(Veer)Krachtig Bestuur in Brabant: Rapport `Tordoir` Download Bijlage 2 Statenmededeling
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Inhoud Managementsamenvatting ......................................................................................... 3 1 Onderzoeksdoel en -methode ................................................................................. 6 2 Het Brabantse web ................................................................................................ 10 3 Zakelijke netwerken .............................................................................................. 16 4 Arbeidsmarkten .................................................................................................... 18 5 Hoger onderwijs ................................................................................................... 25 6 Sociale netwerken ................................................................................................. 28 7 Verzorging ............................................................................................................ 30 1 Management samenvatting Managementsamenvatting Onderzoeksdoel en -methode De data zijn met een speciaal daartoe ontwikkeld, geavanceerd Geografisch Burgers en bedrijvigheid bewegen zich Informatie Systeem geanalyseerd. De over gemeentegrenzen, voor werk, voorzie- analyse betreft de jaren vanaf 1985 tot en ningen en contacten. Dat geeft stedelijke met 2009. Voor de jaren 2010-2012 waren en regionale samenhang en verlangt ten tijde van het onderzoek nog geen data afstemming tussen gemeenten. Om te beschikbaar, maar dat is maar een beperkt bepalen wie daartoe het beste met wie kan bezwaar omdat de ruimtelijke structuur van samenwerken is informatie over bewegin- het web van dagelijkse verplaatsingen van gen en beweegredenen van burgers nuttig. jaar op jaar maar heel langzaam verandert. In opdracht van de provincie is voor dit Daarom kijken we in dit rapport ook naar doel de structuur en ontwikkeling van het een periode van meerdere decennia om de Brabantse web van dagelijkse verplaat- geleidelijke evolutie van het web goed te singen in kaart gebracht. Hoe ziet het kunnen zien. Het gaat om langzame maar web van pendelstromen eruit; wat zijn de wel heel gestage trends. Door die traagheid verzorgingsgebieden van de voorzieningen vertellen de trends ook wat over de waar- in bepaalde gemeenten: hoe ontwikkelt het schijnlijke toekomst. gemeentegrens-overstijgende ‘stromenland’ zich in de loop der tijd? Dit rapport geeft Het onderzoek betreft alleen ‘dikke’ stromen. de belangrijkste onderzoeksresultaten. Die zijn uiteraard het meest belangrijk en Naast dit rapport zijn, ten behoeve van zorgen voor overzichtelijkheid in de kaarten. beleidsanalyse door individuele gemeenten, Die stromen betreffen ook veel steekproef- ook de netwerken van alle 67 Brabantse waarnemingen en zijn statistisch dus goed gemeenten overzichtelijk gepresenteerd op betrouwbaar. Aan betrouwbaarheid is veel de provinciale website. Het gaat om 2144 zorg besteed. kaarten, per gemeente 32 kaarten. Het onderzoek is gebaseerd op lang - Kernresultaten jarige databestanden van het CBS over verplaatsingsgedrag van burgers in Het beeld van stromenland Noord-Brabant Nederland, op basis van omvangrijke is uniek en krachtig. De provincie toont zich steekproeven. als een complex maar ook geïntegreerd geheel van stadsregio’s, streken en stede- 2 3 lijke netwerken. De provinciegrenzen Binnen Noord-Brabant ontstaat een Een strategische vraag is of Noord-Brabant De trends, interstedelijke netwerkvorming tekenen zich in de realiteit van dagelijkse sterke driehoek tussen Breda, Tilburg en voldoende ver met dit grootschalige inter- en interlokale opschaling, tonen twee verplaatsingen opvallend scherp af, alsof er ’s-Hertogenbosch, met de as Breda- stedelijke integratieproces is gevorderd en gezichten van het moderniserende Brabant. een greppel rondom Brabant ligt. Binnen dit Tilburg als sterkste schakel. Daarnaast of die integratie voldoende in balans is. Die twee staan niet op gespannen voet provinciale web van verplaatsingen vormen ontwikkelt de as tussen ’s-Hertogenbosch De interstedelijke integratie in de Randstad maar zorgen tezamen voor structurele de vier grootste steden spinnen, die onder- en Eindhoven zich krachtig. Belangrijke eco- schrijdt wat sneller voort dan in Brabant. herschikkingen in de steden en de platte- ling sterk zijn verbonden. De steden kennen nomische centra als Roosendaal, Waalwijk Relaties tussen de Randstad en Brabant landsgemeenten, met een snel veranderende ieder hun stadsregio’s, maar we treffen en Helmond zijn aan dit interstedelijke zijn cruciaal voor beide grote stedelijke relatie tussen stad en land. Veranderingen daarnaast ook geïntegreerde streken aan netwerk gekoppeld. Opmerkelijk is dat netwerken, maar de relatie is wat betreft in stromen, zoals in dit rapport getoond, in West-Brabant, in Noordoost-Brabant de binding tussen de twee grootste en kenniswerkers niet geheel in balans; de zorgen voor veranderingen in plaats- (de streek tussen Oss en Veghel) en in Zuid- naburige steden, Tilburg en Eindhoven, Randstad ‘leent’ meer van Brabant dan kwaliteiten, en vice versa. Het gaat vooral oost-Brabant (de Peelregio met Helmond nog relatief zwak is. Het Brabantse netwerk andersom het geval is. Er is werk aan de om autonome processen, maar met inter- als centrum). Vanuit vooral Breda, is vervolgens vanuit de Brabantse steden winkel. gemeentelijk afgestemd beleid jegens ’s-Hertogenbosch en Eindhoven is dit met stedelijke netwerken elders in het land bereikbaarheid, woon- en werkgebieden, Brabantse web verbonden met de rest gekoppeld: vanuit Breda, ’s-Hertogenbosch Daarnaast zien we een tweede trend voorzieningen en stimulering van initiatief van Nederland en het buitenland. en Eindhoven met de Randstad en vanuit met een heel ander karakter, namelijk de kunnen die wel in optimale banen geleid Eindhoven en Oss met Nijmegen. versterking van relaties tussen naburige worden. In het onderzoek wordt dit algemene beeld Het zijn met name economische relaties die gemeenten op streekniveau. Deze trend ontrafeld naar verschillende verplaatsings- de interstedelijke en interregionale netwerk- wordt vooral gedreven door de wat oudere Tot slot en nota bene: het onderzoek geeft nog motieven en verschillende groepen in de vorming drijven: zakelijke contacten en generaties, 40-plussers, en betreft vooral maar een deel van mogelijke verklaringen samenleving. Bovendien brengen we ook woon-werk pendel van met name hoger sociale relaties en het gebruik van voorzie- weer. Het betreft alleen verplaatsingen de geleidelijke evolutie van verplaatsings- opgeleide werknemers. Ook het hoger ningen. Sociale netwerken en het dagelijks en niet demografische, economische en patronen in beeld. Het gaat daarbij om onderwijs speelt een uitgesproken rol. De gebruik van voorzieningen (winkels, zorg, ruimtelijke ontwikkelingen, en (inter-) weliswaar trage maar ook grootschalige zich ontvouwende structuur, een Brabantse recreatie, e.d.) schalen op van het lokale regionale verhuisbewegingen. Nader ontwikkelingen die meest waarschijnlijk metropool-in-wording, vormt daarmee het naar het interlokale niveau. Clusters van onderzoek naar dat laatste maakt onze zullen doorzetten in de komende decennia. front van de moderne kenniseconomie. naburige gemeenten vormen voor de kennis en ons inzicht meer compleet. Vooral in dit evolutionaire opzicht zijn de De internationaal gezien relatief kleine meeste mensen de dagelijkse leefom- Gebruikers van de kaarten moeten daar onderzoeksresultaten opmerkelijk. Brabantse steden ‘lenen’ kenniswerkers en geving. In stadsregio’s en streken op het rekening mee houden. kennis van elkaar en staan aldus samen platteland zullen gemeenten moeten Achter het algemene beeld liggen twee brede sterker in de internationale concurrentie. afstemmen zodat die leefomgeving opti- en geheel verschillende trends verscholen. Eindhoven trekt daarbij nadrukkelijk ook male kwaliteit en diversiteit kan krijgen of De eerste van deze trends is de geleidelijke kenniswerkers uit universiteitssteden: behouden en er geen regionale overschot- groei van krachtige interstedelijke netwerken. Nijmegen en Utrecht, maar opvallend ten of tekorten ontstaan. Deze trend wordt vooral gedreven door de genoeg minder uit Tilburg. jongere generatie, mensen tussen 18 en 40 jaar. 4 5 1 Onderzoeksdoel en -methode Die resultaten zijn echter wel beschikbaar, Uitsplitsingen: verplaatsingsmotieven als stroomkaarten, op de provinciale website. en groepen Doel en marktgebieden ruimtelijk netjes verdeeld In het onderzoek zijn verplaatsingen of overlappen en concurreren ze? Als blijkt Methode uitgesplitst naar verschillende motieven en De meeste kaarten die we kennen tonen de dat bedrijven in gemeente A steeds meer groepen in de samenleving, waardoor we plaats van bebouwing, wegen, bossen en werknemers trekken uit gemeente B is het Kort over de methode. Voor dit onderzoek meer te weten komen over de achtergrond rivieren. Daarmee kunnen we ons oriënteren. verstandig als de gemeenten samen koffie is een geavanceerd Geografisch Informatie van verplaatsingen. Die kaarten geven echter maar een deel drinken over plannen voor woningbouw, Systeem (GIS) ontwikkeld in samenwerking van de werkelijkheid. We zien plaatsen A en bedrijfshuisvesting en een busverbinding. tussen de Universiteit van Amsterdam en de Uitsplitsingen naar verplaatsingsmotief B maar niet stromen van mensen, goederen Als het centrum van B steeds meer mensen University of Kentucky (USA), toonaangevend betreffen de volgende categorieën: en informatie tussen A en B. Wie zien een trekt uit A kunnen meteen ook de centrum-