Plan Odnowy Miejscowości ZASKALE na lata 2013-2025 aktualizacja

Szaflary, kwiecień 2016 roku SPIS TREŚCI I. Wstęp - cele, źródła i zakres dokumentu 4 II. analiza stanu instniejącego – gmina 5 – podstawowe informacje, charakterystyka lokalizacji 5 Gmina Szaflary - ludność 6 Gmina Szaflary – potencjał gospodarczy 6 Gmina Szaflary – środowisko przyrodnicze i atrakcje turystyczne 11 Gmina Szaflary - podstawowa infrastruktura komunalna 12 Gmina Szaflary - podstawowa infrastruktura społeczna 13 Opieka zdrowotna ...... 14 Gmina Szaflary - aktywność społeczna i obywatelska 14 Gmina Szaflary - historia, dziedzictwo kulturowe 16 Gmina Szaflary - sfera przestrzenna 17 III. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI Zaskale 20 Położenie 20 Ludność 21 Historia Zaskala 22 Historia Parafii w Zaskalu 22 Warunki klimatyczne, charakterystyka gleb 23 Warunki przyrodnicze, dziedzictwo przyrodnicze 23 Turystyka 24 Dziedzictwo kulturowe 25 Znani mieszkańcy 25 Gospodarka 26 Infrastruktura techniczna i komunalna 27 Sieć wodociągowa 27 Sieć kanalizacyjna 27 Energia elektryczna 27 Sieć gazowa 27 Gospodarka odpadami 27 Układ drogowy 28 Sfera społeczna 28 Instytucje 30 IV. inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości zaskale 31 V. ocena mocnych i słabych stron miejscowości Zaskale– Analiza swot 35

2 Czynniki Zewnętrzne ...... 37 VI. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną miejscowości Zaskale 40 Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną ...... 40 VII. Opis i charakterystyka miejscowości Zaskale – obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne. 44

3

I. WSTĘP - CELE, ŹRÓDŁA I ZAKRES DOKUMENTU

Rozwój i odnowa obszarów wiejskich to jedno z kluczowych zadań, których celem jest wzmocnienie działań służących zmniejszaniu istniejących dysproporcji i różnic w poziomie rozwoju obszarów wiejskich w stosunku do terenów miejskich. Plan Odnowy Miejscowości jest jednym z najważniejszych elementów odnowy wsi i stanowi podstawowy dokument ukierunkowujący zamierzenia danego obszaru, miejscowości w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego w wyznaczonym horyzoncie czasu, tj. w układzie konkretnych zadań do 2025 roku. Tworzy on zarys przedsięwzięć i projektów służących rozwojowi społeczno – gospodarczemu danej miejscowości, w tym wypadku miejscowości Zaskale oraz poprawie warunków pracy i życia mieszkańców. Sporządzenie i uchwalenie takiego planu stanowi niezbędny warunek przy aplikowaniu o środki finansowe w ramach „Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 - 2020”, jak również stanowić będzie wytyczne dla władz Gminy Szaflary przy realizacji zamierzeń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na terenie miejscowości Zaskale. Obszarem realizacji Planu Odnowy Miejscowości Zaskale jest teren miejscowości Zaskale. Niniejsze opracowanie zawiera analizę stanu istniejącego Gminy Szaflary, charakterystykę miejscowości Zaskale, inwentaryzację zasobów służących odnowie miejscowości Zaskale, analizę SWOT miejscowości Zaskale, wykaz planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną oraz harmonogram realizacji planowanych zadań w perspektywie co najmniej 9 lat wraz z szacunkowym kosztorysem oraz wskazanie obszarów Zaskala o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców i osób przyjeżdżających. Zgodnie z założeniami przyjętymi w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich tworzone Plany Odnowy Miejscowości mają mieć zdecentralizowany, lokalny charakter i obejmować ograniczony teren jednej miejscowości a przede wszystkim mają być przygotowywane z inicjatywy i przez mieszkańców miejscowości przy udziale przedstawicieli Gminy. Plan Odnowy Miejscowości Zaskale powstał w wyniku analizy zasobów oraz konsultacji społecznych przeprowadzonych z przedstawicielami miejscowości Zaskale, którzy prezentowali wcześniej ustaloną i akceptowaną podczas zebrania soleckiego listę zamierzeń inwestycyjnych i działań o charakterze pozainwestycyjnym.

4

II. ANALIZA STANU INSTNIEJĄCEGO – GMINA SZAFLARY

Gmina Szaflary – podstawowe informacje, charakterystyka lokalizacji

Gmina Szaflary leży w odległości 90 km od Krakowa – stolicy Województwa Małopolskiego, 5 km od Nowego Targu – siedziby Starostwa Powiatu Nowotarskiego, 20 km od Zakopanego – siedziby Starostwa Powiatu Tatrzańskiego. Gmina Szaflary położona jest w centralnej części Podhala, w obrębie Kotliny Nowotarskiej, Pasa Skalicowego i Pogórza Gubałowskiego. Usytuowana jest pomiędzy Tatrami, Gorcami, torfowiskami orawsko-nowotarskimi oraz Pieninami.

Źródło: http://um.wrotamalopolski.pl/Region/Administracja/

Obszar Gminy stanowi wycinek karpackiej przestrzeni zawartej pomiędzy wysokościami 605 m.n.p.m. w rejonie Małego Rogoźnika (Skrzyżnego) do Wielkiego Rogoźnika, a 927 m n.p.m w obrębie Bańskiego Wierchu. Panorama Tatr i Gorców, podgórskie ukształtowanie terenu, walory przyrodnicze oraz wspaniały, górski klimat sprawiają, że Gmina należy do najpiękniejszych na Podhalu. Szaflary są gminą rolniczą, część mieszkańców zajmuje się rękodzielnictwem oraz turystyką. W skład Gminy Szaflary wchodzi siedem sołectw: Bańska Niżna, Bańska Wyżna, Bór, , , Szaflary, Zaskale. Ogólna powierzchnia Gminy wynosi 54 km2, zamieszkała jest przez 10 739 mieszkańców wg. stanu na 31.12.2015. Obsługę komunikacyjną Gminy oraz powiązania zewnętrzne zapewnia układ drogowy i kolejowy. Centralnie przez obszar Gminy, w układzie północ – południe przebiega droga krajowa nr 47 Rabka – – . Równolegle do niej biegnie linia kolejowa: Kraków – Sucha Beskidzka – Chabówka – Nowy Targ – Zakopane. Są to trasy komunikacyjne o znaczeniu krajowym. Dostępność do poszczególnych wsi zapewniają drogi powiatowe i gminne. Parametry techniczne dróg są niskie, charakteryzują się wąskimi jezdniami, nienormatywnymi łukami poziomymi i dużymi spadkami (wynika to z górzystego charakteru Gminy Szaflary).

5

Gmina Szaflary - ludność

Według danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie, Gmina Szaflary na dzień 31 grudnia 2015 r. liczyła 10 739 mieszkańców, co stanowiło 5,7% liczby ludności powiatu nowotarskiego i 0,32% Województwa Małopolskiego.

Tabela 1. Ludność Gminy Szaflary rok ogółem mężczyźni kobiety na 1 km kobiety na 100 powierzchni mężczyzn

2002 10 019 5 037 4 982 186 99 2006 10 258 5 146 5 112 189 99 2007 10 325 5 175 5 150 190 100 2008 10 401 5 211 5 190 192 100 2009 10 501 5 260 5 241 193 100 2010 10 593 5 302 5 291 195 100 2011 10 695 5 349 5 346 197 100 2012 10 783 5 389 5 394 199 100 2013 10 809 5 400 5 409 199 100 2014 10 874 5 431 5 409 200 100 2015 10 739 5 395 5 344 198 100

Źródło: bank danych regionalnych www.stat.gov.pl

Liczba ludności w latach 2006 – 2015 wykazuje tendencje wzrostową. W porównaniu z rokiem bazowym 2002 liczba ludności zwiększyła się o 720 osób . Efektem tego jest wzrost wskaźnika liczby osób przypadających na 1 km powierzchni.

Gmina Szaflary – potencjał gospodarczy

Na terenie gminy Szaflary według stanu na dzień 9 marca 2016 r. - w ewidencji działalności gospodarczej zarejestrowanych było 477 podmiotów gospodarczych, co oznacza nieznaczny wzrost w stosunku do stanu z 31.12.2006 - 439 przedsiębiorców. Największa ilość podmiotów prowadzi działalność handlową (29 - sklepy spożywcze, 98 – handel obwoźny), budowlaną (81 firm budowlanych), obiekty noclegowe (40) i transportową (38). Stosunkowo duża i nie zmieniająca się od 2008 roku jest liczba zarejestrowanych zakładów kuśnierskich – 16 i przedsiębiorców wyrabiających pantofle – 14 - to tradycyjne działalności prowadzone od wielu lat na tym terenie. Największe firmy w Gminie Szaflary to: TERMA S.C. – Baseny termalne, Zakład Produkcji Jogurtu „MAGDA”, Market Budowlany MERKURY, PANEL, MODOM, ZALINSKI, Hurtownia Elektryczna LUX- SYSTEM.

6 Tabela 10. Przedsiębiorcy (najistotniejsze branże) zarejestrowani w ewidencji działalności gospodarczej w gminie Szaflary - stan na 31 12 2015 r. Liczba Liczba przedsiębiorców w poszczególnych L.p. Nazwa przedsiębiorcy przedsiębio miejscowościach rców 1 Zakład Produkcji Jogurtu MAGDA Szaflary 1 2 Market Budowlany MERKURY, PANEL, Szaflary 4 MODOM, ZALIŃSKI 3 Składy materiałów budowlanych: Szaflary-4 5 Zaskale-1 4 5 Hurtownia Elektryczna LUX-SYSTEM Szaflary 1 6 Hurtownia szkła i porcelany Bańska Niżna 1 7 Hurtownia piwa ŻYWIEC TRADE Szaflary 1 8 Hurtownia spożywcza EUROCASH Szaflary 1 9 Sklepy spożywcze Bańska Niżna-3, 29 Bańska Wyżna-3 Bór-2 Maruszyna-4 Skrzypne-3 Szaflary-10 Zaskale-3 10 Sklep z dywanami Szaflary 2 11 Sklep odzieżowy - - 12 Sklep meblowy Szaflary 3 13 Sklep z firanami Szaflary 1 14 Sklep RTV i AGD Szaflary 1 15 Sklep motoryzacyjny Szaflary 1 16 Sklep „Wszystko dla gołębi” Zaskale 1 17 Handel obwoźny Bańska Niżna-9 98 Bańska Wyżna-14 Bór-2 Maruszyna-16 Skrzypne-9 Szaflary-37 Zaskale-11 18 Firmy budowlane Bańska Niżna-16 81 Bańska Wyżna-8 Bór-2 Maruszyna-12 Skrzypne-11 Szaflary-18 Zaskale-14 19 Usługi dekarskie Szaflary-1 2 Maruszyna-1 20 Hydraulicy Bańska Niżna-2 21 Bańska Wyżna -3 Bór-2 Szaflary-8 Zaskale-6 21 Zakład kamieniarski Szaflary-3 3 Bańska Niżna-1 22 Zakład ślusarski Skrzypne-1 2 Maruszyna-1

7 Liczba Liczba przedsiębiorców w poszczególnych L.p. Nazwa przedsiębiorcy przedsiębio miejscowościach rców 23 Zakład malarski Szaflary 1 24 Zakład szklarski Szaflary-1 2 Bór - 1 25 Produkcja elementów betonowych Szaflary 1 26 Stolarstwo – produkcja mebli Szaflary-4 10 Bór-1 Zaskale-3 Bańska Niżna-1 Skrzypne-1 27 Elektrycy: Zaskale-4 7 Bańska Wyżna-1 Szaflary-1 Bańska Niżna-1 28 Piekarnie Szaflary -1 2 Bańska Niżna-1 29 Tartak Szaflary-1 2 Bańska Wyżna- 1 30 Pralnie Szaflary-2 3 Bańska Niżna -1 31 Zakłady Kuśnierskie Bańska Niżna-1 16 Bańska Wyżna-1 Maruszyna-5 Szaflary-6 Zaskale-3 32 Wyrób pantofli Szaflary-3 14 Skrzypne-4 Maruszyna-3 Bańska Wyżna-2 Bańska Niżna-1 Zaskale-1 33 Produkcja art. oraz odzieży skórzanej Zaskale-1 6 Bór-1 Szaflary-4 34 Produkcja wyrobów włókienniczych Szaflary -2 3 Zaskale-1 35 Wyrób art. regionalnych Bańska Niżna-2 3 Szaflary-1 36 Transport Bańska Niżna-3 36 Bańska Wyżna-2 Bór-1 Maruszyna-6 Skrzypne -4 Szaflary-12 Zaskale-8 37 Warsztaty samochodowe Szaflary-8 24 Zaskale-6 Bańska Niżna-5 Maruszyna-1 Skrzypne-3 38 Komis samochodowy Szaflary 1 39 Wulkanizacja Szaflary – 5 7 Skrzypne – 1

8 Liczba Liczba przedsiębiorców w poszczególnych L.p. Nazwa przedsiębiorcy przedsiębio miejscowościach rców Zaskale - 1 40 Ubojnia Maruszyna 1 41 Zakład masarski Szaflary – 1 2 Skrzypne-1 42 Prowadzenie stołówki Szaflary 1 43 Gastronomia Szaflary-3 4 44 Salony fryzjerskie Szaflary-3 4 Maruszyna-1 45 Obiekty noclegowe Bańska Niżna-8 40 Bańska Wyżna-6 Bór-2 Szaflary-18 Zaskale – 3 Maruszyna-2 Skrzypne-1 46 Agroturystyka Bańska Niżna-11 24 Bańska Wyżna – 6 Szaflary-5 Maruszyna-2 47 Prywatna praktyka lekarska Szaflary 4 48 Gabinety stomatologiczne Szaflary 2 49 Gabinet masażu i rehabilitacji Zaskale 1 50 Apteka Szaflary 1 51 Biuro prawne Szaflary 1 52 Biuro podatkowe Zaskale – 1 3 Bór – 1 Szaflary-1 53 Agent ubezpieczeniowy Szaflary-3 3 54 Biuro pośrednictwa pracy Szaflary 1 55 Pracownia architektoniczna Szaflary – 3 7 Maruszyna – 2 Bańska Niżna-1 Zaskale-1 56 Usługi geodezyjne Szaflary 1 57 Informatycy Bańska Niżna-3 10 Bańska Wyżna-1 Bór-1 Szaflary-4 Zaskale-1 58 Poligrafia Szaflary 1 59 Pilot wycieczek Szaflary 2 60 Pracownia złotnicza Szaflary 1 61 Elektrownia wodna Szaflary 2

9 Gmina Szaflary ma wciąż charakter zdecydowanie rolniczy. Według Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2010 r. w Gminie jest 1569 gospodarstw rolnych - wszystkie indywidualne, z tego 635 do 1 ha i 775 - powyżej 1 ha do 5 ha użytków rolnych i powyżej 5 ha - 159. Znakomita większość z nich (90%), to typowe dla Małopolski, małe gospodarstwa do 5 ha (1410). Na podkreślenie zasługuje fakt, iż na terenie Gminy Szaflary zarejestrowanych jest 4 gospodarstwa ekologiczne: Bańska Niżna – 1, Bańska Wyżna -1, Skrzypne – 1, Szaflary -1.

Tabela 15. Powierzchnia gruntów wg rodzaju gospodarstwa i grup obszarowych użytków rolnych (wg PSR, 2010 r.) Rodzaj gruntów Powierzchnia w ha Ogółem 4197,02 Użytki rolne 3752,11 Użytki rolne w dobrej kulturze rolnej 3503, 53 Pod zasiewami 52,24 Grunty ugorowane łącznie z nawozami zielonymi 17,63 Uprawy trwałe 0,0 Sady 0,00 Ogrody przydomowe 8,19 Łąki trwałe ogółem 3238,61 Pastwiska trwałe 186,12 Pozostałe użytki rolne 248,58 Lasy i grunty leśne ogółem 303,43 Pozostałe grunty 141,49

10

Gmina Szaflary – środowisko przyrodnicze i atrakcje turystyczne

Gmina Szaflary zajmuje powierzchnię 54 km2 i należy do grupy mniejszych wiejskich gmin w powiecie nowotarskim (dla porównania: Jabłonka – 213 km2, Nowy Targ – 209, Ochotnica Dolna – 141, Łapsze Niżne – 125). Na obszarze Gminy występują obiekty uznane za rezerwaty i pomniki przyrody albo stanowiska dokumentacyjne bądź zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Najcenniejszym z nich jest Skała Rogoźnicka uznana za rezerwat przyrody nieożywionej na powierzchni ok. 0,26 ha, z czego ponad połowa, ok. 0,15 ha leży w obszarze Gminy Szaflary. Rezerwat od 1990 r. wpisany jest na listę Światowego Dziedzictwa Geologicznego. Ochroną pomnikową objęte są okazałe, cenne krajobrazowo drzewa lub ich grupy: a/ grupa drzew – 5 jaworów, 5 lip, 4 jesiony koło kościoła w Szaflarach; b/ pojedyncze drzewa: lipa w Bańskiej Niżnej, lipa przy kapliczce murowanej (1828 r.) w Skrzypnem Wyżnem, lipy przy krzyżu w Skrzypnem, topola biała obok zabudowań Wojciecha Zapotocznego w Bańskiej Niżnej. W 1932 r. Szaflary uznane zostały za miejscowość zasługującą na ochronę krajobrazu, ze względu na wspaniałe widoki roztaczające się z Równiny Szaflarskiej na Podhale Nowotarskie, aż po Spiską Magurę, Tatry, Wierchy Orawskie i Gorce. Przez Szaflary biegną trasy turystyczne z Zakopanego do Niedzicy i Czorsztyna oraz z Gubałówki przez Ząb, Bańską Wyżną, Skrzypne, Szaflary, Leśnicę – w Pieniny. Na terenie Gminy, w niecce podhalańskiej, występują złoża wód geotermalnych, to właśnie tutaj powstał pierwszy w Polsce odwiert (Bańska). Parametry wód geotermalnych (86° C1 przy samowypływie w otworze Bańska PGP-1) występujących w tym rejonie pozwalają na ich wykorzystanie, zarówno w celach grzewczych, jak też rekreacyjnych (kompleks basenów).

Fot. http://www.nowytarg.pl

Baseny termalne stały się w ostatnich latach jedną z największych atrakcji turystycznych na Podhalu. Zapewniają świetną zabawę zarówno dla dzieci jak i dorosłych. Są też ciekawą propozycją spędzenia czasu wolnego kiedy nie dopisuje pogoda.

1 Opracowanie PAN, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią : Występowanie i możliwości zagospodarowania energii geotermalnej w Małopolsce, Kraków, 2003

11 Baseny w Termach Podhalańskich są wypełnione wodą zmineralizowaną, która z powodzeniem jest wykorzystywana w balneologii. Kąpiele mogą działać kojąco między innymi na układ mięśniowo - stawowy, nerwice oraz wpływają na poprawię samopoczucia. Ruch turystyczny pomimo znacznych walorów przyrodniczo-krajobrazowych jest znikomy. Istniejąca baza turystyczna ogranicza się do 2 moteli w Szaflarach (ok.80 miejsc) oraz prywatnych kwater, w których przebywa okresowo zwłaszcza w sezonie zimowym. Głównie jest to młodzież na oazach i w prywatnym ośrodku młodzieżowym w Bańskiej Wyżnej - w liczbie do 400 osób rocznie.

Gmina Szaflary - podstawowa infrastruktura komunalna

Od roku 2006 na terenie Gminy nastąpił istotny przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Sieć wodociągowa mimo przyrostu w statystykach maleje ponieważ pozostaje poza zarządzaniem i administracja Gminy a pozostaje w rękach tzw. „spółek wodnych”. Stopniowo zwiększała się liczba przyłączy, a więc gospodarstw, korzystających z sieci. Procent osób korzystających z infrastruktury wodociągowej zwiększył się z poziomu 20,7% w roku 2006 do 32,4% w 2011r. Z infrastruktury kanalizacyjnej w 2011 korzystało już 24,3% mieszkańców. W ciągu 5 lat (2006-2011) wzrósł wskaźnik liczby osób korzystających z sieci kanalizacyjnej (o 684 osoby).

Tabela 16. Podstawowa infrastruktura komunalna i gospodarka odpadami. rok sieć w km połączenia prowadzące do bud. zużycie wody ludność ludność mieszk. z korzystając korzystając wodociągów a z sieci a z sieci wodociago kanalizacyj wej nej wodociągowa kanalizacyjna wodociągowe kanalizacyjne na 1 mieszk. Ilość osób Ilość osób rozdzielcza w m3

2002 21,2 32,4 527 392 8,3 1964 1713 2006 21,2 32,4 557 476 7,0 2121 1920 2007 21,2 32,4 557 512 7,0 2135 2058 2008 21,2 32,4 544 527 7,0 2151 2124 2009 26,7 43,5 904 544 17,4 3400 2202 2010 9,2 43,5 494 565 11,2 3430 2292 2011 6,3 43,6 376 630 10,8 3463 2604

W ciągu niecałych 10 lat (2002 – 2011) wskaźnik dotyczący ilości osób korzystających z sieci wodociągowej poprawił się o prawie 13 % (2002 – 19,2 % mieszkańców Gminy Szaflary miała możliwość korzystania z sieci wodociągowej a w 2011 – 32,4 %). Istotny przyrost zanotowano w ilości osób korzystających z sieci kanalizacyjnej. W 2002 zaledwie 17,1% mieszkańców Gminy było wyposażonych w sieć kanalizacyjną a w roku 2011 już ponad 24% mieszkańców miała dostęp do kanalizacji.

Obsługę komunikacyjną Gminy oraz powiązania zewnętrzne zapewnia układ drogowy i kolejowy. Centralnie przez obszar Gminy w układzie północ-południe przebiega droga krajowa nr 47 Rabka – Zakopane. Równolegle do niej biegnie linia kolejowa Kraków - Sucha Beskidzka - Chabówka - Nowy Targ - Zakopane. Są to trasy komunikacyjne o znaczeniu krajowym, zapewniające Gminie powiązania na tym kierunku, a także poprzez bliskie położenie węzła komunikacyjnego w Nowym Targu umożliwiają dogodne powiązanie na kierunku wschód-zachód.

12 Dostępność do poszczególnych wsi zapewniają drogi powiatowe:  nr K1646 Skrzypne - Szaflary - Ostrowsko  nr K1653 Szaflary – Ząb.  nr 1658 Szaflary - Ludźmierz  nr K1659 Maruszyna – Ludźmierz – Czarny Dunajec

Drogi powiatowe zapewniają powiązania wsi między sobą oraz z sąsiednimi gminami, a jednocześnie wewnętrzną obsługę komunikacyjną.

Bezpośrednią obsługę komunikacyjną wsi zapewnia również sieć dróg gminnych długości 69,094 km. Większość z nich – 69,094 km posiada nawierzchnię twardą, a 49,741 km - nawierzchnię ulepszoną - asfaltową. Parametry techniczne dróg są niskie, charakteryzują się wąskimi jezdniami, nienormatywnymi łukami poziomymi, dużymi spadkami. Wynika to z górzystego charakteru Gminy.

Gmina Szaflary - podstawowa infrastruktura społeczna

Szkolnictwo i edukacja Analizując budżet gminy Szaflary, można zauważyć, iż najwyższe nakłady finansowe (ok. 60% rocznie) przeznaczone są na oświatę i wychowanie. Świadczy to o zaangażowaniu gminy w rozwój młodego pokolenia, podniesienie jakości kształcenia, bazy dydaktycznej placówek oświatowych, co w rezultacie ma wpływ na doskonalenie zasobów ludzkich. W Gminie funkcjonuje następujące jednostki oświatowe: 1. Szkoła Podstawowa w Borze 2. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Niżnej 3. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Wyżnej 4. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie Dolnej 5. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie Górnej 6. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Skrzypnem 7. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Szaflarach 8. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu 9. Gminne Przedszkole w Szaflarach 10. Prywatne „Przedszkole z widokiem” w Zaskalu

Wg stanu na 10 września 2015 r. zatrudnionych w placówkach oświatowych na terenie gminy było ogółem 168, w przeliczeniu na pełne etaty 130,08.

W roku szkolnym 2015/2016 w szkołach pobiera naukę 1284 uczniów w tym w:  szkołach podstawowych i oddziałach przedszkolnych – 947 uczniów,  gimnazjach – 337 uczniów.

13 Zarówno w szkołach podstawowych jak i gimnazjach liczba uczniów nie ulega większym zmianom.

Opieka zdrowotna W Gminie Szaflary działa jeden Ośrodek Zdrowia (Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia) i jedna apteka.

Gmina Szaflary - aktywność społeczna i obywatelska

Na terenie Gminy Szaflary działalność organizacji pozarządowych oparta jest o tradycyjnie działające na tym terenie organizacje. Działają: Oddziały Związku Podhalan, Ochotnicze Straże Pożarne: w Bańskiej Niżnej, Bańskiej Wyżnej, Bańskiej Wyżnej-Osiedle Pitoniówka, Borze, Maruszynie, Skrzypnem, Szaflarach, Zaskalu. Należy zaznaczyć, że Ochotnicza Straż Pożarna w Szaflarach została założona już w roku 1886. Działa sześć Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych. Przy OSP Szaflary działa Gminna Młodzieżowa Orkiestra Dęta. Na terenie Gminy Szaflary działają stowarzyszenia lokalne takie jak Stowarzyszenie „MOCNI RAZEM” w Maruszynie, które ma na celu wspieranie edukacji i nauki, wyrównywanie szans w dostępie do edukacji oraz działa na rzecz zagospodarowywania wolnego czasu młodzieży i dorosłych, Grupa Inicjatyw Lokalnych „GIL” w Borze oraz Stowarzyszenie „Federacja Obrony Podhala” w Szaflarach.

W sołectwach Bańska Wyżna, Skrzypne, Szaflary i Zaskale działają Oddziały Związku Podhalan. W Szaflarach i Zaskalu są zarejestrowane kluby sportowe: Ludowy Klub Sportowy „Skalni” w Zaskalu i Ludowy Klub Sportowy Szaflary.

Euroregion Tatry – Gmina Szaflary Gmina Szaflary należy do Związku Euroregion Tatry, który powstał w 1994 roku. Jest to formalna struktura współpracy transgranicznej skupiająca przedstawicieli szczebla lokalnego i regionalnego, a także w uzasadnionych przypadkach partnerów społecznych. Są to podmioty prawne, które stawiają przed sobą cele i posiadają rozległe możliwości działania. Po stronie polskiej w Euroregionie Tatry znajduje się 25 podmiotów samorządowych w tym: 21 gmin i miast oraz 4 powiaty. Po stronie słowackiej są to 72 podmioty samorządowe w tym: 14 miast oraz 58 wsi. Obszar zajmowany przez Euroregion „Tatry” jest wyjątkowo uposażony w walory przyrodnicze splatające się ściśle z dobrami kultury materialnej i duchowej, wytworzonymi tutaj w ciągu setek lat ludzkiej pracy.2

2 Strona internetowa Euroregionu Tatry: http://www.euroregion-tatry.pl/

14

Źródło: http://www.euroregion-tatry.pl/

Podhalańska Lokalna Grupa Działania Przedstawiciele Gminy Szaflary należą do Podhalańskiej Lokalnej Grupy Działania, która swym działaniem obejmuje obszaru pięciu małopolskich gmin położonych w powiecie tatrzańskim i nowotarskim: Biały Dunajec, Czarny Dunajec, Kościelisko, Poronin i Szaflary. W wyniku budowania partnerstwa publiczno-prywatnego członkami LGD zostały zarówno podmioty sektora publicznego, jak i gospodarczego i społecznego, w tym osoby fizyczne działające na rzecz rozwoju obszaru objętego LSR oraz rolnicy. Działania LGD są ukierunkowane m.in. na ochronę i udostępnianie unikalnych walorów Podhala, poprawę pozycji konkurencyjności i warunków życia na Podhalu.

15

Gmina Szaflary - historia, dziedzictwo kulturowe

Źródło: http://www.szaflary.nowy.targ.pl

Pierwsza wzmianka źródłowa o grodzie szaflarskim pochodzi z 1252 r3., a o samej wsi z 1328. Tę ostatnią B. Kumor przyjmuje jako datę powstania Szaflar. Nie zachował się jednak akt lokacyjny. Dokument z 1338 r. wymienia tamtejsze sołectwo jako już istniejące. Pod przywilejem z 1338r. widnieje podpis Piotra ze Słupi, kasztelana zamku dunajeckiego (szaflarskiego). Pierwsza wzmianka o tamtejszej parafii i kościele pochodzi natomiast z 1350 r. Najstarszy kościół posiadał patronat cysterski. Dowodzi to, że założenie samej wsi, jak i ufundowanie jej parafii należy wiązać z działalnością kolonizacyjną tego zakonu na Podhalu. Nazwa miejscowości wskazuje na jej etymologiczne brzmienie niemieckie. Wywodzi się przypuszczalnie od słów: ”Schafler” – bednarz, „Schafflare – owczarze lub zniekształcenia słowa: „Schaffner” – włodarz, zarządca. Przez ponad 200 lat Szaflary były wsią peryferyjną, sąsiadującą od południa i zachodu z dużymi lasami i naturalnymi haliznami, ciągnącymi się aż od Tatr. Sprzyjało to rozwojowi chowu owiec i rzemiosł drzewnych, w tym bednarstwa. Pierwszy folwark w starostwie nowotarskim powstał właśnie w Szaflarach, utworzył go Marek Ratułd w dziewięćdziesiątych latach XV. W połowie XVIII w. widoczne były na wsi oznaki przeludnienia. Powodowały one emigracje, głównie na Węgry. Analiza dziejów Szaflar, głównie w okresie międzywojennym, wskazuje, że była to wieś o tendencjach rozwojowych. Dzięki miejscowej szkole, parafii, dworowi, a także częstym kontaktom z działaczami z Nowego Targu, we wsi już od początku XX w. rozwijały swoją działalność różne organizacje społeczne, gospodarcze, kulturalno-oświatowe i polityczne. Aktualnie na terenie Gminy Szaflary objęte ścisłą ochroną konserwatorską i wpisane do rejestru zabytków są:

- Grodzisko średniowieczne, ruiny zamku z XIII/XIV w. tzw. „Koci Zamek”,

- Budynek mieszkalny nr 124 „Chałupa Anny Doruli”,

3 informacje pochodzą z monografii Szaflar pp. Mieczysława Adamczyka i Barbary Słuszkiewicz

16 - Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Andrzeja Apostoła wraz z murowanym ogrodzeniem w Szaflarach,

- Teren zespołu podworskiego z zachowanymi reliktami: mur kamienny, bramka, budynek kuchni dworskiej i fundamenty w Szaflarach.

- Kapliczka wraz z wyposażeniem, zlokalizowana na działce nr 100/10 w Szaflarach

Na terenie Szaflar brak jest Gminnego Ośrodka Kultury, kin, hal dyskotekowych i innych miejsc rozrywki, zwłaszcza dla młodzieży. Imprezy kulturalne organizowane cyklicznie przez Związek Podhalan, Radę i Zarząd Gminy to m.in.:

- Styczeń – parada gazdowska, w której bierze udział ok. 70 osób oraz widzowie,

- Maj – konkurs recytatorski im. Augustyna Suskiego, w którym biorą udział uczniowie szkół podstawowych i gimnazjum,

- Ostatnia sobota karnawału – konkurs potraw regionalnych w Zaskalu. Udział biorą mieszkańcy Gminy,

- Listopad – konkurs recytatorsko - gawędziarski im. Bogdana Werona i Andrzeja Kudasika w Skrzypnem. Udział biorą uczniowie szkół podstawowych i gimnazjum.

Gmina Szaflary - sfera przestrzenna

Obowiązującym w chwili opracowania POM dokumentem planistycznym w Gminie Szaflary jest Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego opracowane w 1997r. Studium uwzględnia występujące na obszarze Gminy uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe oraz infrastrukturalne (w tym komunikacyjne). Przyjmuje się, iż proces rozwoju przestrzennego Gminy następować będzie przy pełnym poszanowaniu wartości decydujących o jej tożsamości i ukierunkowany będzie na osiągnięcie harmonii przestrzennej pomiędzy terenami osadniczymi, rekreacyjnymi oraz obszarami chronionego krajobrazu i gospodarki rolnej, z wyeksponowaniem niepowtarzalnych walorów widokowo-krajobrazowych, zwłaszcza rejonu pogórzy. W strukturze osadniczej wydzielono w Studium 6 następujących obszarów o zróżnicowanym rozwoju wynikającym w Studium wartości: 1) Tereny wskazane dla intensywnego rozwoju osadnictwa położone głównie w obrębie doliny Białego Dunajca i Małego Rogoźnika. Wskazana na ich obszarze realizacja zabudowy na działkach o powierzchni min. 800 m2 , o wysokości do 2 kondygnacji nadziemnych, przy wymierzeniu poziomu parteru z uwagi na występujący poziom wód gruntowych, lecz nie więcej niż 1,20 m od terenu. Realizowana na tym terenie architektura powinna nawiązywać do tradycji Podhala. W obrębie tych terenów postuluje się wydzielenie stref ochrony konserwatorskiej, na obszarze których obowiązują wymogi urbanistyczno – architektoniczne opisane szczegółowo w Studium. 2) Tereny wskazane dla dalszego rozwoju osadnictwa lecz przy realizacji zabudowy luźnej, z uwagi na ich położenie w obrębie najlepszych w skali gminy gleb. Wskazana na tych obszarach zabudowa na większych działkach (powyżej 1200 m2) umożliwiających prowadzenie przydomowych upraw, przy zachowaniu gabarytów i pozostałych wymogów architektonicznych jak w pkt.1.

17 3) Tereny obecnie zabudowane, które należy objąć zakazem dogęszczania zabudowy i jej restrukturyzacji z uwagi na położenie w strefach ekologicznych cieków wodnych lub w kanałach wentylacyjnych dolin, w których już istniejąca zabudowa utrudnia prawidłowe, naturalne ich przewietrzanie. Część tych terenów obejmuje wspomniana w pkt.1 strefa ochrony konserwatorskiej. 4) Tereny zabudowane położone w strefie projektowanych ciągów i węzłów komunikacyjnych, wymagające wyłączenia z dalszego inwestowania do czasu opracowania ostatecznych rozwiązań komunikacyjnych tzw. „Zakopianki” i jej powiązań z układem dróg wojewódzkich i gminnych. Przywrócenie większości tych obszarów będzie możliwe w przypadku ostatecznego przyjęcia alternatywnego przebiegu drogi krajowej Rabka – Zakopane i opracowania przynajmniej koncepcji proponowanych bezkolizyjnych węzłów drogowych w rejonie wsi Szaflary i Bańska Niżna. 5) Tereny osadnicze w obrębie pogórzy przeznaczone do umiarkowanego rozwoju ze względu na wartości przyrodniczo – krajobrazowe. Wskazana na ich obszarach realizacja zabudowy luźnej (zwłaszcza w przysiółkach), wkomponowanej w otaczający krajobraz, na działkach powyżej 1200 m2 i o gabarytach maksymalnie 2 kondygnacji nadziemnych oraz przy wyniesieniu poziomu parteru nie więcej niż 0,60 m od terenu. Projektowana na tych obszarach architektura powinna nawiązywać do tradycji Podhala. Obowiązuje realizacja w obrębie działek otaczającej zieleni towarzyszącej. 6) Tereny osadnicze położone w rejonie pogórzy o szczególnych walorach krajobrazowo – ekspozycyjnych z uwagi na ich wyniesienie w szczytowe partie grzbietów górskich, na wyjątkowo wartościowych ciągach widokowych względnie na przedpolu projektowanych zespołów przyrodniczo-krajobrazowych Pienińskiego Pasa Skalicowego. Obowiązuje na tych obszarach realizacja zabudowy wyłącznie luźno wkomponowanej w otaczający krajobraz górski, na szerokich działkach (w układzie prostokątnym o boku szerszym wzdłuż drogi) i powierzchni działki minimum 1200 -1500 m2 . Dopuszczalna wysokość zabudowy 1 ½ kondygnacji nadziemnej ( tj. parter z poddaszem użytkowym), przy wyniesieniu poziomu parteru nie więcej niż 0,60 m od poziomu terenu, o architekturze ściśle podhalańskiej, z umiejętną kompozycją zarówno obiektu jak też realizowanej obowiązkowo w rejonie działki otaczającej zieleni towarzyszącej, umożliwiających zachowanie wglądów widokowych.

Ponadto w Studium zawarte są następujące istotne ustalenia:  Adaptuje się w całości istniejącą zabudowę rozproszoną poza terenami wskazanymi do dalszego rozwoju. Dopuszcza się możliwość jej modernizacji, przebudowy i rozbudowy przy zachowaniu wymogów architektoniczno-przestrzennych określonych dla poszczególnych rejonów osadniczych. Powyższe ustalenie nie dotyczy zabudowy położonej w terenach zalewowych oraz w terenach osuwiskowych, na których ewentualną działalność inwestycyjną należy każdorazowo poprzeć opinią geologiczną.  Realizację usług w obrębie istniejących terenów osadniczych należy koncentrować w wykształconych już obecnie centrach wsi przy spełnieniu wymogów urbanistyczno – architektonicznych obowiązujących dla poszczególnych rejonów osadniczych.  W obrębie określonym w Studium terenów osadniczych obowiązują przednie linie zabudowy od istniejących i projektowanych poszczególnych kategorii dróg podane w załączniku graficznym (do Studium) „Kierunki rozwoju – struktura przestrzenna” (komunikacja), a dla rozproszonej zabudowy adaptowanej – jak dla terenów niezabudowanych wg ustawy o drogach publicznych.

18  Wyznacza się położony w sąsiedztwie Geotermii Podhalańskiej i źródeł wód geotermalnych rejon kąpieliska „Cieplice Bańska Niżna – Szaflary” wraz z przylegającymi do niego nad Białym Dunajcem terenami rekreacji i sportów letnich.  Ze względu na priorytetowe znaczenie tego zespołu dla rozwoju społeczno-gospodarczego gminy i konieczność docelowego zabezpieczenia możliwości prawidłowej terapii balneologicznej i wypoczynku na tym terenie – ustala się obowiązek kompleksowego projektowania tych terenów.  Wskazuje się tereny predysponowane dla realizacji urządzeń rekreacji i sportów letnich. Z uwagi na ich położenie i powiązania przyrodniczo-krajobrazowe, obowiązuje na nich realizacja obiektów kubaturowych parterowych (ewentualnie z użytkowym poddaszem) ograniczona wyłącznie do zapewnienia właściwej obsługi tych terenów, w tym realizacji na nich parkingów i sanitariatów.  Wskazuje się tereny predysponowane dla realizacji urządzeń rekreacji i sportów zimowych. Realizację w ich obrębie wyciągów i zjazdowych tras narciarskich należy prowadzić przy maksymalnym zachowaniu istniejącego drzewostanu oraz zapewnieniu możliwości realizacji postulowanych dolesień. Dopuszcza się realizację na tych terenach małych parterowych (ewentualnie z użytkowym poddaszem) obiektów kubaturowych zaplecza turystyczno - gastronomicznego, wyłącznie związanych z podstawową funkcją tych terenów i zlokalizowanych przy ciągach komunikacyjnych, z obowiązkiem zapewnienia parkingów i sanitariatów. W kwestiach związanych z wyposażeniem Gminy w infrastrukturę techniczną, mającą zapewnić wysoki standard życia mieszkańców i komfortowy wypoczynek wczasowiczom, a także umożliwić prawidłowy rozwój całej Gminy, w Studium ustala się obszary do kompleksowego wyposażenia w infrastrukturę techniczną tj. w wodociąg, kanalizację, sieć gazowa, elektroenergetyczną, ciepłowniczą, obejmujące strefy potencjalnego rozwoju, związane z działaniami promocyjnymi Gminy, strefy osadnictwa zabudowane i wskazane dla dalszego zainwestowania. Dla pozostałych obszarów winny obowiązywać rozwiązania indywidualne, zapewniające pełną ochronę środowiska (indywidualne urządzenia do utylizacji ścieków, system ogrzewania obiektów). Na całym obszarze Gminy winien obowiązywać zakaz zrzutów nieczyszczonych ścieków i gromadzenia odpadów „na dziko”.

19 III. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI ZASKALE

Położenie

źródło: Informator: Gmina Szaflary Zaskale to wieś położona północnych krańcach Gminy Szaflary na zachód od drogi Nowy Targ - Zakopane. Położona w bezpośrednim sąsiedztwie Nowego Targu, co sprawia, że jest bardzo atrakcyjna pod względem zamieszkania. Miejscowość leży w południowej części Kotliny Nowotarskiej. Rozciąga się z niej widok na Tatry, Gorce i Babią Górę. Okolice są w znacznym stopniu zalesione. Zaskale graniczy od południowego wschodu z Szaflarami i od południowego zachodu z Maruszyną. Zaskale łączy z poszczególnymi miejscowościami sieć dróg gminnych. Powierzchniowo miejscowość Zaskale zajmuje 462,65 ha i zajmuje zaledwie 9% powierzchni całej Gminy Szaflary.

20 Wykres 1. Miejscowość Zaskale na tle innych miejscowości Gminy Szaflary - powierzchnia

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary Na podstawie Uchwały Nr XXII/130/2004 Rady Gminy Szaflary z dnia 27 września 2004 roku w sprawie nadania nazw ulicom i osiedlom w Zaskalu wprowadzone zostały następujące nazwy ulic i osiedli: ul. Kardynała Karola Wojtyły, ul. Skałka, ul. Kościelna, ul. Za Wodą, ul. Św. Wojciecha, ul. Bogdana Werona, ul. Leśna ul. Polna, ul. Tadeusza Kościuszki, Osiedle Za Torem, osiedle Kopaczyska, ul. Józefa Piłsudskiego, ul. Sportowa.

Ludność

Na terenie miejscowości Zaskale zamieszkuje 1 439 mieszkańców (źródło: Urząd Gminy w Szaflarach), co stanowi 13,39% wszystkich mieszkańców Gminy Szaflary. Jest to trzecia miejscowość po Szaflarach i Maruszynie pod względem liczby mieszkańców w Gminie Szaflary. Wykres 2. Miejscowość Zaskale na tle innych miejscowości Gminy Szaflary - ludność

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Szaflary

21 Historia Zaskala

Nazwa Zaskale pochodzi od położenia za wapiennymi skałami. Zaskale jest miejscowością należącą do Gminy Szaflary. Szaflary to jedna z najstarszych wsi na Podhalu. Powstała u podnóża zamku wybudowanego na Szaflarskiej Skałce w pierwszej połowie XIII w. Mieszkańcy wsi zajmowali się pasterstwem i posiadali swoje polany na Podhalu i w Tatrach. Po I rozbiorze Polski dobra królewskie, do których należały Szaflary, Austriacy włączyli do tzw. Dominium Nowotarskiego. Najstarszą instytucją w miejscowości Zaskale jest szkoła, która funkcjonuje już od roku 1894. Ludowa Szkoła w Zaskalu, której nauczycielem był Józef Szaflarski autor najstarszej szkolnej kroniki powstała w 1894\1895 roku. Wcześniej dzieci uczęszczały do szkoły w Szaflarach. Budynek szkolny składał się z 1 sali lekcyjnej, kuchni i izby przeznaczonej dla nauczyciela. Wybudowany był w miejscu obecnego przystanku autobusowego obok remizy Ochotniczej Straży Pożarnej. Mieszkańcy wsi Zaskale byli zobowiązani do pokrywania wszelkich wydatków związanych z utrzymaniem drewnianego budynku. Na kartach kroniki zapisano „z dniem września 1894 roku rozpoczęto naukę w tutejszej szkole solennym nabożeństwem odprawionym w kościele w Szaflarach przez księdza katechetę. Naukę rozpoczęło 48 uczniów, chłopców 22, dziewczyn 26”. Nauczycielem okresu międzywojennego był pan Bełtowski z Nowego Targu bardzo oddany swojej pracy z, wykładał wszystkie przedmioty. Po drugiej wojnie światowej dzieci kończyły tylko 6 klas w Zaskalu, ponieważ były tylko dwie sale lekcyjne. Siódmą klasę kończyły w szkole w Szaflarach lub Ludźmierzu. W 1955 roku podjęto decyzję o rozbudowie starej szkoły. Do 1958 roku uporano się z ciasnotą i placówka mieściła 4 sale lekcyjne. Dzieci mogły kończyć siódmą klasę w swojej miejscowości. Dużo serca w pracę z młodzieżą w tych trudnych politycznie i ekonomicznie latach „włożyły” dwie nauczycielki: kierownik szkoły pani Michalina Mojżyszek oraz pani Zofia Kudła. W 1967 roku zaczęto budowę nowej szkoły, w której obecnie uczy się młodzież. 1 września 1969 roku uroczyście rozpoczęto rok szkolny w nowej i nowoczesnej na owe czasy placówce.

Historia Parafii w Zaskalu

Początki parafii w Zaskalu sięgają roku 1980, w którym to rozpoczęto starania o zezwolenie na budowę Kaplicy. W maju 1985 powołano Komitet Budowy Kaplicy. Na decyzji o podjęciu budowy zdecydowała stosunkowa duża odległość do kościoła parafialnego (ponad 5 km). Niektórzy mieszkańcy uczęszczali też na msze do Ludźmierza. Ważną datą jest 10 czerwca 1987 roku – jest to data poświęcenia „kamienia węgielnego” przez Ojca Świętego Jana

22 Pawła II w Tarnowie. Następnie 4 października 1987 nastąpiło wmurowanie „kamienia węgielnego przez J.E. Ks. Bp Albina Małysiaka. W budowę kaplicy ważna rolę odegrała wspólnota mieszkańców Zaskala a także polonia amerykańska Zaskalan, która wsparła finansowo to przedsięwzięcie. W 1997 roku została dokonana irygacja parafii pod wezwaniem św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Zaskalu. W kościele na głównym ołtarzu umieszczona została figura świętego Wojciecha wykonana z brązu i poświęcona przez Ojca Świętego Jana Pawła II w Ludźmierzu 7 czerwca 1997.

Warunki klimatyczne, charakterystyka gleb

Warunki klimatyczne Gminy Szaflary jak i miejscowości Zaskale kształtują masy powietrza polarno- morskiego napływające z północnego zachodu. Zimą przynoszą ocieplenie i odwilż oraz zachmurzenie wraz z opadami, latem ochłodzenie, zachmurzenie i również opady, często typu nawalnego. Częstym zjawiskiem termicznym są silne inwersje, obejmujące swym zasięgiem całą Gminę. Opady atmosferyczne kształtują się w granicach 800 – 1200 mm na rok, przy czym połowa tej wielkości to opad śnieżny. Długość zalegania pokrywy śnieżnej uzależniona jest od wysokości nad poziomem morza, a także od ekspozycji zbocza, na którym zalega. Średnia długość zalegania pokrywy śnieżnej o grubości ponad 20 cm wynosi 45 do 95 dni rocznie, co nie jest zbyt korzystne dla rozwoju turystyki zimowej na większą skalę. Sołectwo ZASKALE: ogólna powierzchnia użytków rolnych - 298 ha - gleby klasy III zajmują obszar – 0,00 - gleby klasy IV – 112 ha ( 37,58 % użytków rolnych) - gleby klasy V- 172 ha ( 57,72% użytków rolnych) - gleby klasy VI – 14 ha ( 4,7 % użytków rolnych)

Warunki przyrodnicze, dziedzictwo przyrodnicze

Zaskale podobnie jak i inne miejscowości Gminy Szaflary posiada olbrzymie walory przyrodnicze, prawdziwą wiejską ciszę i wspaniałe miejsca widokowe - stąd rozpościera się przepięknie panorama Tatr, całej Kotliny Orawsko - Nowotarskiej i okalających ją wzniesień pasma Gorców, Pienin i Babiej Góry. Zaskale jest doskonałym miejscem wypadowym do rozpoczęcia wycieczek w Tatry, Gorce, Pieniny oraz na Słowację. Przez wieś przepływa potok Rogoźniczek zwany też Małym Rogoźniczkiem.

23

Turystyka

Dużą atrakcją turystyczną latem są wędrówki piesze po okolicznych lasach i wzniesieniach, szlaki turystyczne zachęcają amatorów rowerów górskich. W zimie panują świetne warunki do uprawiania narciarstwa biegowego. Przez miejscowość Zaskale przebiega szlak turystyczny Kazimierza Przerwy – Tetmajera prowadzący z Szaflar na szczyt góry Żeleźnicy (912 m. n.p.m.) w paśmie Babiej Góry. Informacje o szlaku z danych Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego Oddział „Gorce” w Nowym Targu. Żeleznica - Pieniążkowice - Dział - Krauszów - Ludźmierz - Zaskale - Szaflary (Stacja PKP Szaflary Wieś) o Kolor szlaku: czerwony o Długość: 26,0 km o Różnica wzniesień: 460 m o Czas przejść:  tam: 5½ godz.  powrót: 6 godz. o Rok wykonania: 1965 o Szlak narciarski: dobry

Na terenie Gminy funkcjonuje Ośrodek Hipoterapii i Rehabilitacji Ruchowej. Dużą atrakcją turystyczną jest Doświadczalny Zakład Geotermalny Polskiej Akademii Nauk, a z energią pochodzącą z wnętrza ziemi wiązane są duże nadzieje na dalszy rozwój rekreacyjno-sportowy Gminy. Spośród 40 zarejestrowanych na terenie Gminy Szaflary 3 podmioty prowadzą działalność polegającą na prowadzeniu obiektów noclegowych na terenie Zaskala. Najważniejszym z nich są pokoje gościnne RajMed przy ul. Bogdana Werona 3. Obiekt dysponujące 2 i 4-osobowymi pokojami o łącznej liczbie miejsc 40. RajMed to ośrodek, który oferuje nocleg wraz z możliwością skorzystania z szerokiej gamy zabiegów leczniczych takich jak: masaż, terapia manualna, hydroterapia, elektrostymulacje itd. W ośrodku leczone są zaburzenia funkcji mięśni w następstwie przebytych chorób mięśni lub stawów, bóle i zawroty głowy, bóle kręgosłupa i stawów kończyn, rwa kulszowa, schorzenia obręczy barkowej i biodrowej, zaburzenia postawy ciała np. skolioza, dolegliwości związane z dyskopatiami itd.

24

Dziedzictwo kulturowe

W ostatnią sobotę karnawału na terenie miejscowości Zaskale odbywa się Konkurs Potraw Regionalnych „Zaskalańskie Jodełko”. Można tutaj spróbować podhalańskich starodawnych dań, które są przygotowywane przez gaździny z 7 sołectw Gminy Szaflary, w tym gaździny z Zaskala. Prezentowane są oczywiście moskaliki, kluski oscypki, mięsa oraz różnego rodzaju ciasta. Wszystko podawane jest na pięknie haftowanych obrusach w starych glinianych naczyniach. Podczas całej imprezy przygrywa góralska kapela a pieśni i tańce prezentuje zespół regionalny „Mali Zaskalanie”. Do zespołu góralskiego „Mali Zaskalanie” należą dzieci ze szkoły podstawowej i gimnazjum. „Mali Zaskalanie zdobyli wiele nagród, często występują charytatywnie w Nowym Targu podczas festynów na rzecz dzieci niepełnosprawnych i niedowidzących. Prezentują mieszczanom dawne zapomniane góralskie śpiewki, obrzędy i zwyczaje.

Znani mieszkańcy

Bogdan Weron 1951 – 2001 ludowy poeta i powieściopisarz, laureat wielu konkursów poetyckich o tematyce religijnej i góralskiej. Poeta publikował na łamach tygodnika „Dunajec”, „Podhalanki” i „Orła Tatrzańskiego”. Na XXXIX Zjeździe Podhalan otrzymał dyplom „Zasłużony dla kultury podhalańskiej”. Wydał tomik wierszy „Ziemia z sosrębem Tatr” opowiadanie „Zwierciadło czasu” oraz „W holnego dziedzinie” (opowiadanie wydane po śmierci poety). Młodzież z Podhala recytuje wiersze Bogdana Werona podczas konkursów.

25

Gospodarka

Cała Gmina Szaflary ma charakter zdecydowanie rolniczy. Miejscowość Zaskale posiada również charakter rolniczy. Na terenie miejscowości Zaskale zarejestrowanych jest 73 podmiotów gospodarczych. Najważniejsze z nich to: Market Budowlany „ZALIŃSKI”, PPH „JAPOŁ” Produkcja plecaków i toreb, Gabinet Masażu i Rehabilitacji „RAJ-MED”.

L.p. Nazwa przedsiębiorcy Liczba przedsiębiorców w Zaskalu 1 Składy materiałów budowlanych: 1 2 Sklepy spożywcze 3 3 Handel obwoźny 11 4 Firmy budowlane 14 5 Hydraulicy 6 6 Stolarstwo – produkcja mebli 3 7 Elektrycy: 4 8 Zakłady Kuśnierskie 3 9 Wyrób pantofli 1 10 Produkcja art. oraz odzieży skórzanej 1 11 Produkcja wyrobów włókienniczych 1 12 Transport 8 13 Warsztaty samochodowe 6 14 Obiekty noclegowe 3 15 Gabinet masażu i rehabilitacji 1 16 Biuro podatkowe 1 17 Pracownia architektoniczna 1 18 Usługi geodezyjne 1 19 Informatycy 1 20 Sklep Wszystko dla gołębi 1 21 Wulkanizacja 1 Źródło: dane Urzędu Gminy Szaflary

26

Infrastruktura techniczna i komunalna

Sieć wodociągowa

Istnieje wiele sieci wodociągowych, które są prywatne, należące do nieformalnych spółek, składających się z kilku-kilkunastu gospodarstw domowych. W tych spółkach nie ma udziału Gmina, nie była ona założycielem tych spółek, nigdzie nie są rejestrowane. Gmina nie ma informacji szczegółowych na ich temat. Kilka z nich jest sformalizowana i zarejestrowana u Starosty nowotarskiego, tj. w Bańskiej Wyżnej, Bańskiej Niżnej, Szaflarach i Skrzypnem. Głównymi źródłami zaopatrzenia miejscowości Zaskale w wodę są studnie wraz z siecią prywatnych wodociągów. Mieszkańcy organizują się w tzw. spółki wodne.

Sieć kanalizacyjna

Na terenie miejscowości Zaskale nie ma sieci kanalizacyjnej.

Energia elektryczna

Źródłem energii elektrycznej dla obszaru Gminy Szaflary i miejscowości Zaskale jest Rozdzielnia Mocy 110/15 KV „Szaflary”. Z energii elektrycznej korzysta 100% mieszkańców miejscowości Zaskale, a sieć jest sukcesywnie rozbudowywana w miarę potrzeb. Na terenie Gminy nie występują inne źródła energii elektrycznej.

Sieć gazowa

Przez teren Gminy przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia. Jednak obszar Gminy nie jest zasilany w gaz.

Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami komunalnymi jest organizowana i prowadzona przez wydział do spraw komunalnych w urzędzie Gminy. W Gminie Szaflary usuwaniem odpadów zajmuje się firma I.B. Spółka z o.o., ul. Miłośników Podhala 1, 34-425 Biały Dunajec, Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Nowym Targu, ul. Jana Pawła II 115. Firma realizuje na zlecenie Gminy odbiór odpadów komunalnych od gospodarstw domowych i gminnych jednostek organizacyjnych. Jest to działalność w zakresie odbioru, transportu, segregowania odpadów w instalacji, odzysku, unieszkodliwiania odpadów. W miejscowości obowiązuje system odbierania odpadów przy krawężniku, w workach foliowych bezzwrotnych. Właściciele gospodarstw lub posesji zobowiązani są

27 do przestrzegania harmonogramu zbiórki i wystawiania swoich odpadów w miejsca wcześniej uzgodnione.

Układ drogowy

Na terenie miejscowości Zaskale znajduje się 11 dróg gminnych o łącznej długości 7,478 km, których stan można uznać jako zadowalający. Są to ul. Kardynała Karola Wojtyły, ul. Skałka, ul. Kościelna, ul. Za Wodą, ul. Św. Wojciecha, ul. Bogdana Werona, ul. Leśna ul. Polna, ul. Tadeusza Kościuszki, ul. Józefa Piłsudskiego, ul. Sportowa.

Sfera społeczna

W miejscowości Zaskale funkcjonuje Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum im. Kardynała Karola Wojtyły w Zaskalu. Szkoła obecnie została zmodernizowana i wyposażona w nową salę gimnastyczną. Rozbudowę szkoły rozpoczęto 1.09.2008 r. Dobudowane zostały 4 sale dydaktyczne, biblioteka oraz sala gimnastyczna wraz z zapleczem. Budowę zakończono i obiekt oddano do użytku 2 lutego 2010 r

W roku szkolnym 2015/2016 do Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu uczęszcza łacnie 155 uczniów, w tym z czego:  110 to uczniowie Szkoły Podstawowej i oddziału przedszkolnego  45 to uczniowie Gimnazjum. Uczniowie uczą się w 6 oddziałach Szkoły Podstawowej, 3 oddziałach Gimnazjum oraz 1 oddziale Wychowania Przedszkolnego. W ZSPiG w Zaskalu w pełnym wymiarze godzin pracuje 12 nauczycieli, 4 w niepełnym oraz ½ etatu biblioteki.

28 Źródło: www.zspigzaskale.pl

Szkoła finansuje zespół regionalny (dotacja sołectwa) „Mali Zaskalanie”, który wraz z zespołem „Gloria Dei” przygotował Misterium Męki Pańskiej wystawione w Kościele Parafialnym w Zaskalu Przy szkole działa chór szkolny „Gloria Dei”. Zespół występował między innymi:  Występ w kościele parafialnym w Zaskalu x 4  Występ w MOK Nowy Targ x 2  Występ w kościele w Skawinkach (koło Kalwarii)  Występ w Centrum Jana Pawła II w Krakowie  Występ w kościele Świętej Jadwigi w Nowym Targu  Występy w DPS „Smrek” w Zaskalu x 2 W szkole działają też organizacje takie jak: PCK, LOP, ZHP, Samorząd Uczniowski, Rada Rodziców oraz Rada szkoły. Uczniowie Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu biorą udział we wszystkich konkursach organizowanych przez szkoły Gminy Szaflary oraz w wybranych powiatowych i uzyskali następujące rezultaty:  II miejsce w Powiatowym Konkursie Plastycznym z okazji 11 listopada  Wyróżnienie w Gminnym Konkursie Ortograficznym dla gimnazjum  II miejsce w Gminnym Konkursie Ortograficznym – klasy I- III  II miejsce w międzyszkolnym konkursie j. angielskiego i j. niemieckiego „Duo”  2 wyróżnienia w konkursie plastycznym „Historia i dzień dzisiejszy parafii i miejscowości karpackich edycja 2012  1 wyróżnienie w Gminnym Konkursie Profilaktycznym cz. plastyczna  II miejsce w Gminnym Konkursie Profilaktycznym cz. plastyczna W szkole prowadzone są zajęcia dla uczniów klas I-III z funduszy unijnych:  Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla uczniów z trudnościami w zdobywaniu umiejętności matematycznych – 2 grupy po 2 godz. tygodniowo - 12 uczniów.  Zajęcia rozwijające zdolności matematyczno-przyrodnicze – 2 grupy po 1 godz. tygodniowo – 10 uczniów.  Zajęcia rozwijające zdolności muzyczne – 1 grupa 2 godz. tygodniowo - 8 uczniów  Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla uczniów z trudnościami w czytaniu i pisaniu – 2 grupy po 2 godz. tygodniowo - 12 uczniów. Prócz tego w szkole organizowane są liczne akademie okolicznościowe, na które zapraszane jest społeczeństwo lokalne. Należy wymienić Dzień Babci i Dziadka – zaproszeni Dziadkowie i Babcie uczniów, Dzień Babci i dziadka dla lokatorów Domu Pomocy Społecznej „Smrek” w Zaskalu, Dzień Seniora dla lokatorów Domu Pomocy Społecznej „Smrek” w Zaskalu, Dzień Matki – zapraszani rodzice dzieci, czy Pasowanie Na Ucznia Klasy I Szkoły Podstawowej. Uczniowie każdej klasy opiekują się grobami zmarłych pensjonariuszy byłych lokatorów Domu Pomocy Społecznej w Zaskalu.

29 Instytucje

Obecnie na terenie Zaskala działa Ochotnicza Straż Pożarna – OSP ZASKALE. Ochotnicza Straż Pożarna w Zaskalu powstała w 1952 roku. Jej założycielami byli: Józef Gacek – Komendant Józef Cebulski – Prezes Jan Łęczycki Andrzej Kwak Józef Gacek – Kuraś. Wymienione wyżej osoby rozpoczęły budowę remizy strażackiej. Obecnie strażacy pomagają mieszkańcom w usuwaniu szkód wyrządzonych przez pożar lub powódź. Swoje obowiązki wykonują bezinteresownie. W ostatnich latach powstały drużyny młodzieżowe żeńskie i męskie. Drużyna żeńska w latach 80 – tych zdobyła 6 miejsce w zawodach ogólnokrajowych. O dużej sprawności fizycznej strażaków świadczą liczne dyplomy i puchary umieszczone w gablotach remizy.

Ważnym podmiotem odpowiedzialnym za organizację czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz popularyzację zdrowego stylu życia jest LUDOWY KLUB SPORTOWY – LKS „SKALNI” Zaskale. LKS w Zaskalu został założony w 2000 roku. Barwy klubu to barwy biało - niebieskie. Zawodnicy notują bardzo dobre wyniki w Podhalańskim Podokręgu Piłki Nożnej w Nowym Targu. Trenują na boisku piłkarskim o wymiarach 91x52 m na nawierzchni trawiastej z miejscami siedzącymi oraz stojącymi dla kibiców a także z parkingiem dla samochodów.

30 IV. INWENTARYZACJA ZASOBÓW SŁUŻĄCYCH ODNOWIE MIEJSCOWOŚCI ZASKALE

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Środowisko przyrodnicze

- walory krajobrazu x

- walory klimatu (mikroklimat, wiatr, nasłonecznienie) x

- walory szaty roślinnej (np. runo leśne) x

- cenne przyrodniczo obszary lub obiekty x

- świat zwierzęcy (ostoje, siedliska) x

- osobliwości przyrodnicze x

- wody powierzchniowe (cieki, rzeki, stawy) x

- podłoże, warunki hydrogeologiczne x

- gleby, kopaliny x

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Środowisko kulturowe

- walory architektury wiejskiej i osobliwości kulturowe x

- walory zagospodarowania przestrzennego x

- zabytki x

- zespoły artystyczne x

- szkoły jako ośrodki życia kulturowego x

31 Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Dziedzictwo religijne i historyczne

- miejsca, osoby i przedmioty kultu x

- święta, odpusty, pielgrzymki x

- tradycje, obrzędy, gwara x

- legendy, podania i fakty historyczne x

- ważne postacie historyczne x

- specyficzne nazwy x

- dwór Uznańskich z Szaflar x

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Obiekty i tereny

- działki pod zabudowę mieszkaniową x

- działki pod domy letniskowe x

- działki pod zakłady usługowe x

- pustostany mieszkaniowe, magazynowe i poprzemysłowe x

- tradycyjne obiekty gospodarskie wsi (kuźnie, młyny) x

- place i miejsca publicznych spotkań x

- miejsca sportu i rekreacji boisko sportowe sala x gimnastyczna – rozgrywki ligowe

32

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Gospodarka, rolnictwo

- specyficzne produkty (hodowle, uprawy polowe) - oscypek x

- znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe (skład x budowlany, producent plecaków, zakład obróbki skór)

- możliwe do wykorzystania odpady poprodukcyjne x

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Sąsiedzi i przyjezdni

- korzystne, atrakcyjne sąsiedztwo (duże miasto, arteria x komunikacyjna, atrakcja turystyczna)

- ruch tranzytowy x

- przyjezdni stali i sezonowi (polonia) x

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Instytucje

- placówki opieki społecznej (SMREK) x

- szkoły x

- Dom Kultury x

33

Rodzaj zasobu Brak Jest o Jest o Jest o znaczeniu znaczeniu znaczeniu małym średnim dużym

Ludzie, organizacje społeczne

- OSP x

- Kluby sportowe x

- Stowarzyszenia /Oddział Związku Podhalan/ x

34 V. OCENA MOCNYCH I SŁABYCH STRON MIEJSCOWOŚCI ZASKALE– ANALIZA SWOT

Analiza SWOT Analiza SWOT jest jedną z podstawowych metod analizy strategicznej. Głównym jej celem jest określenie aktualnej i perspektywicznej pozycji przedmiotu analizy SWOT – w tym przypadku wybranej wsi, rozumianej jako miejscowość i zarazem społeczność, lokalna wspólnota - co jest podstawą dla określenia sposobu postępowania. Zakres analizowanych czynników jest potencjalnie bardzo szeroki i może dotyczyć właściwie wszelkich zjawisk, cech charakterystycznych, odróżniających, wyróżniających daną miejscowość i jej społeczność pośród innych – zarówno o charakterze ilościowym, a nawet statystycznym, jak i jakościowych i możliwych do ujęcia wyłącznie w sposób opisowy. Z jednej strony są to czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, a z drugiej pozytywne i negatywne. Skuteczna ich identyfikacja i uporządkowanie jest podstawą trafnego przeprowadzenia analizy SWOT. Analiza SWOT obejmuje następujące cztery grupy czynników: - cechy własne, uwarunkowania wewnętrzne aktualnej sytuacji i pozycji wsi, oceniane jako korzystne, pozytywne – tzw. mocne strony (atuty). - cechy własne, uwarunkowania wewnętrzne aktualnej sytuacji i pozycji wsi, oceniane jako niekorzystne, osłabiające, negatywne - tzw. słabe strony. - cechy otoczenia, uwarunkowania zewnętrzne aktualnej sytuacji i pozycji wsi, oceniane jako korzystne, pozytywne - tzw. szanse (okazje). - cechy otoczenia, uwarunkowania zewnętrzne aktualnej sytuacji i pozycji wsi, oceniane jako niekorzystne, negatywne – tzw. zagrożenia. Dla lokalnego rozwoju i odnowy wsi najważniejsze znaczenie ma ustalenie (zidentyfikowanie) najważniejszych zasobów i szans, które tworzą potencjał do materialnej, społecznej i kulturowej odnowy wspólnoty, a w tym kontekście z kolei wskazanie słabości i zagrożeń, które są lub mogą stać się barierą w wykorzystaniu tego pozytywnego potencjału. Wyniki analizy SWOT dla wsi Zaskale przedstawiają się następująco:

35 Czynniki wewnętrzne

MOCNE STRONY (ATUTY) SŁABE STRONY

Dogodne położenie z bardzo pięknym widokiem na Charakterystyczna rozproszona zabudowa i różnice panoramę Tatr, Turbacz, Babią Górę usytuowanie wysokości powodują, że koszty budowy między Gorczańskim a Tatrzańskim Parkiem i utrzymania infrastruktury są stosunkowo wysokie Narodowym

Mieszkańcy chwalą sobie dobre warunki życia Brak systemu odprowadzania ścieków - (pomimo niedostatków infrastrukturalnych) nierozwiązany problem kanalizacji. Przeciętny poziom pozostałej infrastruktury (drogi, mosty, oświetlenie uliczne, chodniki)

Bardzo dobre warunki klimatyczne, czyste Brak systemu zaopatrzenia w wodę stanowiący powietrze utrudnienie w rozwoju funkcji turystycznych wsi.

Wieś oferuje dużą przestrzeń do życia i mieszkania Przeciętny stan nawierzchni dróg oraz spokój

Mieszkańców cechuje życzliwość i gościnność oraz Bardzo uciążliwy i stwarzający liczne umiejętność dogadywania się – jak to sami niebezpieczeństwa ruch tranzytowy nazywają – „gazdobliwość”

Gospodarze dbają o kulturę rolną, nie ma odłogów, Niektóre tradycyjne umiejętności zanikają, ziemia jest zadbana, łąki wykoszone odchodzą wraz z starszymi osobami

Folklor wciąż obecny wśród mieszkańców – We wsi nie ma rozwiniętej bazy turystycznej, organizowany rokrocznie konkurs potraw agroturystycznej regionalnych „Zaskalańskie Jodełko”, zespoły regionalne „Mali Zaskalanie”, chór dziecięcy

Społeczność jest aktywna i mobilna - wielu Duże trudności z wytyczaniem i utrzymaniem tras mieszkańców wyjeżdża, część czasowo pracuje za biegowych granicą (liczna i znacząca społeczność Zaskala w USA, wciąż aktywnie wspierających finansowo inicjatywy lokalne wsi Zaskale)

Bardzo dobry stan istniejącej infrastruktury (nowe Niewystarczający stan infrastruktury sportowo - boisko piłkarskie, odnawiana szkoła z nową salą rekreacyjnej gimnastyczną w Zaskalu, remiza OSP, nowy piękny Kościół)

We wsi żywe są tradycje regionalne – gospodarze Brak zaplecza sanitarno – gospodarczego przy potrafią robić oscypki boisku piłkarskim – miejscu spotkań mieszkańców wsi Zaskale i innych miejscowości Gminy Szaflary podczas rozgrywek ligowych i innych imprez kulturalno - rozrywkowych

Łatwy i dogodny dojazd do Nowego Targu, Zakopanego

36

Czynniki Zewnętrzne

SZANSE (OKAZJE) ZAGROŻENIA

Unijne środki finansowe na lokalne projekty Kierowanie funduszy unijnych głównie do służące rozwojowi i odnowie wsi. metropolii i na duże projekty ponadlokalne.

Dalszy rozwój turystyki w regionie – wzrost ruchu Konkurencja ze strony innych ośrodków turystyki turystycznego przyjazdowego, różnicowanie się wiejskiej, szybciej się rozwijających, oferujących zainteresowań turystów i rozwój zainteresowania własną bazę turystyczną turystyką ekologiczną

Rozwój i promocja szlaku turystycznego Zanieczyszczenie środowiska i krajobrazu ze strony przebiegającego przez wieś. sąsiadujących miejscowości

Rozwój zainteresowania i rynku dla tradycyjnych Globalny kryzys lub recesja, które odbiją się produktów rolnych i spożywczych. negatywnie na sytuacji gospodarczej w kraju.

Poprawa sytuacji gospodarczej w kraju i w efekcie Polityka władz krajowych i regionalnych wobec powrót emigrantów z zagranicy i zainwestowanie Podhala jest skoncentrowana na turystyce, pomija przez nich na miejscu. inne ważne dziedziny, jak np. tradycyjne rolnictwo.

Podsumowując przedstawione w tabeli SWOT uwarunkowania rozwoju wsi w najbliższych latach i poszukując tych czynników, które w sposób najbardziej wyraźny wyróżniają czy odróżniają wieś Zaskale od innych miejscowości w regionie, można wskazać kilka pozytywnych zasobów (cech), które będą prawdopodobnie najważniejsze dla przyszłości Zaskale i szans życiowych ich mieszkańców. Ich umiejętne wykorzystanie i wspieranie tworzy – w obecnych warunkach – nowe perspektywy rozwoju dla społeczności wsi, zarówno pod względem materialnym (nowe inwestycje, nowe miejsca pracy, więcej zatrzymujących się turystów, większe przychody z przedsiębiorczości itd.), jak i społecznym (lepszej jakości miejsca pracy, rozwój cywilizacyjny, wymiana kulturowa). Przedstawia je poniższy schemat.

37 Dogodne położenie między Gorczańskim a Tatrzańskim Parkiem Narodowym

kluczowe zasoby - czynniki rozwoju wsi

Dobre warunki do Żywe tradycje, folklor zamieszkania i pracy: góralski ora tradycyjne cisza, spokój, żywe umiejętności przestrzeń, rodzinne gospodarskie, w tym firmy znane w regionie wyrób serów

Naturalnym, a jednocześnie najbardziej obiecującym kierunkiem odnowy i rozwoju wsi wydaje się być bardziej efektywne wykorzystywanie warunków naturalnych jak korzystna lokalizacja oraz kulturowych lokalnych zasobów i tradycyjnych, zgromadzonych przez mieszkańców umiejętności rolniczych oraz przedsiebiorczość bazująca na potencjale lokalnym, wsparte większą aktywnością społeczną. Jednocześnie, aby dobrze wykorzystać lokalne atuty trzeba zadbać o zlikwidowanie najbardziej dotkliwych niedostatków, które są lub mogą stać się istotnymi barierami, zagrożeniem dla dalszego rozwoju wsi – szczególnie tych najbardziej rzucających się w oczy i wpływających bezpośrednio na jakość życia we wsi oraz jej zewnętrzny wizerunek. Najważniejsze z nich to: . Nierozwiązany problem dostarczania wody i brak kanalizacji. Rozwój produkcji i przetwórstwa produktów rolnych, czy też rozwój działalności turystycznej, nawet w kierunku stosunkowo mało intensywnej agro- lub eko- turystki, nie będą możliwe bez usunięcia tych barier. . Niewystarczający poziom lokalnej infrastruktury wsi – blokuje rozwój zarówno lokalnej aktywności ekonomicznej, jak i społecznej; w mało sprzyjających warunkach klimatycznych (pogodowych) sprzyja zamykaniu się ludzi w domach, w „czterech ścianach”.

Zarysowany w ten sposób kierunek rozwoju wsi jest w pełni zgodny z ustaleniami zawartymi w Strategii Rozwoju Gminy Szaflary na lata 2007-2017, w której docelowa wizja dla całej Gminy jest opisana ambitnie w następujący sposób: „GMINA SZAFLARY – OŚRODEK TRADYCJI I KULTURY GÓRALSKIEJ, ATRAKCYJNA ALTERNATYWA DLA TATR I PODTATRZA, CENTRUM WYKORZYSTANIA WÓD GEOTERMALNYCH I AGROTURYSTYKI”.

38 Misja miejscowości Zaskale: Zaskale - miejscowością kultywująca tradycje i obyczaje góralskie, atrakcyjną i bezpieczną dla mieszkańców i przyjezdnych, z perspektywą dla ludzi młodych chcących tutaj pracować, uczyć się i wychowywać dzieci. PRIORYTETY ROZWOJU MIEJSCOWOŚCI Zaskale

Podniesienie jakości życia mieszkańców i przyjezdnych:

PRIORYTET I

poprzez ukształtowanie zaplecza poprzez zwiększenie poprzez poprawę boiska sportowego oraz bezpieczeństwa we wsi Zaskale podstawowej zwiększenie tożsamości i usprawnienie lokalnej infrastruktury społeczności lokalnej poprzez komunikacji zwłaszcza poprawa technicznej udział w rozgrywkach sportowych bezpieczeństwa pieszych oraz oraz wykorzystanie budynku do bezpieczeństwa w zakresie celów społeczno – kulturalnych ochrony przeciwpożarowej (rozwój infrastruktury sportowo – rekreacyjno – kulturalnej)

PRIORYTET II

poprzez stworzenie warunków służących rozwojowi turystyki zrównoważonej (ekoturystyki) i zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców wsi Zaskale oraz rozwój infrastruktury technicznej temu służącej

PRIORYTET III

poprzez stworzenie oferty czasu wolnego

poprzez zaspokojenie potrzeb społecznych w zakresie usług edukacyjno – wychowawczych

poprzez stworzenie warunków do zagospodarowania czasu wolnego i poprawa oferty edukacyjnej dla dzieci - wzbogacenia życia społecznego we wsi Zaskale

39 VI. OPIS PLANOWANYCH ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I PRZEDSIĘWZIĘĆ AKTYWIZUJĄCYCH SPOŁECZNOŚĆ LOKALNĄ MIEJSCOWOŚCI ZASKALE

Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną

Opierając się na charakterystyce wsi, analizie jej aktualnej pozycji rozwojowej na tle bliższego i dalszego otoczenia oraz biorąc pod uwagę zidentyfikowane potrzeby i aspiracje lokalnych liderów w trakcie warsztatów lokalnych wypracowana została lista zadań, które służyć mają odnowie i rozwojowi wsi w najbliższych latach. Plan zadań obejmuje okres 9 lat od dnia przyjęcia planu odnowy miejscowości (zgodnie z wytycznymi dla PROW co najmniej 7 lat), a zadania przedstawione są w kolejności wynikającej z przyjętych priorytetów rozwoju miejscowości Zaskale z podaniem szacunkowych kosztów ich realizacji i harmonogramem czasowym a także źródłami finansowania zadań. Zgodnie z założeniem przyjętym w trakcie prac nad POM lista zadań nie ogranicza się do zadań, które mogą być wsparte finansowo w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, ale obejmuje także inne zadania, które lokalna społeczność bądź Gmina mogą realizować samodzielnie lub przy wsparciu środków z innych źródeł (programów).

40 Tabela. Wykaz planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną

Szacunkowe Nazwa zadania Harmonogram koszty Potencjalne źródła Lp. Cel zadania Przeznaczenie inwestycyjnego realizacji realizacji dofinansowania w PLN

Budowa chodnika i Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, modernizacja drogi PROW 1 komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-20 1 800 000 powiatowej - ul. Kardynała bezpieczeństwa goście PRGiPID Karola Wojtyły

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 2 komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-18 200 000 Przebudowa ul. Polnej bezpieczeństwa goście PRGiPID

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 3 Przebudowa ul. Werona komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2017-20 200 000 bezpieczeństwa goście PRGiPID

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 4 Przebudowa ul. Kościuszki komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2017-20 100 000 bezpieczeństwa goście PRGiPID

Połączenie os. Kopaczyska i Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 5 os. Za Torem z ul. komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2017-22 1 500 000 Kardynała Karola Wojtyły bezpieczeństwa goście PRGiPID

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 6 Przebudowa ul. Leśnej komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-18 350 000 bezpieczeństwa goście PRGiPID

- 41 - Szacunkowe Nazwa zadania Harmonogram koszty Potencjalne źródła Lp. Cel zadania Przeznaczenie inwestycyjnego realizacji realizacji dofinansowania w PLN

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, Przebudowa ul. PROW 7 komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-19 300 000 Piłsudskiego bezpieczeństwa goście PRGiPID

Budowa boiska Poprawa dostępu do zajęć Mieszkańcy Szaflar, wielofunkcyjnego oraz sportowych, zagospodarowanie 8 odwiedzający gminę 2017-19 200 000 RPO WM placu rekreacyjnego przy czasu wolnego, rozwój kultury goście gminnym boisku piłkarskim fizycznej

Poprawa dostępu do zajęć Mieszkańcy Szaflar, sportowych, zagospodarowanie RPO WM 9 odwiedzający gminę 2016-18 350 000 Przebudowa przyszkolnego czasu wolnego, rozwój kultury goście MSiT boiska sportowego fizycznej

Budowa chodnika i Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 10 modernizacja drogi na ul. komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-18 1 000 000 Kościelnej bezpieczeństwa goście PRGiPID

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 11 Przebudowa drogi na komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2017-18 80 000 cmentarz bezpieczeństwa goście PRGiPID

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, PROW 12 komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2016-18 100 000 Przebudowa ul. Sportowej bezpieczeństwa goście PRGiPID

- 42 - Szacunkowe Nazwa zadania Harmonogram koszty Potencjalne źródła Lp. Cel zadania Przeznaczenie inwestycyjnego realizacji realizacji dofinansowania w PLN

Oczyszczanie ścieków komunalnych, ochrona środowiska 13 Budowa kanalizacji Mieszkańcy wsi Zaskale 2016-2021 5 000 000 WFOŚ naturalnego, poprawa warunków życia mieszkańców

Poprawa dostępności Mieszkańcy Szaflar, Remont i przebudowa drogi 14 komunikacyjnej i stanu odwiedzający gminę 2017-2025 1 000 000 za Wodą bezpieczeństwa goście

Zaopatrzenie mieszkańców w po uregulowaniu Mieszkańcy wsi 15 Budowa wodociągu wodę, poprawa warunków życia stanu prawnego 1 500 000 WFOŚ Zaskale mieszkańców działek

Zastosowane skróty:

1. RPO WM – Regionalny Program Operacyjny na lata 2014 - 2020 2. PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020 3. PL-SK – Program Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 4. PZD – Powiatowy Zarząd Dróg w Nowym Targu 5. WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 6. PRGiPID – Program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016 - 2019 7. GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Krakowie 8. MIiB – Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa

- 43 - VII. OPIS I CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI ZASKALE – OBSZARY O SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZASPOKOJENIA POTRZEB MIESZKAŃCÓW, SPRZYJAJĄCYCH NAWIĄZYWANIU KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, ZE WZGLĘDU NA ICH POŁOŻENIE ORAZ CECHY FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNE.

Obszarem o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców sprzyjającym nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne w miejscowości Zaskale jest obszar stworzony przez trzy łączące się ulice ul. Kardynała K. Wojtyły, ul. Kościelna i ul. Skałka. Jest to obszar gdzie skupia się znaczna część życia wsi, ale także sąsiednich miejscowości. Jest to centrum życia kulturalnego, sportowego. Tutaj odbywają się ważne imprezy wiejskie, ale także gminne (np. zawody sportowe, dożynki gminne).

To tutaj znajdują się najważniejsze obiekty służące zaspokajaniu potrzeb mieszkańców:  ul. Kardynała K. Wojtyły gdzie zlokalizowany jest Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu przy ul. Kardynała Wojtyły 51, budynek Ochotniczej Straży Pożarnej ul. Kardynała Karola Wojtyły 67, Ośrodek Pomocy Społecznej Smrek ul. Kardynała Karola Wojtyły 136, Ludowy Klub Sportowy Zaskale ul. Kardynała Karola Wojtyły 67  ul. Skałka – boisko sportowe wraz z planowanym zapleczem rekreacyjno – sportowym - stworzone miejsce rekreacji i wypoczynku dla dzieci, młodzieży i mieszkańców Zaskala oraz przyjezdnych. Obok planowanej szatni i boiska powstało nowe osiedle domów jednorodzinnych i duże przedszkole prywatne. Tuż obok projektowany jest salon odnowy biologicznej z zakładem fryzjerskim. Ok. 100 m od boiska buduje się sklep samoobsługowy. Obszar ul. Skałka jest miejscem startowym dla osób przyjezdnych/turystów kierujących się w stronę terenów przeznaczonych na cele rekreacyjne – turystyczne (pola, las, widoki, były kamieniołom), np. spacery, rowery, owoce leśne, konie.  ul. Kościelna gdzie zlokalizowany jest Kościół św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Zaskalu, dwa sklepy spożywczo – przemysłowe Teren ul. Skałka zgodnie z zapisami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego może zostać wykorzystany jako zaplecze rekreacyjno – sportowe dla mieszkańców wsi Zaskale:  Wskazuje się tereny predysponowane dla realizacji urządzeń rekreacji i sportów letnich. Z uwagi na ich położenie i powiązania przyrodniczo-krajobrazowe, obowiązuje na nich realizacja obiektów kubaturowych parterowych (ewentualnie z użytkowym poddaszem) ograniczona wyłącznie do zapewnienia właściwej obsługi tych terenów, w tym realizacji na nich parkingów i sanitariatów.  Realizację usług w obrębie istniejących terenów osadniczych należy koncentrować w wykształconych już obecnie centrach wsi przy spełnieniu wymogów urbanistyczno – architektonicznych obowiązujących dla poszczególnych rejonów osadniczych. Teren ten usytuowany przy drodze Szaflary – Ludźmierz która ułatwia przemieszczanie się za pomocą zorganizowanej komunikacji do innych miejscowości Gminy Szaflary m.in. do centrum Szaflar oraz do Nowego Targu.

44