Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski

PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY

ROMUALD POLACZEK, LECH OTR¥BEK

G³ówny koordynator Szczegó³owej mapy geologicznej Polski — A. BER Koordynator regionu zachodniego Pomorza — R. DOBRACKI

OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI

1:50000

Arkusz Korzybie (48) (z 1 tab. i 3 tabl.)

Wykonano na zamówienie Ministra Œrodowiska za œrodki finansowe wyp³acone przez Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej

WARSZAWA 2005 Autorzy: Romuald POLACZEK, Lech OTR¥BEK Nowe Przedsiêbiorstwo Geologiczne s. c. ul. 1 Maja 5/7, 42-200 Czêstochowa

Redakcja merytoryczna: Zofia KLIMCZAK Pañstwowy Instytut Geologiczny ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego prof. dr hab. Leszek MARKS

ISBN 83-7372-777-9

Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K

2 SPIS TREŒCI

I. Wstêp ...... 5

II. Ukszta³towanie powierzchni terenu ...... 7

III. Budowa geologiczna ...... 11

A. Stratygrafia...... 12

1. Kreda ...... 12

a. Kreda górna ...... 12

Kampan ...... 12

2. Trzeciorzêd ...... 12

a. Paleogen...... 12

Eocen...... 12

Oligocen ...... 13

b. Neogen ...... 14

Miocen ...... 14

3. Czwartorzêd ...... 14

a. Plejstocen ...... 15

Zlodowacenia po³udniowopolskie ...... 15

Zlodowacenie Nidy ...... 15

Zlodowacenie Sanu 1 ...... 16

Zlodowacenie Sanu 2 (Wilgi) ...... 18

Interglacja³ wielki ...... 19

Interglacja³ mazowiecki ...... 19

Zlodowacenia œrodkowopolskie ...... 20

Zlodowacenie Odry ...... 20

Zlodowacenie Warty ...... 21

3 Interglacja³ eemski ...... 24

Zlodowacenia pó³nocnopolskie ...... 24

Zlodowacenie Wis³y ...... 24

Stadia³ górny ...... 24

b. Czwartorzêd nierozdzielony ...... 29

c. Holocen ...... 30

B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ...... 31

C. Rozwój budowy geologicznej ...... 32

IV. Podsumowanie ...... 38

Literatura ...... 39

SPIS TABLIC

Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000

Tablica II — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000

Tablica III — Przekrój geologiczny C–D

4 I. WSTÊP

Obszar arkusza Korzybie Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 jest ograniczony wspó³rzêdnymi geograficznymi 54°10’–54°20’ szerokoœci geograficznej pó³nocnej i 16°45’–17°00’ d³ugoœci geograficznej wschodniej. Administracyjnie obszar arkusza nale¿y do województwa zachodniopomorskiego, powiatu s³awieñskiego (gmina S³awno) oraz do województwa pomorskiego, powiatu s³upskiego (gminy: Kobylnica, Kêpice) i bytowskiego (gmina Trzebielino). Na obszarze arkusza Korzybie znajduje siê jedno miasto — Kêpice. W odleg³oœci oko³o 12 km na pó³nocny wschód od pó³nocnej granicy arkusza le¿y S³upsk, najwiêkszy w tym rejonie oœrodek miejski. Arkusz Korzybie zosta³ opracowany na podstawie projektu badañ geologicznych zatwierdzone- go przez Ministra Ochrony Œrodowiska Zasobów Naturalnych i Leœnictwa decyzj¹ nr KOK/37/96. Podstaw¹ opracowania by³o zdjêcie geologiczne w skali 1:25 000 wykonane przez autorów na ca³ym obszarze arkusza o powierzchni 295 km2, w latach 1996–1999. W trakcie prac zdjêciowych wykonano oko³o 580 sond kartuj¹cych do g³êbokoœci 3 m, 140 sond do g³êbokoœci 4 m oraz 20 sond o g³êbokoœci oko³o 10 m. Opisano i sprofilowano równie¿ 20 ods³oniêæ naturalnych i sztucznych. W trakcie prac badawczych wykonano („Geofizyka” Toruñ) cztery otwory badawcze dla SMGP (kartograficzne): Barcino (otw. 19) o g³êbokoœci 123,5 m, Ob³ê¿e (otw. 28) o g³êbokoœci 122,0 m, Bo- rzys³aw (otw. 41) o g³êbokoœci 92,0 m oraz Mzdowiec (otw. 47) o g³êbokoœci 164,0 m. £¹czny metra¿ prac wiertniczych wyniós³ 501,5 m. Wyniki badañ litostratygraficznych wykaza³y, ¿e trzy z otworów kartograficznych przebi³y osady czwartorzêdowe i osi¹gnê³y starsze pod³o¿e, natomiast w otworze kartograficznym Mzdowiec (otw. 47) granica czwartorzêdu i trzeciorzêdu jest niepewna. Wynika to z problemów technicznych powsta³ych w trakcie wiercenia (ucieczka p³uczki na g³êbokoœci 164,0 m i zasypanie otworu do g³êbokoœci oko³o 50 m). Poniewa¿ obserwacje makroskopowe dolnych partii profilu wskazywa³y na starsze pod³o¿e, a metra¿ przewidziany do wykonania w projekcie badañ zosta³ ju¿ znacznie przekroczony, zdecydowano siê na zatrzymanie otworu. Wykonane wczeœniej badania

5 geofizyczne stawia³y granicê trzeciorzêdu i czwartorzêdu na podobnej g³êbokoœci. Równie¿ na szkicu geologicznym odkrytym (tabl. II) otwór ten dobrze wpisuje siê w rzeŸbê pod³o¿a podczwartorzêdowe- go w tym rejonie. W zwi¹zku z powy¿szym granicê trzeciorzêdu i czwartorzêdu stwierdzon¹ w trakcie profilowania otworu przyjêto jako przypuszczaln¹. Próbki pobrane z otworów wiertniczych zosta³y poddane badaniom laboratoryjnym (Czerwon- ka, 1998). W ramach tych badañ wykonano analizy: uziarnienia, minera³ów ciê¿kich i petrograficzn¹ ¿wirów oraz oznaczono stopieñ obtoczenia ziarn kwarcu i zawartoœæ wêglanu wapnia dla utworów czwartorzêdowych, a tak¿e ni¿ejleg³ych i³ów i mu³ków trzeciorzêdowych. Analizy te pozwoli³y na bli¿sz¹ charakterystykê glin zwa³owych, osadów zastoiskowych oraz piaszczysto-¿wirowych czwar- torzêdu. W niewielkim stopniu przybli¿y³y one równie¿ problematykê starszego pod³o¿a. Lokalizacja otworów kartograficznych poprzedzona by³a badaniami geoelektrycznymi. Zosta³y one wykonane („Geoserwis” Warszawa) metod¹ pionowych sondowañ geoelektrycznych w uk³adzie Schlumbergera (Jagodziñska, Kalitiuk, 1997). Wykonano jeden ci¹g sondowañ o d³ugo- œci 23 km (103 SEG) wzd³u¿ linii przekroju geologicznego A–B. Badania geoelektryczne na obszarze arkusza Korzybie przeprowadzono równie¿ w trakcie opra- cowywania Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 ((Jagodziñska, Kalitiuk, 1998). Wyko- nano wówczas trzy ci¹gi sondowañ geoelektrycznych w uk³adzie Schlumbergera o ³¹cznej d³ugoœci oko³o 24 km. Wyniki tych prac zosta³y uwzglêdnione w niniejszym opracowaniu. W celu udokumentowania obszaru badañ zebrano 71 archiwalnych profili otworów wiertniczych obejmuj¹cych otwory studzienne, surowcowe, badawcze i kartograficzne. Ponadto wykorzystano piêæ dokumentacji torfowych wykonanych w granicach obszaru arkusza Korzybie. Œrednio na 1 km2 obszarze arkusza przypada 3,1 punktu dokumentacyjnego. Badania nad poznaniem budowy geologicznej omawianego obszaru mo¿na podzieliæ na dwa okresy. Okres pierwszy przypada na koniec ubieg³ego stulecia oraz pocz¹tek XX w., do drugiej wojny œwiatowej. Drugi okres przypada na lata powojenne. Pierwsze prace obejmuj¹ce obszar arkusza pochodz¹ z koñca XIX w. i zawieraj¹ cenny materia³ wiertniczy. Wyniki badañ zosta³y zebrane w opracowaniu pod redakcj¹ Keilhacka i Schneidera (1907). Do 1915 r. ukaza³y siê 24 arkusze mapy w skali 1:25 000 — Geologische Karten von Preussen. Trzy z nich: Schlawe (S³awno), Wussow (Osowo) oraz Pollnow (Polanów) obejmuj¹ zachodni¹ czêœæ arkusza Korzybie. W 1907 r. ukaza³a siê praca Deeckego omawiaj¹ca g³ównie zagadnienia czwartorzêdu tego obszaru. W póŸniejszych latach powsta³y prace o charakterze regionalnym i syntetycznym: Bulowa (1925, 1930, 1931, 1932), Petersena (1924), Schneidera (1914–1922, 1926) i inne. Drugi okres reprezentuj¹ wy³¹cznie opracowania badaczy polskich. Równolegle z badaniami geomorfologicznymi i dotycz¹cymi geologii czwartorzêdu, prowadzone by³y badania nad formacjami

6 starszymi, g³ównie przez pracowników Instytutu Geologicznego: Dadleza (1957, 1958), Osikê (1959), Po¿aryskiego (1960, 1962, 1969), a tak¿e Noska (1970) oraz wielu innych. W tym okresie ukaza³o siê równie¿ szereg przegl¹dowych opracowañ kartograficznych ujmuj¹cych ró¿ne zagadnienia pod³o¿a czwartorzêdu, m. in. opracowanie Dadleza i Dembowskiej (1963, 1965). Z prac dotycz¹cych badañ czwartorzêdu na uwagê zas³uguj¹ publikacje: Mojskiego (1968), Galona (1952, 1957, 1967, 1968a, b, 1972), Galona i Roszko (1963) oraz Pachuckiego (1961). Naj- wiêcej wiadomoœci o czwartorzêdzie wnosz¹ prace Kopczyñskiej-¯andarskiej (1970a, b). Zagadnie- nie najm³odszych osadów glacjalnych i holoceñskich oraz postglacjalne transgresje Ba³tyku przedstawi³ Rosa (1958, 1963, 1964, 1968), Maksiak i Uniejewska (1972) oraz Makowska (1986). Wykorzystaniem cech litologicznych osadów czwartorzêdowych pó³nocno-zachodniej Polski do rozwa¿añ stratygraficznych zajmowa³a siê Konecka-Betley (1987) oraz Mas³owska (1999). Pierwsze mapy geologiczne po 1945 r. ukaza³y siê w latach 1947–1948. S¹ to arkusze Ko³obrzeg (Rühle, Sobczak, 1947) i S³upsk (Rühle, 1948) Przegl¹dowej mapy geologicznej Polski w skali 1:300 000. W latach 1968–1971 prowadzone by³y prace nad sporz¹dzeniem arkusza Koszalin Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000 (Butrymowicz i in., 1974a, b, 1975) obejmuj¹cej obszar arkusza Korzybie. W omawianym rejonie prowadzone by³y równie¿ prace nad Szczegó³ow¹ map¹ geologiczn¹ Polski w skali 1:50 000, arkuszami: Polanów (Mojski, 1959), Wrzeœnica (Uniejewska, Nosek, 1985a, b) i S³awsko (d. S³awno) (Uniejewska, Nosek, 1986, 1987). W 1995 r. ukaza³a siê Mapa liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej — arkusz Koszalin (Doktor, Graniczny, 1995). Zagadnieniami geomorfologicznymi, dotycz¹cymi rozwoju sieci dolinnej Pomorza Œrodkowe- go zajmowali siê w swoich pracach Sylwestrzak (1973, 1978a, b) i Florek (1991). Procesy kszta³tuj¹ce rzeŸbê terenu na tle budowy geologicznej na obszarach ni¿owych Polski Pó³nocnej omawia³ w swoich pracach Bartkowski (1965, 1969).

II. UKSZTA£TOWANIE POWIERZCHNI TERENU

Obszar arkusza Korzybie le¿y w obrêbie dwóch mezoregionów: Równiny S³upskiej stanowi¹cej œrodkow¹ czêœæ Pobrze¿a Koszaliñskiego oraz Wysoczyzny Polanowskiej bêd¹cej czêœci¹ Pojezierza Zachodniopomorskiego (Kondracki, 2002). Równina S³upska zajmuje pó³nocno-zachodni¹ czêœæ obszaru arkusza Korzybie, siêgaj¹c na zachodzie po miejscowoœæ Podgóry, w œrodkowej czêœci po Kêpice, a na wschodzie po Barcino. Ta strefa geomorfologiczna stanowi wysoczyznê polodowcow¹ urozmaicon¹ szeregiem form akumulacyjnych i erozyjnych powsta³ych w czasie degradacji pokrywy ostatniego l¹dolodu.

7 Wysoczyzna Polanowska zajmuje po³udniowo-wschodni¹ czêœæ obszaru arkusza. Stanowi ona wewnêtrzn¹ czêœæ Pojezierza Zachodniopomorskiego, rozciêt¹ licznymi dolinami rzecznymi (m.in. Grabowej, Wieprzy i S³upi) w skutek czego jest pozbawiona wiêkszych jezior. Morfologia obszaru objêtego badaniami jest zró¿nicowana. Wykazuje charakter rzeŸby polodowcowej z wyraŸnym wp³ywem póŸniejszych procesów denudacyjnych (wietrzenia i erozji) oraz akumulacji. Dominuj¹c¹ rolê odgrywaj¹ formy pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowe- go. Formy rzeczne i jeziorne oraz utworzone przez roœlinnoœæ zajmuj¹ niewielkie obszary (tabl. I). Obecna rzeŸba terenu w znacznej mierze nawi¹zuje do morfologii starszego pod³o¿a. G³ówne rzeki przep³ywaj¹ce przez obszar arkusza (Wieprza, Bystrzenica) wykorzystuj¹ w jego pó³nocnej czê- œci obni¿enia pod³o¿a, natomiast zajmuj¹ce znaczn¹ czêœæ obszaru arkusza wysoczyzny morenowe zwi¹zane s¹ z kulminacjami pod³o¿a podczwartorzêdowego. O charakterze rzeŸby decyduj¹ wysoczyzny morenowe porozdzielane rozleg³ymi powierzchniami równin sandrowych, osi¹gaj¹ce na pó³nocy i zachodzie obszaru wysokoœæ oko³o 90 m n.p.m., a na po³udniu 110–130 m n.p.m. Równiny sandrowe porozcinane s¹ dolinami Wieprzy i Bystrzenicy. Wysoczyzny morenowe urozmaicone s¹ wzgórzami morenowymi o wysokoœci bezwzglêdnej dochodz¹cej do 140 m n.p.m. i kemowymi, po³o¿onymi na wysokoœci 100–120 m n.p.m. Formy lodowcowe.Wysoczyzna morenowa p³aska (wysokoœci wzglêdne do 2 m, nachylenie do 2°) wystêpuje w pó³nocno-zachodniej czêœci obszaru arkusza, w okolicy Brzeœcia i Gwiazdowa. Najwiêksz¹ wysokoœæ osi¹ga ona na pó³nocny wschód od Janiewic (oko³o 90 m n.p.m.), sk¹d obni¿a siê na wschód, w kierunku jeziora £êtowskiego, na pó³noc w kierunku doliny Wieprzy i na zachód w kierunku doliny Rakówki (ark. Malechowo) do wysokoœci 50 m n.p.m. Wysoczyzna morenowa falista (wysokoœci wzglêdne 2–5 m, nachylenie oko³o 5°) wystêpuje w postaci niewielkich p³atów (ostañce erozyjne) przy pó³nocnej granicy obszaru arkusza oraz na wiêkszych obszarach na wschodzie (w okolicy Barcina i Osieków) i na po³udniu (w okolicy Biesowic i Mzdowa). Na pó³noc od Janiewic wysoczyzna morenowa p³aska prze- chodzi w wysoczyznê falist¹. Najni¿ej po³o¿one s¹ obszary wysoczyznowe wystêpuj¹ce przy pó³nocnej granicy obszaru arkusza Korzybie, gdzie ich wysokoœæ nie przekracza 60 m n.p.m. Wysokoœci bezwzglêdne wysoczyzn rosn¹ w kierunku po³udniowym. W okolicy Janiewic oraz Barcina i Osieków wynosz¹ od 100 do 110 m n.p.m. Maksymalne wysokoœci (od 120 do 140 m n.p.m) osi¹gaj¹ wysoczyzny przy po³udniowej granicy obszaru arkusza, pomiêdzy Biesowicami i Mzdowem. Moreny czo³owe, przewa¿nie akumulacyjne, tworz¹ na obszarze arkusza Ko- rzybie pasmo wiêkszych i mniejszych wzgórz ci¹gn¹cych siê od miejscowoœci Mzdowiec w po³udniowo-zachodniej czêœci arkusza, poprzez Pustowskie Górki i Kamienn¹ Górê na po³udnie i wschód od Barcina, w pó³nocno-wschodnim krañcu arkusza. Wysokoœci wzgórz morenowych s¹ zró¿nicowane.

8 Najwiêksze wartoœci osi¹gaj¹ w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza. W okolicy Mzdowca wysokoœæ bezwzglêdna wzgórz wynosi oko³o 150 m n.p.m., a maksymalna wysokoœæ wzgórz zwanych Pustowskimi Górkami — prawie 162 m n.p.m. W kierunku pó³nocno-wschodnim wysokoœæ bez- wzglêdna moren czo³owych maleje do oko³o 120 m n.p.m. (Kamienna Góra i wzgórza po³o¿one na po³udnie od Barcina) i oko³o 90–100 m n.p.m. przy pó³nocno-wschodniej granicy obszaru arkusza. Formy wodnolodowcowe.Równiny sandrowe i wodnolodowcowe w ogól- noœci zajmuj¹ oko³o 60% powierzchni badanego obszaru. Wystêpuj¹ na ró¿nej wysokoœci: od oko³o 20 m n.p.m. w marginalnym odcinku doliny Wieprzy, poprzez 50–60 m n.p.m. w pradolinnym odcinku biegn¹cym od Jeziora £êtowskiego w kierunku zachodniej granicy arkusza i rynnowym odcinku Wieprzy, do 100–110 m n.p.m. w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru. Formy te tworz¹ rozleg³e p³askie powierzchnie, bardzo czêsto urozmaicane ró¿nej wielkoœci zag³êbieniami bezodp³ywowymi i niewielkimi jeziorami. Wystêpuj¹ równie¿ wzd³u¿ rynnowych krawêdzi Wieprzy i Dzikiej, a tak¿e rynny biegn¹cej na po³udniowy zachód od Barcina, w kierunku Jeziora Ob³êskiego. Kemy wystêpuj¹ w postaci du¿ych pagórów o owalnym zarysie i ³agodnych stokach, nadbudowuj¹cych wysoczyznê morenow¹ w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza, w okolicy Oso- wa i Warcina oraz w pó³nocno-wschodniej, w okolicy Barcina. Na pó³noc od Kêpic du¿e wzgórze kemowe wystêpuje w obrêbie równiny sandrowej. W wiêkszoœci przypadków wzgórza osi¹gaj¹ wy- sokoœæ od 20 do 30 m. Plateau kemowe tworz¹ kilka wzniesieñ o ³agodnych stokach, lecz w przeciwieñstwie do kemów o ca³kowicie sp³aszczonej powierzchni szczytowej. Dwa tego rodzaju pagóry o wysokoœci wzglêdnej wynosz¹cej kilkanaœcie metrów, po³o¿one na wschód od Kêpic, rozdzielaj¹ rynny Wieprzy i Jeziora Ob³êskiego. Podobne dwa wzniesienia 10–15-metrowej wysokoœci po³o¿one s¹ na po³udnie od ¯ukowa, pomiêdzy wysoczyzn¹ Janiewic i Jeziorem £êtowskim. Powstanie kemów i plateau kemowych na tym terenie, w szczelinach l¹dolodu i pomiêdzy bry³ami lodu, zwi¹zane by³o z arealnym typem rozpadu l¹dolodu stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y — fazy pomorskiej. Rynny subglacjalne oraz rynny wykorzystane przez rzeki i czêœcio- wo przez nie przekszta³cone powsta³y w wyniku kr¹¿enia wód subglacjalnych miêdzy p³atami i bry³ami martwego lodu, powsta³ego w wyniku deglacjacji arealnej. Tworz¹ one sieæ g³êbo- kich dolin o prawie po³udnikowym przebiegu. Z rynnami subglacjalnymi zwi¹zane s¹ niektóre jeziora wystêpuj¹ce na obszarze arkusza. Jezioro Ob³êskie po³o¿one jest w koñcowym odcinku rynny biegn¹cej równolegle do rynny Wieprzy i ³¹cz¹cej siê z ni¹ na pó³noc od Kêpic. Na obszarze arkusza Korzybie wiêkszoœæ rynien lodowcowych jest wykorzystywana przez rzeki. Przecinaj¹ca obszar z po³udnia na pó³noc Wieprza, praktycznie na ca³ym tym odcinku p³ynie wykorzystuj¹c rynnê subglacjaln¹. Podobnie zachowuje siê rzeka Dzika oraz wiele innych bezimiennych cieków.

9 Równiny erozyjne wód roztopowych tworzy³y siê w wyniku przep³ywu wód lodowcowych dolinami wód roztopowych. Prowadzi³o to do niszczenia i ods³aniania osadów starszych. Z tego typu form¹ mamy do czynienia w pó³nocno-wschodniej czêœci obszaru arkusza, w okolicy Zbyszewa. Zg³êbienia powsta³e po martwym lodzie wystêpuj¹ licznie na ca³ym badanym obszarze. Czêœæ z nich jest wype³niona m³odymi namu³ami, inne zaœ tworz¹ ró¿nej wielkoœci równiny torfowe. Najliczniejsze i najwiêksze tego typu formy wystêpuj¹ w centralnej czêœci obszaru miedzy Korzybiem i Kêpicami, a tak¿e na po³udniu w okolicy Przyjezierza. Formy te s¹ zwi¹zane g³ównie z równinami sandrowymi, rzadziej z wysoczyznami morenowymi. S¹ to zazwyczaj p³ytkie, 2–4-metrowej g³êbokoœci zag³êbienia o kszta³cie owalnym lub wyd³u¿onym. Formy eoliczne.Wydmy tworz¹ niewielkie wzniesienia, nadbudowuj¹ce równiny sandrowe. Wystêpuj¹ g³ównie w pó³nocnej czêœci obszaru arkusza, w dolinie Wieprzy oraz w œrodkowej czêœci, na po³udniowy wschód od Jeziora £êtowskiego. S¹ to przewa¿nie pagórki o wysokoœci do 5 m, sporadycznie dochodz¹cej do 10 m. Formy rzeczne.Dna dolin rzecznych wyró¿niono w m³odych dolinkach oraz w dolinie Bystrzenicy i Kwaczy. Powsta³y one w wyniku najm³odszej zmiany poziomu wód Ba³tyku. W dolinie Bystrzenicy jest to najm³odszy, a zarazem najni¿szy poziom utworów rzecznych. W wiêkszoœci m³odych dolinek bezimiennych potoków jest to jedyny poziom osadów rzecznych. Tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych.Tarasy akumulacyjne zalewowe wystêpuj¹ prawie w ca³ej dolinie Wieprzy. W po³udniowym odcinku po³o¿one s¹ na wysokoœci 50–55 m n.p.m. i obni¿aj¹ siê ku pó³nocy do wysokoœci oko³o 20–25 m n.p.m. System tarasów akumulacyjnych nadzalewowych jest zwi¹zany wy³¹cznie z dolin¹ Wieprzy. Wznosz¹ siê one od oko³o 3 do 6 m nad poziom doliny. Ich nachylenie zmniejsza siê od oko³o 60,0 m n.p.m. na po³udniu do oko³o 30 m n.p.m. na pó³nocy. Tarasy erozyjne wystêpuj¹ w dolinie bezimiennego cieku w po³udniowo-zachodniej czê- œci obszaru arkusza, w okolicy Osowa. Szerokoœæ listew tarasowych jest niewielka i nie przekracza z regu³y 200 m. Starorzecza.Wdolinie Wieprzy miêdzy Kêpicami i Gwiazdowem po obu stronach rzeki wystêpuj¹ liczne starorzecza. S¹ to formy m³ode, w wiêkszoœci przypadków wype³nione wod¹. Po- wstawanie starorzeczy wskazuje na m³odoholoceñskie zmiany po³o¿enia koryta rzeki. Dolinki, parowy, m³ode rozciêcia erozyjne lub dolinki w ogólno- œci, nierozdzielone.Sta³e lub okresowe potoki, sp³ywaj¹ce z wysoczyzn w kierunku dolin przecinaj¹ krawêdzie dolin rzecznych (Wieprzy, Bystrzenicy ), tarasów i wysoczyzn, tworz¹c formy o d³ugoœci od kilkudziesiêciu metrów do kilku kilometrów. Charakteryzuj¹ siê stromymi zboczami i znacznymi spad- kami w kierunku dolin rzecznych.

10 Formy denudacyjne.Niecki korazyjno-denudacyje i suche dolinki wystê- puj¹ w ró¿nych czêœciach obszaru arkusza. S¹ to krótkie dolinki o du¿ym spadku dna, wystêpuj¹ce g³ów- nie na zboczach wysoczyzn morenowych, rzadziej w obrêbie utworów wodnolodowcowych tworz¹cych na obszarze arkusza d³ugie stoki. Sto¿ki nap³ywowe wystêpuj¹ nielicznie w obrêbie arkusza. S¹ to niewielkie formy, zaznaczaj¹ce siê w morfologii omawianego obszaru g³ównie u wylotów rynien lub niewielkich dolin erozyjnych, usytuowanych wzd³u¿ krawêdzi wysoczyzn morenowych (ko³o Jeniewic i Ob³ê¿a). D³ugie stoki. W po³udniowej czêœci obszaru arkusza d³ugie stoki zwi¹zane s¹ z rynn¹ czêœciowo wykorzystywan¹ przez rzekê Dzik¹, we wschodniej z rynn¹ biegn¹c¹ od Barcina w kierunku Jeziora Ob³êskiego i Doliny Wieprzy. W miejscach tych krawêdzie dolin i wysoczyzn uleg³y znacznemu denudacyjnemu z³agodzeniu, co doprowadzi³o do powstania strefy d³ugich stoków. Procesy denudacyjne wytworzy³y d³ugie stoki wokó³ wysoczyzn morenowych w okolicy Janie- wic a tak¿e Osieków i Barwina. D³ugi stok rozdziela równie¿ dwie równiny sandrowe po³o¿one na ró¿nych wysokoœciach w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru arkusza. Formy jeziorne.Równiny jeziorne.Proces zasypywania jezior przynoszonymi przez rzeki osadami, a¿ do ca³kowitego zape³nienia niektórych z nich, spowodowa³ powstanie równin jeziornych. Na obszarze arkusza Korzybie z procesem takim mamy do czynienia w obrêbie misy wy- topiskowego Jeziora £êtowskiego. Osady równin wystêpuj¹ szerokim pasem wokó³ pó³nocnego brzegu tego jeziora. Najwiêksze natê¿enie procesów akumulacji tych osadów przypad³o na okres transgresji litorynowej, kiedy to zmieni³y siê warunki odp³ywu wód rzecznych w wyniku podniesienia podstawy erozyjnej oraz w zwi¹zku z podniesieniem siê poziomu wód gruntowych. Formy utworzone przez roœlinnoœæ.Równiny torfowe s¹jedynymi formami utworzo- nymi przez roœlinnoœæ. Najwiêksze obszary zajête przez torfy zwi¹zane s¹ z dolinami Bystrzenicy i Kwa- czy oraz w mniejszym stopniu Wieprzy i Dzikiej, a tak¿e z rynn¹ Jeziora Ob³êskiego. Formy antropogeniczne.Piaskownie-¿wirownie zwi¹zane s¹ g³ównie z ods³aniaj¹cymi siê na powierzchni piaskami i ¿wirami wodnolodowcowymi. Du¿e wyrobiska z prowadzon¹ eksploatacj¹ wystêpuj¹ w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru, w Chorowie oraz w czêœci pó³nocno-wschodniej, w Zagórkach. Na pozosta³ym obszarze spotykane s¹ ró¿nej wielkoœci wyrobiska nie eksploatowane lub eksploatowane okresowo (okolice Kêpic, Podgór i Osieków).

III. BUDOWA GEOLOGICZNA

Obszar arkusza Korzybie jest pokryty prawie w ca³oœci utworami czwartorzêdowymi. Wiado- moœci o wg³êbnej budowie geologicznej badanego obszaru s¹ niewielkie. Wiêkszoœæ otworów przebi- jaj¹cych utwory czwartorzêdowe nawierca³o osady trzeciorzêdowe: w elewacjach pod³o¿a — miocenu,

11 w obni¿eniach — oligocenu. Cztery otwory wiertnicze osi¹gnê³y osady kredy górnej, wykazuj¹c przy tym niepe³ny profil trzeciorzêdu (bez paleocenu i pliocenu). Z analizy g³êbokich otworów wiertniczych wykonanych w bezpoœrednim s¹siedztwie arkusza Korzybie wynika, ¿e w pod³o¿u czwartorzê- du wystêpuj¹ osady syluru, permu, triasu, kredy górnej i trzeciorzêdu.

A. STRATYGRAFIA

1. Kreda

a. Kreda górna

Utwory kredy górnej zosta³y nawiercone na obszarze arkusza Korzybie czterema g³êbokimi otworami: w Korzybiu (otw. 5), Janiewicach (otw. 20), Kêpicach (otw. 21) i Borzys³awiu (otw. 39). Otwory zosta³y wykonane w ramach prac maj¹cych na celu udokumentowanie z³ó¿ wêgla brunatnego. Strop utworów kredy górnej znajduje siê na rzêdnych: 124,5 m p.p.m. w Korzybiu, 130,3 m p.p.m. w Janiewi- cach i 151,2 m p.p.m. w Borzys³awiu. Otwory te p³ytko zag³êbiaj¹ siê w osady kredy: od 2,4 m w Korzybiu (otw. 5) do 7,7 m w Janiewicach (otw. 20). Ze wzglêdu na brak nowych danych, wiek tych osadów przyjêto za Map¹ geologiczn¹ Polski w skali 1:200 000 arkusz Koszalin, jako kampan (Butrymowicz i in., 1974b).

Kampan

Margle i wapienie z glaukonitem.Stropowa czêœæ kampanu jest reprezentowana przez margle piaszczyste z glaukonitem o mi¹¿szoœci od 0,6 m w Borzys³awiu (otw. 5), do 7,7mwJa- niewicach (otw. 20). Poni¿ej zalegaj¹ szare, twarde wapienie z glaukonitem, stwierdzone w otworach 20, 21 i 39. Powierzchnia stropu utworów kampanu jest ma³o urozmaicona. Zosta³a ukszta³towana w mastrychcie i starszym trzeciorzêdzie.

2. Trzeciorzêd

Trzeciorzêd reprezentowany jest przez eocen, oligocen i miocen. Powierzchnia stropowa utwo- rów trzeciorzêdowych wystêpuje na wysokoœci od 120,0 m p.p.m. do oko³o 40,0 m n.p.m. Ich mi¹¿szoœæ waha siê na obszarze arkusza od kilku metrów w kopalnej dolinie Wieprzy, do oko³o 200 m w elewacjach powierzchni podczwartorzêdowej (na pó³nocny wschód od Janiewic). Kompleks trze- ciorzêdowy zalega na prawie p³askiej powierzchni utworów kredy górnej.

a. Paleogen Eocen

Piaski glaukonitowe z fosforytami, miejscami mu³ki, i³y i i³owce. Na wyrównanej powierzchni ska³ wêglanowych kredy górnej zalegaj¹ osady eoceñskie. W sp¹gu wy-

12 stêpuj¹ piaski drobnoziarniste py³owate z glaukonitem i konkrecjami fosforytów, o mi¹¿szoœci od 0,7 m (otw. 39) do 14,7 m (otw. 5). Powy¿ej warstwy piasków le¿¹ mu³ki, i³y i i³owce, miejscami za- wêglone, o mi¹¿szoœci od 3,0 m (otw. 5) do 9,3 m (otw. 39). Na i³ach i i³owcach zalegaj¹ ponownie piaski drobnoziarniste py³owate, kwarcowo-glaukonitowe, o mi¹¿szoœci od 4,6 m (otw. 20) do 5,8 m (otw. 5). Stropow¹ partiê eocenu tworz¹ naprzemianleg³e warstwy mu³ków i piasków. Strop utworów eoceñskich jest po³o¿ony na rzêdnej od 127,2 m p.p.m. w otworze 39, do 98,0 m p.p.m. w otworze 5. Ca³kowita mi¹¿szoœæ osadów eocenu potwierdzona otworami na obszarze arkusza Korzybie wynosi od 26,5 m (otw. 5) do 33,3 m (otw. 20).

Oligocen

Mu³owce, mu³ki piaszczyste i piaski glukonitowe. Utwory oligoceñskie wystêpuj¹ na ca³ym omawianym obszarze, bezpoœrednio pod utworami czwartorzêdowymi, wy- œcie³aj¹c dna obni¿eñ pod³o¿a podczwartorzêdowego (tabl. II). Jest to mi¹¿sza seria osadów morskich, brakicznych, lagunowych i jeziornych. Do znacznej redukcji mi¹¿szoœci utworów oligoceñskich w wyniku erozji i egzaracji lodowcowej dosz³o w obni¿eniach powierzchni podczwartorzêdowej (otw. 39 — Borzys³aw). Z czterech otworów, które osi¹gnê³y utwory kredowe, dwa przewierci³y osady oligocenu. Mi¹¿szoœæ osadów oligoceñskich stwierdzona w tych otworach jest zbli¿ona i wynosi 80,0 m w otworze 20 w Janiewicach oraz 90,0 m w otworze 5 w Korzybiu. W obrêbie arkusza reprezentowany jest pe³ny profil utworów oligoceñskich. Niezgodnie na osadach kredy górnej, na g³êbokoœci 163,5 m w Korzybiu (otw. 5) i 212,0 m w Janiewicach (otw. 20), le¿y warstwa drobnoziarnistych, miejscami bardzo drobnoziarnistych lub py³owatych, piasków kwarcowo-glaukonitowych z ³yszczykami i nielicznymi konkrecjami fosforytowymi. Mi¹¿szoœæ omawianej warstwy jest niewielka i wynosi odpowiednio 12,0 m w Janiewicach (otw. 20) i 10,0 m w Korzybiu (otw. 5). Powy¿ej piasków kwarcowo-glaukonitowych wystêpuje, charakterystyczna dla ca³ego Pomorza, sekwencja osadów brakicznych i jeziornych zwanych i³ami toruñskimi. Utwory te reprezentowane s¹ przez zwiêz³e mu³owce piaszczyste oraz mu³ki piaszczyste z licznymi ³yszczykami i pojedynczymi ziarnami glaukonitu. W postaci przerostów wystêpuj¹ czarne t³uste i³y i zwiêz³e i³owce, miejscami silnie zawêglone. Osady te zawieraj¹ zwêglony detrytus roœlinny oraz konkrecje i gruze³ki syderytów. S¹ to osady dolnooligoceñskie. Oligocen górny jest wykszta³cony w postaci piasków kwarcowo-glaukonitowych, wœród których wystêpuj¹ lokalnie cienkie przewarstwienia osadów pelitycznych, laminowanych, zawêglonych detrytusem roœlinnym. S¹ to osady bezwapienne o intensywnie zielonej barwie. Powy¿ej piasków zalegaj¹ osady mu³kowo-mu³owcowe z glaukonitem, z nieregularnymi przewrstwieniami i³ów i i³owców oraz drobnoziarnistych piasków.

13 Strop utworów oligoceñskich jest po³o¿ony na wysokoœci od 98,0 m p.p.m. w otworze 5 do 28,0 m p.p.m. w otworze 20. Mi¹¿szoœæ osadów oligocenu górnego stwierdzona w obrêbie arkusza wynosi 68,0 m w Janiewicach (otw. 20) i 79,0 m w Korzybiu (otw. 5).

b. Neogen Miocen

Piaski kwarcowe, mu³ki i i³y, miejscami z wêglem brunatnym.Utwory miocenu wykszta³cone w facji l¹dowej zachowa³y siê na wzniesieniach powierzchni podczwartorzê- dowej. Strop tych utworów po³o¿ony jest na rzêdnych od 29,5 m p.p.m. w otworze 47 do 41,5,0 m n.p.m. w otworze 48. Maksymalna mi¹¿szoœæ tych utworów na obszarze arkusza stwierdzona w otworze 5 w Korzybiu wynosi 88,1 m. S¹ to g³ównie mi¹¿sze utwory piaszczyste, z³o¿one przede wszystkim z piasków kwarcowych drobnoziarnistych lub py³owatych z ³yszczykami, py³em wêglowym, œladami zwêglonego detrytusu roœlinnego, u³amkami ksylitu, a miejscami z konkrecjami siarczków ¿elaza. Nad piaskami zalega zazwyczaj pakiet osadów mu³kowo-ilastych, w ró¿nym stopniu zawêglo- nych i zwieraj¹cych wk³adki wêgla brunatnego. Wykonane w trakcie prac kartograficznych otwory nie dostarczy³y nowego materia³u, który pozwoli³by na rozpoziomowanie osadów mioceñskich. W literaturze by³y one okreœlane (Ciuk, 1955), jako prawdopodobne utwory miocenu œrodkowego oraz najni¿szej czêœci miocenu górnego.

3. Czwartorzêd

Utwory czwartorzêdowe pokrywaj¹ ca³¹ powierzchniê arkusza Korzybie. Ich mi¹¿szoœæ jest bardzo zmienna i generalnie zwi¹zana z morfologi¹ pod³o¿a podczwartorzêdowego; najmniejsza jest w obrêbie kulminacji pod³o¿a. W pó³nocno-zachodniej czêœci obszaru arkusza, w okolicy £êtowa i Ja- niewic, mi¹¿szoœæ utworów czwartorzêdowych nie przekracza 30 m, a na po³udniu, ko³o Osowa i Bie- sowic, 50–60 m. Najwiêksze mi¹¿szoœci osadów czwartorzêdowych notowane s¹ w kopalnej dolinie Wieprzy. Maksymalna udokumentowana mi¹¿szoœæ wynosi 211,2 m (w otw. 39 w Warcinie). Pod wzglêdem litologicznym osady czwartorzêdowe, przebadane w próbkach z czterech otworów kartograficznych, s¹ bardzo zró¿nicowane. Reprezentuj¹ je mu³ki ilaste, mu³ki piaszczyste, piaski drobno- i gruboziarniste oraz gliny. Seria czwartorzêdowa nie zawiera grubo- i œredniookruchowych ¿wirów, natomiast ¿wiry drobnookruchowe wystêpuj¹ w przewarstwieniach z piaskami gruboziarnistymi. Za- wartoœæ wêglanu wapnia w osadach czwartorzêdowych jest wysoka i wynosi od 6,2 do 27,9%. Niska zwartoœæ wêglanu wapnia — poni¿ej 3%, — obserwowana jest tylko w profilach wietrzeniowych glin zwa³owych. Pomimo du¿ego zró¿nicowania litologicznego, osady czwartorzêdowe cechuj¹ siê podob- nym sk³adem minera³ów ciê¿kich. We wszystkich typach litologicznych (piaskach, glinach i mu³kach)

14 dominuj¹ amfibole i granaty (25–40%), przy 5–15% udziale epidotu i piroksenów. Sta³¹ domieszkê stanowi tak¿e andaluzyt — 5–12%. Obtoczenie ziarn kwarcu w osadach piaszczystych i mu³kowych nie wykazuje wiêkszego zró¿nicowania. Najczêœciej przewa¿aj¹ ziarna czêœciowo obtoczone (40–65%), przy wyrównanym udziale (po oko³o 20–30%) ziarn kanciastych i dobrze obtoczonych. Bior¹c pod uwagê powy¿sze dane oraz uwzglêdniaj¹c identycznoœæ zawartoœci minera³ów ciê¿kich w glinach zwa³owych i osadach piaszczysto-mu³kowych, wszystkie osady czwartorzêdo- we przewiercone otworami kartograficznymi uznano za utwory pochodzenia lodowcowego. Co za tym idzie osady piaszczyste i piaszczysto-¿wirowe reprezentowa³yby utwory wodnolodowcowe, a osady mu³kowo-piaszczyste i mu³kowo-ilaste utwory zastoiskowe.

a. Plejstocen Zlodowacenia po³udniowopolskie

Osady zlodowaceñ po³udniowopolskich reprezentuj¹ najstarsze ogniwo czwartorzêdu wystê- puj¹ce w obrêbie arkusza Korzybie. Kompleks lodowcowy tego zlodowacenia tworz¹ trzy poziomy glin zwa³owych o niewielkiej mi¹¿szoœci oraz trzy poziomy osadów wodnolodowcowych.

Zlodowacenie Nidy

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zosta³y nawiercone w otworze kartograficznym 28 w okolicy Ob³ê¿a, pod cienk¹ warstw¹ glin zwa³owych, których wiek zosta³ powi¹zany ze zlodowaceniem Nidy. W zwi¹zku z powy¿szym ni¿ejleg³¹ oko³o 10-metrow¹ seriê osadów wodnolodowcowych uznano za zwi¹zan¹ z tym zlodowaceniem. Osady te powsta³y prawdopodobnie na przedpolu nasuwaj¹cego siê l¹dolodu w g³êbokiej rynnie, lub w obni¿eniu starszego pod³o¿a. Reprezentowane s¹ g³ównie przez szarobr¹zowe ¿wiry drobnokruchowe, ku sp¹gowi przechodz¹ce w piaski gruboziarniste. W stropie tej serii zalega oko³o 1,5-metrowej mi¹¿szoœci warstwa piasków drobnoziarnistych, szarobr¹zowych, laminowanych, zakoñczona bardzo drobnoziarnistymi piaskami humusowymi szarobr¹zowymi, prawie czarnymi. Na piaskach le¿y 40-centymetrowa warstwa torfów. Strop omawianej serii wystêpuje na wysokoœci 69,4 m p.p.m. Gliny zwa³owe, które ewentualnie mo¿na wi¹zaæ z tym zlodowaceniem, nawiercono w otworze kartograficznym 28 w okolicy Ob³ê¿a oraz w otworze 19 ko³o Barcina. W otworze 28 s¹ to gliny zwa³owe silnie ilaste szare, z odcieniem zielonym. Nawiercone zosta³y na g³êbokoœci 106,0 m. Ich mi¹¿szoœæ jest niewielka, wynosi 1,8 m. Strop glin znajduje siê na rzêdnej 67,2 m p.p.m. Zlodowaceniu Nidy zosta³y przypisane tylko ze wzglêdu na ich pozycjê, gdy¿ wykazuj¹ nie podlegaj¹ce korelacji wspó³czynniki petrograficzne. Mog¹ one reprezentowaæ fragmenty glin sp³ywowych w obrêbie serii wodnolodowcowej, o czym œwiadczy wystêpuj¹ca w sp¹gu glin cienka warstwa torfów, le¿¹ca na osadach wodnolodowcowych. W wykonanych badaniach palinologicznych

15 torfów (Nita, 1999) stwierdzono wystêpowanie, oprócz taksonów powszechnie spotykanych w czwar- torzêdzie, bardzo wysoki udzia³ taksonów trzeciorzêdowych. Wœród taksonów wystêpuj¹cych wspól- nie w czwartorzêdzie i w trzeciorzêdzie najliczniej reprezentowane by³y: Pinus sylvestris, Pinus undiff, Betula alba, Alnus glutinosa oraz Picea abies; sporadycznie pojawia³y siê Corylus, Carpinus, Quercus i inne. Z taksonów przedczwartorzêdowych najliczniej wystêpowa³y Pinus haploxylon i Taxodiaceae/Cupressaceae. Sporadycznie notowane by³y Sciadopitys, Tsuga, Engelhardtia, Nyssa i Carya. Taki sk³ad taksonów wystêpuj¹cych w badanych próbkach wskazuje na ich trzeciorzêdowe pochodzenie. Niska frekwencja py³ku, zdecydowana przewaga sosny i Taxodiaceae/Cupressaceae oraz niewielka ró¿norodnoœæ taksonów, nie pozwalaj¹ na wyci¹gniêcie bardziej szczegó³owych wnio- sków. Trzeciorzêdowe pochodzenie warstwy torfów wystêpuj¹cej bezpoœrednio w sp¹gu glin (a nad piaskami wodnolodowcowymi), wskazywaæ mo¿e, ¿e opisane wy¿ej gliny nie le¿¹ in situ, lecz s¹ to gliny sp³ywowe, zalegaj¹ce pierwotnie bezpoœrednio na utworach trzeciorzêdowych. W otworze 19 na g³êbokoœci 117,2–118,0 m (strop — 47,4 m p.p.m.) stwierdzono wystêpowanie cienkiej warstwy (0,8 m) szarych, zwartych glin zwa³owych. Ich pozycja stratygraficzna jest równie¿ niepewna. Gliny charakteryzuj¹ siê przewag¹ wapieni pó³nocnych nad ska³ami krystalicznymi, przy bardzo znacznym udziale dolomitów. Wspó³czynnik petrograficzny K/W jest zbli¿ony do wspó³czynnika wykazywanego przez gliny zlodowacenia Nidy wystêpuj¹ce na s¹siednim arkuszu Malechowo, lecz udzia³ dolomitów jest znacznie wy¿szy. Do glin tego zlodowacenia zaliczono równie¿ koñcz¹c¹ profil otworu 39 w Borzys³awiu niespe³na 1-metrow¹ warstwê szarych twardoplastycznych, piaszczystych glin zalegaj¹cych na rzêdnej 125,5 m p.p.m. oraz podobnej mi¹¿szoœci warstwê glin z otworu 6 w Ameryce, wystêpuj¹c¹ na wyso- koœci 78,5 m p.p.m. Gliny zwa³owe zlodowacenia Nidy wystêpuj¹ wy³¹cznie w g³êbokich obni¿eniach pod³o¿a pod- czwartorzêdowego. Ich pozycja stratygraficzna jest niepewna. Wydzielone zosta³y jako najni¿szy poziom glin zwa³owych wystêpuj¹cy na obszarze arkusza Korzybie. W wiêkszoœci przypadków s¹ to prawdopodobnie nie le¿¹ce in situ osady, lecz raczej gliny typu flow till.

Zlodowacenie Sanu 1

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe tego zlodowacenia zosta³y wydzielone ze wzglê- du na ich po³o¿enie powy¿ej glin zwa³owych zlodowacenia Nidy. Piaski i ¿wiry drobnookruchowe zosta³y stwierdzone w otworach kartograficznych Barcino (otw. 19) i Ob³ê¿e (otw. 28) oraz w otworze archiwalnym w Borzys³awiu (otw. 39). W otworze 19 s¹ to szare ¿wiry drobnookruchowe o mi¹¿szo- œci oko³o 9 m, których strop jest po³o¿ony na rzêdnej 38,0 m p.p.m., w otworze 28 — piaski œrednio- i gruboziarniste przechodz¹ce w stropie w ¿wiry drobnookruchowe ponad 20-metrowej mi¹¿szoœci, le¿¹ce na wysokoœci 43,8 m p.p.m. Maksymaln¹ mi¹¿szoœæ (51,7 m) utworów wodnolodowcowych tego

16 zlodowacenia stwierdzono w otworze 39. Wystêpuj¹ tutaj jasnoszare ró¿noziarniste piaski kwarcowe, których strop znajduje siê na rzêdnej 75,5 m p.p.m. Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zlodowacenia Sanu 1 wystêpuj¹ na obszarze arkusza Korzybie wy³¹cznie w g³êbokich obni¿eniach pod³o¿a podczwartorzêdowego, przebiegaj¹cych z po³udnia na pó³noc (np. dolina kopalna Wieprzy). Mu³ki i piaski zastoiskowe stwierdzono w dwóch archiwalnych otworach, w Ame- ryce (otw. 6 — przekrój geologiczny C-D, tabl. III) i w Borzys³awiu (otw. 39). W otworze 6 na wysokoœci 80,0 m p.p.m. stwierdzono 6,5-metrowej mi¹¿szoœci warstwê szaro- zielonych mu³ków, przechodz¹cych w kierunku stropu w mu³ki jasnoszare, laminowane. W otworze 39 wystêpuje 25-metrowej mi¹¿szoœci warstwa laminowanych szarych mu³ków piaszczystych, w stropie przechodz¹cych w piaski drobnoziarniste. Strop tych utworów znajduje siê na wysokoœci 50,0 m p.p.m. Podobnie jak piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zlodowacenia Sanu 1 mu³ki i piaski zastoiskowe zwi¹zane s¹ wy³¹cznie z obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego. Gliny zwa³owe,prawdopodobnie zlodowacenia Sanu 1, stwierdzono w otworach kartograficznych Ob³ê¿e (otw.28) i Barcino (otw.19) oraz w otworach archiwalnych w Borzys³awiu (otw.39) i Ameryce (otw. 6). We wszystkich otworach gliny maj¹ niewielk¹ mi¹¿szoœæ — od 1,1 m (otw. 19) do 3,4 m (otw. 28). W trzech otworach strop glin jest po³o¿ony na podobnej wysokoœci: 36,9 m p.p.m. w otworze 19, 40,4 m p.p.m. w otworze 28 i 41,0 m p.p.m. w otworze 39. W otworze 6, w g³êbokiej rynnie, strop glin le¿y na rzêdnej 78,5 m p.p.m. We wszystkich przypadkach s¹ to gliny zwa³owe szare, miejscami piaszczyste, wapniste. Zosta³y zbadane w jednej próbce z otworu 19. Ich wspó³czynniki petrograficzne1 przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: O/K=1,78, K/W=0,59, A/B=1,53, Dp/Wp=0,00, Pp/Kr=0,10 (Czerwonka, 1998). Gliny charakteryzuj¹ siê du¿¹ przewag¹ wapieni pó³nocnych nad ska³ami krystalicznymi (K/W=0,59), przy równoczesnym braku dolomitów. Ich cechy nie pozwalaj¹ na korelacjê wprost z ¿adnym innym poziomem glin. Za przyna- le¿noœci¹ do zlodowacenia Sanu 1 przemawia po³o¿enie glin w profilu i brak dolomitów, natomiast nietypowa wartoœæ wspó³czynnika K/W mo¿e wynikaæ z ma³ej frekwencji ziarn w próbce. Gliny zlodowacenia Sanu 1 wystêpuj¹ wy³¹cznie w obni¿eniach pod³o¿a podczwartorzêdowego, g³ównie w kopalnej dolinie Wieprzy.

1 Wspó³czynniki petrograficzne obliczone dla ¿wirów o œrednicy 5–10 mm, uzyskanych z glin zwa³owych charakteryzuj¹ zale¿noœci pomiêdzy ró¿nymi grupami ska³ skandynawskich, gdzie: O — ska³y osadowe, K — ska³y krystaliczne i kwarc, W — ska³y wêglanowe, A — ska³y nieodporne na niszczenie, B — ska³y odporne na niszczenie; Dp — dolomity paleozoiczne, Wp — wapienie paleozoiczne, Pp — piaskowce i kwarcyty prekambryjskie i paleozoiczne, Kr — ska³y krystaliczne

17 Zlodowacenie Sanu 2 (Wilgi)

Osady zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi) zosta³y przewiercone wszystkimi otworami kartograficznymi oraz kilkoma otworami archiwalnymi. Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe stwierdzone w otworze kartograficznym w Bo- rzys³awiu (otw. 41), pod glinami zwa³owymi okreœlonymi w wyniku badañ litologiczno-petrograficznych jako prawdopodobne gliny zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi), uznano za zwi¹zane z tym zlodowaceniem. We wspomnianym otworze osady te tworz¹ warstwê mi¹¿szoœci oko³o 42 m, wystêpuj¹c¹ na g³êboko- œci 46,3–88,8 m. Profil rozpoczynaj¹ jasnobr¹zowe drobno- i œredniookruchowe ¿wiry, poni¿ej le¿¹ szarobr¹zowe piaski œrednio- i gruboziarniste. Strop omawianej warstwy po³o¿ony jest na rzêdnej 47,5 m n.p.m. Osady te nawiercono równie¿ w pozosta³ych otworach. W Ob³ê¿u (otw. 28) s¹ to piaski ró¿noziarniste w sp¹gu przechodz¹ce w szarobr¹zowe ¿wiry drobnookruchowe o mi¹¿szoœci 51,8 m. Strop tej warstwy le¿y na rzêdnej 11,4 m n.p.m. W Borzys³awiu (otw. 41) wystêpuj¹ piaski œrednio- i gruboziarniste jasnobr¹zowe, miejscami szare, w stropie przechodz¹ce w ¿wiry drobnookruchowe o ró¿nym stopniu obtoczenia. Mi¹¿szoœæ warstwy wynosi 42,5 m a jej strop po³o¿ony jest na rzêdnej 47,5 m n.p.m. W Mzdowcu (otw. 47) nawiercono piaski ró¿noziarniste z drobnookruchowymi ¿wirami w sp¹gu o mi¹¿szoœci 52,5 m. Strop serii jest po³o¿ony na wysokoœci 23,5 m n.p.m. W Barcinie (otw. 19) seria osadów wodnolodowcowych zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi) pojawia siê w profilu w dwóch prze- dzia³ach g³êbokoœci: 75,6–95,0 oraz 101,5–106,7 m. Szarobr¹zowe piaski ze ¿wirami z g³êbokoœci 75,6–95,0 m le¿¹ miêdzy glinami o takich samych cechach petrograficznych, przypisanych zlodowaceniu Sanu 2 (Wilgi). Wskazywaæ by to mog³o na zaburzenia glacitektoniczne. Osady wodnolodowcowe tego zlodowacenia znane s¹ równie¿ z wielu otworów archiwalnych. Ich rozprzestrzenienie w obrêbie arkusza jest znaczne. Spotykane s¹ g³ównie w obni¿eniach pod³o¿a podczwartorzêdowego, ale pojawiaj¹ siê tak¿e na jego kulminacjach. Gliny zwa³owe.Najbardziej zbli¿one pod wzglêdem cech petrograficznych do glin zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi) s¹ przewiercone otworem kartograficznym Borzys³aw (otw. 41) dwa poziomy glin. Pierwszy o mi¹¿szoœci 2,4 m na g³êbokoœci 32,88–35,2 m, drugi o mi¹¿szoœci 2,8 m, na g³êbokoœci 43,5–46,3 m. Przedzielone s¹ one 8-metrow¹ seri¹ jasnobr¹zowych ¿wirów drobnookruchowych. Prawdopodobnie gliny te nie s¹ deponowane in situ, lecz s¹ glinami sp³ywowymi w obrêbie serii osadów wodnolodowcowych. W otworze kartograficznym Barcino (otw.19) przewiercone zosta³y równie¿ dwa poziomy glin: jeden na g³êbokoœci 64,0–75,6 m o mi¹¿szoœci 11,6 m, drugi na g³êbokoœci 95,0–101,5 m, o mi¹¿szo- œci 6,5 m. Obydwa poziomy glin wykazuj¹ zbli¿one do siebie wspó³czyniki petrograficzne, co upowa-

18 ¿nia do zakwalifikowania ich do tego samego zlodowacenia. Wystêpuj¹ca miêdzy nimi seria piasków wskazuje na mo¿liwoœæ wystêpowania w ich obrêbie zaburzeñ glacitektonicznych. Makroskopowo s¹ to zwiêz³e szarobr¹zowe, miejscami szare, gliny. Zosta³y zbadane w dwóch próbkach z otworu 41 i dziewiêciu z otworu 19. Ich wspó³czynniki petrograficzne przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: – otwór 19 (g³êb. 64,0–75,6 i 95,0–101,5) — O/K=2,15 i 1,43, K/W=0,50 i 0,72, A/B=2,00 i 1,38, Dp/Wp=0,07 i 0,10, Pp/Kr= 0,07 i 0,02; – otwór 41 (g³êb. 32,88–35,2 i 43,5–46,3) — O/K=1,34 i 1,74, K/W=0,81 i 0,66, A/B=1,13 i 1,33, Dp/Wp=0,00 i 0,00, Pp/Kr=0,10 i 0,19. W próbkach z otworu 19 œredni udzia³ ska³ lokalnych wyniós³ 16,1%, œrednia zawartoœæ wêgla- nu wapnia 16,75%, a w próbkach z otworu 41 odpowiednio 9,4% i 19,8%. Cech¹ charakterystyczn¹ omawianych glin jest znaczna przewaga wapieni pó³nocnych nad ska³ami krystalicznymi i du¿a za- wartoœæ wêglanu wapnia. Gliny zwa³owe mog¹ce odpowiadaæ temu poziomowi stwierdzono tak¿e w otworach: Ameryka (otw. 6), Kruszka (otw. 30), Kêpice (otw. 32) i Warcino (otw. 33, 35).

Interglacja³ wielki Interglacja³ mazowiecki

Piaski i ¿wiry rzeczne interglacja³u mazowieckiego zosta³y stwierdzone na przy- legaj¹cym do pó³nocno-zachodniego naro¿a arkusza Korzybie arkuszu S³awsko (d. S³awno) (Uniejew- ska, Nosek, 1986, 1987), opisywane by³y tak¿e w Objaœnieniach do Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusza Koszalin (Butrymowicz i in., 1975). Reprezentowane s¹ tam przez sedymentowane co najmniej w trzech cyklach piaski i ¿wiry rzeczne, rozcinaj¹ce osady zlodowaceñ po³udniowopolskich. W wykonanych na obszarze arkusza otworach kartograficznych nie stwierdzono wystêpowania osadów interglacjalnych. Analiza profili archiwalnych otworów wiertniczych wykonanych w obrêbie arkusza Korzybie nie daje pe³nych podstaw do wydzielenia utworów interglacja³u mazowieckiego, co nie oznacza, ¿e utwory te w ogóle nie wystêpuj¹ na jego obszarze. Mo¿liwoœæ ich wystêpowania mo- ¿na wi¹zaæ z g³êbokimi obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego, a szczególnie kopalnej rynny Wieprzy. W otworze 21 w Kêpicach do g³êbokoœci oko³o 20 m stwierdzono piaski gliniaste z cienk¹ wk³adk¹ glin w czêœci stropowej profilu. Od g³êbokoœci 20,0 do 160,8 m wystêpuje seria naprzemianleg³ych piasków i ¿wirów o ró¿nej gradacji ziarna. Na g³êbokoœci 77,0 m (37,5 m p.p.m.) zalega 17-metrowej mi¹¿szoœci seria ró¿noziarnistych piasków kwarcowo-skaleniowych z domieszk¹ drobnookruchowych ¿wirów. Poni¿ej do g³êbokoœci 158,3 m wystêpuj¹ jasnoszare kwarcowo-skaleniowe piaski drobno- i œrednioziarniste z pojedynczymi ¿wirami i otoczakami ska³ krystalicznych. Sekwen-

19 cjê koñczy 2-metrowej mi¹¿szoœci warstwa otoczaków ska³ krystalicznych i wêglanowych z ró¿no- ziarnistymi piaskami kwarcowo-skaleniowymi. Ze wzglêdu na po³o¿enie poni¿ej glin zlodowaceñ œrodkowopolskich oraz cyklicznoœæ sedymentacji mo¿na z du¿ym prawdopodobieñstwem zaliczyæ t¹ seriê do interglacja³u mazowieckiego.

Zlodowacenia œrodkowopolskie

Zlodowacenia œrodkowopolskie s¹ reprezentowane na badanym obszarze przez dwa poziomy glin zwa³owych, dwa poziomy osadów wodnolodowcowych oraz towarzysz¹ce im serie utworów zastoiskowych, odniesione do zlodowacenia Odry i Warty.

Zlodowacenie Odry

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zosta³y nawiercone w otworze kartograficznym w Borzys³awiu (otw. 41) pod glinami zwa³owymi, prawdopodobnie zlodowacenia Odry. W otworze tym wystêpuj¹ ¿ó³tobr¹zowe piaski drobno- i œrednioziarniste, z domieszk¹ ¿wirów drobnookruchowych. Jest to cienka, oko³o 4-metrowa warstwa, której strop jest po³o¿ony na rzêdnej 65,1 m n.p.m. Analiza materia³ów archiwalnych pozwala z du¿ym prawdopodobieñstwem za³o¿yæ, ¿e utwory te wystêpuj¹ równie¿ w profilach otworów archiwalnych. Wynika z niej, ¿e strop serii wodnolodowcowej zlodowacenia Odry znajduje siê na wysokoœci od 30,0 do 50,0 m n.p.m. w obrêbie kulminacji pod³o¿a i od 5,0 do 15,0 m n.p.m. w obni¿eniach. Mi¹¿szoœæ tej serii jest bardzo zró¿nicowana — od 35,0 m w otworze 6 (Ameryka) do 4,0 m w otworze 41 (Borzys³aw). Gliny zwa³owe.Wotworze kartograficznym Borzys³aw (otw. 41) stwierdzono wystêpo- wanie dwóch cienkich warstw glin na g³êbokoœci 17,8–18,7 m i 27,7–28,7 m. Gliny te charakteryzuj¹ siê ca³kowicie odmiennym sk³adem petrograficznym od glin badanych w obrêbie arkusza. Przewa¿aj¹ w nich ska³y krystaliczne (K/W=1,62–1,64), przy 10–12% zawartoœci wêglanu wapnia, wskazuj¹cej na brak zwietrzenia. Ze wzglêdu na ich po³o¿enie pomiêdzy glinami o cechach glin zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi) i zlodowacenia Warty, uznano, ¿e s¹ to gliny zlodowacenia Odry. Cienkie warstwy glin przedzielone piaskami i ¿wirami wskazuj¹, ¿e nie le¿¹ one in situ, lecz s¹ to raczej gliny sp³ywowe w obrêbie serii wodnolodowcowej. Strop glin zwa³owych zlodowacenia Odry znajduje siê na wysokoœci oko³o 60,0 m n.p.m. w ob- rêbie kulminacji pod³o¿a w po³udniowej czêœci obszaru arkusza oraz 40,0–50,0 m. n.p.m. w obrêbie kulminacji pod³o¿a w czêœci pó³nocnej. Najni¿ej — od 0,0 do 10,0 m n.p.m. — strop tej serii wystêpu- je w g³êbokim obni¿eniu pod³o¿a podczwartorzêdowego, wykorzystywanego obecnie przez Wieprzê. Opisywane gliny zwa³owe s¹ z regu³y szare lub szarobr¹zowe, silnie piaszczyste.

20 Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe stwierdzono w jednym otworze kartograficznym, Mzdowiec (otw. 47) na g³êbokoœci 39,5 m oraz w otworze Barcino (otw. 16) na g³êbokoœci 61,0 m. W otworze 47 jest to ponad 70-metrowa seria ciemnoszarych piaszczystych mu³ków, miejscami prze- warstwionych ciemnoszarymi piaskami drobnoziarnistymi. W sk³adzie mineralnym przewa¿aj¹ amfibole (33,0%) i granaty (23,5%), w mniejszym stopniu rozpowszechnione s¹: epidot (8,1%), pirokseny (7,1%) i andaluzyt (5,4%) (Czerwonka, 1998).

Wartoœæ wspó³czynnika wysortowania (s1) mieœci siê w granicach dla osadu s³abo wysortowanego, wspó³czynnik skoœnoœci (sk1) wykazuje rozk³ad przesuniêty w kierunku frakcji drobnoziarni- stej, natomiast wspó³czynnik sp³aszczenia (kg) — rozk³ad bardziej stromy od normalnego. Wspó³czynnik obtoczenia ziaren kwarcu (R) jest zbli¿ony do jednoœci, co wskazuje na w miarê równomierny procentowy udzia³ wszystkich trzech klas obtoczenia (Czerwonka, 1998). Wystêpowanie serii piasków i mu³ków zastoiskowych jest zwi¹zane z g³êbokim obni¿eniem pod³o¿a podczwartorzêdowego. Osady te zalegaj¹ pod utworami wodnolodowcowymi zlodowacenia Warty, rozcinaj¹c osady glacjalne zlodowacenia Odry i Sanu 2 (Wilgi). Wskazuje to na powstanie ich w czasie recesji l¹dolodu zlodowacenia Odry. Utwory zastoiskowe tego wieku stwierdzono równie¿ w innych archiwalnych materia³ach wiertniczych.

Zlodowacenie Warty

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zosta³y stwierdzone trzema otworami kartograficznymi: Mzdowiec (otw. 47), Borzys³aw (otw. 41) i Barcino (otw. 19), a tak¿e wiêkszoœci¹ otworów zlo- kalizowanych wzd³u¿ linii przekroju geologicznego A–B oraz w wielu profilach otworów archiwalnych. Osady te maj¹ szerokie rozprzestrzenienie w granicach obszaru arkusza. Ich wystêpowanie nie jest zwi¹zane wy³¹cznie z obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego, lecz czêsto równie¿ z jego elewacjami. W otworze Mzdowiec (otw. 47) i Barcino (otw. 19) osady wodnolodowcowe zlodowacenia Warty reprezentuje oko³o 10-metrowa warstwa szarych drobnoziarnistych piasków py³owatych. W otworze Borzys³aw (otw. 41) jest to 7-metrowej mi¹¿szoœci warstwa piasków drobnoziarnistych, powy¿ej których le¿y 4-metrowa warstwa jasnobr¹zowych piasków py³owatych. Mi¹¿szoœæ serii wodnolodowcowej waha siê w granicach 10,0–20,0 m, osi¹gaj¹c maksymalnie oko³o 30,0 m w otworze 31. Powierzchnia stropowa utworów wodnolodowcowych jest urozmaicona. Najwy¿ej wystêpuje ona w otworze 47, gdzie osi¹ga wysokoœæ oko³o 100,0 m n.p.m., najni¿ej w otworze 14, na wysokoœci oko³o 30,0 m n.p.m., co mo¿e byæ zwi¹zane z procesami glacitektonicznymi.

21 Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe (dolne) stwierdzono w otworze kartograficznym Ob³ê¿e (otw. 28) na g³êbokoœci 12,0 m. S¹ to przewarstwiaj¹ce siê szare piaski drobnoziarniste, mu³ki i i³y. W sk³adzie mineralnym przewa¿aj¹ amfibole (21,5%) i granaty (29,3%), w mniejszym stopniu rozpowszechnione s¹: epidot (11,6%), pirokseny (7,6%) i andaluzyt (9,0%) (Czerwonka, 1998). War- toœci wspó³czynnika wysortowania (s1) mieszcz¹ siê w granicach dla osadu s³abo wysortowanego. Wspó³czynnik obtoczenia ziaren kwarcu (R) jest zbli¿ony do jednoœci, co wskazuje na w miarê rów- nomierny procentowy udzia³ wszystkich trzech klas obtoczenia (Czerwonka, 1998). W stropie serii zastoiskowej w otworze Ob³ê¿e (otw. 28) le¿y 20-centymetrowa warstwa ciemnoszarych, prawie czarnych, laminowanych mu³ków z dobrze zachowanymi szcz¹tkami roœlinnymi. Z warstwy tej wykonano badania palinologiczne (Nita, 1999). Wykaza³y one wysokie wartoœci py³ku drzew i krzewów (88,89%). Przewa¿a py³ek brzóz drzewiastych Betula alba (48,61%), wartoœci py³ku sosny Pinus sylvestris s¹ niskie, wynosz¹ 24,31%. Procentowy udzia³ py³ku roœlin zielnych jest niski i wynosi 11,11%. Taksony roœlinne s¹ s³abo zró¿nicowane. Reprezentowane s¹ g³ównie przez trawy (Poaceae), turzycowate (Cyperaceae) oraz bylice (Artemisia). Pojedynczo notowane s¹ kosmowate (Chenopodiaceae) oraz babka (Plantago major). Wysoki udzia³ py³ku drzew i krzewów, g³ównie brzóz drzewiastych, wskazuje na panowanie doœæ zwartych lasów brzozowych z domieszk¹ sosny. Wysokie wartoœci py³ku Salix glauca wskazuj¹ na wystêpowanie zaroœli z udzia³em wierzb krzewiastych na terenach podmok³ych, prawdopodobnie w dolinach okolicznych cieków wodnych. Tego rodzaju spektrum py³kowe nie jest diagnostyczne pod wzglêdem stratygraficznym i nie pozwala na okreœlenie pozycji stratygraficznej, poniewa¿ pochodziæ mo¿e zarówno z interstadia³ów, jak równie¿ z pocz¹tkowych lub schy³kowych odcinków interglacja³ów. W otworze 28 warstwa ze szcz¹tkami roœlinnymi le¿y pomiêdzy osadami zlodowaceñ Warty i Wis³y, co wskazywaæ by mog³o, i¿ reprezentuje pocz¹tek interglacja³u eemskiego. Brak jednak pewnoœci czy le¿y ona w pozycji in situ, czy te¿ zosta³a przeniesiona. Wystêpowanie piasków, mu³ków i i³ów zastoiskowych (dolnych) zlodowacenia Warty stwierdzono równie¿ w otworach: Barwino (otw. 10), Jab³onna (otw. 14) , Kêpice (otw. 30), Kruszka (otw. 32) i Kêpka (otw. 38). Zalegaj¹ one pod glinami zwa³owymi zlodowacenia Warty. Mi¹¿szoœæ serii zastoiskowej waha siê od oko³o 15,0 m w otworach Ob³ê¿e (otw. 28) i Kêpice (otw. 30), do oko³o 31,0 m w otworze Kruszka (otw. 32); strop serii uk³ada siê na wysokoœci od 25,0 do 30,0 m n.p.m. Gliny zwa³owe nawiercono w dwóch otworach kartograficznych: Mzdowiec (otw. 47) i Borzys³aw (otw. 41). W otworze 47 jest to 10-metrowej mi¹¿szoœci poziom br¹zowych i szarobr¹zowych piaszczystych glin z ma³¹ iloœci¹ otoczaków. Nawiercony zasta³ na g³êbokoœci 18,5 m.

22 Cech¹ charakterystyczn¹ dla tego poziomu jest wyrównany udzia³ ska³ krystalicznych i wapieni pó³nocnych, przy niewielkim procentowym udziale dolomitów. Zawartoœæ wêglanu wapnia zawiera siê w przedziale 12,1–17,4%. W otworze 41 na g³êbokoœci 4,0-5,4 m wystêpuje warstwa piaszczystych szarobr¹zowych glin, charakteryzuj¹ca siê równie¿ wyrównanym stosunkiem ska³ krystalicznych i wapieni pó³nocnych. Utwory te zosta³y zbadane w szeœciu próbkach z otworu Mzdowiec (otw. 47) oraz w jednej próbce z otworu Borzys³aw (otw. 41), wykazuj¹c nastêpuj¹ce œrednie wspó³czynniki petrograficzne:

– otwór 41 — O/K=1,15, K/W=1,05, A/B=0,83, Dp/Wp=0,00, Pp/Krp=0,19;

– otwór 47 — O/K=1,14, K/W=1,00, A/B=0,90, Dp/Wp=0,02, Pp/Krp=0,14. W próbkach z otworu Borzys³aw (otw. 41) udzia³u ska³ lokalnych wynosi 10,2%, w próbkach z otworu Mzdowiec (otw. 47) — 14,1%. Zawartoœæ wêglanu wapnia waha siê od 6,3% w otworze 47 do 15,6% w otworze 41. Strop tego poziomu na wiêkszoœci obszaru arkusza uk³ada siê na wysokoœci 50,0–70,0 m n.p.m. Jedynie w po³udniowo-zachodniej czêœci daje siê zauwa¿yæ wyraŸne jego podniesienie. Najwy¿ej strop glin zwa³owych zlodowacenia Warty zosta³ stwierdzony w otworach 47 (oko³o 120,0 m n.p.m.) i 45 (oko³o 110,0 m n.p.m.), natomiast najni¿ej w otworach 7 (oko³o 35 m n.p.m.) i 12 (oko³o 40 m n.p.m.) w pó³nocno-zachodniej czêœci arkusza, gdzie gliny s¹ przykryte niespe³na 2-metrow¹ warstw¹ piasków. Wystêpowanie glin zwa³owych zlodowacenia Warty nie jest zwi¹zane wy³¹cznie z obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego, lecz równie¿ z jego elewacjami. Dlatego osady te spotykane s¹ w wielu otworach archiwalnych, studziennych i surowcowych. Gliny zwa³owe tego zlodowacenia stwierdzono równie¿ p³ytkimi sondami kartograficznymi. Ods³aniaj¹ siê one w zboczach doliny bezimiennego cieku w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza, w Borzys³awiu i Chorowie oraz na pó³noc od £êtowa, równie¿ w zboczu doliny niewielkiego dop³ywu Wieprzy. S¹ to gliny szarobr¹zowe piaszczyste, silnie zwietrza³e. Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe (górne) stwierdzono w otworze kartograficznym Barcino (otw. 19) na g³êbokoœci 50,7 m. S¹ to przewarstwiaj¹ce siê szare piaski drobnoziarniste, mu³ki i i³y. W sk³adzie mineralnym przewa¿aj¹ amfibole (34,3%) i granaty (28,0%), w mniejszym stopniu rozpowszechnione s¹: epidot (11,0%), pirokseny (7,6%) i andaluzyt (9,0%) (Czerwonka,

1998). Wartoœci wspó³czynnika wysortowania (d1) mieszcz¹ siê w granicach dla osadu s³abo wysortowanego. Wspó³czynnik obtoczenia ziaren kwarcu (R) jest zbli¿ony do jednoœci, co wskazuje na w miarê równomierny procentowy udzia³ wszystkich trzech klas obtoczenia. Wystêpowanie piasków, mu³ków i i³ów zastoiskowych (górnych) zlodowacenia Warty stwierdzono równie¿ w otworach: Barcino (otw. 16), Warcino (otw. 35) i Kêpka (otw. 38). Mi¹¿szoœæ serii zastoiskowej waha siê od 5,3 m otworze kartograficznym Barcino (otw. 19) do oko³o 23,0 m w archiwalnym otworze zlokalizowanym równie¿ w Barcinie (otw. 16). Strop serii zastoiskowej

23 uk³ada siê na wysokoœci od oko³o 20,0 m n.p.m. w otworze Barcino (otw. 19) do oko³o 70,0 m n.p.m. w otworze Warcino (otw. 35).

Interglacja³ eemski

Piaski i ¿wiry rzeczne.Osady interglacja³u eemskiego znane s¹ z wielu profili wiertniczych Pomorza Zachodniego. S¹ to wy³¹cznie osady akumulowane w dolinach rzecznych. Doliny z okresu interglacja³u emskiego na ogó³ ca³kowicie rozcinaj¹ osady zlodowaceñ œrodkowopolskich, a¿ do trzeciorzêdowego pod³o¿a. W otworach kartograficznych wykonanych na obszarze arkusza nie stwierdzono wystêpowania osadów interglacjalnych. Analiza profili archiwalnych otworów wiertniczych nie daje pe³nych podstaw do wydzielenia utworów interglacja³u eemskiego. Mo¿liwoœæ wystêpowania osadów tego interglacja³u mo¿na wi¹zaæ z g³êbokimi obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego, a szczególnie rynny Wieprzy. W otworze 21 w Kêpicach do g³êbokoœci oko³o 20,0 m wystêpuj¹ piaski gliniaste z cienk¹ wk³adk¹ glin w stropowej czêœci profilu. Pod nimi, na g³êbokoœci 20,0–35,7 m (wysokoœæ 19,5 m n.p.m.) stwierdzono szare ró¿noziarniste piaski kwarcowo-skaleniowe. Od g³êbokoœci 35,7 do 51,0 m przechodz¹ one w jasnoszare piaski ró¿noziarniste z domieszk¹ ¿wirów. Seriê koñcz¹ jasnoszare ¿wiry drobnookruchowe z domieszk¹ ró¿noziarnistych piasków kwarcowo-skaleniowych. Poza otworem 21 nie stwierdzono po- dobnego typu mi¹¿szych serii piaszczysto-¿wirowych. Na podstawie posiadanych materia³ów nie jest mo¿liwe wyinterpretowanie przebiegu kopalnej doliny z okresu interglacja³u eemskiego.

Zlodowacenia pó³nocnopolskie Zlodowacenie Wis³y

Stadia³ górny

Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe (dolne) s¹ najstarszymi osadami zlodowacenia Wis³y na obszarze arkusza Korzybie, podœcielaj¹cymi osady lodowcowe. Ich mi¹¿szoœæ jest bardzo zmienna, wahaj¹ca siê od kilku do kilkudziesiêciu metrów. Najmniejsza mi¹¿szoœæ tej serii jest spotykana w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza oraz w dolinie Wieprzy, gdzie miejscami jest zredukowana do zera. Nieco wiêksze mi¹¿szoœci — dochodz¹ce do 10–15 m — osi¹ga seria osadów wodnolodowcowych w obrêbie wysoczyzny morenowej, w okolicy Osowa. Maksymalna mi¹¿szoœæ zwi¹zana jest z wysoczyzn¹ morenow¹ w okolicy Osieków i wynosi oko³o 30 m. Na powierzchni piaski i ¿wiry wodnolodowcowe ods³aniaj¹ siê spod glin zwa³owych w rozciê- ciach wysoczyzn morenowych w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza (Osowo, Chorowo, Mzdowo) oraz w czêœci pó³nocno-wschodniej (Osieki, Barwino, Barcino). Najwiêksze ods³oniêcia tych osadów wystêpuj¹ w Chorowie. Pod cienk¹ warstw¹ glin wystêpuje tutaj kilkunastometrowej mi¹¿szo- œci seria piasków ró¿noziarnistych warstwowanych przek¹tnie, wœród których wystêpuj¹ soczewy ¿wi- rów. Przek¹tne warstwowanie osadu wskazuje na akumulacjê przez szybko p³yn¹ce wody roztopowe.

24 Bardzo zró¿nicowana mi¹¿szoœæ serii wodnolodowcowej jest zwi¹zana z wyrównywaniem i za- sypywaniem dolin i obni¿eñ terenu, w wyniku akumulacyjnej dzia³alnoœci wód proglacjalnych. Pod- czas deglacjacji odp³ywaj¹ce wody mia³y tendencje do wykorzystywania starych za³o¿eñ dolinnych, co spowodowa³o usuniêcie czêœci dolnych osadów wodnolodowcowych. Mu³ki i piaski zastoiskowe zosta³y nawiercone w otworze kartograficznym w Mzdow- cu (otw. 47). Jest to seria zalegaj¹ca na g³êbokoœci 6,8–16,8 m. Jej strop znajduje siê na wysokoœci 127,7 m n.p.m., mi¹¿szoœæ wynosi 10,0 m. S¹ to jasnobr¹zowe mu³ki piaszczyste, laminowane, w sp¹gu przechodz¹ce w szare mu³ki silnie piaszczyste i piaski z wk³adkami ¿wirów drobnookruchowych. Gliny zwa³owe wystêpuj¹ w obrêbie wysoczyzn morenowych w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza, w okolicach Mzdowa, Osowa, Biesowic, w pó³nocno-zachodniej czêœci w okolicach Janiewic oraz we wschodniej, ko³o Osieków. Niewielkimi p³atami pojawiaj¹ siê równie¿ przy pó³nocnej granicy obszaru arkusza. Zosta³y stwierdzone w jednym otworze kartograficznym (otw. 47), w wielu otworach hydrogeologicznych i surowcowych, a tak¿e licznymi sondami kartograficznymi. S¹ to br¹zowe gliny zwa³owe, silnie piaszczyste, z niewielk¹ frekwencj¹ otoczaków; znaczna czêœæ otoczaków wykazuje œlady silnego wietrzenia. Gliny te tworz¹ powierzchnie wysoczyzn lodowcowych, gdzie stwierdzono je licznymi, p³ytkimi sondami kartograficznymi. Brak tego poziomu glin jest zwi¹zany g³ównie z dzia³alnoœci¹ wód roztopowych w trakcie deglacjacji obszaru, a tak¿e z najm³odszymi procesami erozji, g³ównie rzecznej. W wiêkszoœci m³odych dolin gliny zwa³owe stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y (fazy pomorskiej) zosta³y wyerodowane. Gliny te zosta³y zbadane w dwóch próbkach z otworu Mzdowiec (otw. 47) (Czerwonka, 1998). Wystêpuj¹ w nim na g³êbokoœci 0,0–6,8 m. Jest to poziom zwietrza³y, daj¹cy siê jednak korelo- waæ z glinami zwa³owymi fazy pomorskiej. Wspó³czyniki petrograficzne glin przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:

– otwór 47 — O/K=0,26, K/W=6,68, A/B=0,19, Dp/Wp=0,13, Pp/Krp=0,06. Udzia³ ska³ lokalnych wynosi 3,5%, natomiast niewielki udzia³ wêglanu wapnia (1,6%) œwiad- czy o znacznym stopniu zwietrzenia glin. W trakcie prowadzonych badañ nie uzyskano jednoznacznych podstaw do wydzielenia glin faz leszczyñskiej, poznañskiej i pomorskiej. Taki podzia³ by³by mo¿liwy przy za³o¿eniu, ¿e gliny zwa³owe okreœlone w badaniach litologiczno-stratygraficznych (Czerwonka, 1998) jako gliny zlodowacenia Warty, zosta³yby potraktowane jako po³¹czona seria glin stadia³u górnego zlodowaceñnia Wis³y — faz leszczyñskiej i poznañskiej. Piaski lodowcowe. S¹to osady wystêpuj¹ce z regu³y w stropie glin zwa³owych lub miejscami przechodz¹ce w nie facjalnie. Nie tworz¹ one odrêbnych form morfologicznych, lecz ³¹cznie z glinami zwa³owymi buduj¹ wysoczyzny morenowe. S¹ to bezstrukturalne piaski ró¿noziar-

25 niste, zapylone lub gliniaste, miejscami z domieszk¹ ¿wirów, lokalnie z g³azami. Ich mi¹¿szoœæ jest niewielka i z regu³y nie przekracza 3–5 m. Charakter osadu wskazuje, ¿e powsta³ on w wyniku wytapiania z l¹dolodu w miejscach, gdzie frak- cja ilasta zosta³a wyniesiona przez wody lodowcowe. Piaski lodowcowe tworz¹ du¿e powierzchnie pomiê- dzy wzgórzami morenowymi na po³udnie od Ob³ê¿a oraz miêdzy Barwinem i Barcinem (wschodnia czêœæ obszaru), a tak¿e w okolicach Gwiazdowa i Janiewic (po³udniowo-zachodnia czêœæ obszaru). W niewielkich oderwanych p³atach spotykane s¹ równie¿ na po³udniowo-zachodnim krañcu obszaru arkusza. Piaski, ¿wiry i gliny zwa³owe moren czo³owych akumulacyjnych s¹ zwi¹- zane z dwoma obszarami. Pierwszy z nich to ci¹g wiêkszych i mniejszych wzgórz biegn¹cy od Mzdowca (po³udniowo-zchodnia czêœæ obszaru), poprzez Pustowskie Górki po Kamienn¹ Górê, drugi to wzgó- rza po³o¿one na po³udnie i wschód od Barcina (pólnocno-wschodni kraniec obszaru). S¹ to formy zbudowane (do g³êbokoœci 3–4 m) z droboziarnistych piasków (miejscami piasków py³owatych), w mniejszym stopniu piasków i ¿wirów, bardzo urozmaicone morfologicznie. Drobnym frakcjom osadów towarzysz¹ bardzo liczne i znacznej wielkoœci g³azy narzutowe. J¹dro wzgórz morenowych po³o¿onych na wschód od Barcina buduj¹ gliny zwa³owe, w stropie silnie piaszczyste, prze- warstwiane piaskami, miejscami wystêpuj¹ mu³ki piaszczyste (otw. 14). Wysokoœæ wzgórz jest zró¿nicowana; najwiêksza spotykana jest w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza. W okolicy Mzdowca wysokoœæ bezwzglêdna wzgórz wynosi oko³o 150 m n.p.m., a maksymalna wysokoœæ wzgórz zwanych Pustowskimi Górkami — prawie 162 m n.p.m. W kierunku pó³nocno-wschodnim wysokoœæ bezwzglêdna wzgórz maleje do oko³o 120 m n.p.m. (Kamienna Góra i wzgórza po³o¿one na po³udnie od Barcina) i oko³o 90–100 m n.p.m. przy pó³nocno-wschodniej granicy obszaru arkusza. Powstanie wzgórz moren czo³owych jest zwi¹zane prawdopodobnie z recesyjnym postojem l¹dolodu stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y (fazy pomorskiej) na zapleczu moren jego maksymal- nego zasiêgu. W obrêbie wzgórz brak jest otworów, które mog³yby wyjaœniæ ich pochodzenie oraz charakter. Nie napotkano tak¿e du¿ych ods³oniêæ mog¹cych przybli¿yæ ich genezê. W odwierconych kilku g³êb- szych sondach (do oko³o 10 m) stwierdzono typowe osady: piaski, piaski py³owate lub gliniaste, miejscami gliny zwa³owe i ¿wiry gliniaste. Nigdzie nie obserwowano zaburzeñ glacitektonicznych, czy te¿ starszych osadów w obrêbie materia³u morenowego. Dlatego te¿ nie wydzielano moren wyciœniêcia spotykanych na s¹siednich arkuszach, lecz wszystkie formy o charakterze wzgórz morenowych po- traktowano jako wzgórza moren czo³owych akumulacyjnych. Piaski ze ¿wirami i mu³ki kemów.Deglacjacja arealna spowodowa³a otwarcie siê szczelin subglacjalnych i inglacjalnych. Zapocz¹tkowa³o to akumulacjê piaszczysto-¿wirowych,

26 mu³kowych, rzadziej ilasto-piaszczystych, osadów w zag³êbieniach miêdzy bry³ami lodu. W wyniku tego typu akumulacji powsta³y mniejsze lub wiêksze wzniesienia, z regu³y o sp³aszczonych lub kopu- lastych wierzcho³kach. Na obszarze arkusza Korzybie kemy wystêpuj¹ w postaci du¿ych pagórków o owalnym zarysie i zaokr¹glonych stokach, nadbudowuj¹cych wysoczyznê morenow¹ w okolicy Osowa i Warcina (po- ³udniowo-zachodnia czêœæ obszaru) i Barcina (pó³nocno-wschodnia czêœæ obszaru). Na pó³noc od Kê- pic du¿e wzgórze kemowe wystêpuje w obrêbie równiny sandrowej. W wiêkszoœci przypadków wzgórza osi¹gaj¹ wysokoœæod 20 do 30 m. Ze wzglêdu na brak w obrêbie kemów wiêkszych ods³o- niêæ, tworz¹ce je osady obserwowane by³y tylko w sondach. Prawie zawsze s¹ to piaski ró¿noziarniste z wk³adkami mu³ków i piasków bardzo drobnoziarnistych, silnie py³owatych oraz ¿wiry. Piaski ze ¿wirami i mu³ki plateau kemowych.Podobnie jak w przypadku ke- mów w otwartych szczelinach lodowcowych akumulowane by³y piaszczysto-¿wirowe, mu³kowe, rzadziej ilasto-piaszczyste osady. W wyniku tego typu akumulacji na obszarze arkusza powsta³o kilka wzniesieñ o ca³kowicie sp³aszczonej powierzchni szczytowej. Rynna Wieprzy i rynna Jeziora Ob³êskiego s¹ rozdzielone dwoma pagórami o p³askiej powierzchni szczytowej i kilkunastometrowej wysokoœci wzglêdnej. Podobne dwa wzniesienia 10–15-metrowej wysokoœci znajduj¹ siê pomiêdzy wysoczyzn¹ Janiewic i Jeziorem £êtowskim. Wszystkie te formy s¹ zbudowane z piasków ró¿noziarnistych z wk³adkami mu³ków i piasków bardzo drobnoziarnistych, py³owatych, miejscami ¿wirów. Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe (górne). Na ten poziom sk³adaj¹ siê dwie genetycz- nie ró¿ne serie utworów. Jedn¹ z nich tworz¹ osady sto¿ka sandrowego, powsta³ego w czasie recesyjnego postoju l¹dolodu stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y (fazy pomorskiej), usypane na przedpolu wzgórz morenowych po³o¿onych na po³udniowy wschód od Barcina i Ob³ê¿a. Osady te s¹ reprezentowane przez 20–30-metrowej mi¹¿szoœci serie piasków i ¿wirów po³o¿one na wysokoœci 100–110 m n.p.m. Zajmuj¹ powierzchniê kilkunastu kilometrów kwadratowych w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru arkusza. RzeŸba tego obszaru jest bardzo urozmaicona. Generalne nachylenie obszaru z pó³nocy na po³udnie jest podkreœlone wystêpowaniem po³udnikowo u³o¿onych rynien wytopiskowych. W czasie akumulacji sandrowej wype³nione one by³y martwym lodem. Widoczne s¹ we wspó³czesnej rzeŸbie w postaci ci¹gu drobnych jezior. Od zachodu osady sto¿ka ograniczone s¹ prawie 30-metrowej wysokoœci stokiem, u podstawy którego s¹ po³o¿one ma³e zag³êbienia bezodp³ywowe oraz jezioro Przyjezierze. Bior¹c pod uwagê obecn¹ ró¿nicê wysokoœci pomiêdzy osadami sandrowymi, mo¿na s¹dziæ, i¿ w czasie sedymentacji osa- dów sto¿ka sandrowego obszar ten by³ pokryty lodem. Drugi typ osadów wodnolodowcowych górnych jest zwi¹zany z akumulacj¹ nieco drobniejszego materia³u w dolinach marginalnych. Osady te powstawa³y w czasie cofniêcia siê czo³a l¹dolodu poza liniê moren czo³owych oraz jego rozpadu na bry³y martwego lodu. Odp³ywaj¹ce wody roztopowe akumulo-

27 wa³y wówczas piaski i ¿wiry wodnolodowcowe w formie tarasu w³o¿onego w dawnych rynnach lodowcowych i pradolinach. Utwory te wystêpuj¹ w dolinie Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy oraz w starych rynnach subglacjalnych. W dolinie Wieprzy na odcinku od Ciecholuba do Korzybia, gdzie Wieprza p³ynie typow¹ dolin¹ radialn¹, mo¿na wydzieliæ kilka trudnych do skorelowania poziomów sandrowych. O cyklicznoœci tworzenia siê sandrów na tym obszarze mo¿e œwiadczyæ profil otworu kartogra- ficznego wykonanego w Ob³ê¿u (otw.28), gdzie 12-metrowej mi¹¿szoœci warstwa piasków ró¿noziarnistych jest rozdzielona ciemnoszarymi laminowanymi mu³kami, w sp¹gu których wystêpuje cienka wk³adka torfów z dobrze zachowanymi szcz¹tkami roœlinnymi. Wykonane badania palinologiczne tych osadów (Nita, 1999) wykaza³y spektrum py³kowe o doœæ wysokiej wartoœci py³ku drzew i krze- wów (oko³o 74,5%). Dominuje sosna (Pinus sylvestris), której wartoœci przekraczaj¹ 54%, du¿o ni¿- szy jest udzia³ brzóz drzewiastych (Betulla alba) — oko³o 10,2%. Wysoki jest udzia³ py³ku wierzb krzewiastych (Salikx glaucea) — 7,1%. Notowany jest równie¿ py³ek ja³owca (Juniperus) w iloœci 2%. Wœród roœlin zielnych dominuj¹ turzycowate (Cyperaceae) i trawy (Poaceae). Mniej licznie wy- stêpuj¹ bylice (Artemisia), marzanowate (Rubiaceace), baldaszkowate (Apiaceace) i inne. Na podstawie wyników analizy py³kowej mo¿na przypuszczaæ, ¿e zbadane osady pochodz¹ z okresu, w którym w okolicy stanowiska wystêpowa³y zbiorowiska leœne z udzia³em sosny i niewielk¹ domieszk¹ brzóz drzewiastych. Niezbyt wysokie wartoœci py³ku drzew wskazuj¹, ¿e lasy nie mia³y w tym czasie zwartego charakteru. Na siedliskach otwartych wystêpowa³y zbiorowiska trawia- ste z udzia³em bylic oraz zbiorowiska turzycowate. Spektrum py³kowe nie jest diagnostyczne pod wzglêdem stratygraficznym. Na podstawie doœæ znacznego udzia³u py³ku roœlin zielnych mo¿na przypuszczaæ, ¿e jest to spektrum odpowiadaj¹ce doœæ ch³odnemu okresowi. Móg³by to byæ zatem schy³kowy okres ostatniego zlodowacenia. Pó³nocny odcinek Wieprzy od ujœcia Bystrzenicy ³¹cznie z jej dolin¹ stanowi³ element systemu dolin marginalnych Wybrze¿a S³owiñskiego. Zdaniem Sylwestrzaka (1973) póŸnoglacjalne doliny mar- ginalne prowadzi³y wody rzeczne i roztopowe do zastoisk wystêpuj¹cych na pó³noc od obszaru arkusza Korzybie, w okolicach S³awna i Staniewic. Uformowa³y one dno doliny wystêpuj¹ce na wysokoœci od 30 do 50 m n.p.m., w obrêbie którego trudno dziœ wyró¿niæ granice pomiêdzy równi¹ zalewow¹ i tarasa- mi nadzalewowymi. Ze wzglêdu na fakt, ¿e osady te zosta³y utworzone przez wody roztopowe w trakcie ostatniej fazy deglacjacji zlodowacenia Wis³y, uznano je w ca³oœci za sandr dolinny. W Korzybiu, w okresowo eksploatowanym ods³oniêciu piasków wodnolodowcowych górnych (punkt dok. 1 — sonda w ods³oniêciu; rzêdna — 45,0 m n.p.m., g³êbokoœæ — 1,0 m), pod oko³o 0,5-metrow¹ warstw¹ piasków stwierdzono wystêpowanie gleby kopalnej. Wykonane badania palinologiczne (Nita, 1999) wykaza³y nietypowe spektrum py³kowe. Wystêpuje tam wysoki udzia³ py³ku drzew i krzewów (oko³o 73%). S¹ to g³ównie bardzo wysokie wartoœci py³ku lipy (Tilia cordate)— oko³o 53%. Niskie wartoœci ma py³ek sosny (Pinus sylvestris) — 10% oraz olsza (Alnus glutinosa)—

28 4,3%. Jednoczeœnie notowany jest wysoki udzia³ roœlin zielnych — 26,9%. Niemal wy³¹cznie jest to py³ek wrzosu (Calluna vulgaris), którego procentowa zawartoœæ wynosi 24,3%. Tak wysokie warto- œci py³ku lipy znane s¹ tylko z interglacja³u Zbójna. W pocz¹tkowym odcinku optimum klimatyczne- go tego interglacja³u wysokim wartoœciom py³ku lipy towarzysz¹ niskie wartoœci py³ku olszy, œwierka, sosny, leszczyny i dêbu, podobnie jak to ma miejsce w badanej próbce. W omawianym przypadku wystêpuje jednak bardzo wysoki udzia³ py³ku wrzosu. Oprócz tego badany osad nie jest osadem jeziornym, lecz gleb¹ kopaln¹. W zwi¹zku z tym nie nale¿y go wi¹zaæ z interglacja³em Zbójna, ani te¿ z ¿adnym innym interglacja³em plejstocenu (Nita, 1999). Wykonane badania wieku bezwzglêdnego gleby kopalnej metod¹ radiowêgla (14C) okreœli³y jej wiek na 1750 ±50 lat BP (Borowiec, Trzeciak, 2002). Nale¿y zatem przypuszczaæ, ¿e jest to m³oda gleba, przykryta w niezbyt odleg³ej przesz³oœci cienk¹ warstw¹ osadów piaszczystych. W celu porównania piasków zalegaj¹cych nad i pod gleb¹ kopaln¹ wykonano dla nich analizê uziarnienia, minera³ów ciê¿kich, obtoczenia ziarn kwarcu oraz zwartoœci wêglanu wapnia (Nita, W³odyka, 1999). Wynika z nich, ¿e zarówno piaski nad, jak i pod gleb¹ kopaln¹ s¹ piaskami œrednio- i gruboziarnistymi, typowo czwartorzêdowymi. Piaski poni¿ej gleby kopalnej wykazuj¹ doœæ nisk¹ zawartoœæ minera³ów ma³o odpornych, natomiast piaski le¿¹ce nad ni¹ wy¿szy udzia³ tych minera³ów. Œwiadczyæ to mo¿e o wiêkszej „œwie¿oœci” osadu, a tak¿e wskazywaæ na sedyment o krótkim transporcie. Wyniki analiz obtoczenia ziarn kwarcu, mieszcz¹ce siê w granicach œrednich, wskazyj¹ na osad pochodzenia rzecznego z domieszk¹ dobrze obtoczonych ziarn pochodzenia eolicznego. Nale¿y zatem przypuszczaæ, ¿e poziom gleby kopalnej powsta³ prawdopodobnie w holocenie, w obrêbie piasków rzeczno-lodowcowych doliny marginalnej, a nastêpnie w wyniku procesów eolicz- nych zosta³ przykryty tymi samymi piaskami nawianymi z bliskiej odleg³oœci. Piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 3,0–6,0 m n.p. rzeki. Na obszarze arkusza Korzybie osady te zwi¹zane s¹ przede wszystkim z dolin¹ Wieprzy. Tworz¹ one w¹skie listwy, rzadko kiedy przekraczaj¹ce szerokoœæ 100 m. Wykazuj¹ nieznaczny spadek w kierunku pó³nocno-zachodnim — od 60,0 m n.p.m. przy po³udniowej granicy obszaru arkusza do oko³o 30,0 m n.p.m. na pó³nocnym zachodzie. Tarasy zbudowane s¹ z ró¿nej mi¹¿szoœci osadów piaszczysto-¿wirowych, o warstwowaniu p³askim lub przek¹tnym.

b. Czwartorzêd nierozdzielony

Piaski eoliczne w wydmach. Na obszarze arkusza tworz¹ niewielkie i niewysokie formy, nadbudowuj¹ce równiny sandrowe. Wystêpuj¹ g³ównie w pó³nocnej czêœci obszaru arkusza w dolinie Wieprzy oraz w czêœci œrodkowej, na po³udnie od Jeziora £êtowskiego. S¹ to przewa¿nie pagórki o wysokoœci 5–10 m, sporadycznie dochodz¹ce do 15 m. Buduj¹ je piaski drobno- i œrednio ziarniste, dobrze obtoczone i wysortowane.

29 Piaski py³owate, g³azy i ¿wiry rezydualne.Osady rezydualne s¹ reprezentowane przez niezbyt mi¹¿sze pokrywy jasnobr¹zowych lub szarych piasków py³owatych, miejscami glinia- stych. Na ogó³ nie wykazuj¹ one warstwowania, natomiast czêsto towarzysz¹ im liczne g³azy, rzadziej ¿wiry. Wystêpuj¹ na powierzchni glin zwa³owych stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y (fazy pomorskiej), jako efekt ich niszczenia. Spotykane s¹ g³ównie na kulminacjach lub krawêdziach wysoczyzn.

c. Holocen

Kreda jeziorna.Jejwystêpowanie jest zwi¹zane z dolin¹ Bystrzenicy (na pó³noc od Amery- ki), gdzie przykryta jest cienk¹ warstw¹ torfów. Jest to osad miêkki, z regu³y ciemnoszary, miejscami brunatny, tworz¹cy cienkie pok³ady — od 0,5 do 2,0 m mi¹¿szoœci. I³y, mu³ki i piaski jeziorne.Osady jeziorne wype³niaj¹ zag³êbienia terenu wokó³ jezior wytopiskowych. Najszerszym pasem utwory te wystêpuj¹ wokó³ Jeziora £êtowskiego. Najwiê- ksze natê¿enie procesów akumulacji osadów jeziornych przypada na okres transgresji litorynowej, w czasie zmiany warunków odp³ywu wód rzecznych oraz w zwi¹zku z podniesieniem siê poziomu wód gruntowych. Piaski, miejscami piaski ze ¿wirami, rzeczne tarasów zalewowych 1,5–3,0 m n.p. rzeki.Osady te s¹ zwi¹zane z póŸnoholoceñskim okresem akumulacji utworów piaszczysto-¿wirowych w dolinach rzecznych, spowodowanej transgresj¹ litorynow¹. Powsta³y wtedy holoceñskie tarasy zalewowe Bystrzenicy i Kwaczy. W rynnie Wieprzy, gdzie trudno jest ustaliæ granicê pomiêdzy równi¹ zalewow¹ i najm³odszymi osadami, tarasy wyznaczono poza obszarami torfowisk. Fragmenty tarasów holoceñskich mo¿na obserwowaæ w dolinie bezimiennego cieku w po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru arkusza. Buduj¹ je kilkumetrowej mi¹¿szoœci warstwowane poziomo piaski ró¿noziarniste, miejscami z wk³adkami ¿wirów, o ziarnach dobrze obtoczonych, przemytych. Namu³y piaszczysto-humusowe den dolinnych i zag³êbieñ bezodp³ywowych. Wystêpuj¹ w wielu dolinach drobnych cieków i zag³êbieñ bezodp³ywowych. Charakteryzuj¹ siê znaczn¹ domieszk¹ substancji organicznej. Ziarna kwarcu pokryte s¹ pozosta³oœci¹ kwasów humusowych, a tak¿e zwi¹zkami ¿elaza i manganu, nadaj¹cych im charakterystycz- ne ciemne zabarwienie — ciemnoszare, rzadziej czarne. Namu³y torfiaste den dolinnych i zag³êbieñ bezodp³ywowych.S¹to m³ode osady wype³niaj¹ce zag³êbienia bezodp³ywowe na wysoczyznach oraz dna dolin rzecznych; spotykane s¹ równie¿ w obrêbie równin sandrowych. Wystêpuj¹ na niewielkim obszarze w pó³nocno-zachodniej czêœci arkusza, w okolicach Gwiazdówka oraz na pó³noc od £êtowa. S¹ to osady niewielkiej mi¹¿szoœci (z regu³y nie przekraczaj¹cej 2–3 m), z du¿¹ domieszk¹ czêœci organicznych oraz cienkimi wk³adkami torfów barwy szarej, ciemnoszarej, do czarnej.

30 Torfy dendolinnych i zag³êbieñ bezodp³ywowych zajmuj¹ doœæ znaczne powierzchnie na obszarze arkusza Korzybie, kilka du¿ych obszarów zosta³o udokumentowanych. Wystêpowanie torfów w pó³nocnej czêœci obszaru zwi¹zane jest z dolinami Wieprzy, Bystrzenicy i Kwaczy. W po³udniowej czêœci torfy wype³niaj¹ wiêkszoœæ rynien subglacjalnych wykorzystywanych wspó³czeœnie przez rzeki. Na mniejsz¹ skalê torfy spotykane s¹ równie¿ w wiêkszoœci zag³êbieñ bezodp³ywowych, po- rozrzucanych na obszarze równin sandrowych i wysoczyzn morenowych. S¹ to g³ównie torfy niskie, gdzie przewa¿aj¹ trzciny, turzyce, mchy, drzewa i krzewy liœciaste lub torfy przejœciowe — z wiêksz¹ iloœci¹ drzew iglastych oraz mchów. Mi¹¿szoœæ torfów jest zmienna i waha siê od 0,5 do 5,0 m.

B. TEKTONIKA I RZEZBA POD£O¯A CZWARTORZÊDU

Pod wzglêdem geologicznym omawiany obszar le¿y w zasiêgu trzech jednostek strukturalnych. W pó³nocno-wschodniej czêœci jest to wyniesienie £eby oraz synekliza peryba³tycka. Obydwie te jednostki wchodz¹ w sk³ad platformy wschodnioeuropejskiej. Trzeci¹ (zajmuj¹c¹ wiêkszoœæ obszaru ba- dañ) jednostk¹ strukturaln¹ wystêpuj¹c¹ na omawianym obszarze jest synklinorium pomorskie, bêd¹ce pó³nocnym fragmentem niecki brze¿nej. Pokrywa osadowa na wyniesieniu £eby jest z³o¿ona z utworów kambru, ordowiku, syluru, permu, triasu, czêœciowo jury, kredy i kenozoiku. Jej mi¹¿szoœæ wynosi tu prawdopodobnie oko³o 2500 m. W obrêbie syneklizy peryba³tyckiej krystaliczne pod³o¿e platformy wschodnioeuropejskiej obni¿a siê do g³êbokoœci oko³o 3500 m. Le¿¹ca na nim pokrywa osadowa sk³ada siê z dwóch piêter: dol- nego, w sk³ad którego wchodz¹ utwory kambru, ordowiku, syluru i permu oraz górnego, zbudowanego z triasu, jury, kredy i kenozoiku. Synklinorium pomorskie le¿y bezpoœrednio przy brzegu platformy wschodnioeuropejskiej. Jed- nostka ta cechuje siê silnymi zaburzeniami fa³dowo-blokowymi pod³o¿a przedpermskiego i fa³dowymi w pokrywie permsko-mezozoicznej oraz bardzo znacznym wzrostem mi¹¿szoœci utworów kredowych. RzeŸba pod³o¿a podczwartorzêdowego na obszarze arkusza jest bardzo urozmaicona, wykazuj¹ca znaczne ró¿nice wysokoœci: od oko³o 120 m p.p.m. do 40 m n.p.m. Charakteryzuje siê ona wy- stêpowaniem znacznych kopalnych obni¿eñ dolinnych oraz wieloma elewacjami pod³o¿a podczwar- torzêdowego (tabl. II). G³ównym elementem tego pod³o¿a jest g³êbokie obni¿enie przecinaj¹ce obszar arkusza z po³udnia na pó³noc, zaczynaj¹ce siê pomiêdzy Pustowem i Ciecholubem. Strop pod³o¿a podczwartorzêdowego osi¹ga tutaj wysokoœæ oko³o 100 m p.p.m. Obni¿enie kontynuuje siê w kierunku Warcina i Kêpic, a nastêpnie Zbyszewa, a¿ na s¹siaduj¹cy od pó³nocy arkusz Wrzeœnica. Przy pó³- nocnej granicy arkusza, w osi obni¿enia strop pod³o¿a podczwartorzêdowego schodzi poni¿ej rzêdnej 120 m p.p.m. W centralnej czêœci obszaru arkusza, pomiêdzy £êtowem, Korzybiem i Kêpicami oma- wiane obni¿enie tworzy na wysokoœci 120 m p.p.m. rozleg³e, p³askie zag³êbienie. Jego powstanie mo-

31 ¿na prawdopodobnie wi¹zaæ z erozyjn¹ dzia³alnoœci¹ l¹dolodu (niecka egzaracyjna) lub z procesami glacitektonicznymi (depresja glacitektoniczna). Przy po³udniowej granicy obszaru arkusza, w okolicy Przyjezierza, obserwuje siê inne obni¿e- nie, siêgaj¹ce rzêdnej 50 m p.p.m. Przebiega ono przez jezioro Przyjezierze w kierunku Jeziora Ob³êskiego, gdzie na rzêdnej 100 m p.p.m. ³¹czy siê z obni¿eniem Ciecholub–Zbyszewo. Z obni¿e- niem Ciecholub–Zbyszewo ³¹cz¹ siê równie¿ inne mniejsze obni¿enia; na wschodzie obni¿enie Barcina, na zachodzie obni¿enie £êtowa. W po³udniowej czêœci obszaru arkusza, przy jego zachodniej granicy, zarysowuje siê mniejsze obni¿enie (strop pod³o¿a podczwartorzêdowego le¿y na wysokoœci oko³o 30 m. p.p.m.), kontynuuj¹ce siê na s¹siaduj¹cym od zachodu arkuszu Malechowo. Przy pó³nocnej granicy obszaru arkusza, w obrêbie wspó³czesnej doliny Wieprzy, strop pod³o¿a podczwartorzêdowego obni¿a siê do oko³o 20 m p.p.m. Innym elementem rzeŸby pod³o¿a podczwartorzêdowego s¹ jego kulminacje. Dwie najrozleglejsze z nich wystêpuj¹ w po³udniowej czêœci obszaru arkusza: miêdzy Biesowicami i Kêpicami, o wysokoœci 31,7 m n.p.m. oraz miêdzy Pustowem, Chorowem i Osowem, o maksymalnej wysokoœci 41,5 m n.p.m. Przy zachodniej granicy obszaru arkusza, ko³o Janiewic, wystêpuje kulminacja o wysokoœci do 47 m n.p.m. Z kulminacjami pod³o¿a podczwartorzêdowego zwi¹zane jest wystêpowanie wspó³czesnych wysoczyzn morenowych, co mog³oby wskazywaæ , ¿e s¹ to elewacje glacitektoniczne. G³ówne elementy rzeŸby pod³o¿a podczwartorzêdowego opisane wy¿ej, znajduj¹ potwierdze- nie na Mapie liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej — arkuszu Koszalin (Doktór, Graniczny, 1995).

C. ROZWÓJ BUDOWY GEOLOGICZNEJ

Procesy geologiczne zachodz¹ce w okresie od kredy górnej do holocenu przedstawiono skrótowo w tabeli litologiczno-stratygraficznej (tab. 1). W okresie kredy dno zbiornika sedymentacyjnego wykazywa³o tendencje do okresowego podnoszenia i obni¿ania. Wynikiem tego by³o naprzemianleg³e sedymentowanie osadów wêglano- wych w strefie g³êbokiego morza oraz utworów piaszczysto-mu³kowych w strefie szelfu. W kredzie górnej (kampanie) w wyniku ruchów fazy laramijskiej orogenezy alpejskiej, nast¹pi³o wydŸwigniê- cie badanego obszaru. Warunki l¹dowe przetrwa³y przez ca³y paleocen i czêœæ eocenu. Przewa¿aj¹ce w tym czasie procesy denudacji i erozji rzecznej spowodowa³y usuniêcie osadów tych okresów. W eocenie œrodkowym, w wyniku ruchów tektonicznych fazy pirenejskiej orogenezy alpejskiej, nast¹pi³a transgresja morska. Œwiadcz¹ o tym sedymentowane w tym czasie osady drobnopiaszczyste z glaukonitem i fosforytami.

32 Tabela 1 TABELA LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNA

Stratygrafia

Utwory Procesy geologiczne (opis litologiczny) System Oddzia³ Pododdzia³ Piêtro Podpiêtro Torfy — Q Akumulacja mineralna w zag³êbieniach bez- th odp³ywowych i w dolinach rzecznych Namu³y torfiaste den dolinnych i zag³êbieñ bez- Akumulacja mineralna i organiczna odp³ywowych — Q w zag³êbieniach bezodp³ywowych i w doli- nht nach rzecznych Namu³y piaszczysto-humusowe oraz piaski i mu³ki den Akumulacja mineralna i organiczna dolinnych i zag³êbieñ bezodp³ywowych — Q w zag³êbieniach bezodp³ywowych, w doli- nhph nach wód roztopowych i rzecznych Piaski, miejscami piaski ze ¿wirami, rzeczne tarasów zalewowych 1,5–3,0 m n.p. rzeki — f Q t Akumulacja i erozja w dolinach rzecznych p h Akumulacja w misach jezior wytopiskowych li lub lokalnych zbiornikach, w dolinach rzecz- Holocen I³y, mu³ki i piaski jeziorne — Q imp h nych i pradolinach o okresowo zatamowanym przep³ywie Kreda jeziorna — Q Akumulacja rzeczna i bagienno-organiczna kj h z wytr¹ceniem siê CaCO3 Piaski py³owate, g³azy i ¿wiry rezydualne — r Q Nagromadzenie odporniejszych fragmentów ppy ska³ w miejscu ich wietrzenia Piaski eoliczne w wydmach — ewQ Akumulacja eoliczna p Piaski i ¿wiry rzeczne tarasów nadzalewowych 3,0–6,0 m Akumulacja aluwiów w dolinie rzecznej, n.p. rzeki — f QB3 t p¿ p4 a nastêpnie rozciêcie ich Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe (górne) — fg Q B3 Akumulacja w dawnych rynnach lodowco- p¿2 p4 wych i sto¿kach sandrowych Piaski ze ¿wirami i mu³ki plateau kemowych — pk Q B3 Akumulacyjna lodowcowa, wodnolodowco- p¿m p4 wa w przetainach, szczelinach lodowcowych lub miêdzy s¹siednimi lobami lub p³atami lodowymi Akumulacyjna lodowcowa, wodnolodowco- Piaski ze ¿wirami i mu³ki kemów — k Q B3 wa w przetainach, szczelinach lodowcowych p¿m p4 lub miêdzy s¹siednimi lobami lub p³atami lodowymi Piaski, ¿wiry, mu³ki i gliny zwa³owe moren czo³owych Akumulacyjna grawitacyjna i przez wody — gc Q B3 lodowcowe p¿ p4

Stadia³ górny Piaski lodowcowe — g Q B3 p p4 Akumulacja przez wody lodowcowe Zlodowacenie Wis³y Gliny zwa³owe — g Q B3 Akumulacyjna lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p4 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie

Zlodowacenia pó³nocnopolskie Mu³ki i piaski zastoiskowe — b QB3 Akumulacja w zastoiskawa w niewielkich mp p4 zbiornikach Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe (dolne) — fg QB3 Akumulacja wodnolodowcowa i rzeczna p¿1 p4 przez szybko p³yn¹ce wody roztopowe Interglacja³ f Piaski i ¿wiry rzeczne — Q 23– Akumulacja rzeczna eemski p¿ p b W Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe (górne) — Q Akumulacja zastoiskowa pm2 p3 Gliny zwa³owe — g Q W Akumulacyjna lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p3 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe (dolne) — b QW Akumulacja zastoiskowa przed czo³em Warty pm1 p3 transgreduj¹cego l¹dolodu Zlodowacenie Akumulacja przez wody lodowcowe przed Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — fg Q W p¿ p3 czo³em l¹dolodu w formie sandruiwryn- nach podlodowcowych Interglacja³ Czwartorzêd Plejstocen Denudacja i erozja rzeczna lubelski Piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe — b QO Akumulacja zastoiskowa przed czo³em transgre- pmi p3 duj¹cego l¹dolodu g O Zlodowacenia œrodkowopolskie Gliny zwa³owe — Q Akumulacyjna lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p3 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie Odry fg O Akumulacja przez wody lodowcowe przed

Zlodowacenie Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — Q p¿ p3 czo³em l¹dolodu w formie sandruiwryn- nach podlodowcowych 33 cd. tabeli 1

Interglacja³ Interglacja³ Piaski i ¿wiry rzeczne — f Q Akumulacja rzeczna wielki mazowiecki p¿ p34– Gliny zwa³owe — g QG Akumulacja lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p2 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie Zlodowacenie Sanu 2 (Wilgi) Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — fg QG Akumulacja przez wody lodowcowe przed p¿ p2 czo³em l¹dolodu w formie sandruiwryn- nach podlodowcowych Interglacja³ Denudacja i erozja rzeczna ferdynandowski Gliny zwa³owe — g QS Akumulacja lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p2 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie b S Akumulacja zastoiskowa przed czo³em Zlodowacenie Mu³ki i piaski zastoiskowe — Q 2 mp p transgreduj¹cego l¹dolodu Sanu 1 Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — fg QS Akumulacja przez wody lodowcowe przed p¿ p2 czo³em l¹dolodu w formie sandruiwryn- nach podlodowcowych Interglacja³ Denudacja i erozja rzeczna ma³opolski Gliny zwa³owe — g Q N Akumulacja lodowcowa — nasuniêcie l¹do- gzw p2 lodu na ca³y obszar i póŸniejsze wytopienie Zlodowacenia po³udniowopolskie Zlodowacenie Nidy Piaski i ¿wiry wodnolodowcowe — fg QN Akumulacja przez wody lodowcowe przed p¿ p2 czo³em l¹dolodu w formie sandruiwryn- Plejstocen nach podlodowcowych Interglacja³ augustowski Denudacja i erozja rzeczna Czwartorzêd (podlaski) Zlodowacenia Denudacja i erozja rzeczna najstarsze

Preglacja³ Denudacja i erozja rzeczna

Denudacja i erozja rzeczna na ca³ym obszarze Pliocen arkusza, powstanie g³êbokich dolin erozyjnych Piaski kwarcowe, mu³ki i i³y, miejscami z wêglem Neogen Miocen Akumulacja w zbiorniku œródl¹dowym brunatnym — pQm M Mu³owce, mu³ki piaszczyste i piaski glaukonitowe Oligocen Akumulacja morska oraz œródl¹dowa — mcOl Piaski glaukonitowe z fosforytami, miejscami mu³ki, Eocen Akumulacja morska i³y i i³owce — pGk E Trzeciorzêd Paleogen Paleocen Denudacja i erozja rzeczna

Kampan Margle i wapienie z glaukonitem — meCr cp Akumulacja morska Kreda górna Kreda

W oligocenie nast¹pi³o wzmo¿enie ruchów górotwórczych w niecce pomorskiej. Okres ten charakteryzuje siê sedymentacj¹ osadów w p³ytkim zbiorniku morskim. Nasilanie siê ruchów tektonicznych wp³ywa³o na znaczn¹ zmiennoœæ litologii sedymentowanych osadów. W zbiornikach s³odko- wodnych i lagunowych powstawa³y utwory mu³kowo-ilaste z detrytusem roœlinnym. Stopniowe pog³êbianie zbiorników œródl¹dowych oraz czasowo trwaj¹ce po³¹czenia z otwartym morzem, wp³y- wa³y na zmianê charakteru sedymentacji z l¹dowej na brakiczn¹, a nawet p³ytkomorsk¹. Pod koniec oligocenu z badanego obszaru ust¹pi³o morze i nast¹pi³ jego l¹dowy etap rozwoju. Przewa¿aj¹ce w tym czasie procesy denudacji i erozji rzecznej by³y przyczyn¹ braku czêœci utworów miocenu. W miocenie œrodkowym powsta³y na badanym obszarze zbiorniki s³odkowodne, w których od- bywa³a siê sedymentacja limniczna; tworzy³y siê osady drobnopiaszczyste oraz mu³kowo-ilaste. Wy- stêpuj¹ce w nich wk³adki piasków z glaukonitem, wskazuj¹ na kilkukrotne pog³êbianie siê zbiornika.

34 Miocen koñczy ponowne wypiêtrzenie i recesja morska, zwi¹zana z faz¹ attyck¹ orogenezy alpejskiej. Da³a ona pocz¹tek nastêpnemu okresowi wzmo¿onych procesów erozji rzecznej i denudacji, wynikiem których jest ca³kowity brak osadów pliocenu, a tak¿e najstarszego czwartorzêdu. Ruchy tektoniczne trwa³y prawdopodobnie jeszcze przez pocz¹tkowy okres czwartorzêdu, o czym œwiadczy bardzo wysokie po³o¿enie osadów pod³o¿a podczwartorzêdowego. Wzmo¿ona denudacja i erozja rzeczna oraz blokowe ruchy neotektoniczne doprowadzi³y do powstania bardzo urozmaiconej rzeŸby przedczwartorzêdowej. G³êbokie doliny i obni¿enia plioceñskie zosta³y przemodelowane we wczesnym plejstocenie w wyniku egzaracji lodowcowej, erozji wód subglacjalnych, roztopowych i erozji rzecznej w okresie najstarszych interglacja³ów. Osady preglacjalne, zlodowaceñ najstarszych, jak równie¿ interglacja³u augustowskiego (podla- skiego), zosta³y zniszczone w czasie transgresji l¹dolodu zlodowaceñ po³udniowopolskich. Zlodowacenia po³udniowopolskie pozostawi³y na badanym obszarze trzy poziomy glin zwa³owych, przedzielone seriami osadów wodnolodowcowych. Najstarsze zachowane utwory to piaski i ¿wiry wodnolodowcowe zlodowacenia Nidy, akumulowane przed czo³em transgreduj¹cego l¹dolodu. Ich wystêpowa- nie zwi¹zane jest g³ównie z najwiêkszymi obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego. Na osadach wodnolodowcowych nasuwaj¹cy siê l¹dolód pozostawi³ seriê glin zwa³owych. Zachowa³y siê one w tych samych obni¿eniach, w których zalegaj¹ utwory wodnolodowcowe. W interglacjale ma³opolskim na sile przybra³y procesy denudacji i erozji rzecznej, w wyniku których osady zlodowacenia Nidy zosta³y usuniête z elewacji pod³o¿a podczwartorzêdowego, a pozosta³y w jego obni¿eniach. Zlodowacenie Sanu 1 jest reprezentowane na obszarze arkusza przez osady wodnolodowcowe, zastoiskowe oraz gliny zwa³owe zwi¹zane z tymi samymi obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowe- go, z którymi zwi¹zane by³y utwory zlodowacenia Nidy. W interglacjale ferdynandowskim ponowne ocieplenie klimatu spowodowa³o wzmo¿enie pro- cesów denudacji i erozji rzecznej, które doprowadzi³y do redukcji osadów zlodowacenia Sanu 1, po- zostawiaj¹c je g³ównie w obni¿eniach starszego pod³o¿a. Zlodowacenia po³udniowopolskie koñcz¹ utwory zlodowacenia Sanu 2 (Wilgi). Reprezentowane s¹ przez seriê osadów wodnolodowcowych i poziom glin zwa³owych. Spotykane s¹ prawie na ca³ym obszarze arkusza. Osady wodnolodowcowe usypane przed czo³em l¹dolodu wystêpuj¹ g³ównie w obni¿e- niach pod³o¿a podczwartorzêdowego, a tak¿e na jego ni¿szych elewacjach. Na utworach tych po³o¿one s¹ gliny zwa³owe z³o¿one w czasie nasuniêcia i nastêpnie wycofania siê l¹dolodu tego zlodowacenia. Ocieplenie klimatu w okresie interglacja³u wielkiego (mazowieckiego) spowodowa³o ca³kowite wycofanie siê l¹dolodu z obszaru Polski. W zwi¹zku z nowymi warunkami klimatycznymi, o¿ywi³y siê procesy denudacji i erozji rzecznej na obszarach wysoczyzn, ale przede wszystkim w strefach naj- wiêkszych obni¿eñ pod³o¿a. Spowodowa³o to prawdopodobnie ca³kowite usuniêcie utworów zlodo-

35 wacenia Sanu 2 (Wilgi) z czêœci obni¿eñ i pozostawienie ich jedynie w obrêbie mniejszych elewacji pod³o¿a podczwartorzêdowego. Procesy denudacji i erozji rzecznej dominowa³y przez ca³y okres interglacja³u mazowieckiego, w zwi¹zku z czym trudno jest jednoznacznie zakwalifikowaæ znacznej mi¹¿szoœci (oko³o 140 m) serie piaszczysto-¿wirowe jako pochodz¹ce z tego okresu. Mo¿liwoœæ wy- stêpowania utworów z tego interglacja³u mo¿na wi¹zaæ z g³êbokimi obni¿eniami pod³o¿a podczwarto- rzêdowego, a szczególnie rynny Wieprzy. Ze wzglêdu na po³o¿enie tych utworów poni¿ej glin zlodowaceñ œrodkowopolskich oraz cyklicznoœæ sedymentacji, mo¿na z du¿ym prawdopodobieñstwem przypisaæ tê seriê interglacja³owi mazowieckiemu. Kolejne och³odzenie klimatu spowodowa³o ponowne nasuniêcie siê potê¿nego l¹dolodu zlodo- waceñ œrodkowopolskich. Profil osadów tego zlodowacenia wskazuje na dwukrotne nasuwanie siê l¹dolodu na obszar arkusza, oddzielone okresem cieplejszym, podczas którego l¹dolód wycofa³ siê z obszaru badañ. Zlodowacenia œrodkowopolskie rozpoczynaj¹ osady wodnolodowcowe zlodowacenia Odry, przykryte glinami zwa³owymi tego zlodowacenia. Utwory te spotykane s¹ na ca³ym obszarze arkusza; czêsto s¹ one silnie zredukowane. W po³udniowo-zachodniej czêœci obszaru przewiercono prawie 50-metrowej mi¹¿szoœci seriê osadów zastoiskowych. Wskazuje to na wystêpowanie w tym rejonie du¿ego zastoiska, powsta³ego prawdopodobnie w wyniku zatamowania odp³ywu wód roztopowych pochodz¹cych z deglacjacji l¹dolodu zlodowacenia Odry. Nastêpne ocielenie klimatu zwi¹zane z interglacja³em lubelskim spowodowa³o ponowne wzmo¿enie procesów denudacji i erozji rzecznej. Brak potwierdzenia na istnienie osadów z tego okresu na obszarze arkusza oraz bardzo znaczna redukcja utworów zlodowacenia Odry, wskazuj¹ na panowanie tych procesów przez ca³y okres interglacja³u lubelskiego. Resztki osadów z tego interglacja³u zosta³y usuniête prawdopodobnie w wyniku egzaracji lodowcowej oraz erozji wód subglacjalnych i roztopowych nasuwaj¹cego siê l¹dolodu zlodowacenia Warty. Zlodowacenie Warty reprezentowane jest przez seriê osadów wodnolodowcowych, zastoiskowych (dolnych i górnych) oraz pakiet glin zwa³owych. Osady tego zlodowacenia spotykane s¹ na ca³ym obszarze arkusza Korzybie, z wyj¹tkiem g³êbokich dolin wype³nionych osadami najm³odszych zlodowaceñ pó³nocnopolskich. Kolejny okres ocieplenia klimatu, przypadaj¹cy na interglacja³ eemski, spowodowa³ zmianê procesów geologicznych oraz typu akumulacji osadów. Pocz¹tkowo nasili³y siê procesy denudacji i erozji rzecznej na obszarach wysoczyzn polodowcowych z okresu zlodowaceñ œrodkowopolskich. Efektem tych procesów by³o powstanie g³êbokich dolin interglacjalnych, usytuowanych g³ównie w strefie g³êbokich obni¿eñ w pod³o¿u czwartorzêdu. Mo¿liwoœæ wystêpowania utworów tego okresu mo¿na wi¹zaæ z g³êbokimi obni¿eniami pod³o¿a podczwartorzêdowego, szczególnie rynny Wieprzy.

36 Kolejne oziêbienie klimatu spowodowa³o transgresjê nastêpnego, najm³odszego zlodowacenia — zlodowacenia Wis³y . Na arkuszu Koszalin Mapy geologicznej Polski 1:200 000 (Butrymowicz i in., 1974a), autorzy wydzielili osady trzech faz: leszczyñskiej, poznañsko-dobrzyñskiej i pomorskiej stadia³u g³ównego (stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y wg obecnie obowi¹zuj¹cego schematu stratygraficznego czwartorzêdu). Wykonane na potrzeby arkusza otwory kartograficzne wykaza³y wy- stêpowanie tylko jednego poziomu glin zwa³owych ostatniego zlodowacenia. Profil najm³odszego zlodowacenia rozpoczyna na obszarze arkusza seria osadów wodnolodowcowych dolnych stadia³u górnego zlodowacenia Wis³y, akumulowanych przed czo³em l¹dolodu. Gliny zwa³owe tego stadia³u, w partii stropowej odpowiadaj¹ce fazie pomorskiej, buduj¹ w wiêkszoœci obszar wysoczyzn, tworz¹c cienk¹ 5–8 m warstwê. Deglacjacja obszaru w okresie stadia³u górnego (fazy pomorskiej) przebiega³a w sposób oscylacyjny. W czasie jego recesyjnego postoju na linii miejscowoœci: Mzdowiec–Pustowskie Górki–Kamienna Góra–okolice Barcina powsta³ ci¹g wzgórz czo³owomorenowych z sandrem na przedpolu. Arealny charakter deglacjacji obszaru w czasie fazy pomorskiej doprowadzi³ do powstania bry³ martwego lodu z licznymi szczelinami. W szczelinach lodowcowych oraz miêdzy bry³ami martwego lodu dochodzi³o do intensywnej akumulacji osadów kemów i plateau kemowych. Wody roztopowe z topniej¹cego l¹dolodu, odp³ywaj¹c dawnymi rynnami subglacjalnymi i odcin- kami dawnych pradolin, akumulowa³y osady wodnolodowcowe górne w formie sandrów dolinnych o du¿ych powierzchniach. Tworz¹ one poziomy tarasowe po³o¿one na ró¿nych wysokoœciach, trudne do wzajemnej korelacji. Ca³kowite uwolnienie badanego obszaru z pokrywy lodowej i wytopienie bry³ martwego lodu stworzy³o warunki powstawania odp³ywu rzecznego. Wody rzeczne wykorzysta³y obni¿enia dolin rynnowych i pradolin tworz¹c jednolity odp³yw dolin¹ Wieprzy. Obni¿enie podstawy erozyjnej spowodowa³o wciêcie dolin rzecznych w otaczaj¹ce osady. Rozciête zosta³y osady sandru dolinnego, gliny zwa³owe a tak¿e czêœciowo osady wodnolodowcowe dolne. W dolinach akumulowane by³y osady rzeczne w postaci kilkumetrowych serii piaszczysto-¿wirowych. Na prze³omie plejstocenu i holocenu, w wyniku intensywnych procesów wietrzenia, powsta³y pokrywy rezyduów glin zwa³owych, g³ównie na obszarach najm³odszych wysoczyzn polodowcowych. Bardzo niski poziom wód w zbiorniku morskim w tym czasie spowodowa³ ponown¹ zmianê poziomu bazy erozyjnej rzek p³yn¹cych przez obszar arkusza. Zosta³y rozciête utwory tarasów nadzalewowych i ustali³ siê nowy — ni¿szy — poziom rzek. PóŸniejsza transgresja morska spowodowa³a ponowne podniesienie poziomu bazy erozyjnej, co doprowadzi³o do powstania osadów tarasów zalewowych w dolinie Wieprzy. Ponowne obni¿enie podstawy erozyjnej by³o przyczyn¹ wzmo¿enia procesów erozji w dolinach rzecznych i uformowanie siê poziomu den dolinnych. Na wysoczyznach powsta³a sieæ drobnych, m³odych dolin rzecznych, w których jedynym poziomem akumulacyjnym s¹ osady den dolinnych.

37 W dolinach rzecznych i zag³êbieniach bezodp³ywowych akumulowane s¹ kilkumetrowej mi¹¿szoœci namu³y piaszczysto-humusowe lub namu³y torfiaste. W wyniku podniesienia poziomu wód gruntowych, spowodowanego podwy¿szeniem siê poziomu wód Ba³tyku, powsta³y rozleg³e równiny torfowe w pradolinach, dolinach rynnowych i obni¿eniach bezodp³ywowych. Na krawêdziach wysoczyzn trwaj¹ intensywne procesy denudacyjne prowadz¹ce do powstawania pokryw deluwialnych.

IV. PODSUMOWANIE

Prace geologiczno-zdjêciowe na obszarze arkusza Korzybie pozwoli³y na opracowanie szczegó³owej mapy geologicznej rejonu w skali 1:50 000. Na podstawie wykonanych do celów arkusza otworów kartograficznych uœciœlono stratygrafiê osadów czwartorzêdowych. Wobec braku jednoznacznych przes³anek paleobotanicznych i paleonto- logicznych, podobnie jak na s¹siednich arkuszach, stratygrafiê utworów czwartorzêdowych oparto na analizie powierzchni erozyjnych i wzajemnego po³o¿enia poziomów lodowcowych. Nie uda³o siê stwierdziæ utworów preglacjalnych oraz zlodowaceñ najstarszych. Profil plejstocenu rozpoczynaj¹ osady zlodowaceñ po³udniowopolskich reprezentowane przez zlodowacenia Nidy, Sanu 1 i Sanu 2 (Wilgi). Materia³ dokumentacyjny nie pozwoli³ na stwierdzenie wystêpowania rozdzielaj¹cych zlodowacenia osadów interglacja³ów ma³opolskiego i ferdynandowskiego. Zarówno w nowych, jak i w archiwalnych materia³ach wiertniczych nie natrafiono na bezsporne utwory interglacja³u mazowieckiego. Zlodowacenia œrodkowopolskie reprezentowane s¹ przez kompleks osadów zlodowaceñ Odry i Warty. Nie stwierdzono wystêpowania osadów interglacja³u lubelskiego. Utwory przypisane interglacja³owi eemskiemu zosta³y stwierdzone tylko w jednym otworze wiertniczym. Nie pozwoli³o to na przedstawienie przebiegu dolin z tego okresu. Wed³ug schematu stratygraficznego przyjêtego przez Czerwonkê (1998) w opracowaniu „Bada- nia litostratygraficzne utworów kenozoicznych” — wykonanym na potrzeby arkusza — zlodowacenia pó³nocnopolskie reprezentuje tylko jeden poziom glin zwa³owych, odpowiadaj¹cy stadia³owi gór- nemu zlodowacenia Wis³y. Jest to zasadnicza zmiana w stosunku do stosowanego podzia³u zarówno na Mapie geologicznej Polski 1:200 000, jak i na s¹siednich arkuszach Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 (ark.: S³awno, Sianów, Dar³owo i Wrzeœnia). Drugi poziom glin zwa³owych ods³aniaj¹cy siê w kilku miejscach w dolinie Wieprzy oraz w g³êbokim obni¿eniu w okolicach Choro- wa, traktowany na s¹siednich arkuszach jako poziom glin fazy leszczyñskiej, uznano za poziom glin zlodowacenia Warty.

38 W trakcie prac nad map¹ nie zosta³y ostatecznie rozwi¹zane problemy stratygrafii osadów czwartorzêdowych, a tak¿e trzeciorzêdowych, buduj¹cych pod³o¿e na ca³ym obszarze arkusza.

Opracowano Zakad Kartografii Geologicznej w Nowym Przedsiêbiorstwie Geologicznym s.c. Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Czêstochowie w Warszawie

Czêstochowa, 2003 r.

LITERATURA

Bartkowski T., 1965 — RzeŸba, budowa geologiczna, geomorfologia i stosunki wodne województwa koszaliñskie- go. Monografia geogr.-gosp. Inst. Zachod., Poznañ. Bartkowski T., 1969 — Deglacjacja strefowa deglacjacj¹ normaln¹ na obszarach ni¿owych (na wybranych przyk³adach z Polski zachodniej i pó³nocnej) Bad. fizjogr. nad Polsk¹ Zach. Pozn. Tow. Przyj. Nauk., 23. Borowiec I., Trzeciak P., 2000 — Datowanie osadów metod¹ radiowêgla (14C) — ark. Korzybie SMGP 1:50 000. Labor. C-14, Muz. Archel. I Etnogr. w £odzi. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Butrymowicz N., Maksiak S., Uniejewska M., 1974a — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Ko- szalin, wyd. A. Inst. Geol., Warszawa. Butrymowicz N., Maksiak S., Uniejewska M., 1974b — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Ko- szalin, wyd. B. Inst. Geol., Warszawa. Butrymowicz N., Maksiak S., Uniejewska M., 1975 — Objaœnienia do Mapy geologicznej Polski 1:200 000, ark. Koszalin. Inst. Geol., Warszawa. Bulow K., 1925 — Die Diluvillandschaft im nordostlisch en Hinterpommern. Jb. Preuss. Geol. Landesanst 45. Bulow K., 1930 — Erdgeschichte und Landschaftgestaltung im 6 Kreise Stolp in Pommern. Eine geologische Heimat- kunde . Stolp. Bulow K., 1931— Ein Blick uber die Landschaft des Kreises Koslin und ihre erdgeschichtlische Entwicklung . Unser Pommernland16. Bulow K., 1932 — Randlagen und Ruckzung des letzten Eises in Hinterpommern. Z. Dtsch. Geol. Ges. 84. Ciuk E., 1955 — O zjawiskach glacitektonicznych w utworach plejstoceñskich i trzeciorzêdowych na obszarze zachodniej i pó³nocnej Polski. Biul. Inst. Geol., 70. Czerwonka J. A.,1998 — Badania litostratygraficzne utworów kenozoicznych. Przeds. Geol. „Proxima” S.A., Wroc³aw. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Dadlez R.,1957 — Wiercenia niemieckie na Pomorzu Zachodnim. Prz. Geol., 5, 10. Dadlez R., 1958 — Badania geologiczne na antyklinorium pomorskim w 1957 r. Kwart. Geol., 2,4. Dadlez R., Dembowska J., 1963 — Mapa geologiczna parantyklinorium pomorskiego bez osadów czwartorzê- dowych i trzeciorzêdowych z podaniem otworów wiertniczych, które osi¹gnê³y pod³o¿e trzeciorzêdu 1:200 000. Inst. Geol., Warszawa. Dadlez R., Dembowska J., 1965 — Budowa geologiczna parantyklinorium pomorskiego. Pr. Inst. Geol., 40. Deecke W., 1907 — Geologie von Pommern. Gebr. Brontrager., Berlin.

39 Doktór S., Graniczny M., 1995 — Mapa liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej 1:200 000, ark. Koszalin. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Florek W., 1991 — Postglacjalny rozwój dolin rzek œrodkowej czêœci pó³nocnego sk³onu Pomorza. Wy¿. Szk. Peda- gog. w S³upsku. Galon R., 1952 — O fazach postoju l¹dolodu na obszarach Pomorza. Spraw. Tow. Nauk w Toruniu, 4, 1–4. Galon R., 1957 — Zagadnienie ostatniego zlodowacenia w Polsce. Kosmos, Ser. B, 3 (11). Galon R., 1967 — Czwartorzêd Polski pó³nocnej. W: Czwartorzêd Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Galon R., 1968a — Ewolucja sieci rzecznej na przedpolu zanikaj¹cego l¹dolodu. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74. Galon R., 1968b — Przebieg deglacjacji na obszarze Peribalticum. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74. Galon R., 1972 — Pojezierze Pomorskie i przyleg³e wysoczyzny jeziorne. W: Geomorfologia Polski. 2. Warszawa. Galon R., Roszko L., 1961 — Extens of the Scandinavian glaciations and of their recession stages on the territory of Poland in the light of an analysis of the marginal forms of inland ice. Prz. Geogr., 33,3. Jagodziñska B., Kalitiuk R., 1997 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych wykonanych dla Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Korzybie. „Geoserwis”, Warszawa. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Jagodziñska B., Kalitiuk R., 1998 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych wykonanych dla Mapy hydrogeologicznej Polski 1:50 000, ark. Korzybie. „Geoserwis”, Warszawa. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Keilhack K., 1907 — Ergebnisse von Bohrungen . Jahrb. d. Konig. Preuss. Geol. Landesanst. 24. Kondracki J., 2002 — Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Konecka-Betley K., 1987 — Gleby kopalne jako jednostki klasyfikacji stratygraficznej czwartorzêdu. Kwart. Geol., 31,1. Kopczyñska-¯andarska K., 1970a — Ukszta³towanie i geneza powierzchni pod³o¿a osadów czwartorzêdu pó³nocno-zachodniego Pomorza. Acta Geol. Pol., 20,3. Kopczyñska-¯andarska K., 1970b — Stratygrafia starszego i œrodkowego plejstocenu pó³nocno-zachodniego Pomorza na tle rozwoju paleogeomorfologicznego. Studia Geol. Pol., 33. Makowska A., 1986 — Morza plejstoceñskie w Polsce — osady, wiek i paleogeografia. Pr. Inst. Geol., 120. Maksiak. S. Uniejewska M., 1972 — Czwartorzêd okolic Koszalina. Kwart. Geol., 16,4. Mas³owska M., 1999 — Charakterystyka glin zwa³owych w rejonie pó³nocno-zachodniej Polski. Prz. Geol., 40, 10. Mojski J. E., 1959 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark Polanów. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Mojski J. E., 1968 — Zarys stratygrafii zlodowacenia pó³nocnopolskiego (ba³tyckiego) w pó³nocnej czêœci Polski. Pr. Inst. Geogr. PAN, 74. Nita J., W³odyka R., 1999 — Analiza sedymentologiczna utworów piaszczystych z ark. Korzybie SMGP 1:50 000. Wydz. Nauk o Ziemi UŒ. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Nita M., 1999 — Wyniki analizy py³kowej osadów organogenicznych z arkusza Korzybie SMGP 1:50 000. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Nosek M., 1970 — Uwagi o trzeciorzêdzie okolicy S³awna, woj. koszaliñskie. Kwart. Geol., 14,4. Osika R., 1959 — Osady pliensbachu na Pomorzu Zachodnim. Kwart. Geol., 3 ,4. Pachucki C., 1961 — Moreny czo³owe ostatniego zlodowacenia na obszarze Peribalticum . Rocz. Pol. Tow. Geol., 31, 2–4.

40 Peterson G., 1924 — Die Schollen der norddeutscher Moränen in ihrer Bedeutung für die diluvialen Krustenbewe- gungen. Fortschr. Geol. Paläont., 9. Po¿aryski W., 1969 — Podzia³ obszaru Polski na jednostki tektoniczne. Prz. Geol., 2. Praca zbiorowa (red. Po¿aryski W.),1962 — Budowa geologiczna ni¿u Polskiego . Pr. Inst. Geol. Po¿aryski W., 1960 — Zarys stratygrafii i paleogeografii kredy na Ni¿u Polskim. Pr. Inst. Geol., 30,2. Rosa B., 1958 — O postglacjalnej transgresji Ba³tyku na polskim wybrze¿u. Czas. Geogr., 29,3. Rosa B., 1963 — O rozwoju morfologicznym wybrze¿a Polski w œwietle dawnych form brzegowych . Studia Soc. Sci., 5. Rosa B., 1964 — O utworach aluwialnych i biogenicznych wyœcielaj¹cych dna dolin rzek nadba³tyckich, ich zwi¹zku z transgresj¹ morza i znaczeniu dla badañ nad neotektonik¹ obszaru . Zesz. Nauk. UMK, 10. Rosa B., 1968 — Obszar po³udniowoba³tycki w okresie ostatniego zlodowacenia i w holocenie. W: Ostatnie zlodowacenie skandynawskie w Polsce. Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74. Rühle E., 1948 — Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, ark. S³upsk, wyd. A. Inst. Geol., Warszawa. Rûhle E., Sobczak H., 1947 — Przegl¹dowa mapa geologiczna Polski 1:300 000, ark. Ko³obrzeg, wyd. A. Inst. Geol., Warszawa. Schneider O., 1914-1922 — Ergebnisse von Bohrungen . Mitt. Bohrarch. Geol. Landestanst., 6, 7, 8. Schneider O., 1926 — Überblick über den geologischen Bau Pommerns. Berlin. Sylwestrzak J., 1973 — Rozwój sieci dolinnej na tle recesji l¹dolodu w pó³nocno-wschodniej czêœci Pomorza. Pr. habil. Uniw. Gdañ., 14. Sylwestrzak J., 1978a — Rozwój sieci dolinnej na Pomorzu pod koniec plejstocenu. Gd. Tow. Nauk. Wydz. Nauk o Ziemi, Gdañsk. Sylwestrzak J., 1978b — Zagadnienia morfologii i typizacji dolin pó³nocnego sk³onu Pomorza. Biul. Inst. Geol., 306. Uniejewska M., Nosek M., 1985a — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski1:50 000, ark. Wrzeœnica. Inst. Geol., Warszawa. Uniejewska M., Nosek M., 1985b — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Wrzeœnica. Inst. Geol., Warszawa. Uniejewska M., Nosek M., 1986 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1:50 000, ark. S³awsko (d. S³awno). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. Uniejewska M., Nosek M., 1987 — Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. S³awsko (d. S³awno). Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

41 16o 45’ 17o 00’ Tablica I o o 54 54 Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 20’ 20’ Ark. Korzybie (48)

SZKIC GEOMORFOLOGICZNY

Skala 1:100 000

Formy lodowcowe Formy denudacyjne Wysoczyzna morenowa p³aska (wysokoœci wzglêdne do 2 m, nachylenie do 2o ) Ostañce erozyjne lub wysoczyzna morenowa w ogólnoœci Wysoczyzna morenowa falista o Niecki korazyjno-denudacyjne (wysokoœci wzglêdne 2–5 m, nachylenie oko³o 5 )

Moreny czo³owe, przewa¿nie akumulacyjne Suche dolinki

Formy wodnolodowcowe Sto¿ki nap³ywowe

Równiny sandrowe i wodnolodowcowe w ogólnoœci D³ugie stoki

Kemy, plateau kemowe Formy jeziorne

Rynny subglacjalne r Równiny jeziorne (stare dna jezior itp.)

Rynny wykorzystane przez rzeki Formy utworzone przez roœlinnoœæ i czêœciowo przez nie przekszta³cone

Wynios³oœci i progi w dnach rynien Równiny torfowe

Równiny erozyjne wód roztopowych Formy antropogeniczne

Zag³êbienia powsta³e po martwym lodzie P¯ Piaskownie-¿wirownie (P¯)

Formy eoliczne

Wydmy Opracowali: R. POLACZEK, L. OTR¥BEK

Formy rzeczne

Dna dolin rzecznych

II I Tarasy akumulacyjne w dolinach rzecznych

Tarasy erozyjne

Starorzecza 54o 54o 10’ 10’ Dolinki, parowy, m³ode rozciêcia erozyjne 16o 45’ 17o 00’ lub dolinki w ogólnoœci, nierozdzielone

012345km Copyright by Ministerstwo Œrodowiska and Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2005 Tablica II D Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 Ark. Korzybie (48)

SZKIC GEOLOGICZNY ODKRYTY

Skala 1:100 000

NEOGEN M Piaski kwarcowe, mu³ki i i³y, miejscami z wêglem brunatnym MIOCEN B PALEOGEN Ol Mu³owce, mu³ki piaszczyste i piaski glaukonitowe OLIGOCEN

TRZECIORZÊD Granice geologiczne

10 Izohipsy stropu utworów podczwartorzêdowych w m n.p.m.

19 Wybrane otwory wiertnicze z numeracj¹ wed³ug mapy geologicznej (symbol oznacza wiek: M — miocen, Ol — oligocen; liczba — rzêdn¹ Ol - 48,2 powierzchni podczwartorzêdowej w m n.p.m.)

B A Linia przekroju geologicznego na mapie geologicznej

D C Linia przekroju geologicznego za³¹czonego w tekœcie

Opracowali: R. POLACZEK, L. OTR¥BEK

A C

012345km Copyright by Ministerstwo Œrodowiska and Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2005 Tablica III Objaœnienia do Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 Ark. Korzybie (48)

PRZEKRÓJ GEOLOGICZNY C–D

C D

S N

Ciecholub Kêpka Kêpice Osieki Warcino Ameryka Zbyszewo

Otw. 46 Otw. 43 Otw. 38 Otw. 32 Otw. 30 Otw. 26 Otw. 18 Otw. 10 Otw. 6 Otw. 1 m n.p.m. m n.p.m.

120 120

110 110

Wieprza Wieprza Wieprza Wieprza Wieprza Wieprza Wieprza

100 Bystrzenica 100

90 90 80 80 70 70 60 60 17 50 50

40 40

30 20b 30 20 20a 20 20a 10 10

0 0 23 -10 -10

-20 -20

-30 -30 -40 -40 -50 -50

-60 -60

-70 -70 -80 -80

-90 -90 34 -100 -100 0123km -110 -110 -120 -120 -130 -130

-140 -140

g B3 g W g N 1— tQh 14 — pQp4 23 — gzw Qp3 31 — gzw Qp2 ZNAKI PETROGRAFICZNE f t g B3 fg O fg N 4— pQh 15 — gzw Qp4 24 — p¿Qp3 32 — p¿Qp2 ¯wiry Gliny zwa³owe fg B3 g G 6— kjQh 17 — p¿1Qp4 26 — gzw Qp2 33 — pQmM Piaski Kreda jeziorna r b W fg G 7— ppyQ 20b — pm2Qp3 27 — p¿Qp2 34 — mcOl Mu³ki Torfy f B3 t g W g S 19 — 3 2 9— p¿Qp4 gzw Qp 28 — gzw Qp Mu³owce Glaukonit fg B3 b W b S 4 20a — Q 3 29 — 2 10 — p¿2Qp pm1 p mpQp I³y k B3 fg W fg S 12 — p¿mQp4 21 — p¿Qp3 30 — p¿Qp2 Uwaga:pozosta³e objaœnienia jak na mapie geologicznej Opracowali: R. POLACZEK, L. OTR¥BEK