DOCSLIB.ORG

Jerzy Kloczowski Historia Polski Od Czasów Najdawniejszych Do Końca XV Wieku

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Jerzy Kloczowski Historia Polski Od Czasów Najdawniejszych Do Końca XV Wieku Seria wydawnicza: Dzieje Europy Środkowo-Wschodniej Dotychczas ukazały się: Jerzy Kloczowski Historia Polski od czasów najdawniejszych do końca XV wieku Hanna Dylągowa Historia Polski 1795-1990 Natalia Jakowenko Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do kotka XVIII wieku Jarosław Hrycak Historia Ukrainy 1772-1999 Andrzej Sulima Kamiński Historia Rzeczypospolitej Wielu Narodów 1505-1795 Hienadź Sahanowicz Historia Białorusi od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku Zachar Szybieka Historia Białorusi 1795-2000 W przygotowaniu: Adomas Butrimas Historia Litwy do końca XVIII wieku Antanas Kulakauskas Historia Litwy w ХІХ-ХХ wieku Kamunikat.org Hienadź Sahanowicz HISTORIA BIAŁORUSI Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku przełożył Hubert Łaszkiewicz, INSTYTUT EUROPY ŚRODKOWO WSCHODNIEJ Kamunikat.org Lublin 2002 Tytuł oryginału: Narys historyi Biełarusi (da kanca XVIII st.) Redakcja książki i opracowanie indeksów: Hubert Łaszkiewicz Projekt okładki i stron tytułowych: Agata Pieńkowska Korekta: Maria Łaszkiewicz Opracowanie aneksu: Amadeusz Targoński Redakcja techniczna i skład: „Werset” © Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2001 © Hienadź Sahanowicz © tłumaczenie Hubert Łaszkiеwicz Praca wydana dzięki finansowemu wsparciu: Fundacji Lanckorońskich Komitetu Badań Naukowych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego UNESCO Fundacji im. Tadeusza i Zofii Romerów Realizacja projektu napisania prac dotyczących dziejów narodów Europy Środkowo-Wschodniej była możliwa dzięki wsparciu: National Endowment for Democracy Institutc for Democracy in Eastern Europe Fundacji im. Stefana Batorego Kasy im. Józefa Mianowskiego — Fundacji Popierania Nauki Na okładce: Pogoń. Herb Księstwa Litewskiego zaczerpnięty z łacińskiego rękopisu І Statutu Litewskiego (1529 r.) Pieczęć księcia połockiego Iziasława Włodzimierzowicza (X w.) Pieczęć księżnej św. Eufrozyny Połockiej (XII w.) ISBN 83-85854-73-8 Instytut Europy Środkowo-Wschodniej ul. М. Curie-Skłodowskiej 58/1 20-029 Lublin tel./fax (48 81) 533-85-88 e-mail: [email protected] www.iesw.lublin.pl Druk: Agencja ”Wschód” tel. (48 81) 527-70-51 Kamunikat.org© OCR: Камунікат.org, 2018 © Інтэрнэт-версія: Камунікат.org, 2018 © PDF: Камунікат.org, 2018 Wstęp Redakcji. Historia Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy Inicjatywa równoległego opracowania historii czterech krajów zrodziła się na zjeździe w Rzymie wiosną 1990 roku. Postanowiliśmy, że autorzy i komitet redakcyjny podejmą bliską współpracę, aby w możliwie największym stopniu uwzględnić różne punkty widzenia, zawsze w szerokiej perspektywie porównawczej. W czasie licznych spotkań zespołu autorów i redaktorów, w bardzo szczerej, przyjacielskiej atmosferze, staraliśmy się zrozumieć różne stanowiska i możliwości ujęcia danego tematu, sporu — w bardzo trudnej przecież historii naszego długiego i niekiedy jakże bliskiego obcowania czterech narodów. Na takie spory i różne ujęcia dziejów natrafialiśmy na każdym kroku. W centrum naszych zainteresowań staraliśmy się umieszczać społeczeństwa, ludzi i ich prawa, doświadczenia obywatel- skie na wszystkich szczeblach życia społecznego. Celem nie było przy tym ujednolicenie poglądów. Każdy z autorów i redaktorów zachowywał swój punkt widzenia. Poszczególne ujęcia wyrastały z tradycji historiograficznych czterech krajów, podejmując zarazem niejednokrotnie polemikę z nimi І dając nowe propozycje, rozwiązania, hipotezy. Zakładamy, że publikacja w językach kongresowych, w każdym z czterech krajów, naszych prób syntez, pozwoli po pierwsze, na lepsze zrozumienie najbliższych sąsiadów, co często jest najtrudniejsze — a po drugie — wywoła poważną debatę naukową wokół naszych dziejów, potraktowanych — jak chcielibyśmy — nowocześnie, porównawczo, z szerszym oddechem europejskim przy równoczesnym zrozumieniu swoistości losów i kultur. Bliska jest nam wizja pewnej wspólnoty losów Europy Środkowo-Wschodniej jako części Europy. Mamy nadzieję, że nasza wspólna praca obejmie w przyszłości cały region i przyczyni się do lepszego, bardziej prawdziwego spojrzenia na całość dziejów Europy. Historię każdego z czterech krajów przedstawiamy w dwóch lub w trzech tomach. Przewidujemy także osobny tom wspólnego atlasu oraz tom z podstawowymi tekstami źródłowymi, dotyczącymi tak całego obszaru, jak i jednego kraju-państwa. Anatol Hryckiewicz (Mińsk) Jarosław Isajewycz (Lwów) Andrzej Sulima Kamiński (Waszyngton) Jerzy Kłoczowski (Lublin) Kamunikat.orgJuozas Tumelis (Wilno) Przedmowa Cechy szczególne historiografii białoruskiej wynikają z tego, że po rozbiorach Rzeczypospolitej i likwidacji Wielkiego Księstwa Litewskiego Białoruś utraciła niepodległość i została inkorporowana do Imperium Rosyjskiego. Dlatego też w XIX i na początku XX wieku jej historię badali historycy rosyjscy (М. Karamzin, S. Sołowiow i inni), traktując ją jako fragment historii Rosji. Zarówno kręgi władzy, jak i historycy nie traktowali w ogóle narodu białoruskiego jako samodzielnego podmiotu, ale uważali go za część narodu rosyjskiego. Niektóre zagadnienia historii Wielkiego Księstwa Litewskiego przedstawiciele oficjalnej historiografii rosyjskiej (М. Ustriałow, I. Bielajew, Р Brancew) rozpatrywali z punktu widzenia rosyjskiego państwa. Z drugiej strony uczeni polscy, zaczynając od Т. Czackiego, rozpatrywali historię Białorusi jako część historii Polski, a Białorusinów traktowali jako grupę etnograficzną narodu polskiego. Przeciwko takim poglądom już w pierwszej ćwierci XIX wieku wystąpiła grupa profesorów Uniwersytetu Wileńskiego, a wśród nich I. Da- niłowicz, J. Jaroszewicz, М. Bobrowski. W swoich pracach historię Wielkiego Księstwa Litewskiego rozpatrywali oni z patriotycznego, litewsko-białoruskiego punktu widzenia, opowiadając się za odbudowaniem państwa І odrodzeniem języka białoruskiego jako języka państwowego. Jednakże powstanie narodowej historiografii białoruskiej odnieść należy do ostatniej ćwierci XIX — początku XX wieku w związku z białoruskim odrodzeniem narodowym, kulturalnym i politycznym oraz narodzinami poczucia tożsamości narodowej Białorusinów. Książką, która zapoczątkowała opis historii Białorusinów, była Karotkaja histotyja Biełarusi Wacława Łastouskiego (1910) pierwsza praca o dziejach Białorusi, napisana po białorusku i dla Białorusinów. Po ogłoszeniu powstania Białoruskiej Republiki Ludowej (25 marca 1918 roku) pojawiły się pierwsze prace М. Dounara-Zapolskiego i A. Cwikiewicza. Po ustanowieniu w latach dwudziestych władzy radzieckiej w Białoruskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej historycy zasadniczo zajmowali się tematami związanymi z walką rewolucyjną z punktu widzenia przywódców bolszewickiej dyktatury. Niektórzy historycy badali jednak problemy okresu feudalizmu w historii Białorusi z narodowego punktu widzenia. Lecz na początku lat trzydziestych prawieKamunikat.org wszyscy historycy nastawieni narodowo zostali wymordowani przez reżym komunistyczny albo zostali uwięzieni w łagrach, gdzie zmarli. Od lat trzydziestych do połowy lat pięćdziesiątych w białoruskiej nauce historycznej niepodzielnie panował monopol marksistowsko-leninowsko-stalinowskiej metodologii, która łączyła się ze zmodernizowanymi tezami rosyjskich historyków-wielkopaństwow- ców XIX — początku XX wieku. Od drugiej połowy lat pięćdziesiątych do lat osiemdziesiątych w metodologii historii dokonały się nieznaczne, jedynie kosmetyczne zmiany: zaprzestano cytowania referatów Stalina, częściej powoływano się bezpośrednio na prace К. Marksa i W. Lenina (przy czym eliminowano ich poglądy na temat imperialnej polityki Rosji wobec Białorusi, Ukrainy i Polski). Tak jak dawniej obowiązywał jednak dyktat służby ideologicznej Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) i jej filii ~ Komunistycznej Partii Białorusi (KPB). Ponad dziewięćdziesiąt procent historyków zajmowało się okresem sowieckim w historii Białorusi albo historią KPZR. Nauka historyczna na Białorusi była zafałszowana. Każde zagadnienie z historii KPZR-KPB było dokumentowane zazwyczaj cytatem z wystąpień przywódców partii, materiałem z partyjnych zjazdów i plenów КС KPZR. W takich warunkach tylko niektórzy historycy Białorusi zachowali twórczą wolność, szczególnie ci, którzy zajmowali się studiami nad wcześniejszymi okresami historycznymi. W trudnych warunkach zachowali swoją tożsamość i tworzyli prace, które prowadziły do postępu badań naukowych. Było to możliwe jedynie poza Instytutem Historii przy Akademii i poza wydziałami historycznymi na uniwersytetach BSRR, które stały się „trybami i śrubkami” partyjnej budowli. Walancin Hryckiewicz, białoruski pisarz i historyk, który mieszka i pracuje w Sankt-Petersburgu, trafnie wskazał na kilka kierunków we współczesnej historiografii Białorusi (referat na konferencji „Rzym-VI” w Rzymie we wrześniu 1995 roku)1. Do pierwszego z nich należą liczni naukowcy starszego pokolenia, którzy pracowali już wcześniej i — odrzucając marksistowsko-leninowskie dogmaty — przedstawiali Białoruś jako kraj o własnej i odrębnej drodze rozwoju historycznego (Anatol Hryckiewicz, Mikoła Jermałowicz, Hienadź Kisielou, Mikałaj Utaszczyk, Michaś Tkaczou, Adam Maldzis, Jazep Jucho). Do tej grupy należą także historycy piszący na emigracji — Janka Zaprudnik, Witaut Kipiel, Jury Turonak (Jerzy Turonek). Do nich dołączyli później młodsi historycy. Znajomość źródeł historycznych i stanu badań często łączy się u tych historyków z niezłym opanowaniem niemarksistowskiej metodologii historii. Jest oczywiste, że zwolennicy tego kierunku w historiografii są oceniani w kręgach prezydenckiej administracji na Białorusi, w Akademii Nauk i naKamunikat.org uniwersytetach (które
Load more

Recommended publications
  • The Use of Books in 16Th-Century Vilnius
    TERMINUS t. 15 (2013), z. 2 (27), s. 167–184 doi:10.4467/20843844TE.13.013.1570 www.ejournals.eu/Terminus THE USE OF BOOKS IN 16TH-CENTURY VILNIUS JAKUB NIEDźWIEDź Uniwersytet Jagielloński, Kraków Abstract The main goal of the paper is to answer the question of what was unique about the use of books in Vilnius between 1522 and 1610. The reason to take a closer look at the capital of the Grand Duchy of Lithuania is the fact that it has always been a multi-cultural, multi-ethnic and multi-religious city. This observation allows the author to assume that the use of books there could have been different than in other European cities of the time. To find possible answers to the question posed, the author traces the changes in production, distribution and reading of books in the city. The research is based on sev- eral sorts of sources, such as printed books, manuscripts and documents from Vilnius archives (mainly the municipal archive, the Catholic chapter, the castle court etc.). He was supported by contemporary studies about early modern Vilnius scriptoria and printing houses (Kawecka-Gryczowa, Topolska, Nikalaieu), bookbinders (Laucevičius), book writing (Ulčinaitė, Narbutienė, Narbutas) and the history of the city (Frick). At the beginning of the paper the author recalls the main facts about Vilnius in the 16th century. The city had increasingly grown in importance as a political, economical and cultural centre of the Jagiellonian monarchy. The central part, divided in four chronologically arranged chapters, focuses on several problems, among them: the beginnings of Cyrillic prints and Skaryna’s print- ing house, languages and alphabets of books (Latin, Ruthenian, Polish, Lithuanian, German, Hebrew, Yiddish and Arabic), book production, dissemination, storage and reading.
    [Show full text]
  • „Golden Age”: Introduction Into the 1803–1832 Epochs
    ARCHIWUM EMIGRACJI Studia – Szkice – Dokumenty http://dx.doi.org/10.12775/AE.2018-2019.008 Toruń, Rok 2018/2019, Zeszyt 1–2 (26–27) ___________________________________________________________________________ _____________________________________________________________________ UNIWERSYTET W WILNIE THE UNIVERSITY OF VILNIUS AND ITS „GOLDEN AGE”: INTRODUCTION INTO THE 1803–1832 EPOCHS Alfredas BUMBLAUSKAS (Vilnius University) ORCID: 0000-0002-3067-786X Loreta SKURVYDAITĖ (Vilnius University) ORCID: 0000-0002-4350-4482 1. WHAT IS THE UNIVERSITY OF VILNIUS? It is a paradoxically simple question. Though it will not seem so simple if we ask another question — what is Vilnius? Today it is the capital of the Republic of Lithuania, a member state of the European Union. However, at the beginning of the 19th century, the epoch of great importance to us, it was turned into a provincial town of the Russian Empire. Prior to that, for a long time, it was the capital of the Grand Duchy of Lithuania, which existed in the 13th–18th century. In the 20th century, after the reestablishment of the Polish and Lithuanian states, it did not become the capital of Lithuania (the city of Kaunas became its provisional capital); Vilnius was incorporated into Poland and became a city of the Polish province. In 1939, on Stalin’s initiative, it was taken away from Poland and returned to Lithuania, at the same time annexing Lithuania to the Soviet Empire. All this has to be kept in mind if we want to understand the question what the University of Vilnius is. And what was it during the period between 1803 and 1832? 79 At first glance the answer seems simple — this is an institution founded by the Jesuits and Stephen Bathory in 1579.
    [Show full text]
  • Sigismundus Lauxmin (1596–1670). Ars Et Praxis Musica, Graduale Pro Exercitatione Studentium, Antiphonale Ad
    Sigismundus Lauxmin 1596–1670 FMP Ars et praxis musica Graduale pro exercitatione studentium Antiphonale ad psalmos ed.: Jūratė Trilupaitienė Sigismundus Lauxmin – ars et praxis musica – ars Lauxmin Sigismundus WYDAWNICTWO NAUKOWE SUB LUPA ISBN 978-83-64003-72-1 Fontes MusicÆ in Polonia B/I B/I B/I 9 7 8 8 3 6 4 0 0 3 7 2 1 Ars et praxis musica Graduale pro exercitatione studentium Antiphonale ad psalmos Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2016–2020 Projekt badawczy pt.: Repertuar muzyczny Towarzystwa Jezusowego w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1565–1773) Sigismundus Lauxmin 1596–1670 Ars et praxis musica Graduale pro exercitatione studentium Antiphonale ad psalmos ed. Jūratė Trilupaitienė F o n t e s WARSZAWA 2016 Musicæ W YDAWNICTWO NAUKOWE SUB LUPA in Polonia Fontes musicæ in Polonia, B/I Fontes Musicæ in Polonia www.fontesmusicae.pl seria B, vol. I Redaktorzy | Editors Bogna Bohdanowicz, Tomasz Jeż, Justyna Prusinowska Rada Naukowa | Scientific Council dr hab. Paweł Gancarczyk, prof. Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk dr hab. Aleksandra Patalas, Uniwersytet Jagielloński dr hab. Danuta Popinigis, prof. Akademii Muzycznej w Gdańsku dr hab. Barbara Przybyszewska-Jarmińska, prof. Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk prof. dr hab. Marcin Szelest, Akademia Muzyczna w Krakowie mgr Ewa Hauptman-Fischer, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (sekretarz | secretary) Recenzent | Review dr hab. Jakub Kubieniec Tłumaczenia | Translations Justyna Prusinowska, Tomasz Zymer Korekta językowa | Proofreading Halina Stykowska Skład | Page layout Weronika Sygowska-Pietrzyk Retusz skanów | Scans retouch Rafał Dymerski Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa ISBN: 978-83-64003-72-1 Trylogia chorału gregoriańskiego Zygmunta Lauxmina Eccli: 47.V.10.
    [Show full text]
  • Miscellanea Historico-Iuridica Współautorzy Tomu XIII
    Miscellanea Historico-Iuridica Współautorzy tomu XIII Filip Cyuńczyk (Uniwersytet w Białymstoku) Elisabetta Fiocchi Malaspina (University of Genoa) Michał Gałędek (Uniwersytet Gdański) Jacek Goclon (Uniwersytet Wrocławski) Łukasz Gołaszewski (Uniwersytet Warszawski) Piotr Kołodko (Uniwersytet w Białymstoku) Liubou Krasnitskaya (Uniwersytet w Białymstoku) Marcin Łysko (Uniwersytet w Białymstoku) Piotr Niczyporuk (Uniwersytet w Białymstoku) Rafael Ramis-Barcelo´ (Universitat de les Illes Balears) Belinda Rodr´ıguez Arrocha (Universidad de La Laguna, Espana)˜ Stephanie Rohlfing-Dijoux (Universite´ Paris Ouest Nanterre La Defense)´ Stanisław Salmonowicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) Otmar Seul (Universite´ Paris Ouest Nanterre La Defense)´ Krzysztof Szczygielski (Uniwersytet w Białymstoku) Konrad Tomasz Tadajczyk (Uniwersytet Łódzki) Laura Magdalena Trocan (University „Constantin Brancusi” of Targu-Jiu,ˆ Romania) Krzysztof Żochowski (Uniwersytet w Biaymstoku) UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU WYDZIAŁ PRAWA KATEDRA NAUK HISTORYCZNOPRAWNYCH I KOMPARATYSTYKI PRAWNICZEJ Zakład Historii Państwa i Prawa Miscellanea Historico-Iuridica Tom XIII, z. 1 pod redakcją Izabeli Kraśnickiej Białystok 2014 Rada Naukowa/Scientific Board: Adam Czarnota (University of Białystok and International Institute for the Sociology of Law, Onati,˜ Spain); Soazick Kerneis (Universite´ Paris Ouest Nanterre La Defense,´ France); Adam Lityński (Humanitas University, Sosnowiec, Poland); Marju Luts-Sootak (University of Tartu, Estonia); Piotr Niczyporuk (University of Białystok,
    [Show full text]
  • Chronologia Pobytu I Działności Piotra Skargi W Wilnie (1573–1584)
    s e n o j i L i e t u v o s L i t e r a t ū r a , 35–36 KNYGa, 2013 ISSN 1822-3656 Ludwik Grzebień s j Chronologia pobytu i działności Piotra skargi w wilnie (1573–1584) a d n o ta C j a . w życiu Piotra skargi (1536–1612) lata pobytu w wilnie (1573–1584) były decydujące tak co do jego działalności jak i jego twórczości. w wilnie wykazał się olbrzymią aktywnością i swoimi różnymi zdolnościami, które wykorzystał później jako kaznodzieja króla zygmunta III wazy. ten okres wileński życia skargi jest mało znany lub też błędnie opisywany, stąd warto chronologicznie ten okres przedstawić. s ł o wa k L u C z o w e : Piotr skarga; wilno; akademia wileńska; Litwa; kontrrefor- macja; jezuici. Pobyt Piotra skargi w wilnie, choć mało znany, należał do najbardziej owo- cnych okresów jego życia. uważany jest słusznie za pierwszego rektora aka- demii wileńskiej, na którego barkach spoczywała organizacja uczelni i jej rozwój, zajęty jednak wielu innymi pracami w wilnie, nie miał czasu, by sku- pić swoją uwagę wyłącznie na wileńskiej uczelni1. Chcemy prześledzić chronologię jego pobytu i działalności w wilnie, by ocenić jego rzeczywisty wkład w rozwój całego naukowego ośrodka wileńskie- go. ukażemy więc zajęcia skargi wyznaczone mu w dyspozycji zakonnej i podejmowane przez niego indywidualnie w zakresie: administracji, szkoły, kaznodziejstwa, polemiki katolickiej, pisarstwa oraz organizacji kolegiów i szkół jezuickich na terenie wielkiego księstwa Litewskiego oraz inflant. 1 jan Ciechanowicz, „Piotr skarga, pierwszy rektor akademii wileńskiej”, in: Trzynastu sprawiedliwych, wilno: Pol. wydaw. w wilnie, 1993, s.
    [Show full text]
  • Atsisiųsti Visą Tomą Kaip
    v Religinės BENDRIJOS LIETUVOS ISTORIJOJE: GYVENIMAS IR Tapatybė VILNIUS 2012 l i e t u v i ų k a t a l i k ų m o k s l o a k a d e m i j a / l i t h u a n i a n c a t h o l i c a c a d e m y o f s c i e n c e l k m a humanitarinių t y r i m ų i n s t i t u t a s / h u m a n i t i e s r e s e a r c h i n s t i t u t e o f t h e l c a s b a ž n y č i o s i s t o r i j o s s t u d i j o s , v RELIGINĖS BENDRIJOS LIETUVOS ISTORIJOJE: GYVENIMAS IR TAPATYBĖ s t u d i e s i n c h u r c h h i s t o r y , v RELIGIOUS COMMUNITIES IN LITHUANIAN HISTORY: LIFE AND IDENTITY VILNIUS, 2012 1 Projekto kodas: VP1-3.2-ŠMM-V-02-002 Lietuvos mokslų akademijos ir Lietuvių katalikų mokslo akademijos veiklos stiprinimas LKMA METRAŠTIS, t. XXXVI / LCAS ANNUALS, vol. XXXVI Serija B: Bažnyčios istorijos studijos / Series B: Studies in Church History BA ž N Y č I O S ISTORIJOS S T U D I J ų redaktorių kolegija / Editorial Board Dr. Liudas Jovaiša (vyr.
    [Show full text]
  • The Use of Books in 16Th-Century Vilnius
    TERMINUS t. 15 (2013), z. 2 (27), s. 167–184 doi:10.4467/20843844TE.13.013.1570 www.ejournals.eu/Terminus THE USE OF BOOKS IN 16TH-CENTURY VILNIUS JAKUB NIEDźWIEDź Uniwersytet Jagielloński, Kraków Abstract The main goal of the paper is to answer the question of what was unique about the use of books in Vilnius between 1522 and 1610. The reason to take a closer look at the capital of the Grand Duchy of Lithuania is the fact that it has always been a multi-cultural, multi-ethnic and multi-religious city. This observation allows the author to assume that the use of books there could have been different than in other European cities of the time. To find possible answers to the question posed, the author traces the changes in production, distribution and reading of books in the city. The research is based on sev- eral sorts of sources, such as printed books, manuscripts and documents from Vilnius archives (mainly the municipal archive, the Catholic chapter, the castle court etc.). He was supported by contemporary studies about early modern Vilnius scriptoria and printing houses (Kawecka-Gryczowa, Topolska, Nikalaieu), bookbinders (Laucevičius), book writing (Ulčinaitė, Narbutienė, Narbutas) and the history of the city (Frick). At the beginning of the paper the author recalls the main facts about Vilnius in the 16th century. The city had increasingly grown in importance as a political, economical and cultural centre of the Jagiellonian monarchy. The central part, divided in four chronologically arranged chapters, focuses on several problems, among them: the beginnings of Cyrillic prints and Skaryna’s print- ing house, languages and alphabets of books (Latin, Ruthenian, Polish, Lithuanian, German, Hebrew, Yiddish and Arabic), book production, dissemination, storage and reading.
    [Show full text]
  • 01048 Z Stendu Pasiulymai.Indd
    Vytauto kapas ir paminklas Vilniaus katedroje Grób i pomnik Witolda W katedrze Wileńskiej Vytautas’ tomb and monument in the Vilnius Cathedral Lietuvos didysis kunigaikštis Vytautas mirė 1430 m. ir pagal jo paties valią buvo palaidotas Vilniaus katedroje, prie Šv. Mykolo Arkangelo altoriaus, šiaurinės navos rytiniame gale arba chore. Prie Vytauto kapo buvo vėliava su raitelio atvaizdu. Nežinia, ar tai Vytauto portretas, ar Lietuvos valstybės herbas – Vytis. Lietuvos visuomenės sąmonėje įsitvirtinęs Vytauto karžygio įvaizdis susiejo mirusį valdovą su raiteliu valstybės herbe. Šis paminklas buvo sunaikintas XVI a. pradžios gaisrų. Bona Sforca, greičiausiai sekdama Žygimanto Senojo iniciatyva pastatyti naują baldakimą virš Jogailos kapo Krokuvoje, nutarė Vilniaus šventovėje pagerbti Vytautą. Bonos Sforcos rūpesčiu apie 1530–1535 m. Bernardino Zanobio de Džanočio arba Džovanio Marija Moska Padovano buvo sukurtas paminklas su Vytauto atvaizdu. Dėl Katedros remonto darbų tik 1573 m. šį paminklą sumontavo Vilniaus vyskupas Valerijonas Protasevičius. Vytauto antkapiui nemažai žalos padarė greičiausiai 1610 m. gaisras. 1628 m. Vilniaus katedros kapitula nutarė jį restauruoti. Nuo 1655–1661 m. Maskvos kariuomenės okupacijos apie jį daugiau nieko tikro nežinoma. 1697 m. Vilniaus kapitulos posėdyje teigta, kad Katedroje būtina įrengti Vytautui antkapį ar epitafiją. Tačiau idėja buvo įgyvendinta tik 1853–1862 m. Vytauto palaidojimo vietos klausimas taip pat sudėtingas. Iš pradžių palaidoti prie Šv. Mykolo Arkangelo altoriaus jo palaikai po 1530 m. galėjo būti pernešti į Senosios valdovų koplyčios kriptą, o 1573 m. vėl perkelti. Su Vytauto fundacija ir vardu sietas ir Šv. Kryžiaus altorius, buvęs Katedros viduryje. XVII a. pradžioje po šiuo altoriumi esančioje kriptoje buvo sudėti 1931 m. rastų Lietuvos bei Lenkijos valdovų palaikai. Tada sklido kalbos, kad galėjo būti surastas ir Vytauto kapas.
    [Show full text]
  • CHURCH HISTORY BETWEEN ROME and VILNIUS: Challenges to CHRISTIANITY from EARLY MODERN AGES to the 20TH CENTURY
    Iv CHURCH HISTORY BETWEEN ROME AND vILNIUS: CHALLENGES TO CHRISTIANITY FROM EARLY MODERN AGES TO THE 20TH CENTURY VILNIUS 2011 l i e t u v i ų k a t a l i k ų m o k s l o a k a d e m i j a / l i t h u a n i a n c a t h o l i c a c a d e m y o f s c i e n c e l k m a humanitarinių t y r i m ų i n s t i t u t a s / h u m a n i t i e s r e s e a r c h i n s t i t u t e o f t h e l c a s b a ž n y č i o s i s t o r i j o s s t u d i j o s , i v BAŽNYČIOS ISTORIJA NUO ROMOS IKI VILNIAUS: IŠŠŪKIAI KRIKŠČIONYBEI NUO ANKSTYVŲJŲ NAUJŲJŲ LAIKŲ IKI ŠIŲ DIENŲ s t u d i e s i n c h u r c h h i s t o r y , i v CHURCH HISTORY BETWEEN ROME AND VILNIUS: CHALLENGES TO CHRISTIANITY FROM EARLY MODERN AGES TO THE 20TH CENTURY VILNIUS, 2011 1 Projekto kodas: VP1-3.2-ŠMM-V-02-002 Periodinių mokslo leidinių leidyba LKMA METRAŠTIS, t. XXXV / LCAS ANNUALS, vol. XXXV Serija B: Bažnyčios istorijos studijos / Series B: Studies in Church History BA ž N Y č I O S ISTORIJOS S T U D I J ų redaktorių kolegija / Editorial Board Dr.
    [Show full text]
  • The Union of Lublin (1569)
    The Union of Lublin (1569) A HISTORIC EXAMPLE OF INTEGRATION OF TWO COUNTRIES, EXCEPTIONAL IN THE HISTORY OF EUROPE, AND A PIVOTAL MOMENT IN DEVELOPMENT OF DEMOCRATIC PRINCIPLES 1 The Union of Lublin (1569) A HISTORIC EXAMPLE OF INTEGRATION OF TWO COUNTRIES, EXCEPTIONAL IN THE HISTORY OF EUROPE, AND A PIVOTAL MOMENT IN DEVELOPMENT OF DEMOCRATIC PRINCIPLES Historical background 31.10.1517 RELIGION: Martin Luther announced his 95 theses in Wittenberg 04.10.1525 POLITICS: The Prussian Homage – Teutonic Prussia became Poland’s fief 1543 SCIENCE: The work of Copernicus – On the Revolutions of the Celestial Spheres – was published THE UNION OF LUBLIN (1569) CONCEPT AND TEXT: Małgorzata Kowalczyk, Hubert Mącik, Michał Trzewik, Marlena Wronka 04.12.1563 CHURCH: Deliberations of the Council of Trent were concluded TRANSLATION: Anna Maria Tymosz, Wojciech Gilewski EDITORIAL REVISION: Ewelina Solarek POLITICS: The Union of Lublin between Poland 01.07. 1569 and Lithuania was established GRAPHIC DESIGN: Felis Fidelis PROJECT FINANCED BY MINISTRY OF CULTURE AND NATIONAL HERITAGE GEOGRAPHY: First modern atlas, Theatrum Orbis Terrarum, 20.05.1570 was published in Antwerp EVENTS: St. Bartholomew’s Day massacre, also known 23/24.08.1572 as Paris blood wedding – Catholics murdered the Huguenots 07.10.1571 POLITICS: Battle of Lepanto – Christian forces of the Holy League defeated Turkey 1580 LITERATURE: First edition of Michel de Montaigne’s Essays was published in France TIME RECKONING: Pope Gregory XIII issued the Inter 24.02.1582 gravissimas bull, introducing the Gregorian calendar 3 Town (12th–16th c.) Lublin, as a centre of state and Church administration has been mentioned in written sources since the end of 12th century, although archaeological evidence of settlements go back further.
    [Show full text]
  • Grób I Komemoracja Wielkiego Księcia Aleksandra Witolda W Katedrze
    MAREK A. JANICKI Uniwersytet Warszawski Wydział Historii ORCID: 0000-0003-1598-1238 Grób i komemoracja wielkiego księcia Aleksandra Witolda w katedrze wileńskiej w kontekście upamiętnienia Władysława Jagiełły w katedrze krakowskiej i propagandy jagiellońskiej XIV–XVI w.* Słowa kluczowe: Witold Kiejstutowicz, Władysław Jagiełło, Św. Kazimierz, Bona Sforza, wielcy książęta litewscy, Jagiellonowie, propaganda dynastyczna, katedra wileńska, groby władców, upamiętnienie, miejsca pamięci, mity historiograficzne Keywords: Vytautas the Great, Władysław II Jagiełło, Saint Casimir, Bona Sforza, grand dukes of Lithuania, Jagiellonian dynasty, dynastic propaganda, Vilnius cathedral, rulers’ tom- bes, commemoration, memorial sites, historiographical myths Groby władców, bohaterów i świętych, szczególnie związanych z dziejami całych narodów i państw, zawsze stawały się ogniskami zbiorowych wyobrażeń o prze- szłości — ich materialną podstawą i uzasadnieniem, a zarazem odniesieniem. Tego rodzaju wyobrażenia bowiem, jako czynnik integracji tożsamości, kreowane i pro- pagowane w rozmaitych narracjach (słownych i obrazowych), szczególną trwałość zyskują dzięki powiązaniu z rzeczywistymi miejscami, obiektami, pozostałościami lub konkretnymi przedmiotami, choćby te ostatnie były sfingowane jako posiadające związek z jakąś osobą lub wydarzeniem, albo anachronicznie z nimi łączone siłą długiej tradycji. W przypadku nagrobnych upamiętnień integrujących zbiorową pamięć szcze- gólną rolę odgrywa ich ideowy program i kontekst, wynikający tyleż z formy, co umiejscowienia
    [Show full text]
  • Roman Law in Vilnius in the Period of Existence of the Academy of Vilnius
    MISCELLANEA HISTORICO-IURIDICA TOM XIII, z. 1 ROK 2014 Piotr Niczyporuk Uniwersytet w Białymstoku e-mail: [email protected] phone: +48 85 745 71 62 DOI: 10.15290/mhi.2014.13.01.01 Roman Law in Vilnius in the Period of Existence of the Academy of Vilnius SUMMARY Roman Law in Vilnius in the Period of Existence of the Academy of Vilnius The Vilnius University was established on 7th July 1578, pursuant to the Royal Decree of King Stefan Batory. The royal act of establishment has been confirmed by the papal bull of Pope Gregory XIII on 29th October 1579 and by resolution of the Seym adopted in 1585. Before the rise of the Academy in Vilnius several schools had operated one of them founded by Peter Roizjusz. Thanks to the activity of this famous scholar and lawyer, the elements of Roman law were taught in Vilnius even before the creation of a university in Lithuania. At the beginning of the Academy there were no faculties of law or medicine. Presumably, this was connected with a lack of qualified staff in Lithuania. Only under the privilege granted by King Władysław IV, dated 11th October 1644 was a law faculty opened (composed of a chair of canon law and two of civil law). It is very hard to present a list of professors of Roman law (civil) at the University of Vilnius. Perhaps this is due to the fact that apart from Roizjusz, other scientists interested in Roman Law did not teach in Vilnius. Presumably there was only one chair of civil law (Roman).
    [Show full text]