Blauwkapel Omstreeks 1840
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Blauwkapel omstreeks 1840 Het dorp Blauwkapel Het fortdorp was niet veel meer dan een Op de oude kadastrale kaarten van de kleine verzameling van diverse gebouwen gemeente Maartensdijk') ziet het dorp met een kerkje, stallen, schuren, hooiber Blauwkapel eruit als een streekdorp2) dat gen en al wat verder bij een boerendorp door de aanleg van fort Blauwkapel') en hoorde. Daarnaast was er veel ruimte en de aanpassing van het oorspronkelijke behoorden een paar mooie huizen tot de wegenpatroon in twee stukken wordt ver gebouwen van het fortdorp. deeld: namelijk het deel van het dorp dat is Deze foto uit 1929 gelegen binnen de verdedigingswerken toont de oude pasto van het fort, het z.g. fortdorp, én de lint rie van Blauwkapel. bebouwing langs de Voordorpsedijk, vanaf In 1840 was het de fortgracht tot aan de grens met de huisnummer van de op deze plaats staan gemeente de Bilt. de Pastorie 223 Het fortdorp omvatte in 1843 de kerk, de pastorie, huisnr. 223, dan twee boerderij en, huisnrs. 224 en 227, vervolgens het schoolhuis, huisnr.233 en tenslotte twaalf woningen, de huisnrs. 224a t/m 2324). Naast de predikant en de schoolmeester Eén daarvan is nog steeds te bewonderen, woonden er in dit deel van het dorp een namelijk het laat 17e eeuwse huis winkelierster, een slager, een kleermaker, Kapelweg 5-11. Van dit huis, dat in de een schoenmaker en een bakker5). Daardoor jaren '50 en '60 van de vorige eeuw door nam het fortdorp binnen het gehele dorp de bewoners van het fortdorp "Het Oude Blauwkapel de belangrijkste plaats in. Het Posthuis" werd genoemd, bevinden zich fungeerde in die tijd min of meer als verschillende afbeeldingen in de dorpscentrum. Hier ging men ter kerke, Topografische atlas van het Utrechts bezocht de jeugd de school, kocht men Archief. brood, vlees en kruidenierswaren en liet men zijn schoenen en kleding maken. Dit Zo zijn er twee gravures naar een tekening gold niet alleen voor de inwoners van het van Jan de Beijer: een gravure van H. dorp Blauwkapel maar ook voor veel Spilman uit 1745 en een gravure uit 1766 Groenekanners. van W Writs. Verder is dat huis op een aquarel van P. Liender, uit 1775, afgebeeld In 1843 werd Groenekan namelijk als de herberg "Het Zwarte Paard" ^.Ten beschouwd als een gehucht met weinig slotte is er nog een aquarel van W Reyinga 8 inwoners, dat kerkelijk en voor vele ande van het huis in laat 19e eeuwse toestand ). re voorzieningen tot het dorp Blauwkapel Daarop is te zien, dat er toen een uitspan behoorde. De gemeente Maartensdijk be ning in gevestigd was. Tot zover het fort- stond toen uit de twee dorpen dorp, dat in vele opzichten verschilde van Maartensdijk en Blauwkapel en de vijf het buiten het fort gelegen deel van het gehuchten, Achter Wetering, Nieuwe Wetering, dorp Blauwkapel. Om er achter te komen Groenekan, Zwarte Water en Biltstraat6). wat dat voor verschillen waren, gaan we 7 Blauwkapel, \r*F.1'V_. Kapelweg5 -11 Aquarel van W. Reyinga van het huis in laat 19' eeuwse toestand als uitspanning naar de beschrijving van het andere deel De andere laan was eigendom van Wulfert van de Blauwkapel. Floor en begon ten westen van zijn boer derij, toen huisnr.206, nu 31 en 31a, en ein De Voordorpsedijk digde ten oosten van het huidige pand De Voordorpsedijk9) of "Blaauw Kapelschen Groenekanseweg 126. Het noordelijke Steeg" was in 1843 een met karrensporen deel van deze laan is omstreeks 1892 doorgroefde, onverharde, smalle weg. In omgezet in weiland, zodat er in Groenekan de winter verkeerde deze weg voortdurend sindsdien niets meer van terug te vinden in een deplorabele toestand. Ook 's zomers, is. In het jaar 1840 werden er aan de tijdens regenachtige perioden, was hij Voordorpsedijk 37 huizen en 191 inwo door zijn modderige staat bijna onbegaan ners geteld"). Daarbij moet aangetekend baar en konden rijtuigen elkaar nauwelijks worden dat een aantal huizen uit meerdere passeren. Pas omstreeks 1850 werd de woningen bestond hetgeen die aantallen Voordorpsedijk enigszins verhard, door verklaart. Op de vraag waar die 191 men het aanbrengen van een met zand afgedek sen precies woonden, geven de kadastrale te laag grof steenpuin1"). Naast de weg kaart van 1832 en de oorspronkelijke en Utrecht - Hilversum kon men Groenekan suppletoire aanwijzende tafel een redelijk ook bereiken door gebruik te maken van betrouwbaar antwoord. Zo blijkt, dat er in twee lanen, die door de polder de de periode van 1832 tot 1840 slechts zes Hoogekamp liepen. Eén van deze twee arbeiderswoningen werden bijgebouwd en lanen begon ten oosten van de boerderij dat het grootste deel van de woningen van Aartje van de Bunt, toen huisnr. 207, langs de noordzijde van de Voordorpsedijk nu nr. 29, en was eigendom van Mr. J.C. stond. De bebouwing langs deze zijde van Martens van Sevenhoven. Van deze laan, de weg bestond destijds uit grote en kleine die eindigde bij de Groenekanseweg, vin boerderijen, de buitenplaats Rustenburg, den we nog een restant in de vorm van het enkele blokjes van 3 of 4 dicht bij elkaar pad, dat toegang geeft tot de panden staande arbeiderswoningen, al dan niet Groenekanseweg 110 en 112. onder één kap. 8 Aan de zuidzijde van de Voordorpsedijk Geriefbosjes. stonden in 1840 slechts één boerderij en In de Voorveldse polder en de polder de vier huizen, waarvan er twee bestonden uit Hooge Kamp waren, afgezien van de fruit twee woningen. De plaats van de boerde bomen in de boomgaarden, vrijwel geen rijen en woningen aan de Voordorpsedijk bomen te vinden, alleen bij de buitenplaats kunt u vinden in bijlage 2. Rustenburg was een soort parkbosje. Verder stonden er enkele elzen en knotwil- Tuinen en boomgaarden gen langs de scheisloten en vond men wat De meeste bewoners van het dorp bomen en struiken in de geriefbosjes. Dat Blauwkapel hadden bij hun huis een tuin. waren kleine bosjes, die de boeren bij hun Bepaald bloemrijk waren die tuinen niet. boerderij of land hadden. Daaruit werden Het waren dan ook geen siertuinen, maar gereedschapsstelen, staken en paaltjes tuinen waarin groenten en aardappelen voor dagelijks gebruik gekapt. In de pol voor eigen gebruik werden gekweekt. der de Hooge Kamp was er in 1843 een geriefbosje naast de boerderij van Wulfert In die tijd moest alles nut hebben, ook de Floor en eentje achter de boerderij van tuin. Behalve een tuin, hadden de meeste Gerrit Stam. In de Voorveldse polder gezinnen die over de benodigde grond lagen zeven geriefbosjes. Deze lagen niet beschikten, een boomgaard. Al met al vond bij een boerderij en voor het merendeel men destijds langs de Voordorpsedijk twee ver van de Voordorpsedijk in het weiland. grote en twaalf kleine boomgaarden. Daardoor is het moeilijk om hun locatie Dat was meer dan genoeg om in de aan te geven12). behoefte aan fruit voor het hele dorp te voorzien. Waarschijnlijk daardoor komt Natuur en landschap het beroep "warmoezenier", ofwel groente Wanneer wij in staat zouden zijn ons te boer, niet voor op de staat der inwoners van verplaatsen naar de Voordorpsedijk in de Blauwkapel. eerste helft van de negentiende eeuw, dan Een tekening van de buitenplaats "Rustenburg", omstreeks 1764 (Het Utrechts Archief, Top. atlas, Blauwkapel) zouden we daar een landschap aantreffen Naast groene weilanden met koeien en dat volkomen verschillend was van wat hooilanden vol wilde bloemen zag men wij thans kennen. Vooral de stilte, de uit gele korenvelden, met rogge en haver. gestrektheid van de akkers en weilanden Deze waren doorspekt met bloemen van en de openheid van de Hooge Kamp en de de vele akkeronkruiden, zoals blauwe Voorveldse polder i:') zouden ons opvallen. korenbloemen, rode klaprozen, witte en Destijds kon men zonder belemmering gele margrieten en blauwviolette vogel- zeer ver kijken. Wanneer men in zuidelijke wikke. Bij mooi, zonnig weer dartelden er richting keek, was de door een dichte begroei talloze vlinders over de bloemrijke hooi ing omgeven stadsrand van Utrecht te zien. landen. Er was een overvloed aan weidevo Men zag uiteraard ook deWittevrouwenpoort, de gels, zoals kieviten, grutto's, tureluurs en Domkerk met Domtoren, de Janskerk,de watersnippen en hoog in de lucht hoorde Deze gravure van H. Spilman laat zien hoe het pand Kapelweg 5-11 er in 1745 uitzag (R.A.U. Top.atlas, Blauwkapel, nr 688) Plompetoren, de Buurkerk en de Jacobikerk. men het getierelier van de leeuweriken14). Het polderlandschap aan de noordzijde van de Voordorpsedijk was, om meer dan Inleveren één reden, een schitterend landschap. Het Voor natuurliefhebbers waren de polders uitzicht werd niet door allerlei obstakels aan weerszijden van de Voordorpsedijk belemmerd. Men kon zonder moeite de een lust voor het oog en het oor. Of de bebouwing langs de Groenekanseweg zien werkelijkheid voor de boeren ook zo idyl met daarachter het geboomte dat bij de lisch was, is de vraag. Voor hen waren met Nijpoortshoeve hoorde, de buitenplaatsen name de akkeronkruiden in het koren, een Voordaan, Bosch en Hoven en Beukenburg, het echte plaag, evenals de wilde bloemen in bos van M.J. van Eyck van Zuylichem en de hooilanden. Geen wonder dat zij, om de Bronckhorster Eng. Vooral in de zomer deze onkruiden de baas te worden, gebruik was het erg mooi in de polder de Hooge gingen maken van de pesticiden15), die na Kamp. Het was er vol geur en kleur. de 2e W.O. ter beschikking kwamen. 10 Het gevolg was dat er veel schade aan de Een mooi plaatje van planten en dierenwereld werd toegebracht. de boerderij Voordorpsedijk 25. Ook door allerlei andere vormen van men Dit was één van de selijk handelen is de natuur na 1840 zeer boerderijen die in achteruit gegaan en dat doet zij helaas nog 1967/1968 moesten dagelijks.