Fontes Archaeologici Posnanienses
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
M U Z E U M A R C H E O L O G I C Z N E W P O Z N A N I U FONTES ARCHAEOLOGICI POSNANIENSES ANNALES MUSEI ARCHAEOLOGICI POSNANIENSIS VOL. 53 POZNAŃ 2017 Rada Redakcyjna Janusz Czebreszuk, Michał Kobusiewicz, Aleksander Kośko, Hanna Kóčka-Krenz, Marzena Szmyt Redaktor naczelny Marzena Szmyt Redaktor tomu Marzena Szmyt Recenzenci tomu Janusz Czebreszuk, Michał Kara, Hanna Kóčka-Krenz, Aleksander Kośko, Bartłomiej Lis, Przemysław Makarowicz, Daniel Makowiecki, Andrzej Michałowski, Jan Schuster, Barbara Stolpiak Redakcja językowa Mieczysława Makarowicz Redakcja techniczna Tomasz Kasprowicz Teksty angielskie Agata Drejer-Kowalska, Piotr T. Żebrowski i Autorzy Adres redakcji ul. Wodna 27, 61-781 Poznań tel./fax: 0-61 852 82 51 e-mail: [email protected] Ilustracja na okładce: Rekonstrukcja naczynia glinianego odkrytego w Ptaszkowie podczas badań w 1938 roku. Rys. Ewa Pawlak ISSN 0071-6863 Muzeum Archeologiczne w Poznaniu Druk i oprawa Drukarnia Biały Kruk Milewscy Sobolewo, ul. Tygrysia 50, 15-509 Białystok woj. podlaskie Spis treści Od Redakcji ....................................................................................................................................................... 5 Temat Specjalny: Z badań nad średniowiecznym osadnictwem Wielkopolski Paweł Pawlak Z najdawniejszych dziejów Ptaszkowa – wczesnośredniowieczne cmentarzysko i średniowieczna wieś w świetle badań archeologicznych ......................................................... 7 From the oldest history of Ptaszkowo – an early medieval cemetery and a medieval village in the light of archaeological characteristics ....................................... 65 Studia Marcin Maciejewski Miejsca zatapiania metali jako element krajobrazu kulturowego ............................................. 105 Metal deposition places as the element of cultural landscape ................................................... 119 Katarzyna Dudlik Grobowce wielopochówkowe w Argolidzie od okresu środkowohelladzkiego I do późnohelladzkiego II. Stan wiedzy i charakterystyka archeologiczna ............................... 121 Secondary burials in Argolid from the Middle Helladic I to Late Helladic II period. State of art and archaeological characteristics ............................................................................ 143 Materiały Henryk Machajewski, Andrzej Smaruj Osada z okresu wpływów rzymskich w Goślinowie, stan. 3, woj. wielkopolskie ................... 145 A settlement from the Roman Period at Goślinowo, site 3, Greater Poland Province ................................................................................................................ 157 Tomasz Włodarski Osada z okresu wpływów rzymskich w Podłężycach, stan. 10, woj. łódzkie ........................... 177 A settlement from the Roman Period at Podłężyce, site 10, Łódź Province .............................................................................................. 193 Ewa Lisowska, Kinga Zamelska-Monczak, Justyna Kolenda, Piotr Gunia, Barbara Łydżba-Kopczyńska Multidisciplinary approach to the provenance investigations of early medieval amber finds discovered in Santok and Milicz ............................................................................. 223 Wielodyscyplinarne badania proweniencji wczesnośredniowiecznego bursztynu z grodzisk w Santoku i Miliczu ..................................................................................................... 239 Paweł Banaszak, Piotr Wawrzyniak Wyniki prac archeologicznych przy ul. Dominikańskiej nr 9 w Poznaniu w 2014 roku ....... 241 The results of archaeological research at 9 Dominikańska street in Poznań, in 2014 ............ 260 Historia archeologii Inga Głuszek, Michał Krueger Dzieła sztuki i zabytki archeologiczne. Dwa oblicza kolekcji Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej ............................................................................................ 291 Works of art and archaeological artefacts. Two aspects of the collection of Izabela Działyńska nee Czartoryska. ........................................................................................ 300 Aneks 1 List Alfreda Luisa Delattre z dnia 13 maja 1895 roku do nieznanego adresata w sprawie zabytków z Kartaginy przekazanych hrabinie Izabeli Działyńskiej ........................ 298 Aneks 2 List Alfreda Luisa Delattre z dnia 27 maja 1895 roku do nieznanego adresata w sprawie zabytków z Kartaginy przekazanych hrabinie Izabeli Działyńskiej ........................ 298 Andrzej Kokowski Z badań nad historią wielkopolskiej archeologii. Dr Friedrich Holter .................................... 303 From research on the history of archaeology in Greater Poland region. Dr. Friedrich Holter ........................................................................................................................ 330 Przemysław Makarowicz Ziemiaństwo w służbie archeologii w II Rzeczypospolitej. Wojciech Komornicki – członek Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego i badania na cmentarzysku kurhanowym w Bukównej nad Dniestrem .................................. 331 Polish nobility in archaeological service of Second Republic of Poland. Wojciech Komornicki – member of Polish Prehistoric Society and excavations of barrow cemetery in Bukówna on the Dniester basin ............................................................. 343 Varia Paweł Wolff Sprawozdanie z działalności Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w 2016 roku .............. 345 Report on the activities of the Poznań Archaeological Museum in 2016 ................................ 345 Aneks Publikacje pracowników Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w 2016 roku .................... 350 Wspomnienie Wojciech Śmigielski (1934-2017) ................................................................................................... 355 Autorzy/Authors .............................................................................................................................................. 357 Od Redakcji Rok 2016 był rokiem 1050-lecia chrztu Mieszka I – wydarzenia, które na wiele stuleci określiło miejsce Polski w Europie. Był to jubileusz ważny dla całego naszego państwa, a jego uroczysta kulminacja miała miejsce w Gnieźnie i Poznaniu w dniach 14-15 kwietnia 2016 r. Muzeum Archeologiczne aktywnie włączyło się w świętowanie tej wiekopomnej rocznicy. Przygotowaliśmy szereg wystaw i publikacji, których szczegó- ły prezentujemy w sprawozdaniu z naszej działalności. Także Temat Specjalny niniejszego tomu Fontes Archaeologici Posnanienses poświęcony jest konsekwen- cjom decyzji naszego pierwszego historycznego władcy. Tym razem wspomniany dział zawiera bowiem je- den artykuł poświęcony najstarszym dziejom Ptaszkowa – wsi położonej w powiecie grodziskim, w środko- wej części Wielkopolski. Odkryte tu cmentarzysko wczesnośredniowieczne (datowane na XI-XIII w.) oraz relikty średniowiecznej wsi (z XIII-XV w.) stały się kanwą obszernego opracowania, którego lektura uzmy- sławia po raz kolejny, jak wiele wnosi archeologia do historycznej wiedzy o pierwszych wiekach istnienia państwa polskiego. W dziale Studia mieszczą się dwa artykuły. Pierwszy z nich zajmuje się problematyką gromadnych zna- lezisk przedmiotów metalowych na terenach podmokłych, skupiając się na analizie usytuowania miejsc de- ponowania w krajobrazie kulturowym. Druga praca przenosi nas na odległe tereny Grecji, do położonej na Peloponezie Argolidy, a jej przedmiotem są tzw. grobowce wielopochówkowe z II tys. przed Chr. Największa seria artykułów została włączona do działu Materiały. Znajdują się tu dwa opracowania źró- deł pochodzących z badań ratowniczych, które poprzedzały inwestycje infrastrukturalne. W obu przypad- kach rozpoznane zostały pozostałości osadnicze z okresu wpływów rzymskich, a uzyskane wyniki dostar- czającą szeregu wiadomości o organizacji wewnętrznej osad oraz o niektórych aspektach gospodarki ich mieszkańców. W kolejnej pracy zespół badaczy reprezentujących rozmaite dyscypliny naukowe zajął się problematyką proweniencji bursztynu znalezionego na wczesnośredniowiecznych grodziskach w Santoku i Miliczu. Zastosowana w tym celu – po raz pierwszy w Polsce – spektroskopia ramanowska potwierdzi- ła, że badany surowiec to sukcynit, tj. bursztyn bałtycki. Ostatni z artykułów składających się na omawiany dział prezentuje rezultaty badań przeprowadzonych w centrum Poznania, podczas których odsłonięte zo- stały pozostałości zabudowy z drugiej połowy XIV – początków XV w. Zidentyfikowano tu m.in. poświad- czenia rzeźnictwa koszernego. Bogata jest też zawartość działu Historia archeologii. Zaprezentowana została w nim część archeologicz- nej kolekcji Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej – miłośniczki sztuki, której postać i działalność zasługu- ją na przypomnienie. Dwa kolejne artykuły są również poświęcone postaciom niebanalnym, lecz całkowi- cie różnym: Friedrichowi Holterowi – niemieckiemu archeologowi, zasłużonemu w opiece nad zabytkami archeologicznymi, a jednocześnie zaangażowanemu naziście, który spokojnie żył w powojennych Niem- czech do 1989 r. oraz Wojciechowi Komornickiemu – ziemianinowi z podolskich kresów II Rzeczypospo- litej, amatorowi archeologii, członkowi Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego, który zginął rozstrzelany przez NKWD w 1940 r. Tragiczny los W. Komornickiego splata się z historią życia śp. Wojciecha Śmigielskiego, którego po- śmiertne wspomnienie zamyka niniejszy tom. Mgr Wojciech Śmigielski był osobą świetnie znaną w po- znańskiej archeologii, wieloletnim pracownikiem Muzeum Archeologicznego oraz Instytutu Historii Kultu- ry Materialnej