DOCSLIB.ORG

Rosjanie I Rosja W Relacjach Polaków Podróżujących Na Wschód (1795-1863)

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Rosjanie I Rosja W Relacjach Polaków Podróżujących Na Wschód (1795-1863) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Wydział Historyczny Agnieszka Królczyk Rosjanie i Rosja w relacjach Polaków podróżujących na Wschód (1795-1863) Praca doktorska napisana w Zakładzie Historii Europy Wschodniej UAM pod kierunkiem prof. dra hab. Artura Kijasa Poznań 2015 Pobrano z https://researchportal.amu.edu.pl / Downloaded from Repository of Adam Mickiewicz University 2021-10-08 Spis treści Wstęp…………………………………………………………………………3 Polityka wewnętrzna………………………………………………………...23 Edukacja……………………………………………………………………..86 Religia……………………………………………………………………...137 Sztuka………………………………………………………………………159 Obyczajowość…………………………………………………...…………201 Osobiste spotkania Polaków i Rosjan……………………………………...232 Zakończenie………………………………………………………………..280 Bibliografia…………………………………………………………………289 Pobrano z https://researchportal.amu.edu.pl / Downloaded from Repository of Adam Mickiewicz University 2021-10-08 WSTĘP Pierwsza połowa XIX w. to okres niezwykłej intensyfikacji kontaktów polsko- rosyjskich, niespotykanej do tej pory w historii obu narodów. Po utracie niepodległości Imperium Rosyjskie stało się dla Polaków jednym z najczęstszych kierunków podróży. Powody wyjazdów były różne, początkowo w wielu wypadkach narzucała je konieczność załatwienia spraw urzędowych, majątkowych (m.in. starania o zniesienie sekwestrów) czy rodzinnych. Na przełomie XVIII i XIX w. nierzadko odwiedzali dwór rosyjski polscy arystokraci związani wcześniej z kręgiem targowiczan. Nie brakowało także osób, które, jak Mickiewiczowska Telimena, pragnęły poznać słynne miasto nad Newą. W okresie Księstwa Warszawskiego zainteresowanie podróżami na Wschód, z przyczyn oczywistych, zdecydowanie zmalało. Sytuacja uległa zmianie po 1815 r., kiedy do Rosji napłynęła nowa fala Polaków. W miarę upływu lat, pogarszania się warunków społeczno-ekonomicznych na ziemiach polskich, a zarazem stopniowo malejących nadziei na szybką zmianę sytuacji politycznej, rosła liczba tych, którzy w Rosji zaczęli upatrywać szansę zrobienia kariery – urzędniczej, wojskowej, naukowej czy artystycznej1. Szczególnie widoczne stało się to od lat 20. XIX w. Kierunek wschodni narzucała także niemożność związana z ograniczeniami wizowymi. Polacy podążali głównie do dużych ośrodków miejskich, zwłaszcza zaś do Petersburga, pełniącego funkcje stołeczne wobec ziem polskich podporządkowanych Rosji (podobne funkcje pełnił Wiedeń wobec zaboru austriackiego i Berlin wobec zaboru pruskiego). Napływ Polaków do Petersburga (na krótko, na dłużej, czasem by osiąść na stałe) sprawił, iż stolica Rosji szybko stała się dynamicznie rozwijającym ośrodkiem polonijnym, którym pozostał do końca zaborów2. Represje zaborcy po powstaniu listopadowym, likwidacja Uniwersytetu Warszawskiego i Wileńskiego oraz Liceum Krzemienieckiego, spowodowały napływ do Rosji nowej grupy Polaków – uczonych oraz studentów. W tamtejszych ośrodkach uniwersyteckich zaczęła pojawiać się młodzież z Królestwa i Litwy, pragnąca 1 Swoje starania o uzyskanie odpowiedniej posady w Petersburgu opisuje m.in. Wincenty Pełczyński, który w od 1819 r. do połowy lat 20. XIX w. przebywał w Petersburgu. Zob. Pełczyński do Jeżowskiego, list z 13/25. 12.1819, [w:] Archiwum filomatów, cz. I, Korespondencya 1815-1823, t. I, 1815-1820, wydał J. Czubek, Kraków 1913, s. 342 i n. 2 Zob. L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984. 3 Pobrano z https://researchportal.amu.edu.pl / Downloaded from Repository of Adam Mickiewicz University 2021-10-08 kontynuować swoją edukację, zdobyć zawód czy odbyć staż3. Większość młodych ludzi, po skończonej nauce, wracała w rodzinne strony. Jednakże Imperium Rosyjskie silnie odczuwające niedobór inżynierów, lekarzy, prawników, uczonych i fachowców różnych dziedzin, stwarzało duże perspektywy awansu, z których część chętnie korzystała. Wielu dostrzegało swoją życiową szansę w otwierających się słynnych „rynkach wschodnich” (na ziemiach polskich odsetek inteligencji, w tym inteligencji technicznej, był wyższy w porównaniu do przeciętnej w Rosji europejskiej4). Jak pisze Stefan Kieniewicz „Polak z zaboru pruskiego emigrujący do Niemiec mógł zostać tylko górnikiem lub robotnikiem rolnym. Polak z Galicji emigrujący do Wiednia niekiedy zostawał ministrem. Ale Polak z zaboru rosyjskiego mógł stać się w Rosji milionerem, menedżerem, uczonym, działaczem społecznym”5. I wielu rzeczywiście się nimi stawało. Potwierdzają to błyskotliwe kariery wielu polskich emigrantów – Alfonsa Koziełł-Poklewskiego, Tadeusza Bułharyna, Józefa Sękowskiego, Aleksandra Mickiewicza, Marii Szymanowskiej, Franciszka Malewskiego. Swoje wrażenia z pobytu w Rosji często opisywali oni w listach do bliskich, w dziennikach, pamiętnikach. Właśnie te relacje, ukazujące Rosję i Rosjan lat 1795-1863, są podstawą niniejszej pracy. Jej celem jest pokazanie wizerunku Rosjan, jaki utrwalił się w oczach Polaków udających się na Wschód dobrowolnie, a nie z wyroku sądu. Interesującym wydaje się problem, na ile ten odmienny (nie zesłańczy) status w środowisku rosyjskim zmieniał spojrzenie na Rosję? W jakim stopniu zastana tam rzeczywistość odpowiadała polskim wyobrażeniom o Rosji? W tym kontekście ważne pozostaje również pytanie: jak silną rolę w obrazie Rosji i jej mieszkańców odgrywał, ugruntowany na ziemiach polskich, negatywny stereotyp Moskala i czy pobyt na Wschodzie, choćby przez niedługi okres czasu, wpływał na jego modyfikację? Jak często zdarzały się próby jego przełamania? Dla Polaków żyjących w Rosji, w sposób naturalny, niezwykle istotną rolę w postrzeganiu jej mieszkańców stanowiły osobiste kontakty z Rosjanami. Rodzi to pytanie o kształt tych kontaktów? Czy niechęć, a bardzo często wrogość do Rosji i Rosjan, tak silnie odczuwane w społeczeństwie Królestwa, charakteryzowały również Polaków żyjących w Rosji? Na ile kontekst polityczny był w stanie ustąpić wobec chęci poznania, zrozumienia 3 Zob. F. Nowiński, Polacy na Uniwersytecie Petersburskim w latach 1832-1884, Wrocław i in. 1986; A. Kijas, Polacy na Uniwersytecie Charkowskim w latach 1805-1917, Poznań 2008; J. Tabiś, Polacy na Uniwersytecie Kijowskim 1834-1863, Kraków 1974. 4 S. Kieniewicz, Wpływ zaboru rosyjskiego na świadomość zaboru rosyjskiego, [w:] Dziedzictwo zaborów, pod red. J. Osicy, Warszawa 1983, s. 165. 5 Tamże, s. 166. 4 Pobrano z https://researchportal.amu.edu.pl / Downloaded from Repository of Adam Mickiewicz University 2021-10-08 drugiego człowieka? Mam nadzieję, iż tego typu analiza pozwoli ukazać kształtowanie się wizerunku Rosjan i Rosji w środowisku tamtejszej Polonii od upadku Polski do czasów powstania styczniowego. Praca została podzielona na rozdziały odpowiadające poszczególnym obszarom życia i działalności: polityce wewnętrznej, edukacji, religii, kulturze, obyczajowości oraz relacjom osobistym między Polakami i Rosjanami. Przywoływany powyżej termin „stereotyp” nie został, oczywiście, użyty przypadkowo, bowiem obraz Rosji i jej mieszkańców był w końcu XVIII w. już wyraźnie ukształtowany w mentalności Polaków. O jego formowaniu możemy mówić od końca XVI w., tj. od czasów panowania Stefana Batorego, gdy coraz częstsze konflikty zbrojne i działania polityczne z Wielkim Księstwem Moskiewskim stwarzały okazję do poznania wschodniego sąsiada. Z jeszcze większą uwagą społeczeństwo polskie zaczęło spoglądać na Wschód w okresie tzw. dymitriady. Pobyt na początku XVII w. w państwie moskiewskim przez miesiące, a niekiedy i lata, wielu tysięcy Polaków, zaowocował dużą ilością relacji6. Wtedy też pojawiło się wyobrażenie Rosjanina, które z czasem przerodziło się w stereotyp. Mieszkańcom tego kraju zaczęto przypisywać takie cechy jak dzikość, okrucieństwo, niewolniczą uległość wobec władzy zwierzchniej, ciemnotę, grubiaństwo, wulgarność7, pijaństwo8, brak ogłady towarzyskiej, prostactwo czy brak higieny9. Doskonałym odzwierciedleniem funkcjonującego wizerunku Rosjan, była ich charakterystyka dokonana przez Benedykta Chmielowskiego w pierwszej polskiej encyklopedii Nowe Ateny albo Akademija wszelkiej sciencyji pełna [Rosjanie] „Są słowa niedotrzymujący, do pijaństwa skłonni […]. Ordynans imperatorski i wszelkiej zwierzchności jak boskie ważą oracula [wyrocznie], wypełniają, jakoby piekielnymi do tego mieli kompuls [przymus] torturami. […] Potrawy ich czosnek, cebula, kapusta, suchar, trunek woda”10. Ta niska ocena kultury rosyjskiej obudziła w Polakach poczucie wyższości i pewnego lekceważenia wobec poddanych cara. Wszelkie cenione wartości, idee, 6 Zob. m.in. rękopis Biblioteki Kórnickiej: „Materiały do panowania króla Zygmunta III z czasów 1605- 1626”, z opisem „Carstwa moskiewskiego" k. 381v-390. 7 Zob. Pamiętniki Samuela i Bogusława Maskiewiczów (wiek XVII), oprac. A. Sajkowski, red. W. Czapliński, Wrocław 1961, s. 142. 8 Zob. S. Niemojewski, Stanisława Niemojewskiego pamiętnik 1606-1608, wyd. A. Hirschberg, Lwów 1899, s. 175. 9 Na temat kształtowania się wizerunku wschodniego sąsiada na przestrzeni wieków zob. A. Niewiara, Moskwicin – Moskal – Rosjanin w dokumentach prywatnych. Portret, Łódź 2006. 10 B. Chmielowski, Nowe Ateny albo Akademija wszelkiej sciencyji pełna, część II, Lwów 1754, s. 432. 5 Pobrano z https://researchportal.amu.edu.pl / Downloaded from Repository of Adam Mickiewicz University 2021-10-08 rozważania na temat humanizmu, postępu, wzory architektoniczne, rzemiosła, mody docierały do Polski z Zachodu. Natomiast Rosja niczym nie imponowała Polakom, niczego atrakcyjnego nie mogła więc zaoferować. Dodatkowo takie nastawienie wzmacniała popularna w sarmackiej Rzeczypospolitej ideologia „przedmurza chrześcijaństwa”, która sprawiała, że Polacy postrzegali swoje wschodnie granice jako granice cywilizowanej
Load more

Recommended publications
  • 9781501756030 Revised Cover 3.30.21.Pdf
    , , Edited by Christine D. Worobec For a list of books in the series, visit our website at cornellpress.cornell.edu. From Victory to Peace Russian Diplomacy aer Napoleon • Elise Kimerling Wirtschaer Copyright © by Cornell University e text of this book is licensed under a Creative Commons Attribution- NonCommercial-NoDerivatives . International License: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/./. To use this book, or parts of this book, in any way not covered by the license, please contact Cornell University Press, Sage House, East State Street, Ithaca, New York . Visit our website at cornellpress.cornell.edu. First published by Cornell University Press Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Names: Wirtschaer, Elise Kimerling, author. Title: From victory to peace: Russian diplomacy aer Napoleon / by Elise Kimerling Wirtschaer. Description: Ithaca [New York]: Northern Illinois University Press, an imprint of Cornell University Press, . | Series: NIU series in Slavic, East European, and Eurasian studies | Includes bibliographical references and index. | Identiers: LCCN (print) | LCCN (ebook) | ISBN (paperback) | ISBN (pdf) | ISBN (epub) Subjects: LCSH: Russia—Foreign relations—–. | Russia—History— Alexander I, –. | Europe—Foreign relations—–. | Russia—Foreign relations—Europe. | Europe—Foreign relations—Russia. Classication: LCC DK.W (print) | LCC DK (ebook) | DDC ./—dc LC record available at https://lccn.loc.gov/ LC ebook record available at https://lccn.loc.gov/ Cover image adapted by Valerie Wirtschaer. is book is published as part of the Sustainable History Monograph Pilot. With the generous support of the Andrew W. Mellon Foundation, the Pilot uses cutting-edge publishing technology to produce open access digital editions of high-quality, peer-reviewed monographs from leading university presses.
    [Show full text]
  • History with an Attitude: Alaska in Modern Russian Patriotic Rhetoric
    Andrei A. Znamenski, Memphis/USA History with an Attitude: Alaska in Modern Russian Patriotic Rhetoric Guys, stop your speculations and read books. One of my re­ cent discoveries is Kremlev. Here is a real history of Russia. One reads his books and wants to beat a head against a wall from the realization of how much we lost due to corruption, treason and the stupidity of our rulers – tsars, general secret­ aries and presidents. What wonderful opportunities we had in the past and how much we have lost!1 A nationalist blogger about the ultra-patriotic popular his­ tory “Russian America: Discovered and Sold” (2005) by Sergei Kremlev In Russian-American relations, Alaska is doomed to remain a literary-political metaphor – some sort of a stylistic figure of speech whose original meaning faded away being re­ placed with an imagined one.2 Writer Vladimir Rokot (2007) On the afternoon of October 18, 1867, a Siberian Line Battalion and a detachment of the US Ninth Infantry faced each other on a central plaza of New Archangel (Figure 1), the capital of Russian America, prepared for the official ceremony of lowering the Russian flag and of raising the Stars and Stripes. This act was to finalize the transfer of Alaska (Figure 2) from Russia to the United States, which bought the territory for $ 7.2 million. At 4 PM, Captain Aleksei Peshchurov gave orders to lower the Russian flag. After this, Brigadier General Lovell Rousseau, a representative of the US Government, ordered the American flag to be raised. Salutes were fired. This ceremony ended a brief seventy-year presence of the Russian Empire in northwestern North America.3 Driven by short-term strategic goals, Russian emperor Alexander II decided to get rid of his overseas posses­ sion, which represented 6 per cent of the Russian Empire territory.
    [Show full text]
  • Russia's Imperial Encounter with Armenians, 1801-1894
    CLAIMING THE CAUCASUS: RUSSIA’S IMPERIAL ENCOUNTER WITH ARMENIANS, 1801-1894 Stephen B. Riegg A dissertation submitted to the faculty at the University of North Carolina at Chapel Hill in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy in the Department of History. Chapel Hill 2016 Approved by: Louise McReynolds Donald J. Raleigh Chad Bryant Cemil Aydin Eren Tasar © 2016 Stephen B. Riegg ALL RIGHTS RESERVED ii ABSTRACT Stephen B. Riegg: Claiming the Caucasus: Russia’s Imperial Encounter with Armenians, 1801-1894 (Under the direction of Louise McReynolds) My dissertation questions the relationship between the Russian empire and the Armenian diaspora that populated Russia’s territorial fringes and navigated the tsarist state’s metropolitan centers. I argue that Russia harnessed the stateless and dispersed Armenian diaspora to build its empire in the Caucasus and beyond. Russia relied on the stature of the two most influential institutions of that diaspora, the merchantry and the clergy, to project diplomatic power from Constantinople to Copenhagen; to benefit economically from the transimperial trade networks of Armenian merchants in Russia, Persia, and Turkey; and to draw political advantage from the Armenian Church’s extensive authority within that nation. Moving away from traditional dichotomies of power and resistance, this dissertation examines how Russia relied on foreign-subject Armenian peasants and elites to colonize the South Caucasus, thereby rendering Armenians both agents and recipients of European imperialism. Religion represented a defining link in the Russo-Armenian encounter and therefore shapes the narrative of my project. Driven by a shared ecumenical identity as adherents of Orthodox Christianity, Armenians embraced Russian patronage in the early nineteenth century to escape social and political marginalization in the Persian and Ottoman empires.
    [Show full text]
  • Anstett, Baron Ivan Osipovich
    . e appendix is limited to the diplomats mentioned in this book. Sources: Ocherki istorii Ministerstva inostrannykh del Rossii. –. Volume : Biograi ministrov in- ostrannykh del. – (Moscow: Olma-Press, ); Diplomaticheskii slovar’, vols. (Moscow: Nauka, –); Ministerstvo inostrannykh del SSSR, Vneshniaia politika Rossii XIX i nachala XX veka. Dokumenty Rossiiskogo ministerstva inostrannykh del, volumes – (Moscow: Gosudarstvennoe izdatel’stvo politicheskoi literatury, Izda- tel’stvo “Nauka,” –); Russkii biogracheskii slovar’, vols. (Saint Petersburg: I. N. Skorokhodov, –). Alopeus, Count David Maksimovich (–) e son of a diplomat from the nobility of Finland, Alopeus was born in Berlin and educated in the Stuttgart Military School. In Alopeus began service in the Russian Ministry of Foreign Aairs as a secretary in the Stockholm mission. In he became chargé d’aaires (poverennyi v delakh) in the mission and in envoy extraordinaire (chrezvychainyi poslannik) and minister plenipotentiary (polnomochnyi ministr) at the Swedish court. Alopeus’s diplomatic service was interrupted by the Russian occupation of Finland in and by the subsequent replacement of the Swedish king with a regency in . Alopeus participated in the negotiations leading to the Treaty of September by which Sweden ceded Finland to Russia and joined the Continental System. An appointment as envoy in Naples never materialized, and in Alopeus became envoy (poslannik) in Württemberg. From he served as envoy extraordinaire and minister plenipotentiary to the king of Prussia, an assignment delayed by the military campaigns of –. Aer Napoleon’s second defeat Alopeus became envoy in Berlin where he served from until his death in . In Alexander I made Alopeus a count of the Polish Kingdom, and in February the diplomat concluded a trade agreement with Prussia, following years of discussion about trade and borders between Prussia and Poland.
    [Show full text]
  • Music Migration in the Early Modern Age
    Music Migration in the Early Modern Age Centres and Peripheries – People, Works, Styles, Paths of Dissemination and Influence Advisory Board Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Alina Żórawska-Witkowska Published within the Project HERA (Humanities in the European Research Area) – JRP (Joint Research Programme) Music Migrations in the Early Modern Age: The Meeting of the European East, West, and South (MusMig) Music Migration in the Early Modern Age Centres and Peripheries – People, Works, Styles, Paths of Dissemination and Influence Jolanta Guzy-Pasiak, Aneta Markuszewska, Eds. Warsaw 2016 Liber Pro Arte English Language Editor Shane McMahon Cover and Layout Design Wojciech Markiewicz Typesetting Katarzyna Płońska Studio Perfectsoft ISBN 978-83-65631-06-0 Copyright by Liber Pro Arte Editor Liber Pro Arte ul. Długa 26/28 00-950 Warsaw CONTENTS Jolanta Guzy-Pasiak, Aneta Markuszewska Preface 7 Reinhard Strohm The Wanderings of Music through Space and Time 17 Alina Żórawska-Witkowska Eighteenth-Century Warsaw: Periphery, Keystone, (and) Centre of European Musical Culture 33 Harry White ‘Attending His Majesty’s State in Ireland’: English, German and Italian Musicians in Dublin, 1700–1762 53 Berthold Over Düsseldorf – Zweibrücken – Munich. Musicians’ Migrations in the Wittelsbach Dynasty 65 Gesa zur Nieden Music and the Establishment of French Huguenots in Northern Germany during the Eighteenth Century 87 Szymon Paczkowski Christoph August von Wackerbarth (1662–1734) and His ‘Cammer-Musique’ 109 Vjera Katalinić Giovanni Giornovichi / Ivan Jarnović in Stockholm: A Centre or a Periphery? 127 Katarina Trček Marušič Seventeenth- and Eighteenth-Century Migration Flows in the Territory of Today’s Slovenia 139 Maja Milošević From the Periphery to the Centre and Back: The Case of Giuseppe Raffaelli (1767–1843) from Hvar 151 Barbara Przybyszewska-Jarmińska Music Repertory in the Seventeenth-Century Commonwealth of Poland and Lithuania.
    [Show full text]
  • The Phenomenon of Clientage and the Organisation of Diplomatic Activities in the Grand Duchy of Lithuania of the Second Half of the Sixteenth Century*1
    / T J R E M D S Marius Sirutavičius Vytautas Magnus University THE PHENOMENON OF CLIENTAGE AND THE ORGANISATION OF DIPLOMATIC ACTIVITIES IN THE GRAND DUCHY OF LITHUANIA OF THE SECOND HALF OF THE SIXTEENTH CENTURY*1 Abstract Researchers of the sixteenth-century European diplomacy discuss diplomatic networks and daily life activities of ambassadors conditioned by the development of residential diplomacy. At the same time, historians of the Polish-Lithuanian Commonwealth study diplomatic phenomena of a different kind since a resident mission system was not developed in Poland-Lithuania. The practice of temporary legations persisted and led to the development of distinctive features of envoys’ diplomatic activities during their missions. It also is possible to see different circumstances when looking into the question of the professionalization of Polish-Lithuanian diplomats and their personal qualities relevant to their diplomatic missions. The study of this problem reveals that, in the case of the Grand Duchy of Lithuania, a relatively strong patron-client relationship occurred as well as close links between the patronage system and organisation of diplomatic activities. Research into the practice of assigning envoys to diplomatic missions makes it possible to establish that almost all lower-rank envoys between the mid- and last decade of the sixteenth century were clients of the Radziwill family, dominating the political life of the Grand Duchy of Lithuania at that time. One of the main tasks of the Radziwill clients nominated as diplomatic envoys was to supply information to their patrons. At the same time, we can also see an attempt to control diplomatic communications with foreign countries.
    [Show full text]
  • The Case of Karta Dawnej Polski and Hôtel Lambert's Concepts of The
    The failure of the November uprising in 1831 and the resultant Great Polish Emigration not only caused the massive exodus of elites from the Polish Kingdom to western Europe and, consequently, the organization of pro-independence activities from their exile, but also highly influenced the discourse about the geographical shape and political nature of the (desired) future Polish state. The majority of this discourse was represented by memo- randa and newspapers, yet there were also other relevant sources to promote the ideas of various factions. In my study I suggest that cartographical representations have also played an important role in both of the mentioned levels of discourse. This conclusion was made as a result of the analysis of Karta dawnej Polski, the only map of the former Polish- Lithuanian Commonwealth in its pre-1772 borders created by émigrés. This project was led by Wojciech Chrzanowski and was under the patronage of the aristocratic faction led by Prince Adam Jerzy Czartoryski (known as Hôtel Lambert). By applying the methodo- logical approach, which has been presented by John Brian Harley, and focusing on the historical and anthropological attributes of the map rather than solely on its empirical de- scription, I conclude with the suggestion that this map communicated various narratives at both levels of discourse. The most evident was its military narrative, which has promoted the idea of an armed uprising as the only possible way to restore an independent Polish state. The second concerned the ideas cultivated by the representatives of Hôtel Lambert regarding the shape and nature of a future state.
    [Show full text]
  • Rozwój Idei Umów Społecznych W Koloniach Angielskich W Ameryce Północnej W XVII W
    Czasy Nowożytne • Tom XXI • Rok 2008 Katarzyna Maćkowska (Lublin) Rozwój idei umów społecznych w koloniach angielskich w Ameryce Północnej w XVII w. W teoretycznym aspekcie różnorodność poglądów dotyczących celu i zna- czenia umowy społecznej oscyluje – najogólniej rzecz ujmując – wokół dwóch skrajnych koncepcji. Zgodnie z pierwszą okres przed zawarciem ta- kiego układu zaliczyć należy do złotego wieku ludzkości, w którym jednak jednostka nie potrafi ła poradzić sobie z brakiem rygorów narzucanych wol- ności, w rezultacie czego – stanowiąc zagrożenie dla innych – zaczęła tym samym ściągać niebezpieczeństwo na siebie i dopiero dzięki wejściu w spo- łeczne porozumienie była w stanie uchronić się przed upadkiem. Wedle zaś drugiej ekstremalnej wizji, epoka, kiedy człowiek był swoim panem, od po- czątku charakteryzowała się nieustanną wojną wszystkich ze wszystkimi, na co skuteczne i jedyne antidotum stanowiła właśnie umowa społeczna. W literaturze amerykańskiej często akcentuje się, iż w okresie, gdy w Europie popularyzowano ideę umów społecznych, za oceanem rzeczywi- ście funkcjonowały już wspólnoty zorganizowane na jej kanwie. Źródłem tego porządku była niewątpliwie purytańska teologia umów dostosowują- ca biblijną tradycję do „nowych czasów” i w efekcie umożliwiająca prak- tyczne zakorzenienie się zasady suwerenności ludu. Mogło się tak dziać dzięki odpowiednim warunkom przejawiającymi się w znikomej wówczas jeszcze ingerencji ze strony monarchii angielskiej oraz w niewielkiej liczeb- ności grup przybywających na nowy kontynent. Kiedy natomiast u progu niepodległości sięgano do europejskiej myśli kontraktualnej to zasadniczo w poszukiwaniu uzasadnienia dla zlikwidowania więzi z metropolią, a za- tem zerwania jednego układu i ukształtowania nowej umowy społecznej. 10 Katarzyna Maćkowska Wyraźne bądź dorozumiane odwołanie się do idei umów społecznych dostrzegamy w większości dokumentów ustrojowych pochodzących z okre- su kolonialnego.
    [Show full text]
  • Marszałkowie Galicyjskiego Sejmu Krajowego. Portret Zbiorowy [W:] Lwów: Miasto, Społeczeństwo, Kultura. Studia Z Dziejów Lw
    Kazimierz KAROLCZAK (Kraków) Marszałkowie Galicyjskiego Sejmu Krajowego. Portret zbiorowy Marszałek zagaja Sejm Krajowy przez cesarza zwołany, przewodniczy na posiedzeniach zgromadzenia i kieruje rozprawami; on też zamyka sejm po ukończeniu czynności lub wskazówek najwyższego polecenia1. Zwyczaj wybierania marszałka w tradycji polskiej sięgał sejmików ziemskich wykształconych na przełomie X IV і X V w. z dawnych wieców rycerskich. Początko­ wo przewodził im najstarszy urzędem dygnitarz. W późniejszym okresie marszałka wybierano zaraz po zagajeniu sejmiku przez najwyższego urzędnika obecnego wśród zgromadzonych. Marszałek, zwany też dyrektorem izby poselskiej, był wybierany większością głosów obecnych posłów. Funkcja marszałka była prestiżowa, chociaż jego uprawnienia w stosunku do posłów dość ograniczone. Uprawnienia porządkowe dotyczyły przekazywania królowi żądań izby poselskiej, od spełniania których po­ słowie uzależniali dalsze funkcjonowanie sejmu. Istotnym zadaniem było natomiast kierowanie pracami nad redakcją uchwał sejmowych. Nieodłącznym atrybutem władzy marszałka była laska marszałkowska. W epoce przedrozbiorowej służyła również do utrzymania porządku w czasie obrad. Uderze­ niem, stukaniem, a często po prostu waleniem w podłogę marszałek starał się uspo­ koić zbyt burzliwie obradujących posłów, dlatego też do naszych czasów zachowało się niewiele lasek marszałkowskich. Najbardziej znaną jest laska marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego, należąca obecnie do zbiorów Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Urząd marszałka ukształtował się w pełni po wyłonieniu II izby polskiego sejmu, czyli izby poselskiej. Za początek przyjęto rok 1493, kiedy na wspólnych obradach spotkali się posłowie wybrani na sejmikach przedsejmowych. Zwyczajowo przyjęto, że marszałek miał kolejno wywodzić się z Wielkopolski, Małopolski i Litwy. Wy­ brany musiał być jednomyślnie, co wymagało wcześniejszych ustaleń. W 1768 r. postanowiono, że w razie niewybrania marszałka w ciągu trzech dni „można to prze­ prowadzić większością głosów”2.
    [Show full text]
  • Sprawa Polska Na Kongresie Wiedeńskim
    Czasy Nowożytne • Tom XXI • Rok 2008 Władysław Zajewski (Gdańsk) Sprawa polska na Kongresie Wiedeńskim Ostateczne pokonanie „tyrana korsykańskiego” zwieńczone miało być kon- gresem pokojowym zwołanym przez zwycięskie mocarstwa koalicji anty- napoleońskiej do Wiednia, jesienią 1814 roku. Jednakże już sam termin „kongresu wiedeńskiego” budzi kontrowersje w historiografi i europejskiej. Przyjmuję w tym wypadku defi nicję historyka amerykańskiego Gordona A. Craiga, iż pod terminem kongresu wiedeńskiego należy rozumieć ca- łokształt negocjacji pokojowych, jakie odbyły się w stolicy Austrii przez osiem miesięcy od października 1814 r. Znawca kongresu wiedeńskiego brytyjski historyk sir Harold Nicolson twierdził, że był to jeden z najpracowitszych kongresów pokojowych Euro- py. Komitet Czterech zwycięskich mocarstw (Anglii, Rosji, Austrii i Prus) od stycznia 1815 przekształcił się za zgodą Anglii w Komitet Pięciu mo- carstw (doszła bowiem Francja Ludwika XVIII) i zgromadził się aż 41 razy. Obrady tego właśnie Komitetu Pięciu mocarstw można określić mianem rzeczywistego kongresu wiedeńskiego. Obradujące bowiem szersze ciało tzw. Komitet Ośmiu (tutaj uczestniczyła także Hiszpania, Portugalia Szwe- cja) zebrał się tylko 10 razy i w zasadzie aprobował, to co postanowił już Komitet Pięciu mocarstw. Ministrowie spraw zagranicznych spotykali się najczęściej na deba- tach w rezydencji austriackiego ministra spraw zagranicznych Klemensa Lothara Metternicha (1773–1859). Sprawozdania ministrów podsumowu- jące poufne ustalenia wędrowały po południu do monarchów (z wyjąt- kiem króla angielskiego Jerzego III), którzy czynili odręcznie swoje uwa- gi i spostrzeżenia. Liczby poufnych narad nikt nie ustalił i chyba już nie ustali. 34 Władysław Zajewski Ministrowie Komitetu Ośmiu wyłonili tzw. Commission Generale, która ze swej strony powołała 10 komisji szczegółowych do rozwiązywania konkretnych spraw i problemów związanych z upadkiem imperium napo- leońskiego.
    [Show full text]
  • University Microfilms International 300 North Zeeb Road Ann Arbor, Michigan 48'L06 USA St
    INFORMATION TO USERS This material was produced from a microfilm copy of the original document While the most advanced technological means to photograph and reproduce this document have been used, the quality is heavily dependent upon the quality of the original submitted. The following explanation of techniques is provided to help you understand markings or patterns which may appear on this reproduction. 1. The sign or "target" for pages apparently lacking from the document photographed is "Missing Page(s)". If it was possible to obtain the missing page(s) or section, they are spliced into the film along with adjacent pages. This may have necessitated cutting thru an image and duplicating adjacent pages to insure you complete continuity. 2. When an image on the film is obliterated with a large round black mark, it is an indication that the photographer suspected that the copy may have moved during exposure and thus cause a blurred image. You willa find good image of the page in the adjacent frame. 3. When a map, drawing or chart, etc., was part of the mBteriaj being photographed the photographer followed a definite method in "sectioning" the material. It is customary to begin photoing at thu upper left hand corner of a large sheet and to continue photoing from left to right in equal sections with a small overlap. If necessary, sectioning is continued again — beginning below the first row and continuing on until complete. 4. The majority of users indicate that the textual content is of greatest value, however, a somewhat higher quality reproduction could be made from "photographs" if essential to the understanding of the dissertation.
    [Show full text]
  • XALQARO MUNOSABATLAR VA DIPLOMATIYA TARIXI (Uslubiy Qo’Llanma)
    O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI XALQARO MUNOSABATLAR VA DIPLOMATIYA TARIXI (uslubiy qo’llanma) NAMANGAN – 2019 Xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi. O’quv qo’llanma. Madrahimov Zohid Sharofovich., Kenjayev Erkinjon Habibullayevich., Norqo’ziyev Dadaxon Raxmonjonovich Ushbu uslubiy qo`llanma O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g`risida”gi Qonuni, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2001- yil 16- avgust va 2015- yil 10- yanvardagi “Oliy ta`limning Davlat ta`lim standartlarini tasdiqlash to`g`risida”gi Qarori, O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017- yil 20-apreldagi “Oliy ta`lim tizimini rivojlantirish chora-tadbirlari to`g`risida”gi PQ-2909- sonli, 2018- yil 5- iyundagi “Oliy ta`lim muassasalarida ta`lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini ta`minlash bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi PQ-3775- sonli va boshqa me`yoriy hujjatlar asosida ishlab chiqilgan. Mazkur uslubiy qo’llanma ma`lumotlaridan 5120300 – Tarix (mamlakatlar va mintaqalar bo’yicha) bakalavriat ta`lim yo`nalishi talabalari uchun o`tiladigan “Xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi” fani bo`yicha dars mashg`ulotlarida foydalanish mumkin. Mazkur uslubiy qo’llanmada Jahon tarixining eng qadimgi davrlaridan to bugungi kunga qadar bo’lgan davriy chegara oralig’ida mavjud bo’lgan davlatlar o’rtasidagi siyosiy aloqalar va diplomatik munosabatlar tarixi yoritiladi. Mas`ul muharrir: Erqo’ziyev Anvarjon Ashurovich, tarix fanlari nomzodi, dotsent Taqrizchilar: Agzamova Gulchehra Azizovna, tarix fanlari doktori, professor Xalmuratov Bahtiyor Rejavaliyevich, tarix fanlari bo’yicha falsafa doktori (PhD) 2 KIRISH “Xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi” fani Jahon tarixining eng qadimgi davrlaridan to bugungi kunga qadar bo’lgan davriy chegara oralig’ida mavjud bo’lgan davlatlar o’rtasidagi siyosiy, iqtisodiy, madaniy aloqalar tarixini o’rganadi.
    [Show full text]