid as well by banks. When considering Turkish Banking Sector will improve 2 times in the future excluding the impact of progress of gross national product, the importance of the sector as a tax will increase. On the other hand, in most of the EU countries' financial transactions are exempt from VAT. It is inevitable that following a similar policy with EU in a period that integration process with EU is going on. It also clear that doing idiocratic taxation in a globalized word in terms of international competition creates negative consequences of the financial sector in Turkey. For this reason, taxes need to be compatible, particularly