OMGEVINGSAGENDA Zuidoost-Brabant

17-12-2020

#1 Waarom deze Omgevingsagenda 4 1.1 Wat is de Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant? 5 1.2 Werken met de Omgevingsagenda 5 1.3 Leeswijzer 6

#2 Positionering Zuidoost-Brabant 7 2.1 Mozaïek Zuidoost-Brabant vormt ee n daily urban system 8 2.2 Zuidoost-Brabant is Brainport 9 2.3 Zuidoost-Brabant is een voedselproducerende regio 10 2.4 Conclusie 10

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven 12 3.1 Ontwikkeling Brainport Eindhoven 13 3.2 De belangrijkste afsprakenkaders 14 3.3 Opgaven duurzame schaalsprong Brainport 16

#4 Nieuwe balans in het landelijk gebied 18 4.1 Een landelijk gebied in transitie 19 4.2 De belangrijkste afsprakenkaders 20 4.3 Opgaven nieuwe balans in het landelijk gebied 21

#5 Afspraken 23 5.1 Afspraken Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant 24 5.2 Aanvullende afspraken tussen gemeenten, waterschappen en de provincie 24 5.3 Gezamenlijk inzet van gemeenten, regio, provincie en waterschappen voor te maken afspraken met het Rijk 26

Bijlage 1: Overzicht bestaande afsprakenkaders en programma’s 28 Bijlage 2: Nadere informatie afsprakenkaders en programma’s 31

Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 3 #1 Waarom deze Omgevingsagenda? 1.1 Wat is de Deze Omgevingsagenda bevat twee lagen: Omgevingsagenda ...... Zuidoost-Brabant? n Afspraken tussen gemeenten, waterschappen en de provincie; en ——————————————————————— ...... n Gezamenlijke inzet van gemeenten, regio, Deze Omgevingsagenda is de bestuurlijke provincie en waterschappen voor te maken samenwerkingsagenda van gemeenten, water- afspraken met het Rijk. schappen en provincie voor de fysieke leef- ...... omgeving van de regio Zuidoost-Brabant. Doel van deze Omgevingsagenda is het bundelen van De Omgevingsagenda biedt daarmee tevens een de belangrijkste afsprakenkaders en programma’s basis voor het samen optrekken en lobbyen richting met interbestuurlijke afspraken, en het op basis de landsdelige Omgevingsagenda Brabant-Limburg, daarvan formuleren van aanvullende afspraken. het MIRT en meer. Hierdoor ontstaat overzicht. De Omgevings- agenda is daarmee een instrument om bestuurlijk De inzet is om de afspraken met het Rijk in het na- slimmer te kunnen regisseren op de voortgang jaar van 2021 op te nemen in de Omgevingsagenda en realisatie van de gedeelde opgaven in Zuid- Brabant-Limburg. oost-Brabant. Het draait dan om hoofdopgaven binnen het fysieke domein. 1.2 Werken met de De Omgevingsagenda is een dynamische schakel- Omgevingsagenda kast die de samenwerking tussen betrokken over- heidspartijen faciliteert. Deze partijen werken – ieder ——————————————————————— vanuit een eigen rol – samen aan de realisatie van de gemaakte afspraken. De Omgevingsagenda helpt In de (interim) Omgevingsverordening van de om overzicht te houden en waar nodig als partners provincie Noord-Brabant is vastgelegd dat het gezamenlijk bij te sturen. Op basis van een geza- regionaal overleg tenminste eenmaal per bestuurs- menlijke analyse van gedeelde opgaven, lopende periode een regionale omgevingsagenda opstelt trajecten en projecten worden samen prioritaire met daarin de gezamenlijke ambities en hoofd- acties benoemd en periodiek op elkaar afgestemd. opgaven binnen het fysieke domein in de betref- fende regio.

Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 5 De Omgevingsagenda is sturend voor het 1.3 leeswijzer programma van de halfjaarlijkse Ontwikkeldagen. De Omgevingsagenda is een adaptief instrument: ——————————————————————— periodiek (in ieder geval tijdens de Ontwikkeldagen) worden acties en afspraken besproken en bijgesteld. Hoofdstuk 1 beschrijft het doel en de functie Vanwege het adaptieve karakter wordt de Omgevings- van het instrument omgevingsagenda in het inter- agenda periodiek gemonitord. bestuurlijk regionaal overleg. Vervolgens geeft hoofdstuk 2 een beschrijving en positionering van De Omgevingsagenda is zelf géén beleidskader. de regio Zuidoost-Brabant. Op basis van deze Er worden geen afspraken in opgenomen die neer- positionering zijn twee verhaallijnen uitgewerkt komen op nieuwe (inhoudelijke) beleidskeuzen. die op de gehele regio betrekking hebben. Deze Afspraken kunnen wel gaan over (beleidsinitiërende) verhaallijnen gaan in op de twee hoofdopgaven procesafspraken die helder maken wanneer of hoe van de regio: ‘duurzame schaalsprong Brainport’ betrokken partijen tot een dergelijke keuze willen (hoofdstuk 3) en ‘nieuwe balans in het landelijk komen. gebied’ (hoofdstuk 4). Beide hoofdstukken resulte- ren in een overzicht van gedeelde opgaven en subopgaven. In de bijlagen zijn overzichten en korte WELKE AFSPRAKEN KOMEN IN DE AGENDA? beschrijvingen opgenomen van de belangrijkste De Omgevingsagenda is bedoeld voor afspraken kaders en programma’s. die bijdragen aan de gezamenlijke ambities voor de regio, en de daarvoor in de Omgevingsagenda opgenomen hoofdopgaven, die enkel kunnen slagen als meerdere bestuurslagen concrete samenwer- kings afspraken maken. Het gaat om afspraken die voortvloeien of aansluiten op reeds vastgestelde kaderstellende ‘brondocumenten’. In dit licht zijn de afspraken niet nieuw, maar vormt de agenda wel een mogelijkheid nadere afspraken te maken over hoe de ambities gezamenlijk behaald en gerealiseerd gaan worden, synergie te bewaken of te bewerkstel- ligen. Afspraken komen op de agenda als ze binnen twee jaar worden opgepakt.

#1 waarom deze omgevingsagenda? Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 6 #2 Positionering Zuidoost- Brabant

Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 7 2.1 Mozaïek Zuidoost- en , maar ook opgevangen in de rand- meespelen. De winkel- en voorzieningenstructuur Brabant vormt éé́n gemeenten en de dorpen. Vandaag de dag is sprake is opvallend gedecentraliseerd, met het (hoger) daily urban system van een relatief gedeconcentreerd verstedelijkt onderwijs als uitzondering. De vlinderstructuur is gebied, waar agrarische, natuur- en recreatiegebie- ook sterk waar het gaat om sociale contacten en ——————————————————————— den vrijwel altijd in de nabijheid zijn. Grote delen van recreatie. Kortom, economisch integreert de gehele de natuur zijn aangewezen als Natura-2000 gebieden regio steeds meer, maar sociaal en cultureel spelen De regio Zuidoost-Brabant telt bijna 800.000 vanwege hun hoge waarde voor de biodiversiteit. de verschillende streken een rol. inwoners en is samen met de andere regio’s Met een andere bril op kan het gebied omschreven van de Brabantse stedenrij onderdeel van het worden als een landelijk gebied met een daardoor- Het feit dat Zuidoost-Brabant één daily urban zogenaamde Stedelijk Netwerk Nederland. heen geweven stedelijk netwerk. system is betekent niet dat er geen maatschappe- lijke en economische verbindingen zijn met andere regio’s. Er is voor het hoger onderwijs (studenten) MOZAÏEKLANDSCHAP: EEN CITY OF VILLAGES ÉÉN DAILY URBAN SYSTEM een intensieve interactie tussen Zuidoost-Brabant Kenmerkend voor Zuidoost-Brabant is het mozaïek- Professor Tordoir* omschrijft de ruimtelijke samen- en , Den Bosch, Nijmegen en de . landschap waarin stad en land elkaar afwisselen. hang binnen Zuidoost-Brabant als een dubbelstad Zuidoost-Brabant heeft een prominente positie in De complementaire kwaliteiten van stad en land met een vlinderstructuur. De westelijke en grootste bovenregionale pendelnetwerken. Met name hoger versterken elkaar. De grens tussen stad en land is vleugel omvat Eindhoven en de aangrenzende opgeleiden (HBO en WO) zijn meer en vaker bereid niet scherp, eerder rafelig. Stad en land zijn – meer (rand)gemeenten, die tezamen als één stad functio- om over langere afstanden naar hun werk te pen- dan elders – met elkaar verweven. Grote delen van neren. De A2-gemeenten zijn functioneel vooral op delen. Dit is te zien aan de per saldo inkomende de centrumsteden Eindhoven en Helmond hebben Eindhoven en deels ook op Weert georiënteerd. pendel vanuit de regio’s Tilburg, Noordoost-Brabant een dorps karakter, qua verschijningsvorm vergelijk- De Kempengemeenten zijn ieder op hun eigen wijze en Nijmegen (met name naar Eindhoven en de baar met de om hen heen gelegen kernen zoals met de stadsregio Eindhoven verbonden. Naast de westelijke buurgemeenten). Daarnaast is er een ste- , Best en Geldrop. Zuidoost-Brabant is westelijke vleugel vormen de Peelgemeenten een vige wederzijdse pendelrelatie van hoogopgeleiden een city of villages. Veel dorpen zijn behoorlijk groot oostelijke samenhangende vleugel, met Helmond tussen de steden Eindhoven, Den Bosch en Utrecht, en bedrijvig. Het onderscheid tussen stad, dorp en als centrumstad. Door de krachtige onderlinge waarbij er overigens meer hoogopgeleiden naar buitengebied is soms moeilijk te maken. Deels is de binding tussen Eindhoven en Helmond zijn, via een Utrecht pendelen dan andersom. verspreide bebouwing een gevolg van de ligging interstedelijke as, de twee stadsgewestelijke vleugels op hooggelegen zandgrond, die door diverse beken gekoppeld. Opvallend is dat tussen aangrenzende De regio Zuidoost-Brabant is zowel ruimtelijk als wordt doorsneden. Daarnaast heeft de katholieke kleinere gemeenten in verschillende vleugels relatief functioneel een bijzondere regio die aanzienlijk bij- planologie van de gedecentraliseerde industrialisatie weinig relaties bestaan. Voor de arbeids- en woning- draagt aan de welvaart van Nederland. Hieronder het gespreide verstedelijkingspatroon in de naoor- markt en voor het hoger opgeleide deel van de wordt nader ingegaan op de economische positie logse periode verder in de hand gewerkt. Tevens bevolking vervaagt de vlinderstructuur en wordt de van de regio. Daarbij wordt eerst ingezoomd op de werd de demografische explosie van na 1950 niet regio steeds meer éé n daily urban system, waarbij hightechregio Brainport (paragraaf 2.2) en vervolgens exclusief geconcentreerd in de steden Eindhoven ook , Meijerijstad, , Boekel en Weert op de economische betekenis van het landelijk

#2 positionering zuidoost-brabant Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 8

* Prof. Dr. P.P. Tordoir (2014). Brabantse Netwerken. gebied als voedselproducerende regio (paragaaf HIGHTECHREGIO: leer- en werkomgevingen. Binnen de ring van Eind- 2.3). In de hoofdstukken 3 en 4 wordt voor beide KENNISINTENSIEVE MAAKINDUSTRIE hoven bevinden zich de TUe-campus en Strijp S en aspecten een verhaallijn uitgewerkt, resulterend in De vestiging van (1891) en DAF (1932) in T. Aan de zuid- en westzijde van het verstedelijkt een overzicht van opgaven. het centrum van Eindhoven vormde een belangrijke gebied rond Eindhoven bevinden zich De Run/ASML, basis voor de huidige hightechregio, die zich nu de High Tech Campus, de Brainport Industries manifesteert als een fijnmazig regionaal netwerk Campus en Philips Healthcare Campus. De High 2.2 Zuidoost-Brabant is van campussen en productielandschappen. Rond- Tech Automotive Campus bevindt zich aan de west- Brainport Eindhoven om een aantal Original Equipment Manufacturers, zijde van Helmond. bedrijven die onder eigen merknaam complexe ——————————————————————— machines op de markt brengen, zoals ASML, NXP, DAF, FEI/Thermo Fisher Scientific en Philips, is een Nederland staat in de top vijf van de meest economisch ecosysteem ontstaan van research & concurrerende landen en is een van de meest development, design en kennisintensieve (toeleve- welvarende landen van de wereld. rende) maakindustrie. Deze slimme maakindustrie zit verspreid over de hele regio en is daar deels Dit is vooral te danken aan de Noord- en de Zuid- voortgekomen uit de diversificatie en innovatie vleugel van de Randstad en Zuidoost-Brabant die van de in het verleden florerende textielindustrie samen het economisch kerngebied van Nederland (Helmond) en sigarenindustrie (Kempen) en de MAAKINDUSTRIE vormen. Zuidoost-Brabant heeft een internationale nog steeds aanwezige metaalindustrie en levens- koppositie in de kennisintensieve maakindustrie en middelenindustrie. Dit systeem strekt zich uit tot (ver) De toeleverende maakindustrie is terug te vinden op levert daardoor een belangrijke bijdrage aan het voorbij de landsgrenzen, maar het zwaartepunt is vrijwel alle over de regio verspreid liggende grotere verdien- en innovatievermogen van Nederland. geconcentreerd in Zuidoost-Brabant, oftewel en kleinere bedrijventerreinen. Grote concentraties De toeleverketens van de bedrijven in deze regio Brainport Eindhoven. van kennisintensieve maakindustrie bevinden zich in strekken zich uit tot over de regio- en landsgrenzen productielandschappen zoals De Run in Veldhoven, (met name Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Zuid- Flight Forum, GDC en De Hurk in Eindhoven, Science KENNIS EN ONDERZOEK Duitsland). De afzetmarkt van met name de high- Park/Ekkersrijt in Son, De Wijer/Bedrijventerrein techsector is wereldwijd. De sector speelt een De door Tordoir* beschreven economische integratie Zuidoost-Brabant en Groot-Schooten in Helmond, belangrijke rol in innovatie, stimuleert bedrijvigheid komt het meest pregnant tot uiting in de hightech bedrijvenpark Esp en het Kempisch Bedrijvenpark in in andere sectoren en stuwt de productiviteitsgroei, maakindustrie die in de hele regio aanwezig is. Hapert. Een concentratie van zakelijke dienstverlening de basis van economische groei. Belangrijk voor het vestigingsklimaat van de regio is te vinden in de omgeving van Centraal Station is de aanwezigheid van kennis- en onderzoeksinstel- Eindhoven. lingen. In toenemende mate gaan zij de verbinding aan met de hightech maakindustrie. Campussen en gespecialiseerde bedrijvenparken bieden hybride

#2 positionering zuidoost-brabant Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 9

* Prof. Dr. P.P. Tordoir (2017). Netwerken in Brabant: Sociaalgeografische systeemwerking in Noord-Brabant. 2.3 Zuidoost-Brabant is een LEEFOMGEVINGSKWALITEIT huisvesting van arbeidsmigranten en ondermijning. voedselproducerende Door de sterke verwevenheid van stad en Deze vraagstukken beperken zich overigens niet tot regio platteland draagt het landelijk gebied in belangrijke het landelijk gebied. mate bij aan de leefomgevingskwaliteit van alle ——————————————————————— inwoners van de regio. Groene uitloopgebieden zijn overal nabij. Van oudsher droeg het agrarisch 2.4 conclusie Zuidoost-Brabant is niet alleen een toonaan- productielandschap bij aan de landschappelijke gevende hightechregio. Zuidoost-Brabant is kwaliteit van de regio. Deze kwaliteit staat echter ——————————————————————— samen met aangrenzende delen van Noordoost- op veel plaatsen onder druk door de groei van de Brabant en Noord- en Midden-Limburg tevens verstedelijking, en vooral de schaalvergroting en Zuidoost-Brabant levert een belangrijke bijdrage één van de belangrijkste voedselproducerende industrialisatie van de agrarische bedrijfsvoering. aan de economie van Nederland. De regio is inter- regio’s van Nederland. De groenblauwe kwaliteiten van de regio zijn vooral nationaal concurrerend, als hightechregio én als herkenbaar in het Natuurnetwerk Brabant, zoals voedselproducerende regio. Deze basispositie is Op dit schaalniveau is de complete agrofoodketen het Van Gogh Nationaal Park, Landschapspark de geen blijvend gegeven. In dit hoofdstuk is de regio (‘van grond tot mond’) aanwezig, zowel plantaardig Kempen, de Groote Heide, de Peelvenen, Grens- Zuidoost-Brabant getypeerd als een mozaïekmetro- als dierlijk, inclusief ondersteuning in de vorm van park Kempen-Broek en ook in de beekdalen en pool met sterk verweven stedelijke en landelijke onder wijs, onderzoek & ontwikkeling en toeleverende rivierlandschappen. gebieden. Stedelijk en landelijk gebied profiteren bedrijvigheid, zoals bijvoorbeeld op het Foodtech hierdoor in hoge mate van elkaars kwaliteiten, ze Park in Helmond. Op het gebied van onderzoek en De concentratie aan activiteiten is een kwaliteit. zijn complementair aan elkaar. Dit is dan ook ken- onderwijs zijn er sterke relaties met de WUR (Wage- De intensiteit van activiteiten stelt de regio ook voor merkend voor het vestigingsklimaat van de regio, ningen) en de HAS (Den Bosch). Een deel van oos- uitdagingen. In delen van het landelijk gebied staan zowel voor inwoners als bedrijven. Deze kwaliteiten telijk Zuidoost-Brabant maakt deel uit van het tuin- leefbaarheid, omgevings- en milieukwaliteit (lucht-, staan echter onder druk. Nieuwe grote opgaven bouwgebied Greenport Venlo. geur-, bodem- en waterkwaliteit) onder druk, met dienen ruimtelijk te worden ingepast. In de volgende name vanwege de hoge concentratie van intensieve hoofdstukken worden de twee hoofdopgaven, veehouderijen (stikstofemissie) en de daaraan oftewel verhaallijnen geschetst die de regio CONCENTRATIE INTENSIEVE LANDBOUW verbonden teelten. De effecten hiervan zijn zowel Zuidoost-Brabant onderscheiden van andere regio’s De concentratie van intensieve land- en tuinbouw, nadelig voor de leefbaarheid en gezondheid van de in Brabant en Nederland: ‘duurzame schaalsprong met name intensieve veehouderij, is het meest zicht- inwoners van de regio, als voor de kwaliteit van Brainport’ en ‘nieuwe balans voor het landelijk baar in de Peel. Ook in delen van de Kempen zijn water, bodem en natuur. Ze vormen een belemme- gebied’. Beide verhaallijnen zijn van toepassing op concentraties van intensieve veehouderij aanwezig. ring voor de verstedelijkingsopgave van Zuidoost- de gehele regio Zuidoost-Brabant, zowel voor het Verspreid over heel Zuidoost-Brabant bevinden zich Brabant. Een omslag naar kringlooplandbouw en stedelijke als het landelijke gebied. sterke spelers in foodprocessingtechnologie en emissiearme landbouw is nodig. Daarnaast spelen voedselverwerkende industrie. problemen en opgaven van leegstaand vastgoed, In het licht van bovenstaande kenschets van de zoals vrijkomende agrarische bebouwing (VAB), de regio moet duidelijk zijn dat dit geen tegenstrijdige

#2 positionering zuidoost-brabant Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 10 verhaallijnen zijn, beide verhalen versterken elkaar. Het is belangrijk dat betrokken overheden samen blijven werken aan het versterken van de uitgangs- positie van de regio. Er zijn veel opgaven die de regio niet alleen kan oppakken, een actieve betrok- kenheid van provincie en Rijk is onmisbaar en nodig om blijvend te kunnen bijdragen aan de Nederlandse welvaart in het algemeen, en de brede welvaart van de inwoners van Zuidoost-Brabant in het bijzonder.

#2 positionering zuidoost-brabant Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 11 #3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven 3.1 Ontwikkeling vingskwaliteit en milieukwaliteit. Dit vraagt om een rende bevolkingssamenstelling en inwoners moeten Brainport Eindhoven zorgvuldige afweging, waarbij het voorkomen van mee profiteren. Deze eisen aan het vestigingsklimaat schade aan genoemde aspecten altijd zwaar moet impliceren vooral een intensivering van het bestaand ——————————————————————— wegen. stedelijk gebied. Daarnaast is de bereikbaarheid een belangrijke opgave. Daarbij speelt de transitie van het Om de concurrentie met stedelijke regio’s – te veel door de auto gedomineerde – mobiliteits- SCHAALSPRONG NODIG elders in Europa, Amerika en Azië blijvend aan systeem, in combinatie met het matige ontwikkelde te kunnen, en het verdienvermogen van Neder- De Brainportregio is de kennismotor van de Neder- openbaar vervoer in, van e n naar de regio. Hierdoor land te versterken, moeten de innovatiekracht, landse economie en kent een bovengemiddelde is het arbeidsmarktbereik te gering. Ook binnen de de productiviteit en de agglomeratiekracht economische groei. Die groei wordt vooral veroor- regio leidt dit tot knelpunten. Tenslotte is er sprake van Brainport Eindhoven worden vergroot. De zaakt door de kennisintensieve maakindustrie. De van een kwantitatieve en kwalitatieve opgave op de uitgangssituatie van de regio Zuidoost-Brabant krachtige economische ontwikkeling leidt tot groei- woningmarkt en zijn er leefbaarheidsknelpunten, met dient daarvoor sterk te worden verbeterd. pijn, met name op het gebied van verstedelijking en name op het gebied van luchtkwaliteit, geluid, stank mobiliteit. Een belangrijke opgave voor Zuidoost- en stikstofuitstoot. Deels hangen deze leefbaarheids- Brabant is het maken van een schaalsprong ten knelpunten samen met de specifieke ligging van de aanzien van verstedelijking en bereikbaarheid. Dit is regio tussen (industriële) regio’s als de Randstad, nodig om toekomstbestendig te blijven en aantrek- Ruhrgebied en de Vlaamse Ruit. Maar ook de econo- kelijk voor talent en (toekomstige) bewoners, werk- mische en maatschappelijke dynamiek in Zuidoost- gevers en werknemers. Dit vergt in het bijzonder een Brabant zelf draagt hieraan bij. inhaalslag op het gebied van (hoog)stedelijke milieus, voorzieningen en (inter)nationale bereikbaarheid VERSTEDELIJKINGSSTRATEGIE om in het internationale krachtenveld niet achterop te raken. Brainport concurreert met kennisregio’s als Om blijvend te kunnen concurreren met Europese In het voor Brainport Eindhoven kenmerkende München, Londen, Milaan, Boston en dergelijke. De kennis- en innovatieregio’s is een stevige inzet op triple-helix-verband werken alle Zuidoost-Brabantse concurrentie met deze regio’s om kennis, talent en agglomeratiekracht noodzakelijk: een versterking gemeenten samen met de provincie en het Rijk aan kapitaal verhevigt en zet de concurrentiepositie onder van de verbindingen van de regio met de wereld het in balans brengen van een gezonde, veilige en druk. Om talent en bedrijven te trekken en te binden om haar heen, maar ook een sterke interactie aantrekkelijke woon-, werk- en leefomgeving met zijn een goed vestigingsklimaat en voorzieningen met van de toplocaties, het stedelijk gebied, de woon- gewenste ontwikkelingen en het versterken van het grootstedelijke kwaliteit en uitstraling een vereiste, gebieden en natuur daarbuiten. Er is behoefte aan duurzaam verdienvermoge n. Daarbij is de wens om waarbij goede bereikbaarheid een belangrijk onder- sterke interactiemilieus op goed bereikbare plekken. de (economische) ontwikkeling van de leefomge- deel van dat vestigingsklimaat is. Het woon- en leef- De regio Zuidoost-Brabant is gebaat bij een ving samen te laten gaan met versterking van te be- klimaat staat in schril contrast met andere innovatie- geconcentreerde verstedelijking, een intensivering schermen waarden als gezondheid, landschap, regio’s. Het voorzieningenniveau en het woning- van bestaande, of bestuurlijke vastgestelde (harde) waterveiligheid, natuur, cultureel erfgoed, leefomge- aanbod moet zich mee ontwikkelen met de verande- verstedelijkingslocaties voor wonen en werken.

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 13 Een succesvolle verdichtingsstrategie stelt hoge bruik van het landelijk gebied door de agrarische en programmering van bedrijventerreinen vindt sub- kwaliteitseisen aan de inrichting van de omgeving. sector die beter past bij de natuurlijke draagkracht. regionaal plaats volgens de ladder van duurzame Dat geldt in het bijzonder voor de kern van de regio, Verstedelijking gaat waar mogelijk gepaard met verstedelijking. Daarbij wordt primair gekeken naar het Stedelijk Gebied Eindhoven (SGE). Concentratie gelijktijdige toevoeging van groen en afname van de behoefte van de in de regio aanwezige bedrijvig- van verstedelijking draagt namelijk bij aan het verhard oppervlak. Tegelijkertijd moet de omgeving heid en de kansen voor versterking van het Brainport- vasthouden en creëren van massa voor regionale en ingericht worden om hittestress en (pieken van) ecosysteem. Vestiging van grootschalige logistieke lokale voorzieningen, voorkomt langere verplaat- wateroverlast op te vangen. De inrichting van groen bedrijvigheid is enkel mogelijk indien dit de singen binnen de regio en versterkt de concurrentie- – parken, ontharding buitenruimte, verbinding met productieketen van Brainport Eindhoven versterkt. positie van OV, de (elektrische) fiets of de benen- landschap, vergroenen daken en gevels – is een wagen. De regio Zuidoost-Brabant is één daily urban belangrijke troef in een toekomstbestendige aange- system. Dit maakt het belangrijk om binnen de hele name stedelijke omgeving. Om wateroverlast te 3.2 De belangrijkste regio integraal naar verstedelijking en mobiliteit te voorkomen en waterveiligheid te waarborgen vinden afsprakenkaders kijken. Woon- en werklocaties worden gekoppeld aan nieuwe ontwikkelingen en uitbreidingen niet plaats de bestaande (met name de OV) infrastructuur. Een in de beekdalen en op lage plekken in het landschap. ——————————————————————— transitie van het mobiliteitssysteem in het verstede- lijkt gebied van auto-gedomineerd naar OV en fiets Deze verstedelijkingsstrategie vergt aanvullende Er lopen diverse acties en programma’s waarin is randvoorwaardelijk om verdichting te realiseren. (integrale) ontwikkelstrategieën voor de Peel, de Rijk en regio reeds samenwerken aan de Kempen en de A2-gemeenten. Dit om te komen tot beoogde schaalsprong van de regio, hieronder Om te komen tot een voldoende aanbod van complementaire woon- en werkmilieus, behoud worden de belangrijkste daarvan toegelicht. kwalitatief goede e n betaalbare woningen dient het van identiteit van kernen en buitengebied en een kwantitatieve woningtekort in de regio te worden versterking van de relatie stad-kernenbuitengebied...... aangepakt. Deze opgave betreft het gehele stede- De verstedelijkingsopgave in deze gebieden is – n Brainport Nationale Actieagenda (BNA) lijke netwerk, inclusief de vitale kernen van het naast een kwantitatieve opgave – vooral een kwali- ...... landelijk gebied. Belangrijk bij deze opgave is dat teitsopgave: vitaliteit van de voorzieningen, een pas- Het economische succes en de aantrekkelijkheid deze nieuwe woningen voldoen aan nieuwe eisen send aanbod bij een veranderende demografische van de hele regio staan onder druk. De kennis- op het gebied van energie, circulair bouwen en vraag en veranderende woonwensen en het inzetten intensieve maakindustrie geeft aan daardoor in klimaat. De inzet op verdichting van het stedelijk van woningbouw als middel om structuuringrepen toenemende mate moeite te hebben met het vinden gebied geeft alle kans om op het thema regionaal te doen op het gebied van energietransitie en klimaat- en binden van het juiste talent. In 2018 sloegen groen een kwalitatieve agenda te ontwikkelen die van adaptatie. daarom Rijk, provincie Noord-Brabant, de 21 doorslaggevend belang kan zijn in het ontwikkelen Zuidoost-Brabantse gemeenten en de regionale van een Brainport met internationale aantrekkings- Planning en programmering van woon- en werk- economic board (Stichting Brainport) de handen kracht. Er blijft ruimte beschikbaar voor de verster- locaties vindt plaats volgens de ladder van duurzame ineen voor een langjarige samenwerking en stelden king van natuur en landschap, verbetering van de verstedelijking en is gericht op versterking van het de Brainport Nationale Actieagenda (BNA) op. Het klimaatadaptiviteit van Zuidoost-Brabant en een ge- regionale Brainport-ecosysteem. Ook de planning doel: versterken en versnellen van de inspanningen

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 14 om de potentie van de economisch krachtige regio BNA. Kanttekening in het kader van deze Omgevings- functionerend multimodaal mobiliteitssysteem. Een maximaal voor de nationale economie te benutten. agenda is dat projecten betreffende de fysieke investering in het vestigingsklimaat en duurzame De BNA is opgebouwd rond vijf pijlers: (1) talent, leefomgeving (in de BNA opgenomen in de pijlers mobiliteit in de Brainportregio is een investering in (2) kennis, innovatie & ondernemen, (3) vestigings- vestigingsklimaat en maatschappelijke opgaven) niet de regionale en nationale economie. Door niet klimaat, (4) digitalisering en (5) maatschappelijke of nauwelijks onderdeel zijn van het gezamenlijke alleen de focus te leggen op de economische innovaties. Iedere pijler bestaat op zijn beurt uit financiële arrangement van de Regiodeal. Voor het belangen, maar ook aandacht te hebben voor alle meerdere actielijnen, een deel hiervan raakt direct verder (op)volgen van deze afspraken is deze doelgroepen en zorg te dragen voor een goede dan wel indirect aan de fysieke leefomgeving en Omgevingsagenda een belangrijk instrument. De leefomgevingskwaliteit, profiteren alle inwoners van daarmee aan deze Omgevingsagenda Zuidoost- regiodeal is opgebouwd langs drie pijlers: onder- de regio van de sprong in stedelijkheid. Brabant. Zo kent de BNA-pijler vestigingsklimaat de scheidend voorzieningenaanbod, aantrekken/ actielijnen voorzieningen, Eindhoven Internationale behouden talent en innovaties met impact. Het MIRT-onderzoek verstedelijking en bereikbaar- Knoop XL en (internationale) bereikbaarheid. De De Stichting Brainport zorgt voor de jaarlijkse heid Brainportregio heeft geleid tot een gedeelde BNA-pijler maatschappelijke innovaties bevat de ac- voortgangsrapportage. perceptie tussen Rijk en regio over de urgentie, aard, tielijnen gezondheid & vitaliteit, energie en slimme omvang, onderbouwing en aanpak van de samen- en duurzame mobiliteit...... hangende opgaven op het gebied van verstedelijking n Het MIRT-onderzoek Verstedelijking en en bereikbaarheid. De stedelijke groei moet hand in Bereikbaarheid Brainport Eindhoven hand gaan met de verbetering van de bereikbaarheid ...... van de regio. De Brainportregio zet daarom samen In 2018 zijn Rijk, provincie Noord-Brabant en regio met de provincie en het Rijk in op een mobiliteits- Brainport met de Brainport Nationale Actieagenda transitie. Het gaat om een wezenlijke verandering in een langjarig partnership met elkaar aangegaan om reisgedrag en in het mobiliteitssysteem, die de de economische kracht van Brainport Eindhoven te komende decennia stapsgewijs en adaptief (dus met behouden en te versterken. Vervolgens spraken Rijk de mogelijkheid om tussentijds aanpassingen te en regio in november 2019 af een integraal gebieds- doen) vorm krijgt. Dit betekent: aanpakken van ...... gericht MIRT-onderzoek uit te voeren, met het oog bestaande knelpunten en opvangen van nieuwe n Regiodeal Brainport Nationale Eindhoven op versterking van de internationaal concurrerende mobiliteit door te investeren in de systeemsprong OV ...... economische positie van Brainport Eindhoven. Met (spoor, HOV, hubs), fiets/fietsvoorzieningen (rijden De in 2018 tussen Rijk, provincie en regio overeen- de belangrijkste vraag: hoe kunnen we investeren en stallen), snelfietsroutes, smartlanes, slowlanes, gekomen Regiodeal Brainport Eindhoven fungeert in een hoogwaardig vestigingsklimaat, dat zowel pakeer-/locatiebeleid, intelligent verkeersmanagement met een financiële impuls van 370 miljoen euro het nationale verdienmodel als de regio ten goede (CITS) en van daaruit onder meer in edragsverande - (waarvan 130 miljoen afkomstig van het Rijk) als komt? Het bereiken van zo’n hoogwaardig inter- ring, werkgeversaanpak, Mobility as a Service (MaaS), vliegwiel voor de BNA. Deze deal met een looptijd nationaal vestigingsklimaat vraagt om een sprong in deelmobiliteit en smart logistics. Het autoverkeer van vier jaar borgt de gezamenlijke financiering van stedelijkheid qua woon- en werkmilieus met een wordt zo snel mogelijk naar de randen (met name een vastgestelde deelverzameling projecten uit de bijbehorend voorzieningenniveau en een goed de Randweg A2 Eindhoven) geleid, wat betekent

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 15 dat deze randen goed moeten functioneren voor het op deze steden. Daarom zal de verdichting gepaard de beoogde duurzame schaalsprong Brainport en regionaal en doorgaand verkeer. De rol van de auto moeten gaan met een kwaliteitsimpuls, die een aan- daarmee het verbeteren van de concurrentiekracht binnen de Ring in de stad wordt beperkt door middel trekkelijke, groene en gezonde leefomgeving borgt. van de regio: van een verlaging van de snelheid naar 30 km/uur, Dit vraagt om zorgvuldige keuzes ten aanzien van parkeren via hubs als standaard en een sturend suburbane en dorpse inbreidingen, die recht doen aan 1. Stedelijke schaalsprong parkeerbeleid (stedelijke parkeernormen en tarieven, de kwaliteiten van deze gemeenten. De woningbouw 2. Verduurzamen verstedelijking gebiedsontwikkeling, parkeren op afstand). Het MIRT- kan als hefboom fungeren voor andere opgaven op 3. Schaalsprong bereikbaarheid onderzoek laat zien dat de mobiliteitstransitie, in het gebied van economie (agglomeratiekracht), leef- ...... combinatie met de verstedelijkingsstrategie, bijdraagt baarheid en klimaatadaptatie/energietransitie. Verste- aan een groter OV- en fietsgebruik. De bereikbaarheid delijking beïnvloedt de bereikbaar- heid en vice versa Opgave 1 van de economische toplocaties en campussen zal en zowel kwantitatief als kwalitatief. Meer mobiliteit Stedelijke schaalsprong verbeteren door een radiale ontsluiting van de OV- betekent hier vooral ook andere mobiliteit...... knopen en een tangentiele ontsluiting tussen werk- Het verbeteren van de internationale concurrentie- locaties. In het BO MIRT van 25 november 2020 zijn De Brainportregio zal naar verwachting meer talent kracht van de regio is een majeure opgave voor de naar aanleiding van het onderzoek vervolgafspraken aantrekken – wat belangrijk is voor het vestigings- regio. Dit betekent dat het vestigings- en verblijfs- gemaakt die nu ook onderdeel uitmaken van deze klimaat - door de combinatie van een breder palet klimaat voor de inwoners en bedrijven een kwaliteits- omgevingsagenda. aan woonmilieus, behoud van de groene ruimtelijke impuls moet krijgen. Voor een positie als economi- kwaliteit van de regio en de betere bereikbaarheid sche wereldspeler dient het centrum van Eindhoven ...... van economische toplocaties en campussen. Boven- een schaalsprong van ‘stedelijk’ naar ‘hoogstedelijk’ n Woondeal Stedelijk Gebied Eindhoven: dien zal een aantal toplocaties en campussen zich te maken en dient het centrum van Helmond meer nieuwe ruimtelijke kwaliteit ontwikkelen tot integrale milieus, waarin wonen, stedelijk te worden. Dit vergt unieke en aantrekke- ...... werken en voorzieningen zorgen voor een levendige, lijke woon- en werklocaties en plekken voor ontmoe- In de Woondeal Stedelijk Gebied Eindhoven (SGE) is creatieve dynamiek. Een aantrekkelijke woonomge- ting en evenementen, en topvoorzieningen op het de behoefte aan woningen tot 2040 ingeschat op ving is er niet alleen voor talent, maar zeker ook voor vlak van cultuur en sport. De regio dient te beschik- 47.500 tot 62.000 woningen. Bovendien is de ambitie de inwoners. ken over voldoende diversiteit aan woonmilieus, dat het aantal arbeidsplaatsen groeit met ca. 50.000 variërend van centrum-stedelijk tot landelijk passend tot 75.000 arbeidsplaatsen, zodat Brainport internati- bij de demografische veranderingen. onaal concurrerend blijft. Brainport versterkt daarmee 3.3 Opgaven duurzame zijn waarde ten behoeve van het stedelijk netwerk van schaalsprong Brainport De drie subopgaven bij deze hoofdopgave zijn: Nederland. Daardoor ontstaat ook meer diversiteit in het wonen. Er komen bijvoorbeeld metropolitane ——————————————————————— • Toevoegen hoogstedelijke interactiemilieus woonmilieus in het centrum van Eindhoven en hoog- • Versterking (top)voorzieningenstructuur stedelijke woonmilieus in Eindhoven en Helmond. Op basis van bovenstaande inventarisatie zijn er drie • Uitbreiding woningvoorraad Deze hogere dichtheden zorgen ook voor extra druk hoofdopgaven aan de orde voor het realiseren van

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 16 ...... duurzame en schone soorten van vervoer, maar ook De drie subopgaven bij deze hoofdopgave zijn: Opgave 2 digitaal goed zijn ontsloten. Deze bereikbaarheids- Verduurzamen verstedelijking opgave is in belangrijke mate ook een digitale • Verbeteren van de intraregionale bereikbaarheid ...... opgave om de mobiliteitsvraag slim en duurzaam • Verbeteren van de (inter)regionale en (inter)- Het verbeteren van de leef-, verblijf- en werkomstan- te kunnen geleiden. Dit betekent een transitie naar nationale connectiviteit met economische centra digheden van de inwoners, bezoekers en bedrijven een minder door de auto gedomineerd (regionaal) • Verbeteren van de digitale bereikbaarheid is leidraad voor het regionale verstedelijkingsbeleid. mobiliteitssysteem. De druk op het bestaande – Het gaat om het creëren van een gezonde, klimaat- teveel door de auto gedomineerde – mobiliteits- adaptieve en duurzame verstedelijking met behoud systeem, in combinatie met het matig ontwikkelde van stedelijke en dorpse kwaliteiten en met bijzon- openbaar vervoer in, van én naar de regio vormt een dere aandacht voor sociale cohesie en inclusie. Een majeur knelpunt. Niet alleen staat hierdoor bijvoor- tijdige herstructurering van bestaande woon- en beeld het arbeidsmarktbereik onder druk, ook leidt werklocaties is nodig opdat deze enerzijds courant dit op meerdere plekken tot leefbaarheidsknelpun- blijven en anderzijds klimaatrobuust en toekomst- ten. De opgave is verstedelijking te concentreren en bestendig worden. verdichten, gekoppeld aan de (OV-)infrastructuur. Hierdoor worden verplaatsingen korter en lopen, De subopgaven bij deze hoofdopgave zijn: fietsen en het OV aantrekkelijker alternatieven voor de auto. Hetgeen een positieve bijdrage levert aan • Verduurzamen bestaande bebouwde omgeving: de leefomgeving en een gezonde leefstijl. Cruciale energietransitie, circulair, klimaatadaptatief en opgave hierbij is de intraregionale bereikbaarheid waterveilig tussen campussen onderling (vaak aan de rand van • Verbeteren leefomgevingskwaliteit en gezondheid de stad/steden gelegen), het centrum van Eindhoven • Verbeteren groene en blauwe dooradering en in iets mindere mate Helmond en de herkomst- stedelijk gebied gebieden (woongebieden) in de regio. Een belang- rijke randvoorwaarde daarbij is dat gezocht wordt ...... naar slimme, duurzame en veilige oplossingen, Opgave 3 zoals een modal shift van auto naar openbaar Schaalsprong bereikbaarheid vervoer en fiets en het investeren in slimme, veilige ...... en duurzame bereikbaarheid. De bovenregionale Het verbeteren van de intraregionale en (inter)natio- bereikbaarheidsopgave is belegd in het mobiliteits- nale bereikbaarheid van de regio is een belangrijke programma Smartwayz.NL, waarbij de aanpak randvoorwaarde voor de beoogde schaalsprong. varieert van smart mobility-oplossingen tot het De regio moet zowel intraregionaal, nationaal als verbreden van snelwegen en het aanpakken van internationaal goed bereikbaar worden voor alle vervoersknooppunten.

#3 Duurzame schaalsprong Brainport Eindhoven Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 17 #4 Nieuwe balans in het landelijk gebied 4.1 Een landelijk gebied Tegelijkertijd wordt de regio geconfronteerd met een in transitie aantal majeure opgaven, zoals de energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie en de ruim- ——————————————————————— telijke en maatschappelijke stad-platteland relaties. Dit maakt de transitie van het landelijk gebied van In hoofdstuk 3 is de opgave ‘duurzame schaal- Zuidoost-Brabant tot een van de grootste strategische sprong Brainport Eindhoven’ uitgewerkt in opgaven in de regionale samenwerking. Het betreft een verhaallijn en (sub)opgaven. Dit hoofdstuk nadrukkelijk niet alleen de transitie van de agrarische beschrijft de verhaallijn bij de opgave ‘nieuwe sector. Een integrale benadering is nodig. De verster- waardoor keuzes gemaakt moeten worden. Dit is balans in het landelijk gebied’. Ook hier gaat king van ruimtelijke en ecologische kwaliteiten hangt randvoorwaardelijk voor een toekomstbestendige het om een verhaallijn voor de gehele regio ook samen met de veranderende economische en sector die gezond, economisch concurrerend en Zuidoost-Brabant. Beide verhaallijnen sluiten sociale structuur in het landelijk gebied en de verbin- minder belastend voor natuur en leefomgeving is. elkaar niet uit, ze overlappen en waar mogelijk ding tussen landelijk en stedelijk gebied. versterken ze elkaar. De transitie van het landelijk gebied zet de regio niet alleen voor grote maatschappelijke opgaven, het ONTWIKKELING AGRARISCHE SECTOR De ambitie van de 21 samenwerkende gemeenten biedt ook kansen. Afspraken zijn nodig voor de uit de regio Zuidoost-Brabant is dat het landelijk Zuidoost-Brabant is een belangrijke voedselprodu- versnelling van de transitie van de agrarische sector, gebied leefbaar, toekomstbestendig en economisch cerende regio. Duizenden agrarische bedrijven in de klimaatadaptatie, natuurontwikkeling en de inpassing vitaal blijft. Dit draagt bij aan de kwaliteit van het intensieve land- en tuinbouw (met name intensieve van duurzame opwek van energie. Op het schaal- vestigingsklimaat van Brainport en aan de leefbaar- veehouderij, maar ook vollegronds groenteteelt, niveau van de 21 gemeenten is de opgave om heid van de regio als totaal. Stedelijk en landelijk boomteelt) en een daaraan gekoppelde toeleverde specifiek aandacht te blijven geven aan het faciliteren gebied zijn daarin een samenhangend geheel. en afnemende industrie en dienstverlening zorgen van alternatieve economische dragers en de ver- Daartoe is een ‘Streefbeeld’ met richtinggevende voor veel werkgelegenheid in de regio. De primaire sterking van de ruimtelijke en ecologische kwaliteit uitspraken vastgesteld door alle raden. De ambities agrarische sector, die zowel een economische drager van het landelijk gebied. Een belangrijke opgave van de provincie komen hiermee overeen. De kwali- als een beeldbepalende factor voor de ruimtelijke en voor het landelijk gebied is te komen tot succesvolle teit van het landelijk gebied laat op dit moment te ecologische kwaliteit is, ondergaat een grote transitie. innovatieve en circulaire verdienmodellen voor eco- wensen over. De concentratie van intensieve vee- Een deel van de agrarische bedrijven, met name de nomisch duurzame functies en dragers die tevens houderijen tekent het landschap met (grootschalige) intensieve veeteelt, zal verdwijnen, wat gevolgen heeft de landschappelijke kwaliteiten versterken. Gezond- agrarische complexen en eenzijdige teelten. Ook is voor de boeren zelf, de daarmee samenhangende heid en veiligheid van consument en omwonenden sprake van een aantasting van de fysieke leefomge- structuur van het agrarisch gebied en het vrijkomende én biodiversiteit en dierenwelzijn gaan hand in hand ving en van de natuur, in het bijzonder door de hoge agrarisch vastgoed en het vestigingsklimaat van de met het verdienvermogen van de agrariërs en andere stikstofuitstoot en verdroging. Met de aantasting van regio. Dit betekent een grote opgave voor zowel de ondernemers in het buitengebied. De voedsel- de water-, lucht-, bodem- en natuurkwaliteit, staan agrariërs als de overheid. De transitie van de land- productie dient afgestemd te zijn op de natuurlijke ook de biodiversiteit en gezondheid onder druk. bouw is gaande en versnelt de komende jaren, en maatschappelijke draagkracht van de omgeving.

#4 Nieuwe balans in het landelijke gebied Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 19 Een specifiek vraagstuk hierbij is hoe om te gaan vergt een goede zonering op basis van de potenties regio als totaal te versterken. Er lopen diverse acties met vrijkomende agrarische bebouwing. Dit alles en randvoorwaarden van het landschap (inclusief en programma’s die bijdragen aan de beoogde vergt een voortvarende samenhangende aanpak de ondergrond). De opgave bij de transitie van het balans in het landelijk gebied van de regio, hier- van opgaven als emissiereductie, energietransitie en landelijk gebied is het vinden van een nieuwe duur- onder worden de belangrijkste en meest actuele het voedselvraagstuk met innovatieve technieken zame balans, een zorgvuldige omvorming naar een nader toegelicht. en de aanwezige kennis en vaardigheden. Hierbij innovatieve en maatschappelijk gedragen toekomst kan agrofood gekoppeld worden aan hightech van het landelijk gebied in goede dialoog met alle ...... (foodtech). betrokkenen. n Regionaal streefbeeld landelijk gebied ...... Het ruimtegebruik moet in balans zijn met de natuur- Een belangrijke input voor deze Omgevingsagenda lijke systemen. Ook wordt gezocht naar mogelijk- is het streefbeeld voor het landelijk gebied dat de heden om in het landelijk gebied meer maatschap- 21 gemeenten van de pelijke en economische meerwaarde te genereren in 2020 hebben vastgesteld. Grote opgaven op het door een bijdrage te leveren aan een gezonde terrein van voedselproductie, klimaat, waterveilig- bodem, maatschappelijke aspecten (vitaliteit en heid, circulaire economie, biodiversiteit en energie leefbaarheid), biodiversiteit, duurzame energie- vragen om een samenhangende aanpak om een opwekking, klimaatadaptatie en landschappelijke economisch vitaal, leefbaar en ecologisch duurzaam kwaliteit. platteland te behouden en versterken. Tevens is het belangrijk om Natuurnetwerk Brabant te completeren AMBITIE: EEN VITAAL LANDELIJK GEBIED door het Van Gogh Nationaal Park, Landschapspark Het is belangrijk dat de transitie van het buiten- 4.2 De belangrijkste de Kempen, de Groote Heide en Peelvenen verder gebied resulteert in een mooi, economisch gezond, afsprakenkaders te ontwikkelen. landschappelijk aantrekkelijk en uitnodigend land- schap. Dit draagt ook bij aan een concurrerend ——————————————————————— Het streefbeeld omvat drie lijnen ter versterking van vestigings- en verblijfsklimaat in de Brainportregio. het vestigingsklimaat en de leefbaarheid van Zuid- Alleen zo kunnen stad, kernen en platteland elkaar De Rijkssubsidieregeling sanering varkenshouderijen oost-Brabant. De lijnen zijn gericht op het versterken aanvullen tot éé n sterk geheel. Het buitengebied en het Gebiedsplan Zuidoostelijke Zandgronden in van landschap, natuur en de verbinding tussen stad moet ook fysiek en digitaal goed bereikbaar zijn, het kader van het Interbestuurlijk Programma en platteland en het creëren van ruimte voor klimaat- zodat stad en platteland optimaal als één samen- Vitaal Platteland dragen er onder meer aan bij dat adaptatie en energietransitie. Het streefbeeld vormt hangend geheel kunnen functioneren. Regiobreed agrarische bedrijven nieuwe richtingen inslaan om het inhoudelijke vertrekpunt voor de participatie moet er ruimte worden gevonden voor een scala concurrerend te kunnen blijven produceren. Deze vanuit de regio in het traject van de Gebiedssamen- van functies: agrarische bedrijven, wonen, leisure, transitie biedt ruimtelijke en economische kansen werking Zuidoostelijke Zandgronden / NOVI-gebied energieopwekking, klimaatadaptatie, innovatieve om natuur-, water- en energieopgaven te realiseren De Peel. maakindustrie, natuur, zorg en dienstverlening. Dit en daarmee het vestigings- en verblijfsklimaat van de

#4 Nieuwe balans in het landelijke gebied Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 20 ...... die wonen, werken en recreëren in de hele regio fijnstof, stikstof, ammoniak, ziektekiemen, uitspoeling n Gebiedssamenwerking Zuidoostelijke Zuidoost-Brabant te verbeteren en duurzame ontwik- van nutriënten en bestrijdingsmiddelen. Het is Zandgronden / NOVI-gebied De Peel keling ervan mogelijk te maken. belangrijk om in te zetten op een transitie naar een ...... duurzaam en vitaal ‘natuurinclusief’ landbouw- en Met het doel te komen tot een meerjarige program- voedselsysteem, gebaseerd op gesloten kringlopen. matische aanpak van de grote transitieopgaven in 4.3 Opgaven Nieuwe Balans het landelijk gebied, werken de regio’s Zuidoost- en in het Landelijk Gebied De subopgaven bij deze opgave zijn: Noordoost-Brabant en Midden- en Noord-Limburg, de provincies Noord-Brabant en Limburg en de ——————————————————————— • Het zorgen voor een transitie naar een duurzaam ministeries BZK en LNV sinds 2019 samen in de en vitaal ‘natuurinclusief’ agrofoodsysteem gebiedssamenwerking Zuidoostelijke Zandgronden/ Op basis van bovenstaande inventarisatie zijn drie • Het stimuleren van het sluiten van NOVI-gebied De Peel. Het kabinet heeft de Peel in hoofdopgaven aan de orde voor het realiseren van agrofoodkringlopen de NOVI aangemerkt als voorlopig NOVI-gebied. de beoogde nieuwe balans voor het landelijk gebied: • Het zorgen voor een gezonde leefomgeving, Eind 2020 vindt besluitvorming plaats over de verbetering van water- en luchtkwaliteit en grotere definitieve aanwijzing. Regio en provincie zetten zich 1. Een herstel van de natuurlijke systemen en een biodiversiteit hier vol voor in. ruimtegebruik dat daarmee in balans is 2. Versterking van landschap, natuur en de ...... De aanpak voor het NOVI-gebied De Peel bestaat uit verbinding tussen stad en platteland. Creëren van Opgave 2 vier sporen. Het eerste spoor betreft het ontwikkelen ruimte voor klimaatadaptatie en energietransitie Versterking van landschap, natuur en de van een gezamenlijk toekomstbeeld. Daarnaast, het 3. Economische en sociale ontwikkeling van het verbinding tussen stad en platteland. Creëren tweede spoor, is het doel om de veelheid van trajecten landelijk gebied die bijdraagt aan de kwaliteit en van ruimte voor klimaatadaptatie en die al in dit gebied lopen waar mogelijk te koppelen vitaliteit van de regio energietransitie en te vereenvoudigen: niet meer maar beter is daar- ...... bij het adagium. Daartoe fungeert de gebiedssamen- ...... Het is belangrijk dat het buitengebied mooi, land- werking als een schakelkast: verbinden en keuzes Opgave 1 schappelijk aantrekkelijk en uitnodigend blijft. De maken is spoor 3. Spoor 4 betreft het formuleren van Een herstel van de natuurlijke systemen en een kwaliteit van het landschap als drager weegt mee in aanvullende acties waar nodig. Het toekomstbeeld ruimtegebruik dat daarmee in balans is de keuzes voor het landelijk gebied. Verrommeling zal bestaan uit een aantal ontwikkelrichtingen waar- ...... en versnippering worden daarbij voorkomen en aan partijen zich committeren en die richting moeten De huidige intensieve manier van voedselproductie waardevolle natuur- en landschapsstructuren ver- geven aan hun acties. Bij deze gebiedssamenwerking heeft een negatief effect op het landschap, de sterkt. Een verbetering van de verbindingen tussen ligt ook de aansturing van het IBP Vitaal Platteland. natuur, de bodemkwaliteit en biodiversiteit, het milieu stedelijk en landelijk gebied draagt bij aan de eco- en de volksgezondheid. Het landgebruik moet in nomische vitaliteit, waaronder het benutten van het Het hoofddoel van het NOVI-gebied De Peel en IBP evenwicht gebracht worden met wat het natuurlijk toeristisch-recreatief potentieel. Kansen liggen onder Vitaal Platteland is om de leefbaarheid voor mensen systeem aankan. Dit betekent het beperken van geur, meer in het versterken van beekdalen, aaneengesloten

#4 Nieuwe balans in het landelijke gebied Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 21 ...... natuurgebieden tot in de stad, het verbinden van groenstructuren, het versterken van recreatieve net- Opgave 3 werken, en het aanmoedigen van nieuwe bedrijvig- Economische en sociale ontwikkeling van het heid. De regio wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Een landelijk gebied die bijdraagt aan de kwaliteit en robuust watersysteem moet overlast als gevolg van vitaliteit van de regio ...... hoosbuien en de impact van langdurige perioden van droogte beperken. Dit robuuste watersysteem is Een sterke economische structuur draagt bij aan ook nodig om de aangetaste Natura 2000-gebieden vitale kernen en een vitaal buitengebied. Gezocht te herstellen en ze weerbaarder en biodiverser te wordt naar een verruiming van de mogelijkheden maken. Bij het opwekken van duurzame energie is voor economische activiteiten in de agrarische er oog voor versterking van de kwaliteit van het land- sector die een bijdrage leveren aan een gezonde schap, de bodem, landbouwkundige waarden en bodem, maatschappelijke aspecten (vitaliteit en biodiversiteit. Waar mogelijk wordt energieopwekking leefbaarheid), biodiversiteit, duurzame energie- gecombineerd met andere functies. opwekking, klimaatadaptatie en landschappelijke

kwaliteit. De focus ligt hierbij op de sectoren kring- De subopgaven bij deze opgave zijn: looplandbouw en landbouwinnovaties, energie,

zorg, startups in de maakindustrie en leisure. Doel is • Realisatie van natuurnetwerk Brabant te komen tot succesvolle innovatieve verdienmodel- • Versterking landschappelijke kwaliteiten len voor economisch duurzame functies en dragers (belevings-, toekomst- en gebruikswaarde) die tevens de landschappelijk kwaliteiten versterken. • Het versterken van de verbinding tussen De ontwikkeling van vitale kernen door een passende stad en platteland kwantitatieve en kwalitatieve ontwikkeling van de • Het realiseren van een robuust watersysteem woningvoorraad en bedrijventerreinen is beschreven • Zorgvuldige inpassing van grootschalige bij de verhaallijn schaalsprong Brainport. opwekking van duurzame energie

De subopgaven bij deze opgave zijn:

• Het stimuleren van alternatieve en circulaire economische verdienmodellen • Het stimuleren van meekoppel- en innovatiekansen op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie en grondstoffenbewerking

#4 Nieuwe balans in het landelijke gebied Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 22 #5 afspraken 5.1 Afspraken De confrontatie van de beschreven (sub)opgaven Recent, op 25 november 2020, zijn in het BO MIRT Omgevingsagenda met deze bestaande gezamenlijke kaders en pro- afspraken gemaakt (zie §5.2 en §5.3) die integraal Zuidoost-Brabant gramma’s levert geen noemenswaardig ‘schurende’ onderdeel uitmaken van deze Omgevingsagenda afspraken, of inhoudelijke blinde vlekken op. Met Zuidoost-Brabant. Daar waar gemaakte afspraken ——————————————————————— name de recent gemaakte afspraken naar aanleiding ook voorzien in een rol van het Rijk moeten deze van het MIRT-onderzoek Verstedelijking en Bereik- ook worden opgenomen in de – in het najaar van In dit hoofdstuk staan de interbestuurlijke baarheid en het opgestelde Plan van Doorgaan 2021 – op te leveren Omgevingsagenda Brabant- afspraken centraal. De in de voorgaande hoofd- NOVI-gebied De Peel vormen het vertrekpunt voor Limburg. stukken beschreven positionering, kenmerken aanvullende afspraken tussen regio, provincie en en daaruit voortvloeiende hoofdopgaven voor de waterschappen. regio Zuidoost-Brabant zijn natuurlijk niet nieuw. 5.2 Aanvullende afspraken Evenmin is het nieuw dat de Zuidoost-Brabantse Deze Omgevingsagenda bevat, zoals al in tussen gemeenten, gemeenten, provincie en waterschappen samen- hoofdstuk 1 geschetst, twee lagen: waterschappen en de werken aan de realisatie van de uit beide verhaal- n Afspraken tussen gemeenten, waterschappen provincie lijnen voortvloeiende (deel)opgaven. Er zijn al veel en de provincie (§5.2); en gezamenlijke kaders vastgelegd en afspraken n Gezamenlijk inzet van gemeenten, regio, ——————————————————————— gemaakt. Bijlagen 1 en 2 bevatten een overzicht provincie en waterschappen voor te maken en korte beschrijvingen van voor deze Omgevings- afspraken met het Rijk (§5.3). De volgende afspraken betreffen de aanvullende agenda relevante bestaande gezamenlijke kaders afspraken tussen gemeenten, waterschappen en en programma’s. De afspraken in dit hoofdstuk Het samenspel van alle afspraken is aanleiding om de provincie Noord-Brabant. vloeien voort of sluiten aan op deze afspraken- tijdens de Ontwikkeldag van 17 december 2020 een kaders en programma’s. Het zijn nadere afspraken beperkt aantal aanvullende afspraken op de agenda ...... over hoe de gezamenlijke ambities gerealiseerd te zetten: Afspraak 1 gaan worden en synergie wordt bewerkstelligd. n Het doortrekken van de principes uit het MIRT- Uitwerken afspraken uit MIRT-onderzoek Bereik- onderzoek Bereikbaarheid en Verstedelijking baarheid en Verstedelijking Brainport Eindhoven Brainport Eindhoven naar de subregio’s Kempen, ...... Peel en A2-gemeenten. a) Uitwerken integrale ontwikkelstrategie subregio’s. n De gezamenlijk inzet (lobby) van gemeenten, Uitwerking van de ontwikkelstrategie van regio- regio, provincie en/of waterschappen voor te nale kernen gekoppeld aan de agenda voor het maken afspraken met het Rijk. Immers sommige landelijk gebied doet recht aan de wens voor (deel)opgaven gaan de draagkracht van de regio complementaire woon- en werkmilieus, behoud qua instrumentarium en/of financieel te boven. van identiteit van kernen en buitengebied, en ver- Het Rijk heeft nog niet in alle gevallen aangegeven sterking van de relatie stad-kernen-buitengebied. voor zichzelf daarbij een rol te zien. Het vestigingsklimaat voor de regio wordt nog

#5 afspraken Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 24 ...... sterker als principes uit dit MIRT-Onderzoek wor- den doorgetrokken naar omliggende subregio’s. Afspraak 2 Dit vereist afstemming van het stedelijk gebied Plan van Doorgaan NOVI-gebied de Peel ...... en de subregio’s de Kempen, A2 en de Peel ten aanzien van de complementariteit met behoud van De Zuidoost-Brabantse gemeenten, waterschappen identiteit van kernen en buitengebied, versterking en de provincie maken zich samen hard voor het van de relatie stad-kernen-buitengebied. In het voortvarend op- en uitwerken van het Plan van Door- licht van de ontwikkeldagen 2021, de mobiliteits- gaan van het NOVI-gebied De Peel, met inbegrip agenda Zuidoost Brabant en de regionale van de daarin opgenomen vier sporen. Aanvullende Omgevingsagenda Zuidoost Brabant maken de afspraken volgend uit het Plan van Doorgaan voor ...... het NOVI-gebied de Peel worden uitgewerkt in de afzonderlijke subregio’s hierover indien nood- Afspraak 4 Omgevingsagenda Brabant-Limburg. zakelijk integrale afspraken met de provincie én Klimaatadaptieve en toekomstbestendige

onderling. Deze worden vervolgens opgenomen inrichting in de adaptieve Omgevingsagenda Zuidoost Betrokken: gemeenten, provincie Noord-Brabant en ...... Brabant. beide waterschappen. De overheden in Zuidoost-Brabant werken b) Het programmatisch uitwerken van het Ontwikkel- gezamenlijk aan een regionaal uitvoerings- perspectief Centrum Eindhoven. Uitwerken van ...... programma voor een klimaatadaptieve en toekomst- het programma van het Ontwikkelperspectief Afspraak 3 bestendige inrichting van gebieden. Het betreft Eindhoven Centrum met 21.000 woningen Gebiedsgerichte aanpak Stikstof afspraken over het voorkomen van wateroverlast, (gemengde milieus en woonvormen) binnen de ...... droogte en hittestress en de daarmee verweven Ring met aandacht voor de klimaatopgave, Het (gezamenlijk) in kaart brengen van belangen van waterkwaliteitsproblematiek. groene kwaliteit en het leefmilieu. provincie, waterschap, terreinbeheerders, gemeenten c) Ruimtelijke studie naar Helmond centrum. Het (inclusief hun bewoners) én agrarische ondernemers Betrokken: gemeenten, provincie Noord-Brabant en ontwikkelen van een ‘ontwikkelvisie stations- bij de verandering in en om de N2000 en KRW- beide waterschappen. omgeving Helmond’ met verstedelijking en op- gebieden, inclusief afwegingen en inzicht in tijd, aard waardering en verknoping intercitystation. en mogelijke maatregelen, effecten en geografische d) Uitwerken van Zuidelijke ontsluiting Helmond. Het binding. Het gaat daarbij om zeven aandachts- uitwerken van de inzichten uit de quick-scan met gebieden: Kempenland West, Bovendommel Kempen, betrekking tot het opwaarderen van de zuidelijke Grens corridor, Aa-dal Zuid, Peelvenen, Weerter- en ontsluiting van Helmond en het afwaarderen van Budelerbergen & Ringselven en Strabrechtse Heide de Kasteeltraverse. & Beuven.

Betrokken: regio & provincie Noord-Brabant Betrokken: gemeenten, provincie Noord-Brabant en beide waterschappen.

#5 afspraken Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 25 5.3 GezamenlijkE inzet van identiteit van kernen en buitengebied en ver- goederenvervoer) alsook het busstation Necker- van gemeenten, sterking van de relatie stad-kern en buitengebied. spoel in gevaar te brengen. regio, provincie en • woon-, werklocaties en voorzieningen worden • Rijk (BZK) en regio (gemeente Eindhoven en waterschappen voor zoveel mogelijk binnenstedelijk in Eindhoven, Provincie NB) spreken af om voor de verstedelij- te maken afspraken Helmond en Veldhoven gerealiseerd. Hierbij wordt kingsopgave (wonen/werken) nabij Eindhoven ingezet op hoogstedelijke en metropolitane Centraal, conform de aanwijzing als ontwikkel- met het Rijk gemengde milieus (zoals campusontwikkeling), gebied binnen de NOVI, te starten met het maken geconcentreerd rond (H)OV-knooppunten en van een businesscase die daarmee mogelijk de ——————————————————————— bestaande en nieuwe mobiliteitsassen; basis vormt om te zijner tijd fondsen en middelen • onderdeel van het verstedelijkingsakkoord is het te verwerven. De volgende afspraken betreffen de gezamenlijke ontwikkelen van een “verdiepende studie toploca- • Rijk (BZK) en regio (gemeente Eindhoven en inzet (lobby) van gemeenten, regio, provincie ties (onder andere campussen)”, bij deze analyse Provincie NB) spreken af om te onderzoeken en/of waterschappen voor te maken afspraken staat het volgende centraal: Hoe borgen we de welke mogelijkheden de inzet van het mogelijk op met het Rijk (de 2e laag van deze Omgevings- concurrentiekracht van de locaties op de lange te zetten Rijksontwikkelbedrijf, zoals voorgesteld agenda). termijn? Vanwege samenhang met de Brainport bij de aanbieding van de NOVI, biedt voor het Nationale Actieagenda zal EZK hierbij betrokken vlottrekken van de verstedelijkingsopgave nabij ...... worden; Eindhoven Centraal. Afspraak 5 • bij de uitwerking wordt de samenhang met De inpassingsstudie en businesscase worden in Uitwerken afspraken uit MIRT-onderzoek mobiliteit, vestigingsklimaat (waaronder verdien- 2021 opgeleverd. Bereikbaarheid en Verstedelijking Brainport vermogen) geborgd en worden ook de ambities Eindhoven en doelen voor energie en klimaat betrokken. c) Mobiliteitstransitie ...... Het verstedelijkingsakkoord SGE wordt vastgesteld Rijk en regio spreken af om het komend jaar toe tijdens het BO MIRT 2021. te werken naar een nadere uitwerking van de a) Verstedelijkingsakkoord SGE mobiliteitstransitie, conform de uitkomsten van het Rijk en regio spreken af om het komend jaar toe b) Eindhoven Internationale Knoop XL MIRT-onderzoek. Hierbij wordt gewerkt vanuit een te werken naar een verstedelijkingsakkoord voor de • Rijk (IenW en BZK) en regio (gemeente Eindhoven systeembenadering, worden de modaliteiten en SGE, conform de uitkomsten van het MIRT-onder- en Provincie NB) spreken af om, onder regie van kansrijke oplossingsrichtingen in samenhang zoek, waarbij de volgende zaken nader worden uit- de gemeente Eindhoven en ProRail, een ruimtelijke nader onderzocht en uitgewerkt tot een Mobiliteits- gewerkt: inpassingsstudie te starten voor het gebied bij strategie. Hierbij wordt onder andere gebruik • Programmeringsafspraken voor wonen-, werken Eindhoven Centraal. Doel is zodoende de woning- gemaakt van studies en plannen per modaliteit, de en voorzieningen. Bij de programmeringsafspraken bouw hier verder op gang te brengen, zonder inzichten uit het MIRT-onderzoek en de Regionale wordt rekening gehouden met de identiteit en daarbij het benodigde ruimtebeslag voor (toekom- Mobiliteitsagenda Metropoolregio Eindhoven. eigenheid van de regio en de behoefte naar com- stige) functionele eisen gekoppeld aan verdere plementaire woon- en werkmilieus, met behoud spoorontwikkeling (zowel personenvervoer en >>>

#5 afspraken Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 26 d) Mobiliteitsstrategie - Rijk en regio stemmen ermee in dat er op basis teitsstrategie, wordt geagendeerd tijdens het BO De volgende deelopgaven worden het komend van studieresultaten nadere afspraken worden MIRT 2021. jaar nader uitgewerkt, door de daarbij genoemde gemaakt op het BO MIRT 2021. partijen en de uitwerkingen vormen tezamen de • De regio (Provincie NB, MRE) stelt in december ...... Mobiliteitsstrategie en input voor het adaptief 2020 “de Regionale Mobiliteitsagenda Metropool- Afspraak 6 ontwikkelpad: regio Eindhoven’’ vast. Hierin komen onder andere Vervolg op Regiodeal Brainport Eindhoven • Rijk en regio spreken op basis van het MIRT- aan bod het fietsnetwerk, slimme mobiliteits- ...... onderzoek af dat de regionale OVopgave en spoor- management maatregelen, parkeerbeleid, werk- De Regiodeal Brainport Eindhoven kent een looptijd knoop station Eindhoven Centraal in samenhang gevers- en scholenbenadering, gedragsverande- van 2018 tot en met 2021 en fungeert als (financieel) en onderlinge afstemming worden beschouwd om ring, Mobility as a Service, deelmobiliteit, smart vliegwiel voor de Brainport Nationale Actieagenda. multimodale uitwerking te bewerkstelligen: logistics en samenhang met het regionaal (H)OV- De totaalomvang van de deal is 370 miljoen euro - De regio (Provincie NB, Eindhoven, Helmond) start netwerk. Dit wordt jaarlijks geactualiseerd. en richt zich op de uitvoering van een vastgestelde met de uitwerking van een handelingsperspectief • Rijk (IenW) en regio (Eindhoven, Helmond en projectenlijst. De regio (triple-helix stichting Brainport) naar de multimodale knoop Eindhoven Centraal. Provincie NB) doen als nadere uitwerking onder- en provincie zetten in op een vervolg, Regio Deal - Het Rijk (IenW) geeft ProRail de opdracht tot zoek naar robuuste en samenhangende kansrijke 2.0, als verdere impuls aan de uitvoering van de het starten van een integrale studie toekomstvast oplossingen voor de systeemopgaven op het Brainport Nationale Actieagenda en nieuwe opgaves Spoor Zuid-Nederland waar spoorknoop Eindhoven HWN, OWN met daarbij voldoende aandacht voor die zich daarbij voordoen (bijvoorbeeld brede CS en station Helmond onderdeel van uitmaken. hun onderlinge samenhang, die zorgen voor een welvaart). - De regio (Provincie NB, Eindhoven, SGE, MRE), robuuste afwikkeling van auto- en vrachtverkeer werkt onder regie van de Provincie, het regionaal op lokaal, regionaal en (inter)nationaal niveau. Betrokken: Triple-helix Brainport, gemeenten en (H)OV-systeem verder uit. Er vindt afstemming Het gaat hierbij om samenhangende oplossingen provincie Noord-Brabant. plaats met het Rijk over raakvlakken met HWN voor A2/N2/A67/A50 en de John F. Kennedylaan (vanuit nader onderzoek kansrijke oplossings- en het noordoostkwadrant van de Ring (‘stads- ...... richtingen HWN-OWN). Het gaat hierbij om het autoweg Eindhoven’) en de zuidelijke ontsluiting Afspraak 7 bus-station Neckerspoel, ontbrekende radiale van Helmond. Uitgangspunt vormt afwikkeling van Definitieve status NOVI-gebied verbindingen, een tangentiële verbinding langs het verkeer over bestaande tracés. Hierbij is het ...... economische toplocaties, en een netwerk van uitgangspunt dat ook in de toekomst er voldoende Betrokken overheden in het NOVI-gebied streven multimodale hubs wat goed aansluit op zowel het ruimte dient te zijn voor het doorgaand verkeer op ernaar om op zo kort mogelijke termijn te komen tot OV- als autonetwerk (in afstemming met nader de A2/N2/A67/A50. een definitief besluit (te nemen door het kabinet) onderzoek kansrijke oplossingsrichtingen HWN- • IenW, Provincie NB, Eindhoven en Helmond staan betreffende de definitieve status als NOVI-gebied De OWN). Hierbij worden ook maatregelen ten aan de lat voor het borgen van de samenhang Peel. behoeve van gedragsverandering (waaronder het in het kader van de eerdergenoemde Mobiliteits- doortrekken van spreidingsafspraken bij de werk- strategie. Betrokken: gemeenten, provincie Noord-Brabant en gevers- en scholenbenadering) betrokken. Deze uitwerking van de deelopgaven tot een Mobili- beide waterschappen.

#5 afspraken Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 27 BIJLAGE 1

Overzicht bestaande afsprakenkaders en programma’s

In onderstaande tabellen zijn de belangrijkste kaders en programma’s opgenomen voor de hoofd- en subopgaven uit beide verhaallijnen. Zoals eerder geconstateerd is de sterke verwevenheid van stedelijk en landelijk gebied een belangrijk kenmerk van de regio Zuidoost-Brabant. De hier gehanteerde indeling dient dan ook vooral de leesbaarheid, en laat onverlet dat veel kaders en programma’s betrekking hebben op zowel de stedelijke als de landelijk gebieden van de regio.

Enkele weken na de Ontwikkeldag op 17 december komt een digitaal exemplaar van de Omgevingsagenda beschikbaar met daarin verwerkt de digitale links naar deze kaders en programma’s. In bijlage 2 worden de verschillende kaders en programma’s kort toegelicht.

Verhaallijn: Duurzame schaalsprong Brainport

Hoofdopgave Subopgaven Kaders en programma’s

1. Stedelijke schaalsprong - Toevoegen hoogstedelijke - Subregionale afspraken interactiemilieus woningbouwprogrammering - Versterking (top)voorzieningenstructuur - Subregionale afspraken - Uitbreiding woningvoorraad bedrijventerreinenprogrammering - (Verrijkte) Gebiedsvisie Brainport City - SmartwayZ.NL 2. Verduurzamen verstedelijking - Verduurzamen bestaande bebouwde - Brainport Nationale Actieagenda (BNA) omgeving: energietransitie, - Regiodeal Brainport Eindhoven klimaatadaptatie en waterveiligheid - Brainport Smart District (BSD) - Verbeteren leefomgevingskwaliteit en - Woondeal Stedelijk Gebied Eindhoven gezondheid - MIRT-onderzoek Verstedelijking en Bereikbaarheid - Verbeteren groene en blauwe Brainport Eindhoven dooradering stedelijk gebied - Regionale Mobiliteitsagenda & Uitvoeringspro- gramma 2021 - Propositie Brainportlijn (Nationaal Groeifonds) 3. Schaalsprong bereikbaarheid - Verbeteren van de intraregionale - Programma Gezonde Leefomgeving (VWS) bereikbaarheid - Programma Aardgasvrije Wijken - Verbeteren van de (inter)regionale - Regionale Energiestrategie Metropoolregio en (inter)nationale connectiviteit met Eindhoven economische centra - Luchthaven Eindhoven Overleg (LEO) - Verbeteren van de digitale bereikbaarheid

BIJLAGE 1 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 29 Verhaallijn: Nieuwe balans in het landelijk gebied

Hoofdopgave Subopgaven Kaders en programma’s

4. Een herstel van de - Het zorgen voor een transitie naar een duurzaam - BOTL-overleg natuurlijke systemen en een en vitaal ‘natuurinclusief’ agrofoodsysteem - Gebiedssamenwerking zuidoostelijke ruimtegebruik dat daarmee - Het stimuleren van het sluiten van zandgronden (NOVI-gebied de Peel + IBP vitaal in balans is agrofoodkringlopen in de regio platteland) - Het zorgen voor een gezonde bodem, verbetering - Commissie Biesheuvel Geurhinder van water- en luchtkwaliteit en grotere biodiversiteit - Schone lucht akkoord - Programma Sanering en Verduurzaming 5. Versterking van landschap, - Realisatie van natuurnetwerk Brabant Veehouderij natuur en de verbinding - Versterking landschappelijke kwaliteiten - Brabantse aanpak stikstof Natura 2000 tussen stad en platteland. (belevings-, toekomst- en gebruikswaarde) - Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS) Creëren van ruimte - Het versterken van de verbinding tussen stad en - Deltaplan Ruimtelijke adaptatie (DPRA) voor klimaatadaptatie en platteland - Waterbeheerprogramma’s energietransitie - Het realiseren van een robuust watersysteem - Stroomgebiedbeheerplan Maas - Zorgvuldige inpassing van grootschalige opwekking - Nationaal Programma voor het Landelijk Gebied van duurzame energie - Van Gogh Nationaal Park - Gebiedsgerichte aanpak Natura 2000-gebied 6. Economische en sociale - Het stimuleren van alternatieve en circulaire Peelvenen en Bestuurlijk Overleg Peelvenen ontwikkeling van het economische verdienmodellen - Voornemen Nationaal Park Peelvenen i.o. landelijk gebied die - Het stimuleren van meekoppel- en innovatiekansen - Gebiedsontwikkeling Peelvenen bijdraagt aan de kwaliteit op het gebied van energietransitie, klimaatadaptatie - Plan-MER Mestbewerkingslocaties en vitaliteit van de regio en grondstoffenbewerking - Benelux Grensoverschrijdend Territoriale - Het tegengaan van verloedering door vrijkomende Samenwerking Natuurgrenspark De Groote agrarische bebouwing Heide

BIJLAGE 1 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 30

BIJLAGE 2

Nadere informatie afsprakenkaders en programma’s

SUBREGIONALE AFSPRAKEN uitvoeringsprogramma. De Peelgemeenten hebben Bewaking van de realisatie van de gebiedsvisie WONINGBOUWPROGRAMMERING hun programmeringsafspraken opgenomen in de vindt plaats in het Bestuurlijk Kernteam/ Stuurgroep De provinciale bevolkings- en woningbehoefte- Programmering Bedrijventerreinen De Peel 2020. Brainport City, met daarin regio (Eindhoven, SGE, prognose en de Brabantse Agenda Wonen zijn De gemeente Helmond werkt samen met de Peel- Brainport Development), provincie en Rijk. De visie richtinggevend voor de woningbouwplannen die in gemeenten aan de ambitie om een regionaal bedrij- is in 2019 door de samenwerking SGE ‘verrijkt’ met subregionale samenwerking worden opgesteld. De venterrein te realiseren. De A2-gemeenten hebben beleidsuitspraken uit de periode 2014-2019 (onder regio bestaat uit vier subregio’s. In 2019 is de hun afspraken opgenomen in de concept A2 Visie meer de SGE Samenwerkingsagenda 2018-2025, Kempische visie Wonen 2019-2023 vastgesteld. De bedrijventerreinenprogrammering 2020. De SGE- Visie op Wonen uit 2019 en Programmeringsafspra- Woonafspraken De Peel zijn in 2020 vastgesteld (de gemeenten actualiseren de programmering uit 2016 ken Werklocaties 2016). De verrijkte gebiedsvisie is gemeente Helmond neemt deel aan het overleg en en stellen de bijgestelde conceptprogrammering september 2019 door het portefeuillehoudersoverleg de monitoring). Het afsprakenkader Samenwerking bedrijventerreinen SGE november 2020 vast. Er Ruimte van het SGE vastgesteld. subregio A2-Wonen is in 2019 vastgesteld. De SGE worden praktische voorstellen uitgewerkt om de Visie op Wonen & Uitvoeringsprogramma en de coördinatie tussen de vier subregio’s voor de SMARTWAYZ.NL Woondeal (met Rijk en provincie) zijn in 2019 vast- programmering bedrijventerreinen voorafgaand gesteld. De subregio’s zorgen dat hun afspraken aan besluitvorming in het RRO (Ontwikkeldag) te Smartwayz.N is een mobiliteitsprogramma bestaande ook tussen de subregio’s onderling worden afge- versterken. Het doel is om in het RRO tijdens de uit acht opgaven in Noord-Brabant en Limburg. Smart stemd. Regionale vaststelling vindt periodiek plaats Ontwikkeldag van 17 december 2020 de gezamen- Mobility is één van die opgaven. De overheden in in het RRO tijdens de Ontwikkeldag. lijke definitieve afspraken vast te stellen, zowel Zuid-Nederland bundelen de krachten en faciliteren kwantitatief als kwalitatief (uitvoeringsagenda). In samen de ontwikkeling van innovaties en zorgen de eerste helft van 2021 worden de afspraken aan ervoor dat deze beschikbaar komen voor de partners, SUBREGIONALE AFSPRAKEN de gemeenteraden voorgelegd ter besluitvorming. reizigers en vervoerders. De overige opgaven richten BEDRIJVENTERREINENPROGRAMMERING zich op de verbetering van de infrastructuur op de De prognoses bedrijventerreinen en kantoren corridor -Venlo (A58, A2, A67), de A2 Weert- (VERRIJKTE) GEBIEDSVISIE BRAINPORT CITY (provincie Noord-Brabant, 2018) zijn richtinggevend Eindhoven, de N279 -Asten en op de bereik- voor de plannen die in subregionale samenwerking Voor versterking van de internationale concurrentie- baarheid van Zuidoost-Brabant als gebied. De worden opgesteld. De werkwijze is vastgelegd in positie van Brainport Eindhoven op de lange termijn programmaraad bestaat uit bestuurders van bedrijven, de provinciale Aanpak Werklocaties 2020-2023. De is een gebiedsvisie Brainport Avenue 2020-2040 op- kennisinstellingen en overheden (waaronder het Kempengemeenten hebben met de partners in de gesteld. Deze geeft een kansrijk toekomstperspectief ministerie van IenW, RWS, de provincies Noord-Bra- regio, ondernemersplatform, onderwijsinstellingen waarmee de Brainportregio kan blijven concurreren bant en Limburg, gemeenten). en Brainport Development begin 2020 een Kempen- met Europese kennis- en innovatieregio’s. Daarvoor manifest vastgesteld met ambities die gericht zijn op zijn substantiële verbeteringen van de agglomeratie- BRAINPORT NATIONALE ACTIEAGENDA (BNA) het versterken van de economie en samenwerking. kracht, connectiviteit en vestigingsklimaat nodig. Er wordt gewerkt aan actualisering van de bedrijven- De gebiedsvisie is in het BO MIRT van 13 november De Brainport Nationale Actieagenda (BNA) heeft terreinenvisie uit 2012 die wordt uitgewerkt in een 2014 door Rijk en regionale partijen vastgesteld. als doel het versterken en versnellen van de inspan-

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 32 ningen om de potentie van de economisch krach- Development, Provincie Noord-Brabant en Universi- MIRT-ONDERZOEK VERSTEDELIJKING EN tige regio maximaal voor de nationale economie te teit van Tilburg. De Stichting Brainport Smart District BEREIKBAARHEID BRAINPORT EINDHOVEN benutten. Een nadere toelichting is te vinden in (2018) stuurt het ontwikkelproces aan. Gemeente Rijk en regio spraken in 2019 af een integraal paragraaf 3.2. Betrokken partners zijn het Rijk, Helmond en Provincie Noord-Brabant overleggen gebiedsgericht MIRT-onderzoek uit te voeren, met provincie Noord-Brabant, de 21 Zuidoost-Brabantse over een hogere dichtheid (ca 2000 permanente het oog op versterking van de internationaal gemeenten en de regionale economic board (Stich- woningen). Er loopt een onderzoek om het BSD- concurrerende economische positie van Brainport ting Brainport). De bestuurlijke bewaking/aansturing plangebied onder te brengen in een Innovatief Eindhoven. Het MIRT-onderzoek heeft geleid tot een vindt plaats door de Stuurgroep Rijk-Regio, deze Ontwikkelbedrijf. Gemeente Helmond en Provincie gedeelde perceptie tussen Rijk en regio over de stelt jaarlijks een voortgangsrapportage op. Noord-Brabant nemen hier in het eerste kwartaal urgentie, aard, omvang, onderbouwing en aanpak van 2021 een besluit over. van de samenhangende opgaven op het gebied van verstedelijking en bereikbaarheid. Voor een nadere REGIODEAL BRAINPORT EINDHOVEN) toelichting zie paragraaf 3.2. In het BO-MIRT van 25 WOONDEAL STEDELIJK GEBIED EINDHOVEN De in 2018 tussen Rijk, provincie en regio overeen- november 2020 zijn nadere afspraken gemaakt, die gekomen Regiodeal Brainport Eindhoven fungeert Met de ondertekening van de Woondeal Stedelijk integraal deel uitmaken van deze Omgevingsagenda. als vliegwiel voor de BNA. Deze deal met een loop- Gebied Eindhoven (SGE) zetten partijen zich lang- tijd van vier jaar borgt de gezamenlijke financiering jarig in om de kwantitatieve en kwalitatieve woning- van een vastgestelde deelverzameling projecten uit bouwopgave in het stedelijk gebied voortvarend te de BNA. Een nadere toelichting is te vinden in para- realiseren. De focus ligt op binnenstedelijke locaties, graaf 3.2. De Stichting Brainport zorgt voor de jaar- c.q. negen ‘majeure locaties’. In de periode 2019- lijkse voortgangsrapportage. Ambitie van de regionale 2023 worden 27.000 woningen gerealiseerd, waar- triple helix is om ook na 2021 – via een Regio Deal van 15.000 in Eindhoven. Voor de periode 2024-2040 2.0 - een verdere impuls te geven aan de uitvoering komen daar nog eens maximaal 35.000 woningen van de Brainport Nationale Actieagenda en nieuwe in het SGE bij. Voor een nadere toelichting zie para- opgaves die zich daarbij voordoen. graaf 3.2. Drie locaties hebben onlangs een bijdrage gehad uit 1e tranche Woningbouwimpuls, de REGIONALE MOBILITEITSAGENDA & inzet is ook bijdragen te ontvangen uit de 2e en 3e BRAINPORT SMART DISTRICT (BSD) UITVOERINGSPROGRAMMA 2021 tranche. In 2024 bepalen partijen over verlenging Nabij NS station Brandevoort en de A270 wordt van de Woondeal. De Woondeal is gesloten tussen Het opstellen van een gezamenlijke regionale BSD ontwikkeld als ‘slimste woonwijk ter wereld’ de gemeenten in het Stedelijk Gebied Eindhoven mobiliteitsagenda, gekoppeld aan een regionaal met toepassing van baanbrekende technologieën. (SGE), het ministerie van BZK en de provincie Noord- mobiliteitsprogramma, waarin de gezamenlijke Het is voor Bouwend Nederland de landelijke proef- Brabant. mobiliteitsopgaven zijn opgenomen en afspraken tuin voor duurzaam en circulair versnellen van de vastgelegd worden over de inzet en financiering

(woning) bouwproductie. Partners zijn de gemeente van programma’s/projecten. Betrokken partners zijn Helmond (voorzitter), TU Eindhoven, Brainport de regio en de provincie Noord-Brabant. Eind 2021

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 33 wordt een nieuwe versie vastgesteld die aansluit op PROGRAMMA GEZONDE LEEFOMGEVING REGIONALE ENERGIESTRATEGIE het in ontwikkeling zijnde Streefbeeld Mobiliteit 2040, (VWS) METROPOOLREGIO EINDHOVEN een actualisatie van de Bereikbaarheidsagenda van Dit programma focust op het faciliteren, inspireren In het kader van het Klimaatakkoord is afgesproken de Metropoolregio Eindhoven. en uitdagen van medeoverheden en GGD’en bij de dat elke regio een Regionale Energiestrategie (RES) processen rondom gezonde leefomgeving, gezond- opstelt. De RES is een instrument om te komen tot heidsbevordering fysiek en sociaal (bewegen, spor- keuzes voor de besparing van energie, de opwek- ten, spelen, ontmoeten, sociale cohesie, mentale king van duurzame elektriciteit, de warmtetransitie in druk verminderen, gezond ouder worden, toeganke- de gebouwde omgeving en de benodigde energie- lijkheid) en gezondheidsbescherming fysiek (milieu- infrastructuur. In de RES komt te staan welke doelen gezondheid en infectieziekten). Betrokken partijen de samenwerkende overheden in de regio voor zijn VWS in samenwerking met departementen, 2030 gaan realiseren. Ook geeft de RES een eerste medeoverheden en maatschappelijke organisaties. doorkijk naar 2050. Betrokken partners zijn gemeen- In 2021 organiseert het programma een werkcon- ten, de regio en de provincie Noord-Brabant. ferentie en masterclasses.

PROPOSITIE BRAINPORTLIJN (NATIONAAL LUCHTHAVEN EINDHOVEN OVERLEG (LEO)

GROEIFONDS) PROGRAMMA AARDGASVRIJE WIJKEN Het LEO is een breed overlegplatform met alle De Brainportlijn is een nieuw innovatief vervoer- Het aardgasvrij maken van bestaande wijken past bij betrokken maatschappelijke en overheidspartijen systeem dat alle Brainportcampussen en regionale de opgave om de bestaande bebouwde omgeving dat voor onbepaalde tijd is opgericht om uitvoering werklocaties rondom Eindhoven met elkaar moet te verduurzamen. BZK, EZK, IPO, UvW en VNG te geven aan de vijf speerpunten uit het rapport gaan verbinden, en via Eindhoven Centraal ook met werken samen om gemeenten en betrokken partijen Eindhoven Airport Opnieuw Verbonden. Deze zijn: nationale en internationale economische centra. De te ondersteunen in de aardgasvrije opgave. Dit actief sturen op minder geluidbelasting, structureel provincie Noord-Brabant, gemeente Eindhoven en gebeurt via een Kennis- en Leerprogramma (KLP) bijdragen aan de klimaatdoelstellingen, actief sturen Brainport Development zijn de initiatiefnemers van en grootschalige proeftuinen. De komende jaren wil op verbetering van de luchtkwaliteit, meerwaarde het plan dat gesteund wordt door het bedrijfsleven het kabinet samen met gemeenten ongeveer 100 bieden voor de regio en vertrouwen vanuit de en kennisinstellingen uit Brainport Eindhoven. Het bestaande wijken aardgasvrij maken. Er zijn 46 omgeving. Pieter van Geel zit het LEO voor. De project is ingediend bij het ministerie van Infrastruc- proeftuinen geselecteerd. In proeftuin ‘t Ven (Eind- Meetstrategie Geluid Eindhoven Airport ligt ter vast- tuur en Waterstaat, om in aanmerking te komen voor hoven) participeren Woningcorporaties 'thuis, Woon- stelling voor in het LEO. Deze meetstrategie maakt een bijdrage van ruim 1 miljard euro uit het Natio- inc., Woonbedrijf, en Enpuls. De gemeente Helmond het in ontwikkeling zijnde Regionaal Meetnet Lucht naal Groeifonds. dient bij zowel BZK als Provincie Noord-Brabant een en Geluid mogelijk waarin vooralsnog 16 gemeenten verzoek in om middelen voor innovatie, transitie en participeren en dat in 2021 operationeel wordt. ontwikkeling.

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 34 BOTL-OVERLEG de drie overheidslagen vertegenwoordigd zijn. In PROGRAMMA SANERING EN VERDUURZAMING VEEHOUDERIJ De transitie van de landbouw is een onderwerp dat Zuidoost-Brabant is de gebiedssamenwerking op meerdere overheidsniveaus speelt. In het onderdeel van het thema Transitie Landelijk Gebied Varkenshouderijlocaties die geuroverlast voor Bestuurlijk Overleg Transitie Landbouw (BOTL) over- van de Metropoolregio Eindhoven. De vicevoorzitter omwonenden veroorzaken en die willen stoppen leggen provincie, regio’s en waterschappen over de van dat thema is lid van de Stuurgroep. konden zich tot 15 januari 2020 aanmelden voor ontwikkelingen op dit dossier. Vanuit de regio Zuid- deelname aan de Subsidieregeling sanering oost-Brabant nemen drie bestuurders deel aan dit varkenshouderijen (Srv). Met deze Srv-regeling COMMISSIE BIESHEUVEL GEURHINDER overleg. In het portefeuillehoudersoverleg Transitie kunnen varkenshouders een subsidie ontvangen Landelijk Gebied van de Metropoolregio Eindhoven De Commissie Biesheuvel is in de zomer van 2018 voor het laten doorhalen van hun varkensrechten. worden na een voorbereiding in het ambtelijk over- van start gegaan en richt zich op het inventariseren Daarmee beëindigen zij de betreffende bedrijfs- leg, de standpunten en inbreng vanuit de regio Zuid- van maatregelen die geurhinder op korte termijn locatie. Daarnaast ontvangen boeren een vergoeding oost-Brabant met elkaar afgestemd. kunnen verminderen. Daarnaast richt de commissie voor het waardeverlies van de stallen. Aan deelname zich op het leveren van een bijdrage aan een robuust zijn een aantal voorwaarden verbonden, zo moet geurbeleid op de langere termijn. een bedrijf onder andere voldoen aan een drempel- GEBIEDSSAMENWERKING ZUIDOOSTELIJKE Op 23 april 2019 heeft de staatssecretaris het rapport waarde voor geuroverlast. De subsidieregel is een ZANDGRONDEN (NOVI-GEBIED DE PEEL + IBP 'Geur bekennen' van de commissie en haar eerste onderdeel van het Programma Sanering en Verduur- VITAAL PLATTELAND) reactie op het rapport naar de Kamer gestuurd. zaming Veehouderij. Met het doel te komen tot een meerjarige program- matische aanpak van de grote transitieopgaven in SCHONE LUCHT AKKOORD het landelijk gebied, werken de regio’s Zuidoost- en Noordoost-Brabant en Midden- en Noord-Limburg, Het doel van het Schone Lucht Akkoord (SLA) is de de provincies Noord-Brabant en Limburg, de water- gezondheidsschade door luchtvervuiling in 2030 te schappen Aa en Maas en Limburg en de ministeries verminderen. Voor de delen in Nederland waar de BZK en LNV sinds 2019 samen in de gebiedssamen- lucht het meest vervuild is, komen extra maatregelen. werking Zuidoostelijke Zandgronden / NOVI-gebied Dan gaat het om de gebieden rond de grote steden De Peel. De Peel is in de ontwerp-NOVI aangemerkt en in de buurt van intensieve veehouderijen. De als voorlopig NOVI-gebied. Zie ook paragraaf 4.2. gezondheidsschade door luchtverontreiniging moet BRABANTSE AANPAK STIKSTOF NATURA 2000 Eind 2020 besluit het kabinet over de definitieve aan- in 2030 zijn gehalveerd. Het is nodig dat het Rijk, wijzing. Regio’s, waterschappen en provincies zetten gemeenten en provincies samenwerken om de juiste Op lokaal niveau wordt in en rondom Natura 2000- zich hier vol voor in. Daarnaast is de aanpak van het maatregelen te nemen. Op 13 januari 2020 verbonden gebieden, waaronder Peelvenen, gewerkt aan het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland voor de 36 gemeenten, 9 provincies en de Rijksoverheid zich reduceren van de stikstofdepositie en aan het Zuidoostelijke Zandgronden ondergebracht bij deze aan de ambitie om samen te werken aan schone creëren van voldoende ontwikkelruimte voor maat- gebiedssamenwerking. Afstemming over de gebieds- lucht door het Schone Lucht Akkoord te tekenen. schappelijke en economische initiatieven. Op regio- samenwerking vindt plaats in een Stuurgroep waarin naal niveau ondersteunen regionale ondersteunings-

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 35 loketten de totstandkoming van (stikstof)transacties. Zuid-Nederland. Het eerste deel hiervan is de Strate- het verbeteren van de sponswerking van de bodem Tijdens de ontwikkeldagen kunnen signalen en knel- gie Klimaatadaptatie Zuid-Nederland. en het vergroten van de aanvoer van water uit de punten rondom deze transacties en tussen vraag Maas. De afspraken rond dit thema worden gemaakt en aanbod geadresseerd en opgepakt worden. in de setting van het Stroomgebiedbeheerplan Maas. DELTAPLAN RUIMTELIJKE ADAPTATIE (DPRA) Op provinciaal niveau is er een Stikstoftafel die regie Beleidstafel Droogte - Om Nederland beter weer- voert over de Brabantbrede aanpak stikstof. Het Het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie is een gezamen- baar te maken tegen droogte is een omslag nodig gaat om het uitwisselen van kennis en informatie, lijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies naar een watersysteem dat op alle niveaus veel duiden van signalen, zorgdragen voor afstemming en het Rijk om Nederland klimaatbestendig en water- beter in staat is om water vast te houden. Ook in de tussen inhoudelijke ontwikkelingen en belangen en robuust in te richten. Het Deltaplan versnelt en ruimtelijke inrichting moet meer rekening worden het monitoren van de voorgang van de aanpak stik- intensiveert de aanpak van wateroverlast, hittestress, gehouden met waterbeschikbaarheid. Dat vergt een stof in Brabant. Vanuit de regio Zuidoost-Brabant droogte en de gevolgen van overstromingen. Aan cultuuromslag in het watermanagement én een zijn het poho-overleg Transitie Landelijk Gebied, de hand van een risicodialoog maken provincie, gezamenlijke inspanning van alle waterbeheerders Eindhoven en Helmond vertegenwoordigd aan de gemeenten en waterschappen nadere afspraken. en –gebruikers. provinciebrede tafel. Uitwerkingen van het DPRA zijn het Deltaplan WATERBEHEERPROGRAMMA’S Zoetwater, het Deltaplan Hoge Zandgronden en de NATIONALE KLIMAATADAPTATIESTRATEGIE Beleidstafel Droogte. De ambitie voor de watertransitie krijgt aandacht in (NAS) Deltaplan Zoetwater - In het Deltaplan Zoetwater de waterbeheerprogramma’s, waarbij droogte en De Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS, 2017) staan alle maatregelen en onderzoeken met betrek- wateroverlast c.q. herstel van het watersysteem zet de koers uit voor een klimaatbestendig Neder- king tot de beschikbaarheid van zoetwater in Neder- nader wordt uitgewerkt. De wettelijke basis ligt in de land. Deze strategie brengt nieuwe initiatieven voor land die onderdeel zijn van het Deltaprogramma. Waterwet en de Verordening Water. Verder zoeken klimaatadaptatie op gang, en versnelt en verbreedt Hierin staan ook afspraken over de financiële bijdra- de waterschappen afstemming met de NOVI en de bestaande initiatieven. De NAS geeft een overzicht gen van Rijk en regio. Limburg en Noord-Brabant POVI. Vaststelling van het Waterbeheerprogramma van de belangrijkste klimaatrisico’s. Het Uitvoerings- hebben in 2020 een gezamenlijk Uitvoeringspro- is voorzien 3e of 4e kwartaal 2021. programma van de NAS (2018) is gericht op het gramma Klimaatadaptatie Zuid-Nederland vast- agenderen en aanpakken van belangrijke klimaat- gesteld. Het Deltaplan Hoge Zandgronden wordt STROOMGEBIEDBEHEERPLAN MAAS risico’s die grote gevolgen kunnen hebben, bijvoor- verder uitgewerkt en bepaalt de maatregelen voor beeld voor de gezondheid en de economie. Om het stroomgebied Maas. Ook in het hoofdwatersys- Het stroomgebiedbeheerplan Maas geeft onder Brabant klimaatproof te maken heeft de provincie teem worden maatregelen genomen. andere een beschrijving van dit stroomgebied, de Noord-Brabant de Visie klimaatadaptatie opgesteld. Deltaplan Hoge Zandgronden - Het Deltaplan doelen voor de oppervlakte- en grondwaterlichamen De provincie Noord-Brabant werkt in Brabant en Hoge Zandgronden voor de regio Zuidoost Brabant en een samenvatting van de maatregelen die geno- Limburg samen met medeoverheden, bedrijfsleven, betreft het verminderen van de vraag naar en het men gaan worden. De regio Zuidoost Brabant valt kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties gebruik van water (bewustwording en gedragsver- binnen dit Maasstroom gebied en gemeenten, aan het Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie andering), het vasthouden van water in het gebied, waterschappen en Provincie dienen dan ook nadere

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 36 afspraken te maken over de waterkwaliteit van opper- VAN GOGH NATIONAAL PARK VOORNEMEN PEELVENEN NATIONAAL PARK I.O. vlaktewater en grondwater in het gebied. Deze afspra- De ontwikkeling Van Gogh Nationaal park biedt In 2020 heeft het Overlegorgaan Nationaal Park de ken zijn nadere uitwerkingen die gemaakt dienen te kansen en meerwaarde op ecologisch, sociaal en Groote Peel is samenwerking met de provincies worden vanuit de Kader Richtlijn Water (KRW). In het economisch vlak. Op 30 maart 2021 hopen de bijna Noord-Brabant en Limburg, de waterschappen Regionaal Bestuurlijk overleg Maas (RBOM) wordt 50 samenwerkende partners van LNV de status van Aa en Maas en Limburg, en de omliggende Peel- de koers uitgezet voor projecten als Schone Maas- Nationaal Park te krijgen. Vanaf 1 januari 2021 is gemeenten, het initiatief genomen om te komen tot waterketen (Deltaplan Zoetwater) en voor waterkwa- voor de periode 2021-2023 een governance inge- de oprichting van het Peelvenen Nationaal Park liteit in het kader van de KRW. richt die recht doet aan de coöperatieve manier van (nieuwe stijl). Doel is het creëren van een samen- samenwerken. Daarbij wordt een stichting Van Gogh hangend geheel van landschap en natuur (waarin Nationaal Park opgericht, met een uitvoerend de Natura 2000-gebieden zijn opgenomen) met een NATIONAAL PROGRAMMA VOOR HET Parkbureau dat een aantal operationele taken heeft veerkrachtig waterhuishoudingssysteem. Daarnaast LANDELIJK GEBIED om als één Van Gogh Nationaal Park naar buiten te wordt ingezet op een passende transformatie van Er komt een lange termijn aanpak voor het landelijk treden. de aanwezige landbouw en op dragende gemeen- gebied, met focus op robuuste natuur, bufferzones schappen. Het initiatief is voorgedragen in het kader rond Natura 2000-gebieden en ruimte voor agrari- van de LNV Tijdelijke regeling ondersteuning Natio- GEBIEDSGERICHTE AANPAK sche functies in de voor landbouw goed geschikte nale Parken. In het kader van het NOVI-gebied de NATURA 2000-GEBIED PEELVENEN EN gebieden. Bodemdaling wordt aangepakt door in Peel wordt gekeken naar bundeling van dit initiatief BESTUURLIJK OVERLEG PEELVENEN bepaalde gebieden te kiezen voor vernatting. met de Gebiedsontwikkeling Peelvenen. Deze nieuwe richtinggevende keuzes staan in de In het Bestuurlijk Overleg Peelvenen zijn provincie, kamerbrief ‘Regie en keuzes in het nationaal omge- waterschap, Staatsbosbeheer en de voorzitter van GEBIEDSONTWIKKELING PEELVENEN vingsbeleid (NOVI)’ uit 2020. Ze zijn een aanvulling de integrale gebiedscommissie vertegenwoordigd. op de richtinggevende keuzes uit de ontwerp-NOVI. In juli 2016 is in een Bestuursovereenkomst tussen Het Natura 2000-gebied De Peelvenen ligt op de Het Rijk stelt samen met de landbouw- en water- de provincie en Waterschap Aa en Maas overeen- grens van de provincies Noord-Brabant en Limburg sector, natuur-, landschaps- en andere maatschap- gekomen dat het waterschap voortaan verantwoor- en bestaat uit de Deurnsche Peel, Mariapeel en pelijke organisaties en de medeoverheden het delijk is voor de uitvoering van het Peelvenenwerk. Groote Peel. Peelvenen is een van de laatste gebie- ontwerp van het Nationaal Programma voor het De financiële en eindverantwoordelijkheid blijft wel den in Nederland waar hoogveen voorkomt. De Landelijk Gebied op. Het streven is deze eind 2020 bij de provincie. De Bestuurscommissie is opge- gebiedsontwikkeling Peelvenen heeft tot doel om de gereed te hebben. De opgave tot natuurherstel en heven en een nieuwe Integrale Gebiedscommissie inrichting van het gebied te verbeteren. Belangrijk natuuruitbreiding in het kader van de aanpak stikstof (IGC) Peelvenen is ingesteld. De IGC heeft geen juri- is het herstel van het hoogveen naast ontwikkeling maakt hier integraal deel van uit. Er is een inhoude- dische bevoegdheden, zoals voorheen de Bestuurs- van de landbouw, recreatie en toerisme. Ook is er lijke relatie met de opgaven voor het NOVI-gebied commissie, maar is een adviescommissie. Ze geeft aandacht voor de leefbaarheid en de cultuurhistorie de Peel. gevraagd en ongevraagd adviezen aan de provincie van het gebied. Hiervoor is het Bestuurlijk Overleg (opdrachtgever) en Waterschap Aa en Maas (op- Peelvenen ingesteld, waarin provincie, waterschap, drachtnemer). Staatsbosbeheer, de omliggende gemeenten en de

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 37 voorzitter van de integrale gebiedscommissie zijn ten Hamont-Achel en Pelt. Voor natuurgrenspark de vertegenwoordigd. In de Brabantse Aanpak Stikstof Groote Heide is een Benelux Grensoverschrijdend zijn de Peelvenen aangemerkt als een pilotgebied Territoriale Samenwerking (BGTS) opgericht. voor de gebiedsgerichte aanpak stikstof. De gebieds- ontwikkeling wordt daartoe samen met de betrokken partijen opnieuw ingericht. Deze gebiedsontwikke- ling is tevens onderdeel van het NOVI-gebied de Peel.

PLAN-MER MESTBEWERKINGSLOCATIES Er wordt een plan-MER Mestbewerking opgesteld waarmee potentieel geschikte locaties voor mest- bewerkingsinstallaties in Brabant in beeld komen. Betrokken partners zijn de provincie Noord-Brabant, regio’s en waterschappen. In het 1e kwartaal 2021 wordt een ontwerp plan-MER vastgesteld. Na vast- stelling van de definitieve plan-MER door Gedepu- teerde Staten medio 2021, dienen uiterlijk eind 2021 voor iedere regio afspraken te worden vastgelegd door GS en Colleges via de Regionale Ontwikkel- dagen.

BENELUX GRENSOVERSCHRIJDEND TERRITORIALE SAMENWERKING NATUURGRENSPARK DE GROOTE HEIDE De regio en de provincie spannen zich in om Natuur- grenspark De Groote Heide (regionaal en nationaal) op de kaart te zetten als toeristisch-recreatief aan- trekkelijk gebied, waardoor er ook een gezonde leefomgeving en aantrekkelijk vestigingsklimaat gerealiseerd worden. Betrokken partners zijn de Nederlandse gemeenten Eindhoven, , Heeze-Leende, Cranendonck en Belgische gemeen-

BIJLAGE 2 Omgevingsagenda Zuidoost-Brabant - 38