Szlak Budowli I Kościołów Drewnianych W Wielkopolsce WARSZAWA
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Szlak budowli i kościołów drewnianych w Wielkopolsce WARSZAWA Wiatraki w skansenie w Osieku n. Notecią, fot. Arch. Starostwa Powiatowego w Pile Szlak budowli i kościołów drewnianych Spieszmy zwiedzać kościoły i gnieźnieńskiej istniały 482 kościoły drew- świeckie budowle drewniane, tak szybko niane, obecnie na terenie Wielkopolski (ob- odchodzą, chciałyby się strawestować słyn- szar podobny) zachowało się 230 obiektów ne słowa poety-księdza Jana Twardowskie- architektury sakralnej, jak piszą autorzy go: „spieszmy się kochać ludzi, tak szybko monografii „Drewniane kościoły w Wielko- odchodzą”. Niestety, drewno nie jest trwa- polsce”. Podobnie rzecz się ma z wiatraka- www.wielkopolska.travel łym materiałem budowlanym. Wystarczy mi, obiektami tak charakterystycznymi dla porównać liczby: według „Liber beneficio- Wielkopolski. W XVIII wieku było ich 3500, rum” arcybiskupa Jana Łaskiego na począt- obecnie mamy raptem kilkaset. www.turystyka-kulturowa-wlkp.pl ku XVI wieku w ówczesnej archidiecezji 1 Modlitwa i zapach drewna I Poznań – Chludowo – Oborniki – Wełna Kościół urzeka barokowym wnę- – Potulice - Tarnowo Pałuckie – Podlesie trzem. W ołtarzu głównym pochodzącym z Drewniane kościoły w Polsce, także Kościelne - Popowo Kościelne - Jabłko- XVIII wieku znajduje się obraz Wszystkich w Wielkopolsce, są cechą charakterystycz- wo – Kiszkowo - Gniezno lub Poznań Świętych. Ołtarze boczne są późniejsze. Na ną wyróżniająca nas, naszą architekturę, (nocleg) wchodzących duże wrażenie robią rzeźby na tle całej Europy. Urzekają prostotą, nie- Chrystusa, Matki Boskiej i św. Jana umiesz- spotykanymi wręcz rozwiązaniami archi- Chludowo czone na profilowanej belce tęczowej dzielą- tektonicznymi, szlachetnością estetyczną i cej nawę od prezbiterium. nieuchwytnym, trudnym do opisania klima- Trudno o lepszy początek. Kościół- Chludowo to wieś w gminie Suchy tem, na który składa się również zapach. kowi drewnianemu w Chludowie patronują Las oddalona o 18 kilometrów na północ od Można by zadać pytanie, dlacze- Wszyscy Święci. Jednocześnie jest on typo- Poznania przy drodze do Obornik. We wsi go drewno? Na ziemiach polskich drewno wym reprezentantem konstrukcji zrębowej, warto odwiedzić odbudowany po II wojnie było po prostu bardzo łatwo dostępnym która dominuje w drewnianej architekturze światowej pałac, w którym obecnie mieści materiałem budowlanym i co najważniejsze sakralnej na terenie Wielkopolski. się dom Zgromadzenia Misjonarzy Słowa - tanim. Potwierdza to miedzy innymi fakt, Jednosalowa świątynia została zbudowana w Bożego (Werbistów). Misjonarze urządzili w że pierwsza świątynia Pięciu Braci Męczen- 1736 roku. Przylegają do niej od północy i nim muzeum misyjno-etnograficzne. Przy ników z Międzyrzecza zbudowana była po- południa dwie kaplice. Prezbiterium oparte pałacu stoją: popiersie Romana Dmowskie- noć z drewna. Trzeba też zwrócić uwagę, że jest na planie trójkąta. Z daleka widać wie- go, dawnego właściciela tutejszego majątku i kościoły drewniane wznoszone były w ma- życzkę na sygnaturkę, którą przykrywa bla- św. Arnolda Jansena, założyciela Werbistów. łych miejscowościach, właścicieli których szany hełm – nawet jeśli płonęły – nie stać było na bu- Kościół pw. Wszystkich Świętych dowanie droższych, murowanych… Kolejny Kościół w Obornikach, ul. Kościelna 4, 62-001 Chludowo kościół stawiali znowu z drewna. fot. Z. Schmidt tel. 61 811 65 02 Kościoły drewniane w Wielkopolsce nie różnią się pod względem konstrukcyjnym Kościół w Śmiglu, Oborniki od kościołów drewnianych w innych regio- fot. Z. Schmidt nach kraju. Różnice ograniczają się do detali Kiedyś mieszczanie mieli gest. i wystroju. nie kościoły budowane według tej konstruk- Przedstawicielka tego stanu właśnie ufun- Najczęściej można spotkać obiek- cji można najczęściej spotkać w powiatach: dowała w 1766 roku kościół w Obornikach. ty w konstrukcji zrębowej zwanej inaczej czarnkowsko-trzcianeckim i pilskim. Świątynia oparta jest na konstrukcji szkiele- wieńcową. Belki układało się jedna na drugą Najmniej budowli w Wielkopolsce towej, którą wypełnia cegła następnie otyn- i łączyło w narożach za pomocą nacięć zwa- powstało w konstrukcji sumikowi-łątkowej. kowana. nych zamkami, zaciosami. Początkowo uży- Polega ona na wprowadzeniu pomiędzy słu- Kościół w Obornikach jest jednonawowy, z wano okrągłych bali, z czasem ciosanych lub py z naciętymi rowkami (zwanymi łątkami) węższym trójbocznie zamkniętym prezbite- tartych w przekroju prostokątnym. poziomych belek (czyli sumików). rium. Wieżę usytuowaną nad kruchtą kryje Rzadziej spotkać można na terenie Sakralna architektura drewniana jest roz- cebulasty hełm z latarnią kryty blachą. Strop Wielkopolski obiekty w konstrukcji szkie- rzucona po całej Wielkopolsce. Najrzadziej pokrywa polichromia z lat dwudziestych letowej zwanej inaczej ryglową lub słupo- występuje jednak w rejonach północnym i XX wieku. Wewnątrz dominuje barok, acz- wo-ramową. Polegała ona na tym, że słupy zachodnim. Proponujemy pięć tras. Z każ- kolwiek wcześniejsza jest rzeźba Chrystusa pionowe łączono u góry i na dole oraz w dej można wrócić do Poznania na nocleg, ale Ukrzyżowanego w ołtarzu głównym (XVI poprzek belkami, tworząc ramy i zastrzały, można sobie ułożyć z nich dwu-, trzy- lub wiek). Pod krzyżem klęczy Maria Magdale- które wypełniano gliną, kamieniem, cegłą… nawet czterodniowe wycieczki (nocując w na (rzeźba z XVIII wieku). Na belce tęczowej Następnie szalowano lub tynkowano. Ten Gnieźnie, Koninie i Kaliszu). Osobno pro- widnieje napis: sposób budowania dotarł do Polski prawdo- ponujemy wyjazd do Słopanowa, wsi leżącej „Kościół niniejszy św. Krzyża wybudowano podobnie z Zachodu i był charakterystyczny nieco z boku jakiegokolwiek szlaku kościo- roku pańskiego 1766 kosztem Ł. Łyczykow- głównie dla kościołów ewangelickich (obec- łów drewnianych. skiej”. 2 3 datacją używa się wyników badań materia- łów wykorzystanych na budowę stropów i wieży. Jednonawowy kościół pod wezwa- niem św. Mikołaja oparty jest na konstruk- cji zrębowej. Prezbiterium jest zwężone i zamknięte prosto. Przy nawie od południa znajduje się niewielka kruchta, od zachodu – wieża. Nawę zakrywa strop, natomiast w prezbiterium mamy pozorne sklepienie bel- kowe. Atrakcją – obok wieku – tego ko- ściółka są polichromie z około 1639 roku Wnętrze kościoła w Wełnie, wykonane przez Walentego Podczosika z fot. Z. Schmidt Kcyni. Malowidła przedstawiają sceny z Kościół w Potulicach, Wnętrze kościoła w Tarnowie Pałuckim, życia św. Mikołaja i św. Małgorzaty (ściany Oborniki, miasto powiatowe, od- fot. Arch. Urzędu Gminy w Węgrowcu fot. Z. Schmidt nawy). Strop pokrywa wyobrażenie Adora- dalone są około 30 kilometrów na północ od cji Trójcy Świętej i kasetony z wizerunkami Poznania. W centrum dominuje zabudowa pokrywają polichromie Adama Swacha, któ- nej nawy przylega węższe prezbiterium za- proroków. Na ścianach prezbiterium urze- z przełomu XIX i XX wieku. Można spotkać re przedstawiają sceny związane z legendą i mknięte trójbocznie, a od zachodu wieża o kają swoim pięknem malowidła ze scenami kilka secesyjnych kamienic. kultem Krzyża Świętego: „Widzenie cesarza konstrukcji słupowej z kruchtą w przyzie- z Nowego Testamentu. Sklepienie prezbite- Konstantyna” (w prezbiterium), „Znalezie- miu. Do północnej ściany później dobudo- rium zdobią natomiast motywy roślinne. Kościół pw. Świętego Krzyża nie Drzewa Krzyża przez św. Helenę” (na wano zakrystię i kaplicę grobową Biegań- Ołtarz główny wykonany jest w stylu póź- U zbiegu ulic: Obrzyckiej i Czarnkowskiej stropie nawy) czy postacie Chrystusa, Ma- skich. Dach kryty jest gontem. nego renesansu z obrazem Wniebowzięcia 64-600 Oborniki Wielkopolski rii i apostołów (na ścianach prezbiterium i Potulice, wieś w gminie Wągrowiec, oddalo- Matki Boskiej pośrodku oraz św. Mikołaja Parafia Miłosierdzia Bożego nawy). Wyposażenie pochodzi z okresu bu- na 6 kilometrów na północ od Rogoźna. We i św. Małgorzaty po bokach. Ołtarze boczne tel. 61 297 00 95 dowy kościoła. wsi znajduje się Dwór Biegańskich otoczony mają charakter barokowy. Wełna, wieś w gminie Rogoźno, romantycznym parkiem. Tarnowo Pałuckie, wieś położo- Wełna leży nad rzeką Wełna (6 kilometrów na pół- na nad jeziorem Rgielsko, 6 kilometrów na noc od szosy Poznań - Piła). Warto znaleźć Kościół pw. św. Katarzyny północny wschód od Wągrowca przy szosie I kto by pomyślał, że w małej wio- chwilę czasu na spacer wzdłuż rzeczki, która Potulice, 62-100 Wągrowiec do Inowrocławia. Z Tarnowa można zrobić sce można spotkać taką perełkę. Najpięk- w tej okolicy jest bardzo malownicza. We wsi tel. 67 261 68 84 mały wypad do Łekna, gdzie zachował się niejsze w kościele pod wezwaniem Podwyż- zachował się pałac z drugiej połowy XVIII późnogotycki kościół św. Piotra i Pawła z szenia Krzyża w Wełnie są polichromie. wieku i młyn wodny z końca XIX wieku. Tarnowo Pałuckie połowy XVI wieku. Na zachodnim brzegu Świątynię zbudował kasztelan Wojciech Jeziora Łeknińskiego znajduje się miejsce Rydzyński, właściciel wsi, w 1727 roku. Re- Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego Świątynią uchodząca za najstarszy zwane Klasztorkiem. Archeolodzy odkryli prezentuje ona typ konstrukcji zrębowej, Wełna w Wielkopolsce kościół drewniany, budzi tu wały grodu wczesnopiastowskiego, fun- oszalowanej. Nawa od zewnątrz otoczona Parafia NMP Królowej Świata szereg kontrowersji. Najnowsze badania damenty przedromańskiego kościoła-rotun- jest krytym obejściem, które nazywane jest 64-608 Parkowo, tel. 67 261 05 28 dendrochronologiczne wykazały, że drewno dy z połowy XI wieku i zbudowany na nich sobotami. Po bokach nawy dwie kaplice, użyte do budowy prezbiterium, części