Sağmandaki Çok Fonksiyonlu Salih Bey Camisi

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Sağmandaki Çok Fonksiyonlu Salih Bey Camisi SAĞMANDAKİ ÇOK FONKSİYONLU SALİH BEY CAMİSİ Ayşıl TÜKEL GİRİŞ : tâ Arap" hâkimiyeti altmda bulundu­ ğunu kabul edebiliriz. Çemişgezek ve Sağman'daki Çok Fonksiyonlu Sa­ civarına Türk boylaırının yerleştiği ve lih Bey Camii 1968 yıh Ağustos aymda Beylerinin Alparslan'ın maiyetinden ve görülmüş ve incelenmiştir'. Sağman kö­ Büj'ük Selçuk sarayma akraba Salık yü halen Tunceli'nin Pertek kazasma Bey olduğu bilinmektedir. İlk Beylik­ bağlıdır. Pertek, Hozat yolundan ayrı­ ler devrinde bu çevre Mengücek hâki­ larak ciple Dere Köyü yakınlarına ka­ miyetine girmiş ve Gürcü prensleri ve dar gidilir. Dere Köyden Sağman'a ka­ Diyarbakır Artukluları ile mücadele dar olan 8 km. yokuşu ancak yaya veya edilmiştir. Çemişgezek Kalesi Alâaddin katırla katetmek mümkündür. Keykubad devrinde zorlu bir kuşaltma- dan sonra Anadolu Selçuklu Impara Sağman'da bulunan bir kale, çok torluğuna katılmıştır. Şah İsmail Safe- fonksiyonlu bir cami, bir saray ve iki vî ile çağdaş olan Çemişgezek Beyi Ha­ kilise kalıntısı bu küçük köyün bir za­ cı Rüstem zamanında Şah İsmail'in manlar önemli bir yerleşme yeri oldu­ yolladığı Şii misyoner Nur Ali'nin et­ ğunu göstermektedir. Hem Pertek, hem kisi artmış ve Çemişgezek bir Şiilik Sağman tarih bakımından Çemişge- merkezi haline gelmiştir. Çevre, Ya\aız zek'e sıkıca bağlıdırlar^. Kalan eserlere Sultan Selim zamanında Bıyıklı Meh­ bakarak bu çevrenin Anadolu'ya Türk­ met Paşa^ tarafından Osmanlı İmpara­ lerin gelmesinden önce, Ermeni ve hat- torluğuna katılmış ve Çemişgezek doğ­ rudan doğruya Osmanlı Sancağı haline gelmiş, Pertek ve Sağman ise yurtluk 1. Eser, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi ve ocaklık haklarıyla Çemişgezek Bey­ Restorasyon BölümünÜB Keban baraj gölü al­ tında kalacak eserlerden olan Pertek cami­ lerine verilmişti. Hacı Rüstem Bey'in leri üzerinde çalıştığı 1968 yazında ziyaret Ya\aız'un hizmetine girmiş olan oğlu edilmiştir. Bu arada caminin ölçülmesinde yardım eden meslektaşım ömür Bakırer'e ve Pir Hüseyin de Çemişgezek Beyi oldu. Fakülte arşivine koymak üzere eserin fotoğ­ Pir Hüseyin Bey'in ölümünden sonra raflarım çeken fotoğraf laboratuvarı şefi Mustafa Niksarh'ya teşekkür ederim. evlâtları arasında Beylik yüzünden çı­ kan anlaşmazlık Çemişgezek Beyliğinin 2. Genel tarihi durum için aşağrıdaki e- serlerden faydalanılmıştır : harap olmasına ve bazı kısımlarının parçalanmasına sebep olmuştur. Ara­ İbn-i Bibi, Anadolu Selçuklu Tarihi, (M. Nuri Gençosman - F.N. Uzluk). Ankara, 1941. zinin büyük bir kısmı Pir Hüseyin'in Evliya Çelebi, Seyahatname, (Ahmet Cev­ büyük oğluna verilmişse de aile anlaş- det Tercümesi), Cilt m İstanbul, 1314 Naşit Uluğ, TunceU Medeniyet* Açıhyor, 3. Evliya Çelebi, op. cit. s. 221. »Halife İstanbul, 1939. Idris) kavli ile Abbasiler asrında Amed yani Npzmi Sevgen, Anadolu Kaleleri, 1. cilt, Diyarbakır Meliki...» diya başlıyarak Sağ­ Ankara 1960. man kalesinin kuruluşu hakkındaki efsaneyi anlatmaktadır. Hayat Mecmuası «Tunceli, sayı n. Ara­ lık 1967, s. 183-184. 4. N. Ulug-, op. cit. s. 27. 230 AYŞIL TÜKEL mazhğı j^zünden iyi idare edilmemiş KONUM : ve bunun üzerine Erzurum mirimam Sağman Camii doğu - batı yönünde Sinan Bey Sancak Beyi yapılmış, an­ devam eden ve doğu ucunda Sağman cak halk onu da istemeyince Pîr Hüse­ Kalesi bulunan alçak bir sırtın üzerin­ yin'in soyundan Bilten Bey başa geç­ dedir. Camün yerleştiği alan ayrıca miştir. Pertek ve Sağman'm, idaresi hem güney, hem kuzeye doğru meyil­ özel sancaklar haline gelmesi herhalde lidir (Resim: 1). bu devre rastlar^. Pîr Hüseyin Bey'in Camiin kuzey - batısında yanyana büyük oğlu Rüstem Bey Kanunî tara­ iki eyvanh mekândan meydana geler. fından Pertek Sancağına Bey tâyin çeşme yer ahr (Resim: 3). İki eyvan da edilmiş ve ondan sonra da yerine oğlu iki merkezli sivri beşik tonozla örtülü­ Baysungur Bey geçmiştir. Pir Hüseyin dür ve tonozların üstü toprak kaplıdır. Bey'in bahçelerinin bulunduğu Sağman Aralarındaki inşaat derzi batıdaki gü ise Pîr Hüseyin Bey'in küçük oğulla- zün sonradan eklendiğini göstermekte­ larmdan Keyhüsrev Beye Beylik ola­ dir. Bu kısım biraz daha batıya dönük^ rak verilmiştir. Ölünce yerine oğlu Sa­ tür, iç kısmı ve açık yüzü tamamen lih Bey, onun yerine Salih Beyi öldü­ kesme taştır. Doğudaki eyvan daha bü- rüp kardeşi Ömer geçmişi Ömer'in kı­ yükçedir \'e tonoz hizasına kadar kısmı sa bir zaman sonra öldürülmesi üzeri­ ve açık yüzü kesme taşla, geri kala:i ne de Salih Beyin büyük oğlu Bey ol­ kısım ise molozla örülmüştür. Batı du­ muştur. Onaltmcı asnn sonunda Allah- varında, içinden su akan sivri kemer!: verdi adında birinin Bey olduğu bilin­ nişin üzerinde, bir kitabe vardır (Rc mektedir. sim: 4). Üç satır Sülüs yazılı kitab; arapçadır: Evliya Çelebi, Abbasiler devrinde Diyarbakır Meliki tarafından yaptırıl­ 1 — dığını söylediği kaleyi' anlatmakla be­ raber Sağman'daki diğer eserler hak­ kında hiç bilgi vermemektedir. Cami­ Vakad seâ bi-icra hâze el-ayn ı; den ancak birkaç kaynak birer cümle zu-el-ikram. halinde bahsetmektedir*. 2 — 5. Basri Konyar, Diyarbakır TarCW, 3. cilt, Ankara 1936, s. 250. «İdaresi lıususi usu­ le tabi tutulan sekiz sancak ta şunlardır : Sahib-i dil vel-ılm murad el-a'zam 1) Atak, 2) Pertek, 3) Tunceli, 4) Çabakçur, 5) Çermik, 6) Sağman, 7) Kelap, 8) Mlhra- Keyhüsrev Bey. ni». 3 — 6. N, Ulug:, op. cit. s. 30 «Keyhüsrev Bey ölünce oğlu Salih Beye kaldı. Diğer iki kar­ deşinden Ömer haristi, Ağabeysin! öldürttü, yerine geçti. Öldürdüğü kardeşinin karısını almak istedi. Fakat kadın zifaf g-ecesi Ömer'i mi ni. Murat devrinde sancak beyi olan Sa­ öldürttü ve İstanbul'a gidip büyük oğluna lih Bey tarafından yaptırılmıştır. 1916'da i - Safman Sancağını tevcih ettirdi». yan eden Pilvenk haydutları tarafından ta; 7. Evliya Çelebi, ibid. rip edilmiştir.» 8. N. Sevgen op. cit. s. 269. «bakımz şu­ Hayat Tarih Mecmuası, op. cit. s. iS-j. racıktaki Sajman'da Baysungur'un kardeşi «Sağman kalesi 15 km. mesafededir. Içind-; Salih Beyin eseri olan güzel cami ve yanında­ XVI. yüzyıl sonu sancak beylerinden Sal'u ki türbe hâlâ ayakta...». Çeşmenüı ve mezarın Beyin yaptırdığı güzel bir cami vardır..» d - kitabesini veriyor. Kitabelerde yalmşlar oldu­ niyorsa da cami kalenin dışmdadır. ğu gibi Salih Bey Baysungur'un kardeşi de­ Albert Gabriel, Voyage Adieolog^^qiic ğil amcaoğludur. dans ta Turguie Orientale, cllt I., Paris, 194: . N. Uluğ, ibid. «Bugün Sağman köyünde s. 261, dip not I. «La Mosqu6e de Sagman vil­ somaki taştan yapılmış sütunları, mihrabı lage situ6 a deux heures de marche a roueat ve çinileri, dış kapısımn sana'tkarane kemer- de Pertek, possĞderalt, au dire de certain leriyle bir cami harabesi göze çarpar. Bu ca- paysans, des revetments de faience anciens:. SAĞMANDAKİ ÇOK t-OMKSİYONLU SALİH BEY CAMİSİ 231 İbn emir el-bir merhum bin Hüse­ muş bir kaval silme vardır. Her iki yin Bey fi tarih Ramazan sene 963. pencerede de orijinal pencere yüksek­ Bu kitabe bize çeşmenin, (ku;^^!)? liği alttan ikişe"- sıra taş örülmek su­ (su)? sahibi merhum Hüseyin Bey oğ­ retiyle kısaltılmıştır. Üstteki pencere lu, büyük, izzet ve ikrâm eden, ku\"\'et daha küçük boyutlarda olup, üstü pencî ve bilgi sahibi, murat, bmük Keyhüs- bir kemerle örülmüştür. rev Bey tarafmdan Ramazan 963 H. Doğu ve batı cepheleri (Resim: 2, (1555/56) tarihinde inşa edildiğini bil­ 5) 9.76 m. düz devam ettikten sonra dirmektedir'. son cemaat mahallinin yan duvarları, doğuda 1.03 m., batıda 1.82 m. çıkıntı GENEL TARİF : yapmaktadır ki bu çıkıntılardan batı­ daki minarenin tabanmı teşkil etmek­ Cami, plân olarak, bir hazırlayıcı tedir. Bu cephelerdeki pencere düzeni mekân, tek hücreli bir hacim, son ce­ ve yapılan tadilât güney cephenin ay­ maat mahalli ve minareden ibaret bir nıdır, yalnız her iki cephede de kuzey ana çekirdeğin doğu, batı ve kuzey ta­ alt pencereler, yıkmtı ve molozların raflarında yer alan çeşitli hacimlerdea meydana getirdiği dolgunun altında, meydana gelir (Levha: 1, 2). Esas cami cepheden görünmemektedir. Çıkıntılar kısmının, ileride görüleceği gibi, önce ise yan hacimlerin içinde kalmıştır. inşa edildiği ve etrafım saran kısnın ona ilâve edildiği anlaşılmaktadır. Ca­ Cephelerin hepsi eşit sıralı kesme miin yalnız güney, doğu ve batı duA'ar- taşla örülmüştür ve malzeme bejimsi lannın bir kısmını serbest bırakan bu renkli tortul bir taştır. talî hacimler kuzej'^e dönük ters T bi­ çimli bir dış plân şeması meydana ge­ Son Cemaat Mahalli : tirmektedir. Camiin kuzey cephesini işgal eden Cami : son cemaat mahalli 4.00 m. derinliğin­ de ve (üç kısmın toplamı) 10.80 m. Camiin güney cephesi 11.09 m. uzunluğundadır (Resim: 6). Doğu ve uzunluğundadır (Resim: 2) ve diğer batı duvarlannm kuzey dış köşeleri cephelerden daha aşağıda başladığı için yerden ca. 1.80 m. yükseklikte pahlan- daha yüksektir. Binanın güney - doğu mıştır ve pahlı \iizeye geçiş, köşeye ge­ köşesinde zemin camiin iç taban sevi­ len taşa işlenmiş iki sıra halinde sta- yesinin iki metre altına kadar inmek­ lâktitlerledir (Resim: 9). tedir. Cephede ikisi yanJarda, üçüncü­ sü ise ortada ve yüksekte olmak üze­ Son cemaat mahalli üç şahından re üç pencere vardır. Alttaki dikdört­ müteşekkil olup, orta şahında güney gen pencerelerin üstü düz bir lento ile duvarı portal kaplamaktadır. Doğu vc kapatılmış ve onun üzerine de alt vü- batı sahınların ortasında birer dikdört­ zü basık kemer gibi oyulmuş düz bir gen pencere, batı sahnm batı ucun­ kemer j^erleştirilmiştir. Kemerin ah da ise minarenin dikdörtgen kapısı \üzünün ortasında enlemesine oyul- bulunmaktadır. Sahınlan örten kub­ beler, kuzey cephedeki kemerler ve orta şahının doğu - batı yönünde­ 9. Sevgen. op. cit. s. 270. kitabeyi şöyle ki kemerleri ve kolonları tamamen vermektedir : Vakad se'a ecr'i hazelayn ind'el ekrem sahib-ül tabl-ı vel'alem nain-el-azı^ı yıkılmış ve tahrip edilmiştir'". Esas bin'i emr'i kebir Keyhüsrev bey bin'i Pir Hü­ kolonların aksına, orijinal kolon par- seyin Bsys>. Bu tercümedeki yalnışlann çopru noktalamadan dolayıdır. Bu arada kitabelerin okunmasına yardım eden Gouhar Shemdin"<- 10. N. Ulug^'un bahsettiği i.syanda tahrii) teşekkür ederim. dilmiş olmalı (bakınız dip not 8) 232 AYŞIL TÜKEL çalannın üzerine; yerleştirilmiş iki­ natlannm yansına kadar dışarı dön­ şer ahşap direk ve onlarm üzerindeki mektedir. Bu profilin bittiği seviyede iç doğu - batı yönündeki kirişleme muh- açıklıgm ve bütün portal açıklığının tes, düz ahşap çatıyı taşımaktadır.
Recommended publications
  • Murat Havzas› Palu Kültür Ve Dayan›flma Derne¤I Yay›N Organ› Dört Ayda Bir Yay›Nlan›R
    Y›l/1 Say›/1 2006 içindekiler Murat Havzas› Palu Kültür ve Dayan›flma Derne¤i Yay›n Organ› Dört Ayda bir yay›nlan›r. ‹mtiyaz Sahibi Palu Kültür ve Dayan›flma Derne¤i Ad›na Editörden 2 Murat Bilgin Palu Derne¤i ve Murat Havzas› Sorumlu ve Yaz› ‹flleri Müdürü Murat Bilgin 3 Yusuf Bak›c› Genel Yay›n Yönetmeni Murat Nehri Havzas› ve Palu’nun Görünen Gündemi Süleyman Yap›c› Prof. Dr. Metin Sözen 4 Bilim-Dan›flma Kurulu fiebeteria’dan Palu’ya Prof. Dr. Metin Sözen Süleyman Yap›c› 7 Prof. Dr. Abdusselam Uluçam Osmanl› Döneminde Diyarbak›r Eyaletinin ‹dari Taksimat› Prof. Dr. ‹brahim Y›lmazçelik Prof. Dr. ‹brahim Y›lmazçelik 9 Prof. Dr. Saadettin Tonbul Yay›n Kurulu Seyyahlar›n Gözüyle Palu Süleyman Yap›c› Ertu¤rul Dan›k 13 Seyfettin Bahçeci Kaside Der Na't-› Hazret-i Nebevi (Su Kasidesi) Temur Pirinçci Arif REH 16 Mustafa Demirk›ran Murat Aç›kkap› Harput kalesi ve 2005 Y›l› Kaz›lar› Kenan Altungök Prof. Dr Veli Sevin 20 Adem Akbulut Palu Alacal› Mescid 22 Zülküf Çobano¤lu Kemal KARABULUT Elaz›¤’›n Orman Durumu Prof. Dr. Saadettin Tonbul 24 Hukuk Dan›flmanlar› Av. Ömer Faruk Budak Harput Artuklu Hükümdar› Belek Gazi mi Balak Gazi mi? Av. Mehmet Talip Ersöz Prof. Dr. Muhammed B. Aflan 29 Adres Bilgileri Tarih Öncesi Dönemlerde Elaz›¤ Yöresi’nin Çevre Bölgelerle ‹liflkileri R›zaiye Mah. ‹zzetpafla Cad. Yrd. Doç. Dr. Yüksel Arslantafl 31 fiehit Binbafl› Sabri Sok. Polatlar ‹flhan› fiubesi 38/2 Elaz›¤ Palu Kitabeleri Tlf : 0 424. 233 48 35 Mustafa Balaban 34 0 424.
    [Show full text]
  • V Akiflar Dergisi
    VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜGÜ YAYINLARI V AKIFLAR DERGİSİ Metinden hariç 454 Resim, 96 Plan ve Kroki, 68 Fotokopi, 8 Desen· ve 3 Levha'yı havidir. SAYI: VIII ONGUN KARDEŞLER Matbaası ~ : 11 9~ A N K A · R A - 1 9 6. 9 SAGMANDAKİ ÇOK FONKSİYONLU SALİH BEY CAMİSİ Ayşıl TÜ K EL GİRİŞ: ta Arap3 hakimiyeti altında bulundu­ ğunu kabul . edebiliriz. Çemişgezek ve Sağman'daki Çok Fonksiyonlu .Sa­ civarına Türk boylarının yerleştiği ve lih Bey Camii 1968 yıl~ Ağustos. ayında Beylerinin Alparslan'ın maiyetinden ve görülmüş ve inc~lenmiştir 1 • Sağman kö• Büyük Selçuk sarayına akraba Salık · yü halen Tunceli'nin Pertek kazasına Bey olduğu bilinmektedir. ilk Beylik­ bağlıdır; Pertek, Hozat yolundan ayrı­ ler devrirı,de bu çevre Mengücek haki­ larak ciple Dere Köyü yakınlarına ka­ miyetine girmiş ve Gürcü prensleri ve · dar giflilir. Dere Köyden Sağman'a ka­ Diyarbakır Artukluları ile mücadele dar olan 8 km. yokuşu ancak yaya veya edilmiştir. Çemişgezek Kalesr Alaaddin katıda katetmek mümkündür. Keykubad devrinde zorlu bir kuşaltma­ dan sonra .Anadolu Selçuklu İmpara­ Sağman'da buluiıan · bir kale, çok torluğuna katılmıştır. Şah İsmail Safe­ fonksiyonlu bir cami, bit saray ve iki vi ile çağdaş olan Çemişgezek Beyi Ha­ kilise kş.lıntısı bu kÜçük köyün bir za­ cı Rüstem zamanında Şah İsmail'in manlar önemli bir yerleşme yeri oldu­ yolladığı Şii misyoner Nur Ali'nin et~ ğunu göstermektedir.. :Hem Pertek, hem kisi artmış. ve Çemişgezek bir Şiilik Sağman tarih bakımından Çemişge­ merkezi haline gelmiştir. Çevre, Yavuz zek'e sıkıca bağlıdırla:ı;2 • Kalan eseriere Sultan. Selim zamanında Bıyıklı Meh­ bakarak bu çevrenin Anadolu'ya Türk• met Paşa4 tarafindan Osmanlı İmpara­ lerin gelmesinden öne~, Erriıeni ve hat- torluğuna katılmış ve Çemişgezek dağ- •· rudan doğruya Osmanlı Sancağı haline gelmiş, Pertek ve Sağman ise yurtluk ı.
    [Show full text]
  • BERHEM Kovara Lekolinen Çandi Ucıvaki Perrcama Dozkariya Kulbri U Camatiye
    BERHEM Kovara Lekolinen Çandi uCıvaki Perrcama Dozkariya Kulbri u Camatiye www.arsivakurdi.org Nisan 19921 Df:RSIM DE DERSİM'DE Halkların düşün, davranış ve yaşam anlayışının DİWA Yİ DUALAR biçimlenişini, inanç ve değerler dünyasının izlediği QESt Pİ-KALIKAN ATASÖZLERİ doğrultuyu kavramada folklorun taşıdığı önem yadsınamaz. Dilden dile, çağdan çağa, kuşaktan ERF U ~fECAZİ l\1ECAZLAR kuşağa sürüp gelen bu sözlü ürünlei, her dönemin ÇIBENOKİ BİLMECELER dünyasıyla yüzleşmiş, her defasında birşeyler alıp XELETNA YENİ ŞAŞlRTMACALAR birşeyler bırakmış, derken bin yılların tortusunu alıp getirmişler bugüne. Bu eklektik bir yığılma değil, kaynaşıp bütünleşmiş, kendi içinde belirli bir uyumu olan bir birikim. ( ... ) Ne yazık ki biz henüz işin başındayız. Masalı, türküsü, atasözü, mitolojisi, duası, bedduası, bil­ mecesi, efsane ve rivayetleriyle son derece zen­ gin olan folklor dünyamızın kapısını henüz yete­ rince aralam ış değiliz. Şurada burada karşılaşılan bu ve benzeri çabi3Jarsa, henüz istenenin çok ger­ isinde. Yıllarca süren yasak ve baskı koşullarının bize ve insanlık kültürüne verdirdiği kayıp çok büyük oldu kuşkusuz. Mustafa Düzgün (... ) Munzır Comerd Bu kitap tarihte Dersim diye bilinen bugünkü Hawar Tornecengi Tunceli yöresine ilişkin bazı araştırma ve derlem­ elerden oluşuyor. Bunlar daha önce Berhem der­ gisinin çeşitli sayılarında tümüyle olmasa bile ağırlıkla yayımianmış olan yazılar. Çeşitli yönleriy le gözden geçirildikten sonra kitap haline getiril­ mesinde yarar görüldü. Daha geniş bir okuyucu kitlesince okunmasını sağlamak isteğiyle özellikle Isteme Adresleri: atasözleri, mecazlar ve bilmeeelerin Türkçeleri de yanında verildi )J'!J \_~.;: L~ BERHEMwww.arsivakurdi.org YAYlNLARI DERSIM KITABEVI Atatürk Bulvan BERHEM Sanlıhan 105/907 Karanfil Sok. No: 5/44 · Kızılay/ANKARA Kotkag. 15, 6 tr. Kızılay/ANKARA 164 75 Kista 6 BERHEM YENİ BİR EVREYE GlRERKEN Mustafa Düzgün 13 BARZANlNlN YÖNETilÖl ll EYLÜL KÜRT AYAKLANMASI 30 YAŞINDA M.
    [Show full text]
  • BİR TUTAM TUNCELİ.Pdf
    T.C. TUNCELİ VALİLİĞİ TUNCELİ 2012 T.C. TUNCELİ VALİLİĞİ www.tunceli.gov.tr ISBN: 978-605-87210-2-9 Koordinasyon İsmet Hakan ULAŞOĞLU İl Kültür ve Turizm Müdürü Erdoğan ELALDI Yazar Yüksel IŞIK Fotoğraflar Malik KAYA Deran ATABEY Tunceli Valiliği Arşivi İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi Proje Adı: “Geçmişten Geleceğe Tunceli” Projesi Sözleşme No: TRB1/DFD/2011/38 “Bu proje; Fırat Kalkınma Ajansı tarafından Doğrudan Faaliyet Destek Programı kapsamında desteklenmiştir.” “Bu yayının içeriği, Fırat Kalkınma Ajansı ve/veya T.C.Kalkınma Bakanlığının görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili sorumluluk yazara aittir.” Baskı ANIT MATBAA / ANKARA Tel: 0312 232 54 77 İÇİNDEKİLER TAKDİM ......................................................................................5 9. Cem Töreni ................................................................................. 75 10. 12 İmam (Muharrem Orucu) ......................................... 76 I. BÖLÜM: GENEL BİLGİLER..................................................7 11. Hızır Orucu ............................................................................... 77 A. Kısa Tunceli Tarihi .................................................................. 10 B. Tunceli El Sanatları ................................................................. 78 B. Tunceli İlçeleri ........................................................................... 15 1. Dokumacılık .......................................................................... 78 C. Tunceli Coğrafyası ................................................................
    [Show full text]
  • BERHEM Kovara Lekolinen Çandi Ucıvaki Perrcama Dozkariya Kulbri U Camatiye
    BERHEM Kovara Lekolinen Çandi uCıvaki Perrcama Dozkariya Kulbri u Camatiye www.arsivakurd.org Nisan 19921 Df:RSIM DE DERSİM'DE Halkların düşün, davranış ve yaşam anlayışının DİWA Yİ DUALAR biçimlenişini, inanç ve değerler dünyasının izlediği QESt Pİ-KALIKAN ATASÖZLERİ doğrultuyu kavramada folklorun taşıdığı önem yadsınamaz. Dilden dile, çağdan çağa, kuşaktan ERF U ~fECAZİ l\1ECAZLAR kuşağa sürüp gelen bu sözlü ürünlei, her dönemin ÇIBENOKİ BİLMECELER dünyasıyla yüzleşmiş, her defasında birşeyler alıp XELETNA YENİ ŞAŞlRTMACALAR birşeyler bırakmış, derken bin yılların tortusunu alıp getirmişler bugüne. Bu eklektik bir yığılma değil, kaynaşıp bütünleşmiş, kendi içinde belirli bir uyumu olan bir birikim. ( ... ) Ne yazık ki biz henüz işin başındayız. Masalı, türküsü, atasözü, mitolojisi, duası, bedduası, bil­ mecesi, efsane ve rivayetleriyle son derece zen­ gin olan folklor dünyamızın kapısını henüz yete­ rince aralam ış değiliz. Şurada burada karşılaşılan bu ve benzeri çabi3Jarsa, henüz istenenin çok ger­ isinde. Yıllarca süren yasak ve baskı koşullarının bize ve insanlık kültürüne verdirdiği kayıp çok büyük oldu kuşkusuz. Mustafa Düzgün (... ) Munzır Comerd Bu kitap tarihte Dersim diye bilinen bugünkü Hawar Tornecengi Tunceli yöresine ilişkin bazı araştırma ve derlem­ elerden oluşuyor. Bunlar daha önce Berhem der­ gisinin çeşitli sayılarında tümüyle olmasa bile ağırlıkla yayımianmış olan yazılar. Çeşitli yönleriy le gözden geçirildikten sonra kitap haline getiril­ mesinde yarar görüldü. Daha geniş bir okuyucu kitlesince okunmasını sağlamak isteğiyle özellikle Isteme Adresleri: atasözleri, mecazlar ve bilmeeelerin Türkçeleri de yanında verildi )J'!J \_~.;: L~ BERHEM YAYlNLARI www.arsivakurd.orgDERSIM KITABEVI Atatürk Bulvan BERHEM Sanlıhan 105/907 Karanfil Sok. No: 5/44 · Kızılay/ANKARA Kotkag. 15, 6 tr. Kızılay/ANKARA 164 75 Kista 6 BERHEM YENİ BİR EVREYE GlRERKEN Mustafa Düzgün 13 BARZANlNlN YÖNETilÖl ll EYLÜL KÜRT AYAKLANMASI 30 YAŞINDA M.
    [Show full text]
  • Sum~~~ 2QQ5/34 SARI SALTUK VE SALTUKLULAR
    Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Vell Araştırma M~rkezi Araştuma IDergi§H Research Quarterly Sum~~~ 2QQ5/34 SARI SALTUK VE SALTUKLULAR Veli SALTIK ÖZET Bu çalışmada Hz. Ali'nin ve oğlu Hüseyin'in soyundan gelen Saltuklu/ar hakkında bilgi verilmek­ tedir. Ali soyu, Emevi ve Abbasi baskıları sonucu, önce Horasan, Dey/emistan ve CiJan'a; daha sonra Türk yurduna göç etmiştir. Yazıda Sarı Saltuk ve Saltuklular'ın bu tarihsel süreç içerisindeki durumu değerlendirilmiştir. Ek olarcık bugün Anadolu topraklarında yaşayan Saltuklular hakkında da bilgi veril­ miştir. ABSTRACT /nformation is given about Saltuks who are from Hz. Ali and his son 1-Juseyn fami/y in this study. Members ofAli family first migrated, as a result of Emevi and Abbasi oppressions, ta Horasan, Deyle­ mistan and Cilan; and then to the Turkish area. in the writing, the situation of Sarı Saltuk and Saltuks in this historical process is eva/uated. in addition, data about the Saltuks who /ive in Anatolia today is provided. Anahtar Kelimeler: Saltuklu/ar, Sarı Saltuk, Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli. Key Words: Saltuks, Sarı Saltuk, Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli Saltuklular, kökenleri itibarıyla Hz. Ali'nin oğlu İmam Hüseyin'in soyundan geldikleri için Arap'tır. Ancak, 1000 yıl önce Türkleşerek Anadolu'ya gelmişlerdir. Nasıl Türkleştiler? Anadolu'ya nasıl gel9iler? Aşağıda bu tarihsel sürecin kısa bir özetini sunuyoruz: Kerbela katliamından sonra Seyyit ve Şeriflerin 1 büyük çoğunluğu Horasan böl­ gesine göç etti. Burada Emevilere karşı güçlü bir muhalefet oluşturdular. Hz. Ali'nin amcası Abbas'ın soyundan gelen Abbasilerle Ebu Müslim'in öncülüğünde ayaklanarak 750 yılında Horasandan Şam'a yürüyüp, Emevi Devleti'ni yıktılar.
    [Show full text]
  • Kovara Lekollnen Civaki Ü Çandl!İlon 1988/Hejmar:3
    Kovara Lekollnen Civaki ü Çandl!İlon 1988/Hejmar:3 www.arsivakurd.org www.arsivakurd.org 4 30 51 R. T.Hulmani NAMEYENXWENDEVANA SALAHATTıN'ıN MUHAKEMESİ SOHBETA DU GULAN, JARMO (Helbest) 33 W.Kölıler 5 Redaksiyon Çev. Murat-H.!~ 53 M.Derst.mi NAME JI BO XWENDEVANA KÜRTLER MANA U NAVER OKA FELSEFE 8 M.Derslmi 38 MArarat MUSOYE MELLE U MİR MIHEMED RESMi BELGELERİYLE DERSİM'İ BEGE BOTİ 56 Hawar BOŞALTMA KARARI ÇEND LAWIKE QEME AREYİZİ 41 ll M. V.Brninessen Çev.M.Piro HELSİNKİ GÖZETLEME RAPORU MART1988 62 Malmisanij AŞİRETLER,AŞİRET REİSLERİ VE DIMILİ VE KURMANCİ AŞİRET-DIŞI GRUPLAR - II- 45 Rohat 16. M.Düzgün TANINMIŞ DOGUBİLİMCİ VE LEHÇELERİNİN KEBAN BARAJI BÖLGESİNDE KÜRDOLOG HALFİN KÖYLERE GÖRE DAGILIMI ARTIK ARAMlZDA YOK NEOLİTİK ÇAG - II - 22 - Em. Kur. Alb. Reşat HALL! 46E.Zozan PÜLÜMÜR HAREKATl (1930) QANUNA PAŞNAV GIRTINE 28 B.Baran 48 M.Diizgün 69 Tirkira Çar. M.Dersimi "KÜRTLERDE GÜNLÜK YAŞAM" DERSIM'DE KEWRAYEN ÇEND FABLE LAFONTAİN'İ Ön kapak: Deliktaş, bir Urartu yrpısı Arka kapak: Tepecik Höyüğü www.arsivakurd.org 3 dirilmesi yerinde olur sanırım. Diger sayılarını da gönderebilirseniz Her şeyden önce böylesi degerli bir Sayfa sayısı ile ilgili bir sorununuz seviniriz. Ayrıca ba§ka yayınlarınız var­ giri§im için başanlar dilerim. olup olmadıgını bilemiyorum, ama o sa onlardan da edinmek isteriz. Kürt dii§ün hayatının özellikle to­ sayıda yer alan konuların, kapak içinde Eleştirilerinizi, önerilerinizi, her türlü plumbilim alanındaki konumunun ne degil de sonraki sayfada daha geni§ ve yayın bagışınızı bekledigimizi bildirir, ölçüde zayıf olduğunu tartışmaya gerek dikkat çekici bir biçim içinde, hatta re­ yardıınlarınız için şimdiden teşekkürle­ yoktur.
    [Show full text]
  • Tunceli Folkloru
    T.C. TUNCELİ VALİLİĞİ TUNCELİ FOLKLORU TUNCELİ 2012 T.C. Tunceli Valiliği www.tunceli.gov.tr ISBN: 978-605-359-606-6 Koordinasyon İsmet Hakan ULAŞOĞLU İl Kültür ve Turizm Müdürü Erdoğan ELALDI Yazar Yüksel IŞIK Fotoğraflar Malik KAYA Deran ATABEY Tunceli Valiliği Arşivi İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi Proje Adı: “Geçmişten Geleceğe Tunceli” Projesi Sözleşme No: TRB1/DFD/2011/38 “Bu proje; Fırat Kalkınma Ajansı tarafından Doğrudan Faaliyet Destek Programı kapsamında desteklenmiştir.” “Bu yayının içeriği, Fırat Kalkınma Ajansı ve/veya T.C.Kalkınma Bakanlığının görüşlerini yansıtmamakta olup, içerik ile ilgili sorumluluk yazara aittir.” Baskı Anıt Matbaa / ANKARA Tel: 0312 232 54 77 TAKDİM Tunceli, folklor da denilen halk bilgisi açısından Türkiye’nin en zengin, ancak en az bilinen illerinden biridir. İnanç yapısı ve yaşama kültürü açısından dağlarına, ırmaklarına, tepelerine, ağaçlarına ve hayvanlarına kutsallık atfedilen bu şehir daha çok olumsuz durumlarla anılır olmuş; giderek de kaderiyle baş başa bırakılmıştır. Alanında uzman kişilerin yürüttükleri çalışmalar sonucunda ortaya çıkan halk bilgilerinin bir kısmını içeren bu kitap, Türkiye’nin diğer bölgelerine ve dünyaya Tunceli’nin nasıl zengin bir birikime manevi külliyata sahip olduğunu da göstermektedir. Uzun uğraşlar sonucunda yapılan bu çalışma, Tunceli’nin yanık türkülerinden ağıtlarına, doğumundan ölüm ritüeline kadar uzanan çok çeşitli alanlardaki bilgileri derlemiş ve daha derli toplu bir çalışmayla kamuoyunun önüne çıkılmasına imkân sağlamış bulunmaktadır. Her biri tarihin imbiğinden geçmiş atasözleri, her biri ciltler dolusu bilgilerle açıklanabilecek efsaneler ve özellikle Şahmaran Masalı, Tunceli’nin zengin halk kültürünün temel taşları niteliğindedir. Bu temel taşlardan hareket edilerek, Tunceli için daha çok araştırma ve çalışma yapılması gerektiği kanaatimi belirterek, bu çalışmaya emek vermiş herkesi tebrik ediyorum.
    [Show full text]
  • RAPOR 15-Tunceli
    TUNGELIILI sosvni nNniiz CflLISMDSI Adem SOLAK Editor Prof. Dr. Yahya Mustafa KESKIN Dog. Dr. Yusuf GENC Prof. Dr. Abbas TURNUKLU Dog. Dr. §ukrii ADA Prof. Dr. Zahir KIZMAZ Dog. Dr. Vahap OZPOLAT Prof. Dr. Ozkan YILDIZ Dog. Dr. Murat Cem DEMiR Do?. Dr. Erdal YILDIRIM Yrd. Dog. Dr. Mehmet YAZICI Yrd. Dog. Dr. Hasan Hxiseyin TAYLAN Yrd. Dog. Dr. Ilhan Oguz AKDEMIR TUNCELi iU SOSYOL RNDLiZ CHLISMflSIr r HEGEM Vakfi 2016 HEGEM A Yayinlari : 62 Adem SOLAK Eserleri : 35 Arastirma Inceleme Serisi Tunceli Sosyal Analiz Calismasi Editor: Adem SOLAK ISBN: 978-605-6139-80-2 2016, Ankara Baski: HERMES OFSET www.hermesofset.com.tr Buyiik Sanayi 1. Cad. No: 105 iskitler 0312 384 34 32 Ankara J V. PROJE YURUTME VE ARA§TIRMA EKiBi Proje Yoneticisi Adem SOLAK (HEGEM Vakfi Bagkaru) Proje Dam§mam Prof. Dr. Yahya Mustafa KESKiN (izzet Baysal Universitesi) Proje Yurutucusu Dog. Dr. Yusuf GEN£ (Sakarya Universitesi) Proje Ara§tirma Ekibi Prof. Dr. Zahir KIZMAZ (Firat Universitesi) Prof. Dr. Ozkan YILDIZ (Dokuz Eyliil Universitesi) Prof. Dr. Abbas TURNUKLU (Dokuz Eyliil Universitesi) Dog. Dr. Erdal YILDIRIM (Tunceli Universitesi) Dog. Dr. Yusuf GEN£ (Sakarya Universitesi) Dog. Dr. §ukru ADA (Ataturk Universitesi) Dog. Dr. Vahap OZPOLAT (Artuklu Universitesi) Dog. Dr. Murat Cem DEMiR (Tunceli Universitesi) Yrd. Dog. Dr. Mehmet YAZICI (Bingol Universitesi) Yrd. Dog. Dr. ilhan Oguz AKDEMiR (Firat Universitesi) Yrd. Dog. Dr. Hasan Huseyin TAYLAN (Sakarya Universitesi) % f "TUNCELI SOSYAL ANALlZ QALI§MASI" Ara§tirma Projesi, Firat Kalkinma Ajansi tarafindan finanse edilmi§ ve 2014 - 2015 yillan surecinde §iddetle Mucadele Vakfi tarafindan yiirutulmu§tur. igiNDEKiLER ONSOZ.................................................................................................................................3 YONETiCi OZETi..............................................................................................................5 Kapsam ve Yontem ............................................................................................................
    [Show full text]
  • SADAB 7Th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences October 24-25, 2020 / Antalya, Turkey
    SADAB 7th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences October 24-25, 2020 / Antalya, Turkey SADAB 7th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences ABSRACT BOOK ISBN 978-605-65197-6-5 1 SADAB 7th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences October 24-25, 2020 / Antalya, Turkey SADAB 7th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences October 24-25, 2020 / Antalya, Turkey ABSRACT BOOK ISBN: 978-605-65197-6-5 Editor Dr. Radiye Canan BAĞIŞ Antalya AKEVUniversity SADAB CONFERENCE-2020b 2 SADAB 7th International Conference on Social Researches and Behavioral Sciences October 24-25, 2020 / Antalya, Turkey Chair of Conference Prof. Dr. Hüseyin Bal, Antalya AKEV University, Turkey. Organizing Committee Prof. Dr. Valeri Modebadze, Saint Andrew the First-Called Georgian University, Georgia. Prof. Dr. Keneş Usenov, Celalabad Devlet University, Kyrgyzstan. Prof. Dr. Hamza Çakır, Erciyes University, Turkey. Prof. Dr. Makbule Sabziyeva, Anadolu University, Turkey. Prof. Dr. Sema Etikan, Ahi Evran University, Turkey. Assoc. Prof. Gülcamal Rıskulova, Celalabad State University, Kyrgyzstan. Assoc. Prof. Dr. Erol Yıldır, İstanbul Gelişim University, Turkey. Assoc. Prof. Dr. Gülcamal Rıskulova, Celalabad Devlet University, Kyrgyzstan. Assoc. Prof. Dr. Rukiye Akdoğan, Çukurova University, Turkey. Assoc. Prof. Dr. Gulnar Kozgambaeva, Al-Farabi Kazakh National University, Kazakhstan. Assoc. Prof. Dr. Mehmet Topal, Anadolu University, Turkey. Assoc. Prof. Dr. Reyhan Çelik, Erciyes University, Turkey. Assoc. Prof. Dr. Sezer Cihaner Keser, Yüzüncü Yıl University, Turkey. Asst. Prof. Dr. Kıyal Kamchybekova Abdiraim, Dicle University, Turkey. Asst. Prof. Dr. Sezen Karabulut, Pamukkale University, Turkey. Asst. Prof. Dr. Hatice Baysal, Süleyman Demirel University, Turkey. Asst. Prof. Dr. Fikret Fatih Gülşen, Çukurova University, Turkey.
    [Show full text]