STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY Przewodnik
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY przewodnik Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych www.parki.lubelskie.pl STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 3 Żołna, fot. R. Wróblewski fot. Żołna, STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY Celem utworzenia Strzeleckie Parku Kra- 363 kilometrach stanowi granicę polsko- jobrazowego jest ochrona zwartego kom- -ukraińską, zaś ostatnie 224 kilometry pły- pleksu Lasów Strzeleckich wraz z fragmen- nie po terytorium Polski. Bug wpada do tem doliny Bugu. Park powstał dla ochrony Narwi, choć do 1962 roku uważano go za walorów przyrodniczych i krajobrazowych dopływ Wisły. Bug przepływa przez szereg styku Obniżenia Dubieńskiego (wchodzi krain geograficznych. Wypływa z Gołogór le- w skład nizinnego Polesia Wołyńskiego) żących na Wyżynie Podolskiej, dalej płynie i Grzędy Horodelskiej (Wyżyna Zachodnio- między Wyżyną Lubelską a Wołyńską, prze- -Wołyńska). Obszar jest słabo urzeźbiony cina Polesie Zachodnie i wpływa na Nizinę Orlik krzykliwy, fot. archiwum ZLPK archiwum fot. Orlik krzykliwy, i ma charakter równinny. Bardziej urozma- icona jest południowo-wschodnia część « Strzelecki Park Krajobrazowy został utworzony w 1983 roku jako jeden otuliny parku, gdzie różnice wzniesień z elementów Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych byłego dochodzą do kilkudziesięciu metrów. Naj- województwa chełmskiego. Obecnie zajmuje powierzchnię 12 026 hektarów i obejmuje w powiecie chełmskim gminy Dubienka i Białopole, oraz bardziej czytelną formą jest rozległa doli- w powiecie hrubieszowskim gminy Horodło i Hrubieszów. » na Bugu, rzeki o długości 772 kilometrów, która swój początek bierze w Gołogórach na Ukrainie, niedaleko wsi Wierchobuż na wysokości 311 metrów n.p.m. Na długości pierwszych 184,8 kilometrów od źródeł, Bug Grążel żółty, fot. Tadeusz Pawluk płynie po terytorium Ukrainy, na dalszych 4 STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 5 Podlaską, zaś w dolnym biegu płynie po Nizinie Mazowieckiej. Powierzchnia zlewni Bugu wynosi 39 560 km2 i jest położona na terenie Polski, Ukrainy i Białorusi (Granicz- ny BUG). Bug jest jedną z ostatnich tej wielkości rzek w Europie, która zachowała się w zbliżonym do naturalnego stanie. Rzeka jest zmelioro- wana i obwałowana w niewielkim stopniu, a w jej dolinie nie prowadzono większych prac hydrotechnicznych, dlatego płynie na- turalnym, meandrującym korytem i tworzy liczne starorzecza a nawet jezioro. W nur- cie rzeki powstają i zanikają wyspy i łachy, tworzą się urwiste skarpy, zaś wiosną rzeka wylewa i zmienia koryto, zalewając i użyź- niając okoliczne łąki i lasy łęgowe. W doli- nie Bugu stosunkowo niewielkie zaburze- nia naturalnych procesów ekologicznych Lasy Strzeleckie, fot. K. Łapińska spowodowały, iż na tym terenie przyroda zachowała się w bardzo dobrym stanie. Za- lepiej chroniona (poprzez ochronę granicy obserwować tu można wiele naturalnych państwowej) niż nasza część. Należy więc procesów, jak tworzenie się starorzeczy dążyć do zachowania doliny Bugu w jak i wysp w nurcie rzeki czy powstawanie wą- najmniej zmienionym stanie, zapobiegać wozów. Odzwierciedleniem tego bogactwa poważnym inwestycjom zwłaszcza hydro- doliny Bugu jest rozbudowany i ciągle się technicznych oraz takim, które mają na celu rozbudowujący system obszarów chronio- zmianę rzeki w żeglowny kanał. Alternatywą nych i bezpośrednim jej sąsiedztwie. dla tego rodzaju inwestycji będzie promo- Dolina Bugu, zwłaszcza w odcinku pogra- wanie różnego rodzaju form zrównoważo- nicznym, to zespół unikalnych na skalę eu- nego gospodarowania eko- i agroturystyki, ropejską ekosystemów siedlisk flory i fauny. turystyki pieszej i kajakowej, ekologicznego Cechuje ją różnorodność siedlisk i gatun- rolnictwa oraz propagowanie i wdrażanie ków. Nasycenie obszarami chronionymi jest programów rolno- i leśnośrodowiskowych. zadowalające w części polskiej, natomiast Graniczne położenie doliny na rubieżach w części białoruskiej zdecydowanie niewy- Unii Europejskiej, jest również nieocenio- starczające. Z uwagi jednak na egzekucję nym poligonem współpracy Polski, kraju prawa ochrony przyrody w Polsce wydaje unijnego z jej wschodnimi sąsiadami. Bug, fot. Andrzej Brzeziecki się, że część białoruska jest zdecydowanie 6 STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 7 Fauna Dzięki swemu naturalnemu charakterowi Strzelecki Park Krajobrazowy stanowi osto- ję wielu gatunków zwierząt. Najdokładniej rozpoznana jest awifauna tego terenu. Lasy Strzeleckie uznano za ostoję ptaków o zna- czeniu krajowym i europejskim. Na jego terenie naliczono około 600 gniazd ptaków drapieżnych. Jest to największe zagęszcze- nie ptaków drapieżnych w Polsce i Europie: jastrzębi, krogulców, myszołowów, trzmie- lojadów czy orlików krzykliwych. Symbolem parku są orliki krzykliwe, któ- re mają tu optymalne warunki do rozrodu. Dzięki temu w Lasach Strzeleckich znajduje się jedno z największych w Polsce lęgowisk tego gatunku. Te drapieżne ptaki zakładają gniazda wysoko na dębach lub sosnach, rza- Bocian biały, fot. archiwum ZLPK dziej na innych gatunkach drzew. Orliki krzy- kliwe są jednym z mniejszych gatunków or- łów występujących w Europie. Ich rozpiętość skrzydeł dochodzi do 1,8 metra. Podobnie jak i reszta ptaków drapieżnych podlegają w na- szym kraju ochronie prawnej, dodatkowo jeszcze wpisane są też jako gatunek rzadki do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Wokół gniazd orlików ustanowione są strefy ochron- ne. Wysoka jest również liczebność pusz- czyków, a ich zagęszczenie w parku należy do najwyższych w Polsce. Puszczyki to sowy o długości 37–46 centymetrów i rozpiętości skrzydeł 85–104 centymetrów. Mają one duże głowy z wyraźnie zaznaczoną szlarą i czarne oczy. Jest to gatunek typowo nocny. W dzień można zauważyć ptaki siedzącego w otwo- rach dziupli, które ze względu na upierzenie Nietoperz, fot Wróbel Orlik krzykliwy, fot. Sylwester Aftyka doskonale zlewają się z korą drzew. Ptaki te 8 STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 9 są mocno związane ze swoimi terytoriami, na których przebywają przez cały rok. Puszczyki są dość agresywne i nie tolerują obecności innych gatunków sów. W skład diety puszczy- ków wchodzą głównie gryzonie, a także ptaki, płazy, ssaki owadożerne i bezkręgowce. Polu- ją one też na inne, mniejsze gatunki sów. To najpospolitszy gatunek sów występujący na całym obszarze naszego kraju i objęty gatun- kową ochroną ścisłą. Na terenie parku występują także m.in.: sinia- ki, muchołówki małe oraz muchołówki biało- szyje osiągające w tym miejscu rekordowe za- gęszczenie w skali europejskiej. Lasy są miej- scem lęgowym dla m.in.: dzięciołów czarnych, jarząbków oraz objętych ochroną strefową bocianów czarnych. W wysokich piaszczystych brzegach Bugu norki wygrzebują brzegówki i zimorodki. Orlik krzykliwy piskle na gnieździe, fot. archiwum ZLPK W dolinach rzek występują takie gatunki jak: błotniaki łąkowe i stawowe, rybitwy białowąse, derkacze (zagrożone wygi- nięciem w skali światowej), słowiki szare i rdzawe, krwawodzioby, czajki, dubelty, bąki, a w nadrzecznych zaroślach można odnaleźć gniazda remizów. We wsiach Mat- cze i Skryhiczyn znajdują się kolonie bocia- nów białych. Wśród ssaków warto wymienić występo- wanie bobrów i wydr, a także nietoperzy takich jak borowce Leislera i nocki Bech- steina, gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, a także: borowce wielkie, mopki, nocki rude, gacki brunatne, mroczki po- srebrzane, nocki Natterera, a także bardzo rzadkie chrząszcze zagłąbki bruzdkowa- te. Wszystkie nietoperze objęte są ochro- Żmija Vipera berus, fot. L. Damps Żółw błotny w okolicy Starosiela, fot. archiwum ZLPK ną gatunkową. Liczne są również ryjówki 10 STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 11 malutkie i aksamitne, a także nornice rude. Spośród drapieżników trzeba wymienić gronostaje, łasice i kuny leśne. Gromadę gadów reprezentują zagrożone w Europie żółwie błotne. Rzeka Bug kryje w swoich wodach bogactwo ichtiofauny z osiągają- cymi duże rozmiary sumami i szczupakami. Spotkać tu można również: sandacze, sumy, bolenie, jazie, liny, karpie, karasie, leszcze, amury, płocie, krąby, kozy, piskorze, cierni- ki, ukleje, miętusy i trawianki. W Lasach Strzeleckich występuje jedna z najliczniejszych w kraju populacji motyla przeplatki maturny, którego występowanie związane jest wilgotnymi lasami i podmo- kłymi łąkami. Motyle te składają jaja na liściach jesionów wyniosłych, ich gąsieni- ce żerują na jesionach do jesieni, a zimują w ściółce leśnej. Kaczeńce, fot. archiwum ZLPK Flora Strzelecki Park Krajobrazowy jest typowym parkiem leśnym. Lasy stanowią 64% jego powierzchni. Tworzą one jeden duży zwarty kompleks leśny, podzielony jedynie w po- łudniowej części przez malownicze łąki wy- stępujące w dolinie Ubrodownicy. Wyróżniono tu 12 typów siedliskowych lasu, wśród których dominują las świeży, las mieszany świeży i las wilgotny. Mniejszy jest tu udział olsów, lasów mieszanych, bo- rów mieszanych i borów świeżych. W drze- wostanie dominują dęby szypułkowe, sosny i graby. Jako domieszki występują: brzoza, jawor, osika, jesion, lipa drobno- listna i olsza czarna. Większość drzewosta- Obuwik pospolity, fot. archiwum ZLPK Knieć błotna Caltha palustris, fot. P. Łapiński nów charakteryzuje wielogatunkowy skład 12 STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY STRZELECKI PARK KRAJOBRAZOWY 13 Pełnik europejski, fot. archiwum ZLPK K. Wojciechowski fot. Siedliszcze, Rezerwat INNE FORMY OCHRONY PRZYRODY i wielopiętrowość. Dominującym zbiorowi- utworzono Rezerwat Przyrody „Liski”. Łąki skiem jest grąd subkontynentalny w od- i pastwiska stanowią 11% powierzchni par- mianie wołyńskiej. Charakterystycznym