Jaarrekening 2019) Wordt De Juiste Tabel Gebruikt En Deze Nu Vast Te Stellen

Jaarstukken 2019 Jaarstukken

2019

Inhoudsopgave

Raadsvoorstel 5 Raadsbesluit 11 Leeswijzer 13 Gemeenteraad 15 Kerncijfers 19 1. Bestuurssamenvatting 21 2. Programmaverantwoording 27 2.1.0 Programma Bestuur en ondersteuning 27 Kernthema Bestuurskracht 29 Kernthema Dienstverlening 32 Kernthema Middelen en heffingen 35 2.1.1 Programma Veiligheid 39 Kernthema Crisisbeheer 42 Kernthema Veiligheid 43 2.1.2 Programma Verkeer en Vervoer 47 Kernthema Mobiliteit 49 Kernthema Wegen, straten en pleinen 51 2.1.3 Programma Economie 53 Kernthema Economie 56 Kernthema Economische promotie 58 2.1.4 Programma Onderwijs 59 Kernthema Onderwijs 61 2.1.5 Programma Sport, Cultuur en Recreatie 65 Kernthema Sport 67 Kernthema Cultuur 69 Kernthema Cultureel erfgoed 71 Kernthema Groen 74 2.1.6 Programma Sociaal Domein 77 Kernthema Sociale basisvoorzieningen 83 Kernthema Jeugd maatwerkvoorzieningen 89 Kernthema Volwassenen maatwerkvoorzieningen 92 Kernthema Arbeidsmarktbeleid 95 Kernthema Inkomensondersteuning 99 Kernthema Buurtgericht werken 105 Kernthema Integraal ouderenbeleid 108 2.1.7 Programma Volksgezondheid en Milieu 111 Kernthema Volksgezondheid 114

Kernthema Riool, afval en milieubeheer 115 Kernthema Begraafplaatsen 117 2.1.8 Programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV)119 Kernthema Ruimtelijke ordening 122 Kernthema Centrum 125 Kernthema Herstructurering 129 Kernthema Wonen 134 2.2 Overzicht algemene dekkingsmiddelen 137 2.2.1 Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is 138 2.2.2 Gemeentefonds 139 2.2.3 Dividenden 141 2.2.4 Saldo van de financieringsfunctie 142 2.3 Overzicht overhead 143 2.4 Bedrag heffing vennootschapsbelasting 145 2.5 Onvoorzien 147 3 Paragrafen 149 3.1 Lokale heffingen 149 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 155 3.3 Onderhoud kapitaalgoederen 163 3.4 Financiering 165 3.5 Bedrijfsvoering 171 3.6 Verbonden partijen 177 3.7 Grondbeleid 215 3.8 Demografische ontwikkelingen 223 3.9 Subsidies 225 3.10 IBA (Internationale Bau Ausstellung) 227 4 Jaarrekening 229 4.1 Balans per 31 december 2019 229 4.2 Het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het jaar 2019 233 4.3 Toelichting op de balans 237 4.4 Toelichting op het overzicht van baten en lasten 269 4.5 Financiële status en weerbaarheid 279 4.6 Single Information Single Audit 285 4.7 Bijlage baten en lasten per taakveld 2019 291 5 Bijlage restant investeringsbudgetten van 2019 naar 2020 293

Raadsvoorstel

gemeenteraad

Onderwerp: Vaststellen van de jaarstukken 2019 en het nemen van de daarmee samenhangende besluiten.

Voorstel: De raad voor te stellen:

1. In de novembernota 2019 is abusievelijk een verkeerde tabel opgenomen, voor vergelijkende cijfers(jaarrekening 2019) wordt de juiste tabel gebruikt en deze nu vast te stellen.

2. De jaarrekening en het jaarverslag 2019 vast te stellen met een negatief resultaat van € 1.210.385

3. Een bedrag ad. € 2.258.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te storten:

a. Een bedrag van € 1.000.000 ten behoeve van Perspectief op werk decembercirculaire 2019; b. Een bedrag van € 272.000 ten behoeve van Klimaatmiddelen decembercirculaire 2019; c. Een bedrag van € 250.000 ten behoeve van bestrijding van eenzaamheid; d. Een bedrag van € 235.000 ten behoeve van vreemdelingenbeleid meicirculaire 2019; e. Een bedrag van € 225.000 ten behoeve van archief op orde. f. Een bedrag van € 103.000 ten behoeve van maatschappelijke opvang thuislozen meicirculaire 2019; g. Een bedrag van € 56.000 ten behoeve van het project afsluiten binnenstad; h. Een bedrag van € 50.000 ten behoeve van project geweld hoort nergens thuis meicirculaire 2019; i. Een bedrag van € 48.000 ten behoeve van het project digitaal parkeren; j. Een bedrag van € 19.000 ten behoeve de Regionale Uitvoerings Dienst;

4. Een investeringsbudget van € 192.500 t.b.v. aanvullende huisvesting De Griffel beschikbaar te stellen

5. Een bedrag ad € 580.000 te laten vrijvallen uit de reserve reeds genomen besluiten.

6. Een bedrag ad € 643.563 te laten vrijvallen uit de reserve grondbedrijf.

7. Een nieuwe voorziening Reorganisatie te vormen inzake tijdens de reorganisatie aangegane verplichtingen.

8. Het uiteindelijke negatieve resultaat van € 2.244.822 te dekken uit de algemene reserve

Voorstel gemeenteraad

gemeenteraad Heerlen

Heerlen, Vergaderdatum:

Onderwerp Registratienummer: Vaststellen van de jaarstukken 2019 en het nemen van de daarmee samenhangende besluiten.

Inleiding/aanleiding Agendapunt: Met het jaarverslag en de jaarrekening legt het college verantwoording af aan de raad over het gevoerde beleid en beheer van het afgelopen jaar. De informatie die deze verantwoording oplevert, heeft zijn weerslag op het lopende begrotingsjaar. Dit geldt ook voor toekomstige begrotingen. De inhoud van het document vormt daarom een belangrijk onderdeel bij de bespreking van de zomernota 2020 en de begroting 2021.

In dit voorstel zijn, naast het vaststellen van de jaarrekening, een aantal beslispunten opgenomen. In het kader van transparantie hebben wij evenals vorig jaar de beslispunten die worden voorgelegd nog niet verwerkt in het boekwerk. Het gaat om financiële boekingen die voortvloeien uit eerdere besluiten van de gemeenteraad. Het gaat ofwel om verplichtingen die al zijn aangegaan die nog moeten worden betaald, of het doorschuiven van middelen voor projecten die over meerdere jaren gelijkmatig worden gefinancierd maar waarvan de uitvoering(kosten) begrijpelijkerwijs niet datzelfde gelijkmatig verloop hebben, of boekingen die niet zijn begroot maar wel plaats moeten vinden gezien het vastgesteld beleid c.q. uitgangspunten van de gemeenteraad. Het tekort van deze jaarrekening heeft een hoogte van € 2.2 miljoen Het belangrijkste aandeel van dit tekort vinden we terug binnen het sociaal domein, met name op het gebied van jeugd veroorzaakt door een onoverbrugbaar gat tussen onze inkomsten (gemeentefonds) en de uitgaven binnen het jeugdbeleid. In 2019 hadden we een positief resultaat voor het Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid Limburg (WOZL) en het Werkgevers Service Punt (WSP) van € 1,5 miljoen in onze algemene reserve gestort. Dat bedrag hebben we al in onze algemene reserve gestort, waardoor we het niet meer ten gunste van het jaarrekeningsaldo gebruiken.

In 2019 hebben we de reorganisatie doorgevoerd en financieel hebben we daarmee het voordeel gerealiseerd waar wij in de begroting 2019 rekening mee hebben gehouden. In de novembernota was de verwachting dat we 2019 met een klein tekort konden afsluiten. Een aantal onvoorziene ontwikkelingen, waarvan het toegenomen tekort bij jeugdvoorzieningen en het wettelijk doorschuiven van het herzieningsvoordeel van de Grondexploitatie naar 2020 de belangrijkste zijn, zorgen voor een tekort in 2019 van bijna € 3 miljoen. In het kader van de met de provincie overeengekomen herstelplan betekent dit dat de stand van de Algemene Reserve per 31-12-2019 (negatief) € 4,6 miljoen wordt. Dit past binnen de afspraak die we met uw raad en de provincie hebben gemaakt.

Kader Nieuwe ontwikkeling: Nee BBV

Kernthema: Middelen en heffingen

Bevoegdheid Raad

Voorstel

1. In de novembernota 2019 is abusievelijk een verkeerde tabel opgenomen, voor vergelijkende cijfers wordt de juiste tabel gebruikt en deze nu vast te stellen.

2. De jaarrekening en het jaarverslag 2019 vast te stellen en akkoord te gaan met een negatief resultaat van € 1.210.385

3. Een bedrag ad. € 2.258.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te storten:

4. Een investeringsbudget van € 192.500 t.b.v. aanvullende huisvesting De Griffel beschikbaar te stellen.

5. Een bedrag ad € 580.000 te laten vrijvallen uit de reserve reeds genomen besluiten.

6. Een bedrag ad € 643.563 te laten vrijvallen uit de reserve grondbedrijf.

7. Een nieuwe voorziening Reorganisatie te vormen inzake tijdens de reorganisatie aangegane verplichtingen.

8. Het uiteindelijke negatieve resultaat van € 2.244.822 te dekken uit de algemene reserve

Argumenten

1. Bij de Novembernota 2019 is abusievelijk een onjuiste tabel gepresenteerd (Bron: Novemberno- ta 2019 – raadsvergadering 18 december 2019, agendapunt 11). De besluitvorming bij de novembernota 2019 en het genoemde wijziging van de tabel hieronder heeft geen invloed op het begrotingssaldo; er is slechts sprake van neutrale verschuivingen die op programmaniveau andere saldi laten tonen. De bijgesloten ‘bijlage 2.0’ uit de novembernota 2019 geeft de juiste informatie en gegevens weer. De besloten novembernota 2019 is daarmee enkel op presentatieniveau van programma’s baten en lasten gewijzigd. Volgens de weten regelgeving (BBV) is onderstaande tabel direct correct in de boekhouding verwerkt en benodigd om de vergelijkbaarheid tussen begroting, begrotingswijzigingen en jaarrekening 2019 inzichtelijk te maken. Formeel is echter besluitvorming noodzakelijk.

De tabel met gecorrigeerde cijfers:

Novemb Prim. Lasten(bedragen * € 1.000) Baten(bedragen * € 1.000) ernota begroting 2019 Programma Realisatie Realisatie t/m Prim. November Prim. November t/m september begroting nota 2019 begroting nota 2019 september 2019 2019 0. Bestuur en Ondersteuning -68.891 -754 -57.598 298.375 4.197 257.172 229.484 3.443 1. Veiligheid -10.717 -547 -9.644 36 508 569 -10.682 -39 2. Verkeer en Vervoer -11.120 327 -8.535 1.532 120 1.159 -9.589 447 3. Economie -2.925 -975 -3.047 991 0 686 -1.934 -975 4. Onderwijs -19.288 151 -15.508 6.491 -371 7.515 -12.797 -221 5. Sport cultuur en recreatie -29.766 -464 -27.243 3.119 -1.026 2.877 -26.647 -1.490 6. Sociaal Domein -227.092 -4.001 -194.838 66.627 2 47.918 -160.464 -3.999 7. Volksgezondheid en milieu -22.379 -73 -19.254 18.276 -125 15.956 -4.103 -198 8. VHROSV -7.821 -4.268 -19.690 2.803 3.547 4.686 -5.019 -721 1 Resultaat voor bestemming -399.998 -10.604 -355.355 398.249 6.852 338.538 -1.749 -3.753 0. Bestuur en Ondersteuning -3.351 359 -1.124 5.100 3.394 597 1.749 3.753 2 Bestemming -3.351 359 -1.124 5.100 3.394 597 1.749 3.753 0. Bestuur en Ondersteuning 0 0 0 0 0 0 0 0 3 Resultaat rek. baten en lasten -403.349 -10.245 -356.479 403.349 10.246 339.135 0 0

2. In de jaarrekening en het jaarverslag wordt door het college verantwoording afgelegd over de prestaties in 2019. De in 2019 behaalde prestaties zijn in de programmaverantwoording opgenomen. Daarnaast wordt in de paragrafen een dwarsdoorsnede gegeven van een aantal onderwerpen die een regulier karakter hebben en betrekking hebben op meerdere programma's zoals bedrijfsvoering, financiering en onderhoud kapitaalgoederen.

3. Dit bedrag wordt hiermee gereserveerd voor nog uit te voeren werkzaamheden in 2020. Dit betreft middelen waarvan de besteding in het begrotingsjaar 2020 gepland en gerealiseerd worden. Ad. a. Voor de decentralisatie uitkering Perspectief op werk in het kader van de Decembercirculaire 2019. De werkzaamheden waar deze uitkering betrekking op heeft vinden in 2020 plaats. Ad. b. Voor de decentralisatie uitkering Klimaatmiddelen transitievisie in het kader van de Decembercirculaire 2019. De werkzaamheden waar deze uitkering betrekking op heeft vinden in 2020 plaats. Ad. c. t/m j. De werkzaamheden waar deze stortingen betrekking op hebben vinden in 2020 plaats.

4. In het kader van de “Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs”, hoofdstuk 3 (art.17/18/19/20), aanvragen met een spoedeisend karakter, heeft het college van burgemeester en wethouders de bevoegdheid om een voorziening toe te kennen. In dit kader heeft het college ingestemd met de realisatie van aanvullende huisvesting voor de school voor speciaal onderwijs de

Griffel. In het kader van het budgetrecht (art. 189 Gemeentewet) dient de raad hierover een besluit te nemen.

5. Bij de begroting 2018 hebben we middelen in deze reserve gestort ter afdekking van kosten in 2018 en 2019. Na afdekking van deze kosten resteert nog een bedrag van € 580.000 dat vrij kan vallen.

6. In het kader van de BBV wetgeving dient er voor de panden Broekland (Hoensbroek), Spoorsingel en Kempkensweg (omgeving station) een afwaardering wegens sloop plaats te vinden. We laten vanuit de reserve grondbedrijf een bedrag vrijvallen ter grootte van deze afwaardering ad. € 643.563 ; hierdoor heeft deze afwaardering geen gevolgen voor het exploitatie resultaat.

7. Deze voorziening is bestemd om tijdens de reorganisatie aangegane verplichtingen, middels vaststellingsovereenkomsten (VSO) met medewerkers die de organisatie hebben verlaten, te kunnen dekken. De maximale omvang is het bedrag dat nodig is, ad € 594.000, om alle gemaakte afspraken met medewerkers na te komen als gevolg van de reorganisatie 2019.De raad dient in te stemmen met het vormen van een voorziening in het kader van het budgetrecht; de voorziening heeft een verplichtend karakter (art. 44 van Besluit Begroting en Verantwoording); daarmee is de vorming van deze voorziening een wettelijke verplichting.

8. Resultaten in de jaarrekening worden gemuteerd door middel van het inzetten van middelen uit de algemene reserve.

Tegenargumenten en risico’s N.v.t.

Kosten en dekking Het negatieve resultaat van € 2.244.822 dekken we uit de Algemene Reserve. De stand van de algemene reserve komt hiermee op € 4.624.822 negatief. Dit sluit aan bij de met de provincie gemaakte afspraken in het kader van het herstelplan. In 2019 hebben we het positieve resultaat van de gemeenschappelijke regelingen Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid Limburg (WOZL) en Werkgevers Service Punt (WSP) in de algemene reserve gestort. Dit heeft een positief effect gehad op het realiseren van het herstelplan.

Algemene reserve

Beginstand -/- € 2.380.000 Mutaties tot voorstel € 0 Verplichtingen € 0 Saldo -/- € 2.380.000 Voorstel -/- € 2.244.822 Eindsaldo -/- € 4.624.822 Reserveringen € 0

Communicatie Persconferentie. Persbericht. (Stads)krant

Evaluatie n.v.t.

Planning, procedure en uitvoering

Behandeling in de commissie Maatschappij en Financiën van 17 juni 2020. Behandeling in de raadsvergadering van 24 juni 2020.

Bijlagen Jaarstukken 2019.

Burgemeester en wethouders van Heerlen,

de secretaris a.i., de wnd. burgemeester van Heerlen, L. Schouterden E.G.M. Roemer

Raadsbesluit

De raad der gemeente Heerlen; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. registratienummer; gezien het advies van de raadscommissie ; besluit:

1. In de novembernota 2019 is abusievelijk een verkeerde tabel opgenomen, voor vergelijkende cijfers wordt de juiste tabel gebruikt en deze nu vast te stellen.

2. De jaarrekening en het jaarverslag 2019 vast te stellen en akkoord te gaan met een negatief resultaat van € 1.210.385.

3. Een bedrag ad. € 2.258.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te storten:

a. Een bedrag van € 1.000.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te b. voeren werkzaamheden ten behoeve van Perspectief op werk decembercirculaire 2019; c. Een bedrag van € 272.000 ten behoeve van Klimaatmiddelen decembercirculaire 2019; d. Een bedrag van € 250.000 ten behoeve van bestrijding van eenzaamheid; e. Een bedrag van € 235.000 ten behoeve van vreemdelingenbeleid meicirculaire 2019; f. Een bedrag van € 225.000 ten behoeve van archief op orde. g. Een bedrag van € 103.000 ten behoeve van maatschappelijke opvang thuislozen meicirculaire 2019; h. Een bedrag van € 56.000ten behoeve van het project afsluiten binnenstad; i. Een bedrag van € 50.000 ten behoeve van project geweld hoort nergens thuis meicirculaire 2019; j. Een bedrag van € 48.000 ten behoeve van het project digitaal parkeren; k. Een bedrag van € 19.000ten behoeve de Regionale Uitvoerings Dienst;

4. Een investeringsbudget van € 192.500 t.b.v. aanvullende huisvesting De Griffel beschikbaar te stellen.

5. Een bedrag ad € 580.000 te laten vrijvallen uit de reserve reeds genomen besluiten.

6. Een bedrag ad € 643.563 te laten vrijvallen uit de reserve grondbedrijf.

7. Een nieuwe voorziening Reorganisatie te vormen inzake tijdens de reorganisatie aangegane verplichtingen.

8. Het uiteindelijke negatieve resultaat van € 2.244.822 te dekken uit de algemene reserve.

Aldus besloten tijdens de vergadering van de raad van de gemeente Heerlen van

de griffier, de voorzitter,

drs. T.W. Zwemmer E.G.M. Roemer

Leeswijzer

Met deze jaarstukken leggen wij verantwoording af over het gevoerde beleid en de daarmee samenhangende resultaten in het begrotingsjaar 2019. Het verslag is in eerste instantie bedoeld voor de gemeenteraad. Daarnaast is het een middel om andere belangstellenden te informeren over het gevoerde gemeentelijke beleid van het afgelopen jaar.

Achter deze leeswijzer in dit boekwerk hebben wij de kerncijfers opgenomen. Vervolgens geven we in de “programmaverantwoording’ op hoofdlijnen een overzicht van de resultaten, zoals deze in 2019, binnen de programma’s van het Meerjarig Bestuurlijk Programma 2019-2022 zijn benoemd. In dit hoofdstuk is tevens het overzicht van de algemene dekkingsmiddelen opgenomen, de kosten van overhead, vennootschapsbelasting en de post onvoorzien.

Deze verantwoording is, net als de begroting 2019, volgens een vast stramien opgebouwd rond de diverse kernthema’s binnen elk programma. De kaders die gelden bij het realiseren van onze doelen zijn opgenomen in de ‘paragrafen’. Hier lichten wij toe hoe de bedrijfsvoering heeft gefunctioneerd en op welke manier invulling is gegeven aan het grondbeleid en de lokale heffingen. Daarnaast bestaat het onderdeel paragrafen uit een toelichting op het weerstandsvermogen en de risico’s, het onderhoud van kapitaalgoederen, financiering, verbonden partijen, demografische ontwikkelingen, subsidies en IBA.

De financiële gegevens zijn opgenomen in het onderdeel ‘jaarrekening’. Op die plek geven we aan met welk gevoerd financieel beleid we de resultaten van het afgelopen jaar hebben bereikt. De jaarrekening bestaat vervolgens uit de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. Alle cijfers in dit onderdeel presenteren we in een veelvoud van € 1.000. Hierdoor kunnen kleine afrondingsverschillen ontstaan in de totaaltellingen en de saldi. In de tabellen is het per definitie zo dat de lasten worden gepresenteerd met een -/- en de baten met een +. Als er een -/- bij baten staat, betekent dit minder baten, dus een nadeel.

Evenals voorgaande jaren zijn in deze jaarstukken de adviezen van de Werkgroep Financial Audit verwerkt.

Gemeenteraad

Aan het hoofd van de gemeente staat de Gemeenteraad. De leden van de Raad worden elke 4 jaar direct gekozen door de bevolking en treden namens hen op. Zij hebben een kaderstellende taak. Dat wil zeggen dat zij het beleid maken en de stad op hoofdlijnen besturen. De gemeenteraad heeft ook een controlerende taak: de raad controleert of burgemeester en wethouders hun werk goed uitvoeren. Tenslotte hebben de gemeenteraadsleden een vertegenwoordigende taak: taak om alle belangen mee te nemen en de belanghebbenden te betrekken bij de besluitvorming.

Het aantal raadsleden binnen een gemeente is afhankelijk van het aantal inwoners en kan variëren van minimaal 7 tot maximaal 45 raadsleden. De gemeenteraad van Heerlen heeft 37 raadsleden. De zetels in de Raad van de gemeente Heerlen zijn als volgt verdeeld: • Socialistische Partij (SP) 10 zetels • Ouderenpartij Heerlen (OPH) 7 zetels • Christen Democratisch Appèl (CDA) 4 zetels • Hart-Leers (HL) 3 zetels • Partij Hoensbroeks Belang (PHB) 3 zetels • Partij voor de Dieren (PvdD)2 zetels • Stadspartij (SPH) 2 zetels • Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 2 zetels • Democraten 66 (D66) 2 zetels • Fractie Tijdeman (GL) 1 zetel • Partij van de Arbeid (PvdA) 1 zetel

De gemeenteraad heeft vier commissies ingesteld: • Commissie Maatschappij en Financiën (MF) • Commissie Ruimtelijke Ontwikkeling (RO) • Commissie Leefomgeving (LO) • Commissie Economische Stimulering (ES)

In de commissies wordt het vooroverleg gevoerd voorafgaand aan de raadsvergadering.

Werkgroep Financial Audit (WFA) De verordening op de raadscommissies stelt dat de commissie Maatschappij en Financiën ook de taak heeft om advies te geven over de verantwoording van het door het College gevoerde bestuur. Het College legt onder andere verantwoording af in de jaarrekening en het jaarverslag, zoals bedoeld in artikel 197 van de Gemeentewet. Met de voorbereiding van dit advies wordt de Werkgroep Financial Audit belast.

College van burgemeester en wethouders Het College is het dagelijks bestuur van de gemeente Heerlen en bestaat uit waarnemend burgemeester Emile Roemer, waarnemend gemeentesecretaris Lieve Schouterden en zes wethouders: Peter van Zutphen, Frank Simons, Martin de Beer, Adriane Keulen, Jordy Clemens en Charles Claessens. De wethouders behandelen ieder een bepaald aantal zaken. Die zijn vastgelegd in de portefeuilleverdeling. De gemeentesecretaris is daarnaast algemeen directeur van de ambtelijke organisatie. Die ambtelijke organisatie geeft uitvoering aan het beleid en de besluiten van het bestuur.

Emile Roemer Burgemeester • Veiligheid en openbare orde • (Inter-)nationale samenwerking • Strategie en lobby • Personeel en Organisatie • Krimp • Parkstad • Communicatie • Stadsmarketing

Peter van Zutphen (SP) Wethouder Welzijn, Armoedebestrijding en Centrumontwikkeling • Welzijn • Wmo • Volksgezondheid • Armoedebestrijding • Centrumontwikkeling • Locoburgemeester • Buurtwethouder van Maria-Gewanden, Molenberg en Zeswegen-Nieuw Husken

Frank Simons (OPH) Wethouder Middelen, Ruimtelijke Ordening en Herstructurering • Middelen • Ruimtelijke Ordening (inclusief IBA) • Herstructurering  Omgevingswet • Buurtwethouder van GMS, Heerlerbaan en Hoensbroek Centrum-De Dem

Adriane Keulen (OPH) Wethouder Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke Dienstverlening en Informatisering • Integraal Ouderenbeleid • Buurtgericht Werken • Publieke Dienstverlening • Informatiemanagement • Buurtwethouder van Caumerveld-Douve Weien, Heksenberg en Mariarade

Martin de Beer (VVD/D66) Wethouder Economie, Arbeidsmarkt en Sport • Economie • Arbeidsmarkt • Participatie • Sport • Buurtwethouder van Aarveld- Bekkerveld, Nieuw-Lotbroek en Welten-Benzenrade

Jordy Clemens (SP) Wethouder Onderwijs, Jeugd, Cultuur, Erfgoed en Wonen • Onderwijs • Jeugd • Cultuur • Erfgoed • Wonen (inclusief wijkvoorzieningen) • Buurtwethouder van Vrieheide-De Stack, Heerlen-Centrum en Beersdal-Rennemig

Charles Claessens (CDA) Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid & Milieu • Beheer en Onderhoud • Mobiliteit • Duurzaamheid & Milieu • Afval • Dierenwelzijn • Buurtwethouder van Eikenderveld, Heerlerheide-Passart en MSP

Kerncijfers

Kerngegevens per 31 december

omschrijving 2015 2016 2017 2018 2019

A. Sociale structuur Aantal inwoners: 87.443 87.223 86.764 86.836 87.087 waarvan: 0 t/m 14 jaar 11.357 11.201 11.134 11.084 11.040 15 t/m 64 jaar 57.208 56.855 56.198 55.962 55.860 65 jaar en ouder 18.878 19.167 19.432 19.790 20.187

Aantal uitkeringsdossiers 4.380 4.434 4.287 3.969 3.808 Participatiewet

Bron: BRP, gemeente Heerlen bewerkt door bureau Onderzoek & Statistiek

Kerngegevens per 31 december

omschrijving 2015 2016 2017 2018 2019

B. Fysieke structuur Aantal woningen 45.227 45.619 45.758 45.834 45.976

Oppervlakte gemeente x 1.000 m2 45.520 45.520 45.520 45.520 45.520 waarvan -binnenwater 100 100 100 100 100

Oppervlakte van wegen x 1.000 m2: 5.035 5.074 5.169 5.263 5.318 waarvan: -wegen en straten in verkeers- 3.163 3.183 3.081 3.139 3.177 gebieden en verblijfsgebieden -fietspaden 272 277 298 310 332 -trottoirs 1.600 1.614 1.790 1.814 1.809

Aantal x 1.000 m2 openbaar groen 6.122 6.160 6.157 6.191 6.214

Bron: Grootschalige basiskaart gemeente Heerlen

De cijfers van de fysieke structuur zijn overgenomen uit de zogenaamde grootschalige basiskaart die in de gemeente Heerlen wordt gebruikt. De grootschalige basiskaart is ingevoerd om binnen de gemeente uniforme informatie te presenteren. Het is echter mogelijk dat het systeem informatie bevat die niet geheel actueel is waardoor er verschillen ontstaan met voorgaande jaren. Deze verschillen ontstaan als bijvoorbeeld een project in een bepaald jaar wel is uitgevoerd maar nog niet is overgedragen aan domein Ruimte. Een jaar later zal de oppervlakte dan sterker stijgen dan normaal. Een ander voorbeeld is dat er grootschalige projecten plaatsvinden waarbij wél het aantal m² wegen toenemen maar het aantal m² fietspaden daalt omdat het fietspad plaats heeft moeten maken voor een fietsstrook. Ook is het mogelijk dat er correcties moeten plaatsvinden nadat een project gereed is.

Kerngegevens per 31 december

omschrijving 2015 2016 2017 2018 2019

C. Financiële structuur (x € 1.000) Gewone uitgaven 423.597 439.671 449.349 425.959 438.992

Opbrengsten belastingen totaal, 46.129 47.280 46.255 48.381 49.025 waarvan -niet gebonden heffingen 22.941 24.216 23.872 27.305 28.421 -gebonden heffingen 19.783 19.735 19.711 17.894 17.864 -overige heffingen en leges 3.405 3.329 2.672 3.182 2.740

Gemeentefonds 238.746 242.712 237.299 242.677 257.682

Vaste schuld: 170.450 196.760 217.431 237.736 279.792 waarvan voor woningbouw 505 260 0 0 0

Aantal inwoners 87.443 87.223 86.764 86.836 87.087

Per inwoner:

Gewone uitgaven 4,84 5,04 5,18 4,91 5,04 Opbrengsten belastingen totaal, 0,53 0,54 0,53 0,56 0,56 waarvan -niet gebonden heffingen 0,26 0,28 0,28 0,31 0,33 -gebonden heffingen 0,23 0,23 0,23 0,21 0,21 -overige heffingen en leges 0,04 0,04 0,03 0,04 0,03

Gemeentefonds 2,73 2,78 2,73 2,79 2,96

Vaste schuld: 1,95 2,26 2,51 2,74 3,21 waarvan voor woningbouw 0,01 0,00 0,00 0,00 0,00

1. Bestuurssamenvatting

Voor u ligt de jaarrekening en het jaarverslag 2019. Bij het terugkijken naar 2019 overheersen een tweetal emoties. Enerzijds kunnen we niet anders dan met verbazing vaststellen hoe snel de wereld waarin wij leven kan veranderen. In de Novembernota waren wij zonder aarzeling optimistisch over het verloop van het jaar 2019. Echter, we kunnen ook niet anders dan met u delen dat wij inmiddels midden in een gezondheids- en een economische crisis verkeren. Het optimisme over ons tweede collegejaar wordt dan ook enigszins getemperd door de werkelijkheid waarbinnen wij ons nu bevinden.

Anderzijds zijn we ook gewoon trots op wat we in 2019 weer voor elkaar hebben gekregen. Vaak met beperkte middelen. Onze stad wordt gezien. Het zijn de dingen die we doen die in het oog springen en ons trots maken. Koningin Maxima kwam naar ons toe om de Basquiat tentoonstelling te openen in Schunck*. Stientje van Veldhoven, de staatssecretaris van infrastructuur en Waterstaat, kwam ons nieuwe station openen en minister Ingrid van Engelshoven opende Cultura Nova. Met hulp van de o.a. de burgemeester van Amsterdam Femke Halsema kregen we nationale aandacht voor onze intercity wens Heerlen-Aken. Maar het zijn niet alleen deze in het oog springende gebeurtenissen die ons trots maken. Het zijn vooral ook de kleine initiatieven in de buurten en de resultaten die na jarenlange inspanningen tot resultaat hebben geleid.

In financiële zin kunnen we deze jaarrekening echter niet los zien van de voorgaande en komende jaren. Immers in 2018 kozen wij er als college voor om hard in te grijpen in onze financiële huishouding. We kregen in dat eerste jaar van onze collegeperiode te maken met forse tegenvallers waaronder een buitengewoon tegenvallend jaarresultaat 2017. Samen met onze toezichthouder, de provincie, en samen met u als raad hebben wij toen ingegrepen. Dat hebben we stevig, methodisch en langjarig gedaan met een herstelplan. Een plan dat erop gericht is om de komende jaren weer die gezonde financiële uitgangspositie te krijgen die bij een ambitieuze stad als de onze hoort.

Het is onze missie om hoe dan ook dit herstelplan binnen deze coalitieperiode tot een goed einde te brengen. Jaarlijks moeten we daartoe een bedrag vanuit de begroting in de algemene reserve storten. Daarnaast is het onze opdracht om zoveel mogelijk binnen ‘de begrotingslijntjes’ te kleuren om nieuwe tekorten te voorkomen.

We hebben in het herstelplan afgesproken de algemene reserve op 31 december 2019 op minus € 4,7 miljoen te brengen, op 31 december 2020 op € 0,5 miljoen positief en op 31 december 2021 op € 6,3 miljoen positief. Bij deze stand van de algemene reserve op 31 december 2021 hebben we een weerstandsratio van 1,4 hetgeen ruim binnen de door u als raad vastgestelde kaders valt.

De jaarrekening 2019 inclusief de voorstellen tot bestemming die wij nu aan u voorleggen, heeft een tekort van € 2,2 miljoen. Dat wijkt behoorlijk af van de laatste tussenstand die wij met u als raad hebben gecommuniceerd in de novembernota. Deze nota, die gebaseerd was op de cijfers van de eerste 9 maanden van 2019, bevatte een prognose van een klein tekort (€ 9.000). Ten opzichte van deze prognose is de afwijking groot. Deze afwijking is veroorzaakt door relatief grote tegenvallers (o.a. Jeugdzorg, stelselwijziging GREX) én ook meevallers (o.a. decembercirculaire) die pas op het einde van het begrotingsjaar danwel bij de afsluiting van het begrotingsjaar zichtbaar en bekend werden.

Het tekort past binnen de afspraken die wij in het herstelplan met uw raad en de provincie overeengekomen zijn. De stand van de algemene reserve loopt door het jaarrekeningresultaat op

van minus € 2,4 miljoen naar minus € 4,6 miljoen. Op deze manier voldoen we ook in het jaar 2019 aan het herstelplan.

Het college is onveranderd optimistisch in haar missie om de financiën op orde te krijgen en zal dan ook tot het uiterste gaan om de succesvolle verwerking van het herstelplan tot nu toe, te continueren. Maar we kunnen ook niet anders dan vaststellen dat de wereld waarin wij leven steeds sneller verandert. Financiële meevallers en tegenvallers zijn steeds moeilijker te voorspellen hetgeen de invloed op de begroting van incidenten en toevalligheden steeds groter maakt. Ook de Coronacrisis zal een grote invloed hebben op onze budgetten en ons dwingen om flexibel, creatief en innovatief, maar ook strak en gedisciplineerd te zijn in onze financiële huishouding. Desondanks blijven wij koersvast en optimistisch in onze ambitie om onze stad weer aan een honderd procent gezonde gemeentekas te helpen.

Maar er is, wat ons als college betreft, meer dan het eenzijdig koersen op begrotingssaldo’s. Veel van onze investeringen op het gebied van bijvoorbeeld arbeidsmarkt, onderwijs en economie leiden pas op termijn tot positieve effecten. We hechten eraan om ook deze lange termijn effecten mee te nemen in onze overwegingen. Ook, omdat we inmiddels weten dat dit uiteindelijk tot effect resulteert. Dat betekent dat we ons ten aanzien van open-einde regelingen die van jaar tot jaar behoorlijk grillig kunnen zijn, terughoudend opstellen en ons niet op basis van een enkele ontwikkeling in een jaar, laten verleiden tot ingrijpen. Langjarige, structurele methodieken als bijvoorbeeld de lumpsum financiering blijken vaak juist heel goed te werken als alternatief voor openeinde regelingen.

Op het jaar 2019 kijken wij terug als een jaar waarin we als nieuw college op stoom zijn geraakt en stevig op weg zijn om, ondanks het herstelplan, onze ambities te realiseren. Er kwamen een aantal belangrijke kansen voorbij waarin vooral ook leuke, aansprekende en verrassende initiatieven ontstonden. Op onze belangrijkste thema’s (sociaal domein, het centrum, de wijken en veiligheid en economie en werk) mochten we al enkele goede en tastbare resultaten bereiken. We wisten de twee prioriteiten, duurzaamheid en burgerbetrokkenheid/lokale democratie, om te zetten in programma’s en daarnaast hebben we deze programma’s op onderdelen omgezet in concrete stappen.

Belangrijk voor ons was de boodschap in 2019 dat steeds minder mensen in armoede leven in Heerlen. Het feit dat we niet meer in de top 10 van armste gemeenten zitten (volgens cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau). Belangrijk, op de eerste plaats voor de mensen die het betreft. Voor de mensen die een uitweg hebben gevonden uit de armoede. Maar ook is het een belangrijk signaal dat onze aanpak daadwerkelijk succes heeft. Vaak immers wordt onze armoedeaanpak van buiten bekritiseerd. We mogen vaststellen dat dat niet terecht was en dat juist onze onconventionele aanpak vruchten beginnen af te werpen.

Dat geldt ook bij onze aanpak van het begeleiden van mensen met een uitkering naar de arbeidsmarkt. Het lukte ons om bijna 1000 bijstandsgerechtigden aan het werk te krijgen. Onze re- integratie trajecten (Werk voor Heerlen, WSP) speelden daarin een belangrijke rol. Daarnaast hebben wij het besluit genomen om een pilot ‘Basisbanen’ in te richten voor de duur van twee jaar. Deze proef wordt uitgevoerd door de stichting Werk voor Heerlen. Deze basisbanen zijn bedoeld voor mensen met een bijstandsuitkering die een re-integratietraject hebben doorlopen, maar die het nog niet gelukt is om een betaalde baan te vinden. In ieder geval kunnen we melden dat we in 2019 al een stevige afname van het aantal bijstandsdossiers zien.

Medio 2019 werd, op initiatief van de gemeente, het Ondernemersfonds Heerlen een feit. Met dit fonds, dat opgezet is in samenwerking met BTM Parkstad en MKB Parkstad, willen we o.a. het ondernemerschap versterken. Dat doen we via een opslag op de onroerend zaak belasting voor niet-woningen. Ook hebben wij de subsidieregeling ‘Ruimte voor Ondernemerschap’ aangepast. Dit is een regeling voor ondernemers die een nieuwe zaak openen in een leegstaand pand. Met de aanpassing willen wij de dienstverlening aan de ondernemers verbeteren met o.a. het vereenvou- digen van de aanvraag. Ook kunnen we zodoende de aanpak tegen winkelleegstand verscherpen.

Ook ging in het eerste kwartaal het Stadslab van start. Dit Stadslab staat voor een nieuw soort stadsontwikkeling in Heerlen centrum, met ruimte voor nieuwe vormen van sociaal ondernemerschap, micro-initiatieven en samenwerking tussen de overheid en het maatschappelijk middenveld.

Op 15 juli werd in de Tweede Kamer de brief behandeld waarin de Regio Deal Parkstad Limburg werd aangeboden. Met behulp van deze Regio Deal geven Rijk en regio samen de komende jaren een impuls aan het wegwerken van de huidige achterstandspositie van de regio en het toewerken naar het Limburgs gemiddelde. Daarmee wordt een forse stap gezet op weg naar een duurzame, vitale en levenskrachtige regio. De aanpak van deze meervoudige opgave krijgt in de Regio Deal Parkstad Limburg vorm langs twee sporen, te weten het verbeteren van de sociaal-fysieke leefbaarheid en het versterken van de ruimtelijke en sociaaleconomische structuur. Het Rijk reserveert hiervoor € 40 miljoen vanuit de Regio Envelop. Wij als regio spannen ons daarbij in om eveneens een bijdrage van € 40 miljoen te leveren. Binnen de regiodeal werd € 8 miljoen gereserveerd voor het centrum van Heerlen.

Op het gebied van veiligheid is het HAP project (Hennep Aanpak Parkstad) een belangrijke ontwikkeling. Met geld dat beschikbaar komt vanuit het landelijke ondermijningsfonds pakken wij samen met Kerkrade de mogelijkheid aan om de georganiseerde criminaliteit te bestrijden. Meer specifiek door de aanpak van de illegale hennepteelt, maar ook het oprollen van druglabs en andere productielocaties van amfetamine zal daarbij niet worden vergeten. Op basis van de opgedane ervaringen zal het na ongeveer een jaar worden uitgebreid naar alle andere Parkstad gemeenten. Maar naast dit soort samenwerkingen blijven we ook goed naar onze inwoners luisteren. Dat deden we al met ons buurtveiligheidsplannen maar dat hebben we ook regelmatig gedaan middels buurtbijeenkomsten met specifieke thema’s als het voorkomen van inbraken en de aanpak van overlast.

We hebben als college specifieke aandacht voor onze jeugd. Het is onze overtuiging dat bij de jeugd de sleutel ligt om de sociaaleconomische achterstand, waar wij als stad en regio nog altijd mee te maken hebben, in te lopen. Investeren in jeugd is investeren in kansen en in preventie van armoede, werkloosheid en onderwijsachterstand.

De organisatie JENS (Jong en Sterk) is vanaf 1 januari 2019 de organisatie die in onze gemeente preventieve en ambulante jeugdhulp biedt. JENS heeft als missie dat kinderen en jongeren sterk opgroeien en meedoen in hun eigen omgeving. Daarnaast hebben we in 2019 ten behoeve van de jonge Heerlenaren verschillende projecten geïnitieerd zoals ‘Jongeren Op Gezond Gewicht’ waarbij we samen met lokale partners er voor zorgen dat gezond eten en meer bewegen steeds aantrekkelijker wordt.

Ook hebben we in 2019 de bevordering van de deskundigheid bij de aanpak van kindermishandeling gestimuleerd en voortgezet. Met subsidie van de Provincie hebben we scholing kunnen laten plaatsvinden bij diverse organisaties. Met de Zuyd Hogeschool werken we daarnaast samen om de

aanpak van kindermishandeling structureel te borgen in de leerplannen van aankomende professionals. Ook zijn we in 2019 gestart met het driejarig landelijk programma ‘Geweld hoort nergens thuis’. Dit programma is gericht op het terugdringen en voorkomen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook zijn we van start gegaan met het Actieprogramma Kansrijk van Start Heerlen oftewel ‘Sjpruut’. Dat zijn samenwerkingen met betrekking tot de preventie voor het allerjongste kind. Projecten zijn Sjpruutcafé’s, TOP-mama, babystartpakketten en de doorontwikkeling van het Jonge Ouders Project.

We hebben het initiatief genomen om de, vaak forse, problematiek rondom echtscheidingen op te pakken. Daarvoor hebben wij een echtscheidingsloket geopend. Dit loket is er voor alle inwoners van Heerlen. Wij stelden vast dat in Heerlen jaarlijks ruim 250 stellen uit elkaar gaan. Naar schatting maken zo’n 50 kinderen in Heerlen hierdoor een vechtscheiding mee. We willen hiermee voorkomen dat kinderen het slachtoffer worden van een vechtscheiding. Via het echtscheidingsloket zorgen we er o.a. voor dat partners met elkaar in gesprek blijven.

In het mobiliteitsdossier hebben we een visie vastgesteld en was er beweging inzake de intercity verbinding met Aken. De tweede kamer gaf in april 2019 aan dat de provincie Limburg, de Duitse vervoersautoriteit NVR, de NS en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zo snel mogelijk met elkaar in overleg moesten komen om tot die intercityverbinding te komen. Het belang van deze verbinding werd overigens door een aantal belangrijke ‘intercity-steden’ (o.a. Utrecht, Amsterdam en Eindhoven) ondertekend. In november is ons college samen met de provincie en een Duitse delegatie naar Den Haag gegaan om de Tweede Kamer het eerste treinkaartje aan te bieden voor de intercityverbinding Amsterdam-Heerlen-Aken, om zodoende nogmaals het grote belang van deze verbinding voor ons als stad en regio te onderstrepen.

31 augustus 2019 zal voor onze stad de geschiedenis ingaan als een belangrijke mijlpaal. Op die dag vond de opening van het nieuwe station plaats. Het is de dag waarop we definitief een einde hebben gemaakt aan een berucht en verloederd stationsgebied zoals het er 20 jaar geleden nog was. De opening van het gehele Maankwartier was gepland in de zomer van 2020 maar zal door de Coronacrisis een jaar moeten wachten.

Heerlen wordt gaststad voor de Energy Cities Conferentie in 2020. Energy Cities is een Europees samenwerkingsverband van steden dat zich inzet voor de versnelling van verduurzaming en energietransitie. Om nu bekende redenen zal deze conferentie waarschijnlijk een jaar uitgesteld worden.

Ook werd bekend dat wij, Simpelveld en Kerkrade de handen in elkaar slaan om samen de mogelijkheden van windenergie in Parkstad-Zuid gaan onderzoeken. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de bewoners, die onder andere op zoek gaan naar mogelijkheden waarop zij zelf financieel zouden kunnen profiteren van de windturbines.

Op het einde van het jaar hebben we een subsidieregeling ingevoerd voor groene daken en groene gevels waar iedereen gebruik van kan maken: inwoners, woningcorporaties, bedrijven en verenigingen van eigenaren. Door de isolerende werking van groene gevels of daken, kan men, naast andere duurzame voordelen, energie besparen.

Wij zijn in 2019 ‘lead partner’ geworden van een nieuw URBACT traject. Dit betekent dat Heerlen het traject, waaraan 9 andere Europese steden meedoen, leidt. Het traject heeft als kern de inzet van zgn. Social Impact Bonds. Dat is een concept waarbij publieke en private partijen samen aan een maatschappelijk thema werken zowel inhoudelijk als financieel. De inbreng van Heerlen is,

naast het leiderschap van dit project, het onderzoek naar ideeën en mogelijkheden om de kwetsbaarheid en zorgbehoefte van ouderen te voorkomen.

In 2019 werd ook bekend dat wij het zgn. WESH project kunnen starten. W(e) service Heerlen (WESH) is een project gefinancierd door Urban Innovative Actions. Urban Innovative Actions (UIA) is een initiatief van de Europese Unie en geeft stedelijke gebieden in heel Europa de mogelijkheid om te zoeken naar experimentele oplossingen voor stedelijke uitdagingen. Wij gaan op zoek naar mogelijkheden van blockchaintechnologie in relatie tot gemeentelijke thema’s als burgerbetrokkenheid, lokale economie, digitale innovaties etc. Hierbij werken we samen met de Smart Services Campus.

Heel inspirerend was de ideeënmarkt die in het stadhuis plaatsvond in de lente. Dit gebeurde op initiatief van u als gemeenteraad. In verschillende kraampjes in de hal van het stadhuis stalden de indieners van de ideeën hun spullen uit ter ondersteuning van hun plannen. Raadsleden en publiek ‘shopten’ langs de aanwezige kramen en gingen in gesprek met de indieners. Een aantal van deze ideeën worden uitgewerkt en onder andere getoetst op levensvatbaarheid.

Op het gebied van cultuurbereik, cultuurparticipatie en amateurkunst zijn we in 2019 op verschillende onderdelen actief geweest. Een aansprekend en leuk voorbeeld is de opzet van het cultuureducatie programma Pit samen met scholen en culturele instellingen. Via Pit hebben we 22 Heerlense basisscholen in 2019 kunnen ondersteunen. Verder hebben we cultuurparticipatie in de stad gestimuleerd door de ondersteuning van initiatieven als de Positieve Stad, Muziek voor de Jeugd, het Recycle kunstwerk, Greylight, de Buurtbattles, de XXL Murals, het street art project bij basisschool de Ganzerik en het jeugdproject Heerlen aan Zee.

Verder hebben we gewerkt aan de uitbreiding van de Nieuwe Nor en is het filmhuis De Spiegel verhuisd naar het monumentale Royal theater. Samen met Maastricht en Sittard-Geleen hebben we onze schouders gezet onder de opbouw van de Stedelijke Cultuurregio Zuid (SCRZ) om meer samenwerking en meer samenhang in de cultuur in Zuid- Limburg te verkrijgen.

Onder leiding van een lokale sportformateur hebben we eind 2019 als een van de eerste gemeenten in Limburg een lokaal Sportakkoord gesloten. In het Sportakkoord staan diverse projecten en initiatieven benoemd waarmee lokale sportaanbieders, maatschappelijke partners en de gemeente samen willen optrekken om de sportdeelname te vergroten.

Vanaf medio 2019 kunnen mensen in de stad op straatnaambordjes zien of ze in het Romeins Kwartier zijn. Het idee om dit via de bordjes duidelijk te maken komt van buurtbewoners zelf. In het gebied zijn belangrijke 'hotspots' uit de Romeinse tijd te vinden. En wederom mochten we in onze stad weer een archeologische vondst doen. Onder de Pancratiusstraat werden middeleeuwse resten gevonden. Dat gebeurde bij de sloop van enkele panden die plaats maakten voor de uitbreiding van Poppodium Nieuwe Nor en de realisatie van Urban studio’s.

Op het einde van het jaar konden we bekend maken dat een volwaardig Mijnmuseum in het pand Kneepkens onderdak gaat vinden. Het museum gaat vooral aandacht besteden aan de enorme impact van de mijnbouw op Zuid-Limburg. Daarbij is ook veel ruimte voor het bovengrondse verhaal. Het schacht- en ophaalgebouw blijven onveranderd een rol spelen om het ondergrondse verhaal te vertellen.

Wij, IBA Parkstad en Provincie Limburg, hebben aangegeven verder te willen met de ontwikkeling van het Schinkelkwadrant-Zuid. Hiervoor hebben wij een bestemmingsplan ontwikkeld. Dit

bestemmingsplan draagt bij aan onze ambities om in dit gebied woningbouw in een parkachtige omgeving te realiseren. In de loop van het jaar moesten we in verband met o.a. de duurzame stikstofproblematiek de besluitvorming rondom dit bestemmingsplan uitstellen. Met een nieuw stedenbouwkundig plan hebben we beoogd om een kwaliteitsimpuls te geven aan Schinkel-Noord. Hiervoor hebben we een zogenaamde intentieovereenkomst afgesloten met een vastgoedinves- teerder voor de herontwikkeling van het gebied.

Een belangrijke stap in dit dossier was het Raadsforum dat op het einde van het jaar plaatsvond over de ontwikkelingen in Central Park. Met een mooie opkomst en rijke oogst aan voorstellen en suggesties. Behalve het delen van informatie was het ook nadrukkelijk de bedoeling van dit Raadsforum om het gesprek aan te gaan met de aanwezigen en suggesties, ideeën, voorstellen op te halen. Dit is goed gelukt.

Wij willen een vitale stad zijn waar mensen op een gelukkige en gezonde manier ouder kunnen worden in een veilige omgeving. Een plek waar ouderen een actief leven leiden, zo lang mogelijk zelf de regie houden en toegang hebben tot zorg als dat nodig is. Onder de noemer ‘Ouder worden met toekomst!’ hebben we een ontwikkelagenda voor integraal ouderenbeleid gemaakt. Voor de uitwerking daarvan heeft het college tien actielijnen opgesteld. Hierbij zetten we met name in op bewustwording, voorkomen en bestrijden van eenzaamheid.

Het VSB fonds heeft een zogenaamde City Boost toegekend aan de stad Heerlen. Dat is een donatie van ruim drie ton per jaar voor hulp en ondersteuning van initiatieven uit de stad. De toekenning geldt in principe voor drie opeenvolgende jaren. Speciaal voor deze City Boost werd de nieuwe stichting ‘Samen Heerlen’ in het leven geroepen, die ondersteuning en bijdragen toekent aan initiatieven vanuit verschillende wijken en buurten van de stad.

En ‘last but not least’ was 2019 het jaar van het nieuwe kindercollege. Dit college mag niet ontbreken in deze jaarrekening. Het college bestaat uit Inaya, Sabrina, Fabio en Jasper! De collegeleden vertegenwoordigen elk het stadsdeel waar zij zelf wonen. Inaya uit Heerlen-Centrum vindt ingewikkelde dingen zoals politiek, de Brexit en het nieuws heel leuk om te volgen. Sabrina uit Hoensbroek houdt van samen activiteiten opzetten voor andere kinderen, waarbij iedereen zijn of haar talent kan ontwikkelen en gewoon zichzelf kan zijn. Fabio uit Heerlerbaan wil de buurt veiliger en gezelliger voor kinderen maken, met speeltuinen, winkels (speelgoed en kinderboeken) en zwembaden. En Jasper uit Heerlerheide wil zich inzetten voor een Johan Cruijff veldje in zijn buurt. Ook vindt hij de verkeersveiligheid belangrijk en wil hij dat er minder hard wordt gereden.

2. Programmaverantwoording

2.1.0 Programma Bestuur en ondersteuning

Portefeuillehouders: Frank Simons, Emile Roemer, Adriane Keulen

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Bestuur en Ondersteuning, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 0: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Bestuur en Ondersteuning Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Bestuurskracht (Communicatie en regionale 3 436 499 -9.201 -9.614 -10.544 -9.198 -9.178 -10.046 -867 Samenwerking) KT Dienstverlening 1.423 1.628 1.514 -1.967 -2.059 -2.130 -544 -431 -616 -185 KT Middelen en heffingen 296.949 302.224 308.543 -57.723 -60.288 -64.363 239.226 241.936 244.180 2.243 Gerealiseerde totaal saldo van baten en 298.375 304.288 310.557 -68.891 -71.961 -77.038 229.484 232.327 233.519 1.191 lasten Bestemming 1.481 3.432 3.480 -2.978 -2.327 -2.257 -1.497 1.104 1.223 119 Gerealiseerde resultaat 299.856 307.720 314.037 -71.869 -74.289 -79.295 227.988 233.432 234.742 1.310 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Programma 0: Bestuur en Ondersteuning

-2.257 -10.544 KT Bestuurskracht (Communicatie en regionale -2.130 Samenwerking) KT Dienstverlening

KT Middelen en heffingen

Bestemming

-64.363

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Formatie Fte per 1.000 inwoners 10,6 2019

Bezetting Fte per 1.000 inwoners 10,5 2019

Apparaatskosten Kosten (€) per inwoner 1.053,3 2019

Externe inhuur (aangepast) Kosten als % van totale loonsom 9,6 2019 + totale kosten inhuur externen Overhead % van totale lasten 12,3 2019

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Aantal verworven euro's extern geld euro € 16.722.474 2018

Aantal initiatieven die zijn uitgevoerd in samenwerking met andere gemeenten, de provincie Aantal nog te meten 2019 en het Rijk De ambities zoals verwoord in het coalitieakkoord en dit meerjarige bestuurlijk programma Aantal nog te meten 2019 realiseren Gevoel van betrokkenheid van burgers, bedrijven en instellingen bij belangrijke Schaalscore nog te meten 2019 ontwikkelingen Klanttevredenheid bij dienstverlening Rapportcijfer 6,7 2019

De grootste afwijkingen binnen het kernthema bestemming worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestemming Door wijzigingen in de rentesystematiek/wetgeving (Besluit begroting en 143 I V verantwoording) is de rentereserve in 2018 opgeheven. In 2019 stond nog een toevoeging aan de rentereserve van € 142.998 geraamd in de begroting. Deze is komen te vervallen en leidt daardoor tot een voordeel.

Diverse afwijkingen 48 -72 Bedragen x € 1.000 48 71 119

Kernthema Bestuurskracht

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Bestuurskracht gaat om samenwerkingskracht, organisatiekracht en uitvoeringskracht. Vanuit het kernthema bestuurskracht worden de inhoudelijke kernthema’s ondersteund zodat zij maatschappelijke effecten sneller/beter/goedkoper kunnen realiseren. Die ondersteuning bestaat bijvoorbeeld uit het structureel onderhouden van bestuurlijke en ambtelijke netwerken, het structureel monitoren en inspringen bij externe geldstromen, het voortdurend uitdragen van het verhaal van Heerlen/Parkstad/Zuid-Limburg daar waar dat kansen kan opleveren en voortdurend zorgen voor extra verbindingen tussen interne en externe ontwikkelingen.

In 2019 hebben de voorbereidingen plaatsgevonden van het IBA expositiejaar. De activiteiten waaraan IBA deelnam waren o.a. Het NOVI debat en het ‘Buitenring spektakelstuk’ tijdens Cultura Nova. Een mooie activiteit was ook het project ‘ikgroenhet’ in Vrieheide. In augustus nam IBA Parkstad haar intrek in het voormalig Rabobank pand.

We hebben in 2019 een intensief lobbytraject gevolgd samen met Parkstad Limburg voor de Intercity Amsterdam Heerlen Aken. Dit resulteerde in twee moties in de Tweede Kamer en een nieuw onderzoek naar haalbaarheid. Deze lobby werd kracht bijgezet door onder andere de burgemeester van Aken, een afgevaardigde van Landtag Nordrhein-Westfalen (NRW) en Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL). Er zijn diverse verkenningen en projecten opgestart tussen Heerlen en Aken. Deels zijn deze ook bij Regiodeal ingediend. Het gaat daarbij om o.a.:  Een verkenning naar mogelijkheden van blockchain infrastructuur Heerlen Aken als digitale snelweg tussen Aken en Heerlen.  In 2019-2020 loopt bij het Bernardinus college een uitwisselingsjaar met een school in Aken met debatten, excursies etc. Dit onder andere als randprogramma van de Karlspreis. Ook diende dit als input voor de Grenslandconferentie (Noordrijn-Westfalen-Nederland) in Venlo.  Er is geïnvesteerd in culturele uitwisseling onder jongeren middels een Mural project tussen Heerlen en Aken, ticketverkoop in Aken en de Aken-Heerlen prijs bij het Dutch Mountain Film festival.  Er heeft onderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden om het Velocity netwerk van Aken uit te breiden naar Heerlen.  Er is met politie Zuid-Limburg, GGD Zuid Limburg en Zuyderland ziekenhuis gewerkt aan een verkenning met stad Aken, de Rheinische-Westfälische Technische Hochschule (RWTH) en de Europese Commissie naar samenwerking op het gebied van Urban Air mobility. Voorbeeld is de inzet van drones in onoverzichtelijke ongeval situaties.  Heerlen heeft op de Aken stand deelgenomen aan de Expo Real in München. Met als resultaat een getekende intentieverklaring voor de verkoop van 85.000 m2 grond in München ter versterking van de Medisch Technologische sector in Heerlen. Daadwerkelijke verkoop eind december. Hiermee laat Heerlen zien de absolute wereldtop te zijn op het gebied van de MedTech sector.

Samen met Delfzijl, Sluis en Amsterdam is in 2019 een lobby opgestart voor het behoud van de krimpmiddelen binnen het gemeentefonds. Ook heeft er een masterclass voor ambtenaren van Sluis, Delfzijl en Amsterdam plaatsgevonden over de handhaving op particulier vastgoed. De samenwerking met Amsterdam, Sluis en Delfzijl is daarnaast een nieuwe fase ingegaan met de komst van de nieuwe burgemeester van Amsterdam. Tijdens het NOVI (Nationale Omgevingsvisie)

congres in Heerlen heeft een masterclass van de steden Amsterdam, Sluis, Delfzijl plaatsgevonden over herstructurering en burgerparticipatie.

Op 3 juni 2019 heeft de Georgische ambassadeur Mr. George Sharvashidze met zijn delegatie een bezoek gebracht aan Heerlen. De reden van zijn bezoek was een handelsmissie om te zien of internationale samenwerking tussen Heerlen en Georgië in de toekomst mogelijk is. Beide regio’s hebben immers een euregionaal profiel en zijn actief op het gebied van toerisme en recreatie.

In het kader van de nieuwe structuur van de Euregio Maas Rijn (EGTS) is gezocht naar een betere aanhaking hierbij door de Charlemagne partners. Daarvoor is de huidige Charlemagne structuur opgeheven en wordt naar een nieuwe structuur gezocht. Voor de Maastricht – Aken – Hasselt – Heerlen – Luik- (MAHHL) samenwerking heeft een Euregionale Werkconferentie plaatsgevonden. Hier werd gezocht naar gezamenlijke kansen voor de MAHHL steden. Resultaat is een jaarprogramma voor 2020 en een aanpassing in de MAHHL structuur. Ook hier wordt naar meer aanhaking met de Euregio Maas Rijn gezocht. Ook hebben we via de MAHHL steden een bijdrage geleverd aan het nieuwe Interreg programma en werken we mee aan een nieuw programma voor de Euregio Maas Rijn.

Op 15 juli 2019 heeft het kabinet aan de Tweede Kamer de tussen Rijk en regio overeengekomen ‘Regio Deal Parkstad Limburg’ aangeboden. Met deze Regio Deal van € 80 miljoen geven Rijk en Regio, de Parkstadgemeenten, Stadsregio Parkstad Limburg en de Provincie Limburg samen, de komende jaren een impuls en versnelling aan het wegwerken van de huidige achterstandspositie van de regio Parkstad Limburg en het toewerken naar het Limburgs gemiddelde. Verwacht wordt dat daarnaast investeringen van andere maatschappelijke partijen loskomen, die zorgen voor een totale investering in de regio van circa € 500 miljoen. Hiermee wordt een forse stap gezet op weg naar een duurzame, vitale en levenskrachtige regio Parkstad Limburg. Inmiddels heeft Heerlen een belangrijk aandeel in de Regio Deal ontvangen ten behoeve van de ontwikkeling van het centrum.

In de G40 hebben wij onder andere een bijdrage geleverd aan de ‘strategische agenda G40 2019- 2022’. Deze agenda is vanuit de G40 de basis voor de lobby voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2021. We hebben onze bijdrage vooral gedaan met thema’s die in onze regio spelen zoals bevolkingskrimp, de intercity (IC) verbinding met Aken, de stedelijke grensligging en de sociaal- maatschappelijke uitdagingen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Bestuurskracht wordt hieronder weergegeven:

Programma 0: Baten Lasten Saldo Resultaat Bestuur en Ondersteuning Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Bestuurskracht 3 436 499 -9.201 -9.614 -10.544 -9.198 -9.178 -10.046 -867 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestuurskracht Pensioenvoorziening wethouders -754 I N Als gevolg van een recente verplichte verhoging van de rekenrente dient de pensioenvoorziening voor wethouders eenmalig opgehoogd te worden, zodat deze waardevast is.

Onderzoek Samenwerking Heerlen-Landgraaf 27 -118 I N Bij de afrekening van de (provinciale) subsidie voor het onderzoek tussen de mogelijke samenwerking/fusie van de gemeenten Heerlen en Landgraaf, is door de provincie nog een bedrag in rekening gebracht. In totaliteit betrof dit € 118.000, waarvan € 27.000 is doorgefactureerd aan Landgraaf.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten 0 -15

Diverse afwijkingen 36 -44 Bedragen x € 1.000 63 -931 -867

Kernthema Dienstverlening

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Dankzij digitalisering is het gemakkelijker om zaken met de gemeente te doen. Een bezoek aan de gemeente is niet meer nodig. Zaken kunnen vanuit thuis snel en gemakkelijk online geregeld worden. Samen met studenten van Zuyd Hogeschool is onderzocht of de dienstverlening aansluit bij de wensen en behoeften van inwoners. Inwoners hebben in het onderzoek gekeken naar de teksten van onze producten op onze website. Inwoners vinden de teksten begrijpelijk. De producten en diensten zijn aangepast op B1 niveau. Met begrijpelijke taal (B1) geven wij de inwoners een warm welkom.

In het kader van de digitalisering van onze dienstverlening ontwikkelen wij doorlopend nieuwe webformulieren. Voor het aangeven van de geboorte van een kind hebben wij in 2019 een webformulier ontwikkeld. Het resultaat is dat ouders vanaf het eerste kwartaal van 2020 vanuit het ziekenhuis en/of thuis de geboorteaangifte van hun kind digitaal kunnen doorgeven.

Ook hebben wij de contactmogelijkheden met de gemeente uitgebreid. In 2019 hebben wij de Live Chat voor een half jaar ingezet als “pilot” communicatiekanaal voor de inwoners. Bezoekers op onze website kunnen direct een vraag stellen. Geen contactformulier invullen, niet bellen, maar simpel via www.heerlen.nl de chatbutton aanklikken. Inwoners zijn erg tevreden over de Live Chat. Gemiddeld worden 200 losse berichten per week geplaatst. Eind 2019 is besloten om de Live Chat als extra contactkanaal in te zetten.

In september 2019 hebben wij als proef voor een half jaar een servicepunt ingericht in de Koffiepot in Hoensbroek. In dit servicepunt kunnen burgers terecht met vragen over gemeentelijke producten. Na afloop van de proef wordt deze geëvalueerd.

In 2019 zijn wij deel gaan nemen aan een experiment met het digitaal aanvragen van rijbewijzen. Dit experiment loopt in 30 gemeenten. In het proefproject loopt de aanvraag via een goedgekeurde fotograaf. Afhalen gebeurt aan de balie zodat er een contactmoment met de burger is om fraude te voorkomen.

Wij hebben samen met partners voorstellen ontwikkeld voor vernieuwing in de dienstverlening. Sinds december 2019 is het verwerken van de digitale verhuizingen overgenomen door een computerprogramma. Het proces verloopt hierdoor veel sneller en verhuizingen worden sneller verwerkt.

Voorkomen van identiteitsfraude is een speerpunt die door verdere digitalisering nog eens extra op scherp gezet wordt. We hebben geïnvesteerd in opleidingen van medewerkers (RNI: Registratie Niet-ingezetenen) om identiteitsfraude tegen te gaan. Ook hebben wij een documentscanner aangeschaft waarmee we (reis)documenten nauwkeurig op echtheid kunnen controleren. Naast de aanwezige apparatuur die de medewerkers ondersteunen in het controleren van documenten is deze documentscanner een zeer waardevolle aanvulling.

In 2019 is contact gelegd met verschillende scholen in Heerlen over het geven van voorlichting over identiteitsfraude. Wij richten ons hierbij op groep 8 leerlingen en eerste en tweedejaars leerlingen van middelbare scholen. Hiervoor is een informatiepakket samengesteld en zijn

afspraken gemaakt over de verdere uitrol. Deze uitrol start met deelname aan een draaideurdag voor leerlingen van het Nieuwe Thermen college.

In 2019 hebben we een drietal verkiezingen georganiseerd, te weten de verkiezingen voor Provinciale Staten en het dagelijks bestuur van het Waterschap op één dag en de verkiezing voor het Europees Parlement. De uitslag van de provinciale verkiezing en het waterschap was pas laat bekend en daarom hebben we voor volgende verkiezingen een aantal maatregelen genomen om, zo veel mogelijk, te garanderen dat de uitslag op tijd bekend is. Zo zijn een aantal extra stemlokalen ingericht. Hiermee proberen we ook een hogere opkomst te halen. Bij deze verkiezingen is op een aantal stembureaus een hulpmiddel ingezet om stembureauleden te ondersteunen. Met behulp van een app konden stembureauleden het aantal uitgereikte stembiljetten bijhouden. Op deze wijze kon de opkomst gevolgd worden. Ook was communicatie via deze app mogelijk. Voor komende verkiezingen zal worden bezien of we hier op alle stembureaus gebruik van gaan maken. Alle stemlokalen zijn bezocht in verband met de strengere regels omtrent toegankelijkheid. Op het stembiljet wordt aangegeven welke lokalen goed toegankelijk zijn.

Vanwege het hoge aantal informatieaanvragen over bouwen bestemmingsplannen (in 2019: 618) zijn we in 2019 gestart met de voorbereiding van de pilot ‘Wegwijs in bouwen voor burgers’.

De uitgaande brieven van de verschillende vergunningssoorten op het gebied van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) zijn duidelijker en begrijpelijker gemaakt.

We hebben software aangeschaft om het digitaal aanvragen van parkeervergunningen voor bewoners mogelijk te maken. De inrichting van deze software is in 2019 afgerond.

De Horecavisie/Kadernota horecabeleid biedt de mogelijkheid tot vrijstelling van inrichtingseisen. Daarvan wordt veel gebruik gemaakt.

Het vergunningenproces voor evenementen is verbeterd:  Introductie van de pré-vergunning: vergunningverlening zodra voldoende (maar nog niet alle) gegevens bekend zijn, onder voorwaarde dat het evenement pas mag plaatsvinden nadat alle gegevens zijn ingediend en goedgekeurd. Organisator en omgeving hebben hierdoor eerder en meer duidelijkheid.  Aangevraagde en verleende evenementenvergunningen worden gepubliceerd. Dit verbetert de informatievoorziening, duidelijkheid en rechtsbescherming voor de omgeving.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Dienstverlening wordt hieronder weergegeven:

Programma 0: Baten Lasten Saldo Resultaat Bestuur en Ondersteuning Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Dienstverlening 1.423 1.628 1.514 -1.967 -2.059 -2.130 -544 -431 -616 -185 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Dienstverlening Zoals eerder in de zomer- en novembernota aangegeven zijn er minder baten als -145 I N gevolg van een terugloop van de vraag naar reisdocumenten. Dit komt door de verlengde geldigheidsduur. Op basis van de laastste inzichten is de meerjarenbegroting 2020-2023 geactualiseerd.

Conform in de zomer- en novembernota aangegeven was er één verkiezing begroot -128 I N terwijl er drie verkiezingen zijn gehouden. In de meerjarenbegroting (2020-2023) zijn de geplande verkiezingen opgenomen.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten -4 73 I V

Diverse afwijkingen 35 -16 Bedragen x € 1.000 -114 -71 -185

Kernthema Middelen en heffingen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Financiering Onder de financieringsfunctie verstaan we alle activiteiten die voorzien in de vermogensbehoefte van de gemeente. Naast het aantrekken van geldleningen en het uitzetten van geldmiddelen valt hieronder het beheersen van de financiële risico’s die gepaard gaan met de geldstromen, de financiële posities en de vermogenswaarden. De financieringsfunctie moet ervoor zorgen dat er altijd voldoende geld beschikbaar is om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. Uitkeringen moeten op tijd worden betaald, evenals subsidies, salarissen en facturen van derden. Hiervoor worden op maandbasis kortlopende geldleningen aangetrokken. Om investeringen in de stad mogelijk te maken, worden langlopende geldleningen aangetrokken. Treasury van de gemeente Heerlen dient uitsluitend de lokale publieke taak en voert een zo prudent mogelijk beleid binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet financiering decentrale overheden (FIDO). Heerlen heeft structureel deelgenomen aan het periodieke overleg van treasurers van 100.000+ gemeenten. Tevens zijn wij als gemeente Heerlen lid van de Dutch Association of Corporate Treasurers (DACT). Voorts is vanuit treasury gedurende 2019 intensief contact onderhouden met geldverstrekkende en bemiddelende partijen op de gelden kapitaal- markten. Deze contacten waren gericht op ontwikkelingen op de financiële markten (bijvoorbeeld renteniveaus en kredietwaardigheden van tegenpartijen).

Overige onderwerpen Het kernthema middelen en heffingen gaat ook over diverse overige onderwerpen. Deze onderwerpen worden verder uitgewerkt in de paragrafen. Wij kiezen ervoor, in het kader van duidelijkheid en transparantie, om de onderwerpen in één keer geheel uit te werken dan deze opgesplitst te beschrijven onder de programma’s en een gedeelte onder de paragrafen. Hieronder staan de onderwerpen met verwijzing naar de betreffende paragraaf.

Onderwerp Paragraaf Financiën (inclusief Planning & Control) Financiering Coördinatie deelnemingen Verbonden partijen Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Burgerzaken, belastingen en heffingen Lokale heffingen Onderhoud kapitaalgoederen Onderhoud Kapitaalgoederen Vastgoed, gronden en beheer Grondbeleid Grondexploitatie Grondbeleid Subsidies Subsidies

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Middelen en heffingen wordt hieronder weergegeven:

Programma 0: Baten Lasten Saldo Resultaat Bestuur en Ondersteuning Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Middelen en heffingen 296.949 302.224 308.543 -57.723 -60.288 -64.363 239.226 241.936 244.180 2.243 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Middelen en heffingen Leegstandsbeheer 66 -66 S Door te belasten energiekosten leegstandsbeheer in zowel baten als lasten hoger dan begroot.

OZB leegstandsbeheer -80 I N Doordat panden met leegstandsbeheer langer in portefeuille zitten dan begroot leidt dit tot een overschrijding.

Cluster gebouwen met MOP 210 I V De huuropbrengsten voor panden in gemeentelijke eigendom was in 2019 hoger dan begroot.

Vervoermiddelen en materialen 133 I V Door een gefaseerde invoering van de lease van bedrijfsauto's zijn de kosten in 2019 lager dan verwacht.

Parkstad IT 438 -438 I V/N Parkstad IT ontvangt inkomsten voor de vervulling van werkzaamheden voor de eigen gemeente en de overige deelnemers. Hier tegenover staan naar rato ook de lasten. Parkstad IT kan voor de gemeente Heerlen namelijk géén resultaat opleveren.

Onderzoek & Statistiek -61 S N In 2019 zijn minder betaalde opdrachten bij Onderzoek en Statistiek (O&S) binnen gehaald dan in 2018 voorzien was. Het gaat om minder opdrachten in regionaal verband, met name vanuit de Parkstadgemeenten. Er is dus vanuit de regio in 2019 minder aan O&S Heerlen gevraagd dan verwacht. Om die reden zijn de verwachte inkomsten niet behaald.

Dividend Essent 60 I V De dividenduitkering van Essent/Rendement Enexis in 2019 is hoger dan verwacht. Dit is als gevolg van een hogere winstuitkering per aandeel.

Dividend BNG 136 I V De dividenduitkering van de BNG Bank in 2019 is hoger dan verwacht. Dit is als gevolg van een hogere winstuitkering per aandeel.

Rente 327 237 I V Door de aanhoudende positieve rente op kort aangetrokken geld in combinatie met een hoge 'kort vreemd vermogen positie' ontvangen we meer rentevergoeding dan ingeschat. Daarnaast heeft de te betalen rente op lang vreemd vermogen gunstiger uit gepakt doordat de rente in 2019 daalde. Dit betreft een incidenteel voordeel op de totale te betalen rente.

OZB -264 I N De OZB baten (woningen en niet-woningen) laten een minderopbrengst zien van € 264.000, 1% van de begroting. Voor woningen bedraagt de minderopbrengst € 47.000, voor niet-woningen € 217.000.

Vanaf 1 januari 2022 is er een wettelijke verplichting om woningen te waarderen op -152 I N basis van de gebruiksoppervlakte (in m2). Momenteel gebruikt de BsGW de bruto inhoud (in m3) om woningen te waarderen. Om de transitie te kunnen maken van het registreren en waarderen op bruto inhoud naar gebruiksoppervlakte hebben wij in 2019 hogere kosten.

Parkeerbelasting 58 I V In 2019 hebben de parkeerautomaten meer opgebracht dan begroot.

De geplande langparkeerplaatsen aan de CBS-weg konden nog niet kon worden -100 I N gerealiseerd. De begrote parkeerinkomsten voor deze parkeerplaatsen zijn hierdoor niet gehaald.

Voor het Lux Luna terrein (tegenover politiebureau) krijgen wij vanaf 2019 geen -46 S N parkeerinkomsten meer, aangezien de bruikleen op dit terrein per 2019 is beëindigd.

De bezuiniging om de parkeerplaats voor ambtenaren aan Nieuw-Eijckholt -35 I N toegankelijk te maken voor publiek en daarmee extra inkomsten te genereren levert door de lage bezetting niet de verwachte inkomsten op.

Parkeeropbrengsten 100 I V Als gevolg van handhaving middels voltallige personeelscapaciteit op betaald parkeren worden er dit jaar meer parkeerboetes geïncasseerd. Effect is incidenteel omdat deze extra parkeerinkomsten al in onze begroting 2020 en verder verwerkt zijn.

Gemeentefonds 3.508 I V Er zijn enkele nieuwe of bijgestelde decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties (€ 1,4 mln). Een andere belangrijke factor betreft de wijzigingen in de aantallen van diverse maatstaven van de algemene uitkering (€1 mln). Voor verder toelichting zie paragraaf Gemeentefonds.

Verzekeringen -154 S N Afwijking wordt veroorzaakt door de premiestijgingen van de ongevallen- en aansprakelijkheidsverzekeringen.

Voorziening voor afspraken uit reorganisatie -594 IN Betreft de storting in de voorziening voor verplichtingen uit de reorganisatie in verband met vaststellingsovereenkomsten.

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Middelen en heffingen Energiekosten -163 I N De stijging van de energiekosten zijn een mix van een prijsverhoging van de energie enerzijds, en wijzigingen van gebruik & bezetting van gemeentelijke panden anderzijds. Deze wijzigingen zijn gerelateerd aan nieuwbouw, reorganisatie en nieuwe huisvesting van externe huurders binnen gemeentelijke panden in de periode 2018- 2019. Tegenover de hogere energiekosten staan echter ook extra inkomsten welke worden verkregen via doorbelasting van kosten aan huurders op basis van dienstverleningsovereenkomsten.

Centrale budgetten 178 I V De gecentraliseerde budgetten, ICT-benodigdheden, druk- en bindwerk, porto- en verzendkosten en contributies laten gezamenlijk een overschot zien, met name door de invloed van de digitalisering (minder drukwerk, porto- en verzendkosten en abonnementen).

Onderuitputting kapitaallasten 567 I V Door het doorschuiven van investeringen schuiven de geraamde kapitaallasten op in de tijd. Hierdoor ontstaat in 2019 een incidenteel voordeel.

Gemeentelijke belastingen 110 I V In 2019 hebben we minder lasten door oninbare belastingdebiteuren. Een belastingjaar bij de BsGW loopt 5 jaar door waardoor dit bedrag in de komende jaren nog zal wijzigen.

Belastingdebiteuren -512 I N We passen de systematiek voor oninbare belastingdebiteuren aan. We gaan geld reserveren (in een voorziening) voor de verwachte dubieuze debiteuren over een periode van 5 jaar waardoor we schommelingen in het resultaat kunnen opvangen. In 2019 is hiervoor een bedrag van € 512.000 gereserveerd. Dit was niet begroot.

Vrijval reserve onderwijshuisvesting 1.506 I V De behoedzaamheidsreserve onderwijshuisvesting mag per ultimo 2019 een stand hebben ad € 1 miljoen. De stand ultimo 2019 was € 2.906.000. Conform besluit heeft een vrijval plaatsgevonden.

Bezuinigingen 490 I V Naar aanleiding van de bezuigingsopgave voor de begroting 2020 zijn er in 2019 ook een aantal bezuinigingen gerealiseerd.

Actualisatie begrotingsposten -2.027 I N Bij de novembernota en de bijstelling van de reserves, voorzieningen en investeringen zijn enkele posten abuisievelijk ingelezen in de begroting. Het hier genoemde nadeel verrekend zich budgettair neutraal met KT Cultuur en KT Onderwijs. In totaliteit is er dus geen financieel effect.

Aanbesteding PIT -40 I N In de novembernota presenteerden we als gevolg van de aanbesteding ‘hard- en software’ en de nieuwe raamovereenkomst met Microsoft een nadeel van € 102.000. Dit nadeel valt lager uit doordat er vanuit de gemeente Heerlen fors minder uren applicatiebeheer zijn afgenomen van Parkstad-IT.

Historisch Goud 138 V Bij Historisch Goud zijn er diverse meevallers op het gebied van bedrijfsvoering. De grootste hiervan heeft betrekking automatiseringskosten € 42.000.

Archief 225 I V Medio 2019 heeft een aanbesteding voor het project ‘archief op orde’ plaatsgevonden. Deze aanbesteding heeft niet tot de selectie van een geschikte partij geleid. Het laatste kwartaal is gebruikt om de door de gemeente gestelde eisen te evalueren als basis voor een verder vervolg.

Projectfinanciering salarissen -450 S N Er kunnen minder uren uit projectbudget gefinancierd worden doordat er minder productieve uren op projecten geboekt worden dan geraamd.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten 987 -1.850

Diverse afwijkingen 124 -323

Bedragen x € 1.000 5.508 -3.265 2.243

2.1.1 Programma Veiligheid

Portefeuillehouder: Emile Roemer

Wat hebben we bereikt?

Het jaar 2019 stond in het teken van verdere uitvoering van de kadernota Leefbaarheid en Veiligheid 2017-2020. De aanpak van veiligheid en leefbaarheid in de buurten stond wederom centraal. Waar sprake was van ernstige langdurige woonoverlast hebben we de Hartslag-methodiek toegepast. Deze aanpak blijkt nog steeds erg succesvol. Verder hebben we extra ingezet op de aanpak van ondermijning. Georganiseerde criminaliteit kent allerlei verschijningsvormen die blijven veranderen. Dit vraagt dat we er bovenop blijven zitten en inspelen op ontwikkelingen. Ook nieuwe thema’s vroegen onze aandacht. Landelijk is een discussie ontstaan over het verbieden van vuurwerk. Maar ook maken we ons zorgen over het groeiende gebruik van lachgas onder jongeren. Sinds een aantal jaren is ‘blauw op straat’ een van onze speerpunten. Wijkagenten, BOA’s en handhavers moeten zoveel mogelijk zichtbaar aan het werk zijn in de buurten. In 2019 is duidelijk geworden dat het tekort aan politiemensen een steeds groter probleem wordt. Hierover hebben we onze zorgen kenbaar gemaakt bij de minister, maar een structurele oplossing blijft vooralsnog uit.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Veiligheid, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 1: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Veiligheid Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Crisisbeheer 0 0 0 -5.718 -5.718 -5.921 -5.718 -5.718 -5.921 -203 KT Veiligheid 36 624 341 -4.999 -5.693 -5.568 -4.963 -5.069 -5.226 -157 Gerealiseerde totaal saldo 36 624 341 -10.717 -11.411 -11.489 -10.682 -10.787 -11.148 -360 van baten en lasten Bestemming 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gerealiseerde resultaat 36 624 341 -10.717 -11.411 -11.489 -10.682 -10.787 -11.148 -360 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Onverwachte gebeurtenissen lokaal of elders die van invloed zijn op de veiligheid in Heerlen of het veiligheidsgevoel van burgers;  Capaciteit veiligheidspartners staat onder druk (politie, brandweer, OM);  Onvoldoende capaciteit en budget;  Onvoldoende budget voor Wabo-ICT-systemen, Wabo-ondersteuning en Wabo-archief;  Europese wetgeving die gaat wijzigen kan tot gevolg hebben dat vrijwilligers meer loon gaan krijgen. Brandweer bestaat voor 80% uit vrijwilligers.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Verwijzingen Halt Aantal per 10.000 jongeren 207 119 2018

Winkeldiefstal Aantal per 1.000 inwoners 4 2,2 2018

Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 inwoners 7,1 4,8 2018

Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 inwoners 4 2,5 2018

Vernielingen en beschadigingen (in de openbare ruimte) Aantal per 1.000 inwoners 8,4 5,4 2018

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Gerapporteerd slachtofferschap Percentage 18 2019

Burengerucht Aantal meldingen 581 2019

Overlast door verward persoon Aantal meldingen 686 2019

Overlast zwervers Aantal meldingen 135 2019

Drugs- en drankoverlast Aantal meldingen 712 2019

Vernieling c.q. zaakbeschadiging Aantal meldingen 650 2019

Diefstal/inbraak woning Aantal meldingen 306 2019

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Openlijk geweld (persoon) Aantal meldingen 26 2019

Bedreiging Aantal meldingen 258 2019

Mishandeling Aantal meldingen 1358 2019

Straatroof Aantal meldingen 19 2019

Overval in woning Aantal meldingen 4 2019

Diefstal/inbraak box, garage, schuur, tuinhuis Aantal meldingen 121 2019

Zakkenrollerij Aantal meldingen 58 2019

Diefstal uit/vanaf motorvoertuigen Aantal meldingen 378 2019

Diefstal van motorvoertuigen Aantal meldingen 133 2019

Diefstal van brom-, snor- fietsen Aantal meldingen 339 2019

Winkeldiefstal Aantal meldingen 263 2019

Inbraak winkel Aantal meldingen 25 2019

Diefstal/inbraak bedrijven en kantoren Aantal meldingen 89 2019

Overval in bedrijven Aantal meldingen 5 2019

Diefstal/inbraak bedrijven en instellingen Aantal meldingen 44 2019

Vandalisme baldadigheid Aantal meldingen 50 2019

Melding overlast jeugd Aantal meldingen 501 2019

Drugshandel Aantal meldingen 225 2019

Schaalscore overlast; Schaalscore 3,4 2019

Schaalscore sociale cohesie; Schaalscore 5,4 2019

% drugsoverlast in eigen buurt; Percentage 14 2019

% overlast dealpanden in de buurt; Percentage 5 2019

Overlast van wietplantages in de buurt, in % Percentage 5 2019

% openbare dronkenschap in eigen buurt; Percentage 9 2019

% jeugdoverlast in eigen buurt; Percentage 18 2019

Waardering kwaliteit woonomgeving; Schaalscore 7,1 2019

Verloedering; Schaalscore 4,8 2019

% rommel op straat; Percentage 42 2019

% bekladding muren/gebouwen; Percentage 12 2019

% vernieling in eigen buurt; Percentage 10 2019

% overlast hondenpoep in eigen buurt; Percentage 42 2019

% slachtofferschap totaal; Percentage 18 2019

Perceptie vermogensdelicten; Schaalscore 4,1 2019

% Woninginbraak komt vaak voor in de buurt; Percentage 11 2019

% Diefstal uit auto's komt vaak voor in de buurt; Percentage 7 2019

% Diefstal/beschadiging auto komt vaak voor in de buurt; Percentage 14 2019

% Fietsendiefstal komt vaak voor in de buurt; Percentage 11 2019

% Gewelddelicten komt vaak voor in de buurt; Percentage 4 2019

% onveiligheidsgevoelens in eigen buurt; Percentage 43 2019

% Bedreiging komt vaak voor in de buurt; Percentage 4 2019

% agressief verkeersgedrag in eigen buurt; Percentage 24 2019

% politie is te weinig te zien in de buurt; Percentage 51 2019

% mist een wijkagent. Percentage 38 2019

Kernthema Crisisbeheer

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Veiligheidsbureau binnen de Veiligheidsregio In 2019 heeft een verdere doorontwikkeling plaatsgevonden van het in 2018 opgerichte Veiligheidsbureau. Vanuit dit bureau werken de gemeenten en de hulpdiensten nog intensiever dan voorheen samen aan de voorbereiding op rampen en crises.

Ontwikkelingen Brandweer De kwaliteit van de brandweer is onder druk komen te staan door forse bezuinigingen en nieuwe uitdagingen. Daarom is in 2019 besloten om extra te investeren in de brandweer. Alleen dan kan de brandweer haar taken goed blijven uitvoeren.

Inzet crisisorganisatie In 2019 is de crisisorganisatie voor 30 incidenten ingezet. Meestal waren dit kleine inzetten, zoals woningbranden, gaslekken en dumping van drugsafval. Een bijzonder incident met een grote impact voor betrokkenen en de buurt was een gasexplosie in een woning in Hoensbroek.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Crisisbeheer wordt hieronder weergegeven:

Programma 1: Baten Lasten Saldo Resultaat Veiligheid Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Crisisbeheer 0 0 0 -5.718 -5.718 -5.921 -5.718 -5.718 -5.921 -203 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Crisisbeheer De Veiligheidsregio heeft een begrotingswijziging doorgevoerd waarbij onze bijdrage -152 I N is verhoogd. Deze afwijking is gemeld in de forecast van de novembernota. Deze bijstelling is structureel in de begroting 2020 en verder verwerkt.

Diverse afwijkingen -51 Bedragen x € 1.000 0 -203 -203

Kernthema Veiligheid

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Veilig uitgaan In 2019 hebben we onderzocht welke effecten optreden als de sluitingstijden van de horeca in Heerlen centrum worden vrijgelaten op vrijdag- en zaterdagavond. Bij deze proef hebben we omwonenden, horeca en veiligheidspartners betrokken. We hebben de proef geëvalueerd en de uitkomsten zijn erg positief. Daarom hebben we besloten dat horecaondernemers in het gebied zelf kunnen blijven bepalen hoe laat ze hun zaak sluiten.

Buurtveiligheid Ook in 2019 hebben we gewerkt aan de veiligheid en leefbaarheid in de buurten. Aan de hand van de buurtplannen is samen met de buurt en de veiligheidspartners gewerkt aan het oplossen van problemen die in de buurt spelen. In 2019 heeft inbraakpreventie extra aandacht gekregen. Na de reorganisatie zijn 8 buurtregisseurs gestart. Zij zijn het centrale aanspreekpunt in de buurt voor zaken die spelen in de openbare ruimte of voor veiligheidsproblemen. Verder zijn we gestart met het inrichten van een intern informatieknooppunt. Door cijfers en andere informatie centraal te verzamelen en analyseren, worden ontwikkelingen eerder zichtbaar. Hierdoor kunnen we sneller ingrijpen. Ook kunnen we beter onderzoek doen naar problemen.

Jeugdoverlast In de 2e helft van 2019 hebben we te maken gehad met overlast door een jeugdgroep in het centrum van Heerlerheide. De duur, omvang en ernst van de overlast was aanleiding om een integrale aanpak te starten. Hierbij hebben we intensief samengewerkt met diverse veiligheidspartners. De groep is in kaart gebracht en tegen enkele jongeren zijn bestuurlijke maatregelen genomen. De overlast is daarna sterk afgenomen.

Ondermijning We hebben Wet Bevordering Integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob)- procedures uitgevoerd waarmee we toetsen of een aanvrager van een vergunning te goeder trouw handelt. Ook hebben we integrale controles uitgevoerd om mogelijke criminele activiteiten op te sporen. Verder is in 2019 een vergunningplicht voor autoverhuurbedrijven ingevoerd. Hiermee is ingespeeld op een sterk vermoeden dat deze branche gevoelig is voor ondermijnende criminaliteit. In de strijd tegen heling is een digitaal opkopersregister ingericht.

Hennep Aanpak Parkstad (HAP) Op 1 augustus 2019 is het HAP project van start gegaan. Doel is om in een periode van 3 jaar bij alle bedrijfspanden in Parkstad te controleren of ze voldoen aan het bestemmingsplan. Daarbij wordt vooral gekeken of een hennepplantage of drugslab aanwezig is. In de periode augustus – december 2019 zijn al zo’n 1.000 panden gecontroleerd in Heerlen en Kerkrade. In enkele panden zijn daadwerkelijk hennep gerelateerde activiteiten geconstateerd.

Radicalisering Ook in 2019 hebben we zowel preventief als repressief inzet geleverd om radicalisering te voorkomen of tegen te gaan. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het om verschillende vormen van extremisme gaat. Voor professionals die in aanraking kunnen komen met deze doelgroep, organiseren we trainingen. Signalen van extremisme of radicalisering worden hierdoor sneller herkend.

Toezicht op kamerverhuurbedrijven en openbare inrichtingen Ook in 2019 hebben we toezicht uitgevoerd op kamerverhuurpanden en openbare inrichtingen.

Bestuursrechtelijke maatregelen Door middel van juridische procedures hebben we handhavend opgetreden in het geval van productie of handel in verdovende middelen, illegale prostitutie en overtredingen binnen horeca- inrichtingen.

Aanpak woonoverlast In 2019 is de aanpak van ernstige woonoverlast verder geïmplementeerd. Deze aanpak is gebaseerd op de methodiek Operatie Hartslag. Het gaat om een integrale benadering van de problematiek, met aandacht voor zorg, repressie, participatie en wonen. De problemen in en rondom de Saffierflat zijn op deze manier in een relatief korte periode opgelost.

Regulering hennepteelt Heerlen is in 2019 samen met 9 andere gemeenten uitgekozen om mee te doen aan het landelijk experiment waarbij op een legale wijze cannabis geteeld gaat worden ter bevoorrading van de coffeeshops. Naar verwachting zal het experiment in 2021 starten. De voorbereidingen hierop zijn in 2019 gestart. De in de begroting 2019 genoemde verplaatsing van de coffeeshop aan de Heerlerbaan is niet doorgegaan. Aanleiding is een sluitingsprocedure van de betreffende coffeeshop.

Toezicht en handhaving (gemeentelijk blauw) De reguliere werkzaamheden zijn in 2019 uitgevoerd. De als proef door de BOA’s gebruikte bodycams maken nu deel uit van de standaarduitrusting. Het in 2019 ingevoerde instrument Bestuurlijke Boete (Bboor) is geïmplementeerd en de beoogde resultaten zijn behaald. De resultaten van de naheffingen betaald parkeren zijn ruim hoger uitgevallen. Er is voor € 487.000 aan naheffingen opgelegd, terwijl het doel voor 2019 € 400.000 betrof. Dit is bereikt door een zestal toezichthouders meer specifiek in te plannen voor die taak. De voor het Maankwartier beoogde camera’s zijn medio 2019 geplaatst en inmiddels operationeel. Dit levert een belangrijke bijdrage om overlast en verloedering in het Maankwartier snel te signaleren en aan te pakken.

Toezicht en handhaving bouwen, ruimtelijke ordening, milieu, horeca en evenementen Over de uitvoering van het Handhavingsuitvoeringsprogramma 2019 leggen wij begin 2020 gedetailleerd verantwoording af, middels het handhavingsjaarverslag. In het kort hielden wij op een minimaal uitvoeringsniveau toezicht op verleende vergunningen van de Wabo. Verder controleerden we periodiek bedrijven in het kader van de milieuwetgeving en handelden we klachten en verzoeken om handhaving af. Daarnaast controleerden we geprioriteerde grote gebouwen waar grote groepen mensen verblijven die verminderd zelfredzaam zijn. Ook voerden we controles uit bij diverse evenementen en een aantal bedrijfshallen. Om zicht te krijgen op mogelijke illegale activiteiten voerden wij preventieve bedrijfscontroles uit op een bedrijventerrein. Met het oog op carnaval hebben we horeca- en gemeenschapshuizen gecontroleerd op brandveilig- heid.

Project Herstructurering Vrieheide – De Stack In de buurt Vrieheide hebben we samen met diverse partners wederom extra inzet geleverd om de leefbaarheid en veiligheid te verbeteren. Eind 2019 is de financiering van het project afgelopen en het project beëindigd. In 2020 zal worden bezien of het project een vervolg krijgt. In de tussentijd blijven we, in afgeslankte vorm, de projectstructuur handhaven.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Veiligheid wordt hieronder weergegeven:

Programma 1: Baten Lasten Saldo Resultaat Veiligheid Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Veiligheid 36 624 341 -4.999 -5.693 -5.568 -4.963 -5.069 -5.226 -157 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Veiligheid De kern van het project Hennep Aanpak Parkstad is het tegengaan van ondermijning -295 295 I V en het verdrijven van hennepteelt en labs uit Parkstad door 100% van de bedrijfspanden te controleren op basis van het bestemmingsplan. Van het RIEC ontvangen we een bijdrage voor dit project. Deze middelen zijn halverwege het jaar voor een heel jaar ontvangen. De niet bestede middelen in 2019 parkeren we voor 2020.

Betreft extra inzet van het Veiligheidshuis Parkstad rondom de projecten Vrieheide en 69 -101 I N woonoverlast Heerlen.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -5 -154

Diverse afwijkingen -51 85 Bedragen x € 1.000 -282 125 -157

2.1.2 Programma Verkeer en Vervoer

Portefeuillehouder: Charles Claessens

Wat hebben we bereikt?

Op 26 juni 2019 is de Mobiliteitsvisie ‘Heerlen in beweging’ vastgesteld waarin het streven naar een transitie van autostad naar een gezonde en groene stad is uitgewerkt. We hebben hiervoor samen met een brede klankbordgroep in een aantal sessies de richting bepaald. Door deze werkwijze hebben we veel draagvlak vergaard hetgeen van groot belang is voor een verdere succesvolle uitwerking naar de gezonde en groene stad Heerlen. De leden van de klankbordgroep zullen als ambassadeurs aan het project verbonden blijven en ze ondersteunen ons in het verdere proces.

De uitgangspunten uit de Mobiliteitsvisie zijn inmiddels gebruikt om input te leveren aan de diverse lopende projecten in de stad (bijvoorbeeld de beoogde fietsvriendelijke herinrichting van het Van Grunsvenplein). Zo wordt de positie van de voetganger en de fietser meer centraal gesteld en wordt gestreefd naar een verdere uitbreiding van de langzaamverkeersroutes.

Naast de bestaande systematische aanpak van verkeersknelpunten zijn er aparte criteria voor de aanpak van de zogenaamde grijze wegen (wegen waaraan wel een wegencategorie is toegekend, maar waarbij de vereiste inrichting niet of moeilijk in overeenstemming kan worden gebracht met de bijbehorende functie en het gebruik) uitgewerkt. Hiermee bieden we een verdere aanpak gericht op het terugdringen van het aantal letselongevallen en het verbeteren van de leefbaarheid in de woonwijken.

De lobby voor de IC-verbinding Amsterdam – Eindhoven – Heerlen – Aachen is geïntensiveerd. De Tweede Kamer stemde in november unaniem in met een motie en er zijn diverse gesprekken gevoerd met o.a. het ministerie, de NS, ProRail, de Provincie, onze Duitse partners en de Parkstadregio.

In 2017 is het onderhoudsniveau in de buurten, invalswegen en thematische bedrijventerreinen als gevolg van jarenlange bezuinigingen van B naar B- gegaan. Dit voldoet niet aan de verwachtingen van veel bewoners en de raad. Berekend is welk bedrag nodig is om de gewenste kwaliteitsverbetering te realiseren. Dit is in de begrotingsbehandeling van de begroting 2020 kenbaar gemaakt. De raad heeft hier met een toegezegd bijdrage van € 400.000 deels invulling aan gegeven.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Verkeer en Vervoer, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 2: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Verkeer en Vervoer Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Mobiliteit 0 0 0 -20 -20 -22 -20 -20 -22 -2 KT Wegen, straten en pleinen 1.532 1.671 1.864 -11.100 -10.804 -10.910 -9.569 -9.132 -9.046 86 Gerealiseerde totaal saldo van 1.532 1.671 1.864 -11.120 -10.824 -10.932 -9.589 -9.152 -9.068 84 baten en lasten Bestemming 27 27 27 0 0 0 27 27 27 0 Gerealiseerde resultaat 1.559 1.698 1.891 -11.120 -10.824 -10.932 -9.562 -9.125 -9.041 84 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  BTW Straatparkeren De Hoge Raad heeft zich uitgesproken over de verschuldigdheid van btw inzake straatparkeren. Parkeren in de openbare ruimte betreft een belasting. De gemeenten zijn volgens de Hoge Raad niet verplicht een btw-factuur uit te reiken. Voorlopig lijkt heffing van btw inzake straatparkeren niet aan de orde.

Beleidsindicatoren

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Getelde fietsen op diverse locaties; Aantal 71% 2018

Tevredenheid over de bereikbaarheid van Heerlen met verscillende vervoersvormen wordt Percentage 6,6 2017 beoordeeld; Aantal ongevallen met dodelijke afloop en/of ziekenhuisgewonden Aantallen 1 dodelijk; 2019 79 Aantal klachten en meldingen over verkeersonveiligheid in de buurt Aantallen ziekenhuis174 2019

Getelde motorvoertuigen op diverse locaties naar snelheid en aantal Aantal nog te meten 2020

Parkeerbezetting in centrum en diverse woongebieden Percentage 74% (centrum) 2019

Kernthema Mobiliteit

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Stimuleren gebruik alternatieve vervoerswijzen De Mobiliteitsvisie “Heerlen in Beweging” is op 26 juni 2019 vastgesteld. Op basis van de uitgangspunten uit de Mobiliteitsvisie is een pilot opgestart rond BS De Regenboog, gericht op bevorderen van verkeersveiligheid, leefbaarheid en gezamenlijke betrokkenheid in deze schoolomgeving. Kernonderdeel is het stimuleren van duurzame vervoerwijzen ten behoeve van het woon-schoolverkeer.

Samen met de gemeente Voerendaal en Gulpen-Wittem, de Provincie Limburg en het Waterschap zijn de nodige stappen gezet ten behoeve van de realisatie van de fietsverbinding Heuvelland – Parkstad Limburg. Alle partners hebben reeds de benodigde budgetten gereserveerd, terwijl Gedeputeerde Staten cofinanciering (in afwachting op het definitieve besluit van de Provinciale Staten) hebben geaccordeerd.

Verbeteren verkeersveiligheid en leefbaarheid De leefbaarheid in en de bereikbaarheid in de buurt Bekkerveld is toegenomen als gevolg van een verdere uitrol van het blauwe zone parkeren. Vanuit de wens voor meer maatwerk is er ook een pilotproject omtrent het parkeren in de wijk Eikenderveld opgestart. De bewoners hebben zich door middel van een enquête mogen uitspreken over de wenselijkheid van deze pilot en hebben massaal voor de uitvoering hiervan gestemd. De voorbereidingen zijn inmiddels opgestart.

De rotonde Akerstraat-Heesbergstraat is omgebouwd van een rotonde met aanliggende fietsstroken in een rotonde met vrij liggende fietspaden. Hiermee hebben we een bijdrage geleverd aan het bevorderen van de verkeersveiligheid in Heerlen.

Naar aanleiding van de spoorverdubbeling tussen Heerlen en Landgraaf en de daaraan gekoppelde infrastructurele maatregelen is er in overleg met de bewoners van de omliggende wijken overeenstemming gevonden omtrent het definitieve ontwerp. Er is een studie uitgevoerd naar de mogelijke verbeteringen van de verkeersstromen rond het Maankwartier.

Bevorderen duurzame mobiliteit We faciliteren elektrisch rijden met oplaadpunten van de concessie Vattenfall/Heijmans. In 2019 zijn 16 oplaadpunten op aanvraag geplaatst (elk met twee sockets) bij openbare parkeerplaatsen. Tevens is de voorbereiding van de nieuwe concessie laadinfrastructuur opgepakt zodat in 2020 het plaatsen van oplaadpunten op aanvraag gecontinueerd kan worden.

Het onderzoekstraject naar mogelijkheden rond zero-emissie stadsdistributie is in gang gezet.

Consolideren huidige niveau van autobereikbaarheid De aantrekkelijkheid van het parkeren voor bezoekers en werknemers is verhoogd door de verdere tariefdifferentiatie. De bestaande kortparkeerplaatsen aan de achterzijde van ’t Loon (bij wijze van proef) en een terrein aan de Klompstraat zijn gewijzigd in langparkeerplaatsen tegen laag tarief.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Mobiliteit wordt hieronder weergegeven:

Programma 2: Baten Lasten Saldo Resultaat Verkeer en Vervoer Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Mobiliteit 0 0 0 -20 -20 -22 -20 -20 -22 -2 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Mobiliteit Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -2 I N Bedragen x € 1.000 0 -2 -2

Kernthema Wegen, straten en pleinen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Schoonhouden openbare ruimte In het kader van de ‘Campagne Heerlen Schoon: dat doen we samen’, hebben we in gezamenlijkheid met bewoners, scholen en ondernemers gewerkt aan het netjes houden van de openbare ruimte. Denk bijvoorbeeld aan de inmiddels 7e editie van de steeds groter wordende ‘Schoonmaakestafette De Gouden Grijper’, waarbij het afgelopen jaar 1870 leerlingen zwerfafval hebben opgeruimd. Daarnaast hebben we in het centrum op alle afvalbakken speciale asbakken geplaatst, zodat rokers op een fatsoenlijke manier hun peuk kunnen weggooien. Tenslotte zijn we in 2019 gestart met de voorbereidingen voor de campagne om zwerfafval te verminderen langs invalswegen.

Basis op orde Op basis van de verkregen € 400.000 tijdens de begrotingsbehandeling is in 2019 het scenario voorgesteld om de komende jaren € 200.000 structureel extra te besteden aan het opwaarderen van het niveau van onderhoud van veel bezochte en in het oog springende locaties. Daarnaast is voorgesteld om € 200.000 te besteden aan de intensivering van de onkruidbestrijding op verhardingen. Ook zijn we in 2019 gestart met een kwaliteitsverbetering op o.a. het ledigen van afvalbakken in overleg met de uitvoerende partijen. Dit doen we op basis van een gestructureerde monitoringssystematiek. We verwachten dat deze maatregelen in onderlinge samenhang het meeste rendement opleveren in de beleving van de openbare ruimte.

Duurzaamheid In 2019 hebben we in zijn totaliteit bereikt dat 75 procent van de openbare verlichting op led is overgeschakeld. Verwachting is dat in 2020 90 tot 95 procent van de lantaarnpalen voorzien is van ledverlichting. De ombouw van de laatste 5 procent aan lichtmasten vergt een relatief grote investering, omdat het lantaarnpalen in woonbuurten betreft die niet geschikt zijn voor het toepassen van ledverlichting.

Kabels en leidingen We hebben het proces van vergunningverlening voor graafwerkzaamheden gedigitaliseerd. Dit levert een tijdsbesparing op waardoor de dienstverlening naar de nutsbedrijven sneller verloopt.

Stadsafsluitingen In de centra van Heerlen, Heerlerheide en Hoensbroek wordt alleen tussen 7.30 uur en 12.00 uur gemotoriseerd verkeer toegestaan. De centra zijn afgesloten met (deels automatisch) verzinkbare palen. De stadsafsluitingen in het centrum van Heerlen en in het centrum van Heerlerheide worden uitgerust met een moderner systeem met kentekenherkenning en camerabewaking in combinatie met automatisch verzinkbare palen. In het centrum van Hoensbroek blijft de situatie vooralsnog ongewijzigd. In 2019 is het systeem technisch verder voorbereid en is gestart met de aanbesteding. In de voorbereiding is een klankbordgroep vanuit het centrum betrokken. De verwachting is dat het systeem in de loop van 2020 operationeel is.

Meldingen Het huidige meldingensysteem is gedateerd. Dit bemoeilijkt een goede communicatie met de burger. Het systeem biedt daarnaast niet de mogelijkheid om te sturen aan de hand van

managementinformatie. In 2019 is een programma van eisen voor dit systeem en de inpassing in onze ICT-architectuur en organisatie voorbereid. Er is een uitgebreide marktconsultatie gedaan naar systemen die aansluiten bij de door ons gewenste functionaliteit, zodat we in 2020 kunnen overgaan tot aanschaf van een nieuw systeem.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Wegen, straten en pleinen wordt hieronder weergegeven:

Programma 2: Baten Lasten Saldo Resultaat Verkeer en Vervoer Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Wegen, straten en pleinen 1.532 1.671 1.864 -11.100 -10.804 -10.910 -9.569 -9.132 -9.046 86 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Wegen, straten en pleinen Incidenteel voordeel door het ontvangen van een niet begrote subsidie. 140 I V

De bezuiniging van € 200.000 op het onderhoud van de kwaliteit van wegen kan pas -142 I N op termijn volledig worden gerealiseerd. De onderhoudsachterstand op klein onderhoud wordt vanaf 2016 gefaseerd over 10 jaar weggewerkt, hierdoor zijn er in de beginjaren nog aflopende tekorten.

Uitbreiding openingstijden parkeergarage Heerlerheide niet begroot, daarnaast extra -117 S N beveiliging ingezet in kerstperiode.

Voordeel in onderhoud verlichting vanwege het feit dat we ongeveer 75% van de 61 I V openbare verlichting hebben omgevormd naar led wat inhoudt dat het onderhoud en energieverbruik goedkoper worden. Aangezien nog niet bekend is op welke termijn ledlampen moeten worden vervangen en welke kosten dit met zich meebrengt is nog niet bekend wat de financiële consequenties voor het benodigde vervangingsbudget zijn.

Door het uitstel van de vervanging van de automatische afsluiting in de binnenstad, -53 I N worden de centra nog handmatig afgesloten. De kosten hiervan zijn niet voorzien in de begroting.

Pilot fiscaal parkeren Eikenderveld is doorgeschoven naar medio april 2020, voorstel 42 I V is dit op te nemen in de reserve nog uit te voeren werkzaamheden.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -3 65 I V

Diverse afwijkingen 56 38 Bedragen x € 1.000 193 -106 86

2.1.3 Programma Economie

Portefeuillehouder: Martin de Beer

Wat hebben we bereikt?

In 2019 hebben we via de aanpak Acquireren & Accountmanagement, Aanjagen en Activeren de groei van bedrijven en de toename van banen gefaciliteerd. Het aanjagen van ondernemerschap gebeurt via het Ondernemersfonds en de inzet van Ruimte voor Ondernemerschap, Streetwise en het Starterscentrum. Ook zijn we bezig de dienstverlening binnen het Ondernemershuis verder te optimaliseren en te laten aansluiten bij de behoefte van de ondernemers, zoals gebleken uit de ondernemerspeiling. Het activeren van beroepsbevolking loopt sinds 1 juli 2019 via het programma Onderwijs & Arbeidsmarkt, waarvoor Heerlen tevens het trekkerschap vervult binnen de samenwerking ESZL.

Binnen het programma Economie hebben we bijgedragen aan het creëren van meer banen via de inzet van het fonds Economische Structuurverwerking (FES), zowel voor acquisitie/accountmanagement als voor samenwerkingsverbanden/initiatieven. Zo hebben we een financiële impuls gegeven aan de verdere verankering van Stelrad met ongeveer 50 banen, alsook aan nieuwvestiging van het iLab van de politie op de Campus met 50 banen. Ondanks de inspanningen van Streetwise met 13 begeleidingstrajecten en daarbovenop nog eens 23 verdere (in totaal 36) toekenningen Ruimte voor Ondernemerschap (in Heerlen, Hoensbroek, Heerlerheide en Heerlerbaan) is de leegstand in de retail niet verminderd, hetgeen past binnen het landelijk beeld. Wel is de leegstand op bedrijventerreinen gedaald; vooral het aantal beschikbare grootschalige bouwkavels op Trilandis en Avantis is flink afgenomen door verkoop en/of formele opties. De groei van bedrijven hangt mede af van het hebben van goed opgeleide werknemers; dit aspect is verankerd in het programma Onderwijs & Arbeidsmarkt.

Via het FES ondersteunen we samenwerkingsprojecten en nieuwe bedrijven en bedrijfsuitbreidin- gen. Zo hebben we twee bijdragen gedaan aan het stimuleren van de werkgelegenheid (Stelrad) en onderzoek en innovatie (iLab van de Politie via de BSSC-Campusorganisatie). Hiermee zijn in totaal meer dan 100 banen gemoeid. Ook hebben we via FES samenwerkingsprojecten ondersteund, waaronder ESZL en Beyond. Zo hebben we alle 3 A’s via het FES kunnen ondersteunen.

Het Medtech-cluster op Trilandis is weer verder versterkt door de verkoop van 85.000 m² grond waar een verdere uitbreiding van de Medtechsector gaat plaatsvinden. Tevens zijn wij met de MedTech bedrijven op Trilandis in overleg hoe wij het gebied toekomstbestendig kunnen maken wat betreft ontsluiting en bereikbaarheid om de groei te blijven faciliteren.

We willen de Smart Services Campus steviger verankeren in Heerlen. Daarom zijn wij in gesprek met de campus en de aandeelhouders over doorontwikkeling van de Campus. Het traineeprogramma Train4Smartservices zorgt ervoor dat er meer adequaat geschoolde arbeidskrachten voor de smart services beschikbaar zijn; bijna alle deelnemers aan het traineeprogramma vinden ook daadwerkelijk een baan, zoals blijkt uit de midtermreview.

Het Ondernemersfonds is operationeel geworden in het opstartjaar. Er zijn gebiedsmanagers aangesteld, het bestuur van de Stichting Ondernemersfonds is in functie en de eerste middelen zijn uitgekeerd.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Economie, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 3: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Economie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Economie 713 713 702 -2.324 -3.300 -3.180 -1.611 -2.586 -2.478 108 KT Economische promotie 277 277 319 -600 -600 -695 -323 -323 -376 -53 Gerealiseerde totaal saldo van 991 991 1.022 -2.925 -3.900 -3.875 -1.934 -2.909 -2.853 56 baten en lasten Bestemming 0 400 200 -333 0 -105 -333 400 95 -305 Gerealiseerde resultaat 991 1.391 1.222 -3.258 -3.900 -3.980 -2.267 -2.509 -2.758 -249 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Functiemenging Percentage 54 52,8 2018

Vestigingen (van bedrijven) Aantal per 1.000 inwoners in de 111,9 145,9 2018 leeftijd van 15 t/m 64 jaar

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Totaal aantal arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 47.188 2019

aantal bedrijfsvestigingen: smart services Aantal 1.133 2019

aantal arbeidsplaatsen: smart services Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 8.698 2019

aantal bedrijfsvestigingen: detailhandel Aantal 531 2019

aantal arbeidsplaatsen: detailhandel Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 3.074 2019

aantal bedrijfsvestigingen: medische logistiek Aantal 8 2019

aantal arbeidsplaatsen: medische logistiek Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 2.228 2019

Werkloosheidspercentage; percentage 4,7 3,8 2018

De ontwikkeling in het aantal ondernemersvragen dat is begeleid via Ondernemershuis; Aantal nog te meten 2019

Ondernemerstevredenheid over gemeentelijke dienstverlening; Rapportcijfer 6,4 2019

De ontwikkeling in het aantal RvO-aanvragen Aantal nog te meten 2019

De ontwikkeling in het aantal RvO-toekenningen Aantal nog te meten 2019

De ontwikkeling in het aantal RvO-ondernemers die na 1 jaar nog steeds actief zijn; Aantal nog te meten 2019

De ontwikkeling in het aantal FES-aanvragen plus toekenningen en het aantal gecreëerde Aantal nog te meten 2019 banen; De ontwikkeling in het aantal FES-toekenningen Aantal nog te meten 2019

Het aantal gecreëerde banen FES Aantal nog te meten 2019

De ontwikkeling in het aantal ondernemers aangesloten bij ondernemerscollectieven. Aantal nog te meten 2019

De grootste afwijkingen binnen het kernthema bestemming worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestemming Reserve Fonds Economische Structuurversterking (FES): -105 I N -storting van opbrengst bedrijventerreinen in het FES

Actualisatie begrotingsposten: -200 IN Bij het opstellen van de jaarrekening hebben wij een fout in onze begroting geconstateerd die voortkomt uit de verwerking van de Novembernota 2019. Deze fout heeft geen financiële gevolgen, maar betekent dat wij bij bestemming programma 3 een nadeel moeten presenteren. In het kernthema Middelen en heffingen presenteren we een voordeel van dezelfde grootte. Bedragen x € 1.000 -200 -105 -305

Kernthema Economie

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Binnen het kernthema Economie hebben we gewerkt aan verbetering van de economische structuur. Er is nauwe samenwerking op diverse niveaus, zowel met de provincie, Zuid-Limburg als Parkstad Limburg. Dit resulteert in een gelijker speelveld voor ondernemers en een aantrekkelijker vestigingsklimaat als geheel, niet alleen voor Heerlen, maar ook op regionaal niveau.

Ter versterking van het Centrum hebben wij gesprekken opgestart met kennisinstellingen, grote werkgevers en overige bedrijven over hun relatie met de binnenstad. Er is een besluit genomen voor realisatie van het Visit Zuid-Limburg Experience Center Heerlen/Parkstad. Dit opent in juli 2020 haar deuren in het Maankwartier. In plaats van een statische VVV winkel wordt dit een trekpleister waarin alles wat met het toeristisch-recreatieve product Heerlen/Parkstad te maken heeft op een belevenisvolle manier gepresenteerd wordt voor bezoekers en inwoners.

In Parkstadverband is het Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (SVREZL)- Uitvoeringsprogramma Retail vastgesteld. We blijven met de supermarkten in gesprek over het verbeteren van de winkelstructuur voor boodschappenclusters, onder meer door clustering en afname van de winkelmeters; een belangrijk voorbeeld is het traject Heerlerbaan, waar we een proces met belanghebbenden zijn gestart. Verder hebben we de winkeltijden op zondag voor de levensmiddelensector verruimd, om zo een gelijker speelveld voor winkeliers te krijgen. Daarnaast hebben we vestigingscriteria vastgesteld voor de verschillende vormen van internethandel.

Ter versterking van het Medtech-cluster en de bedrijventerreinen in Heerlen en de Parkstad Regio vindt er onder regie van het Ondernemershuis een regionale aanpak plaats. Gesprekken met partijen lopen om in 2020 een gezamenlijk (Ambtelijk en Marktpartijen) plan van aanpak te presenteren waarmee wij deze sector verder versterken in onze regio.

We zijn met partijen in gesprek om effectieve instrumenten te ontwikkelen ter versterking van samenwerking en het verminderen van leegstand is in gang gezet. De regeling Ruimte voor Ondernemerschap is in 2019 aangepast. Het is nu mogelijk om voor meerdere vestigingen van hetzelfde bedrijf in kernwinkelgebieden subsidie aan te vragen, daarnaast hoeft een pand niet meer 6 maanden leeg te staan alvorens in aanmerking te komen voor een subsidie.

Binnen Parkstad is een Uitvoeringsprogramma Bedrijventerreinen in afronding; de visie ligt al vast in de SVREZL. Onderdeel hiervan is de gezamenlijke promotie en acquisitie van bedrijven vanuit het Ondernemershuis, evenals het accountmanagement van zittende bedrijven.

Het ESZL-trekkerschap voor arbeidsmarkt is uitgewerkt tot het Programma Onderwijs & Arbeidsmarkt (zie de paragraaf Arbeidsmarkt). De regionale samenwerking Zuid-Limburg krijgt ook vorm via de MKB-deal die is gesloten met ESZL en het Ministerie van Economische Zaken, waarin onderwijs/arbeidsmarkt een belangrijke pijler is.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Economie wordt hieronder weergegeven:

Programma 3: Baten Lasten Saldo Resultaat Economie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Economie 713 713 702 -2.324 -3.300 -3.180 -1.611 -2.586 -2.478 108 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Economie Economische ontwikkeling: Conform de richtlijnen van het BBV worden alle mutaties -14 S N op het product grondbedrijf verantwoord, zie paragraaf grondbeleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording. Staat in relatie tot kernthema ruimtelijke ordening van programma 8. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Fysieke bedrijfsinfrastructuur: Conform de richtlijnen van het BBV worden alle -126 S N mutaties op het product grondbedrijf verantwoord, zie paragraaf grondbeleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording. Staat in relatie tot kernthema ruimtelijke ordening van programma 8. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Bijdrage fonds economische stimulering Zuid-Limburg is bijgesteld van € 6 per 262 I V inwoner naar € 3 per inwoner.

Afwikkeling project mijnwater. -99 I N

Lagere kosten onderhoud en beveiliging kermissen. 57 I V

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 50 22

Diverse afwijkingen -61 17 Bedragen x € 1.000 -11 119 108

Kernthema Economische promotie

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Vanuit het ondernemershuis is er deelgenomen aan meerdere grote nationale en internationale beurzen. Heerlen is gepromoot op de Provada in Amsterdam en Limburg Leads in Maastricht. Daarnaast zijn wij in München aanwezig geweest op de Transport en Logistiek Messe en de EXPO REAL. Op deze beurzen hebben wij de verschillende Unique Selling Points (USP’s) van Heerlen en haar regio in de spotlight kunnen zetten zoals de MedTech sector en de Smart Service Campus. Bij Limburg Leads in Maastricht hebben wij enkele lokale midden- en kleinbedrijven (MKB) het podium gegeven om te promoten hoe het is om in Heerlen te ondernemen.

Samen met onze partners zoals stad Aken, het LIOF en provincie Limburg kunnen wij ons profileren als een vooruitstrevende stad met onze sterke punten in de MedTech en SmartServices en als kerngemeente van de Parkstad Regio.

Door de goede samenwerking en contacten met lokale ondernemers en grote investeerders hebben we verschillende partijen als ambassadeur kunnen gebruiken. Dit heeft ertoe geleid dat lokale ondernemers vanuit de Medtech sector en de Smart services actief meewerken aan de acquisitie van nieuwe partijen. Medtronic werkt mee aan een promotiefilm voor onze regio en stelt haar bedrijf open voor rondleidingen aan nieuwe partijen. Arion legt aan geïnteresseerden uit wat het betekent om vanaf de grens te werken. Bij de Smart Services wordt bijvoorbeeld samengewerkt met Conclusion om bedrijven te interesseren voor de Campus en bereiden we gezamenlijk events voor waar we innovatieve bedrijven aan elkaar voorstellen. We hebben met Ware Houses Depauw een live tekenmoment op de WDR gehad onder belangstelling van Provincie Limburg, de stad en Regio Aken en het land Nordrhein-Westfalen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Economische promotie wordt hieronder weergegeven:

Programma 3: Baten Lasten Saldo Resultaat Economie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Economische promotie 277 277 319 -600 -600 -695 -323 -323 -376 -53 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Economische promotie Tarief toeristenbelasting is gestegen, begroting is niet voldoende aangepast. 40 I V

De koers ingezet met het beleidsprogramma "Culturele lente", de verhoogde ambities -107 S N zoals opgenomen in het Bidbook Urban Heerlen en de doorontwikkeling als evenementenstad hebben tot een verdere toename en groei in de omvang van de evenementen geleid. De hoge mate van succes van enkele grote evenementen vragen ook meer van onze facilitering: carnaval, Braderie Hoensbroek, Hago Limburgs Mooiste, Oad op Nuj, ParkCityLive, Raboronde en het nieuwe Winterevenement. In de begroting is hier geen rekening mee gehouden en zal daarom aangepast moeten worden. Al enkele jaren overschrijden we het budget. Een reëel bedrag voor de geschetste ontwikkelingen is het ophogen van het huidige budget met € 125.000. Dit wordt dan een totaal van € 287.000.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -19 I N

Diverse afwijkingen 2 31 Bedragen x € 1.000 42 -95 -53

2.1.4 Programma Onderwijs

Portefeuillehouder: Jordy Clemens

Wat hebben we bereikt?

Binnen het programma onderwijs stond het creëren van gelijke kansen voor kinderen centraal. Hiervoor hebben wij een drietal actielijnen gevolgd: brede talentontwikkeling, de ondersteuning van jeugdigen die dat nodig hebben en gezonde en veilige toekomstbestendige onderwijsgebou- wen. Zo hebben kinderen in de voorschoolse voorzieningen en het primair onderwijs deelgenomen aan activiteiten om (taal)achterstanden te voorkomen en in te lopen, talenten te ontwikkelen en de gezondheid te verbeteren. De ouders zijn zoveel mogelijk betrokken bij de ontwikkeling van hun kind. Voor kinderen en jongeren die dat nodig hadden, is jeugdhulp ingezet. (Preventieve) maatregelen zijn ingezet voor kinderen en jongeren die niet naar school gingen of het onderwijs (dreigden) te verlaten zonder startkwalificatie. Wij hebben een bijdrage geleverd aan het vergroten van de kansen van jongeren en volwassenen op de arbeidsmarkt door mee te werken aan een sluitende aanpak voor kwetsbare jongeren naar arbeid en onderwijsmogelijkheden voor (laaggeletterde) volwassenen en nieuwkomers beschikbaar te stellen. Met het onderwijs zijn afspraken gemaakt over de voorbereiding en uitvoering van huisvestingspro- jecten.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Onderwijs, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 4: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Onderwijs Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Onderwijs 6.491 7.735 8.076 -19.288 -20.988 -20.559 -12.797 -13.253 -12.483 770 Gerealiseerde totaal saldo van 6.491 7.735 8.076 -19.288 -20.988 -20.559 -12.797 -13.253 -12.483 770 baten en lasten Bestemming 3.496 5.872 6.372 0 -400 -900 3.496 5.472 5.472 0 Gerealiseerde resultaat 9.987 13.607 14.449 -19.288 -21.388 -21.459 -9.301 -7.781 -7.011 770 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Bij onderwijshuisvestingsprojecten in voorbereiding blijken de aanbestedingen moeilijk te realiseren binnen het beschikbare budget en planning. Dit wordt veroorzaakt door de huidige ongunstige marktomstandigheden.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen (5- 0,72 1,91 2018 18 jaar) Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen (5- 32,25 23,28 2018 18 jaar) Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie (vsv-ers) % deelnemers (12-23 jaar) aan 2,9 1,9 2018 het VO en MBO onderwijs

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Aantal en percentage doelgroepkinderen dat aan VVE deelneemt; Aantal en percentage 206 (32,6%) 2020

Aantal en percentage doelgroepleerlingen dat aan extra leertijd deelneemt; Aantal en percentage nog te meten 2020

Aantal en percentage leerlingen dat gebruik maakt van leerlingenvervoer; Aantal en percentage 535 2019

Aantal en percentage voortijdig schoolverlaters; Aantal en percentage 157 (2,88%) 2019

Aantal en percentage laaggeletterden; Aantal en percentage nog te meten 2020

Aantal deelnemers volwasseneducatie. Aantal nog te meten 2019

De grootste afwijkingen binnen het kernthema bestemming worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestemming De boekhoudkundige verwerking van het raadsbesluit Äanpassen financiële -500 500 I systematiek onderwijshuisvesting "BWV-18003260" leidt eenmalig tot een afwijking van zowel baten als lasten. Bedragen x € 1.000 -500 500 0

Kernthema Onderwijs

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Om (taal)achterstanden bij jonge kinderen (2,5 tot 6 jaar) te bestrijden hebben we voor- en vroegschoolse educatie (VVE) ingezet in de peuteropvang en op de basisscholen. Deelname aan VVE op de peuteropvang is voor ouders van doelgroeppeuters gratis geworden. Daarnaast is de samenwerking tussen de peuteropvang en basisschool ge-audit in het kader van het reflectief practicum. Verder is er samen met de gemeenten Landgraaf, Kerkrade en Brunssum een monitor ontwikkeld om de deelname aan en de effecten van de voorschoolse educatie te volgen. De kwaliteitsinspecties bij peuteropvang en kinderopvang zijn volgens planning uitgevoerd en waar nodig is gehandhaafd. Om taalachterstanden in de groepen 3 tot en met 8 aan te pakken, hebben 14 basisscholen een subsidie ontvangen voor extra leertijd (schakelklassen of verlengde schooldag).

Op grond van de ‘Lokaal Educatieve Agenda 2 t/m 12 jarigen 2016-2020’ werden maatregelen genomen met betrekking tot passende ondersteuning en zorg, taalstimulering, brede talentontwikkeling en veiligheid. Ten behoeve van beroepenoriëntatie en talentontwikkeling is op 6 basisscholen het programma van IMC Basis (beroepenoriëntatie) aangeboden. Met de Parkstadgemeenten is een aanzet gemaakt voor een plan van aanpak Talentontwikkeling Parkstad.

In het kader van de proeftuin “Gelijke Kansen Alliantie” 2017-2019 zijn bij 8 basisscholen extra activiteiten uitgevoerd om gelijke kansen te bevorderen en de leer- en leefsituatie van de kinderen te verbeteren. Voor de nieuwe periode van de Gelijke Kansen Alliantie 2019-2021 is een subsidie bij het rijk en provincie aangevraagd voor het starten met Gezonde School van de Toekomst in Heerlen. Ook in het programma Sociaal Economische Structuurversterking van de regiodeal Parkstad Limburg zijn de Gezonde Scholen als prioriteit benoemd.

Om te bevorderen dat jongeren hun schoolperiode succesvol afronden, hebben de samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs po, vo en mbo-instellingen en de gemeente/JENS afspraken gemaakt. Deze gaan over afstemming jeugdhulp, het tegengaan van thuiszitten en voortijdig schoolverlaten, doorlopende leerlijnen, passende onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer en aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Voor de aansluiting tussen onderwijs en de jeugdhulp is ingezet op preventie en toegang, de onderwijs-zorgarrangementen en overgangen. Het knooppunt onderwijs-zorg, waarin partners uit het voorliggende veld deelnemen, is ook op het mbo gestart. Hierdoor zijn knooppunten actief op alle scholen: voorschoolse voorzieningen, po, vo en mbo. Daarnaast is het toewerken naar inclusief onderwijs een belangrijk thema. Zo zijn in het reguliere basisonderwijs 5 zogenaamde startklassen ingericht, waar 4-jarigen extra onderwijsondersteuning en hulp krijgen met als doel binnen een jaar uit te stromen naar een reguliere basisschool in de eigen buurt. Om thuiszitten en voortijdig schoolverlaten tegen te gaan, zijn (preventieve) maatregelen ingezet op en met scholen. Ook is de sluitende aanpak voor het begeleiden van kwetsbare jongeren naar arbeid uitgevoerd. Daarnaast heeft de gemeente samen met de contactschool regie gevoerd op de uitvoering van het regionaal programma ‘Aanpak voortijdig schoolverlaten en begeleiding kwetsbare jongeren 2016-2020’.

Wat betreft het bevorderen van geletterdheid hebben we jonge nieuwkomers extra ondersteund in taalvaardigheid in combinatie met een gecombineerd mbo/inburgeringstraject. Een deel van de uitkeringsgerechtigden tot 27 jaar met een lage taalbeheersing heeft een taalscholing gevolgd op

het Taal- en expertisecentrum van VISTA College in het kader van de Wet Taaleis. Van de aangeboden volwasseneducatie (taal, rekenen en digivaardigheden) is goed gebruik gemaakt. In totaal hebben 133 Heerlenaren een scholingstraject gevolgd.

Wat betreft de onderwijshuisvesting zijn de volgende zaken uitgevoerd:

Het nieuwe gebouw van de BMV de Auvermoer is in gebruik genomen. Voor de geplande BMV Heerlerbaan is de uitwerking van een gezamenlijk programma van eisen (basisschool de Windwijzer, basisschool de Tovercirkel, Peuteropvang, Human Kind, bibliotheek en jongerencen- trum) afgerond. Dit PVE vormt de basis voor de architectenselectie. In BMV de Vlieger is door middel van een interne verbouwing ruimte gerealiseerd voor de invoering van het concept ‘inclusief onderwijs’; hierdoor zijn onderwijsgerelateerde zorgpartners in het schoolgebouw ondergebracht. In de BMV MSP heeft Basisschool de Droomboom uitbreiding van de capaciteit gevonden in een tweetal ruimten van het gemeenschapshuis ’t Leiehoes.

Voor de nieuwbouw van het Kindcentrum Passart (basisschool St. Paulus en gemeenschapshuis ‘t Lauriertje) is een deel van de school, de gymzaal en het gemeenschapshuis gesloopt. De aanbesteding voor het nieuwe gebouw is opgestart. Inzake de nieuwbouw van het Kindcentrum Bekkerveld (basisschool Tarcisius, school voor SO/VSO Catharina, Peuteropvang Heerlen, Human Kind) is de voormalige HTS gestript. De aanbesteding voor het nieuwe gebouw is opgestart.

De renovatie van 4 basisscholen (Basisschool de Horizon, de Martinus, Mijn Spoor en de Gerardus Majellaschool) is opgestart. De leerlingen van de Horizon zijn tijdelijk ondergebracht in een aparte vleugel van het Bernardinuscollege.

Voor de basisschool de Ganzerik is uitbreiding van het schoolgebouw gevonden in een voormalig naastgelegen winkelpand. Er is gestart met de sloop van het voormalige schoolgebouw van ’t Pannesjop met bijbehorende gymzaal en het naastgelegen gemeenschapshuis. Het naast dit schoolgebouw gelegen kerkgebouw van de Heilige Drievuldigheid is gesloopt. Wij hebben een aanvraag ontvangen voor de uitbreiding van openbare basisschool de Tovercirkel aan de Benzenraderweg, bassischool Windekind aan de van Weerden Poelmanstraat en de Vrije School Heliantus in BMV Molenberg. De sloop van basisschool Nieuw Lotbroek, gymzaal en MFC Gebrook aan de Prinssenstraat is opgestart.

Ten behoeve van de veiligheid van de leerlingen van de ZMOK school de Buitenhof aan de Kloosterkensweg is een parkeervoorziening voor de busjes (55 stuks) van het leerlingenvervoer gerealiseerd. Door ruimtegebrek in het schoolgebouw van de “Taalschool de Werelddelen” aan de Gaffelhof is voor een viertal lokalen medegebruik gerealiseerd in de Chinese school aan de Jerichostraat.

Het voormalig schoolgebouw van het Emmacollege aan de Passartweg 150 is door het schoolbe- stuur LVO overgedragen aan de gemeente. Dit gebouw zal worden ingezet voor de tijdelijke huisvesting tijdens de renovatie van de basisschool Mijn Spoor en basisschool Gerardus Majella en zal als onderkomen dienen voor de scouting. Gestart is met een visie op de toekomst van het gebouw van het Techniekcollege aan de Schandelermolenweg. Voor de nieuwbouw van het St. Janscollege is het definitief ontwerp vastgesteld. Het Regionaal Plan Onderwijsvoorzieningen 2020-2025 voor de regio Maastricht-Parkstad- Heuvelland is vastgesteld. In dit plan is de Vrijeschool Parkstad als nevenvestiging gekoppeld aan het Romboutscollege te Brunssum.

In overleg met de schoolbesturen van voortgezet onderwijs is de uitwerking van een integraal huisvestingsplan voortgezet onderwijs (IHP-VO) opgepakt. Oplevering van dit plan is voorzien voor het 2e kwartaal 2020.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Onderwijs wordt hieronder weergegeven:

Programma 4: Baten Lasten Saldo Resultaat Onderwijs Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Onderwijs 6.491 7.735 8.076 -19.288 -20.988 -20.559 -12.797 -13.253 -12.483 770 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel)

Onderwijs Vandalisme/schade: Er staat bij elke school een bepaald budget voor beide zaken, 51 I V de uitputting van deze budgetten kan per jaar variëren.

Bewegingsonderwijs: Door de daling van het aantal leerlingen is het bedrag dat is 74 I V betaald ten behoeve van het bewegingsonderwijs lager dan de raming in de begroting. Onderhoud: Er staat bij elke school een bepaald budget voor onderhoud, de 35 I V uitputting van deze budgetten kan per jaar variëren.

Doorberekende uitgebreide gevarenverzekering Bernardinuscollege, eigen kantoor 24 I V en boekenfonds.

De dalende trend in aanmeldingen voor het leerlingenvervoer ligt achter ons. De -108 I N kosten voor leerlingenvervoer stijgen. Deze trend zet zich voort. We hebben te maken met een forse toename in aanvragen voor leerlingenvervoer. Het totaal aantal indicaties van het nieuwe schooljaar 2019-2020 is sterk toegenomen ten opzichte van schooljaar 2018-2019. Dit betreft tot nu toe een toename van circa 80 leerlingen. Dit heeft diverse oorzaken. Zo wordt leerlingenvervoer steeds meer geïndiceerd in gezinnen met multiproblemproblematiek waarbij we tegemoet komen aan de integrale zorgvraag. Dit levert op de langere termijn weer een financieel voordeel op. Het aantal leerlingen dat SBO/SO scholen bezoekt stijgt ook. Het aantal afgegeven indicaties voor een voorziening leerlingenvervoer stijgt inherent hieraan. Verder neemt het aantal maatwerkvervoeraanvragen naar scholen buiten de gemeente sterk toe, een verdubbeling t.o.v. 2018, doordat zorgaanbieders zorg en onderwijs combineren en onderling arrangementen afsluiten. Ook zien we dat de doorstroming van speciaal onderwijs naar regulier onderwijs niet op gang komt waardoor leerlingen speciaal onderwijs blijven volgen en recht hebben op leerlingenvervoer. Dit betreft een structureel effect. In de forecast van de novembernota is de afwijking gemeld.

Actualisatie begrotingsposten: 394 150 I V Bij het opstellen van de jaarrekening hebben wij een fout in onze begroting geconstateerd die voortkomt uit de verwerking van de Novembernota 2019. Deze fout heeft geen financiële gevolgen, maar betekent dat wij in het Kernthema Middelen en heffingen een nadeel moeten presenteren. In de kernthema’s Cultuur en Onderwijs presenteren we een voordeel van dezelfde grootte.

De inkomsten en uitgaven behorende bij de programmagelden VSV waren niet 108 -122 I V begroot.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 54

Diverse afwijkingen -11 121 Bedragen x € 1.000 515 255 770

2.1.5 Programma Sport, Cultuur en Recreatie

Portefeuillehouders: Martin de Beer, Jordy Clemens, Charles Claessens

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Sport, Cultuur en Recreatie, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 5: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Sport, Cultuur en Recreatie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Sport 1.479 2.304 2.353 -6.131 -6.743 -6.895 -4.652 -4.439 -4.541 -102 KT Cultuur 827 -215 1.133 -13.196 -13.859 -14.331 -12.369 -14.075 -13.198 876 KT Cultureel erfgoed 778 822 776 -5.077 -5.148 -5.032 -4.299 -4.326 -4.256 70 KT Groen 35 35 13 -5.362 -5.355 -5.363 -5.327 -5.321 -5.350 -29 Gerealiseerde totaal saldo van 3.119 2.945 4.275 -29.766 -31.106 -31.620 -26.647 -28.160 -27.346 815 baten en lasten Bestemming 56 56 44 -40 -40 -28 16 16 16 0 Gerealiseerde resultaat 3.175 3.002 4.319 -29.806 -31.146 -31.648 -26.631 -28.145 -27.330 815 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Ontoereikende specifieke uitkering (SPUK) Sport inzake BTW Voor investeringen in sportvoorzieningen heeft het Rijk een compensatieregeling voor gemeenten ingesteld om de betaalde BTW gedeeltelijk terug te ontvangen.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Niet sporters % 59,4 48,7 2016

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Gezondheidsbeleving percentage 64,4 2016

Maatschappelijke participatie schaalscore 3,3 2019

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Parkstad Limburg Theaters Aantal bezoeken 267.159 2019

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Kasteel Hoensbroek Aantal bezoeken 67.182 2019

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Schunck Aantal bezoeken 195.054 2019

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Bibliotheek Aantal bezoeken 270.950 2019

Kernthema Sport

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Sportstimulering en -ondersteuning Er heeft een sportfestival plaatsgevonden waaraan 51 vertegenwoordigers van Heerlense sporten beweegaanbieders hebben deelgenomen. Ook is het digitale platform sportinheerlen.nl gelanceerd. Deze website heeft tot doel om inwoners en professionals te informeren over het sporten beweegaanbod in Heerlen. Samen met het Sportplatform is vorm gegeven aan een nieuwe beleidsregel subsidiëring sport.

Op initiatief van de gemeente is de coöperatie Samen Winnen Heerlen gestart. Het betreft een samenwerking tussen Heerlense sportverenigingen om gezamenlijk gebruik te kunnen maken van landelijke subsidiemogelijkheden.

Binnen de Pilot Verantwoord Verduurzamen is samen met de buitensportverenigingen gekeken naar mogelijkheden om de energielasten van de sportverenigingen te verlagen. Zo kunnen we ook bij dragen aan de duurzaamheidsdoelstellingen van de gemeente Heerlen.

Het sporten beweegstimuleringsprogramma heet tegenwoordig Heel Heerlen Beweegt (voorheen Mov’On). Reguliere programma’s en subsidieregelingen zijn conform planning uitgevoerd: schoolzwemmen, verlenen van (waarderings) subsidies aan sportverenigingen en de regeling Jeugdfonds Sport. Resultaat van het schoolzwemmen is dat 96% van de kinderen uit groep 8 op het eind van het schooljaar een zwemdiploma heeft. Van de regeling Jeugdfonds Sport maakten 948 kinderen gebruik.

Tijdens de netwerkbijeenkomst van Iedereen Kan Sporten (IKS) Parkstad werden de eerste IKS keurmerken uitgereikt. Het gaat om Heerlense sportaanbieders die een passend sportaanbod hebben voor mensen met een beperking.

Sportaccommodaties / ruimte De bouwwerkzaamheden op sportcomplex Pronsebroek zijn in 2019 grotendeels afgerond. Op sportcomplex Nieuw Lotbroek zijn we eind 2019 gestart met de renovatie van een kunstgrasvoet- balveld voor FC Hoensbroek en de aanleg van een kunstgras korfbalveld voor KV Mariarade.

Binnen het zwembaddossier zijn weer belangrijke stappen gezet. Op basis van diverse haalbaar- heidsonderzoeken hebben we bepaald hoe een gerenoveerd Otterveurdt en het beoogde Centrumbad zich ten opzichte van elkaar verhouden. Voor Otterveurdt zijn we, na het beschikbaar stellen van een voorbereidingskrediet door de raad, gestart met het opstellen van een renovatie- plan.

Het gebruik van de skatehal The Promise is in 2019 fors toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Vooral het aantal jeugdige gebruikers neemt toe. Daaruit blijkt dat de skatehal voorziet in een toenemende behoefte naar dergelijke urban sport faciliteiten.

Met RKSV Bekkerveld hebben we overeenstemming bereikt over een nieuw financieel arrangement voor de exploitatie van A Gene Bek. Daarmee is de financiële druk op de vereniging afgenomen en dat is goed voor de continuïteit van deze levendige accommodatie. De samenwerking tussen de (sport)verenigingen en het buurtpunt van Heerlen STAND-BY zorgt voor synergie.

Het onderhoud en exploitatie van de gemeentelijke sportaccommodaties en sportcomplexen hebben volgens plan plaatsgevonden.

Sportevenementen Heerlen kende de Limburgse primeur van de DELA Eredivisie Beach met daaromheen een gevarieerd breedtesportprogramma voor scholen, bedrijven en clubs.

De RaboRonde Heerlen had de primeur van een Nationale Handbike Wedstrijd. Dit ondersteunt de ontwikkeling van het aangepast sporten in Parkstad. Ook Limburgs Mooiste had dit jaar een nieuwtje met de organisatie van de eerste editie van de halve marathon waarbij het Maankwartier twee keer werd gepasseerd.

Pro Freestyle Heerlen en IBE stonden dit jaar in hetzelfde weekend geprogrammeerd en zorgden voor een interessante combinatie van verschillende urban activiteiten.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Sport wordt hieronder weergegeven:

Programma 5: Baten Lasten Saldo Resultaat Sport, Cultuur en Recreatie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Sport 1.479 2.304 2.353 -6.131 -6.743 -6.895 -4.652 -4.439 -4.541 -102 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Sport Onvoorziene kosten voor vervanging sporthalvloer. -100 I N

Vanwege een wijziging in de BTW wetgeving stijgen de kosten. Om dit te -130 I N compenseren is een tegemoetkoming vanuit het Rijk beschikbaar gesteld. Echter doordat hier een plafond aan is gesteld wordt niet het volledige nadeel gecompenseerd.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -1 41 I N

Diverse afwijkingen 50 37 Bedragen x € 1.000 49 -152 -102

Kernthema Cultuur

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Binnen het cultuurbeleid hebben we gewerkt aan het bereiken van vier doelen:

Het vergroten van het cultuurbereik en -participatie in de Heerlense buurten Er zijn middelen beschikbaar gesteld voor de huur van een tweede carnavalsloods. Tevens wordt jaarlijks een bijdrage geleverd aan het uitzenden van drie Heerlense carnavalsoptochten. Schunck is aangesloten bij het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) en penvoerder voor de regio Parkstad, waarvoor het cultuureducatie programma Pit is opgezet met scholen en culturele instellingen. Binnen Pit zijn 22 Heerlense basisscholen in 2019 ondersteund. We investeren in het bevorderen van cultuurdeelname voor kinderen uit gezinnen met een kleine portemonnee middels een bijdrage aan het Jeugdcultuurfonds. Via de beleidsregel subsidiëring amateurkunst, ondersteuning van verschillende projecten en subsidiëring van het Cultuurhuis leveren we een bijdrage aan de amateurkunsten in Heerlen. We leveren een bijdrage aan cultuurparticipatie projecten zoals de Positieve Stad, Muziek voor de Jeugd, het Recycle kunstwerk, Greylight, de Buurtbattles, de XXL Murals, het street art project bij basisschool de Ganzerik en het jeugdproject Heerlen aan Zee. In 2019 is de bibliotheek en muziekschool in Hoensbroek op één locatie geïntegreerd. De bibliotheek in Heerlerheide is binnen het Corneliushuis verhuisd naar een toegankelijkere plek op de begane grond. Verder is er gewerkt aan de aanpak van Laaggeletterdheid in de buurten. Cultuur is een speerpunt in het Heerlens ouderenbeleid. Er worden in dit kader appeltaartmatinees bij PLT georganiseerd.

Versterken van productieklimaat en talentontwikkeling Binnen de podiumkunsten heeft talentenmakelaar en netwerkorganisatie Via Zuid in 2019 beginnende makers begeleid bij hun eerste producties. Cultura Nova is een samenwerking aangegaan met acht kunstenfestivals in Europa; het doel is om jonge lokale makers op verschillende plekken in Europa producties te laten opzetten en internationale ervaring op te laten doen. Op het gebied van popmuziek is er sinds 2018 een talentenplan opgezet, waarbij begeleiding wordt geboden aan de jongste leerlingen tot de meest talentvolle muzikanten. Verder organiseerde Pop in Limburg in 2019 workshops voor beginnende artiesten en is er een gratis toegankelijk popfestival aan de evenementenkalender toegevoegd. De audiovisuele sector is prominent in beeld geweest in 2019. De bioscoopfilm Circus Noël, grotendeels opgenomen in Heerlen, ging in première. Cinesud heeft beginnende makers begeleid bij korte films. Op het vlak van beeldende kunst is o.a. het Europese programma Creative Europe gehonoreerd, waar met twee andere Europese steden wordt ingezet op talentontwikkeling en community art met Murals.

Het vervullen van de (urban) centrum functie De bioscoopfilms Circus Noël, festival Bovengronds en kunstwerk van Marjan Teeuwen zijn bovenregionale producties die afgelopen jaar gerealiseerd zijn. In 2019 is door lokale organisatoren het Unframed Graffiti evenement georganiseerd met nu een duidelijke link naar het centrum en hebben er diverse street art interventies in het centrum plaats gevonden. Er werd verder gewerkt aan de uitbreiding van de Nieuwe Nor.

Filmhuis De Spiegel is verhuisd naar de monumentale Royal Hier wordt met diverse filmpartijen gewerkt aan een multifunctionele invulling binnen het thema Beeld & Geluid en Presentatie. Vele kleine en grote evenementen hebben plaatsgevonden.

Samenwerking in het Zuiden De steden Maastricht, Heerlen en Sittard-Geleen werken samen in de opbouw van de Stedelijke Cultuurregio Zuid (SCRZ). Om meer samenwerking en meer samenhang in de cultuur in Zuid- Limburg te verkrijgen, om elkaar waar mogelijk te steunen en samen te bereiken wat alleen moeilijk lukt. Als SCRZ willen we als regio de dansketen versterken, waarvoor rijksmiddelen beschikbaar zijn gesteld. Gemeente Heerlen is penvoerder en eerste aanspreekpunt voor de proeftuin dans. Er is geïnvesteerd in de samenwerking met Aken en de samenwerking binnen Parkstad, bijvoorbeeld rondom cultuureducatie (Pit programma) en het Parkstad Popstad talentenprogram- ma.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Cultuur wordt hieronder weergegeven:

Programma 5: Baten Lasten Saldo Resultaat Sport, Cultuur en Recreatie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Cultuur 827 -215 1.133 -13.196 -13.859 -14.331 -12.369 -14.075 -13.198 876 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Cultuur Actualisatie begrotingsposten: 1.043 642 I V Bij het opstellen van de jaarrekening hebben wij een fout in onze begroting geconstateerd die voortkomt uit de verwerking van de Novembernota 2019. Deze fout heeft geen financiële gevolgen, maar betekent dat wij in het Kernthema Middelen en heffingen een nadeel moeten presenteren. In de kernthema’s Cultuur en Onderwijs presenteren we een voordeel van dezelfde grootte.

De rijksmiddelen voor de uitvoering van de Proeftuin dans zijn opgenomen in het -185 I N kernthema Middelen en heffingen.

Tekort op de exploitatie van de Vondst: -147 S N a. Personele bezetting balie van De Vondst, centrum voor archeologie in Limburg (is niet begroot) b. Activiteiten in het kader van het Limburgs archeologisch erfgoed (zijn niet begroot)

Hogere energiekosten -15 I N

Hogere opbrengsten Archiefinspecties 92 I V

Hogere opbrengsten Horeca 76 I V

Kosten nieuw museum -75 I N

Diverse extra kosten o.a. aankoop Romeins aambeeld, tentoonstelling Latin Now en -354 I N Heerlen 75 jaar bevrijd

De dekking van de inhuurkosten is opgenomen in programma 0, kernthema middelen -255 I N en heffingen.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -1 -6

Diverse afwijkingen 138 -76 Bedragen x € 1.000 1.348 -471 876

Kernthema Cultureel erfgoed

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Binnen het thema cultureel erfgoed zijn twee aspecten van belang: het beheer en behoud van ons erfgoed en het zichtbaar en beleefbaar maken ervan.

Onderzoek, restauratie en consolidatie Romeins badhuis Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het Romeinse badhuis. In 2019 is de uitwerking van (nog niet eerder onderzochte) archeologische vondsten uit het depot van het Thermenmuseum door diverse archeologische specialisten afgerond. In intensieve samenwerking met de Rijksdienst voor het cultureel Erfgoed (RCE) is ook de NAR (Nederlandse Archeologische Rapporten) publicatie van de resultaten afgerond. Deze publicatie is in maart 2020 gepresenteerd.

Via Belgica In 2019 is de groep Vrienden van de Via Belgica weer sterk uitgebreid. De Via Belgica-gids over Romeins Zuid-Limburg ligt op vele plaatsen in Zuid-Limburg en de eerste druk is inmiddels uitverkocht. Riemst heeft zich als eerste Belgische gemeente aangesloten bij het project. In het kader van Geschiedenis op straat is de Romeinse kelder bij Aquina (Coriovallumstraat 17) zichtbaar gemaakt. In de tuin van het Luciushof wordt de rijke historie van de plek verteld.

Realisatie nieuwe archiefbewaarplaats Christus Koningkerk Het ontwerp voor de nieuwe archiefbewaarplaats in de Christus Koning Kerk is verder uitgewerkt en gepresenteerd aan de toekomstige gebruikers en de bewoners van Vrieheide. De werkzaamheden aan de buitenruimte zijn gestart.

Archiefsamenwerking Zuid-Limburg Het traject om te komen tot intensieve samenwerking tussen de archiefdiensten RHCL (Maastricht), en Rijckheyt (Heerlen) is voortvarend opgepakt. Het besluit om te komen tot overgang van Rijckheyt naar het RHCL is in december 2019 genomen en per 31 december geëffectueerd.

De Vondst 2019 was het eerste volle jaar dat De Vondst, Centrum voor Archeologie in Limburg, open was. Met de Archeohotspot, twee tentoonstellingen en de ontwikkeling en aanbod van een educatief programma voor het onderwijs is De Vondst een mooie aanvulling gebleken op het erfgoedaanbod in het centrum van Heerlen.

Landsfort Herle Het gebied rond de Pancratiuskerk vormt het oude middeleeuwse Landsfort Herle. In het kader van de Regiodeal Parkstad is een plan ingediend om het gebied ruimtelijk een opwaardering te geven waarbij het zichtbaar maken van historische structuren en verhalen leidend is. Met het archeologisch onderzoek Nieuwe Nor en de uitwerking van oude onderzoeken is hiermee in 2019 een begin gemaakt.

Heerlen Ondergronds De benaming “Heerlen Ondergronds” verwijst naar het cultuurhistorisch erfgoed dat nog niet bekend is bij de meeste inwoners van Heerlen. Wij willen dat erfgoed niet alleen beschermen, maar ook ontsluiten. In 2019 is gestart met het zogenaamde ‘kelderproject’, waarbij een inventarisatie is gemaakt van kelders uit de Middeleeuwen/Nieuwe tijd en van schuilkelders uit de Koude Oorlog.

Deze inventarisatie vormt het startpunt voor het actief betrekken van inwoners bij het wetenschappelijk onderzoek. Zij zullen zelf aan de slag gaan met het Heerlense erfgoed. Erfgoed voor, met en door de Heerlenaren.

Volwaardig Mijnmuseum In 2019 is samen met het bestuur van het Nederlands Mijnmuseum een keuze gemaakt voor pand Kneepkens voor de realisatie van een volwaardig Mijnmuseum. We hebben besloten het pand aan te kopen en in nauwe samenwerking met het Nederlands Mijnmuseum te verbouwen en in te richten. Hiervoor is mede in samenwerking met Continium (uit Kerkrade) een tentoonstellingscon- cept uitgewerkt dat in de vorm van een bidboek openbaar gemaakt is. In dit concept is de huidige locatie van het Nederlands Mijnmuseum ook behouden.

Verdrag van FARO over erfgoedparticipatie In mei 2019 heeft Heerlen samen met Maastricht en het ministerie van OCW een eerste Nederlandse FARO-congres georganiseerd. Hierbij stond de betrokkenheid van burgers bij bescherming en gebruik van erfgoed centraal. Met het ministerie van OCW wordt onderzocht of Heerlen proeftuin kan worden voor projecten waarin erfgoed en burgerparticipatie centraal staan. Een voorbeeld van zo’n project is de herontwikkeling van het Hofke van Antonius dat in 2019 samen met buurtbewoners in Musschemig is opgepakt.

Erfgoed en Citymarketing Naast het investeren in erfgoedaanbod is het ook nodig om dat aanbod goed aan de man te brengen. Samen met Visit Zuid-Limburg is daarom een concept ontwikkeld voor een nieuw te realiseren experience store dat uitgaat van vijf belangrijke verhaallijnen uit het Verhaal van Heerlen.

Monumenten Erfgoed en erfgoedwaarden moeten straks uiteraard ook een plek krijgen in de omgevingsplannen die gemaakt worden binnen de Omgevingswet. In 2019 is daarom met zeven andere pilotgemeen- ten uit Limburg en de provincie een digitale erfgoedwaardenkaart ontwikkeld die hier in de toekomst aan bij gaat dragen. De kaart is er nu alleen nog voor beleidsmakers, maar moet in de toekomst ook voor publiek beschikbaar worden.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Cultureel erfgoed wordt hieronder weergegeven:

Programma 5: Baten Lasten Saldo Resultaat Sport, Cultuur en Recreatie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Cultureel erfgoed 778 822 776 -5.077 -5.148 -5.032 -4.299 -4.326 -4.256 70 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Cultureel erfgoed Bijdrage parkstadgemeenten aan regio archeoloog. 72 S V

Aanvulling vanuit de reserve monumentenbeleid was niet nodig. -50 I N

Huur- en servicekosten van Melick via vastgoed. -72 S N

Minder kosten met betrekking tot onderhoud van monumentenbeleid. 47 I V

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -16

Diverse afwijkingen 4 85 Bedragen x € 1.000 -46 116 70

Kernthema Groen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

1000 bomenplan In 2019 is een procesvoorstel uitgewerkt dat medio 2020 leidt tot een realisatieplan. Het benodigde investeringskrediet hiervoor zal bij de Begroting 2021 gevraagd worden. Bomen zijn immers niet alleen belangrijk op het terrein van leefbaarheid, maar leveren ook een bijdrage aan het beperken van de negatieve effecten van klimaatverandering, zoals hittestress en wateroverlast. Voor cofinanciering hebben we met andere gemeenten in Zuid-Limburg een gezamenlijke lobby opgestart. Hierbij is verbinding gemaakt met het Actieplan 1 miljoen bomen van de Provincie Limburg.

Overlast bomen In 2019 zijn bomen in het trottoir verwijderd en opnieuw aangeplant. De gerooide bomen hadden een zodanige omvang bereikt dat door hun wortels het trottoir omhoog werd gedrukt. Dit veroorzaakte gevaarlijke situaties voor voetgangers. Omdat het hier gaat om vervanging van bomen, maken deze bomen geen deel uit van het 1000 Bomenplan.

Groenonderhoud Op basis van de verkregen € 400.000 tijdens de begrotingsbehandeling eind 2019 is het scenario voorgesteld om de komende jaren dit geld te besteden aan het opwaarderen van het niveau van onderhoud van veel bezochte en in het oog springende locaties (a-locaties). Daarnaast is voorgesteld om € 200.000 te besteden aan het intensiveren van de onkruidbestrijding op verhardingen. Tenslotte zijn we gestart met een kwaliteitsverbetering op diverse onderdelen van het onderhoud van de openbare ruimte in overleg met de uitvoerende partijen. Dit doen we op basis van een gestructureerde monitoringssystematiek. We verwachten dat deze maatregelen in hun onderlinge samenhang het meeste rendement opleveren voor het verbeteren van de beleving van de openbare ruimte.

Versterking groen We hebben voorbereidingen getroffen om in de eerste helft van 2020 de Operatie Steenbreek uit te rollen. Bij de operatie Steenbreek richten we ons op het vergroenen van tuinen van bewoners. Nog veel tuinen zijn versteend en op deze wijze kunnen bewoners ook een steentje bijdragen aan een prettig (leef)klimaat. Daarnaast zijn binnen het Watertakenplan Heerlen 2020-2024 de Stimuleringsregeling afkoppelen verhard oppervlak en de Stimuleringsregeling groene daken en gevels vastgesteld. Deze regelingen hebben primair als doel om meer water op te vangen tijdens periodes van extreme regenval als gevolg van klimaatverandering. Wij verwachten dat deze regelingen eveneens bijdragen aan het versterken van de beleving van het stedelijk groen.

Biodiversiteit Binnen het groenbeheer houden we op diverse manieren rekening met het behoud en versterking van de biodiversiteit. Een voorbeeld is de begrazing van gronden door schapen, waardoor planten die een aantrekkelijke habitat vormen voor insecten meer kans krijgen om zich te ontwikkelen. Ook passen we ecologisch maaibeheer toe en maaien tot de langste dag, zodat bloemen hun zaden kunnen ontwikkelen. In 2019 hebben we de voorbereidingen getroffen voor de pilot sinusmaaien. Bij dit beheer maait men in stroken, waarbij er telkens een strook blijft staan. In deze strook kan de flora en fauna tot wasdom komen, waardoor de biodiversiteit toeneemt.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Groen wordt hieronder weergegeven:

Programma 5: Baten Lasten Saldo Resultaat Sport, Cultuur en Recreatie Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Groen 35 35 13 -5.362 -5.355 -5.363 -5.327 -5.321 -5.350 -29 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Groen Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 57 I V

Diverse afwijkingen -22 -64 Bedragen x € 1.000 -22 -7 -29

2.1.6 Programma Sociaal Domein

Portefeuillehouders: Peter van Zutphen, Martin de Beer, Jordy Clemens, Adriane Keulen

Wat hebben we bereikt?

Algemeen We hebben in 2019 een stevige inspanning geleverd binnen het Sociaal Domein. Eén van onze drijfveren hierbij is dat Heerlen in de zogenoemde ‘rode lijstjes’ vaak onderaan te vinden is. Een voorbeeld hiervan is de top 10 van gemeenten met kinderen die in armoede leven. Uit deze top 10 zijn we het afgelopen jaar verdwenen, maar de uitdaging om sprongen vooruit te zetten blijft aanwezig.

Op 1 januari 2019 is de coöperatie JENS van start gegaan. Zij voeren de lokaal preventieve activiteiten voor jeugd en de ambulante jeugdhulp uit. De coöperatie Heerlen Stand-By! voert ook activiteiten uit in het voorliggend veld en verzorgt de ondersteuning voor een deel van de Wmo- taken. Centraal bij beide staat de preventie: in een zo vroeg mogelijk stadium problemen signaleren en oplossen. Daarnaast is de ondersteuning vanuit deze organisaties integraal en staan de tevredenheid over en kwaliteit van de ondersteuning voorop.

Ook voor de uitvoering van de overige Wmo- en welzijnstaken waren bovenstaande indicatoren centrale begrippen. De invoering van het abonnementstarief, het langer thuis wonen van mensen en de vergrijzing van de bevolking heeft een stijging laten zien van het beroep op voorzieningen. Zelfregie en zelfredzaamheid in combinatie met het sociale netwerk zijn sleutelbegrippen. De invoering van het abonnementstarief (een vast tarief voor de eigen bijdrage die moet worden betaald voor Wmo-voorzieningen) dwingt ons om hierop nog meer te toetsen.

In de laatste maand van 2019 hebben wij met de vaststelling van de Ontwikkelagenda Ouderenbe- leid 2020-2023 een mijlpaal bereikt, zodat in 2020 met volle kracht kan worden gewerkt aan ons doel: de ouderen in onze stad op een gelukkige en gezonde wijze ouder laten worden in een veilige omgeving.

Door het vaststellen van de Visienota Burgerbetrokkenheid is dit thema stevig verankerd in de politieke agenda. Doel is om richting te geven aan de samenwerking met onze inwoners en hen meer betrokken te laten zijn bij allerlei plannen en initiatieven. Bewoners voelen zich steeds meer verantwoordelijk voor zichzelf en hun sociale netwerk, wij ondersteunen hen daarbij. Ze ontwikkelen zelf initiatieven of ondernemen zelf actie als ze zich zorgen maken. De overheid kan niet meer alles alleen oplossen en uitvoeren. Uiteindelijk wordt ook de woon- en leefomgeving in de buurt of wijk voor alle inwoners prettiger. Concretisering vindt in 2020 plaats in de vorm van een Programmaplan Burgerbetrokkenheid & Lokale Democratie.

Heerlen organiseerde in oktober 2019 de startconferentie van het EU kennisdelingsprogramma URBACT. Onze gemeente werkte hierin samen met 9 Europese steden, met als doelstelling om samen kennis en ervaringen te delen en uit te wisselen, zodat duurzame oplossingen in sociale en stedelijke ontwikkeling worden gevonden. In het kader van de Preventiecoalitie met zorgverzekeraar CZ zijn wij een pilot gestart om elkaar eerder te informeren bij beginnende schulden bij CZ-verzekerden.

Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) In 2019 hebben wij de samenwerking met partners op basis van vertrouwen en gelijkwaardigheid verder versterkt. Samen met onze partners hebben wij gewerkt aan een plan voor een toekomstbestendige invulling van onze taken op het gebied van Beschermd Wonen en Maatschap- pelijke Opvang. Binnen de opvang hebben we een betere persoonsgerichte aanpak ontwikkeld om de uitstroom verder te bevorderen.

In samenwerking met de Parkstadgemeenten hebben we op basis van de toekomstvisie ‘Opvang en Beschermd Wonen’ een Uitvoeringsagenda ontwikkeld. Hierin ligt de nadruk op preventie: voorkomen dat mensen in de opvang belanden.

Hieronder staat een overzicht van de beschikte (middels besluit uitgegeven) maatwerkvoorzieningen in 2019. We zien sinds de invoering van het abonnementstarief op 1 januari 2019 een toename van het beroep op Wmo-voorzieningen.

Overzicht aanvragen Wmo maatwerkvoorzieningen 2017 2018 2019 Opmerkingen Aantal nieuwe meldingen in kalenderjaar 3.741 3.366 4.115 *1 Aantal nieuwe aanvragen hulpmiddel 475 464 570 Aantal nieuwe aanvragen woonvoorziening 261 281 314 Aantal nieuwe aanvragen vervoersvoorzieningen 876 905 975 Aantal nieuwe aanvragen hulp bij het 1.261 1.039 1.264 huishouden (hbh) Aantal nieuwe aanvragen begeleiding 356 58 82 Aantal heronderzoeken 353 410 629 *2 Aantal mutatieverzoeken (wijzigingsverzoeken) 934 925 889 Aantal mutatieverzoeken begeleiding 189 29 20 Aantal aanvragen gehandicapten parkeerkaart 486 482 480

Overzicht aantal personen met/verstrekkingen van een actuele Wmo maatwerkvoorziening (peildatum 31-12-2019) 2017 2018 2019 Opmerkingen Aantal personen met een vervoersvoorziening 3.466 3.570 3.697 Aantal uitstaande hulpmiddelen (incl. 2.302 2.257 2.496 scootmobiel) Aantal verstrekkingen hulp bij het huishouden 2.846 2.835 3.100 Aantal personen met PGB begeleiding 192 111 134 Aantal personen met PGB beschermd wonen 92 124 127

*1: de sterke toename van meldingen is voor een groot deel toe te wijzen aan de invoering van het abonnementstarief. Dit is een landelijke trend. *2: toename herbeoordelingen omdat hier nog meer dan voorheen op wordt ingezet en omdat voorzieningen vaker voor onbepaalde tijd worden verstrekt, waardoor tussentijds heronderzoek nodig kan zijn.

Jeugd Onze inzet op het gebied van jeugd moet bijdragen aan het opgroeien van onze kinderen in een veilige en gezonde omgeving, waarin zij zich optimaal kunnen ontplooien tot actieve en volwaardige burgers en de bescherming en zorg krijgen die nodig is. We willen de groep kinderen

in Heerlen waar het goed mee gaat, vergroten. Dit door kwetsbare kinderen (en hun ouders) zo jong mogelijk in beeld te hebben en ondersteuning en hulp te bieden. Jeugdigen die dat nodig hebben willen we snel passende hulp bieden en zo (zwaardere) problemen voorkomen. Dat is geen eenvoudige opgave. We zien, ook landelijk, een groei van het aantal kinderen in jeugdhulp en stijgende kosten voor de gemeenten. Zowel binnen de residentiële jeugdhulp als de ambulante jeugdhulp hebben we in 2019 ingezet op een beweging de goede kant op. We zien een afname van het aantal jeugdigen in de residentiële jeugdhulp en hebben per 2019 de crisishulp Zuid-Limburg en de ambulante jeugdhulp (via JENS) wezenlijk anders georganiseerd.

In 2019 is JENS gestart, een coöperatie van zeven jeugdpartijen, die voor Heerlen, Landgraaf en Voerendaal de Basishulp Jeugd (ambulante jeugdhulp en lokaal preventieve activiteiten) uitvoert. Op deze manier zorgen we voor verbetering van de jeugdhulp: hulp en ondersteuning dicht bij huis, het normaliseren van opgroeien en geven we de professional ruimte om te doen wat nodig is. 2019 is voor JENS het jaar waarin ze uit de startblokken zijn gekomen en waarin al een begin is gemaakt met de transformatieopgave. We hebben gezamenlijk een goede ontwikkeling ingezet, maar financieel blijft er sprake van een moeilijke opgave.

We hebben het afgelopen jaar diverse interventies voortgezet, waaronder Kansrijk van Start. In dit Actieprogramma werken we samen met een groot aantal externe partners, gericht op een goede start van kinderen in het leven. In 2019 zijn volgens planning verschillende projecten in uitvoering gebracht, zoals de projecten Sjpruutcafé’s, TOP-mama, babystartpakketten en de doorontwikkeling van het Jonge Ouders Project. Deze projecten hebben in de praktijk een mooi effect en trekken interesse vanuit de rest van het land.

Vermelding verdient ook Handle with Care, een pilot die op 1 januari 2019 is uitgerold naar alle Heerlense basisscholen. Hiermee worden kinderen die huiselijk geweld hebben meegemaakt de dag erna goed opgevangen op school. Heerlen is landelijk een voorloper met deze pilot.

Armoedebestrijding Ondanks dat er nog steeds sprake was economische groei in 2019, vlakte die wel af. Het aantal uitkeringen daalde, maar minder dan verwacht. Dat geldt ook voor het beroep op de gemeentelijke minimavoorzieningen.

In 2019 lag de hoogste prioriteit opnieuw bij het bestrijden van armoede onder kinderen. De cijfers laten zien dat we hier op de goede weg zijn. Samen met onze partners (zoals de Stichting Leergeld Parkstad, Jeugdfonds Cultuur, Jeugdfonds Sport en Stichting Jarige Job) realiseren we een toenemend gebruik van de diverse voorzieningen.

Het beroep op schuldhulpverlening neemt toe. Deze tendens is zichtbaar sinds 2016. Ook de uithuiszettingen vertonen een stijgende lijn. Hierbij moet opgemerkt worden dat aanvankelijke onduidelijkheid over gegevensuitwisseling onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) negatieve effecten had op de vroegsignalering huurschulden.

Arbeidsmarktbeleid In Heerlen zijn in 2019 865 mensen vanuit de bijstand aan het werk gegaan. Hiervan zijn 149 mensen ouder dan 50 jaar. 16% is in de zorg aan de slag gegaan en 7% in de medische logistiek. Het uitkeringsbestand is mede door meer mensen aan het werk afgenomen met 4% (199 personen).

Werk voor Heerlen groeit als mensontwikkelbedrijf en heeft in samenwerking met gemeente en het Werkgeversservicepunt 121 mensen aan het werk geholpen.

De Parkstad-gemeenten, de (inter)gemeentelijke sociale diensten, de werkbedrijven, de mens- ontwikkelbedrijven en de Gemeenschappelijke Regeling WSP/WOZL hebben eind 2019 het “Werkplan instroom-doorstroom-uitstroom Parkstad” vastgesteld. De inzet is gezamenlijk meer mensen aan het werk te krijgen met als uitgangspunt de beste kandidaat op de beste plek.

In de arbeidsmarktregio Zuid-Limburg hebben we met onze partners in 2019 een Doe-agenda opgesteld onder de noemer Perspectief op Werk. Het betreft een pragmatische aanpak die direct lopende initiatieven versterkt c.q. uitbreidt of nieuwe initiatieven kan stimuleren. Deze aanpak heeft in 2019 geleid tot 1430 mensen in beeld voor de Zuid-Limburgse arbeidsmarkt. Uit deze groep zijn 173 mensen aan het werk.

Verder is in Zuid-Limburg in 2019 gewerkt aan de vorming van hechte samenwerkingsverbanden, business communities. Deze zijn bedoeld om werkgevers, onderwijs en overheid tezamen prioriteiten te laten stellen voor voorschakelprogramma’s, omschakelprogramma’s en talentontwikkeltrajecten binnen hun eigen sector of voor sector overstijgende programma’s en trajecten. De verbinding tussen deze communities creëert een netwerk van talentontwikkelingsmogelijkheden.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Sociaal Domein, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Sociale basisvoorzieningen 200 296 335 -10.929 -10.606 -9.950 -10.729 -10.310 -9.615 695 KT Jeugd maatwerkvoorzieningen 290 524 488 -34.154 -38.535 -41.329 -33.865 -38.011 -40.841 -2.830 KT Volwassenen maatwerkvoorzieningen 3.741 3.923 4.085 -69.879 -70.514 -71.589 -66.138 -66.592 -67.504 -913 KT Arbeidsmarktbeleid 35 3.284 2.689 -39.854 -42.287 -41.467 -39.819 -39.002 -38.778 224 KT Inkomensondersteuning 62.362 62.362 60.951 -71.204 -71.012 -70.765 -8.841 -8.650 -9.814 -1.164 KT Buurtgericht werken 0 0 0 -773 -773 -706 -773 -773 -706 66 KT Integraal ouderenbeleid 0 0 0 -300 -550 -297 -300 -550 -297 252 Gerealiseerde totaal saldo van baten 66.627 70.390 68.548 -227.092 -234.276 -236.103 -160.464 -163.886 -167.556 -3.670 en lasten Bestemming 30 30 30 0 -1.640 -1.640 30 -1.609 -1.609 0 Gerealiseerde resultaat 66.658 70.421 68.578 -227.092 -235.916 -237.743 -160.434 -165.496 -169.165 -3.670 Bedragen x € 1.000

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Uitvoering van de agenda Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen: deze uitvoering is alleen succesvol indien wij met alle drie de verantwoordelijke partijen in gezamenlijkheid dit oppakken, d.w.z. zorgpartijen, corporaties en de overige Parkstad-gemeenten.

 Financiële risico’s Wmo: - Indexering bij de subsidies aan zorgpartijen; - Als gevolg van de invoering van het abonnementstarief wordt een gestage stijging van het beroep op Wmo-verstrekkingen geconstateerd; - Stijgende lijn in aangevraagde en beschikte PGB’s Begeleiding en Beschermd Wonen; - Extra kosten transitie Maatschappelijke Opvang & Beschermd Wonen; - Wet verplichte GGZ (wettelijke taak): deze kosten zijn nog niet precies te bepalen.

Voor een aantal taken in het kader van de uitvoering van de Wmo 2015 en het welzijnswerk, hebben wij met het contract met Heerlen STAND-BY! de financiële risico’s onder controle gebracht.

 Financiële risico’s Jeugd: - Inkoop Jeugdzorg

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Banen Aantal per 1.000 inwoners in de 955 774 2018 leeftijd 15 – 64 jaar Cliënten met een maatwerkarrangement Wmo Aantal per 1.000 inwoners 85¹ 61 2019

Jongeren met een delict voor de rechter % 12 t/m 21 jarigen 1,95 1,45 2015

Kinderen in uitkeringsgezinnen % kinderen tot 18 jaar 13,00 7,00 2018

Netto Participatiegraad % inwoners 60,3 67,8 2018

Werkloze jongeren % 16 t/m 22 jarigen 4 2 2018

Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 1.000 inwoners 18+ 67,8 38,1 2019

Lopende re-integratievoorzieningen Aantal per 1.000 inwoners van 89,3 30,5 2018 15-64 jaar Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar 13,4 ² 10 2019

Jongeren met jeugdbescherming % van alle jongeren tot 18 jaar 2,5 1,1 2019

Jongeren met jeugdreclassering % van alle jongeren van 12 tot 0,7 0,3 2019 23 jaar ¹ De gemeente Heerlen heeft gekozen voor een andere inrichting van het Wmo domein (begeleiding en dagbesteding) dan landelijk gebruikelijk. De verplichte BBV indicator voor de Wmo sluit niet aan op ons inkoopmodel waarin wij uitgaan van resultaatsturing. In de indicator worden enkel maatwerkvoorzieningen vermeld, informatie over algemene voorzieningen is niet beschikbaar. Hierdoor is deze indicator niet vergelijkbaar met de landelijke referentiecijfers. ² Gegevens vormen een tussenmeting; van nog niet alle aanbieders zijn de gegevens bekend.

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Inwoners in traject schuldhulpverlening aantal inwoners 990 2019

Inwoners onder bewind bij KBL vanuit schuldhulpverlening aantal inwoners 410 2019

Inwoners met bijzondere bijstand voor bewindvoeringskosten aantal inwoners 1.608 2019

Huishoudens met kinderen die een laag inkomen hebben % van het totaal aantal 15,8 8,1 2018 huishoudens met thuiswonende kinderen Inwoners met een uitkering in het kader van de Participatiewet die betaalde arbeid gaan Aantal inwoners 552 2019 verrichten Netto-arbeidsparticipatie van 45-plussers % van de werkzame 49,9 59,2 2019 beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking Inwoners die zich (soms/vaak) eenzaam voelen % inwoners 18+ 20 2019

Kernthema Sociale basisvoorzieningen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Buurtpunten Inmiddels zijn er 15 Buurtpunten actief in de Heerlense wijken. Op 12 november heeft de eerste inloop plaatsgevonden in het kersverse buurtpunt in Basisschool De Vlieger in Hoensbroek. Heerlen STAND-BY! (HSB!) kiest de buurtpunten bij voorkeur op plekken waar buurtbewoners van nature al binnenlopen. Basisschool De Vlieger is zo’n locatie. De inloop is de eerste activiteit van het buurtpunt en op basis van de behoeften van de bezoekers en de mogelijkheden van de locatie zullen er in de toekomst meer activiteiten plaatsvinden. Begin 2020 is het buurtpunt officieel geopend.

Naast Buurtpunten worden ook Buurtlocaties gerealiseerd. Een Buurtlocatie is een eenvoudige versie van een Buurtpunt. In een Buurtlocatie vinden inloop, informatie & advies en kleinschalige activiteiten plaats. De buurtpunten en buurtlocaties zijn het middel om de activiteiten van HSB! te verankeren in de leefwereld van de inwoners en te werken aan vroegsignalering, preventie en samenredzaamheid van een buurt.

Naast de 'fysieke' Buurtpunten in de buurten, wordt ook een online variant van het Buurtpunt ontwikkeld. Op de online versie van het Buurtpunt kunnen inwoners een overzicht van activiteiten in hun buurt vinden, een vraag op het prikbord plaatsen of contact leggen met buurtbewoners of professionals uit hun eigen omgeving. De verwachting is dat het eerste online buurtpunt binnenkort gerealiseerd wordt.

Voor elkaar in Hoensbroek In Hoensbroek is HSB! gestart met “Voor elkaar in Hoensbroek” om bewoners bewust te maken van de vele vormen van burenhulp die iedere dag al in hun buurt geboden worden. Bewoners vertellen hun verhaal en de lokale fotoclub helpt om dat verhaal in een expositie in beeld te brengen. In Buurtpunt de Koffiepot is deze expositie te zien.

Positieve gezondheid Gedeputeerde Staten is akkoord gegaan met het scholingsplan Limburg Positief Gezond. Er zijn nu middelen beschikbaar voor het verder scholen van medewerkers in Limburg. Het gaat echter niet zo snel als verwacht, omdat de voorbereidingen tot scholing meer tijd vragen. Inmiddels is de eerste interne trainer/coach Positieve Gezondheid bij HSB! gestart met de opleiding. De ambitie is om in 2020 nog meer interne coaches op te leiden, zodat alle HSB! medewerkers in de toekomst zelf kunnen gaan coachen op positieve gezondheid.

Sportakkoord Op 31 oktober 2019 ondertekenden de gemeente Heerlen en diverse Heerlense sportaanbieders samen met JENS, Heerlen STAND-BY!, Heel Heerlen Beweegt, Huis voor de Sport Limburg, buurtverenigingen en NOC*NSF het Heerlens sportakkoord. De organisaties willen hiermee bereiken dat meer Heerlenaren gaan én blijven bewegen. Dat gebeurt onder meer door activiteiten af te stemmen op buurten en doelgroepen. HSB! levert in verschillende projecten een bijdrage aan de ambities.

Nieuwkomers We zetten ons in voor een goede integratie van asielzoekers en statushouders in Heerlen. Omdat we preventief willen handelen, zodat we hulpvragen zoveel mogelijk kunnen voorkomen, en ter bevordering van de integratie gaan we in een vroegtijdig stadium samen met VluchtelingenWerk aan de slag. We denken hierbij aan hulp bij eerste vestiging, hulp bij het vinden van een taalaanbieder, het creëren van goed onderwijs en het inzetten op arbeidsmarkttoegang en integratie. Voor de ambulante Wmo-begeleiding en participatie in de wijken zijn afspraken gemaakt met HSB!

Sinds de zomer van 2019 worden statushouders in Heerlerheide wegwijs gemaakt in de verschillende buurten van Heerlerheide. De nieuwkomers die al langer in Nederland wonen, brengen een “welkomstbezoek” thuis bij de nieuwe nieuwkomers. Daarbij wordt zichtbaar hoe het met de nieuwkomers gaat, of zij zich redden, of ze zich al thuis voelen in hun nieuwe buurt en om te horen of zij al contact hebben met andere buurtbewoners. Tegelijkertijd worden zij geïnformeerd over het activiteitenaanbod in de buurt en wordt aandacht besteed aan het leggen en/of versterken van sociale contacten met andere buurtbewoners. Tevens worden op basis van vragen van statushouders groepsgerichte themabijeenkomsten door HSB! georganiseerd. In een pilot worden de HSB!- medewerkers handvatten aangereikt om te anticiperen op de verschillen in culturen bij vluchtelingen en om de taalbarrière te slechten.

Er is gestart met de voorbereiding op de invoering van de nieuwe Wet inburgering. Nu ligt de verantwoordelijkheid voor inburgering bij de migrant zelf. Per 1 januari 2021 krijgen de gemeenten de regie over de inburgering en moeten de gemeenten een aanbod hebben voor de inburgeraars.

Samenwerking met JENS Na de start van JENS in januari 2019 vindt er op steeds meer thema’s samenwerking plaats. Onlangs is begonnen met de pilot 18-/18+. In deze pilot wordt niet volgens het gangbare systeem “de knip” bij het 19e levensjaar gelegd, maar wordt gekeken naar wat een jongere nodig heeft. Verder voegt JENS binnenkort gezinswerkers aan de Sociale Buurtteams toe. Deze samenwerking met HSB! krijgt verder vorm in de praktijk.

Ook op het gebied van huisvesting zijn stappen gezet. Een gezamenlijke kantoorlocatie voor de medewerkers van JENS en HSB! is gerealiseerd.

Samenwerking met informele zorg De samenwerking met de informele zorg op operationeel vlak is er al. Zoals bijvoorbeeld bij de inloop voor mantelzorgers of het trainen van vrijwilligers. Na de zomer is gestart met kwartierma- kers informele zorg. Dit zijn medewerkers van HSB! die gecoacht worden door het Centrum voor Informele Zorg Ondersteuning Parkstad (CIZOP) om aan de slag te gaan met:  het gelijkwaardiger inrichten van dienstverlening ten aanzien van mantelzorgers;  het voorkomen van overbelasting bij mantelzorgers;  het beter kunnen aanbieden van respijtzorg.

Samenwerking met Zuyd Hogeschool Onlangs is geëxperimenteerd met de effectencalculator. Een meetinstrument waarmee niet alleen de tevredenheid van de inwoner, maar ook het effect van de HSB! dienstverlening bij de inwoner gemeten wordt. Het onderzoek naar deze meetmethode werd uitgevoerd door Zuyd Hogeschool. Zowel Zuyd Hogeschool, de gemeente als HSB! zijn enthousiast over deze manier van meten, die veel beter aansluit bij de inwoners en de dienstverlening.

Daarnaast verloopt de samenwerking in de Leergemeenschap in Heerlerheide uitstekend. De meerwaarde van de hogeschool is hier groot. Voor volgend jaar vragen HSB! en Zuyd Hogeschool samen een RAAK (Regionale actie en aandacht voor kenniscirculatie) subsidie aan om de samenwerking voort te zetten. Zo wordt het leervermogen van de coöperatie verder vergroot.

Zuyd Hogeschool heeft aan HSB! gevraagd om deel te nemen aan de Programmaraad lectoraat Sociale integratie/ Werkplaats sociaal domein.

Anders denken, anders doen, anders organiseren Op 2 mei 2019 is gestart met de integrale aanpak “Ruwaard”; met huisartsen, praktijkondersteu- ners, De Nieuwe GGZ, expertiseteam en wijkverpleging. Dit houdt in dat domein overstijgend (care +cure) en experimenteel met elkaar wordt gekeken naar casuïstiek van cliënten die een integrale en inventieve aanpak nodig hebben, een en ander conform de uitgangspunten van HSB! om hulp zo veel als mogelijk overbodig te maken door het verbeteren van de zelfredzaamheid. Hiermee wordt een volgende stap gezet om te ontschotten en los te komen van een beperkende systeemwereld.

Nieuwe ideeën en initiatieven Sinds 2019 participeert HSB! in en werkt samen met o.a.: • het Echtscheidingsloket; • Het ‘Huis van het Recht’.

Transformatie van dagbesteding In de eerste maanden van 2019 is een ‘foto’ gemaakt van de dagbesteding. Hoe ziet die eruit, hoe is die georganiseerd en wie maakt er gebruik van? Met het doel om de programmalijnen beter op elkaar af te stemmen o.a. door: • Inzet van groepsgerichte activiteiten bij veel voorkomende individuele ondersteuningsvragen (afname van individuele ondersteuning). • Inzet op participatie in plaats van dagbesteding (leerwerktrajecten en buurtgerichte participatieprojecten). • Verbinden van groepsgerichte welzijns- en zorgactiviteiten. • Opzetten van lotgenotencontacten. • Werven en inzetten van vrijwilligers bij groepsgerichte activiteiten. • Ontwikkelen van een visie op vervoer.

Integratie fysiek en sociaal domein Eén van de leden van HSB! (LEVANTOgroep) organiseerde een samenwerking tussen HSB!, een aantal woningstichtingen en de gemeente. Doel hiervan was om in de buurt GMS de samenwerking te verstevigen zodat:  huurders/inwoners snellere en betere ondersteuning krijgen;  professionals meer een bijdrage leveren vanuit hun opdracht (rolhygiëne);  een gezamenlijke visie tot stand komt –op basis van positieve gezondheid- op de buurt GMS; wat is hier de vraag/behoefte en hoe kan HSB! het aanbod hier beter op afstemmen?

Informele zorg We hebben verder gewerkt aan de verbinding tussen professionele zorg en mantel- en vrijwillige zorg (informele zorg) en het vergroten van de omvang van de informele zorg. Dit onder andere door het scholen van professionals op het inzetten van informele zorg (vrijwilligers).

De subsidiëring van de informele zorg (CIZOP/Steunpunt mantelzorg, LEVANTO/Vrijwilligers en SGL/Buddyzorg) gebeurt met ingang van 1 januari 2019 samen met de gemeenten Brunssum, Landgraaf, Voerendaal en Simpelveld. Hiervoor is een lichte Wet op de gemeenschappelijke regelingen (Wgr)) aangegaan: Bestuursovereenkomst Samenwerking Informele Steun. De gemeente Heerlen fungeert als subsidieverlener mede namens de deelnemende gemeenten (en met inzet van hun budgetten).

Steunpunt Mantelzorg heeft contact met HSB! over verdere verbetering van de samenwerking tussen de formele zorg en de informele zorg. Onder de noemer ‘Netwerk Informele Steun’ is er met verschillende partijen afstemming over de basisvoorzieningen.

Verwijsindex Heerlen werkt in de Verwijsindex al jaren samen met de Regio Parkstad en vanaf 2019 ook met Zuid-Limburg. Per 1 januari 2019 is daarom ook een nieuw samenwerkingsconvenant op Zuid- Limburg-niveau van kracht geworden.

1JGZ 2019 stond in het teken van de voorbereidingen tot het vormen van één Jeugdgezondheidszorg in Zuid-Limburg. Dit met als doel dat alle jeugdgezondheidszorg voor jeugdigen van 0 tot 18 jaar onder één organisatie valt en als doorgaande lijn kan worden aangeboden.

Mondzorg In 2019 is samen met tandartsen, het onderwijs en CZ gesproken over effectieve acties om er voor te zorgen dat alle kinderen in Heerlen de mondzorg krijgen die ze nodig hebben. Om jeugdigen en ouders te bereiken, is besloten om meerdere interventies uit te zetten: waaronder het aanschrijven van ouders om ze te informeren dat een tandartsbezoek gratis is, een mondzorgcoach op het consultatiebureau en de samenwerking met scholen en tandartsen. Dit wordt in 2020 verder uitgerold.

Scouting Scoutingorganisaties ontvangen jaarlijks subsidies voor de ondersteuning van scoutingactiviteiten. De effecten van de Beleidsregel Subsidiëring Scouting 2016 zijn onderzocht. De conclusie hiervan was dat de ledenaantallen van de scoutingverenigingen in Heerlen op peil zijn gebleven.

Scouting Amicus heeft in 2019 het jaarlijkse mega watergevecht SplashMob voor kinderen voortgezet, nadat bekend werd dat de vaste organisator besloot te stoppen met de uitvoering, onder de naam Spettermop. Spettermop werd georganiseerd op 13 juli 2019 door de wombats, een groep scouts van scouting Amicus met een verstandelijke handicap. De gemeente Heerlen leverde een financiële bijdrage om dit te faciliteren.

Speeltuinen Speeltuinorganisaties ontvangen jaarlijks subsidies voor onder meer het beheer en het runnen van de speeltuin. Daarbij hebben we met vijf overkoepelende speeltuinorganisaties uitvoeringsovereen- komsten afgesloten over de veiligheid van de accommodaties, optimalisering van hun bestuurskracht en het bereik van kinderen. De speeltuinorganisaties beheren en exploiteren 11 speeltuinac- commodaties en investeren in veilige en attractieve speeltuinen. Van de kinderen tot 12 jaar maakt ongeveer 28% via een abonnement gebruik van de speeltuinen. We hebben een informatiebijeen- komst georganiseerd voor onze speeltuinorganisaties.

Sjpruut In 2019 is geïnvesteerd in de samenwerking tussen alle partijen die betrokken zijn bij het Actieprogramma Kansrijk van Start Heerlen, Sjpruut. Onder regie van de gemeente zijn verbindingen gerealiseerd, daadwerkelijke samenwerkingen tot stand gekomen met betrekking tot de preventie voor het allerjongste kind en projecten in de uitvoering gegaan. De Heerlense cijfers, voorspellende variabelen die van invloed zijn op een gezonde en goede start in het leven, zijn in kaart gebracht in samenwerking met het CBS. In 2019 zijn volgens planning verschillende projecten in uitvoering gebracht, zoals de projecten Sjpruutcafé’s, TOP-mama, babystartpakketten en de doorontwikkeling van het Jonge Ouders Project. De communicatiestrategie Sjpruut is gelanceerd en in uitvoering gebracht door middel van onder andere een website, social media en een knuffel.

Handle with Care De succesvolle pilot ‘Handle with Care’ is 1 januari 2019 uitgerold naar alle Heerlense basisscholen. Hiermee worden kinderen die huiselijk geweld hebben meegemaakt de dag erna goed opgevangen op school. In 2019 hebben in Heerlen 141 kinderen door deze inzet snelle steun ontvangen. Er wordt landelijk met veel belangstelling gekeken naar deze pilot, aangezien Heerlen als eerste gemeente hiermee is gestart. De werkwijze van Handle with Care is opgenomen in het landelijke actieprogramma ’Geweld hoort nergens thuis’. In februari 2019 bracht minister Dekker een werkbezoek aan Heerlen.

Geweld hoort nergens thuis In 2019 is gestart met het driejarig landelijk programma ‘Geweld hoort nergens thuis’. Dit programma is gericht op het terugdringen en voorkomen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Het is ingezet door VWS, V&J en de VNG. Heerlen heeft hierin, als centrumgemeente, een taak voor de regio Parkstad. Ook op Zuid-Limburgse schaal wordt samengewerkt met de centrumgemeente Maastricht.

Aanpak Kindermishandeling In 2019 is de bevordering van de deskundigheid bij de aanpak van kindermishandeling gestimuleerd en voortgezet. Met subsidie van de Provincie heeft scholing (opnieuw) plaatsgevonden bij diverse organisaties: voor nieuwe medewerkers van de wijkteams, het onderwijs, kinderopvang, kraamzorg, jeugdhulpverlening, Zuyderland, Ambulancedienst en de GGZ is scholing georganiseerd. Daarnaast hebben eerder geschoolde professionals nascholing gevolgd. Aan vrijwilligers is voorlichting gegeven, onder andere over de gratis e-learnings.

Met Zuyd Hogeschool werken we samen om de aanpak kindermishandeling structureel te borgen in de leerplannen, zodat de aankomende professionals in staat zijn om te signaleren en te handelen bij vermoedens van kindermishandeling.

Met subsidie vanuit het landelijk programma ‘Geweld hoort nergens thuis’ is een pilot ingezet om middels e-learnings, voor zowel studenten als docenten/decanen, het thema te behandelen. In 2019 hebben we in de Week tegen Kindermishandeling een symposium georganiseerd op de locatie van de Zuyd Hogeschool in Heerlen; deze was via een live stream te volgen door studenten op de locaties in Sittard en Maastricht. In de Week tegen Kindermishandeling zijn diverse manieren van communicatie ingezet, zowel gericht op burgers als op professionals.

In samenwerking met de gemeente Heerlen zijn in het Zuyderland ziekenhuis twee symposia georganiseerd over kindermishandeling. Zorgverleners van zowel binnen als buiten Zuyderland hebben deze symposia bezocht.

Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) Samen met de lokale partners zorgen we er continue voor dat gezond eten en meer bewegen voor de Heerlense jeugd steeds aantrekkelijker wordt en we daarmee onze jongeren stimuleren gezonder op te groeien. Op peuteropvanglocaties heeft dit er al toe geleid -naast meer groente en fruitconsumptie- dat hier overal water wordt gedronken en staat ‘beweging’ nadrukkelijker op de kaart. Basisschoolleerlingen zijn actief in hun vrije tijd. Zij spelen nog regelmatig buiten, maar het beeldschermgebruik neemt steeds meer toe. Steeds minder kinderen gaan lopend of fietsend naar school. De meeste (ca. 90%) 6- tot 13-jarigen zijn lid van een sportvereniging; dat is een stabiel hoog percentage! Tussen 2015 en 2019 zijn kinderen zichtbaar meer water gaan drinken. Kinderen zijn de afgelopen jaren iets meer fruit en groente gaan eten. De aanbevolen hoeveelheid groente en fruit wordt door veel kinderen toch nog niet gehaald. Door de JOGG-regisseur is een bestuurdersontbijt georganiseerd voor alle Limburgse gemeenten als startsein voor het Nationaal Schoolontbijt.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Sociale basisvoorzieningen wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Sociale basisvoorzieningen 200 296 335 -10.929 -10.606 -9.950 -10.729 -10.310 -9.615 695 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Sociale basisvoorzieningen In 2019 hebben we rijksmiddelen ontvangen voor verhoging taalniveau en 14 370 I V maatschappelijke begeleiding. Deze projecten starten in 2020. In het raadsvoorstel van deze jaarverantwoording wordt verzocht om deze middelen over te hevelen naar 2020 middels de reserve nog uit te voeren werkzaamheden.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 198 I V

Diverse afwijkingen 25 88 I V

Bedragen x € 1.000 39 656 695

Kernthema Jeugd maatwerkvoorzieningen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Jeugd & Onderwijs De samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs po, vo en mbo-instellingen en de gemeente/JENS hebben afspraken gemaakt over: afstemming jeugdhulp, het tegengaan van thuiszitten en voortijdig schoolverlaten, doorlopende leerlijnen, passende onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer en aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt.

Voor wat betreft de aansluiting tussen onderwijs en de jeugdhulp is ingezet op preventie en toegang, de onderwijs-zorgarrangementen en overgangen. Het knooppunt onderwijs-zorg, waarin partners uit het voorliggende veld deelnemen, is ook op het mbo gestart. Hierdoor zijn knooppunten actief op alle scholen: voorschoolse voorzieningen, po, vo en mbo.

JENS JENS voert per 2019 voor Heerlen, Landgraaf en Voerendaal de Basishulp Jeugd (ambulante jeugdhulp en lokaal preventieve activiteiten) uit. JENS heeft, ondersteund door de gemeente, hard gewerkt om in het startjaar de transitie vorm te geven. Dat is een forse klus gebleken.

Tegelijkertijd is JENS in 2019 ook al gestart met de transformatie; hulp beter en dicht bij huis organiseren. De gebiedsteams zijn ingericht en er zijn een aantal vernieuwende pilots gestart. Zo is een deel van de jeugdhulp in de buurten georganiseerd, waar kinderen voorheen naar een jeugdhulpaanbieder toe gingen. Ook wordt nauw samengewerkt met de scholen, onder andere gericht op het voorkomen dat kinderen onnodig doorstromen naar het speciaal onderwijs. In het kader van passend onderwijs zijn daarnaast afspraken gemaakt met JENS over onder andere: afstemming jeugdhulp en het tegengaan van thuiszitten en voortijdig schoolverlaten. Ook zijn er samenwerkingsafspraken gerealiseerd met Heerlen STAND BY!, onder andere over de aansluiting van 18- en 18+. Het uitgangspunt van een integrale jeugdhulp wordt op deze manier vormgege- ven.

Het jeugd- en jongerenwerk is sinds 2019 onderdeel van JENS. Vanuit de vier jongerencentra zijn groepsactiviteiten georganiseerd voor en door jeugd, samen met de buurtbewoners. In de zomerperiode is een vier weken durend vakantieprogramma aangeboden aan alle Heerlense kinderen; deels ingevuld met buurtactiviteiten. Ook zijn initiatieven vanuit jongeren zelf gestimuleerd en vertaald in concrete activiteiten. Het kindercollege is in 2019 voortvarend aan de slag gegaan en ondersteund in de uitvoering van hun ideeën. Sport en cultuur heeft in het programma van jeugd- en jongerenwerk een plek gekregen. Het ambulant jongerenwerk heeft contact gehouden met jongeren in de buurt en heeft waar nodig ingegrepen daar waar overlast dreigde te ontstaan.

In 2019 is, conform afspraak, gestart met de voorbereiding van de overgang van de gemeentelijke toegang naar JENS.

Crisiszorg Vanaf juli 2019 is de nieuwe Crisishulp Jeugd Zuid-Limburg opnieuw ingekocht. Onder de crisishulp valt het meldloket en de ambulante hulp en verblijfshulp voor jeugdigen in een crisissituatie. De crisishulp heeft tot doel dat een kind/jongere zo snel mogelijk een duurzaam perspectief heeft. Dit perspectief moet gedragen worden door het gezin. Nieuw aan de Crisishulp Jeugd Zuid-Limburg is

dat een melding van een mogelijke crisis wordt beoordeeld door een integraal team. Hier zijn alle disciplines (GGZ, Licht Verstandelijke Beperking en Jeugd & Opvoedhulp) in vertegenwoordigd.

Echtscheidingsloket In januari 2019 is het Echtscheidingsloket van start gegaan. Het Echtscheidingsloket is fysiek gevestigd bij het Juridisch Loket aangezien de directe aanleiding van een vraag over echtscheiding in eerste instantie een juridische aangelegenheid is of als zodanig wordt ervaren. Het doel is om inwoners van de gemeente Heerlen, die overwegen of voornemens zijn te gaan scheiden, middels voorlichting (en eventueel doorverwijzen) te ontzorgen en een vechtscheiding te voorkomen. Inmiddels loopt de pilot een jaar en zien we dat 48 klanten zich hebben gemeld bij het Echtschei- dingsloket. We zien dat het grootste aandeel klanten zelf binnen is komen lopen of doorverwezen is vanuit de gemeente (de Toegang). De meeste mensen die bij het Echtscheidingsloket binnen komen, komen voor informatie en uitleg. De medewerkers brengen dan ook direct, wanneer van toepassing, de mogelijkheid van mediation onder de aandacht.

Pilot Leefhuizen In 2019 zijn we gestart met de pilot leefhuizen. In drie regio’s wordt middels drie leefhuizen gekeken of verblijf kleinschaliger, lokaler en integraler kan worden ingericht. De samenwerking tussen jeugdhulpinstellingen is hierbij essentieel. Om meer ervaring op te kunnen doen en om meer zicht te krijgen op de financiële consequenties, is besloten de pilot met één jaar te verlengen en ook in 2020 door te laten lopen. In 2020 zal worden gekeken hoe dit concept bestendigd kan worden in de bekostigingssystematiek in 2021, zodat deze werkwijze verder uitgerold kan worden naar andere types van verblijf. Tevens is in 2019 gewerkt aan een nieuwe inkoop van Gesloten en Intensieve Klinische Jeugdhulp (GIK-J) per 2021. Deze inkoop heeft als doel om het aantal jeugdigen in verblijf te verminderen, de doorlooptijd van verblijf te verkorten en de samenwerking tussen jeugdhulpinstellingen te versterken.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Jeugd maatwerkvoorzieningen wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Jeugd maatwerkvoorzieningen 290 524 488 -34.154 -38.535 -41.329 -33.865 -38.011 -40.841 -2.830 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Jeugd maatwerkvoorzieningen Binnen de jeugdhulp maken we een onderscheid tussen ambulante en residentiële -1.380 I N hulp.

Ambulante jeugdhulp: De ambulante jeugdhulp en de lokaal preventieve activiteiten worden per 1-1-2019 uitgevoerd door JENS. Een van de uitgangspunten van JENS is het vroegtijdig signaleren van problemen waardoor zwaardere zorg kan worden voorkomen. Dit wil JENS onder andere doen door het hulpaanbod dichtbij in de wijk aan te bieden. JENS wordt gefinancierd middels een lumpsum budget. Een deel van het budget voor de Individuele voorzieningen Jeugd is overgeheveld naar de lumpsum.

2019 is voor JENS het jaar waarin ze uit de startblokken zijn gekomen en waarin al een begin is gemaakt met de tranformatieopgave. We hebben gezamenlijk de gewenste inhoudelijke ontwikkeling ingezet, maar financieel blijft er sprake van een moeilijke opgave. Onder verwijzing naar het zgn. hulpventiel uit de overeenkomst met JENS moeten we de lumpsum incidenteel verhogen. Met JENS is afgesproken dat ze aanvullende maatregelen treffen om de inhoudelijke transformatie verder verder vorm te geven en op deze wijze een structurele kostenbesparing te realiseren. In het meerjarig Perspectiefplan zijn deze maatregelen beschreven. Zo gaat JENS in nauwe samenwerking met de huisartsen beter passende jeugdhulp realiseren waardoor onnodige verwijzingen worden voorkomen. Daarnaast gaat JENS ervoor zorgen dat kinderen intensieve ambulante jeugdhulp krijgen in plaats van (dure) verblijfshulp en wordt steeds meer jeugdhulp in de buurten, dicht bij de gezinnen geboden.

JENS is vanaf 1 januari 2019 conform de aanbestedingsrichtlijn voor alle trajecten financieel verantwoordelijk. De lumpsum voor het eerste jaar (2019) is dus inclusief de kosten voor overgangscliënten. De overgangscliënten ontvangen zorg op basis van beschikkingen die gedurende 2018 zijn afgegeven op basis van de Dienstverleningsovereenkomst (DVO) Maastricht. Dat betekent dat onze gemeente deze arrangementen reeds voor de gehele beschikkingsperiode betaalt. JenS ontvangt het Budget voor 2019 voor alle cliënten in 2019, inclusief de overgangscliënten. Met JENS is middels een betalingsregeling afgesproken om in 2020 het bedrag in termijnen terug te betalen, hierin wordt de compensatie verrekend.

Residentiële jeugdhulp: -986 I N De inkoop van de residentiële jeugdhulp loopt centraal voor Zuid-Limburg via centrumgemeente Maastricht. We zien in Heerlen nog steeds een stijging van het totaal aantal kinderen dat residentiële hulp ontvangt. Hier gaat ook een kostenstijging mee gepaard. We zien echter wel een positieve ontwikkeling in het type residentiële hulp dat jeugdigen krijgen: het relatieve aandeel van kinderen in pleegzorg stijgt de afgelopen jaren duidelijk, evenals het aantal kinderen in een gezinshuis. Daarmee zien we dat meer kinderen opgroeien in een gezinsvervangende setting in plaats van in een residentiële instelling.

In 2019 zien we (net als in voorgaande jaren) dat aanbieders nog veel declaraties indienen over voorgaande jaren. Vanwege wetgeving in de Jeugdwet is dit tot 5 jaar na datum toegestaan. In 2020 worden hier extra beheersmaatregelen op genomen zoals bijvoorbeeld de Handhaving Administratie Achterstanden (HAA).

Wat betreft de Jeugdzorgplus hebben we in 2019 een tekort van € 480.000. Deze zorg is middels een lumpsumfinanciering voor het landsdeel Zuid (provincie Zeeland, Brabant en Limburg) ingekocht. De lumpsumfinanciering wordt op basis van de daadwerkelijke afname van zorg verrekend.

In 2019 is er gesproken met de zorgaanbieders over de in 2015-2016 gehanteerde tarieven. Dit heeft ons resultaat in 2019 met € 300.000 positief beïnvloed. Dit proces is nog niet geheel afgerond.

Het Landelijk Transitiearrangement heeft betrekking op landelijk gecontracteerde -440 I N aanbieders voor specialistische hulp die maar door enkele landelijke partijen geboden wordt (bijvoorbeeld hulp voor blinde kinderen en kinderen met een complexe voedingsstoornis). In Heerlen zijn eind 2018 en begin 2019 enkele cliënten in deze zeer kostbare zorg ingestroomd, waardoor extra kosten zijn gemaakt. Het merendeel van deze extra kosten is al gemeld in de forecast van de novembernota.

In het gedwongen kader zien we de afgelopen jaren een stijging van ingezette -260 I N trajecten. Een deel van deze afwijking is al gemeld in de forecast van de novembernota.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten 10 138 I V

Diverse afwijkingen -46 134 I V

Bedragen x € 1.000 -36 -2.794 -2.830

Kernthema Volwassenen maatwerkvoorzieningen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Wmo-convenant corporaties en gemeente In 2019 is meer duidelijkheid ontstaan voor de burger doordat woningcorporaties en gemeente werkafspraken hebben gemaakt, vastgelegd in het woonconvenant. Partijen vinden elkaar nu beter. Afspraken worden, daar waar nodig, nog aangescherpt in 2020.

Trapliften Na een openbare aanbesteding voor trapliften is vanaf 2019 opnieuw Otolift de contractpartij geworden. Door bekendheid met elkaars procedures is de overgang naar het nieuwe contract soepel verlopen. Tevens is de prijs- en volumestijging meegevallen ten opzichte van de verwachtingen.

Hulpmiddelen De aanbesteding van hulpmiddelen Wmo heeft ook geleid tot een nieuw contract met de al bekende leverancier Medipoint.

Het uitstaand bestand is met ruim 6% gestegen tot 2496 hulpmiddelen eind 2019. Bekend was dat de markt inmiddels enorm veranderd was en dat we lang gebruik hebben kunnen maken van goedkope tarieven vanuit het contract 2014. De nieuwe huurtarieven liggen gemiddeld ruim 50% hoger. Vervanging van het bestand aan hulpmiddelen vindt in een periode van 3 jaar plaats. Het grootste deel van deze vervanging vond in het eerste jaar (2019) plaats. Dit heeft geleid tot toename van de kosten.

Mede door de tijdelijke onduidelijke positie van BaanBrekend Werk is vertraging ontstaan in de vorming van een aparte scootmobielpool. Wel is beperkt gestart met het realiseren van kleine pools in complexen.

Doelgroepenvervoer Reeds in 2018 zijn we gestart met beheersmaatregelen. Enerzijds zijn het maatregelen die van invloed zijn op de bedrijfsvoering van Omnibuzz zelf, die op basis van de besluitvorming 2018 al deels verwerkt zijn in de meerjarenbegroting. Anderzijds zijn het maatregelen gericht op verlaging van de vervoerskosten. Het gaat dan om maatregelen gericht op beperking van de instroom van nieuwe Wmo-gebruikers en/of hun vervoersgebruik. Naast beheersmaatregelen is besloten om de eigen bijdrage van de deelnemers per zone te verhogen en hiermee aan te sluiten op het tarief van Maastricht-Heuvelland en Westelijke Mijnstreek. Het betreft een tariefsverhoging van 17 cent naar een bedrag van € 0,80 per zone (was € 0,63). Hiermee wordt de eigen bijdrage ongeveer gelijk aan het reguliere OV-tarief.

In 2019 heeft een nieuwe aanbesteding plaatsgevonden voor het CVV en zijn er nieuwe vervoerscontracten afgesloten voor 2020 en verder. De bundeling van verschillende vervoersvormen is op basis van nader onderzoek uitgesteld, waardoor de beoogde bundelingswinst vooralsnog uitblijft. Door toeleiding naar het Openbaar Vervoer en meer te sturen op het gebruik van de Voor- Elkaar-Pas, is gepoogd de zelfstandigheid van de mindervaliden te versterken en de kosten van het doelgroepenvervoer beheersbaar te houden. Er is vooralsnog sprake van een trendmatige stijging van het gebruik van het Wmo-vervoer. Met de Voor-Elkaar-Pas kunnen Wmo-geïndiceerden voor bepaalde ritten die zich daarvoor lenen met ondersteuning van een gratis begeleider uit eigen kring

tegen gereduceerd tarief met het Openbaar Vervoer reizen. Uiteindelijk werken we toe naar de realisatie van een efficiënte organisatie die in staat is regie te voeren over de uitvoering van al het doelgroepenvervoer, het vervoer te analyseren en door te ontwikkelen en de kwaliteit en efficiëntie van het vervoer te optimaliseren.

Hulp bij het Huishouden Wij hebben de pilot in Hoensbroek verlengd tot eind 2019. In deze pilot werd de Hulp bij het Huishouden geïndiceerd door de wijkverpleging, indien een cliënt zowel Hulp bij het Huishouden (Wmo) als verpleging/verzorging (Zvw) ontvangt. Verder zijn de contracten met Meander en Ambulante Thuiszorg Parkstad verlengd met 4 jaar.

Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Op basis van de in 2018 vastgestelde ‘Toekomstvisie Opvang & Beschermd Wonen’ is vorig jaar de Uitvoeringsagenda vastgesteld. In deze uitvoeringsagenda ligt veel nadruk op preventie: voorkomen dat mensen in de opvang belanden. Hiertoe zijn de volgende preventieve maatregelen ontwikkeld en afgesproken: 1. Voorkomen uithuiszettingen door (voortzetting van de) afspraken met de corporaties ten aanzien van het signaleren van huurachterstanden, ten behoeve van schuldhulpverlening. 2. Het inschrijven van burgers in de Basisregistratie Personen (BRP) van thuisloze burgers in de gemeente waar ze daadwerkelijk verblijven (geen onnodig beroep op de maatschappelijke opvang). 3. Het voor een vooraf afgesproken periode van enkele maanden toestaan van het verblijven bij een familielid of kennis, zonder dat dit consequenties heeft voor de uitkering van de logiesverle- ner (geen onnodig beroep op de maatschappelijke opvang). 4. Benutten van mogelijkheden van bijzondere bijstand om instroom in de maatschappelijke opvang te beperken en uitstroom te bevorderen. 5. Maken van samenwerkingsafspraken tussen sociale diensten in Parkstad en Beekdaelen om stagnatie in inkomsten bij verhuizingen te voorkomen (voorkomen schulden). Naast deze maatregelen om de instroom te bepreken, zijn er ook verschillende alternatieven ontwikkeld om de door- en uitstroom te bespoedigen (o.a. meer Housing First trajecten).

PGB’s Beschermd wonen Het aantal PGB’s Beschermd wonen is licht toegenomen, van 111 in 2018 naar 119 in 2019. Omdat deze PGB’s gemiddeld € 35.000 per traject kosten, leidt dit tot een aanzienlijke kostenstijging. De groei is te wijten aan een toegenomen vraag Beschermd wonen. Deze groei is een landelijke trend, die samenhangt met de beddenafbouw in de GGZ. Ook de gemiddelde omvang van het budget per PGB is toegenomen, vanwege een toegenomen zorgzwaarte.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Volwassenen maatwerkvoorzieningen wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Volwassenen maatwerkvoorzieningen 3.741 3.923 4.085 -69.879 -70.514 -71.589 -66.138 -66.592 -67.504 -913 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Volwassenen maatwerkvoorziening Zoals gemeld in de novembernota verwachten wij in 2019 een toename in de kosten 258 -414 I N van doelgroepenvervoer. Dit wordt veroorzaakt door een toename in de organisatiekosten van vervoer en een toename in vervoersbewegingen (meer ritten, langere afstanden, etc). Het aantal aanvragen van een vervoersvoorziening is ook toegenomen. T.o.v. 2018 is dit circa 6% gestegen en t.o.v. 2017 9,5%. Vergrijzing van de bevolking en meer bekendheid met de voorziening zijn vermoedelijk redenen voor deze toename. Ook een versobering van het openbaar vervoer en dat Omnibuzz sinds geruime tijd niet meer als een soort openbaarvervoersvoorziening door onze inwoners benaderd kan worden speelt mee. Door voornoemde oorzaken is de begroting per 2020 bijgesteld, dit is een structureel effect en reeds verwerkt in onze begroting.

Bij de afrekening van subsidies van beschermd wonen zgn. sectorvreemden uit 2018 555 I V is een incidenteel voordeel ontstaan. Veel van deze cliënten zijn intussen in aanmerking gekomen voor verblijf op grond van de Wlz, omdat GGZ niet meer de belangrijkste indicatie was maar psychogeriatrische en somatische klachten de overhand kregen. Dit wordt veroorzaakt doordat de afrekening van deze subsidies lager is dan de verstrekte subsidiebedragen.

Vanaf 2019 hebben we te maken met het landelijke abonnementstarief. De gevolgen 241 I V hiervan zijn dat we minder inkomsten uit eigen bijdragen ontvangen. Voor 2019 tekent zich een positief saldo af. Dit wordt veroorzaakt door betalingsregelingen van voorgaande jaren.

Het tekort in 2019 wordt veroorzaakt doordat er in 2019 een aantal zaken veranderd -335 S N zijn. Voor beschermd wonen intramuraal telt het eigen vermogen in 2019 bij het vaststellen van de eigen bijdrage met 4% mee in plaats van 8% in 2018. Daarnaast kan deze eigen bijdrage nog maar tot 12 maanden terug worden opgelegd, in 2018 was dit nog 36 maanden. Voor beschermd wonen extramuraal is sinds 2019 het landelijk abonnementstarief van toepassing in plaats van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage.

In de begroting was rekening gehouden met een lineaire afbouw van de hulpmiddelen -87 I N gedurende 3 jaar. De afgelopen maanden blijkt dat de afbouw sneller heeft plaatsgevonden en zijn hulpmiddelen vervangen door (nieuwe) hulpmiddelen in het contract dat 1 januari 2019 is ingegaan. Deze prijzen liggen gemiddeld 10% hoger.

Door meer algemene bekendheid van de regelingen en het toenemend aantal -64 I N meldingen is het aantal medische keuringen door de GGD in 2019 gestegen. Dit verklaart de stijging van de kosten in de ondersteunende activiteiten. Deze afwijking is ook gemeld in de forecast van de novembernota.

De dalende trend binnen de PGB Hulp bij Huishouden zet in 2019 (conform beleidslijn) 114 I V door. Daarnaast zien we als gevolg van het abonnementstarief een gestage groei bij zorg in natura. Deze effecten hebben we in de meerjarenbegroting meegenomen. Bovendien bleek in 2019 een aantal Hulp bij Huishouden trajecten niet onder de WMO maar onder de WLZ te vallen waardoor wij de groei incidenteel kunnen opvangen.

Het aantal aanvragen van chronisch zieken is in 2019 (1.783) ten opzichte van 2018 107 I V (2.936) sterk afgenomen. Vanaf 1 januari 2020 worden mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering (35% of meer) van het UWV uitgesloten van deze gemeentelijke tegemoetkoming gezien deze mensen al een tegemoetkoming krijgen van het UWV en stapeling van voorzieningen ongewenst is. De daling in 2019 is te verklaren doordat op de nieuwe regeling is geanticipeerd.

Vanuit het gemeentefonds hebben we extra middelen ontvangen voor 103 I V maatschappelijke opvang. De kosten hiervoor zullen in 2020 plaatsvinden indien de middelen conform verzoek worden overgeheveld naar 2020 middels de reserve nog uit te voeren werkzaamheden.

Er is sprake van een toegenomen behoefte aan beschermd wonen, dat is een -439 I N landelijke ontwikkeling (afname bedden GGZ, toename personen met verward gedrag). Omdat het aantal ZIN gesubsidieerde plekken nagenoeg gelijk is gebleven, zien we die toename vooral terug in het aantal pgb's beschermd wonen. Omdat gemiddelde zwaarte van de zorgvraag is toegenomen, is ook het gemiddelde budget per pgb toegenomen. Ook de mate van verzilvering is toegenomen/minder onderuitputting. In de meerjarenraming hebben we de pgb budgetten met € 200.000 verhoogd.

De stijgende kosten van beschermingsbewind zijn een landelijke trend. -509 I N Het aantal mensen dat door de rechter onder bewind wordt gesteld neemt nog steeds toe. Dit vertaalt zich in een toename van de kosten.

Afrekening 2019 van de Kredietbank. Dit betreft hoofdzakelijk afboekingen van -81 I N oninbare kredieten.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten -250 N

Diverse afwijkingen -2 -109 N Bedragen x € 1.000 162 -1.075 -913

Kernthema Arbeidsmarktbeleid

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Zuid-Limburg is een van de 35 arbeidsmarktregio’s in Nederland. Heerlen is voor deze regio aangewezen als trekker. Samen met Sittard-Geleen en Maastricht geven wij het regionale arbeidsmarktbeleid vorm. Deze drie steden vertalen dit naar hun eigen gewest. Voor Heerlen is dit Parkstad. Bij arbeidsmarktbeleid maken we daarom onderscheid tussen: 1. Arbeidsmarkt Regio Zuid-Limburg; 2. Arbeidsmarkt Parkstad-Limburg; 3. Arbeidsmarkt Heerlen.

Vanuit het programma Onderwijs & Arbeidsmarkt sturen wij op de prioriteiten van de arbeidsaan- pak van Zuid-Limburg, Parkstad en Heerlen.

Arbeidsmarkt Zuid-Limburg Onderstaand een korte schets van de Zuid-Limburgse arbeidsmarktaanpak en reeds bereikte resultaten.

Sectorale aanpak Binnen de ESZL is in 2019 gewerkt aan het verder concretiseren van de Zuid-Limburgse sectorale aanpak. Uitgangspunt is dat de sectorale aanpak moet bijdragen aan een structurele versterking op de Zuid-Limburgse schaal. Werkgevers hebben daarbij een leidende rol. De vorming van hechte samenwerkingsverbanden, business communities, zijn bedoeld om werkgevers, onderwijs en overheid tezamen prioriteiten te laten stellen voor voorschakelprogramma’s, omschakelprogramma’s en talentontwikkeltrajecten binnen hun eigen sector of voor sectoroverstijgende programma’s en trajecten. De verbinding tussen deze communities creëert een netwerk van talentontwikkelingsmogelijkheden.

Perspectief op werk In de arbeidsmarktregio Zuid-Limburg (AMR-ZL) hebben we met de partners in de AMR-ZL in 2019 een Doe-agenda opgesteld onder de noemer Perspectief op Werk. Het betreft een pragmatische aanpak die direct lopende initiatieven versterkt cq uitbreidt of nieuwe initiatieven kan stimuleren. In deze Doe-agenda is een top 6 van acties/activiteiten benoemd: 1. Focusbestand in beeld 2. Inzet op werkoriëntatie 3. Voldoende praktijk-/leerwerkplekken 4. Verbinden en ontsluiten van projecten en initiatieven 5. Vraagombuiging, bedrijfsanalyses, herontwerp processen, begeleiding werkgevers 6. Nazorg gericht op duurzaamheid

Deze aanpak heeft in 2019 geleid tot 1430 mensen in beeld voor de Zuid Limburgse arbeidsmarkt. Uit deze groep zijn 173 mensen aan het werk.

Regionaal Werkbedrijf In de regio Zuid-Limburg zijn reeds 6988 banen beschikbaar voor mensen met een arbeidsbeper- king, de doelgroep voor de banenafspraak tussen overheid en sociale partners. Het doel voor geheel 2019 was 6096 banen. Het werkbedrijf heeft de WSP-en ondersteund om verder in te zetten

op herontwerp van processen, waardoor kansen op duurzame arbeid toenemen voor mensen behorend tot de doelgroep.

Arbeidsmarkt Parkstad-Limburg Gemeenschappelijke Regeling Werkgeversservicepunt (GR WSP) Ook in 2019 is in nauwe samenwerking met het WSP gewerkt aan de uitstroom van bijstandscliën- ten. In samenwerking met het WSP zijn in 2019 ongeveer 865 mensen uit Heerlen aan een baan geholpen. Banen voor een significant deel gegenereerd in de speerpunt sectoren zorg, smart services en medische logistiek. In Heerlen is 7% van het totaal aantal plaatsingen aan de slag gegaan in de medische logistiek. De sector biedt nog steeds interessante kansen voor diverse werkgevers en doelgroepen. De samenwerking tussen de diverse partners in de sector is verder ontwikkeld. In de zorgsector is 16% van het totaal aantal geplaatste mensen in Heerlen aan de slag gegaan. Dit positieve resultaat wordt o.a. veroorzaakt door een sterke focus op het herontwerp van bedrijfsprocessen bij werkgevers, waardoor werkgelegenheid is gecreëerd voor kwetsbare doelgroepen.

Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg (GR WOZL) Binnen de BV Beschut 2.0 van de GR WOZL waren in 2019 ongeveer 300 mensen werkzaam, zowel in regulier dienstverband als op basis van de Wet Sociale Werkvoorziening. Het aantal Wsw’ers loopt langzaam terug.

Werkplan Instroom-Doorstroom-Uitstroom Parkstad De Parkstad-gemeenten, de (inter)gemeentelijke sociale diensten, de werkbedrijven, de mens- ontwikkelbedrijven en de Gemeenschappelijke Regeling WSP/WOZL zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de instroom, doorstroom en uitstroom van cliënten. Eind 2019 hebben de bestuurders het “Werkplan instroom-doorstroom-uitstroom Parkstad”, vastgesteld met daarin afspraken om de samenwerking te optimaliseren en niet alleen te kijken naar de individuele resultaten van een gemeente/(I)SD. Inzet is de resultaten binnen Parkstad te bezien als gezamenlijk bereikte resultaten, waarmee het geheel van Parkstad meer wordt dan alleen de som der delen.

Aanpak jeugdwerkloosheid Het netwerk van consulenten, bureau VSV en scholen binnen Jongerenteam Parkstad is ingebed in de reguliere dienstverlening. Jaarlijks wordt er een succesvol evenement georganiseerd voor alle jongeren uit Parkstad, waar zij workshops kunnen volgen gericht op persoonlijke ontwikkeling en werkgevers zich presenteren met baankansen.

Arbeidsmarkt Heerlen In samenwerking met diverse partners zijn in 2019 865 mensen vanuit bijstand aan het werk gegaan. 552 Fulltime en 313 Parttime.

Bestandsdaling: besparing op uitkeringen Door met name de uitstroom naar regulier werk is in 2019 het bestand van mensen met een bijstandsuitkering afgenomen met 4% (199 personen) ten opzichte van 2018.

Stichting WerkvoorHeerlen/Baanbrekend Werk Op 12 maart 2019 heeft het College een principebesluit genomen om Baanbrekend Werk onder de Stichting WerkvoorHeerlen te brengen. Met ingang van 1 januari 2020 is Baanbrekend Werk ook in financiële zin en daarmee integraal overgedragen aan de Stichting WerkvoorHeerlen.

De mensontwikkeling door Werk voor Heerlen heeft geleid tot een uitstroom uit de uitkering van 121 mensen. 72 kandidaten zijn door Baanbrekend Werk ontwikkeld richting regulier werk.

Sprincplank De gemeente Heerlen participeert in het initiatief van Sprinc, het MVO Platform voor werkgevers en ondernemers van Parkstad. In het SPRINC traineeship ‘SprincPlank naar Duurzame Arbeid’ krijgen participatiekandidaten bij aangesloten werkgevers de kans zich te ontwikkelen en zo naar werk te komen. In de pilot deden in 2019 7 kandidaten vanuit Heerlen mee. De andere plekken zijn door kandidaten van andere Parkstad gemeenten ingevuld.

Basisbanen Op 9 april 2019 heeft het College besloten tot de uitvoering van de Pilot Basisbanen Heerlen. De opdracht voor het uitvoeren van de pilot is verstrekt aan Stichting WerkvoorHeerlen. Op 1 oktober 2019 is WerkvoorHeerlen gestart met de uitvoering van de pilot en in 2019 is 1 basisbaan gerealiseerd.

50+ De bemiddeling van 50+ richting arbeid is in 2019 onderdeel geworden van de reguliere dienstverlening. Er wordt door 2 accountmanagers met specifieke expertise op het gebied van 50+ extra aandacht gegeven aan deze doelgroep. In 2019 zijn 147 mensen uitgestroomd naar reguliere arbeid.

Jongeren In 2019 stroomden 248 jongeren (<27 jaar) uit de uitkering. 34 daarvan keerden terug naar school. 76 jongeren werden bemiddeld naar fulltime werk.

De afname van het aantal plaatsingen is te verklaren door de toename van jongeren met zwaardere psychische en psychosociale problematiek.

Taalachterstand Voor uitkeringsgerechtigden van wie het taalniveau onvoldoende is, investeren wij in het terugbrengen van de taalachterstand. In Heerlen is een Taaldocent actief die helpt met taalontwikkeling en werknemersvaardigheden. In 2019 hebben 36 mensen verdeeld over 3 groepen hieraan meegedaan. Hiervan is 80% uitgestroomd naar werk.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Arbeidsmarktbeleid wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Arbeidsmarktbeleid 35 3.284 2.689 -39.854 -42.287 -41.467 -39.819 -39.002 -38.778 224 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel)

Arbeidsmarktbeleid Beter operationeel resultaat van WOZL en WSP. 333 I V

Geen personeelskosten Track & Trace. 65 I V

De dekking van de inhuurkosten is opgenomen in het programma 0, kernthema 130 I middelen en heffingen.

Premiebeleid: De groep die voor deze premie in aanmerking komt, is kleiner 20 I V geworden.

Lagere arbokosten en kosten participatie adviezen. 42 I V

Diagnose (CompetenSYS): het aantal bijstandsgerechtigden dat versneld is 93 I V gediagnosticeerd is lager uitgevallen.

De tekortfinanciering stichting Werk voor Heerlen zorgt voor een nadeel. Hier -480 S N tegenover staat een voordeel op het BUIG budget, doordat meer mensen aan het werk gaan.

De inkomsten en uitgaven behorende bij een ESF-subsidie waren niet begroot. 523 -523

Arbeidsmarktbeleid Zuid-Limburg: de gemeente Heerlen voert de administratie voor -1.245 1.137 I de gehele Arbeidsmarktregio Zuid-Limburg. De baten en lasten zijn vooraf lastig in te schatten. Per saldo heeft dit nauwelijks een effect op het resultaat.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten 12 -91

Diverse afwijkingen 114 94 Bedragen x € 1.000 -596 820 224

Kernthema Inkomensondersteuning

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Volgens ‘Armoede in kaart 2019’ van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) leven steeds minder mensen in armoede. In 2013 was dit aandeel in Nederland nog 7,6%; in 2017 is het aandeel mensen dat in armoede leeft gedaald tot 5,7%. Volgens het SCP leeft in Heerlen 7,4% van de burgers in armoede. Dit is een aanzienlijke daling ten opzichte van 2013 (11,7%). Heerlen behoort hiermee niet meer tot de top-10 van armste gemeenten van Nederland. Het totale aandeel armen in Heerlen is tussen 2013 en 2017 sterker gedaald dan het landelijke gemiddelde: het aandeel armen is afgenomen met 38%, terwijl de landelijke afname 24% bedroeg.

Wat wilden we bereiken?

Bijstandsvolume beheersen Doelstelling voor 2019 was daling van het aantal uitkeringsdossiers met 369. Het aantal uitkeringen daalde wel, maar met 161 minder dan verwacht (in 2018 nog met 317). Op de financiële gevolgen voor het BUIG-budget wordt nader ingegaan bij de derde W-vraag (wat heeft het gekost).

Minder kinderen groeien op in armoede Het bestrijden van armoede onder kinderen had hoogste prioriteit en we weten gelukkig steeds meer kinderen te bereiken. De cijfers tonen aan dat we op de goede weg zijn, maar we zijn er nog niet, dus is het een aanmoediging voor onze inzet om armoede in Heerlen te blijven bestrijden.

Ondergebruik aanpakken Net als voorgaande jaren was dit onderwerp ook in 2019 actueel. Automatisch en meerjarig verstrekken (Individuele Inkomens Toeslag (IIT), chronisch zieken, bewind, mantelzorgcomplimen- ten) hebben hieraan bijgedragen.

Wat hebben we gedaan?

Ontwikkeling klantenbestand In 2019 daalde het aantal uitkeringen. 477 mensen vonden een volledig betaalde baan en 273 een parttime baan. De daling in Heerlen is sterker dan in de andere 2 grote gemeenten in Zuid Limburg.

2016 2017 2018 2019 Heerlen 4.434 4.287 3.969 3.808 100% 97% 90% 86% Maastricht 3.711 3.618 3.455 3.395 100% 97% 93% 91% Sittard-Geleen 2.706 2.597 2.481 2.432 100% 96% 92% 90%

Handhaving en debiteuren

Poort Werk & Inkomen Door de preventieve werkwijze aan de Poort werden ook in 2019 bijstandsaanvragen voorkomen.

Jaar Meldingen Aanvragen % aanvragen t.o.v. meldingen 2015 3.009 1.677 55,73 % 2016 2.543 1.437 56,51 % 2017 2.148 1.198 55,77 % 2018 1.855 1.089 58,71 % 2019 2.078 1.119 53,85 %

Fraudepreventie De preventieve werking is ook te zien bij fraudepreventie. Bij 251 van de 1119 aanvragen zijn huisbezoeken afgelegd. In 38 gevallen is na huisbezoek geen uitkering verstrekt.

Sociale recherche Er zijn reguliere fraudemeldingen en signalen die voortkomen uit samenwerking op het gebied van Patseraanpak, Hennepaanpak, het Flex-team, de aanpak Adressignalering en meldingen of signalen met betrekking tot de rechtmatigheid in de zorg (WMO).

Fraudeonderzoeken Participatiewet 2015 2016 2017 2018 2019

Gestarte fraudeonderzoeken 289 247 215 143 121 Afgehandelde fraude onderzoeken 296 243 245 138 119 Beëindigingen 59 56 48 46 39 Bijstandsvermindering 5 12 17 11 8

De afname komt vooral door de daling van het aantal flexteam/hennepacties.

Debiteuren In 2019 is ingevorderd volgens het principe “Terugvordering Op Maat” (meer klanten contactge- richt).

2015 2016 2017 2018 2019 Ontvangsten op € 1.489.984 € 1.332.982 € 1.593.431 € 1.591.858 1.501.582 bijstandsvorderingen

100

Armoedebeleid

Stichting Leergeld Parkstad (SLP), Jeugdfonds Cultuur en Jeugdfonds Sport Door toegenomen bekendheid en doordat bovengenoemde stichtingen partners zijn in de uitvoering van het Kindpakket, is het aantal toekenningen dit jaar wederom gestegen.

Goedgekeurde aanvragen Unieke kinderen Bedrag Stichting Leergeld 4.638 1.676 € 172.353 Jeugdfonds Sport 1.184 948 € 386.040 Jeugdfonds Cultuur 177 160 € 55.254

Jarige Job Stichting Jarige Job helpt kinderen die anders hun verjaardag niet kunnen vieren door gebrek aan geld door het geven van een verjaardagsbox, waar alles in zit wat nodig is voor een verjaardag thuis en op school. Voor het vierde jaar op rij zijn er meer verjaardagsdozen uitgedeeld.

Aantal pakketten 2015 284 2016 543 2017 1077 2018 1174 2019 1350

Fietsenplan Kinderen die naar de middelbare school gaan kunnen via Stichting Leergeld een fiets krijgen. Omdat er voor kinderen tot en met de lagere school geen voorziening was, hebben we sinds 2016 een eigen fietsenvoorziening, samen met RD4 en SO/VSO de Pyler. In vier jaar tijd zijn al ruim 900 Heerlense kinderen blij gemaakt met een fiets.

2016 2017 2018 2019 Aantal verstrekte fietsen 270 313 223 166

Kledingbank Samen met de Kledingbank Limburg en Bureau Cliëntentelefoon (Alcander) organiseerden we twee keer per jaar (voor- en najaar) kledingdagen op locatie in het gemeenschapshuis Heksenberg. In 2019 zagen we een kleine daling ten opzichte van voorgaande jaren.

Voorjaar Kosten Najaar Kosten Totaal Totaal personen financieel 2015 1.608 € 75.576 1.619 € 76.093 3.227 € 151.669 2016 1.547 € 72.709 1.599 € 75.153 3.146 € 147.862 2017 1.669 € 78.443 1.613 € 75.811 3.282 € 154.254 2018 1.603 € 75.341 1.695 € 79.665 3.298 € 155.006 2019 1.613 € 75.811 1.525 € 71.675 3.138 € 147.486

101

Voedselbank Voor vervoer, opslag, koeling en invriezen is een vergoeding verstrekt van vijf euro per verstrekt Heerlens voedselpakket. Het aantal verstrekte voedselpakketten is in 2019 wederom toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren:

Jaar Aantal Vergoeding 2015 6.799 € 30.596 2016 7.033 € 31.649 2017 7.667 € 38.335 2018 8.773 € 43.865 2019 10.501 € 52.505

Fit & Fun regeling Vanaf 2017 wordt de regeling automatisch toegekend, waardoor het gebruik sterk is toegenomen. In 2019 zien we een stabilisatie.

2016 2017 2018 2019 Toegekend € € 209.100 € 483.330 € 487.200 € 487.050 Personen 2.990 6.444 6.496 6.494

Stichting Stop Kinderarmoede In het kader van het kindpakket werken we sinds 2017 samen met de Stichting Stop Kinderarmoe- de. Deze stichting zet zich in tegen de maatschappelijke gevolgen van kinderarmoede in Nederland door de uitgifte van nieuwe kleding, nieuwe schoenen en een aantal leuke nieuwe cadeautjes. Wij betalen een vergoeding van € 65 per kind.

Aantal Kosten

2017 698 € 45.370 2018 897 € 58.305 2019 746 € 48.490

Kwijtschelding gemeentelijke belastingen De werkloosheid is gedaald en minder mensen zitten in de bijstand, waardoor minder mensen aan de criteria voor kwijtschelding van gemeentelijke belastingen voldoen.

aantal bedrag 2016 10.952 € 1.948.838 2017 10.703 € 1.823.544 2018 10.311 € 1.551.544 2019 n.t.b. € 1.601.644

Een heffingsjaar heeft een doorlooptijd van 5 jaar, waarin het recht op kwijtschelding doorloopt en het bedrag aan verleende kwijtschelding stijgt.

102

Schuldhulpverlening Sinds 2017 is er een flinke stijging van het aantal meldingen bij Schuldhulpverlening. Dat komt door de sindsdien bestaande verplichting van energieleveranciers om dreigende afsluitingen te melden. Ook in 2019 zet deze stijging zich voort.

Jaar 2016 2017 2018 2019 Regulier 916 933 866 Energie 657 932 1.167 WML 183 182 200 Totaal 1.333 1.756 2.047 2.324

Beschermingsbewind De tendens van stijgende kosten voor beschermingsbewind zette ook in 2019 door.

2016 2017 2018 2019 Bewindvoering kosten € 2.246.320 € 2.574.741 € 2.663.058 € 2.814.869 Bewindvoering personen 1.284 1.421 1.509 1.608

Dit is een overzicht van de kosten die via de bijzondere bijstand zijn vergoed. Daarnaast wordt er nog bewindvoering ingezet via onze GR Kredietbank Limburg.

Huisuitzettingen In 2019 steeg het aantal ontruimingen. Aanvankelijke onduidelijkheid over gegevensuitwisseling onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) had negatieve effecten op de vroegsignalering huurschulden.

Verhuurder 2015 2016 2017 2018 2019

Weller 8 11 4 6 13

Woonpunt Parkstad 22 16 20 20 25

Wonen Zuid 7 6 1 10 5

Voorzorg 4 7 7 4 11

Wonen Limburg 2 8 1 10 7

Overige 20 28 21 14 20

Totaal 63 76 54 64 81

Waterafsluitingen Om afsluitingen te voorkomen en problematische schuldsituaties te voorkomen zijn medio 2015 afspraken met de Waterleidingmaatschappij Limburg (WML) gemaakt over het melden van dreigende afsluitingen. Het aantal afsluitingen is daardoor gedaald en blijft nu ongeveer op hetzelfde niveau.

2015 2016 2017 2018 2019 71 66 37 23 28

Rentetarief Kredietbank Limburg (KBL) Met ingang van 1 januari 2019 is het rentetarief van de KBL op sociale kredieten verlaagd van 6,5% naar 2%. De feitelijk gederfde rente inkomsten worden afzonderlijk per gemeente in

103

rekening gebracht, zodat er geen invloed is op het exploitatieresultaat. In totaal zijn 74 kredieten tegen het verlaagde rentetarief verstrekt. De betaalde rentecompensatie bedroeg € 16.034.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Inkomensondersteuning wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Inkomensondersteuning 62.362 62.362 60.951 -71.204 -71.012 -70.765 -8.841 -8.650 -9.814 -1.164 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Inkomensondersteuning Door afname van het aantal uitkeringsdossiers (161 stuks) werd dit jaar minder aan 94 1.794 I V uitkeringen (lasten) uitgegeven. Het voordeel bij de baten is het gevolg van het herwaarderen van openstaande posten inzake verhaal van uitkeringen. Herwaarderen heeft betrekking op het inschatten of vorderingen wel/niet betaald gaan worden in de toekomst.

Het aantal mensen dat gebruik maakt van de IOAW ( Wet inkomensvoorziening 177 I V oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers) is verder afgenomen. Door de Wet Inkomensvoorziening voor oudere werklozen (IOW), die wordt uitgevoerd bij het UWV, is er minder instroom.

Met betrekking tot de geldleningen BBZ (Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen) is -208 0 I N een aantal vorderingen buiten invordering gesteld door wettelijke en minnelijke schuldregelingen.

Meer mensen (met beperkingen) zijn gaan werken met behulp van -392 I N loonkostensubsidie.

De inkomsten vanuit het Rijk dalen. Meer mensen vinden werk, dus daalt het aantal -1.702 0 I N mensen in de bijstand. Dat betekent minder uitkeringslasten maar ook minder budget vanuit het Rijk.

Het voordeel is ontstaan door de herwaardering van debiteuren inzake BBZ (Besluit 370 0 I V Bijstandsverlening Zelfstandigen).

Door afname van het aantal uitkeringsgerechtigden en de afname van armoede in 325 I V onze gemeente is er minder gebruik gemaakt van deze verstrekkingen.

Sociaal medische indicatie Kinderopvang: door de inzet van de expertiseteams en -327 I N integrale samenwerking worden sociaal maatschappelijke problemen eerder zichtbaar. Dat leidt in eerste instantie tot hogere kosten, maar op termijn tot beduidend lagere maatschappelijke lasten.

Er is wederom meer individuele inkomenstoeslag verstrekt. De doelgroep (personen -406 I N zonder zicht op inkomensverbetering) is groter dan verwacht.

Door het meer bereiken van kinderen is het aantal kinderen dat gebruik maakt van -157 I N de voorziening kindpakket gestegen.

De inschatting was dat het bedrag aan kwijtschelding belastingen minder zou worden -112 I N gezien de positievere economische markt. Echter in 2019 is toch nog in de lijn van 2018 gebruik gemaakt van de kwijtscheldingsregeling.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten -568 I N

Diverse afwijkingen 35 -87 Bedragen x € 1.000 -1.411 247 -1.164

104

Kernthema Buurtgericht werken

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Burgerbetrokkenheid Een belangrijke stap in 2019 was het opstellen van een visie op burgerbetrokkenheid. Deze visie is samen met de stad ontwikkeld. Hiervoor werden in het eerste half jaar van 2019 een aantal bijeenkomsten georganiseerd met inwoners, buurtorganisaties, verenigingen, zorgorganisaties, raadsleden etc. Uiteindelijk werd de visie eind juni door de gemeenteraad vastgesteld. Deze visie is de opmaat voor het opstellen van het programmaplan Burgerbetrokkenheid/Lokale democratie begin 2020.

Lokale democratie Op het gebied van lokale democratie hebben we ten behoeve van de Europese verkiezingen van 23 mei 2019 een aantal concrete acties ondernomen om de verkiezingsopkomst te bevorderen. 1. Alle kiezers hebben wij bij de stempas, die wij als gemeente alle stemgerechtigden toezenden, een flyer bijgevoegd waarin het belang van het uitbrengen van een stem werd benadrukt. 2. Daarnaast is met name in buurten met een lage opkomst een vijftal extra stemlokalen ingericht om de drempel om te gaan stemmen zo veel mogelijk te verlagen. Dit hebben we gedaan op grond van onder andere de hiervoor genoemde onderzoeken waarin werd aangegeven dat het aantal stemlokalen een positieve invloed heeft op de opkomst. 3. Tot slot werden er weer aanplakborden geplaatst zodat de verkiezingen (extra) onder de aandacht werden gebracht.

Naast deze praktische onderdelen hebben we ook onderzoek gedaan naar de lage verkiezingsopkomst in Heerlen. Dit onderzoek voerden wij zelf uit, maar we laten ook vanuit andere hoeken kennis verzamelen. Zo hebben begin 2019 60 studenten van de opleiding Sociale Geografie van de Universiteit van Amsterdam (UvA) in Heerlen onderzoek gedaan naar de politieke betrokkenheid van de inwoners. Deze studenten hebben in 8 Heerlense buurten onderzoek gedaan in de vorm van 60 diepte-interviews met bewoners en bestuursleden van buurtorganisaties. Ook werden raadsleden en de burgemeester geïnterviewd. Onder jongeren werden enquêtes gehouden.

Op dit thema zijn we ook op zoek geweest naar onconventionele methodieken. Op 18 april 2019 hebben we bijvoorbeeld een brainstorm georganiseerd met de bedoeling zoveel mogelijk professionele, maar vooral ook vrije denkkracht te mobiliseren rondom dit thema. Aan deze brainstorm namen, naast goede denkers uit onze eigen organisatie, de volgende sterke partijen deel: ProDemos (‘huis voor democratie en rechtstaat’ uit Den Haag), het ministerie van Binnenlandse Zaken (afgemeld maar wel een bijdrage geleverd) en de Provincie Limburg. Opdracht van deze brainstorm was het verzamelen van zoveel mogelijk reële, niet-reële, aansprekende, rare, onvoorstelbare ideeën rondom de vraag: ‘hoe krijgen we meer Heerlenaren weer naar de stembus?’. Ook hebben we geëxperimenteerd met ‘een speeddate’. Na een bezoek aan de wijk Zeswegen werd met de bewoners een succesvol vervolg afgesproken, namelijk een politiek café in het moedercentrum te Zeswegen. Dit politiek café kreeg de vorm van een speeddate-sessie waaraan collegeleden deelnamen samen met een aantal raadsleden. Het idee hierachter was om enerzijds een open gesprek aan te gaan met Heerlenaren en daarnaast te polsen hoe zij de lage opkomst verklaren vanuit hun perspectief.

105

Buurtgericht werken

Buurt(organisaties) We zijn in gesprek gegaan met de stad, om te beginnen met het bezoeken en raadplegen van alle buurtorganisaties. Daarnaast hebben we een begin gemaakt met het organiseren van ontbijtgesprekken met de wethouder in alle buurten. De gesprekken met de buurtorganisaties en de ontbijtgesprekken maken, naast gesprekken met andere externe en interne betrokkenen (burgers, ondernemers, verenigingen, maatschappelijke organisaties en de ambtelijke organisatie van de gemeente), deel uit van het gesprek met de stad. Deze gesprekken hebben mede geleid tot de vaststelling van een visie door de raad. De uitkomsten van het gesprek vormen tegelijkertijd ook de input voor de ontwikkeling van het thema ‘Burgerbetrokkenheid’. De Visie Burgerbetrokkenheid is op 20 mei 2019 door de Raad goedgekeurd.

Onze buurtregisseurs hebben ondersteuning geleverd aan alle buurtorganisaties. Hun inzet was onder meer gericht op het bereiken van een goede afspiegeling van de buurt in de buurtorganisaties (samenstelling bestuur, communicatie met de buurt en bekendheid en draagvlak in de buurt). Daarnaast hebben de buurtregisseurs een bijdrage geleverd aan het betrekken van de buurtbewoners, door hen te stimuleren om mee te denken én mee te doen met activiteiten in de buurt. Denk aan uitwerking van plannen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid, de voorbereiding van bezoeken van de buurtwethouder en de organisatie van bewonersbijeenkomsten.

Regiefunctie in de buurt Uit de evaluatie van de buurtveiligheidsaanpak in 2018 en uit de gesprekken in de buurt en met de buurtorganisaties is gebleken dat de aanpak met drie verschillende regisseurs in de buurt (een ‘stadsdeelcoördinator Beheer en Onderhoud’, een ‘buurtregisseur’ en een ‘procesbegeleider leefbaarheid en veiligheid’) moeilijk en lastig werkbaar was. Daarom zijn deze functies en taken per 1 juli 2019 samengevoegd in de nieuwe functie Buurtregisseur. De buurtregisseurs werken allemaal vanuit het Team Sociale Veiligheid en Buurtregie binnen Domein Maatschappij. In dit team zijn ook de clusters flexteam, sociale recherche en het hennepaanpak team werkzaam. Hierdoor kan nog meer integraal vanuit het domein invulling gegeven worden aan deze spilfunctie in de buurten. De transformatie naar een op de samenleving georiënteerde netwerkorganisatie vormt een grote uitdaging. Deze uitdaging raakt het werk van de hele organisatie, maar in het bijzonder dat van onze medewerkers met een buurt- of inwonergerichte functie. Een verdere doorontwikkeling van het buurtgericht werken moet in 2020 bijdragen aan deze transformatie

Initiatief- en subsidieregelingen Heerlen kent meerdere initiatieven en subsidieregelingen voor de ondersteuning en financiering van initiatieven afkomstig van inwoners en buurtorganisaties. Bewoners en buurtorganisaties hebben het signaal afgegeven dat zij door de stapeling van initiatieven en subsidieregelingen het overzicht kwijt zijn. Het subsidieregime wordt daarom in 2020 vereenvoudigd.

Buurtactieregeling De buurtactieregeling is inmiddels een vast onderdeel van ‘Buurtgericht werken (Buurtregie). In 2018 zijn er 70 aanvragen ingediend bij de buurtactieregeling en zien we in 2019 een stijging van 29% in aanvragen en zijn er totaal 89 ingediend. Van deze aanvragen zijn er 69 toegekend, zijn er 17 afgewezen, is er 1 zelf ingetrokken, 1 is buiten behandeling gesteld omdat de aanvrager niet reageerde en is er 1 nog in behandeling. In 2019 zijn 3 buurtacties als subsidieaanvragen afgehandeld via de ‘Buurtdeal’. De toegekende subsidies in het kader van de Buurtactieregeling zijn gelijkmatig over alle buurten verdeeld. Ook zien we in de ondersteuning dat er per aanvraag maatwerk per buurt nodig is.

106

Buurtdeals In 2019 zijn 57 buurtdeal aanvragen ingediend waarvan 55 goedgekeurd en voltooid zijn en nog 2 in behandeling zijn.

Buurthelden In alle buurten zijn buurthelden en buurtvrienden actief in de openbare ruimte waarbij ze ondersteund worden vanuit Buurtregie, in totaal 168 buurtvrienden en 168 buurthelden (kinderen 4-12 jaar). Ook dit is een toename ten opzichte van 2018 waar we 144 buurtvrienden en 129 buurthelden hadden.

Leefbaarheid en Veiligheid Voor elke buurt bestaat er een buurtplan leefbaarheid en veiligheid. De actuele buurtveiligheidsplannen staan op www.heerlen.nl/veiligebuurt. In 2020 zullen de buurtveiligheidsplannen weer ge- update worden. Hierbij bezien we ook de vorm van deze plannen. We betrekken bewoners bij de totstandkoming van de plannen en de uitvoering. Dat doen we meestal via buurtorganisaties. Daarnaast vinden er regelmatig bewonersbijeenkomsten plaats.

Donatie VSBfonds De stichting VSBfonds is een Nederlandse goede-doelen organisatie die culturele en sociaal- maatschappelijke initiatieven ondersteunt. Het VSBfonds is voortgekomen uit de VSB Bank. De missie van het VSBfonds is om mensen en organisaties in de samenleving te bewegen meer verantwoordelijkheid, eigenaarschap, voor zichzelf en voor elkaar te nemen, waardoor de samenleving mooier wordt. Een ambitieus instrument van het fonds is de Cityboost. Deze Cityboost is een donatie aan steden. Het is de bedoeling dat deze donatie als een vliegwiel gaat fungeren voor een aantoonbare en blijvende verbetering van de maatschappelijke samenhang, de sociale mobiliteit en het actief burgerschap in een stad. Eind 2019 kregen we het bericht dat Heerlen uitverkoren is door het VSBfonds om over de periode 2020-2023 deze donatie te gaan ontvangen. Het geld wordt door de samenleving aangevraagd, toegewezen en verantwoord. Hiertoe werd eind 2019 een stichting in het leven geroepen.

Deze donatie is een welkome financiële injectie in de Heerlense samenleving. Het geeft de stad de mogelijkheid allerlei jonge, sluimerende en uitgewerkte ideeën en initiatieven van inwoners, verenigingen, professionele organisaties etc. daadwerkelijk tot leven te brengen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Buurtgericht werken wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Buurtgericht werken 0 0 0 -773 -773 -706 -773 -773 -706 66 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Buurtgericht werken Centrale verantwoording personeelsgerelateerde kosten 57 I V

Diverse afwijkingen I V 9 Bedragen x € 1.000 0 66 66

107

Kernthema Integraal ouderenbeleid

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

In december 2019 is een ontwikkelagenda voor het ouderenbeleid door de raad vastgesteld: ’Ouder worden met toekomst’. Omdat we geen beleid wilden maken vanachter het bureau en ouderen wilden voorschrijven wat ze nodig hebben, is de ontwikkelagenda samen met ouderen uit onze stad en met vertegenwoordigers van de Adviesraad MO, de ouderenbonden en het maatschappelijk middenveld opgesteld. In een bijeenkomst is er allereerst geïnventariseerd wat er al allemaal aan voorzieningen en activiteiten is en hoe dat loopt. Vervolgens heeft er een tweede bijeenkomst plaatsgevonden, waarin er samen met enkele vertegenwoordigers van de Adviesraad MO en de Senioren Vereniging Heerlen uitvoerig gepraat is over wat de basis moet zijn van ons nieuwe ouderenbeleid en wat ouderen belangrijk vinden. In de derde bijeenkomst zijn we in een groot gezelschap in gesprek gegaan met elkaar over ouder worden en de vele aspecten die daarmee te maken hebben. Deze bijeenkomsten hebben een schat aan informatie opgeleverd, die de basis is geworden voor de volgende tien actielijnen in de ontwikkelagenda:  eenzaamheid en verbinding;  het verbinden van jong en oud;  dementievriendelijkheid;  armoede en (arbeids)participatie;  vitaal en gezond ouder worden;  de digitale maatschappij;  ouderen doen en denken mee;  een veilige leefomgeving;  communicatie en beeldvorming;  kennisdeling.

Op basis hiervan wordt in het eerste kwartaal van 2020 de uitvoeringsagenda met concrete producten en activiteiten geformuleerd.

Bestrijden van eenzaamheid

Huisbezoeken aan 80-jarigen door Alcander We hebben de huisbezoeken aan de 80 jarigen in 2019 gecontinueerd. Alle inwoners van Heerlen die 80 jaar worden krijgen een brief thuisgestuurd en krijgen het aanbod van een persoonlijk huisbezoek door een ouderenconsulent van Alcander. De ouderenconsulent gaat het gesprek aan en kijkt of er op gebieden van de persoonlijke leefomgeving nog een passend aanbod gedaan kan en moet worden. Tijdens dit bezoek is eenzaamheid een belangrijk aandachtspunt.

Pilot huisbezoeken aan 75+ In het 4e kwartaal van 2019 zijn we in 3 pilotwijken (De Dem – Heerlerheide/Passart – Eikenderveld) gestart met het afleggen van huisbezoeken aan 75+’ers. Ook deze huisbezoeken worden door de ouderenconsulenten van Alcander afgelegd.

Het doel van het voeren van deze gesprekken is om te achterhalen wat de leefsituatie is van deze leeftijdsgroep waarbij specifiek ingezoomd wordt op eenzaamheid. Verder moet blijken of je door het benaderen van alle ouderen een goed zicht krijgt op de ouderen die te kampen hebben met eenzaamheid. De ouderenconsulenten hebben de cursus gevolgd van Zuyd Hogeschool om

108

eenzaamheid te kunnen herkennen en hebben een training gehad in het afnemen van de vragenlijst.

Samenwerking Open Universiteit Uit een onderzoek dat de Open Universiteit in 2019 met hulp van de gemeente Heerlen onder ouderen in vier buurten gehouden heeft, blijkt dat sociale media kunnen helpen om gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid tegen te gaan. Ouderen die sociale media gebruiken, scoren namelijk lager wat betreft eenzaamheid. De uitkomsten van het onderzoek waren interessant genoeg om verder onderzoek te doen. Daarom is de Open Universiteit in 2019 gestart met een promotieonder- zoek met betrekking tot het thema. De gemeente werkt ook aan dit onderzoek mee.

Een luisterend oor Als inwoners graag eens met iemand willen praten, bijvoorbeeld omdat men zich eenzaam voelt, dan kan er 24 uur per dag gebeld worden naar Sensoor, de landelijke Luisterlijn die ook een Heerlense afdeling heeft. De hulp van Sensoor is gratis en anoniem en wordt vertrouwelijk behandeld.

Signaleringsfunctie neergelegd bij sociale partners Heerlen STAND-BY! biedt zorg en ondersteuning aan inwoners waarbij ook aandacht is voor eenzaamheid. Met de aanbieders van de huishoudelijke hulp is de afspraak gemaakt dat zij zorgen dat er door de huishoudelijke hulp een melding wordt gemaakt als zij eenzaamheid bij ouderen signaleren of als er andere hulp nodig lijkt te zijn. Ook zijn we met zorgverzekeraar CZ een preventiecoalitie aangegaan, waarin het voorkomen en aanpakken van eenzaamheid een belangrijk thema is.

Ontmoeting Er wordt in Heerlen veel gedaan om ontmoeting te stimuleren. Om de bewoners te bereiken, ook degenen die niet actief op zoek gaan naar ondersteuning, heeft HSB! fysieke buurtpunten ingericht waar bewoners kunnen binnenlopen met (hulp)vragen, om deel te nemen aan de verschillende activiteiten of gewoon voor een kopje koffie. Er is aandacht voor samen eten, omdat dit mensen verbindt. Zo zijn er diverse eet- of kookactiviteiten in de stad, bijvoorbeeld De Twee Gezusters in Heerlen-Centrum en Vorkje Prikken in Hoensbroek. Het cultureel aanbod voor ouderen wordt zo veel mogelijk gekoppeld aan een ontmoeting vooraf of achteraf. Dat wordt ook gedaan bij sportactiviteiten voor ouderen.

Communicatie We hebben iedere maand de huis-aan-huis krant Via Heerlen verspreid. Hierin is een speciale ouderenpagina opgenomen waarin voor ouderen interessant/nuttig gemeentelijk nieuws is opgenomen, informatie staat over voorzieningen die bestemd zijn voor ouderen en informatie bevat over evenementen waar ouderen naartoe kunnen.

Coalitie buurgemeenten Op ons initiatief is een coalitie opgestart voor samenwerking en kennisdeling over eenzaamheid. Hierin hebben in 2019 Kerkrade, Landgraaf en de GGD Zuid-Limburg deelgenomen.

Nationale coalitie ‘Een tegen eenzaamheid’ We zijn aangesloten bij de nationale coalitie tegen eenzaamheid ‘Een tegen eenzaamheid’. In deze coalitie nemen bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheidsinstellingen deel. Het doel van deze coalitie is om een brede beweging op gang te zetten die maatschappelijke aandacht creëert

109

voor eenzaamheid onder ouderen, het taboe op eenzaamheid doorbreekt en bespreekbaar maakt en een trendbreuk teweegbrengt dat er in de samenleving meer naar elkaar wordt omgekeken.

Binnen de actielijn ‘Eenzaamheid en verbinding’ wordt er samengewerkt met Zuyd Hogeschool – OU Heerlen – Heerlen Stand-By! – Alcander – Nationale coalitie ‘Een tegen eenzaamheid’ – Zonnebloem – Buurtorganisaties - Lokale partners.

Europees URBACT-traject (Social Impact Bonds Development) Heerlen neemt als lead partner deel aan het EU kennisdelingsprogramma URBACT. In oktober 2019 vond de startconferentie van dit traject plaats in onze stad. De naam van het traject is SIBDev (Social Impact Bonds Development). Steden uit 10 Europese landen nemen hieraan deel, met als doelstelling om samen kennis en ervaringen te delen en uit te wisselen, zodat duurzame oplossingen in sociale en stedelijke ontwikkeling worden gevonden. Vanaf half oktober zijn werkbezoeken afgelegd aan alle deelnemende steden. De slotconferentie vond begin 2020 plaats in Fundao (Portugal). Inmiddels is bekend dat Heerlen zich ook gaat inzetten voor de tweede fase van het traject.

Inclusief beleid Onder de noemer ‘Heerlen inclusieve Stad’ werken we al jaren aan het verminderen van drempels voor deelname aan de samenleving door mensen met een fysieke, zintuiglijke of mentale beperking. Dat doen we samen met onder meer de Cliëntenraad Gehandicapten. In het vierde kwartaal van 2019 zijn we gestart met het opstellen van een Lokale Inclusie Agenda. Deze bevat fysieke thema’s en verbeterpunten voor een inclusief evenementenbeleid, vervoer en wonen. Ook de gemeente als inclusieve organisatie (zoals bejegening van bezoekers met een beperking) krijgt een plaats in de agenda. Bij het maken van de Lokale Inclusie Agenda betrekken we de doelgroep nadrukkelijk via onder meer de Cliëntenraad Gehandicapten Heerlen, Koninklijke Visio en de landelijke Oogvereniging.

Ook zijn in 2019 diverse nieuwe (BMV Auvermoer) en te vernieuwen gemeentelijke accommodaties (o.a. stadhuis/stadskantoor en de Nieuwe Nor) geschouwd. Er zijn verbetervoorstellen gedaan voor de fysieke toegankelijkheid en die zijn uitgevoerd of meegenomen in de plannen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Integraal ouderenbeleid wordt hieronder weergegeven:

Programma 6: Baten Lasten Saldo Resultaat Sociaal Domein Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Integraal ouderenbeleid 0 0 0 -300 -550 -297 -300 -550 -297 252 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Integraal ouderenbeleid In 2019 hebben we rijksmiddelen ontvangen voor eenzaamheid. In 2019 is het beleid 252 I/S V gemaakt en hebben we gewerkt aan het realiseren van een netwerk. In 2020 gaan we de uitgaven doen ter uitvoering van dit beleid. In het raadsvoorstel van de jaarverantwoording wordt verzocht om deze middelen over te hevelen naar 2020 middels de reserve nog uit te voeren werkzaamheden. Bedragen x € 1.000 0 252 252

110

2.1.7 Programma Volksgezondheid en Milieu

Portefeuillehouders: Peter van Zutphen, Charles Claessens, Jordy Clemens

Wat hebben we bereikt?

Energie De Raad heeft het programmaplan duurzaamheid vastgesteld. Inmiddels is een programmamanager benoemd en het programma opgestart. Er is ingezet op de pijlers energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie. De stad is duurzamer geworden door een toename van het aantal zonnepanelen met 400 aansluitingen.

Gemeentelijk rioleringsplan Met de stimuleringsregelingen afkoppeling van verhard oppervlak en groene daken en gevels hebben we maatregelen genomen om de wateroverlast te verminderen. Het rioleringsstelsel wordt bij extreme buien minder belast.

Gezonde leefomgeving De kwaliteit van de leefomgeving is verbeterd door geluidsanering bij woningen. Met de stimuleringsregeling groene daken en gevels hebben wij maatregelen genomen ter verbetering van de biodiversiteit, de stikstofopname en het straatbeeld.

Voor circulaire economie is de scheiding van afval toegenomen van 65% naar 68%. De hoeveelheid restafval is afgenomen met 12 kg naar 122 kg per inwoner/jaar.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Volksgezondheid en Milieu, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 7: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 Volksgezondheid en Milieu Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Volksgezondheid 61 161 60 -5.536 -5.753 -5.789 -5.474 -5.591 -5.729 -137 KT Riool, afval en milieubeheer 17.752 17.662 18.471 -16.096 -16.159 -16.566 1.657 1.504 1.906 402 KT Begraafplaatsen 462 462 421 -747 -747 -733 -285 -285 -312 -27 Gerealiseerde totaal saldo van 18.276 18.286 18.952 -22.379 -22.659 -23.087 -4.103 -4.373 -4.135 238 baten en lasten Bestemming 0 254 284 0 0 -450 0 254 -166 -420 Gerealiseerde resultaat 18.276 18.540 19.236 -22.379 -22.659 -23.537 -4.103 -4.119 -4.301 -182 Bedragen x € 1.000

111

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Integrale samenwerking De integrale samenwerking (of het gebrek hieraan) kan een risico zijn. De 18 Zuid-Limburgse gemeenten zouden voor de realisatie van de gewenste trendbreuk veel meer als gezamenlijke eenheid moeten optrekken en af moeten van te veel losstaande projecten en interventies (meer focus). Kortdurende interventies en projecten die niet of nauwelijks geëvalueerd worden zijn altijd een risico voor de effecten op langere termijn.

 Onvoldoende draagvlak, capaciteit en financiële middelen Indien er geen breed bestuurlijk draagvlak en daadkracht is, hebben de extra inspanningen en investeringen in en vanuit een programma duurzaamheid slechts beperkt invloed op een adequate realisatie van onze doelen. Daarnaast zullen er voldoende capaciteit en financiële middelen beschikbaar moeten komen om onze ambities te realiseren.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Hernieuwbare elektriciteit % 3,5 geen data 2018

Omvang huishoudelijk afval kg/inwoner 141 172 2018

112

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Evalueren of de gestelde doelen en ambities van het gezondheidsbeleid zijn behaald en in Nog nader uit te werken nog te meten 2017 welke mate (trendbreuk, inhalen gezondheidsachterstanden ten opzichte van het landelijke beeld). Hierbij gebruik maken van de effectmeting van de Provincie om de effecten van alle inspanningen te volgen. Jeugdigen die momenteel niet naar de tandarts gaan percentage 27 2017

klimaatadaptatie indicatoren opnemen in het GRP – Waterplan Nog nader uit te werken nog te meten 2019

Maatregelen van uitvoeringsprogramma PALET 4.0 Nog nader uit te werken nog te meten 2019

Operationeel Centrum voor Duurzaamheid Nog nader uit te werken nog te meten 2019

Een regionale warmtevisie Nog nader uit te werken nog te meten 2019

Aantal gerenoveerde sociale huurwoningen met energielabel B nog te meten 2019

Aantal woningen aangesloten op Mijnwater in Heerlen 310 2017

Aantal zonnepanelen gerealiseerd in het centrum op onze eigen (school)gebouwen en Nog nader uit te werken nog te meten 2019 gronden Aantal windturbines Nog nader uit te werken nog te meten 2019

Aantal woningen waar een geluidssanering heeft plaatsgevonden 371 2017

Het effect van onze inspanningen op het gebied van afval meten we door evaluatie van de Nog nader uit te werken nog te meten 2019 jaarlijkse eindrapportage huishoudelijk afval en de landelijke benchmark van het ministerie Evaluatie bodemconvenant. Daarnaast wordt een landelijke inventarisatie uitgevoerd; dit Nog nader uit te werken nog te meten 2019 gebeurt via het Uitvoeringsprogramma Convenant Bodem en Ondergrond, in opdracht van de gezamenlijke convenantpartners VNG/IPO/UvW en ministerie I&M.

De grootste afwijkingen binnen het kernthema bestemming worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestemming In 2019 is de voorziening voor ISV omgezet in een reserve. Dit is budgetneutraal, -450 I N maar administratief leidt dit tot een afwijking bij zowel de voorziening als bij de reserve. Diverse afwijkingen 30 Bedragen x € 1.000 30 -450 -420

113

Kernthema Volksgezondheid

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Publieke Gezondheid Op Zuid-Limburgs niveau hebben de 16 Zuid-Limburgse gemeenten de handen in elkaar geslagen en gekozen voor de aanpak Trendbreuk waarbij Kansrijke Start de eerste fase is. De Kansrijke Start is gericht op het jonge kind waarbij de eerste 1000 dagen van cruciaal belang zijn voor een goede start. In de aanpak wordt aangesloten bij het landelijke actieprogramma Kansrijke Start. In 2019 zijn de voorbereidingen getroffen voor drie bewezen interventies en al stappen gezet in de daadwerkelijke uitvoering: Nu Niet Zwanger, Stevig Ouderschap en Voorzorg. Gedurende 2019 zijn ook alle voorbereidingen getroffen voor het nieuwe Gezondheidsbeleid ‘Zuid springt eruit’ met als ambitie om de gezondheidsachterstanden in Zuid-Limburg binnen tien jaar met 25% in te lopen. Hier is Kansrijke Start een onderdeel van (in Heerlen hebben we ook de lokale aanpak Kansrijk van Start, zie voor meer informatie het kernthema Sociale Basisvoorzieningen).

Veilig Thuis Zuid-Limburg 2019 stond in het teken van het maken van bestendige keuzes die de kwaliteit van dienstverlening en een efficiëntere bedrijfsvoering ten goede komen. Veilig Thuis Zuid-Limburg (VT) diende alle zeilen bij te zetten om de primaire dienstverlening te kunnen blijven uitvoeren. VT, maar ook de lokale Toegangen, zagen zich geconfronteerd met een steeds toenemende werkdruk. Het aantal meldingen en adviezen bij VT is in Zuid-Limburg in2019 gestegen met bijna 10%. Er is ingezet op de volgende zaken: betere samenwerking in de GIA-keten (Geweld In Afhankelijkheids-keten) en start van de Routeertafels om casussen optimaal naar de Toegang over te dragen. Het volledig wegwerken van de wachtlijst in 2019 is niet gelukt.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Volksgezondheid wordt hieronder weergegeven:

Programma 7: Baten Lasten Saldo Resultaat Volksgezondheid en Milieu Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Volksgezondheid 61 161 60 -5.536 -5.753 -5.789 -5.474 -5.591 -5.729 -137 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Volksgezondheid Minder kosten gemaakt voor de projecten passend vervoer en Time out, aanmerkelijk -101 121 I V minder gebruik gemaakt dan verwacht en daardoor zijn de kosten lager. Omdat er minder uitgaven zijn, zijn de diverse subsidies van ZonMw lager vastgesteld dan verwacht. Daarnaast zijn er bijdragen begroot van de diverse gemeenten, omdat de kosten lager zijn uitgevallen zijn deze bijdragen niet geïnd.

De GGD heeft een begrotingswijziging doorgevoerd waarbij onze bijdrage is -214 I N verhoogd. Deze afwijking is gemeld in de forecast van de novembernota. De structurele wijzigingen zijn in de begroting 2020 verwerkt.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 78 I V

Diverse afwijkingen -21 I N Bedragen x € 1.000 -101 -36 -137

114

Kernthema Riool, afval en milieubeheer

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Algemeen De Raad heeft het programma Duurzaamheid met een groot aantal projecten, waaronder de projecten uit PALET 3.0, vastgesteld. Daarna is het programma organisatorisch ingericht. Uit het programma is het project Waterklaar opgeleverd en Heerlen Coin is in het applicatie teststadium gebracht; duurzaamheidsinitiatieven kunnen hierbij aansluiten. De voorbereidingen voor Energy Cities 2020 in onze gemeente zijn gestart. In Parkstadverband werken wij samen aan de Regionale Energie Strategie (RES) en kunnen we in 2020 een bod doen bij het rijk voor de bijdrage in de opwek van duurzame energie.

Energie Samen met de bewoners en de gemeenten Kerkrade en Simpelveld zijn wij gestart met een dialoog om te komen tot realisatie van windturbines in Parkstad Zuid. Met Parkstad is gewerkt aan de warmtetransitie visie Parkstad. Een grondige analyse is gemaakt van de toekomstige warmtevoor- ziening in de wijken zodat we een prioritering kunnen maken van de wijken die we als eerste gaan aanpakken tot 2030. In samenspraak met Parkstad is het initiatief om te komen tot een WoonWijzerWinkel gereed gemaakt voor besluitvorming. De winkel wordt in de eerste helft van 2020 geopend. Hier kunnen de inwoners terecht voor de verduurzaming van hun woning.

De voorbereiding voor zonnepanelen op onze eigen gebouwen is gestart met een onderzoek naar de geschiktheid van de daken. Het zonnepanelenproject Parkstad heeft 400 installaties opgeleverd in 2019. In totaal zijn nu op 1025 woningen panelen geïnstalleerd. We hebben 16 sportverenigingen begeleid bij onderzoek naar de verduurzaming van hun accommodatie en er is een stichting opgericht voor de gezamenlijke inkoop van duurzaamheidsmaatregelen met landelijke subsidiemogelijkheden.

Gemeentelijk rioleringsplan Het Integraal Waterplan en het Watertakenplan Heerlen 2020-2024 is door de raad vastgesteld. De pijler klimaatadaptatie heeft een plek gekregen in het Watertakenplan. Om de gevolgen van klimaatverandering in beeld te krijgen zijn wateroverlast/hittegevoelige gebieden op een kaart inzichtelijk gemaakt. Ook hebben wij twee stimuleringsregelingen opgestart, namelijk het afkoppelen van verhard oppervlak en de regeling Groene daken en Gevels.

Gezonde leefomgeving Wij hebben 217 eigenaren van woningen benaderd voor een geluidsanering. Hiervan wilden er 85 meedoen; 20 woningen hiervan komen in aanmerking voor een geluidplan.

Met het oprichten van het Informatiecentrum na-ijleffecten is een gedegen ondersteuning bij de omgang en aanpak van de risico’s die verband houden met de voormalige mijnbouw georganiseerd.

Op het gebied van informatiebeheer zijn alle bodemonderzoeken digitaal ontsloten. Nu kan iedereen de bodeminformatie makkelijk bekijken. De transitie van de bodemsaneringsoperatie naar een structureel bodembeheer is in uitvoering. Voor de PFAS-crisis is een handelingsprotocol opgesteld en vertraging in projecten is voorkomen. De bodemsanering van de laatste nog overgebleven “spoedlocatie” met onaanvaardbare risico’s is uitgevoerd.

115

Naar aanleiding van de poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS)- crisis zijn de volgende acties in gang gezet:  aanpassing van de regionale bodemkwaliteitskaart;  PFAS opnemen als parameter bij bodemonderzoeken in Heerlen;  afspraken maken over toezicht en handhaving met de Regionale UitvoeringsDienst Zuid-Limburg (RUD-ZL);  voorkomen van stagnatie door het maken van afspraken over afvoer van grond uit gemeentelijke projecten en communicatie over de mogelijkheid voor burgers om grond af te voeren.

Circulaire economie De ReUse methode is toegepast bij de sloop van gemeentelijk vastgoed aan de Pijperstraat en er is een ambitiedocument gemeente Heerlen Circulair opgesteld. Wij hebben kennis opgedaan over de mogelijkheden van de CO2-prestatieladder en certificatie. De bronscheiding van afval hebben wij gestimuleerd door de Milieu App uit te breiden met een afvalscheidingswijzer en tips en de GFT inzameling is geoptimaliseerd. De pilot afvalcoaches heeft geleid tot een infoteam bij Rd4.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Riool, afval en milieubeheer wordt hieronder weergegeven:

Programma 7: Baten Lasten Saldo Resultaat Volksgezondheid en Milieu Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Riool, afval en milieubeheer 17.752 17.662 18.471 -16.096 -16.159 -16.566 1.657 1.504 1.906 402 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Riool, afval en milieubeheer De baten voor de afvalstoffenheffing laten een meeropbrengst zien van € 138.000. Dit 138 I V is te verklaren doordat de begroting in 2019 te laag is ingezet.

Correctie voorziening ESV naar reserve. 450 I V

Subsidie en uitgaven met betrekking tot duurzaamheid niet begroot. 120 -141

Meer inkomsten bouw en milieuhandhaving, kosten corresponderen hiermee. 41 -52 I N

Afrekening RD4: wijziging in systematiek leidt tot eenmalig nadeel. -150 I N

Nadeel bij afrekening RD4 2019. -117 I N

Er zijn minder milieuonderzoeken uitgevoerd dan begroot. 275 I V

Minder milieuincidenten 90 I V

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -5 -310 I N

Diverse afwijkingen 65 -2 Bedragen x € 1.000 809 -407 402

116

Kernthema Begraafplaatsen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Begravingen en urn bijzettingen Het aantal begravingen en bijzettingen van urnen heeft zich enigszins gestabiliseerd in 2019. Echter omdat steeds meer mensen kiezen voor een crematie en grafrechten met de jaren verlopen zijn er steeds meer lege plekken tussen de graven waar te nemen. Door middel van het aanwijzen van graven wordt er onder andere geprobeerd de uitstraling van de begraafplaatsen in stand te houden.

Onderhoud De beeldkwaliteit op de begraafplaatsen is in orde. In 2019 is er geïnvesteerd om deze kwaliteit in stand te houden. Voor de begraafplaats Akerstraat is er begonnen met een vervangingsplan van het bomenbestand zodat ook op langere termijn deze begraafplaats zijn karakter behoud.

Overige De informatie-app inzake de begraafplaats Akerstraat is in gebruik genomen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Begraafplaatsen wordt hieronder weergegeven:

Programma 7: Baten Lasten Saldo Resultaat Volksgezondheid en Milieu Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Begraafplaatsen 462 462 421 -747 -747 -733 -285 -285 -312 -27 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Begraafplaatsen Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 14 I V

Diverse afwijkingen -41 1 Bedragen x € 1.000 -41 15 -27

117

118

2.1.8 Programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV)

Portefeuillehouders: Frank Simons, Peter van Zutphen en Jordy Clemens

Wat hebben we bereikt? Door het vaststellen van bestemmingsplannen en beheersverordeningen hebben we een bijdrage geleverd aan het verbeteren van de sturing op de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Dit doen we onder meer door ruimte te creëren voor gewenste woningbouw en het overaanbod aan commercieel vastgoed terug te dringen. We maken gebruik van de zogenaamde Initiatievenkamer. Met dit instrument kunnen we met initiatiefnemers integraal bekijken of een “gebouwelijk” initiatief tot een kansrijke vergunningaan- vraag kan leiden. Deze voorziening is kosteloos en informeel. De klanten van de initiatievenkamer hebben dit gewaardeerd met het cijfer 7,9.

De woningmarkt in Zuid-Limburg is een regionale markt. Heerlen zoekt steeds meer de samenwerking op met Parkstad en andere gemeenten in Zuid-Limburg om de problemen op de woningmarkt samen aan te pakken. De resulteert in gezamenlijk beleid, een gezamenlijke programmering en het financieren van projecten. Voorbeelden daarvan zijn de Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg, de Regionale Woningmarktprogrammering Parkstad en de Regiodeal. Het maatschappelijk effect van deze gezamenlijke aanpak is dat we voor ontwikkelaars, woningcorporaties en burgers in heel Zuid-Limburg hetzelfde speelveld en dezelfde spelregels voor ontwikkelingen op de woningmarkt hebben gecreëerd.

Wat heeft het programma gekost?

Het totale resultaat van het programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 8: Baten Lasten Saldo Resultaat 2019 VHROSV Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 KT Ruimtelijke ordening 2.125 2.125 16.453 -4.439 -4.573 -18.592 -2.314 -2.448 -2.139 308 KT Centrum 300 2.859 880 -1.967 -5.214 -3.438 -1.667 -2.355 -2.558 -203 KT Herstructurering 312 1.001 751 -654 -2.237 -2.087 -342 -1.236 -1.335 -99 KT Wonen 66 66 65 -761 -631 -172 -696 -565 -107 458 Gerealiseerde totaal saldo van 2.803 6.050 18.149 -7.821 -12.654 -24.288 -5.019 -6.604 -6.139 465 baten en lasten Bestemming 10 1.258 2.886 0 -124 -1.946 10 1.134 940 -194 Gerealiseerde resultaat 2.813 7.308 21.035 -7.821 -12.778 -26.234 -5.009 -5.470 -5.199 271 Bedragen x € 1.000

119

De lasten 2019 zijn als volgt verdeeld over de kernthema’s:

Risico’s  Bodemsanering De gemeente kan op enig moment te maken krijgen met een geval van ernstige en gezond- heidsbedreigende bodemvervuiling waar onmiddellijk moet worden gesaneerd.  Achterstand bij actualisering bestemmingsplannen Het bestemmingsplan is het instrument bij uitstek om het ruimtelijk beleid te handhaven. Het bestemmingsplan moet om de 10 jaar geactualiseerd worden. Momenteel is er een achterstand ontstaan in het actualiseringsproces. Heerlen kent 33 plangebieden die cyclisch dienen te worden geactualiseerd. Binnen de mogelijkheden van Heerlen is deze inhaalactie in 2024 gerealiseerd. De volgende risico’s doen zich voor:  het ontbreken van een adequaat ruimtelijk sturingsinstrument;  het ontbreken van een actueel bestemmingsplan kan leiden tot mislopen inkomsten.  Stikstofaanpak We hebben in 2019 regelmatig bekeken op hoeveel projecten de veranderde regelgeving ten opzichte van stikstof invloed heeft en hebben deze informatie ook aangeleverd aan provincie, ministerie BZK en VNG (recent aan de provincie 31 januari jl.). Dit betreft aantallen bouwprojecten en bestemmingsplannen in de verwachting of wetenschap dat er vertraging was of zou kunnen optreden als gevolg van stikstofdepositie. Er is een gemeentelijke werkgroep Stikstofdepositie gevormd om beantwoording van vragen te coördineren, kennis te verzamelen en na te gaan in welke mate we soepel kunnen omgaan met de vergunningverlening van kleine projecten. Dit met het oog op het wegvallen van de drempelwaarde voor melding- of vergunningplicht.

120

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 woningen 1,2 8,6 2018

Demografische druk % 68,6 69,8 2019

Gemeentelijke woonlasten éénpersoonshuishouden Euro 649 669 2019

Gemeentelijk woonlasten meerpersoonshuishouden Euro 764 739 2019

Overige indicatoren Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Oordeel inwoners over woonplaats Rapportcijfer 6,9 2017

Gemeente is een prettige woonplaats Percentage 63 2017

Waardering voor de kwaliteit van de woonomgeving Schaalscore 7,1 2017

Migratiesaldo Aantal mensen 470 2018

Positie op de woonaantrekkelijkheidsindex Ranglijst 43 2019

Tevredenheid inrichting openbaar groen eigen buurt Percentage 47 2019

Leegstaande woningen in Heerlen en het centrum Percentage nog te meten 2018

De grootste afwijkingen binnen het kernthema bestemming worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Bestemming Conform de richtlijnen van het BBV worden alle mutaties op het product grondbedrijf 1.712 -1.774 I V/N verantwoord, zie paragraaf grondbeleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording.

Diverse afwijkingen -84 -48 Bedragen x € 1.000 1.628 -1.822 -194

121

Kernthema Ruimtelijke ordening

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Bestemmingsplannen In 2019 zijn de bestemmingsplannen Reparatieplan Hoensbroek Noord 2016 – reparatie Hoofdstraat, Heerlerbaan 232-240, Heerenweg Oost en Buitengebied Heerlen, als ook de Beheersverordening Gemeentelijke Locaties Binnenstad en de Beheersverordening Mijnsteenberg vastgesteld.

Het bestemmingsplan Cityplan Heerlen is als voorontwerp ter inzage gelegd en de bestemmingsplannen Heerlerheide Noord en Schinkelkwadrant Zuid 2019 zijn als ontwerp ter inzage gelegd.

De actualiserende bestemmingsplannen Heerlen West, Heerlen Oost, Hoensbroek Centrum en Heerlerbaan en omgeving zijn door de gemeente in voorbereiding gebracht. Daarnaast zijn op aanvraag diverse ontwikkelingsgerichte bestemmingsplannen in behandeling genomen en voorbereid. Te noemen zijn onder andere de bestemmingsplannen Magistraat, Gijzelslaan, Medisch Centrum MSP en Spoorsingel 42-46C.

Initiatievenkamer In 2019 zijn 40 initiatieven in behandeling genomen, de omvang was zeer verschillend. In 10 gevallen werd na behandeling door de initiatievenkamer een vergunning aangevraagd. In 5 gevallen werd een initiatief niet kansrijk geacht. In 18 gevallen werd het initiatief ingetrokken en 7 gevallen lopen nog. In alle gevallen is contact geweest tussen de initiatiefnemer en de initiatievenkamer.

Groen Vanuit het Gebrookerbos werden het Bongaardspark en de Vlindertuin bij het Ridderhoenpark gerealiseerd. In het Caumerbeekdal kreeg het dierenpark in Hoensbroek een nieuwe inrichting en een waterinfiltratiezone, die landschappelijk ingepast werden in de zichtas naar kasteel Hoensbroek. Bij de nieuwe BMV De Auvermoer werd een natuurlijk ingerichte speelplaats aangelegd en werden meerdere thema leerplekken gecreëerd langs en aan de Caumerbeek.

Gemeentelijk Vastgoedbeleid In 2019 zijn de volgende gemeentelijke panden verkocht: Pater Beatusstraat 5 en gebroeders Hennenstraat 43 en tevens meerdere panden gesloopt: Spoorsingel 42- 46C en Eindhovenstraat 49-51.

Programma Invoering Omgevingswet

Programmatische aanpak Om de Omgevingswet in te voeren heeft het college gekozen voor een programmatische aanpak. Er is medio 2019 een programmamanager aangesteld en vervolgens is de organisatie met een programmateam en gespecialiseerde werkgroepen neergezet. Een breed opleidingstraject voor alle medewerkers die met de Omgevingswet te maken krijgen is voorbereid. Dit krijgt in 2020 zijn beslag.

122

Omgevingsvisie Voor de participatie met stakeholders over de omgevingsvisie is een communicatie- en participatieplan opgesteld en gepresenteerd aan de Raadscommissie Ruimtelijke Ordening. De notitie kernkwaliteiten en thema’s gemeente Heerlen is het eerste tussendocument op weg naar de (ontwerp) omgevingsvisie dat is opgesteld. Het is een feitelijke weergave van de huidige situatie in Heerlen en gaat in op waar Heerlen vandaan komt, waar Heerlen nu staat en wat de kansen en uitdagingen voor de toekomst zijn op het gebied van de fysieke leefomgeving, economie en maatschappij. De notitie wordt nog voorgelegd aan de raad. Verder is gestart met het opstellen van de omgevingsvisie.

Omgevingsplan Voor het omgevingsplan Hoensbroek Centrum is een interne sessie voorbereid om te oefenen met de juiste vorm van participatie hierbij. Om de buurt bij de planvorming te betrekken is een communicatie- en participatieplan opgesteld.

Techniek en informatie Omgevingswet De Omgevingswet vraagt om goede digitale ondersteuning. Zo wordt het mogelijk om aanvragen volledig digitaal te ontvangen en te behandelen. De huidige applicaties voldoen niet op dit punt. Voor de Vergunning, Toezicht en Handhaving (VTH)- applicatie is besloten aan te sluiten bij het provincie brede initiatief. Daaraan nemen ook de RUD Limburg-Noord en Limburg-Zuid, de beide veiligheidsregio’s en tientallen gemeenten deel. Naast de VTH-applicatie is voor een succesvolle implementatie van de Omgevingswet een verbetering van zaakgericht werken en een aanpassing van onder andere de RO-software noodzakelijk.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Ruimtelijke ordening wordt hieronder weergegeven:

Programma 8: Baten Lasten Saldo Resultaat VHROSV Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Ruimtelijke ordening 2.125 2.125 16.453 -4.439 -4.573 -18.592 -2.314 -2.448 -2.139 308 Bedragen x € 1.000

123

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Ruimtelijke ordening Baten haalbaarheid: 977 -737 I V De opbrengst van grondtransactie van de Spoorsingel ten behoeve van het project Tarcisiusschool bedraagt € 636.000. Bijdrage van de ontwikkelaar voor het project Riool Water Zuiverings Installatie (RWZI) bedraagt € 92.000. Daarnaast zijn in 2019 de volgende projecten/onderzoeken afgerond: Winkelcentrum De Hees € 110.000 Atrium € 72.000 Joost van Vondelstraat € 26.000 Euregioweg € 34.000

Lasten haalbaarheid: De sloopkosten van de panden aan de Spoorsingel bedragen -€ 340.000. Het maken van een nieuwe omgevingsvisie ten behoeve van de nieuwe omgevingswet bedragen -€ 120.000. De juridische kosten van het proces rondom de onteigening van de Binnenring bedragen -€ 164.000. De kosten van het project RWZI bedragen -€ 92.000. De voorbereiding van het project Slakhorst bedragen -€ 15.000.

De opbrengst door incidentele verkopen van vastgoed en snippergroen is hoger dan 168 I V begroot. Overige projecten grondbedrijf: 258 -750 I V Baten: Opbrengst gronden, zoals pachten, erfpacht en verhuur onroerende zaken € 258.000, deze worden verrekend met de algemene reserve grondbedrijf.

Lasten: Afboeking boekwaardes voormalige panden grondbedrijf -€ 644.000. De kosten van de projecten Tuindorp -€ 122.000 , Litscherveld -€ 27.000 worden verrekend met de bestemmingsreserve.

Minder baten omgevingsvergunningen. De voornaamste reden voor deze afname is -456 I N het teruglopen van aanvragen met een aanzienlijke bouwsom en de toename van adviesaanvragen (die veelal legesvrij zijn). Daarnaast was er vanwege verouderde bestemmingsplannen niet overal de mogelijkheid om leges te heffen.

Aankoop panden vanwege subsidieregeling wonen onder hoogspanningsmasten niet 135 -174 I N begroot in baten en lasten.

Conform de richtlijnen van het BBV worden alle mutaties op het product grondbedrijf 13.220 -11.812 I V verantwoord, zie paragraaf grondbeleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording. Het saldo op dit product wordt gedekt uit de bestemming (€ 37.000). Vrijval poc-winsten Maankwartier en Aldenhofpark (€ 1.371.000)

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten -420 I N

Diverse afwijkingen 25 -126 Bedragen x € 1.000 14.327 -14.019 308

124

Kernthema Centrum

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Ambitie: Detailhandel, horeca, kantoren en wonen

Reductie van detailhandels- en kantoormeters De raad heeft de beheersverordening ‘Gemeentelijke locaties binnenstad Heerlen’ vastgesteld. In de beheersverordening zijn de niet benutte winkel- en kantoormeters op de locaties, die eigendom zijn van de gemeente Heerlen, weg bestemd.

Schinkelkwadrant Bij Schinkelkwadrant-Zuid is de sloop, asbestsanering en tijdelijke inrichting afgerond. Voor de transformatie is een ruimtelijk kader vastgesteld op basis van het herijkt IBA Contourenplan Central Park. Voor de herontwikkeling van Schinkelkwadrant-Noord heeft de gemeente een intentieovereenkomst gesloten met ontwikkelaar Metroprop.

Ambtelijke huisvesting Stadkantoor en Stadhuis De sloop van het oude stadskantoor is afgerond. De funderingsplaat (mede als onderdeel van de nieuwbouw) is gerealiseerd. Bij de omgevingsvergunning zijn geen zienswijzen binnengekomen.

Maankwartier Het nieuwe station is geopend en een groot deel van de infrastructuur en openbare ruimte is aangelegd. Conform planning is het grootste deel van de gemeentelijke onderdelen gerealiseerd.

Ambitie: Openbare ruimte

Herinrichting openbare ruimte Het beeldkwaliteitsplan openbare ruimte centrum is vastgesteld. Bij het Van Grunsvenplein is het schetsontwerp vastgesteld. De ontsluiting van Brightlands Smart Services Campus (BSSC) is deels ingebracht in Memorylane, de verbinding tussen Caumerbeek en Geleenbeek. Bij Landsfort Herle is een inventarisatie gemaakt van de ingrepen. Het Zuidplein bij Maankwartier is grotendeels ingericht.

Uitvoering Gevelfonds Diverse gevels in het centrum zijn aangepakt via het Gevelfonds.

Ambitie: Cultuur, erfgoed, sport en onderwijs

Royal De tijdelijk invulling is gerealiseerd en de voorbereiding voor herontwikkeling Rivoli en Maxim is gestart. Het filmhuis heeft een businesscase geschreven en een professionaliseringsslag ondergaan, waarbij de banden zijn aangehaald met andere lokale filmpartijen (Cinesud, Dutch Mountain Film Festival, Limburg Film Office). Gezamenlijk dragen zij zorg voor de programmering van de Royal die is heropend. De bezoekersaantallen van het filmhuis hebben direct een impuls gekregen. Voor het beheer van het pand is met het Limburg Film Office een gebruikersovereen- komst getekend.

125

Nieuwe Nor Een extra krediet is beschikbaar gesteld. Het ontwerp is volledig herijkt. Het naastgelegen pand is gesloopt en gereed gemaakt voor de start van de nieuwbouw.

Via Zuid Het productiehuis Via Zuid heeft diverse producties ondersteund.

Uitvoering producties met bovenregionale uitstraling De bioscoopfilm Circus Noël ging in première in Quatro Cinema, waarna deze vrijwel in alle grote bioscopen van Nederland is vertoond. De film is grotendeels opgenomen in Heerlen en brengt Cultura Nova op een positieve manier voor het voetlicht. Daarnaast heeft Marjan Teeuwen een kunstwerk gerealiseerd in de stadshal.

Restauratie en herbestemming beeldbepalende panden De Royal is asbestvrij gemaakt en technisch op orde gebracht om weer films te kunnen beleven. Verder is het besluit genomen Pand Kneepkens te kopen.

Urban sports Een aantal (urban) sportexperimenten in de openbare ruimte heeft plaatsgevonden, onder andere tijdens de Stadmaakweek en de stadstuin in samenwerking met het Stadslab. De eerste editie van de voorronde van het NK beachvolleybal heeft plaatsgevonden. Met betrekking tot het centrumbad zijn de eerste haalbaarheidsstudies uitgevoerd.

Renovatie Rabobanklocatie Met IBA is een huurovereenkomst gesloten tot eind 2021. De renovatie van het kantoorgedeelte is afgerond, waarna IBA is ingetrokken.

Romeins kwartier Een Raadsforum heeft plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot een overzicht van 63 initiatieven. Er zijn 14 initiatieven positief afgesloten, bijvoorbeeld informatiefilmpje Romeins kwartier, start aanpassing straatnaamborden Romeins kwartier, plaatsing Via Belgica informatiepaneel bij Romeinse kelder, experiment Park Urbana op het binnenplein De Vondst, gebruik Stadsgalerij voor experiment Mapping the Mountains en de verbeelding van de verbinding tussen BSSC (Brightlands Smart Services Campus) en het Aambos door een ‘Memorylane’.

Studenten Op diverse plekken in het centrum waren studenten en stagiaires actief. Bij BSSC zijn maandelijks ongeveer 40 studenten via The Brightlands Institute for Smart Society en 122 studenten via Zuyd Hogeschool op de campus om onderwijs te volgen en onderzoek te doen. Daarnaast zijn 35 IT- talenten actief bij Train4smartservices. Bij Expertisecentrum Cyberweerbaarheid zijn een 25-tal scans uitgevoerd bij bedrijven en daar zijn 25-40 studenten bij betrokken geweest. Bij Heerlense winkels liepen 30 studenten stage. Bij de kappersacademie waren 30 studenten actief. Bij Cultura Nova hebben 46 studenten meegewerkt en voorstellingen gegeven. Als onderdeel van de inkom van Zuyd Hogeschool hebben 800 studenten Cultura Nova bezocht.

Ambitie: Evenementen, Leisure, beleving en stadsmarketing

URBAN-evenementen Er is wederom Hiphop / Capital Stage IBE en tweede editie Wintertijd georganiseerd. Daarnaast is het graffiti evenement Unframed uitgebreid naar het centrum.

126

Toevoegen hoogstaande straatkunstwerken Wederom werden 3 hoogwaardige straatkunstwerken in het centrum gerealiseerd.

Beleving Besluitvorming heeft plaatsgevonden over de verhuizing van de VVV naar het Maankwartier en de naamsverandering naar Visit Zuid-Limburg. Na positieve resultaten van de afgeronde proefperiode van vrijlaten openingstijden voor de ‘natte’ horeca in Heerlen-centrum is besloten om de proef tijdelijk te verlengen totdat deze structureel verankerd is in de APV. Door bewoners/organisatoren zijn diverse (kleinschalige) activiteiten georganiseerd.

Ambitie: Duurzaamheid, asbestsanering en vervoer

Duurzaamheid Constructieonderzoeken van daken zijn uitgevoerd. Daarnaast zijn er werksessies geweest met ondernemers en bewoners om te komen tot een coöperatie. Doel van de coöperatie is door de exploitatie van 5000 of zelfs meer zonnepanelen op daken in de energiebehoeften te voorzien van alle gebruikers van de binnenstad. Een ambitiedocument (gemeente Heerlen Circulair) is opgeleverd.

Fietsenstalling Uit onderzoek blijk dat het haalbaar is om een rijwielstalling met 860 stallingsplekken in het bestaande kantoorpand te realiseren. Dat gaat wel gepaard met een aantal significante risico’s en concessies op het gebied van ontwerp en functionaliteit, waarbij sprake is van een omvangrijke investering. Derhalve is een vervolgonderzoek gestart naar diverse andere ontwikkelmogelijkhe- den.

Stadslab Heerlen-Centrum Het Stadslab heeft 30 initiatieven begeleid, waarvan de helft in afronding is. Het Stadslab is aangesloten bij Netwerk Limburgse Stadslabs, SuNSE Interreg en de Stadmaakweek van Cultura Nova. Er zijn subsidies (Fonds voor Creatieve Industrie, City Boost VSB) binnengehaald voor de uitvoering van Stadslab Heerlen. In het maatschappelijk middenveld is met 6 organisaties gesproken. Er hebben 280 koffiegesprekken plaatsgevonden met burgers, fondsen, Heerlen Mijn Stad en anderen.

127

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Centrum wordt hieronder weergegeven:

Programma 8: Baten Lasten Saldo Resultaat VHROSV Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Centrum 300 2.859 880 -1.967 -5.214 -3.438 -1.667 -2.355 -2.558 -203 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Centrum Projecten in het centrum van Heerlen kosten meer ambtelijke inzet. Als gevolg -732 I N hiervan stijgen de kosten.

Onderuitputting kapitaallasten centrum doordat kapitaalslasten Maankwartier starten 641 I V vanaf 2021 en vertraging bij de projecten herinrichting van de pleinen.

Conform BBV kunnen we voorbereidingskosten voor grondexploitatie Schinkel Zuid -1.502 1.502 I N/V op de balans activeren. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Uitgekeerde subsidies voor gerealiseerde gevelrenovaties met afdekking uit subsidie. -207 207 I N/V Per saldo geen effect in de exploitatie.

Correctie verkeerd geboekte subsidie Provincie voor bidboek centrum. -110 I N

Gedeelte uitvoering fase 2 Belevingsconcept Romeins Kwartier vindt plaats in 2020. -53 53 I N/V De afdekking van subsidie Provincie verschuift ook naar 2020.

Gunning ingenieursbureau Van Grunsvenplein vond plaats begin 2020 waardoor -81 81 I N/V kosten verschuiven naar 2020. De afdekking subsidie Provincie verschuift ook naar 2020. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Diverse afwijkingen -25 24 Bedragen x € 1.000 -1.978 1.776 -203

128

Kernthema Herstructurering

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Hoensbroek/Passart

Gebrookerbos De methode Gebrookerbos is verder doorontwikkeld. Er wordt verder uitvoering gegeven aan het onderzoek Methode Gebrookerbos door Neimed (Limburgs kennisknooppunt voor demografisch omdenken) welke in mei 2016 van start is gegaan. Doel van dit onderzoek is inzicht krijgen in de overdraagbaarheid en effectiviteit van ‘Gebrookerbos’ als mogelijk generieke methodiek voor andere krimpregio’s. Het gebied Heerlen-Noord wordt vier jaar lang gemonitord om inzicht te krijgen in het maatschappelijk rendement van Gebrookerbos. Hierin spelen de ervaringen van bewoners en initiatiefnemers een belangrijke rol. Het monitoronderzoek richt zich op de fysieke omgeving, de demografische samenstelling, de sociaal-economische en de sociaal-culturele situatie van het gebied. Daarnaast worden eigenaarschap en organisatievermogen van burgers, de relatie overheid-burger en de toekomstvisie over het gebied nader onderzocht. De resultaten van dit onderzoek worden medio 2020 opgeleverd. In 2019 zijn er 15 nieuwe initiatieven in behandeling genomen en aan het Gebrookerbosnetwerk toegevoegd: 1) Handboogvereniging ABC; 2) Beweegtuin De Stack; 3) Groentebedden; 4) Groentetuin kasteel Hoensbroek; 5) Socio Voltaveld; 6) BMX-crossbaan Kasteelbuurt; 7) Motorcross; 8) Speelterrein Pannesjop; 9) Mountainbiketrail Heerlerheide; 10) Bouwspeelplaats Vrieheide; 11) Volkstuin Heldevier; 12) Proeftuin/buurttuin Versiliënbosch; 13) Speelwei- de/groentetuin Overbroek; 14) Groente kweken; 15) Tiny forest Hoensbroek. De accountmanagers van de gemeente en de Brooker hadden daarbij een gezamenlijke faciliterende rol. Van deze 15 initiatieven zijn er reeds 8 gerealiseerd of in ontwikkeling. In totaal zijn er tot op heden binnen Gebrookerbos 72 initiatieven geweest (vanaf 2014 t/m 2019), waarvan er 36 zijn gerealiseerd of in ontwikkeling zijn, 18 zijn er niet gecontinueerd of zijn ergens anders (buiten Heerlen Noord) gerealiseerd en 18 initiatieven zitten nog in de fase van ideevorming.

Aldenhofpark Aldenhofpark gaat om de herstructurering van de oude LTS-buurt, waar 189 verouderde portiek- etageflats plaats hebben gemaakt voor een nieuwe Brede Maatschappelijk Voorziening (BMV) Aldenhof (in gebruik sinds 2015), 30 grondgebonden woningen, 48 appartementen en een groot park. Als gemeente staan we aan de lat voor de inrichting van de openbare ruimte en de BMV. Woningcorporatie Vincio Wonen (voorheen de Voorzorg) staat aan de lat voor de woningbouw. Vincio Wonen is nog niet gestart met de bouw van 24 appartementen. Zij onderzoeken de mogelijkheden van energieneutraliteit. Als gevolg daarvan is ook de openbare ruimte rond de appartementen nog niet gerealiseerd. Voor de rest is het park helemaal gerealiseerd. Ook is de Pastoor Schleidenstraat, welke onderdeel uitmaakt van de openbare ruimte Aldenhofpark, in 2019 heringericht. Ook Wonen Limburg is nog niet gestart met de bouw. Zij zijn nog bezig met de planontwikkeling voor 30 grondgebonden woningen. Woonpunt heeft voor de realisatie van 24 appartementen de vergunningsaanvraag ingediend. Als alle woningen gereed zijn, kunnen de straten definitief ingericht worden met onder andere parkeerplaatsen en inritten.

129

Leisure Lane De realisatie van de Leisure Lane is vertraagd om financiële redenen bij contractpartners. In 2019 is veel tijd besteed aan de haalbaarheid en een uniform ontwerp van Leisure Lane. De afdekking van de gemeentelijke bijdrage in de kosten is al geruime tijd geregeld. Er is doorgewerkt aan een integraal ontwerp. Het project kan worden aanbesteed en in bouwteamverband verder ontwikkeld en gerealiseerd worden, zodra de contractpartners ook hun financiële bijdragen hebben geregeld.

Corio Glana Omgeving Kasteel De kasteelontwikkelaar die vanuit de eigenaar Stichting Ave Rex Christe aan de slag is, heeft gewerkt aan een businessplan gericht op een intensiever gebruik van Kasteel Hoensbroek. Het accent ligt op ambachtelijke activiteiten voor doelgroepen van mensen met enige achterstand tot de arbeidsmarkt. De haalbaarheid en condities waaronder worden begin 2020 getoetst, waarna besluitvorming plaatsvindt.

BMV Hoensbroek Zuid BMV De Auvermoer is in september 2019 in gebruik genomen. De buitenruimte is gedeeltelijk opgeleverd. Een bestaande voetgangersbrug moet nog verplaatst worden, een nieuwe fietsersbrug wordt nog aangelegd en een aantal paden moeten nog geasfalteerd worden.

Voormalig gemeentehuis Hoensbroek De fontein is klaar. De openbare ruimte is nog niet volledig heringericht (het betreft hier beplanting en bestrating van het gemeentelijk deel van het voorterrein). Een gedeelte van de openbare ruimte loopt mee in project rioolrenovatie Wilhelminastraat (vanaf de Nieuwstraat tot de Mgr. Lebouille- straat). Voor het andere gedeelte (de verbeterde aansluiting van het Deken Meys-Erf op de Wilhelminastraat) is nog overleg ingepland met de bewoners van het Deken Meys-erf en het Gezondheidscentrum. Daarbij gaat het over het door de bewoners en Zorgplein ervaren gebrek aan voldoende parkeerplaatsen.

Overbroek Nadat de eerste groep van 32 woningen uit fase 3 en 4 is opgeleverd, is de ontwikkelaar gestart met de realisatie van de laatste groep woningen.

Vrieheide

Archiefbewaarplaats in Christus Koningkerk In de voormalige kerk van Vrieheide, inmiddels een rijksmonument, wordt de archiefbewaarplaats gehuisvest. Het definitief ontwerp met kostencalculatie is vastgesteld. Het opstellen van het technisch ontwerp is gestart. De aanbesteding is begonnen. Op verzoek van de bewoners loopt de kerkklok weer en is de pastorie gesloopt.

De Kuil Er is een ontwerp gemaakt van het park en een speelveld rondom de Christus Koningkerk. Bij het maken van dit ontwerp is geluisterd naar de ideeën en tips die bewoners hebben meegegeven. De aanbesteding heeft plaatsgevonden en de realisatie is gestart.

130

Impuls Beeldkwaliteit Vrieheide wordt groener. Er is een groot aantal vergroeningsacties uitgevoerd, alsmede het project Ik groen ‘t. Bij de vergroeningsacties is een 1000 meter lange haag geplaatst in de Unescostraat en de Italiëlaan, een klimop geplant aan de Navolaan, de tuinen rondom de Torenflat Vrieheidepark zijn aangepast. Binnen Ik groen ‘t zijn circa 10 particuliere tuinen en 5 stukjes openbare ruimte klimaat-adaptief vergroend. Hierbij is gebruik gemaakt van een netwerk in Vrieheide bestaande uit de basisschool, Alcander, lokale cateraar, scouting, ouders, Weller, gemeente en bewoners.

Buurtinitiatieven In de Italiëlaan en de Unescostraat konden bewoners van 3 woningblokken hun leefomgeving verbeteren. Zij hebben meegewerkt bij de aanleg van straten om zodoende meer parkeerruimte te creëren in aanliggende straten, ook kunnen de hulpdiensten nu gemakkelijker door deze straten manoeuvreren. Zij kunnen nu hun auto voor de deur parkeren wat eerst niet mogelijk was. Ook werd een bewonersinitiatief begeleid bij de planvorming van een bouwspeelplaats.

Buurtcoöperatie Vrieheide De samenwerking tussen de Buurtcoöperatie Vrieheide U.A en de stichting wijkbeheer Vrieheide is omgezet in een samengaan van de twee organisaties om zo de krachten te bundelen. De gemeente heeft geen verdere inzet meer in dit project.

Meezenbroek-Schaesbergerveld-Palemig

Sloop kerk Amsterdamstraat De kerk is in 2019 gesloopt. De herinrichting van het terrein is besproken met de buurt. Vervolgtraject is goedkeuring om een waterinfiltratiebuffer aan te leggen.

Sloop ‘t Pannesjop Het voormalig schoolgebouw is gesloopt. Voor de zomer van 2020 zal het terrein overgedragen worden aan beheer en onderhoud.

Herinrichting Kasteellaan De herinrichting is afgerond en de openbare ruimte is overgedragen voor beheer.

Herinrichting Spoordamstraat/Limaweg De herinrichting is in 2019 afgerond en de openbare ruimte is overgedragen voor beheer.

Medisch Centrum MSP Service Apotheken Parkstad is voornemens om tegenover de BMV in de wijk MSP een Medisch Centrum te realiseren in samenwerking met twee huisartsen(praktijken) uit deze wijk. Daartoe dient eerst het vigerende bestemmingsplan gewijzigd te worden. De gemeente speelt hierin een faciliterende rol. Het concept bestemmingsplan is inmiddels ter beoordeling voorgelegd en de anterieure overeenkomst zal binnen afzienbare tijd worden ondertekend.

131

Groevegebied

Sibelco Op initiatief van de gemeente is er samen met Provincie, Sibelco, Natuurmonumenten en omwonenden gewerkt aan een eindplan voor de groeve: het breed gedragen Plan Verbeek. Het is echter niet gelukt om in 2019 een samenwerkingsovereenkomst te sluiten met Provincie, Sibelco en Natuurmonumenten over uitvoering, beheer en onderhoud van de verschillende onderdelen van het plan. Hiermee is daadwerkelijke realisatie van het plan nog onzeker. Bij de Raad van State is tegen de ontgrondingsvergunning beroep ingesteld. Een uitspraak is nog niet bekend.

Heerenweg-Oost Met Beaujean heeft de gemeente een samenwerkingsovereenkomst gesloten ten behoeve van woningbouw in de groeve.

Heerenweg-West Bij de Raad van State liep een beroepszaak tegen de door de Provincie verleende vergunning. De Raad van State heeft uitspraak gedaan en alle bezwaren tegen de vergunning zijn verworpen. Daarmee is de uitvoering van het eindplan zeker.

Groeve Vrieheide Een deel van de groeve Vrieheide is conform eindplan halverwege 2019 opgeleverd.

Rondje groeves Het plan is verder uitgewerkt en door IBA enthousiast ontvangen. Gemeente en IBA hebben op basis van de samenwerkingsovereenkomst in december een aanvraag ingediend bij Sibelco, Provincie en Natuurmonumenten voor een bijdrage van € 300.000 aan de realisatie.

Afsluiten programmatische aanpak herstructurering Binnen het programma Herstructurering zijn de afgelopen jaren veel resultaten opgeleverd en daarmee veel doelstellingen behaald. Voor de projecten die nu nog lopen binnen de herstructurering is er geen noodzaak meer tot een programma-gestuurde aanpak wat betreft de inhoud. De projecten kunnen vanuit de lijnorganisatie als separate projecten worden opgepakt en gerealiseerd. Het project Gebrookerbos wordt opgenomen in het programma burgerbetrokkenheid. Onderzocht wordt of het programma kan worden afgesloten.

132

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Herstructurering wordt hieronder weergegeven:

Programma 8: Baten Lasten Saldo Resultaat VHROSV Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Herstructurering 312 1.001 751 -654 -2.237 -2.087 -342 -1.236 -1.335 -99 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Herstructurering Herstructurering kost meer ambtelijke inzet. Als gevolg van deze hogere inzet stijgen -157 I N de kosten.

MSP: Resterende werkzaamheden sloop kerk Amsterdamstraat vinden nog plaats in -132 132 I N/V 2020. Hierdoor verschuift ook de afdekking naar 2020. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Vrieheide: Het ontwerp De Kuil heeft langer geduurd omdat de architect van de -53 53 I N/V Christus Koningkerk heeft meegekeken naar de kwaliteit. Per saldo heeft dat geen effect in de exploitatie.

Het restant budget Impuls Beeldkwaliteit zal in 2020 worden uitgegeven aan een -54 54 I N/V verbetering van de Groenstructuur van het gebied rondom project De Kuil/Christus Koningkerk.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 3 I V

Diverse afwijkingen -10 65 Bedragen x € 1.000 -249 150 -99

133

Kernthema Wonen

Wat hebben we gedaan, opgeleverd? (prestatie, output, product)

Regionale samenwerking  Samen met Parkstad en de Provincie hebben we een Regiodeal afgesloten met het Rijk. Binnen het programma Wonen en Leefbaarheid hebben we samen met onze woningcorporaties 2 projecten voorbereid in het kader van de 2e tranche.  De Regionale Woningmarktprogrammering Parkstad is geactualiseerd. De nieuwe programmering stelt ons in staat om beter te sturen op de gewenste kwaliteit van woningen.  We hebben de beleidsregel financiële compensatie bij kleine woningbouwinitiatieven vastgesteld, waardoor particuliere initiatiefnemers van kleine woningbouwprojecten beter in staat zijn om hun project te compenseren. Transformatieplan  Doordat de prioriteit is gelegd op de Regiodeal, schuift het opstellen van een transformatieplan door naar 2020. In de prestatieafspraken 2020 is afgesproken dat we in de periode tot 2024 per wijk een wijktransformatieplan gaan opstellen, te beginnen met de wijken die we ook in het kader van de Regiodeal oppakken. Prestatieafspraken  We hebben samen met woningcorporaties en huurdersorganisaties prestatieafspraken gemaakt voor 2020. Wonen met zorg, kwetsbare doelgroepen, woonruimteverdeling, woonoverlast, betaalbaar wonen en verduurzaming van de sociale woningvoorraad zijn daarbij belangrijke onderwerpen. Woonoverlast  Woonoverlast is een van de centrale thema’s binnen de projecten die we voor de Regiodeal hebben opgepakt.  We voeren daarnaast gesprekken met kamerverhuurders over het verbeteren van de woon- en leefkwaliteit rondom (overlastgevende) kamerverhuur. Ook dit onderwerp is in de prestatieafspraken 2020 vastgelegd. Alternatieve woonvormen  Er is een raadsinformatiebrief ‘Alternatieve Woonvormen’ opgesteld waarin het standpunt is ingenomen dat we géén apart beleid voor tiny houses en andere alternatieve woonvormen gaan voeren. Initiatieven voor tiny houses dienen te voldoen aan de huidige bouwvoorschriften.

134

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Wonen wordt hieronder weergegeven:

Programma 8: Baten Lasten Saldo Resultaat VHROSV Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 begroting begroting 2019 2019 2019 2019 2019 2019 2019 Wonen 66 66 65 -761 -631 -172 -696 -565 -107 458 Bedragen x € 1.000

De grootste afwijkingen binnen het kernthema worden hieronder toegelicht:

Kernthema Afwijkingen worden veroorzaakt door: Baten Lasten I/S V(oordeel) / N(adeel) Wonen Minder uitgaven aan onderhoud standplaatsen 95 I V

Er hebben minder onderzoeken plaatsgevonden op het gebied van ruimtelijke 60 I V projecten.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten 300 I V

Diverse afwijkingen -1 4 Bedragen x € 1.000 -1 459 458

135

136

2.2 Overzicht algemene dekkingsmiddelen

Inleiding

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen. Deze worden in de rest van dit hoofdstuk verder toegelicht.

Algemene dekkingsmiddelen * Realisatie 2019 Bijgestelde Primitieve in % begroting 2019 begroting 2019 Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is 25.879 26.189 26.189 9 Algemene uitkeringen 257.682 254.174 249.669 92 Dividend 1.479 1.284 1.284 1 Saldo van de financieringsfunctie -3.568 -3.991 -3.991 -1 281.472 277.656 273.151 100 Bedragen x € 1.000

* In de tabel hierboven valt onder lokale heffingen de OZB en de ‘overige belastingen’, zijnde taakveld 0.61, 0.62 en 0.64. De parkeerbelasting en de toeristenbelasting (taakveld 0.63 en 3.4) vallen buiten deze totaaltelling. Onder dividend valt het dividend dat in 2019 is ontvangen van de BNG Bank en Enexis Holding (inclusief de ontvangen rente).

137

2.2.1 Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is

De gemeentelijke belastingen vormen een belangrijk onderdeel van de baten van de gemeente. De lokale heffingen waarvan de besteding niet gebonden is, bestaan uit de onroerende zaakbelastingen woningen en niet-woningen, precariobelasting, toeristenbelasting, parkeren en hondenbelasting. Meer informatie over de lokale heffingen, met een uitgebreid beeld van het gevoerde beleid, een overzicht van de diverse heffingen, een aanduiding van de lokale lastendruk en het kwijtscheldingsbeleid is opgenomen in hoofdstuk 3.1 “Lokale heffingen”.

138

2.2.2 Gemeentefonds

In deze paragraaf laten wij u de effecten zien van de decembercirculaire op het gemeentefonds. Het gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor gemeenten. Dus de ontwikkeling van het gemeentefonds bepaalt in belangrijke mate onze financiële ruimte.

Wij informeren u over de gevolgen van de decembercirculaire voor onze jaarrekening 2019 (A). Het karakter van de circulaire is vooral het afwikkelen van de laatste zaken van het uitkeringsjaar 2019 zoals het verschaffen van informatie over integratie- en decentralisatie uitkeringen (B & D). De definitieve vaststelling van een gemeentefondsjaar geschiedt - door het ministerie - veelal 2 jaar na dato. Vandaar dat wij ook terugkijken naar de jaren 2017 en 2018 (E).

De Gemeentefonds decembercirculaire 2019 bevat een aantal veranderingen ten opzichte van de septembercirculaire. De circulaire beschrijft grotendeels de afronding van het begrotingsjaar, maar geeft geen verwachte wijzigingen van het accres. De wijzigingen in het accres worden pas in de meicirculaire 2020 meegenomen. Er is in eerdere nota’s reeds bekend gemaakt dat er een wijziging komt in de verdeelstructuur van het gemeentefonds.

Samengevat ziet het totaal effect van de decembercirculaire 2019, ten opzichte van de september circulaire 2019 er als volgt uit: Bedragen * € 1.000 Omschrijving 2019 2020 2021 2022 2023 2024

A Algemene uitkering 1.002 -263 -255 -253 -249 -249 B Integratie uitkeringen 0 0 0 0 0 0 C LPO sociaal domein algemene uitkering 0 0 0 0 0 0 D Decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties 1.429 73 -6 -6 -6 -6 Effect decembercirculaire 2.431 -190 -262 -260 -256 -256

E Resultaat voorgaande jaren 334

A. Toelichting op A: Algemene uitkering Decembercirculaires geven geen nieuwe informatie met betrekking tot het accres. De mutatie van € 1.002.000 in 2019 en de bedragen meerjarig hebben grotendeels te maken met wijzigingen in de aantallen van diverse maatstaven van de algemene uitkering. Ter compensatie van eventuele nadelen hebben de fondsbeheerders de verdeelreserve ingezet in de jaren 2017 tot en met 2019.

B. Integratie uitkeringen Geen mutaties.

C. LPO sociaal domein algemene uitkering Geen mutaties.

D. Decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties Er zijn enkele nieuwe of bijgestelde decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties ten opzichte van de septembercirculaire. In 2019 stijgt het gemeentefonds met betrekking tot deze uitkeringen met € 1,4 miljoen. De belangrijkste nieuwe uitkeringen betreffen:

139

 Perspectief op werk € 1.000.000  Klimaatmiddelen € 272.000  Saldo verschillende kleinere uitkeringen € 157.000 Totaal € 1.429.000

E. Resultaat voorgaande jaren (2017 en 2018) Normaal gesproken wordt het uitkeringsjaar T (2019) definitief vastgesteld in jaar T+2. Het jaar 2017 zou dus nu in 2019 worden afgewikkeld. Het positief saldo van € 334.000 is verwerkt in de jaarrekening 2019 (zie bovenstaande tabel).

P.S. Over de posten genoemd bij onderdeel D vindt - door u als Raad- separate besluitvorming plaats. De gelden “Perspectief op werk” betreffen gelden voor Arbeidsmarktregio Zuid-Limburg (AMR Zuid- Limburg). De AMR Zuid-Limburg is een samenwerkingsverband tussen de 3 centrumgemeenten en overige partners (WSP-en, Onderwijs, Werkgevers en UWV) die actief en betrokken zijn bij de uitvoering van het programma binnen de AMR.

140

2.2.3 Dividenden

BNG Bank N.V.

Over het jaar 2018 is een nettowinst van € 337 miljoen (2017: € 393 miljoen) beschikbaar voor uitkering van dividend en toevoeging aan reserves. Voorgesteld is om 50% (2017: 37,5%) van de winst na belasting uit te keren. Dit komt neer op een dividendbedrag van € 159 miljoen (2017: € 141 miljoen).

Het dividend bedraagt € 2,85 per aandeel van nominaal € 2,50 (2017: € 2,53 dividend per aandeel.

De gemeente Heerlen heeft 424.827 aandelen BNG in haar bezit en in 2019 een dividenduitkering BNG ontvangen van € 1.210.757 (per aandeel € 2,85).

Het begrote bedrag aan dividend BNG voor 2019 is € 1.074.812 (per aandeel € 2,53). Dit betekent voor 2019 een voordeel aan dividend BNG van € 135.945.

Enexis Holding N.V. De algemene vergadering van aandeelhouders (AVA) van Enexis N.V. heeft besloten om 50% van het nettoresultaat over 2018, een bedrag van € 319 miljoen, in de vorm van dividend uit te keren. Het totale dividend bedraagt € 122 miljoen, of wel € 0,82 per aandeel. Het ontvangen dividend in 2019 voor de gemeente Heerlen is € 254.267.

Begroot was € 208.940 dit resulteert in een voordeel van € 45.327 ten opzichte van de begroting 2019.

Rd4 De N.V. Rd4 heeft een dividend uitgekeerd aan de gemeente Heerlen van € 64.964 in 2019.

141

2.2.4 Saldo van de financieringsfunctie

Voor de toelichting op het saldo van de financieringsfunctie verwijzen we naar hoofdstuk 3.4 Financiering.

142

2.3 Overzicht overhead

Overzicht kosten overhead Realisatie 2019 Bijgestelde Primitieve begroting 2019 begroting 2019 Overhead 41.206 38.988 38.813 Bedragen x € 1.000

143

144

2.4 Bedrag heffing vennootschapsbelasting

Vennootschapsbelasting wordt geheven over de winst die behaald wordt door een gemeente met activiteiten die aan de criteria voldoen van ondernemerschap. Bij de inventarisatie van onze activiteiten blijkt een aantal winstgevend te zijn. Echter daar is geen vennootschapsbelasting over verschuldigd omdat de activiteiten onder een vrijstelling vallen of als normaal vermogensbeheer zijn te beschouwen.

145

146

2.5 Onvoorzien

Artikel 8 van de BBV stelt dat de gemeente verplicht is een post onvoorziene uitgaven op te nemen in de begroting. Wij hebben ervoor gekozen deze post vanaf de begroting 2015 terug te brengen naar nul. Als zich incidenten voordoen, dan komen deze rechtstreeks ten laste van de algemene reserve.

147

148

3 Paragrafen

3.1 Lokale heffingen

149

Algemeen In deze paragraaf zijn de lokale heffingen opgenomen waarvan de besteding zowel gebonden als niet gebonden is. Gebonden besteding zijn opbrengsten die alleen zijn bestemd voor het doel waarvoor zij worden geheven. Dat zijn de afvalstoffenheffing, de rioolheffing en leges. Niet gebonden besteding zijn opbrengsten die tot de algemene middelen van de gemeente worden gerekend. Dat zijn de onroerende zaakbelasting, de precariobelasting, de hondenbelasting, de parkeeropbrengsten en de toeristenbelasting. De opbrengsten van de gebonden bestedingen zijn geoormerkt voor specifieke doeleinden en mogen een kostendekkendheidspercentage van 100% niet overstijgen. Met kostendekkendheidspercentage wordt bedoeld dat de netto-opbrengsten van een specifieke heffing niet hoger mogen zijn dan de gemaakte kosten die gerelateerd zijn aan die heffing.

Conform de BBV zijn in de paragraaf opgenomen: • het beleid ten aanzien van de lokale heffingen; • de gerealiseerde inkomsten; • een overzicht van de diverse heffingen; • het kwijtscheldingsbeleid; • een aanduiding van de lokale lastendruk.

Gerealiseerd beleid ten aanzien van de lokale heffingen De kaders voor de heffing en invordering van gemeentelijke belastingen zijn met name te vinden in de Gemeentewet, de wet Waardering Onroerende Zaken, de wet Milieubeheer, de Algemene wet inzake rijksbelastingen, de Algemene wet bestuursrecht en de invorderingswet 1990. De belastingverordeningen en de Leidraad Invordering van de gemeente zijn hierop gebaseerd. De belastingverordeningen 2019 zijn door de raad vastgesteld in november 2018.

150

De gerealiseerde inkomsten (trend)

Heffing Gerealiseerde opbrengst belastingjaar

2016 2017 2018 2019 Niet gebonden heffingen A. Onroerende zaakbelasting 20.919 20.572 23.889 24.777 B. Hondenbelasting 809 802 796 838 C. Precariobelasting 284 239 279 264 D. Toeristenbelasting 187 199 229 317 E. Parkeren en fiscalisering parkeerboetes 2.017 2.060 2.112 2.225 Subtotaal 24.216 23.872 27.305 28.421 Gebonden heffingen F. Afvalstoffenheffing 10.609 10.247 9.568 9.787 G. Rioolheffing 9.126 9.464 8.326 8.077 Subtotaal 19.735 19.711 17.894 17.864 Overige heffingen H. Algemene dienstverlening 1.027 1.128 1.067 774 I. Omgevingsvergunningen 1.556 792 1.411 1.344 J. Europese dienstenrichtlijn 37 35 55 44 K. Begraafrechten 446 477 477 412 L. Marktgelden 195 176 172 166 Subtotaal 3.261 2.608 3.182 2.740 Totaal 47.212 46.191 48.381 49.025 Bedragen x € 1.000

De gerealiseerde inkomsten (versus begroting)

Heffing Begroting 2019 Rekening 2019 Resultaat

Niet gebonden heffingen A. Onroerende zaakbelasting 25.041 24.777 -264 B. Hondenbelasting 857 838 -19 C. Precariobelasting 291 264 -27 D. Toeristenbelasting 277 317 40 E. Parkeren en fiscalisering parkeerboetes 2.280 2.225 -55 Subtotaal 28.746 28.421 -325 Gebonden heffingen F. Afvalstoffenheffing 9.649 9.787 138 G. Rioolheffing 8.109 8.077 -32 Subtotaal 17.758 17.864 106 Overige heffingen H. Algemene dienstverlening 916 774 -142 I. Omgevingsvergunningen 1.801 1.344 -457 J. Europese dienstenrichtlijn 36 44 8 K. Begraafrechten 452 412 -40 L. Marktgelden 179 166 -13 Subtotaal 3.384 2.740 -644 Totaal 49.888 49.025 -863 Bedragen x € 1.000

151

A. Onroerende zaakbelastingen (OZB) De realisatie laat een minderopbrengst zien van € 264.000, 1% van de begrote OZB-opbrengsten. Voor woningen bedraagt de minderopbrengst € 47.000, voor niet-woningen € 217.000. Een belastingjaar bij de BsGW loopt 5 jaar door, waarin nog aanvullende aan- slagen kunnen worden opgelegd in de volgende jaren.

B. Hondenbelasting De hondenbelasting laat een kleine minderopbrengst zien van € 19.000 en ligt daarmee in lijn met de begroting.

C. Precariobelasting De Precariobelasting laat een kleine minderopbrengst zien van € 27.000. Een en ander te verklaren door minder reclameactiviteiten in het centrum.

D. Toeristenbelasting De toeristenbelasting laat een meeropbrengst zien van €40.000, te verklaren door een stijging in het aantal overnachtingen.

E. Parkeren en fiscalisering parkeerboetes In totaal is er binnen parkeren een minimale minderopbrengst van € 55.000 ten opzichte van de begroting. Voor de financiële toelichting op dit resultaat verwijzen we u naar het kernthema Wegen, straten en pleinen uit deze jaarrekening.

F. Afvalstoffenheffing De baten voor de afvalstoffenheffing laten een meeropbrengst zien van € 138.000.

G. Rioolheffing De rioolheffing laat een kleine minderopbrengst zien van € 32.000 en ligt daarmee in lijn met de begroting.

H. Algemene dienstverlening Er is een minderopbrengst van € 142.000 als gevolg van minder aanvragen voor reisdocumenten. Doordat de geldigheidsduur van reisdocumenten vanaf 2014 met 5 jaar is verlengd tot 10 jaar loopt het aantal aanvragen met ingang van 2019 terug.

I. Omgevingsvergunningen Er is een minderopbrengst van € 457.000 ten opzichte van de begroting. Bij het opstellen van de begroting 2019 werd de inschatting gemaakt dat er € 300.000 meer aan leges omgevingsvergunningen binnengehaald zou gaan worden. Er zijn in 2019 minder vergunningen aangevraagd dan ingeschat en daarnaast hadden we last van het feit dat we leges misliepen vanwege het gegeven dat er deels nog verouderde bestemmingsplannen liggen. De regelgeving is inmiddels aangepast, waardoor leges niet meer worden misgelopen.

152

J. Europese dienstenrichtlijn Hieronder vallen grotendeels de verleende vergunningen met betrekking tot Drank & Horeca. De opbrengsten hiervan liggen in lijn met de begroting.

K. Begraafrechten We hebben een minderopbrengst van € 40.000 als gevolg van afname aantal begravingen ten gevolge van een toename van het aantal crematies en door afname verlenging grafrechten.

L. Marktgelden De gerealiseerde marktgelden laten een minderopbrengst van € 13.000 zien. Er is al een aantal jaren minder belangstelling voor de markten vanuit de marktkooplieden. Net als vorig jaar is er niet echt verschil te zien in de terugloop voor Heerlen Centrum en Hoensbroek. Beide markten lopen terug waardoor de minderopbrengst ontstaat.

Beschrijving van het gerealiseerde kwijtscheldingsbeleid Het gemeentelijk beleid ten aanzien van het verlenen van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is geëffectueerd op kwijtschelding van de woonlasten, het gebruikersdeel van de rioolheffing en het gehele bedrag aan vastrecht van de afvalstoffenheffing. Kwijtschelding voor het variabele deel van de afvalstoffenheffing (DIFTAR op basis van het volume/frequentiesysteem) is gebaseerd op de hoeveelheid huishoudelijk restafval.

Aanvraag kwijtschelding Als een burger een aanvraag tot kwijtschelding heeft ingediend wordt deze getoetst door het Inlichtingenbureau. Als er kwijtschelding wordt toegekend dan hoeft de burger het jaar erna niet nogmaals een aanvraag voor kwijtschelding in te dienen. Hij krijgt dan automatische kwijtschelding. Mocht het jaar erna op basis van de hernieuwde toets er een belemmering zijn dan krijgen de burgers een belemmeringsbrief en kunnen de belemmering indien nodig weerleggen.

Het Inlichtingenbureau (IB) toetst de gegevens van de burger aan de voorwaarden om voor kwijtschelding in aanmerking te komen. Ze gebruikt hiervoor de gegevens van het Uitvoeringsinsti- tuut Werknemersverzekeringen (UWV), Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe), de Belastingdienst en de Dienst Wegverkeer (RDW).

Toegekend bedrag kwijtschelding 2019: Voor 2019 bedraagt het bedrag aan kwijtscheldingen voor riool en afval € 1.601.644. Dit is een overschrijding van € 111.000 ten opzichte van de begroting. De inschatting was dat het bedrag aan kwijtschelding belastingen minder zou worden gezien de positievere economische markt. Echter in 2019 is toch nog in de lijn van 2018 gebruik gemaakt van de kwijtscheldingsregeling.

153

Aanduiding lokale lastendruk 2019

Woonlasten 2019 Afval vast bedrag 1-persoons huishouden 138,48 2-persoons huishouden 171,71 Meerpersoons huishouden 204,95 Afval variabel bedrag (aantal ledigingen) 1-persoons huishouden 19,35 Meerpersoons huishouden 52,50 Riool Eigenaar (vast bedrag) 76,80 Gebruikers (afh. M3 waterverbruik) 88,32 OZB Gemiddelde WOZ-waarde gemeente Heerlen 135.818 Eigenaar, belastingdruk 298,57 Totale woonlasten meerpersoonshuishouden 721,14

154

3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Deze paragraaf geeft de actuele stand van het weerstandsvermogen en de risico’s van de gemeente Heerlen weer. Het weerstandsvermogen geeft de mate aan, waarin de gemeente in staat is om de nadelige gevolgen van risico’s (financiële tegenvallers) op te vangen zonder dat het beleid moet worden gewijzigd. Het geeft tevens inzicht in de robuustheid van de financiële positie van de gemeente.

Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de benodigde weerstandscapaciteit (de ingeschatte risico’s) en de beschikbare weerstandscapaciteit (de middelen die beschikbaar zijn om eventuele tegenvallers op te vangen). Bij de rekening 2019 zijn risico’s geactualiseerd, geïnventariseerd en zoveel mogelijk gekwalificeerd. Onze weerstandscapaciteit is opgebouwd uit de algemene reserve, algemene reserve grondbedrijf en de bestemmingsreserve ter dekking risico’s grondexploitatie.

Weerstandsvermogen is opgebouwd uit: Weerstandscapaciteit: Algemene reserve (31-12-2019) - € 2.380.378 Algemene reserve grondbedrijf € 815.661 Bestemmingsreserve te dekking risico’s grondexploitatie € 5.275.436 Verlies 2019 na resultaatbestemming – € 2.824.822 Totaal ten behoeve van weerstandsvermogen € 885.897

Het weerstandsvermogen is als volgt berekend:

Beschikbare weerstandscapaciteit Ratio weerstandsvermogen = Benodigde weerstandscapaciteit (= max. of min. risicobedrag)

Op basis van de beschikbare weerstandscapaciteit (algemene reserve) is de ratio rekening 2019: € 0,89 miljoen (weerstandscapaciteit) / € 8,59 miljoen (risicosimulatie) = 0,10

Beoordeling weerstandsvermogen Om de ratio voor het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen wordt gebruik gemaakt van onderstaande waarderingstabel die in samenwerking tussen NAR en de Universiteit Twente is opgesteld. Op basis van bovenstaande berekening wordt het weerstandsvermogen van de gemeente Heerlen gewaardeerd op ruim onvoldoende. In de begroting 2019 was een ratio van 0,10 begroot. We streven nog steeds met behulp van het ingezette herstelplan, te voldoen aan de doelstelling om binnen de vastgestelde termijn van 4 jaar onze eigen vermogen positie op peil te brengen.

Ratio weerstandsvermogen Waardering > 2 Uitstekend 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende 1,0 < x < 1,4 Voldoende 0,8 < x < 1,0 Matig 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende < 0,6 Ruim onvoldoende

155

Financiële kengetallen

Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een provincie of gemeente. Om dit te bereiken presenteren wij deze kengetallen conform BBV in onderstaand overzicht. In paragraaf 4.5 Financiële status en weerbaarheid laten we in één overzicht de financiële gezondheid van de gemeente zien: “zo staat de gemeente er financieel voor”. Hier worden onderstaande kengetallen verder toegelicht.

Ratio's Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 Netto schuldquote 67% 83% 73% Gecorrigeerde netto schuldquote 67% 83% 74% Solvabiliteitsratio 7% 5% 4% Kengetal grondexploitaties -2% -1% 0% Structurele exploitatieruimte -1% -1% -4% Belastingcapaciteit 99% 97% 97%

Netto schuldquote Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A Vaste schulden 237.747 279.798 279.800 B Netto vlottende schuld 107.001 124.118 84.886 C Overlopende passiva 28.912 8.292 44.769 D Financiële vaste activa 28.387 27.650 29.281 E Uitzettingen < 1 jaar 46.709 35.064 42.045 F Liquide middelen 1.039 1.039 1.404 G Overlopende activa 11.915 11.915 20.449 H Totale baten 428.039 406.129 431.783 I Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H*100% 66,7% 82,9% 73,2% bedragen x € 1.000

Gecorrigeerde netto schuldquote Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A Vaste schulden 237.747 279.798 279.800 B Netto vlottende schuld 107.001 124.118 84.886 C Overlopende passiva 28.912 8.292 44.769 D Financiële vaste activa (-/- verstrekte leningen) 26.071 25.333 26.965 E Uitzettingen < 1 jaar 46.709 35.064 42.045 F Liquide middelen 1.039 1.039 1.404 G Overlopende activa 11.915 11.915 20.449 H Totale baten 428.039 406.129 431.783 I Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H*100% 67,3% 83,4% 73,8% Gecorrigeerd voor de verstrekte leningen

bedragen x € 1.000

Solvabiliteitsratio Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A Eigen vermogen 27.063 21.228 19.855 B Balanstotaal 416.199 451.598 448.516 C Solvabiliteitsratio (A/B)*100% 6,5% 4,7% 4,4% bedragen x € 1.000

156

Kengetal grondexploitaties Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A Niet in exploitatie genomen bouwgronden B Bouwgronden in exploitatie -7.904 -4.709 572 C Totale baten 428.039 406.129 431.783

D Grondexploitatie (A+B)/C*100% -1,8% -1,2% 0,1% bedragen x € 1.000

Structurele exploitatieruimte Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A Totale lasten 425.959 419.778 438.992 B w.v. structureel 401.486 393.134 421.693 C Totale baten 428.039 412.980 431.783 D w.v. structureel 397.602 389.220 405.724 E Saldo baten en lasten (=C-A) 2.080 -6.798 -7.208

F Mutaties reserves -2.596 6.798 5.998 G w.v. structurele toevoegingen 1.792 199 199 H w.v. structurele onttrekkingen -689 -679 -679 I Resultaat (E+F) -516 0 -1.210

J Structurele ruimte ((D-B)+(H-G)/(C)*100% -1,5% -1,2% -3,9% bedragen x € 1.000

Belastingcapaciteit * Realisatie Begroting Realisatie 2018 2019 2019 A OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 289,87 298,57 298,57 B Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 171,20 165,12 165,12 C Afvalstoffenheffing voor een gezin 251,92 257,35 257,35 D Eventuele heffingskorting E Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D) 712,99 721,04 721,04

F Woonlasten landelijk gemiddelde voor gezin in t-1 721 740 740

G Woonlasten t.o.v. landelijk gemiddelde jaar t-1 (E/F)x 100% 98,89% 97,44% 97,44% bedragen x € 1 *gebaseerd op een meerpersoonshuishouden

157

Risico’s

Claims “alle programma’s” (I) Bij het uitoefenen van haar taken, wordt de gemeente regelmatig geconfronteerd met claims van derden, die leiden tot juridische procedures. Deze claims kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op aanbestedingen, (loonkosten)subsidies, planschades óf op eerder toegekende schadevergoedin- gen. Het grootste deel van deze claims is niet verzekerd en de uitkomst van juridische procedures is moeilijk in te schatten.

Te nemen maatregel: Blijven monitoren zodat mogelijke risico’s vermeden worden.

Economische activiteit programma “Economie” (S) Reeds een paar jaar is er sprake van een positieve ontwikkeling bij het aantrekken en vestigen van nieuwe bedrijven, maar vooral ook bij het uitbreiden van het reeds in Heerlen respectievelijk de regio zittende bedrijfsleven. De goede economische situatie in zijn algemeenheid maar ook de actieve inzet vanuit de gemeente en de beschikbaarheid van aantrekkelijke bedrijfslocaties is een van de hoofdredenen hiervoor. Heerlen is steeds meer op de kaart als aantrekkelijk vestigingsge- bied. Ook investeerders in onroerend goed vinden Heerlen een interessant gebied. Op de locaties Trilandis en Avantis zijn de resultaten goed, niet alleen nieuwe bedrijven maar vooral ook de uitbreidingen van het bestaande bedrijfsleven (Medtronic, DocMorris). Dit betekent ook dat er binnen afzienbare tijd een schaarste probleem ontstaat, met name aan grootschalige locaties. Voor de meer lokale en kleinschalige bedrijventerreinen Coriopolis, Autoboulevard en Emmaterrein is de uitgifte minder positief. Dit heeft niet alleen met de markt te maken maar ook met onvoldoende op de markt afgestemd aanbod. In dat opzicht is er al een paar jaar een risico van minder opbrengsten aan grondverkoop als gevolg van weinig uitgifte. Ook kan de grondprijs een issue zijn. Voor deze locaties draagt de gemeente als grondeigenaar zelf het volledige risico bij vertraging in de verkoop van gronden.

Te nemen maatregel: Voor de lokale terreinen dient de profilering (meer marktgericht) en acquisitie sterker te worden ingezet. Deze locaties blijven een risico. Voor Trilandis – waarbij de gemeente enig aandeelhouder is - is geen risico aan de orde. Avantis ontwikkelt zich ook steeds meer positief en het risico voor de gemeente is beperkt en te overzien.

Projectenportefeuille programma “VHROSV” (S) De beschikbare budgetten om een aantal infrastructurele en/of ontwikkelingsprojecten te realiseren zijn op middellange en lange termijn niet voldoende om alle voornemens te realiseren. (Her)prioritering van projecten is daarom noodzakelijk. Dit kan betekenen dat een aantal voorgenomen projecten stopgelegd c.q. getemporiseerd zal worden en dat gewekte verwachtingen bij derden mogelijk niet nagekomen kunnen worden. In hoeverre dit leidt tot schade is niet in te schatten.

Reeds genomen maatregel: Een herprioritering van (woningbouw)projecten is doorgevoerd. Een aantal grondexploitatieprojecten zal hierdoor niet worden afgerond. Dit is in nagenoeg alle gevallen toe te schrijven aan de marktomstandigheden waardoor het plan, op basis waarvan de exploitatie was opgesteld, niet meer kan worden uitgevoerd. In al deze gevallen moet uit nadere studie blijken of en zo ja, wanneer alsnog opbrengsten voor deze locaties kunnen worden gegenereerd. De komende tijd wordt duidelijk welke financiële consequenties de herprioritering heeft.

158

Te nemen maatregel: Ook de woningbouwplannen die wel nog op de Parkstadprogrammering staan en op realisering wachten, worden beleidsmatig opnieuw tegen het licht gehouden. Hierbij worden- voor zover mogelijk- ook de juridische en financiële consequenties van het eventueel schrappen van plannen in kaart gebracht. De nieuwe Parkstadprogrammering is vastgesteld. Wanneer nieuwe plannen voor een project zijn opgesteld, worden deze aan de raad ter besluitvorming voorgelegd inclusief de daaraan verbonden financiële consequenties. Alsdan moeten wellicht voorzieningen worden gevormd om deze financiële implicaties op te vangen. De onteigeningsprocedure die vanwege de aanleg van de Binnenring in 2008 is opgestart is nog steeds niet afgerond. De zaak ligt momenteel bij de Hoge Raad. Onduidelijk is of met het door de Hoge Raad te wijzen arrest deze procedure is afgerond of dat het dossier opnieuw beoordeeld moet worden. In het laatste geval kan de onteigening nog enkele jaren duren.

Verbonden Partijen “alle programma’s” (S) Verbonden partijen voeren meestal gemeentelijke taken uit met een groot politiek belang. Ze leveren een forse bijdrage aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Participatie in verbonden partijen levert de gemeente niet alleen voordelen op, maar ook financiële en bestuurlijke risico’s.

Te nemen maatregel: Het beleid conform de nota verbonden partijen uitvoeren. Om de voordelen optimaal te benutten en de risico’s te beheersen is aandacht voor de sturingsrelatie met en risicobeheersing bij verbonden partijen belangrijk.

Bodemsanering programma “VHROSV” (S) De gemeente kan op enig moment te maken krijgen met een geval van ernstige en gezondheids- bedreigende bodemvervuiling waar onmiddellijk moet worden gesaneerd. In zo’n situatie, die tot nog toe niet is voorgekomen, worden de saneringskosten ten laste van de algemene reserve gebracht. Dit komt, statistisch gezien, ongeveer één maal in de vijf jaar voor en vergt dan enorm hoge kosten aan sanering. Afhankelijk van de grootte van de verontreiniging is dan al gauw te rekenen met enkele honderdduizenden euro’s aan kosten.

Te nemen maatregel: Door onderzoek aantonen wie de veroorzaker is van de vervuiling. De kosten worden vervolgens verhaald op de vervuiler.

Bestuurskracht programma “Bestuur en Ondersteuning” (S) Regionale samenwerking kan een risico met zich meebrengen. De mate waarin wij onze ambities tot uitvoering brengen en/of wij onze lobby doelstellingen bereiken is afhankelijk van het vermogen van de regio om als samenwerkende gemeenten samen op te trekken, middelen te verzamelen en de uitvoering op gang te krijgen. Ook op het gebied van operationele samenwerking zijn wij afhankelijk van onze buurgemeenten. Komt de samenwerking niet van de grond of loopt deze vast dan betekent dat niet alleen dat wij waarschijnlijk onze kwalitatieve doelen niet halen maar ook dat onze financiële mogelijkheden onder druk komen te staan.

Genomen maatregel: Voortgang in de samenwerking in Parkstadverband blijven sturen en monitoren. De nieuwe vorm van samenwerking in Parkstad is er een waarin de portefeuillehouders, colleges en gemeenteraden beter in positie zijn gebracht. Dit maakt het mogelijk om veel meer vanuit de integraliteit van de

159

gemeentelijke opgaven besluiten te nemen maar ook om samenwerkingen op te bouwen vanuit ‘coalitions of the willing’ waardoor de kans op het mislukken van samenwerkingen afneemt.

Achterstand bij actualisering bestemmingsplannen programma “VHROSV” (S) Het bestemmingsplan is het instrument bij uitstek om het ruimtelijk beleid te handhaven. Het bestemmingsplan moet om de 10 jaar geactualiseerd worden. Momenteel is er een achterstand ontstaan in het actualiseringsproces. Heerlen kent 33 plangebieden die cyclisch dienen te worden geactualiseerd. Binnen de mogelijkheden van Heerlen is deze inhaalactie in 2024 gerealiseerd.

De volgende risico’s doen zich voor:  het ontbreken van een adequaat ruimtelijk sturingsinstrument;  het ontbreken van een actueel bestemmingsplan kan leiden tot mislopen inkomsten.

Reeds genomen maatregel: Het actualiseren van bestemmingsplannen in de organisatie verankeren en het als een cyclisch proces integreren in de bedrijfsvoering.

Te nemen maatregel: De huidige werkwijze continueren.

Ontoereikende SPUK uitkering Sport inzake BTW programma “Sport en recreatie” Voor investeringen in sportvoorzieningen heeft het Rijk een compensatieregeling voor gemeenten ingesteld om de betaalde BTW gedeeltelijk terug te ontvangen.

Reeds genomen maatregel: Voor 2019 heeft de gemeente Heerlen in dit kader een bedrag aangevraagd van € 660.105. Toegekend door het Rijk werd een bedrag van € 583.393. Daarmee hebben we op dit onderdeel over 2019 een verlies moeten nemen van € 76.712.

Te nemen maatregel: Voor 2020 ligt het risico complexer. Naast dat we moeten afwachten hoeveel procent van het aangevraagde bedrag dit jaar zal worden toegekend, is er ook een ingrijpende wijziging in de regelgeving doorgevoerd. De BTW over kosten voor bewegingsonderwijs wordt namelijk niet meer gecompenseerd. Wat hiervan de financiële impact is moet in overleg met het ministerie en BTW specialisten verder uitgewerkt worden.

Stikstofaanpak programma “VHROSV” Door de opgelegde strengere eisen met betrekking tot de uitstoot van stikstof komt de uitvoering van projecten in het gedrang.

Reeds genomen maatregel: We hebben in 2019 regelmatig bekeken op hoeveel projecten de veranderde regelgeving ten opzichte van stikstof invloed heeft en hebben deze informatie ook aangeleverd aan provincie, ministerie BZK en VNG. Dit betreft aantallen bouwprojecten en bestemmingsplannen in de verwachting of wetenschap dat er vertraging was of zou kunnen optreden als gevolg van stikstofdepositie. Er is een gemeentelijke werkgroep Stikstofdepositie gevormd om beantwoording van vragen te coördineren, kennis te verzamelen en na te gaan in welke mate we kunnen omgaan met de vergunningverlening van kleine projecten. Dit met het oog op het wegvallen van de drempelwaarde voor melding- of vergunningplicht.

160

Te nemen maatregel: Doorlopend wordt per project bekeken of een natuurvergunning aan de orde is. Leidt een project tot stikstofdepositie in een Natura 2000 gebied en zijn er significante effecten, dan kan er niet worden teruggevallen op het Programma Aanpak Stikstof (PAS) en adviseren wij onderzoek te doen naar maatregelen in het project waarmee de stikstofdepositie voorkomen kan worden. Indien nodig overleggen we met het informatieloket van de provincie Limburg.

Regelgeving PFAS programma “VHROSV” Als gevolg van verscherpte regelgeving inzake het afvoeren van verontreinigde grond (PFAS) vallen allerlei projecten / initiatieven in de stad stil.

Genomen c.q. nog te nemen maatregel: Voor de PFAS-crisis is een handelingsprotocol opgesteld waarin de volgende items zijn opgenomen: aanpassing van de regionale bodemkwaliteitskaart, onderzoek naar de aanwezigheid van PFAS in de bodem van Heerlen, afspraken over toezicht en handhaving met de RUD-ZL, voorkomen van stagnatie door het maken van afspraken over afvoer van grond uit gemeentelijke projecten en communicatie over de mogelijkheid voor burgers om grond af te voeren.

Sociaal domein programma “Sociaal Domein” (S) De transformatie in het sociale domein, met als basis onze geformuleerde uitgangspunten ‘sturing en bekostiging sociaal domein’ en extra-muralisering van beschermd wonen en opvang, vergen nog de nodige inspanningen van zowel onze gemeente als de zorgaanbieders en andere betrokken partijen. Bovendien ligt het aantal kinderen met jeugdhulp in Heerlen hoger dan het landelijk gemiddelde. Daarnaast zagen we in de afgelopen jaren een verzwaring van de problematiek. Met ingang van 2019 is de basishulp jeugd (ambulante jeugdhulp en lokaal preventieve activiteiten) ondergebracht bij JENS. Het implementatietraject bij JENS is complex en verloopt nog niet op alle punten naar wens. Dit is niet geheel onverwacht, dergelijke trajecten zijn zeer intensief en vragen tijd. Gezamenlijk ondernemen wij actie en sturen daar waar nodig bij. Bovendien evalueren wij komende periode of de aannames in de formatie/capaciteit jeugdmedewerkers overeenkomt met de ontwikkelingen en anticiperen wij op een toekomstbestendige toegang.

Te nemen maatregelen: WMO maatschappelijke ondersteuning en hulp bij het huishouden:  Resultaatgerichte afspraken maken met de zorgaanbieders en daarop blijven sturen.  Intensiveren informele zorg en preventie via onze contractpartij Heerlen STAND-BY!!  Ontkokeren en cultuuromslag bij financiering instellingen.  Het continueren van periodieke regiegesprekken met de zorgaanbieders.

WMO Beschermd wonen en Maatschappelijke opvang:  Meer inzet op preventie onder andere uitgevoerd door sociale diensten Parkstad (o.a. tijdelijk toestaan van “grijs wonen”).  Meer inzet op preventie door mogelijk maken regulier wonen, hiertoe zijn de afspraken met Loket Housing Parkstad aangepast met als doel meer cliënten te laten uitstromen met behulp van een Housing-traject.  Anders inrichten en daarmee een kwaliteitsverbetering van de opvang van jongeren leidt tot meer duurzame uitstroom.  Alternatieven De Klomp leiden tot minder Opvang recidive en betere spreiding in Parkstad (Uitvoeringsagenda Maatschappelijke Opvang & Beschermd Wonen).

161

Jeugd:  Verder vormgeven en transformeren in samenwerking met JENS.  Combinatie Jeugdzorg-Onderwijs.  Nieuwe inkoop Crisishulp Jeugd Zuid Limburg per juli 2019  Programma Kansrijk van Start (preventie) en op de schaal van Parkstad Trendbreuk.  Op basis van opgedane ervaringen, samen met partners komen tot een passende inkoop- en financieringssystematiek bij de inhoudelijke doelstellingen voor Jeugdhulp residentieel (verblijf).

Openeinde regelingen Sociaal Domein (Participatiewet, Jeugd, Wmo, Schuldhulpverle- ning) programma “Sociaal Domein” (S) Vanuit onze gemeentelijke zorgplicht zijn wij verplicht deze voorzieningen aan burgers aan te bieden.

Te nemen maatregelen: Benodigde zorg en ondersteuning afstemmen op de behoefte(n) van de burgers en bijhouden hoe deze behoefte(n) zich ontwikkelen.

Gemeentefonds alle programma’s Er is een herziening van het totale gemeentefonds per 2022 op komst. Hierbij wordt onder meer beoogd de vastgestelde knelpunten in de verdeling van de middelen voor het sociaal domein op te lossen. Wijzigingen in het verdeelmodel kunnen zowel een positief als negatief effect hebben voor onze bekostiging.

Beheersmaatregel: Landelijke ontwikkelingen volgen en blijvend monitoren.

Corona pandemie alle programma’s De coronapandemie heeft grote gevolgen voor de samenleving. Deze gevolgen zijn zichtbaar op vele terreinen, zoals de volksgezondheid, de economie, het sociale leven en financieel. In april werd bekend dat het kabinet een historisch hoog begrotingstekort verwacht. Dit wordt veroorzaakt door de financiële investeringen die worden gedaan en de maatregelen die worden genomen om burgers, ondernemers (inclusief ZZP-ers) en instellingen te ondersteunen. Ook wij als gemeente Heerlen hebben volop te maken met de financiële gevolgen van deze crisis. Dit gebeurt door het geven van uitvoering aan een aantal rijksmaatregelen, maar ook door initiatieven van onszelf. Onvermijdelijk hebben deze maatregelen financiële consequenties.

Genomen maatregelen: De financiële gevolgen van de coronacrisis worden door ons voortdurend in beeld gebracht. Dit is belangrijk omdat we na afloop van de periode de gevolgen van de crisis voor onze financiële huishouding in beeld willen hebben. Ook is voor diverse kosten een vergoeding van het Rijk te verwachten. Om deze vergoeding te ontvangen is het van belang om de exacte kosten te kunnen verantwoorden. In deze situatie zijn we uiteraard ook bezig met het in kaart brengen van risico’s. Onder andere op het terrein van cultuur en evenementen zijn er organisaties/instellingen die inkomsten mislopen. Dit is een landelijk beeld dat zich vanzelfsprekend ook in Heerlen voordoet. De financiële continuïteit van deze (maatschappelijke) instellingen komt naarmate deze crisis langer duurt steeds nadrukkelijker in gevaar. Hoe langer deze situatie nog duurt, hoe groter de consequenties zijn, maar hoe beter we de risico’s in beeld kunnen brengen. Hierdoor kan een situatie ontstaan waarin diverse partijen de handen ineen slaan om tot oplossingen te komen. Dit kan ook voor ons als gemeente een financieel risico vormen.

162

3.3 Onderhoud kapitaalgoederen

163

164

3.4 Financiering

Waarover gaat deze paragraaf? Naast het aantrekken van geldleningen en het uitzetten van geldmiddelen valt hieronder ook het beheersen van financiële risico’s. Het gaat daarbij om risico’s die gepaard gaan met de geldstromen, financiële posities en de vermogenswaarden. De financieringsfunctie moet er voor zorgen dat er altijd voldoende geld beschikbaar is om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. In deze paragraaf wordt beschreven binnen welke kaders de treasury taken van de gemeente worden uitgevoerd aan de hand van de volgende thema’s:  Schatkistbankieren;  Renterisicobeheer;  Kredietrisicobeheer inclusief overzicht van verstrekte leningen en garanties.

De belangrijkste conclusies voor 2019 In het boekjaar 2019 is onze langlopende lening portefeuille o/g gestegen van € 238 miljoen naar € 280 miljoen. De rente over deze langlopende portefeuille bedroeg in 2019 € 4,3 miljoen. De gemiddelde rente oer onze langlopende portefeuille in 2019 is 1,67%. De langlopende lening portefeuille u/g is met € 1 miljoen gestegen en bedraagt € 27 miljoen.

Het saldo van onze verstrekte kortlopende leningen bedraagt € 12,2 miljoen en is in 2019 met € 300.000 gedaald. De kortlopende schuldpositie in de vorm van kasgeldleningen bedraagt € 62,5 miljoen per ultimo. De positie in gemeentegaranties is in 2019 afgenomen met € 1,9 miljoen en bedraagt € 13,0 miljoen.

Over zowel de aangetrokken kortlopende schulden, aangetrokken langlopende schulden, uitgegeven kortlopende leningen en uitgegeven langlopende leningen is in 2019 per saldo aan rentelasten en rentebaten een bedrag van € 3,5 miljoen aan rentekosten betaald.

Het beleid is er op gebaseerd zo optimaal mogelijk gebruik te maken van onze kasgeldlimiet. Dit vanwege het feit dat normaal gesproken rente op kort vreemd vermogen goedkoper is dan rente op lang vreemd vermogen. Momenteel is er zelfs sprake van een negatieve rente op zowel kort als lang vreemd vermogen. We voldoen in 2019 aan het voorgeschreven beleid zowel voor het renterisico op de kortlopende schulden als langlopende schulden.

Schatkistbankieren De wet ‘verplicht schatkistbankieren’ schrijft voor dat decentrale overheden hun overtollige (liquide) middelen, boven een bepaald drempelbedrag, moeten aanhouden in de schatkist van het Rijk. Gerekend over een heel kwartaal, mogen de gemiddelde overtollige middelen per dag niet hoger zijn dan deze drempel.

Het drempelbedrag is vastgesteld op 0,75% van het begrotingstotaal per 1 januari van het dienstjaar tot € 500 miljoen, plus 0,2% van het deel dat het begrotingstotaal van € 500 miljoen overschrijdt. Voor de gemeente Heerlen komt dit voor 2019 neer op circa € 3 miljoen. Uit onderstaande tabel blijkt dat het gemiddelde banksaldo per kwartaal onder het drempelbedrag heeft gelegen. In 2019 zijn er dan ook geen middelen aangehouden in de schatkist van het Rijk.

165

Schatkistbankieren

1e kw 2e kw 3e kw 4e kw Drempelbedrag 3.025 3.025 3.025 3.025 Gemiddeld banksaldo 668 2.133 1.379 1.268

Ruimte onder het drempelbedrag 2.357 892 1.646 1.757 Bedragen x € 1.000

Kredietfaciliteit De gemeente Heerlen heeft een kredietfaciliteit bij de huisbankier de ING.

Renterisicobeheer Renterisico’s hebben betrekking op zowel de kort- als de langlopende schulden.

Kortlopende schulden Wanneer kortlopende geldleningen (leningen met een looptijd tot 1 jaar) worden aangetrokken, moet rekening worden gehouden met de kasgeldlimiet. Door de kasgeldlimiet mag de kortlopende schuld niet hoger zijn dan 8,5% van het begrotingstotaal. Hierdoor wordt het risico beperkt dat grote fluctuaties in de korte rente het begrotingsevenwicht in gevaar brengen. In 2019 bedroeg de kasgeldlimiet € 34,285 miljoen. In onderstaand schema wordt de gemiddelde kortlopende schuld per kwartaal vergeleken met de kasgeldlimiet. In het 1e en 4e kwartaal is deze limiet overschreden. In het 2e en 3e kwartaal zijn we onder de kasgeldlimiet gebleven. In 2019 hebben we voldaan aan het voorgeschreven beleid.

Tabel kasgeldlimiet overzicht laatste vier kwartalen

Kasgeldlimiet 2019

2019 2019 2019 2019 1ste kwart. 2de kwart. 3de kwart. 4de kwart.

Begrotingstotaal € 403.349 € 403.349 € 403.349 € 403.349 Ministrieel vastgesteld percentage 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% Toegestaan kasgeldlimiet € 34.285 € 34.285 € 34.285 € 34.285

Toets kasgeldlimiet Toegestaan kasgeldlimiet € 34.285 € 34.285 € 34.285 € 34.285 Totaal gemiddelde netto vermogen schuld € 83.933 € 29.652 € 25.655 € 38.806 Ruimte (+) / Overschrijding (-) € -49.648 € 4.633 € 8.630 € -4.521 Bedragen x 1.000

Renterisiconorm Bij het afsluiten van een nieuwe langlopende lening en bij renteherziening van een lopende lening, loopt de gemeente een renterisico.

Bij het aantrekken van langlopende geldleningen moet rekening worden gehouden met de renterisiconorm van maximaal 20% van het begrotingstotaal. Het doel van deze norm is het beperken van toekomstig renterisico op lange financiering. Er dient een spreiding te zijn om te

166

voorkomen dat er in enig jaar een te grote concentratie aan aflossingen en renteherzieningen plaatsvindt. De renterisiconorm voor 2019 is € 80,7 miljoen. Het renterisicobedrag op de langlopende schuld kwam in 2019 uit op € 17,9 miljoen en bleef ruim onder de gestelde norm. Ook de komende jaren blijft het bedrag aanzienlijk onder de renterisiconorm. Uit onderstaand schema blijkt dat we voldoen aan het voorgeschreven beleid.

Tabel renterisiconorm

Renterisico vaste schuld in relatie tot renterisiconorm

2019 2019 2020 2021 2022 Rekening begroting begroting begroting begroting

Begrotingstotaal € 403.349 € 403.349 € 408.964 € 404.449 € 403.173 Percentage 20% 20% 20% 20% 20% Renterisiconorm € 80.670 € 80.670 € 81.793 € 80.890 € 80.635

Renteherziening € - € - € - € - € - Aflossingen € 17.944 € 17.944 € 18.944 € 21.186 € 23.907 Renterisico (1+2) € 17.944 € 17.944 € 18.944 € 21.186 € 23.907

Ruimte onder renterisiconorm € 62.726 € 62.726 € 62.849 € 59.704 € 56.728 Bedragen x € 1.000

Lening portefeuilles lange termijn In het 4e kwartaal 2018 en het 1e kwartaal in 2019 is de kasgeldlimiet overschreden. Volgens wet en regelgeving moeten we dan consolideren. Dit houdt in dat we geen kort geld meer op de geldmarkt mogen lenen maar in de financieringsbehoefte moeten voorzien door langlopende lening(en) aan te trekken. Deze nieuwe langlopende leningen zijn afgesloten ter dekking van huidige/toekomstige aflossingen van bestaande leningen en ter afdekking van onze huidige investeringen en projecten in de stad.

Ten behoeve van een evenwichtige opbouw van de lening portefeuille zijn in 2019 een 6-tal leningen aangetrokken voor een totaalbedrag van € 60 miljoen in de volgende modaliteiten:

20-jaars lineaire lening € 20,0 miljoen (tarief is 0,785%) 12-jaars fixe lening € 10,0 miljoen (tarief is 0,81%) 11-jaars fixe lening € 7,5 miljoen (tarief is 0,72%) 10-jaars fixe lening € 7,5 miljoen (tarief is 0,61%) 09-jaars fixe lening € 7,5 miljoen (tarief is 0,518%) 08-jaars fixe lening € 7,5 miljoen (tarief is 0,417%)

Op onze langlopende lening portefeuille is in 2019 € 14,7 miljoen afgelost. De rente over deze langlopende portefeuille bedroeg in 2019 € 4,3 miljoen. De gemiddelde rente over onze langlopende portefeuille in 2019 is 1,67%.

Noemenswaardig om te vermelden is dat deze leningen weliswaar bij de Nederlandse Waterschaps Bank (NWB) zijn afgesloten maar dat de helft van het bedrag wordt gefinancierd door de Council of Europe Development Bank ofwel de CEB Bank. Zowel de NWB als de BNG hebben een overeenkomst met de CEB gesloten ten behoeve van financiering van maatschappelijk verantwoorde investeringen in de Nederlandse publieke sector.

167

Het doel is om overheidsbeleid te ondersteunen tegen zo laag mogelijke tarieven. Via deze leningen kunnen zowel NWB BANK als BNG Bank haar klanten de mogelijkheid bieden om gebruik te maken van de middelen van de CEB. De CEB Bank is de oudste internationale financiële instelling in Europa (1956). Normaal gesproken financieren deze internationale banken, bijvoorbeeld ook de European Investment Bank (EIB), alleen zeer grote bedragen en spreekt men van financieringen boven de € 100 miljoen. Op deze wijze kunnen wij ook met kleinere bedragen profiteren van deze gunstige tarieven.

Onderstaand overzicht laat zowel het verloop van onze langlopende lening portefeuille o/g (opgenomen geld) als de langlopende portefeuille u/g (uitgezet geld) zien:

Mutaties vertrekte vaste geldleningen

opgenomen / saldo normale extra saldo verstrekte 1-1-2019 aflossing aflossing 31-12-2019 leningen

Opgenomen geldleningen € 237.736 € 60.000 -€ 17.944 € 0 € 279.792 Verstrekte geldleningen € 26.194 € 2.173 -€ 1.280 € 0 € 27.088

Saldo gemeentefinanciering € 211.542 € 57.827 -€ 16.664 € 0 € 252.704 Bedragen x 1.000

Kredietrisicobeheer Gemeenten mogen alleen ten behoeve van de publieke taak geldleningen aangaan, middelen uitzetten en garanties verlenen. Hiervan is sprake wanneer overheidsingrijpen noodzakelijk is om een maatschappelijk belang te realiseren. De raad bepaalt wat tot de publieke taak behoort. Kredietrisicobeheer gaat over de kredietwaardigheid (het risicoprofiel) van de wederpartij bij financiële transacties. Er kan sprake zijn van kredietrisico’s bij uitleningen (verstrekte geldleningen en beleggingen) of bij verleende garanties:

Uitleningen Per 1 januari 2019 bedragen de uitstaande vaste geldleningen (looptijd langer dan één jaar) en kapitaalverstrekkingen € 28,5 miljoen. Aan leningen ten behoeve van het zonnepanelen project is een bedrag van € 1,4 miljoen uitgekeerd aan nieuw verstrekte leningen. De mutatie van € 811.000 op de verstrekte lening aan Mijnwater heeft betrekking op de rente die wordt bijgeschreven op de lening. In de loop van 2019 is er een bedrag van € 542.000 ontvangen aan aflossingen van verstrekte geldleningen met betrekking tot het zonnepanelen project en Enexis heeft de laatste tranche afgelost voor een bedrag van € 729.000. Per ultimo 2019 is het saldo van verstrekte leningen € 29,2 miljoen.

De leningen die verstrekt zijn aan Ontwikkelmaatschappij Beitel Zuid, Mijnwater B.V. en aan het Zuyderland ziekenhuis zijn achtergesteld.

168

Tabel mutaties verstrekte vaste geldleningen en kapitaalverstrekkingen

Mutaties vertrekte vaste geldleningen en kapitaalverstrekkingen

Kredietrisicogroep/geldnemers saldo verstrekte normale extra saldo 1-1-2019 leningen aflossing aflossing 31-12-2019

Kapitaalverstrekking aandelenkapitaal € 2.193 - € - € - € 2.193 Ontwikkelingsmaatschappij Beitel-Zuid € 2.012 € - € - € - € 2.012 GR Kredietbank Limburg € 123 € - € - € - € 123 Bruglening Enexis € 729 € - € -729 € - € - Achtergestelde lening Zuyderland € 2.682 € - € - € - € 2.682 Mijnwater € 16.014 € 811 € - € - € 16.825 Lening zonnepanelen € 4.602 € 1.362 € -542 € - € 5.422 Renteloze voorschotten € 12 € - € -6 € - € 6 Diversen € 20 € - € -3 € - € 18 Totaal vaste geldleningen u/g € 28.387 € 2.173 € -1.280 € - € 29.281 Bedragen x 1.000

Lening portefeuille korte termijn

Lening u/g Onze lening portefeuille u/g korte termijn bestaat uit een 3-tal leningen te weten:

 Een lening verstrekt aan Avantis N.V. De gehele financiering Avantis GOB N.V. is in handen van de vier aandeelhouders. Tegenover de verstrekte lening staat een vordering op de N.V. Tevens is het 1e recht van hypotheek gevestigd op de gronden. In 2019 heeft Avantis N.V. een bedrag van € 0,5 miljoen afgelost. Momenteel is per aandeelhouder een totaalbedrag van € 5,2 miljoen als lening uitgekeerd aan Avantis GOB N.V.

 Een lening verstrekt aan Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid B.V. (OBZ). De bestaande rekening courant overeenkomst tussen de gemeente en de OBZ geldt tot 2020 met een maximaal bedrag van € 10 miljoen. Per 31 december 2019 bedroeg de vordering van onze gemeente op de OBZ € 5,9 miljoen. Ter beperking van de risico’s is het recht van eerste hypotheek op alle onroerende zaken bedongen.

 Een lening verstrekt aan Schaesbergerveld B.V. Per ultimo 2019 bedroeg de vordering van onze gemeente op deze B.V. € 1 miljoen.

Over de verstrekte leningen is in 2019 een rente van € 494.000 ontvangen.

Lening o/g Per ultimo 2019 is er voor een bedrag van € 62,5 miljoen aan kortlopende kasgeldleningen aangetrokken (looptijd korter dan één jaar).

Het gehele jaar 2019 was de korte rente negatief op de aangetrokken kasgeldleningen Dit leidt ertoe dat over de aangetrokken korte geldleningen in 2019 € 253.000 aan rente is ontvangen.

Verleende garanties Middels directe borgstellingen kan de gemeente borg staan jegens geldgevers voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die door lokale organisaties, instellingen of

169

verenigingen zijn aangetrokken. Deze organisaties verzorgen voornamelijk activiteiten in het verlengde van de gemeentelijke publieke taak.

De gemeente kan ook, al dan niet samen met het rijk, een rol spelen in de zekerheidsstructuur van een waarborgfonds. Door deze structuur kunnen instellingen die bij een waarborgfonds zijn aangesloten tegen de laagste rente lenen. Mede vanwege de strenge toelatingscriteria en periodieke toetsing door het fonds, loopt de gemeente hierbij een veel lager risico dan bij directe borgstellingen.

Het saldo van de leningen waarvoor gemeentegarantie werd verstrekt en waarvan het fonds de directe risico’s van onze gemeente heeft overgenomen (vrijwaringen) bedroeg per ultimo 2019 € 10,7 miljoen. Onze gemeente neemt daarbij slechts een tertiaire achtervangpositie in.

Het schema geeft inzicht over het in 2019 ontwikkelde schuldrestant van de door de gemeente geborgde leningen, onderverdeeld naar kredietrisicobeheer.

Tabel gemeentegaranties

Gemeentegaranties per kredietrisicogroep

Schuldrestant 1-1-2019 31-12-2019 Woningcorporaties Gewaarborgde geldleningen € 11.605 € 10.693 Zorgsector Garantiestelling € 99 € 96 Sociaal culturele sector Garantiestelling € 106 € 90 Hypotheken Garantiestelling € 3.106 € 2.167 Totaal € 14.916 € 13.046 Bedragen x 1.000

170

3.5 Bedrijfsvoering

Bedrijfsvoering zorgt dat onze organisatie in staat is proactief in te spelen op de uitdagingen die een sterk veranderende omgeving met zich meebrengt. Een organisatie met aanpassingsvermogen die ook in de toekomst een kwalitatief goede dienstverlening aan burgers en ondernemers kan garanderen.

Bedrijfsvoering bestaat logischerwijze voor 80% uit lopende zaken. De verbeteringen uit het verleden zijn ingebed in de taken en vertaald naar vaste routines. Desalniettemin is vernieuwing een voorwaarde om aan de veranderende verwachtingen en eisen van burgers en ondernemers te kunnen voldoen. En om optimaal gebruik te maken van nieuwe kennis, ontwikkelingen en technische tools.

HRM, inclusief reorganisatie Reorganisatie Gemeente Heerlen In 2019 is de voorgenomen reorganisatie feitelijk uitgewerkt en ingevoerd, met de focus op organisatie inrichting. De formatie is afgeslankt, de managementlagen zijn vereenvoudigd en het principe van programma-/project gestuurd werken is verankerd in de Bestuursdienst. Hiermee is een structurele afname van de financiële personeelskosten met € 4,5 miljoen ingezet.

Het jaar 2019 was een dynamisch jaar op het gebied van personeel. Op 1 juli 2019 was de reorganisatie een feit en zijn we in onze organisatiestructuur overgestapt van 16 afdelingen naar 6 domeinen en een bestuursdienst. De reorganisatie heeft naast andere doelstellingen (onder andere bevorderen heldere taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, eenvoudiger werkprocessen, investeren in de professionaliteit en kwaliteit van de organisatie, centraliseren van versnipperde bedrijfsvoeringstaken en het beperken van het aantal managementlagen) ook een financiële doelstelling. Deze financiële doelstelling is gerealiseerd en betreft een structurele vermindering van de formatie van € 4,5 miljoen op een begroting van € 63,6 miljoen.

Het proces van reorganiseren is in opdracht van het College van binnenuit doorgevoerd, voor en door eigen medewerkers. Ondanks de impact van de reorganisatie op de medewerkers, zijn de centrale begrippen “vertrouwen” en “samenwerken” zo niet alleen voorgenomen, maar ook daadwerkelijk beleefd bij het inrichten van de organisatie.

In een transparant proces is de fundamentele inrichting en bemensing van onze nieuwe organisatie bepaald. Samen met betrokkenen is kritisch beoordeeld welke functies zouden gaan vervallen, welke behouden moesten blijven en welke zouden veranderen. Met het resultaat van dit proces is het nieuwe functiehuis generiek ingericht conform de VNG standaard HR21. In dit functiehuis borgen we de invulling van het inrichtingsprincipe “heldere taak- en bevoegdheidsverdeling”. Tweederde deel van de functies is onveranderd teruggekomen, betreffende medewerkers zijn daarmee functievolger in de nieuwe organisatie geworden. Ongeveer een derde deel van het personeel is geraakt, omdat hun functie ofwel in een andere vorm is teruggekomen, ofwel is komen te vervallen. Het uitgangspunt “afplatten van de organisatie” betekent dat de managementfuncties ook zijn veranderd, het accent nu ligt op het vermogen coachend te leiden en zo medewerkers te begeleiden in hun professionele identiteit en partnerschap. Voor alle veranderde of nieuwe functies is medewerkers gevraagd te solliciteren. Voor de resterende groep boventallig personeel is een flexpool ingericht, van waaruit mensen zijn of worden begeleid naar ander werk.

171

Een reorganisatie is geen moment maar een dynamisch proces. Na het reorganiseren is het zaak om de afgesproken principes door te zetten, de Heerlense waarden te leven en de organisatie verder te ontwikkelen om zo de afgesproken resultaten te leveren.

Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten De personeelsgerelateerde lasten zijn verdeeld over meerdere programma’s en kernthema’s. De begroting 2019 is hierop niet aangepast. Doordat we in een nieuwe organisatiestructuur zijn gaan werken hebben we ervoor gekozen om voor 2019 centraal de verantwoording van afwijkingen op personeelsgerelateerde lasten ten opzichte van de begroting te rapporteren. In de toelichting per kernthema wordt bij de 3e w-vraag via de volgende zin verwezen naar dit onderwerp: ‘Centrale verantwoording personeelsgerelateerde lasten’.

De totale afwijking op personeelsgerelateerde lasten in 2019 is -/- € 1,6 miljoen op een totaal van circa € 68,5 miljoen. Deze afwijking kan, zoals al voor een groot deel in de novembernota gemeld, als volgt worden verklaard:

 Pensioenpremie -/- € 600.000 Deze afwijking wordt verklaard door de stijging van de pensioenpremie in 2019.  Cao-verhoging -/- € 660.000 Deze afwijking wordt verklaard door de stijging in de salarissen als gevolg van de in 2019 vastgestelde cao.  Dienstverlening -/- € 152.000

172

Diverse specialistische dienstverlening in verband met implementaties van onder meer het opstellen van een frauderisico analyse (op aanbevelen van de accountant), ten behoeve van de hervorming van de financiële functie en voor BTW advies (o.a. sportdossier) heeft ervoor gezorgd dat meer is uitgegeven aan dienstverlening.  Diverse afwijkingen -/- € 150.000

Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage over het kalenderjaar 2019 is 5,75%. Dit betreft een daling ten opzichte van het ziekteverzuimpercentage over het kalenderjaar 2018; 6,45%. De hoogte van het verzuimpercentage wordt ook in 2019 grotendeels bepaald door lang en zeer lang verzuim.

10,00% 9,00% 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,00% 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2016 7,69% 8,56% 7,20% 6,13% 5,01% 5,96% 5,92% 5,12% 5,14% 6,63% 6,93% 6,75% 2017 7,63% 8,07% 6,54% 5,64% 5,55% 5,54% 5,44% 5,61% 5,84% 6,08% 6,60% 6,82% 2018 8,47% 9,23% 8,49% 6,87% 6,41% 5,61% 4,81% 4,80% 5,57% 5,76% 6,37% 5,89% 2019 6,85% 8,06% 6,42% 5,46% 4,73% 4,82% 4,59% 4,79% 5,10% 5,62% 6,67% 6,01%

We vinden het van groot belang om preventief te handelen en daarmee ziekteverzuim zo veel mogelijk te voorkomen. In 2019 was de focus op verzuim onverminderd en zijn de volgende acties uitgevoerd:  Maandelijks verzuimoverleg: ook in 2019 heeft het maandelijks verzuimoverleg met betreffende vakspecialisten plaatsgevonden om proactief trends en ontwikkelingen op te pakken. Ook hierin stond de nieuwe organisatie centraal.  Vitaliteits- en loopbaanworkshops voor medewerkers: in het kader van de reorganisatie zijn workshops georganiseerd gericht op regie over je loopbaan en het omgaan met veranderingen. Ook tijdens ‘Ontdek November’ zijn er activiteiten georganiseerd gericht op vitaliteit, loopbaan- en persoonlijke ontwikkeling.

Externe inhuur De dalende lijn wat betreft het percentage ‘externe inhuur’ zet zich voort. Het percentage externe inhuur voor 2019 bedraagt 9,6%. In 2018 was dit nog 10,3%. Daarmee zitten we onder de voor 2019 naar beneden bijgestelde norm van 10%. In 2018 en daarvoor was de norm 12,5%. Bij het percentage wordt de inhuur van PIT buiten beschouwing gelaten aangezien we hier geen sturing op hebben.

Sturing, processen en Innovatie Verbinding met digitaal ecosysteem en innovatiemanagement

173

In het afgelopen jaar is de samenwerking met het CBS in het kader van het Urban Data Center verder doorontwikkeld. Er zijn diverse belangrijke onderzoeksresultaten gepresenteerd. Bijvoorbeeld over de jeugdhulp, bijstand, in het kader van het project Kansrijk van Start en elektrisch rijden in Heerlen. Daarnaast is de Smart Services Campus steeds meer een plek waar ook de gemeente Heerlen zich laat zien en samenwerkt met de aldaar aanwezige partijen. Het WESH-project is het bekendste voorbeeld. Als laatste is de band aangehaald met de collega’s over de grens. Door de onderzoekers van Heerlen en Aken is actief gezocht naar mogelijkheden voor samenwerking. Een onderzoek naar de dagelijkse grenspendel is daarbij het meest kansrijk.

Processen Onze processen moeten zo worden ingericht dat ze transparant zijn en constante kwaliteit leveren. Als we dit in de hele organisatie consequent doorvoeren dan verloopt de uitvoering van de werkzaamheden eenvoudiger en sneller. De tijd die ontstaat doordat er minder fouten worden gemaakt of onduidelijkheden zijn, kan dan worden besteed aan complexere vragen en maatwerk- trajecten. De processen worden zó ingericht dat er logica is in de opeenvolgende processtappen. Tegelijker- tijd is er ruimte voor de professional om zijn/haar werkzaamheden vorm te geven. We moeten ons daarnaast realiseren dat procesmanagement alleen werkt als het actueel is en meebeweegt met de dynamiek in onze organisatie. Nieuwe taken of nieuwe eisen in bestaande taakvelden kunnen ertoe leiden dat er nieuwe processen nodig zijn.

Onze (bedrijfsvoerings)processen moeten worden doorgelicht en geoptimaliseerd. Er is gekozen voor de Lean Six Sigma methodiek. Lean Six Sigma levert een aantoonbare en duurzame verbetering van het bedrijfsresultaat op met als focus wat de klant écht belangrijk vindt. De verbeterde en snellere processen helpen ons bij het verwezenlijken van ons ‘hogere’ doel: een klantgerichte organisatie. Om klaar te zijn voor de invoering van de Omgevingswet is gestart aan de inrichting van processen die door de Omgevingswet geraakt worden. Tevens is er aandacht voor samenwerking en cultuur in de in te richten processen. Om inzicht en overzicht te krijgen in onze processen en hun samenhang is gewerkt aan de invulling van ons processenlandschap. Daarnaast is ingezet op het leren kijken naar processen en het herkennen van verbeteringen. Tot slot is bekeken welke rollen en daarbij behorende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden onderkend worden binnen procesmanagement.

Informatievoorziening Voor 2019 waren er vier doelen geformuleerd:  Een nieuw financieel systeem;  Informatieveiligheid en privacy;  Zaakgericht werken;  Grip op informatisering.

Nieuw financieel systeem Het huidige financiële systeem wordt gebruikt sinds 2006 en is inmiddels economisch afgeschre- ven. Eind 2018 hebben wij samen met onze partners de gemeente Landgraaf en de gemeente Sittard-Geleen een Europese aanbesteding opgestart voor de selectie van een nieuw financieel systeem. In 2019 heeft de gunning plaatsgevonden en is de implementatie van het financieel systeem opgestart. Doel was om per 1 januari 2020 live te gaan. Helaas is dit niet haalbaar gebleken. Voor een grondige en juiste implementatie van het systeem is meer tijd nodig. De nieuwe datum van live gang wordt 1 januari 2021.

174

Informatieveiligheid en privacy Met betrekking tot privacy voldoen we op dit moment aan een aantal belangrijke vereisten vanuit de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming), zoals bijvoorbeeld het jaarlijkse auditen, de ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit). Ook is een functionaris voor gegevensbescherming (FG) aangewezen voor de drie bestuursorganen (gemeenteraad, burgemeester en college van b&w). De privacy-kaders zijn geactualiseerd en worden begin 2020 vastgesteld.

De Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) is de nieuwe norm voor informatiebeveiliging voor alle overheidsinstellingen. Het grote verschil met de vorige norm is dat er risico gebaseerd maatregelen worden genomen volgens het ‘pas-toe-of-leg-uit’ principe.

Zaakgericht werken Zaakgericht werken stelt de gemeente in staat regie te voeren over haar processen en burger en ondernemer te informeren over voortgang en status van aanvragen. In 2019 is een projectleider aangetrokken voor het implementeren van deze manier van werken en de voorbereidingen zijn in gang gezet.

Grip op informatisering De informatisering functie van de gemeente Heerlen heeft in 2019 opnieuw vorm gekregen. Deze verandering heeft zich voltrokken binnen het gemeentelijke reorganisatietraject. Beleid en uitvoering zijn uit elkaar gehaald en ondergebracht bij team Informatiemanagement en team Functioneel Beheer. De ICT, het technisch aspect van de informatievoorziening, blijft belegd bij Parkstad IT. Met deze organisatorische ingreep is een volgende stap gezet in de verdere professionalisering van de informatisering functie. In 2019 is gewerkt aan het op orde brengen van de basis. Bestanden zijn fors opgeschoond en een nieuwe netwerkmappenstructuur is in gebruik genomen. Ook is er een start gemaakt met de ontwikkeling van een meerjarenvisie op de informatievoorziening.

Archivering Een nieuwe Archiefverordening en het besluit Informatiebeheer zijn vastgesteld door respectievelijk College en Raad.

Informatiebeveiliging Parkstad-IT Parkstad-IT is continu bezig met het verbeteren van haar dienstverlening. De informatiebeveiliging is integraal onderdeel van deze dienstverlening en wordt gewaarborgd middels de PDCA cyclus. Dit doet Parkstad-IT sinds 2019 op basis van de BIO (Baseline Informatieveiligheid Overheid) normen in plaats van de verouderde BIG (Baseline Informatieveiligheid Gemeenten) normen. Hiermee ligt Parkstad-IT voor op de meeste gemeenten. Parkstad-IT is de eerste organisatie in Nederland die een ISAE1 assurance verklaring op de BIO normen heeft gekregen van een onafhankelijke externe RE auditor.

Huisvesting 2019 en verder In 2019 is er gewerkt aan 2 lijnen voor de huisvesting: 1. De afronding en optimalisatie van het werkconcept ‘Zo Werken Wij’ in het pand op de Putgraaf. In het pand aan de Putgraaf zijn in 2019 praktische aanpassingen gedaan die ertoe hebben geleid dat de verhouding tussen basiswerkplekken en focus- en aanlandplekken enigszins

1 International Standard on Assurance Engagements

175

verandert. De werkomgeving is aangepast om deze zo prettig en efficiënt mogelijk te laten zijn. De opgedane ervaringen zijn meegenomen voor de nieuwbouw en zijn input geweest voor het werkconcept daar. 2. De sloop van het pand aan de Geleenstraat, nadere uitwerking van het ontwerp en voorbereidingen op de uitvoering van nieuwbouw en renovatie Raadhuis. In september 2018 is de sloop van het oude stadskantoor begonnen. Dit heeft langer geduurd dan aanvankelijk gepland. Dit heeft te maken met de hoeveelheid aangetroffen asbest, schade aan de te handhaven kelder en een gewijzigde funderingsmethodiek. Eind 2019 is de sloop afgerond. Oplevering van de nieuwbouw is daarmee ook circa 1 jaar naar achteren geschoven (medio 2021).

Verordening Artikel 213a In de verordening Artikel 213a is vastgelegd dat het college jaarlijks de doelmatigheid van het gevoerde bestuur onderzoekt, de doeltreffendheid van onderdelen van programma’s en paragrafen toetst en hierover verantwoording aflegt in de jaarrekening.

In 2019 hebben wij, zoals in 2018, de digitale veiligheid gemonitord en u daarover geïnformeerd. Nieuwe onderzoeken betreffen ‘Fraude risico analyse’ en onderzoek naar de ‘Spend analyse inkoop’ ten behoeve van een efficiënte en professionele (Europese) inkoop’.

Fraude-risico In 2019 zijn regelmatig gesprekken gevoerd met betrekking tot de stand van zaken binnen de organisatie. Dat doen we op basis van de fraudedriehoek: gelegenheid, rationalisatie en druk. Dat heeft een toegevoegde waarde voor de borging in onze organisatie. Dit proces biedt het College een reëel inzicht in de inschatting van een eventuele materiële afwijking als gevolg van fraude of overtreding van weten regelgeving. Inclusief de aard, omvang en frequentie van de inschattin- gen.

De reorganisatie is aanleiding geweest om met behulp van een Enterprise Risk Management2 systeem de verbinding tussen de nieuwe organisatie en de strategische risico’s te maken. Een proces dat nog gaande is, waarbij de organisatie en het college actief wordt betrokken.

Spend analyse inkoop Bij de spend analyse worden vanuit de administratie bestedingen van leveranciers of van producten geclusterd. Deze analyse heeft als doel te signaleren waar wij besparingen kunnen realiseren en ons inkoopproces professionaliseren. Daarnaast wordt dit instrument gebruikt om te bepalen of wordt voldaan aan Inkoop en Aanbestedingsregels. Ook in 2019 heeft de Spend analyse inkoop plaatsgevonden.

2 Een procesmatige aanpak om gebeurtenissen die effect hebben op de organisatie te identificeren en risico’s te beheersen.

176

3.6 Verbonden partijen

In de paragraaf Verbonden partijen wordt zowel bij de begroting als bij de jaarrekening, een beeld geschetst van derde rechtspersonen, waarmee de gemeente een bestuurlijke en/of een financiële relatie heeft. Het financieel belang bestaat uit middelen die aan de verbonden partij beschikbaar zijn gesteld en die niet verhaalbaar zijn bij een faillissement van de verbonden partij. De financiële relatie komt voort uit het verstrekken van kapitaal in de vorm van risicodragend kapitaal (aandelen), een lening of een borgstelling, een subsidie, structurele opdrachten inclusief een bijdrage of een combinatie van deze mogelijkheden. Het bestuurlijk belang verwijst naar, hetzij de zeggenschap uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur, hetzij uit hoofde van stemrecht.

Een verbonden partij kan zijn een deelneming in een vennootschap, een gemeenschappelijke regeling, een stichting of vereniging indien de gemeente een zetel in het bestuur heeft én een financieel risico (met juridische afdwingbaarheid) loopt.

Voor de gemeente is het belangrijk om inzicht te hebben en te houden in:  de realisatie van doelstellingen;  activiteiten;  financiën;  bestuursverantwoordelijkheden en  bevoegdheden van de verbonden partijen.

De gemeente heeft een financiële en/of bestuurlijke relatie met de volgende organisaties, die verderop afzonderlijk uitgebreid worden toegelicht:

Naamloze Vennootschappen Programma Bank Nederlandse Gemeenten Bestuur en Ondersteuning Enexis Holding Bestuur en Ondersteuning Grensoverschrijdend Bedrijventerrein (Avantis) Economie Parkstad Limburg Theaters Sport, Cultuur en Recreatie Reinigingsdiensten Rd4 Volksgezondheid en Milieu Waterleidingmaatschappij Limburg Volksgezondheid en Milieu

Besloten Vennootschappen Programma Claim Staat Vennootschap Bestuur en Ondersteuning Cross Border Lease Vennootschap Bestuur en Ondersteuning Internationale Bau Ausstellung (IBA) Bestuur en Ondersteuning Vordering op Enexis Bestuur en Ondersteuning Verkoop Vennootschap Bestuur en Ondersteuning Publiek Belang Electriciteitsproductie Bestuur en Ondersteuning Avantis services Economie Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) Economie Schaesbergerveld VHROSV Nazorg Limburg Volksgezondheid en Milieu

Certificaten van aandelen Programma Holding Stadion Kerkrade B.V. Economie

Gemeenschappelijke regelingen Programma Regio Parkstad Limburg Veiligheid Veiligheidsregio Zuid-Limburg Veiligheid

177

Reinigingsdiensten Rd4 Volksgezondheid en Milieu Regionale Uitvoeringsdienst Bestuur en Ondersteuning Geneeskundige Gezondheidsdienst Zuid-Limburg Volksgezondheid en Milieu Kredietbank Limburg Sociaal Domein Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg Sociaal Domein Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen Bestuur en Ondersteuning Shared Service Center Bestuur en Ondersteuning Gegevenshuis Bestuur en Ondersteuning Omnibuzz Sociaal Domein Werkgeversservicepunt Parkstad Sociaal Domein

Stichtingen Programma Stichting World Trade Center (WTC) Economie Stichting WerkvoorHeerlen Sociaal Domein

Visie op verbonden partijen Het uitgangspunt bij het gebruik maken van een verbonden partij moet zijn, dat deze verbonden partij aansluit bij het realiseren van de beoogde doelstelling. Er wordt altijd een afweging gemaakt of de voordelen (kostenbesparing, kwaliteit, vermindering kwetsbaarheid) voldoende opwegen tegen de nadelen (afname van invloed, risico’s) van deelname aan een verbonden partij en of de activiteiten van de verbonden partij het publiek belang dienen.

Beleidsvoornemens en –realisatie omtrent de verbonden partijen In eerste instantie wordt, wanneer voor het realiseren van doelstellingen wordt gekozen voor een verbonden partij, gekozen voor een publiekrechtelijke rechtsvorm. In sommige gevallen kunnen echter redenen zijn te kiezen voor de privaatrechtelijke vorm.

Om te komen tot een beslissing wel of géén gebruik te maken van een bepaalde verbonden partij, wordt een business case opgezet om zakelijke afwegingen te maken. Hierin worden onder andere de vorm, de doelstellingen, de activiteiten, reden tot verbintenis, het belang, de (juridische/financiële) risico’s en beheersmaatregelen van de verbonden partij afgewogen. Een besluit tot deelname aan of oprichting van een verbonden partij hangt daarnaast af van volledige duidelijkheid omtrent:  juridische bevoegdheden en aansprakelijkheid;  vertegenwoordiging;  bijdrage aan het realiseren van doelstellingen;  besluitvormingsaspecten;  financiële aspecten;  informatievoorziening en  de mogelijkheden tot uittreden. De antwoorden op bovengenoemde zaken worden ter oordeelsvorming in een zienswijzeprocedure altijd aan de gemeenteraad voorgelegd.

In de Planning&Control-cyclus (P&C-cyclus) is ingebed dat de bestaande verbonden partijen allemaal uitgebreid aan bod komen in de begroting en de jaarrekening. Door deze inbedding wordt de uitvoeringswijze per verbonden partij regelmatig herbevestigd door de gemeenteraad.

Voor verdere beleidsuitgangspunten omtrent verbonden partijen verwijzen wij ook naar de nota Verbonden partijen 2017, in de gemeenteraad vastgesteld op 25 oktober 2017.

178

Verbonden partijen

Verbonden partij Bank Nederlandse Gemeenten N.V. (BNG Bank) Vestigingsplaats Den Haag Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De BNG is de bank van en voor overheden en instellingen met belang verbonden maatschappelijk belang. Het doel is een goede toegankelijkheid tot de partij gelden kapitaalmarkt. Algemene visie op en Het beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht zo goedkoop beleidsvoornemens mogelijk onze financiering aan te trekken. De BNG helpt daarbij. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De gemeente Heerlen heeft 424.827 aandelen BNG in haar bezit en in verbonden partij 2019 een dividenduitkering BNG ontvangen van € 1.210.757 (per aandeel € 2,85). Het begrote bedrag aan dividend BNG voor 2019 is € 1.074.812 (per aandeel € 2,53). Dit betekent voor 2019 een voordeel aan dividend BNG van € 135.945. Dit voordeel heeft betrekking op het boekjaar 2018 van de BNG maar wordt vanwege de het uitgekeerde dividend in 2019 in onze jaarrekening van 2019 verwerkt. Dit is een vereiste van de BBV.

Over 2019 realiseerde BNG Bank een nettowinst na belastingen van € 163 miljoen (2018: € 337 miljoen). Een daling van maar liefst € 174 miljoen. De belangrijkste oorzaken van de daling van de nettowinst ten opzichte van 2018 zijn een lager resultaat financiële transacties en hogere voorzieningen voor kredietverliezen. Het resultaat financiële transacties komt uit op € 37 miljoen positief. Het renteresultaat bleef met € 435 miljoen nagenoeg gelijk aan het renteresultaat over 2018. De voorzieningen voor kredietverliezen bedragen € 153 miljoen. Dit in historisch perspectief hoge bedrag is het gevolg van de verminderde kredietwaardigheid van een relatie die diensten verleent aan gemeenten. BNG Bank stelt conform het kapitalisatie- en dividendbeleid voor om € 71 miljoen uit te keren aan aandeelhouders. Dit is 50% van de nettowinst na aftrek van dividend aan de verschaffers van hybride kapitaal. Het dividend bedraagt € 1,27 per aandeel (2018: € 2,85 dividend per aandeel). Dit betekent een nadeel in 2020 van € 671.000. De betaling van het dividend over boekjaar 2019 in het jaar 2020 is uitgesteld tot na 1 oktober 2020 vanwege de corona crisis.

De langlopende rentetarieven blijven een drukkend effect hebben op de ontwikkeling van het renteresultaat. Het coronavirus heeft vergaande maatschappelijke gevolgen, ook voor de klanten van BNG. Wat dit voor de bank betekent is nu nog niet in te schatten. Een betrouwbare uitspraak over het resultaat financiële transacties is niet te geven. Daarom acht men het niet verantwoord een uitspraak te doen over de verwachte nettowinst 2020.

179

Risico’s bij verbonden Lagere winst bij BNG leidt tot minder dividendinkomsten bij gemeenten. partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder van de BNG, net als vele andere gemeenten. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 163 miljoen 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 424.827 aandelen met een 424.827 aandelen met een boekwaarde van € 1.062.000 boekwaarde van € 1.062.000 Vermogenspositie € 4.991 miljoen € 4.887 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 132.518 miljoen € 144.802 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Enexis Holding N.V. Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Altijd en overal in het voorzieningen gebied van Enexis kunnen belang verbonden beschikken over energie, tegen aanvaardbare aansluiten transportta- partij rieven. Enexis beheert (via haar dochtervennootschap Enexis Netbeheer BV) het energienetwerk in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland voor de aansluiting van ongeveer 2,7 miljoen huishoudens, bedrijven en overheden. De netbeheerderstaak is een publiek belang, wettelijk geregeld met onder andere toezicht vanuit de Autoriteit Consument en Markt. De vennootschap heeft ten doel het realiseren van een duurzame energievoorziening door state-of-the-art dienstverlening en netwerken en door regie te nemen in innovatieve oplossingen. Dit om de energietransitie te versnellen én excellent netbeheer uit te voeren.

Deze doelen worden gerealiseerd op basis van de volgende strategieën:  Netwerk en dienstverlening tijdig gereed voor veranderingen in de energiewereld;  Betrouwbare energievoorziening;  Excellente dienstverlening: hoge klanttevredenheid en verlaging kosten;  Samen met lokale partners Nederlandse klimaatdoelen realiseren;  Innovatieve, schaalbare oplossingen om de energietransitie te

180

versnellen. Algemene visie op en De gemeente tracht met haar aandeelhouderschap in Enexis de beleidsvoornemens publieke belangen te behartigen. De infrastructuur voor energie is een omtrent inschakelen vitaal onderdeel voor onze economie en voor onze samenleving. verbonden partij Ontwikkelingen bij Nooit eerder zag Enexis zoveel aandacht voor klimaat en verduurzaming verbonden partij als in 2019. In woonwijken en op het platteland wordt massaal geïnvesteerd in zonne-energie. Met duurzame energiebronnen bouwen consumenten, bedrijven en overheden samen aan een nieuw energiesysteem, dat in een groot deel van Nederland door Enexis wordt gefaciliteerd. In het 10-jarig bestaan van Enexis Groep is er veel veranderd. De energievoorziening bevindt zich in een nieuwe realiteit. Als netwerkbedrijf zijn ze steeds meer een zichtbare schakel in de energietransitie. Afgelopen jaar werd het Klimaatakkoord getekend en kregen ze hierdoor een stevige positie als gesprekspartner bij de Regionale Energiestrategieën. Enexis denkt mee en zoekt actief naar samenwerking. De samenwerking met marktpartijen en energieleveranciers is hard nodig als het gaat om data-uitwisseling en privacyvraag- stukken. Er wordt samengewerkt met opleidingsinstituten om vakkennis te ontwikkelen en jongeren enthousiast te maken.

Hoe de energievoorziening er in de toekomst uit gaat zien, is onzeker. Er is een integrale visie nodig op het energiesysteem van de toekomst om de juiste investeringsbeslissingen te nemen. Het Klimaatakkoord was een eerste stap en de uitwerking hiervan wordt in de komende maanden duidelijker in de Regionale Energiestrategieën. In alle gebieden pleit Enexis voor een energiesysteem met een combinatie van duurzame elektriciteit, (groen) gas én duurzame warmte. Zo wordt de bestaande infrastructuur benut en houdt de transitie vaart. Een cruciaal vraagstuk is hoe we met zijn allen de toekomstige energievoorziening voor iedereen betaalbaar houden. Enerzijds wil eenieder de energievoorziening draaiende houden tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten; anderzijds zijn er nu grote investeringen nodig in de energie-infrastructuur. Samen met andere netbeheerders werkt men aan een tarievenstructuur die efficiënt gebruik van het netwerk stimuleert en waarin de kosten eerlijk verdeeld worden. Enexis gaat proactief investeren om de energie-infrastructuur toekomstbestendig te maken.

Risico’s bij verbonden Enexis is financieel gezond. Enexis heeft de Standard & Poor's (S&P) partij met evt. invloed rating A+ (Stable outlook) en bij Moody's Aa3 (stable outlook). Het op de financiële risico voor de aandeelhouders is gering omdat Enexis opereert in een positie van de gereguleerde (energie)markt, onder toezicht van de Energiekamer. Daarnaast is het risico gering in relatie tot de (intrinsieke) waarde van gemeente Enexis Holding N.V. Wettelijk is minimaal 40% eigen vermogen vereist, Enexis heeft op dit moment 50% eigen vermogen. Een aanvullend risico is het achterblij- ven van de geraamde dividendinkomsten. Het risico is echter gemitigeerd middels een overeengekomen streefwaarde van € 100 miljoen voor het jaarlijkse dividend.

Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhou-

181

der van Enexis, net als vele provincies en gemeenten binnen het verzorgingsgebied (Noordwest Nederland, Brabant & Limburg) van Enexis. De krachten van alle Limburgse aandeelhouders zijn gebundeld in VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 210 miljoen. 2019 1 januari 2019 31 december2019 Financieel belang 311.850 aandelen (0,20834%) 311.850 aandelen (0,20834%) met een boekwaarde van met een boekwaarde van € 302.554 € 302.554 Vermogenspositie € 4.024 miljoen € 4.112 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 3.691 miljoen € 4.146 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Grensoverschrijdend Bedrijventerrein (Avantis) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Het aantrekken van bedrijven om te zorgen voor economische activiteit belang verbonden en werkgelegenheid in de regio. partij Algemene visie op en De gemeente neemt deel aan Avantis in verband met het belang voor beleidsvoornemens de economie en de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio. omtrent inschakelen Het beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht een aantrekkelijk verbonden partij werkklimaat te bevorderen. Ontwikkelingen bij In 2019 hebben geen grote verkopen plaatsgevonden op Avantis. De verbonden partij aankoop van het Trinasolar gebouw door PEM RWTH heeft het bedrijventerrein een grote boost gegeven. Veel aan de PEM RWTH verbonden partijen wensen zich in nabijheid van het gebouw te vestigen. De komst van PEM RWTH betekend dat een 125-tal kenniswerkers naar Avantis komen. De nieuwe distributiecentra van Doc Morris en StelRad zijn in 2019 in gebruik genomen, naar verwachting betekent dit een uitbreiding van ongeveer 1.000 arbeidskrachten in de komende twee jaar.

Op zowel Duits als Nederlands grondgebied lopen er meerdere acquisitie trajecten. Deze trajecten kunnen een grote impuls geven voor de economische ontwikkeling van de Euregio. Daarnaast willen reeds gesettelde bedrijven verder uitbreiden waardoor de werkgelegenheid sterk zal toenemen. Indien bovenstaande verwachtingen doorzetten, zal gedurende 2020 het aantal vrije percelen op Avantis beperkt worden. Tevens groeit Avantis dan verder uit als een hightech bedrijven terrein zoals we dit in eerste instantie voor ogen hadden. Risico’s bij verbonden Niet van toeppassing partij met evt. invloed op de financiële

182

positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op deelname het gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder voor 25%. Medeaandeelhouders zijn ieder voor 25% Stadt Aachen, Ministerium für Wirtschaft, Mittelstand und Energy van NRW en LIOF. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via de vertegenwoordiging AVA en de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructure- (portefeuillehouder) ring via de RvC. De directie wordt gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat Verlies van € 66.267 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang - 25% aandelenkapitaal met een - 25% aandelenkapitaal met een boekwaarde van € 1.127.895 boekwaarde van € 1.127.895

- Leningovereenkomst van € 6,5 miljoen per aandeelhouder begin 2012 aangegaan. Hiermee is de hoofdsom van de externe lening van Avantis bij de ING afgekocht en overgenomen. Inmiddels is deze leningovereenkomst verlengd tot 31 december 2020. Hier wordt inmiddels op afgelost. Saldo van de uitstaande geldlening betreft per 31 december 2019 € 4,9 miljoen. In 2019 is er een bedrag van € 0,5 miljoen afgelost . Vermogenspositie -/- € 3.477 miljoen -/- € -3.543 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 21.838 miljoen € 19.838 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Parkstad Limburg Theaters (PLT) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 5. Sport, Cultuur en Recreatie Doel en openbaar PLT biedt een dynamische programmering die een spiegel is van de belang verbonden huidige cultuur, reflectie biedt op de werkelijkheid en inspireert tot partij creativiteit en vernieuwing. Algemene visie op en Het uitvoeren en verzorgen van een goed cultuurbeleid en podiumkun- beleidsvoornemens sten in Parkstad. Het realiseren van de programmeerdoelstellingen. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij - Aanpak van Grunsvenplein/Central Park door gemeente (en IBA) in verbonden partij kader van regiodeal in relatie tot ambitie van theater om buitenruimte met binnenruimte te verbinden. - PLT zet in op structurelere samenwerking en afstemming met andere podia in het land en heeft de ambitie om vergaand samen te werken met de andere podia in de Stedelijke Cultuurregio Zuid.

Risico’s bij verbonden Voor het 2e jaar op rij wordt een negatief jaarresultaat gehaald, hier

183

partij met evt. invloed liggen diverse redenen aan ten grondslag. De coronacrisis heeft een op de financiële grote negatieve impact op het theater. Gedurende enkele maanden is positie van de PLT dicht en heeft het geen publieksinkomsten. Tevens is er grote gemeente onzekerheid over hoe te opereren in de eventuele anderhalvemetersa- menleving. Afbreukrisico bij géén Minder interessant cultureel aanbod en creatieve kruisbestuiving in de deelname gemeente Heerlen. Alternatieven voor Aansluiten bij een andere aanbieder van culturele voorstellingen en géén deelname presentaties. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. De wethouder onderwijs, (portefeuillehouder) jeugd, cultuur, erfgoed en wonen is daarbij als toehoorder aanwezig. Financiële resultaat -/- € 202.000 cijfer over 2019 zijn nog niet voorhanden. 2018 1 januari 2018 31 december 2018 Financieel belang 1.500 aandelen (77%) met een 1.500 aandelen (77%) met een boekwaarde van € 680.670 boekwaarde van € 680.670 Vermogenspositie € 4.153.000 € 3.905.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie Geen langlopende schulden Geen langlopende schulden (vreemd vermogen)

Verbonden partij Rd4 Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden partij Naamloze Vennootschap Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het tot stand brengen van een doelmatige, milieu hygiënisch belang verbonden verantwoorde en marktconforme inzameling en verwerking van partij afvalstoffen én het adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid. Algemene visie op en Zorgen voor een effectieve, efficiënte en duurzame manier van beleidsvoornemens inzameling en verwerking van afval voor de inwoners van de gemeente omtrent inschakelen Heerlen. verbonden partij Ontwikkelingen bij De strategische pijlers zijn als volgt: verbetering van de leverbetrouw- verbonden partij baarheid en constante goede kwaliteit. Daarnaast ervaart de klant een standaard service. Het moet makkelijk zijn zaken te doen met Rd4. De klant krijgt aanvaardbare en stabiele kosten. Risico’s bij verbonden n.v.t partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Geen afvalinzameling en –verwerking deelname Alternatieven voor n.v.t. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders, waarin de gemeente Heerlen,

184

Brunssum, Eijsden-Margraten, Kerkrade, Landgraaf, Voerendaal, Simpelveld, Vaals en Beekdaelen deelnemen. Bestuurlijke Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid en Milieu, vertegenwoordiging Afval via de algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Winst van € 224.496 2019 Bruto dividend over 2019 = € 49.938 (besloten door de aandeelhouders- vergadering om dit vooralsnog niet uit te keren) 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang 8.696 aandelen (31%) met een 8.696 aandelen (31%) met een boekwaarde van € 39.498 boekwaarde van € 39.498 Vermogenspositie € 808.078 € 812.006 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 14.772.629 € 14.772.629 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Waterleidingmaatschappij Limburg (WML) Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar WML voorziet in de behoefte aan water in de provincie Limburg en belang verbonden aangrenzende gebieden. WML bereikt dit door het winnen, zuiveren, partij opslaan, inkopen, transporteren, distribueren en het leveren van water. Algemene visie op en De gemeente Heerlen wil voorzien in een prettig woonklimaat. Schoon, beleidsvoornemens pertinent beschikbaar drinkwater maakt hier deel van uit. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Het streven van WML is en blijft om voor de komende jaren én daarna verbonden partij een acceptabele en consistente tariefstructuur te bewerkstelligen, gebaseerd op een gezonde financiële huishouding met beheersbare kapitaallasten. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Geen schoon drinkwater deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat In 2018 € 6,2 miljoen winst. De cijfers voor 2019 zijn nog niet 2018 voorhanden. 1 januari 2018 31 december 2018

185

Financieel belang 30 aandelen met een 30 aandelen met een boekwaarde boekwaarde van € 158.823 van € 158.823 Vermogenspositie € 203.151 € 209.386 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 374.679 € 382.555 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Claim Staat Vennootschap Vestigingsplaats Amsterdam Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent en Attero (namens de verkopende aandeelhouders partij van Essent en Attero). Algemene visie op en De gemeente Heerlen is gebaat bij een juiste en correcte afhandeling. beleidsvoornemens De vennootschap voert (namens de verkopende aandeelhouders Essent) omtrent inschakelen evt. schadeclaimprocedures tegen de staat als gevolg van de WON en verbonden partij (namens de verkopende aandeelhouders Attero) garantieclaimprocedu- res tegen RECYCLECO BV (Waterland). Ontwikkelingen bij De looptijd van deze vennootschap is afhankelijk van de periode dat verbonden partij claims worden afgewikkeld. Eventuele claims kunnen door Waterland tot 5 jaar na completion (tot mei 2019) worden ingediend. Naar verwachting zal de vennootschap in 2020 kunnen worden geliquideerd. Echter is er een dispuut tussen de vennootschap en Waterland/Attero over een belastingteruggave over het boekjaar 2011. De vennootschap is van mening dat zij recht heeft op doorbetaling van de belastingteruggave en Waterland/Attero is van mening dat de teruggave verrekend moet worden met de belasting die vervolgens later weer wordt geheven. Echter heeft deze belastingheffing betrekking op een jaar na verkoopdatum. Afhankelijk van de reactie van de Belastingdienst en de kans van slagen van een gerechtelijke procedure zal in overleg met Aandeelhouderscommissie de procedure al dan niet worden voortgezet. Verwachte escrow-uitkering in 2020 is € 8 miljoen. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 294.085 2019 1 januari 2019 31 december 2019

186

Financieel belang 0,20834 % als gevolg van 0,20834 % als gevolg van voormalig aandelenbezit Essent voormalig aandelenbezit Essent Vermogenspositie € 745.990 € 451.905 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 44.765 € 83.583 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Cross Border Lease Vennootschap Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent (namens de verkopende aandeelhouders van partij Essent). Algemene visie op en De functie van deze vennootschap was de verkopende aandeelhouders beleidsvoornemens van energiebedrijf Essent te vertegenwoordigen als medebeheerder omtrent inschakelen (naast RWE, Essent en Enexis) van het CBL Escrow Fonds en te verbonden partij fungeren als "doorgeefluik" voor betalingen in en uit het CBL Escrow Fonds.

Voor zover na beëindiging van alle CBL’s (Cross Border Leases) en de betaling uit het CBL Escrow Fonds van de daarmee corresponderende voortijdige beëindigingvergoedingen nog geld was overgebleven in het CBL Escrow Fonds, is het resterende bedrag in de verhouding 50%-50% verdeeld tussen RWE en verkopende aandeelhouders. Ontwikkelingen bij Het initieel vermogen in het CBL Escrow Fonds was bij de oprichting van verbonden partij het fonds (in 2009) $ 275 mln. Eind juni 2016 is het CBL Escrow Fonds geliquideerd. Het restantbedrag is volledig uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang in de vennootschap. Ondanks dat het CBL Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden geliquideerd. De verwachting is dat de vennootschap in 2020 zal kunnen worden ontbonden. Dit voorstel wordt in 2020 voorgelegd in de AVA. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing; Vennootschap is al geliquideerd. Met de liquidatie partij met evt. invloed van het CBL Escrow Fonds is alleen nog sprake van een risico en op de financiële daarmee aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders ter positie van de hoogte van het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de gemeente vennootschap.

Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse

187

betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 11.602 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 0,20834 % als gevolg van voormalig 0,20834 % als gevolg van aandelenbezit Essent voormalig aandelenbezit Essent Vermogenspositie € 136.957 € 125.355 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 22.040 € 5.006 (vreemd vermogen)

Verbonden partij IBA Vestigingsplaats Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung. Het is een meerjarig belang verbonden durende manifestatie over een locatie, stad of streek. Het bestaat onder partij andere uit vernieuwende bouwprojecten, bijzondere tentoonstellingen, symposia en innovatieve plannen. Tot 2020 functioneert IBA Parkstad als laboratorium en als motor voor vernieuwende en toonaangevende projecten. Kenmerkend voor IBA Parkstad is de open innovatie- gedachte in combinatie met burgerparticipatie. Burgers, ondernemers, overheden, architecten, stedenbouwers, stichtingen, maatschappelijke instellingen, wijkverenigingen, privépersonen, scholen en scholieren, universiteiten en studenten, bedrijven, organisaties, samenwerkingsverbanden, stakeholders, netwerken enz. worden -zonder uitzondering- uitgenodigd om kleine of grote IBA-projecten aan te reiken, of om aan projecten mee te werken die de verandering van Parkstad slimmer, sneller en zichtbaarder maken. Algemene visie op en De IBA is een kwaliteitsmachine die voor het allerbeste staat en daar beleidsvoornemens naar handelt. IBA Parkstad staat voor de transformatie en transitie van omtrent inschakelen Parkstad en moet de aanzet geven voor een structureel beter woon-, verbonden partij werken leefklimaat. Belangrijk is dat Parkstad een nog attractievere regio wordt, dynamisch en met veel veerkracht. Ontwikkelingen bij Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de verbonden partij samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad BV. Op 20 mei 2014 heeft de Provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad BV. In juni 2014 is de IBA Parkstad BV officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen. In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan liggen 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen. Er is hard gewerkt aan het versterken, combineren en selecteren van projecten die allemaal samen de transitie

188

van de regio een grote boost geven. Samen met burgers en andere partijen uit de regio en waar nodig met expertise van buitenaf. In 2017 heeft de evaluatie van de IBA plaatsgevonden en zijn verbeterpunten benoemd en omgezet in prioriteiten. De sleutelprojecten van de IBA zijn inmiddels bekend en de meeste projecten bevinden zich in de uitvoeringsfase, zodat wij als regio kunnen uitkijken naar een tentoonstellingsjaar zomer-2020 tot en met zomer-2021 waarin bezoekers de transformatie van onze regio echt kunnen zien. Een transformatie die al 20 jaar loopt en ook nog de nodige jaren zal lopen. Zie verder over de projecten en meer: www.iba-parkstad. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Dat zeggenschap over bepaalde projecten in de regio parkstad verloren deelname gaat. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De deelnemende partijen zijn Parkstad gemeenten en de Provincie. betrokkenheid Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. De burgemeester van (portefeuillehouder) Heerlen vervult de voorzittersrol. De samenwerkingsovereenkomst en de juridische uitwerking bieden de mogelijkheid voor de toetreding van publieke dan wel private partijen. Financiële resultaat Niet van toepassing 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Nie van toepassing Niet van toepassing Aandelen zijn nog niet verdeeld. Worden verdeeld naar rato van hun financiële inbreng (werkkapitaal). Er komt nog een aandeelhouders- overeenkomst tussen de deelnemende partijen. De bijdrage van de gemeente Heerlen bedraagt € 9.176.000 verspreid over 9 jaar. De totale IBA begroting wordt € 45.000.000. Vermogenspositie Niet van toepassing Niet van toepassing (eigen vermogen) Schuldenpositie Niet van toepassing Niet van toepassing (vreemd vermogen)

Verbonden partij Vordering op Enexis Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent (namens de verkopende aandeelhouders van partij Essent).

189

Algemene visie op en Als gevolg van de invoering van de Wet Onafhankelijk Netbeheer (WON) beleidsvoornemens in Nederland is Essent gesplitst in een netwerkbedrijf en een productie- omtrent inschakelen en leveringsbedrijf. Essent heeft een herstructurering doorgevoerd verbonden partij waarbij de economische eigendom van de gas- en elektriciteitsnetten binnen de Essent-groep zijn verkocht en overgedragen aan Enexis tegen de geschatte fair market value. Omdat Enexis BV destijds over onvoldoende contante middelen beschikte om de koopprijs hiervoor te betalen is deze onverschuldigd gebleven en omgezet in een lening van Essent Nederland BV. Op basis van de Aanwijzing van de Minister van Economische Zaken is een bedrag van € 350 miljoen geoormerkt als achtergesteld ten behoeve van mogelijke toekomstige conversie naar het eigen vermogen van Enexis. Ontwikkelingen bij In 2019 is de 4e tranche uitgekeerd aan de aandeelhouders. Voor de verbonden partij gemeente Heerlen was dit een bedrag van € 719.000. Dit bedrag is in september 2019 ontvangen. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2020 zal het bestuur van de vennootschap een voorstel cq besluit voor vereffening en definitieve ontbinding aan de aandeelhouders voorleggen. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Dat we er als gemeente Heerlen (juridisch) alleen voorstaan. deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 6.529 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 0,20834 % als gevolg van 0,20834 % als gevolg van voormalig aandelenbezit Essent voormalig aandelenbezit Essent Vermogenspositie -€ 2.290 -€ 8.819 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 356.324.426 € 9.083 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Verkoop Vennootschap Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de verkoop van Essent (namens de verkopende aandeelhouders van

190

belang verbonden Essent). partij Algemene visie op In het kader van de transactie met het Rheinisch-Westfälisches en beleidsvoorne- Elektrizitätswerk (RWE) hebben de verkopende aandeelhouders een mens omtrent aantal garanties gegeven aan RWE. Het merendeel van deze garanties is inschakelen door de verkopende aandeelhouders op het moment van verkoop van Essent PLB aan RWE overgedragen aan deze deelneming, die vanaf het verbonden partij moment van oprichting dus ook aansprakelijk is, mochten een of meer van deze garanties onjuist blijken te zijn. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een aparte bankrekening zal worden aangehouden (in jargon: ‘in escrow’ zal worden gestort). Buiten het bedrag dat ‘in escrow’ zal worden ingehouden zijn de verkopende aandeelhouders niet verder aansprakelijk voor inbreuken op garanties. Daarmee is de functie van Verkoop Vennootschap BV dus tweeërlei. Als vennootschap die vrijwel alle garanties onder de verkoopovereenkomst heeft overgenomen van de verkopende aandeelhouders zal zij eventuele garantieclaim procedures voeren tegen RWE. Daarnaast treedt de Verkoop Vennootschap BV op als vertegenwoordiger van de verkopende aandeelhouders met betrekking tot het geven van instructies aan de escrow agent wat betreft het beheer van het bedrag dat in escrow wordt gestort.

Ontwikkelingen bij Het initieel vermogen in het General Escrow Fonds was bij de oprichting verbonden partij van het fonds (in 2009) € 800 mln. Eind juni 2016 is het General Escrow Fonds geliquideerd. Het restantbedrag is volledig uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang in de vennootschap. Ondanks dat het General Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden geliquideerd. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2020 zal het bestuur van de vennootschap een voorstel cq besluit voor vereffening en definitieve ontbinding aan de aandeelhouders voorleggen.

Risico’s bij Niet van toepassing; de vennootschap is in 2016 geliquideerd. verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 20.924

191

2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 0,20834% als gevolg van 0,20834 % als gevolg van

voormalig aandelenbezit Essent voormalig aandelenbezit Essent Vermogenspositie € 112.116 € 71.192 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 30.170 € 16.256 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Publiek Belang Elektriciteitsproductie Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent (namens de verkopende aandeelhouders van partij Essent). Algemene visie op De vennootschap heeft op 30 september 2011 de aandelen in Energy en beleidsvoorne- Resources Holding BV en daarmee indirect de aandelen in Energy mens omtrent Resources Ventures BV, Energy Resources BV en het 50%-belang in EPZ inschakelen geleverd aan RWE. Daarmee is een einde gekomen aan de primaire opdracht van PBE BV, zijnde het behartigen van dat 50%-belang in EPZ. verbonden partij PBE BV zal als tijdelijke vennootschap de resterende rechten en verplichtingen afwikkelen, in het bijzonder die voortvloeien uit het convenant en het aanvullend convenant dat is overeengekomen met de Staat. Ontwikkelingen bij Ondanks dat het General Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient verbonden partij de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden geliquideerd. Het doel is de vennootschap voor eind 2020 te ontbinden. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 15.402 2019 1 januari 2019 31 december 2019

192

Financieel belang 0,20834 % als gevolg van 0,20834 % als gevolg van voormalig voormalig aandelenbezit Essent aandelenbezit Essent Vermogenspositie € 1.604.945 € 1.589.543 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 23.506 € 455.015 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Avantis Services Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Partner in GOB N.V. en daarmee ook partner in de Beheers B.V. (beheer belang verbonden van de locatie en te verlenen diensten). partij Algemene visie op De gemeente neemt deel aan Avantis in verband met het belang voor de en beleidsvoorne- economie en de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio. Het mens omtrent beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht een aantrekkelijk inschakelen werkklimaat te bevorderen. verbonden partij Ontwikkelingen bij Continue vinden de gebruikelijke beheersen onderhoudswerkzaamhe- verbonden partij den plaats en worden de kosten hiervan gedekt uit de jaarlijkse gemeentelijke bijdragen van Heerlen en Aken en de bijdragen van de gevestigde bedrijven. In dat opzicht worden met de individuele bedrijven bij vestiging op basis van maatwerk aparte afspraken gemaakt over de dienstverlening. Voor de algemeen ten dienste staande beheersen onderhoudswerkzaamheden wordt per m2 gebouw een vast bedrag gerekend. De overige vergoedingen worden aan de door elk individueel bedrijf gevraagde services gerelateerd. Op basis daarvan worden de kosten in rekening gebracht. Door de vestiging van nieuwe bedrijven en de uitbreidingen van de zittende bedrijven worden de door deze bedrijven te betalen vergoedingen steeds hoger.

Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op het géén deelname gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder voor 1/3. Medeaandeelhouders zijn Stadt Aachen en Avantis GOB N.V.

Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. In de RvC is Heerlen (portefeuillehouder) vertegenwoordigd door de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en

193

herstructurering. De directie wordt sinds de nieuwe strategie/structuur gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport in een co- directie functie met de stad Aken.

Financiële resultaat Winst van € 113.438 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang € 100.000 aandelenkapitaal (33%) € 100.000 aandelenkapitaal (33%) Vermogenspositie € 679.454 € 792.892 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 0 € 0 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Volledige invloed en zeggenschap op de ontwikkeling van het belang verbonden bedrijventerrein en de vestiging van bedrijven met nieuwe werkgelegen- partij heid met name in de medtech logistieke sector. Bijkomend doel is grondverkoop met financiële opbrengsten. Algemene visie op Bevordering van de werkgelegenheid in de regio. en beleidsvoornemens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Eind december 2019 is er ongeveer 85.000 m2 verkocht aan WDP voor verbonden partij het realiseren van de uitbreiding van het bestaande distributiecentra van CEVA/ Medtronic. Deze verkoop is in 2020 geëffectueerd. Na verwachting zijn alle 4 de nieuwe hallen eind Q4 2020 in gebruik en dit betekent een personeelsuitbreiding van een 150 werknemers.

Verder zijn er concrete acquisitietrajecten lopende waarvan de verwachting is dat deze in 2020 tot resultaten kunnen leiden, mochten deze concrete verkopen plaatsvinden, dan zijn ook alle grote kavels op Trilandis verkocht.

Risico’s bij Trilandis zal bij volledige uitgifte een goed positief resultaat laten zien. In verbonden partij dat opzicht is deze gemeentelijke BV geen financieel risico. met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op het géén deelname gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Gemeente Heerlen is enig aandeelhouder.

194

betrokkenheid Bestuurlijke De burgemeester vertegenwoordigt de gemeente als enig aandeelhouder. vertegenwoordiging De directie wordt gevormd door de wethouder economie, arbeidswerkge- (portefeuillehouder) legenheid, sport en dienstverlening. Financiële resultaat 0 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang In juli 2015 heeft de raad besloten de aandelen van de private partners ING en Comox in deze BV over te nemen en voor 100% aandeelhouder te worden. Daarbij zijn de ING en Comox uitgekocht voor een bedrag van elk € 575.000. De gemeente is enig eigenaar over deze gemeentelijke BV. De financiering van het project blijft lopen via de bestaande RC faciliteit die van € 8 miljoen naar € 10 miljoen wordt verhoogd. Eind 2019 bedraagt het saldo van de Rekening-Courant faciliteit € 6,1 miljoen. In 2020 is een bedrag van € 4,1 miljoen afgelost. Vermogenspositie € 55.388 € 55.388 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 2.625.463 € 2.625.463 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Schaesbergerveld Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 8. VHROSV Doel en openbaar Het ontwikkelen (bouw- /woonrijp maken), zodanig saneren, slopen van belang verbonden opstallen, exploiteren, kopen en verkopen van gronden, alles ter partij voorbereiding van en gericht op het mogelijk maken van de bouw van voor bewoning bestemde gebouwen op gronden en wel in het gebied Schaesbergerveld (omgeven door de Heuvelweg en Schandelerboord) te Heerlen. Deze BV is tevens opgericht om voor de ontwikkeling van het gebied Schaesbergerveld als gemeentelijke BV deel te nemen in de V.O.F. Ontwikkelingsmaatschappij Schaesbergerveld (vof OMS). Dit ter beperking van de financiële aansprakelijkheid bij deconfiture (faillissement). Algemene visie op Ontwikkeling van hoogwaardige woningen in het midden segment in een en beleidsvoorne- herstructureringswijk die zich kenmerkt door een woningvoorraad die mens omtrent met name bestaat uit sociale huurwoningen. inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Fase 1, 2 en 3 zijn gereed. Voor fase 4 (A en B) is een alternatief plan verbonden partij ontwikkeld. Het plan bestaat uit 3 woontorens bestaande uit 13 en 11 terraswoningen in fase 4A en 13 terraswoningen in fase 4b. In 2017 is vergunning voor de gehele fase 4 verleend. De bouw van 13 terraswoningen is in 2019 afgerond. Momenteel is het bouwproces van de 11 woning lopende. Risico’s bij n.v.t. verbonden partij

195

met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij n.v.t. géén deelname Alternatieven voor n.v.t. géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen is enig aandeelhouder voor 100%. betrokkenheid Bestuurlijke De domeinmanager Economie is directeur van Schaesbergerveld B.V. en vertegenwoordiging de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering (portefeuillehouder) aandeelhouder. Financiële resultaat Verlies van € 8.842 2019 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang € 45.381, daarnaast is er een € 45.381, daarnaast is er een RC-verhouding van € 998.951 zonder RC-verhouding van € 998.951 rentevergoeding. zonder rentevergoeding.

Vermogenspositie -€ 1.175.459 -€ 1.184.301 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 1.982.543 € 2.033.130 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Nazorg Limburg Vestigingsplaats Maastricht Airport Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het aanbrengen en in stand houden van een voldoende voorzieningenni- belang verbonden veau op stortplaatsen voor afval na beëindiging van de exploitatie partij alsmede het verwerven, vervreemden, huren, beheren en exploiteren van onroerende zaken die verband houden met en/of betrekking hebben op deze stortplaatsen. Algemene visie op Dat we als gemeente Heerlen op een verantwoorde en duurzame manier en beleidsvoorne- te werk gaan als het gaat om bovengenoemd doel. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Door opbouw van de voorziening wordt ervoor gezorgd dat de verbonden partij stortplaatsen na beëindiging beheerd en onderhouden kunnen worden. De financiële kaders worden door de aandeelhouders bepaald. De risico’s worden afgedekt doordat een voorziening wordt gecreëerd om de nazorgverplichtingen in de toekomst te kunnen voldoen. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie

196

van de gemeente Afbreukrisico bij Dat stortplaatsen er na verloop van tijd verloederd bij liggen en niet géén deelname verder onderhouden worden. Dit leidt tot ongewenste situaties.

Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Limburgse gemeenten (100%). Deelname in Algemene Vergadering van betrokkenheid Aandeelhouders door wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Negatief resultaat van € 1,9 miljoen met name veroorzaakt door 2018 waardedaling van de belleggingsportefeuille. De cijfers voor 2019 zijn nog niet voorhanden 1 januari 2018 31 december 2018 Financieel belang Jaarlijkse bijdrage, betaald uit de Jaarlijkse bijdrage, betaald uit de afvalstoffenheffing voor 10 jaar afvalstoffenheffing voor 10 jaar ter ter hoogte van € 0,25 per inwoner hoogte van € 0,25 per inwoner Vermogenspositie € 3.852.237 € 1.890.307 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 1.793.737 kortlopend € 1.920.734 kortlopend (vreemd vermogen) € 25.632.580 voorzieningen € 26.145.232 voorzieningen

Verbonden partij Holding Stadion Kerkrade B.V. Vestigingsplaats Kerkrade Soort verbonden Certificaten van aandelen partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Het altijd durende recht dat het stadion van voetbalclub Roda JC de belang naam ‘Parkstad Limburg Stadion’ draagt. Algemene visie op Dat sport op een goede manier vertegenwoordigd is binnen de Parkstad en beleidsvoorne- regio. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Niet van toepassing verbonden partij Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Geen géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen heeft een belang van 4,27%. betrokkenheid

197

Bestuurlijke Wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit vertegenwoordiging (portefeuillehouder) Financiële resultaat Geen financiële partij 2018 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang De gemeente participeert voor 4,27 % in stichting Administratie Kantoor, voorheen Holding Roda Kerkrade NV. Deze certificaten hebben geen marktwaarde. Vermogenspositie Niet van toepassing Niet van toepassing (eigen vermogen) Schuldenpositie Niet van toepassing Niet van toepassing (vreemd vermogen)

Verbonden partij Regio Parkstad Limburg Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 1. Veiligheid Doel en openbaar Parkstad loopt op diverse kernindicatoren achter op landelijke belang gemiddelden, zoals gemiddeld inkomen, economische participatiegraad, opleidingsniveau en de gemiddelde prijs van een woning. Dit gecombineerd met de demografie van het gebied biedt kansen, maar dwingt ook tot een gestructureerde, centraal geregisseerde aanpak van de economische ontwikkeling van de regio Parkstad Limburg. Na een periode waarin wij als WGR+ regio zeer belangrijke beleidsfundamenten via de Parkstadraad hebben vastgesteld op het gebied van wonen, economie, ruimte en bereikbaarheid, is in 2013 besloten dat het tijd was voor uitvoering en dus een GR van Colleges. Een GR die er wel voor zorgt dat de gemeenteraden in positie blijven en via regiodagen hun gezamenlijkheid kunnen borgen. Met die nieuwe GR zijn wij in 2014 aan de slag gegaan en zijn de bestuurscommissies vanuit de diverse colleges bemand. Het doel is onveranderd gebleven, de scope (tot nu toe ruimtelijk-economisch) wordt echter steeds breder, denk aan de ontwikkelingen in het sociale domein. Niet dat de regio daarover gaat, maar de regio wordt nu wel de plek waar de samenwerkende gemeenten hierover afspraken kunnen maken.

Algemene visie op Verbetering van de economische structuur. en beleidsvoornemens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij 2019 stond in het teken van een verdere uitwerking en uitvoering van de verbonden partij Regiodeal Parkstad. Op het gebied van toerisme: het mee helpen ontwikkelen van een visie vrijetijdseconomie Zuid-Limburg en een uitvoeringsprogramma vrijetijdseconomie Parkstad (die beide in 2020 ter besluitvorming worden voorgelegd). Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij

198

met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Geen zeggenschap in de bestuurscommissies en verlies van invloed op géén deelname ontwikkelingen in de regio Parkstad. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Alle afzonderlijke parkstadgemeenten zijn aangesloten bij deze GR. betrokkenheid Besluiten die de gemeenteraden aangaan, zullen ook in de afzonderlijke gemeenteraden genomen worden en niet alleen in het DB/AB of in de bestuurscommissies.

Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur. De burgemeester van Heerlen maakt deel uit van het (portefeuillehouder) Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat Nog niet voorhanden 2019 Financieel belang Bijdrage 2019 1.209.000 Bijdrage 2020 € 1.053.000 1 januari 2019 31 december 2019 Vermogenspositie € 4.314.000 Nog niet voorhanden (eigen vermogen) Schuldenpositie € 5.886.000 Nog niet voorhanden (vreemd vermogen)

Verbonden partij Veiligheidsregio (VR) Zuid-Limburg Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 1. Veiligheid Doel en openbaar De Veiligheidsregio is erop gericht om inwoners te beschermen tegen belang (gezondheid)risico’s, rampen en crises en daarvoor de voorbereidingen te treffen die noodzakelijk zijn. Aangezien een ramp of crisis dikwijls de gemeentegrens overschrijdt en een individuele gemeente vaak onvoldoende in staat is zelfstandig een volwaardige crisisorganisatie op te tuigen, is een regionale aanpak effectiever. De Veiligheidsregio bestaat uit de onderdelen Brandweer, GHOR, Programmabureau en Bevolkings- zorg. Daarnaast is er sprake van een intensieve samenwerking met de politie. Algemene visie op VRZL is ingericht om de zorg voor de openbare veiligheid in de regio te en beleidsvoorne- organiseren. De samenwerkende partners in de VRZL: mens omtrent - dragen (pro)actief bij aan de openbare veiligheid. Risico’s worden in inschakelen beeld gebracht en de organisatie treft voorbereidingen voor daadwerke- verbonden partij lijke crises; - geven adviezen om, waar mogelijk, onveiligheid te voorkomen en te beperken; - bestrijden branden, incidenten en crises als ze zich toch voordoen; - zetten erop in om menselijk leed en materiële schade zo veel mogelijk te beperken en verstoringen van het openbare leven zo snel mogelijk te herstellen

199

Ontwikkelingen bij De Veiligheidsregio Zuid-Limburg is op weg naar een intensievere verbonden partij beleidsmatige en operationele samenwerking met de Veiligheidsregio Limburg Noord. Binnen de eigen organisatie wordt verder onderzocht welke aanpassingen nodig zijn om alle wettelijke taken en de door het veiligheidsbestuur opgedragen taken structureel naar behoren te kunnen uitvoeren. De regionale brandweerzorg vereist een doorontwikkeling. Daarnaast is de kostenverdeelsleutel-systematiek gewijzigd. Risico’s bij De grootste risico’s kunnen worden onderverdeeld onder de volgende verbonden partij bedrijfsonderdelen van de VR: met evt. invloed op - Geneeskundige hulpverlening: overdracht taken van en bezuinigingen de financiële positie bij het rijk zorgen dat resultaten onder druk komen. van de gemeente - Brandweerzorg: landelijke weten regelgeving dataveiligheid, discussie rondom vrijwilligheid brandweer en risico (vervanging) huisvesting. Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Het Algemeen Bestuur van de VRZL bestaat uit één bestuurslid betrokkenheid (burgemeester) per deelnemende gemeente. Besluitvorming vindt plaats via gewogen stemmen, gerelateerd aan het inwoneraantal. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin vertegenwoordiging de burgemeesters van de 16 deelnemende gemeenten zitting hebben en (portefeuillehouder) het Dagelijks bestuur van de GR, waarin ook de burgemeester van Heerlen zitting heeft. Financiële resultaat Verlies van € 362.445 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage 2019: € 5.348.370 Bijdrage 2020 € 5.959.796 Vermogenspositie € 9.426.387 € 8.756.939 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 43.589.927 € 46.316.674 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Reinigingsdienst Rd4 Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het tot stand brengen van doelmatige, milieu hygiënische verantwoorde belang en marktconforme inzameling en verwerking van afvalstoffen én het adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid. Algemene visie op Zorgen voor een effectieve, efficiënte en duurzame manier van en beleidsvoorne- inzameling en verwerking van afval voor de inwoners van de gemeente mens omtrent Heerlen. inschakelen verbonden partij

200

Ontwikkelingen bij De strategische pijlers zijn als volgt: verbetering van de leverbetrouw- verbonden partij baarheid en constante goede kwaliteit. Daarnaast ervaart de klant een standaard service. Het moet makkelijk zijn zaken te doen met Rd4. De klant krijgt aanvaardbare en stabiele kosten. Risico’s bij Weinig; er wordt afgerekend op basis van werkelijke afname. Risico’s verbonden partij worden daarmee beperkt. met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Geen afvalinzameling en –verwerking géén deelname Alternatieven voor n.v.t. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur en Dagelijks betrokkenheid Bestuur van de GR samen met andere deelnemende gemeenten. Bestuurlijke In het AB is onze portefeuillehouder voorzitter. De wethouder onderwijs, vertegenwoordiging integraal jeugdbeleid, cultureel erfgoed en duurzaamheid zit in het (portefeuillehouder) Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat Verlies van € 724.230 2019 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang Bijdrage 2019 € 6.838.960 Bijdrage 2020 € 7.304.000 Vermogenspositie € 2.751.000 € 2.139.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 40.622.000 € 38.193.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg (RUD) heeft als doel om belang een hogere kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) en specialistische advisering te bereiken voor wat betreft met name de complexe milieutaken (de zogenaamde basistaken). De RUD voert ook de vergunningverlenende, toezichthoudende en handhavende taken uit op het gebied van BZRO-IPPC. Per 1 januari 2016 is een wijziging van het Besluit omgevingsrecht (Bor) in werking getreden. Door deze wijziging is het bevoegd gezag van alle BRZO-inrichtingen en inrichtingen uit bijlage 1 cat. 4 van de Richtlijn industriële emissies van burgemeester en wethouders (B&W) verschoven naar gedeputeerde staten (GS). De vorming van de RUD komt voort uit de afspraken die IPO, VNG en het Rijk landelijk gemaakt hebben (‘Packagedeal’) om via een bottom-up proces te komen tot de vorming van een dekkend netwerk van uitvoeringsdiensten. De vorming van deze uitvoeringsdiensten is verplicht. Met ingang van 1 juli 2013 is de RUD Zuid-Limburg

201

operationeel geworden. Algemene visie op Te zorgen voor naleving van wetgeving op het gebied van milieu, en beleidsvoorne- vergunningverlening en handhaving voor een beter woon- en leefklimaat. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De RUD is in 2018 werkgever geworden. Medewerkers zijn in dienst verbonden partij kunnen treden. In 2019 heeft de RUD zich voorbereid op de inwerking- treding van de Wet normalisering rechtpositie ambtenaren. Risico’s bij Moeilijker kunnen matchen van vraag en aanbod, arbeidsmarktrisico verbonden partij (beschikbaarheid kundig personeel), AVG en kostenbeheersing van ICT- met evt. invloed op voorzieningen incl. de vertraging implementatie van de applicatie Squit de financiële positie 20/20. van de gemeente Afbreukrisico bij Deelname is (voor een deel) wettelijk verplicht. Voor het overige geldt géén deelname dat dan zelf een organisatie moet worden ingericht op het gebied van VTH. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid provincie en 16 gemeenten zitting hebben. Bestuurlijke Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid & Milieu via vertegenwoordiging het Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 152.498 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 469.168 Bijdrage van € 469.168 Vermogenspositie € 1.633.588 € 1.153.128 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 4.168.258 € 2.856.100 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Gemeentelijke Gezondheidsdienst Zuid-Limburg (GGD) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar De GGD geeft uitvoering aan de Wet Publieke gezondheid namens de 18 belang Zuid-Limburgse gemeenten. Algemene visie op Zorgen voor het minimaliseren van gezondheidsachterstanden en het en beleidsvoorne- bevorderen van de gezondheid in de gemeente Heerlen. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Enkele ontwikkelingen bij de GGD in 2019 waren de volgende: verbonden partij -Reducering gezondheidsachterstanden en het komen tot een trendbreuk in de gezondheid en participatie via een nieuwe, lokale aanpak met inzet

202

en betrokkenheid van partners op het gebied van economie, arbeidsmarkt en onderwijs én via de eigen kracht van burgers. -Er is prioriteit gegeven aan het voorbereiden van één jeugdgezondheid- zorg-organisatie (JGZ) voor Zuid-Limburg uit de bestaande 4 huidige JGZ-organisaties met als doel om per 2020 één gezamenlijke JGZ- organisatie te hebben met ondersteuning van 0-18 jaar. -Veilig Thuis: 2019 stond in het teken van het maken van bestendige keuzes die de kwaliteit van dienstverlening en een efficiëntere bedrijfsvoering ten goede komen. Veilig Thuis Zuid-Limburg (VT) diende alle zeilen bij te zetten om de primaire dienstverlening te kunnen blijven uitvoeren. VT, maar ook de lokale Toegangen, zagen zich geconfronteerd met een steeds toenemende werkdruk. Het aantal meldingen en adviezen bij VT is in 2019 gestegen met bijna 10% (Zuid-Limburg).

Risico’s bij Risico’s binnen de GGD zijn als volgt te onderscheiden: verbonden partij Concernrisico’s: AVG & datalekken, claimgedrag patiënten en nieuwe met evt. invloed op wettelijke taken. de financiële positie Algemene risico’s: crisisbeheersing bij een epidemiologische uitbraak en van de gemeente het wegvallen van (incidentele) gelden op projectbasis. Veilig Thuis risico’s: nieuw handelingsprotocol en de meldcode. Daarnaast is er grote diversiteit in kwaliteit en inrichting van het zogeheten ‘lokale veld’. Acute Zorg risico’s: schaalvergroting van de meldkamer en de daarbij horende bezuiniging vanuit het rijk, demografische ontwikkelingen waardoor de zorg toeneemt en onduidelijkheid over de wet ambulance- zorg. Bijzonder punt van aandacht is de coronacrisis. De financiële impact zal enorm zijn maar vooralsnog gaan we ervan uit de het Rijk deze lasten voor haar rekening neemt. Afbreukrisico bij Het synergievoordeel dat de GR te bieden heeft verliezen. géén deelname Alternatieven voor n.v.t géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waar betrokkenheid alle 18 Zuid-Limburgse gemeenten zitting in hebben. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat -/- € 744.009 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 2.210.354 Bijdrage van € 2.804.665 Vermogenspositie € 2.806.069 € 1.813.808 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 15.512.500 € 21.495.833 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Kredietbank Limburg (KBL) Vestigingsplaats Heerlen / Sittard

203

Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein

Doel en openbaar De GR voor Sociale Kredietverlening en Schuldhulpverlening in Limburg belang heeft tot doel: a. schuldhulp te verlenen aan burgers die door hun schuldenlast in maatschappelijke problemen zijn of kunnen komen; b. hulp te verlenen aan burgers die zelf niet in staat zijn hun financiële zaken te behartigen, hetzij door middel van budgetbeheer, hetzij door middel van beschermingsbewind; c. het op een verantwoorde wijze voorzien in de behoefte aan krediet, door middel van sociale kredietverlening.

De KBL is een maatschappelijke instelling voor hulp bij schulden, voorkomen van schulden, budgetbeheer, beschermingsbewind en sociale kredietverlening. Algemene visie op Door middel van budgetbeheer en sociale kredietverlening proberen we en beleidsvoorne- te voorkomen dat burgers/ inwoners met schuldenproblematiek steeds mens omtrent verder van de samenleving verwijderd raken. inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Een nieuwe werkwijze is ontwikkeld, waardoor outputgerichte verbonden partij sturingsinformatie ontstaat. Daarnaast is de financieringsstructuur gewijzigd, waardoor minder administratieve werkzaamheden gedaan hoeven te worden. Er wordt gestreefd naar uniformering van producten/diensten. Risico’s bij n.v.t. verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Dat schuldhulpverlening en sociale kredietverlening zelf georganiseerd géén deelname moeten worden en problematiek pas veel later wordt herkend en aangepakt. Alternatieven voor n.v.t. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR. betrokkenheid Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling én vertegenwoordiging wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het (portefeuillehouder) Algemeen Bestuur van de GR. Daarnaast zit de wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling in het Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat -/- € 755.000, maar na verrekening met bijdrages vanuit gemeenten is 2019 het resultaat € 0 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang Bijdrage 2019 € 1.619.820 Bijdrage 2020 € 1.600.000 Vermogenspositie € 76.331 € 0 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 11.565.668 € 11.983.406 (vreemd vermogen)

204

Verbonden partij Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg (WOZL) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het voorzien in en het bieden van passende werkgelegenheid en belang arbeidsrevalidatie voor ingezetenen, die blijkens een door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) afgegeven indicatiebeschikking of herindicatiebeschikking uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn. Daarnaast uitvoering geven aan de door de deelnemende gemeenten opgedragen werkzaamheden in het kader van de Participatiewet. Algemene visie op Ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen, met een afstand tot de en beleidsvoorne- arbeidsmarkt, toch ‘aan het werk’ worden gezet. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De GR WOZL concentreert zich op beschut werk. De verdere afbouw van verbonden partij de GR WOZL wordt in 2019 verder geconcretiseerd. In de in 2018 opgerichte GR WSP zijn diverse onderdelen van de GR WOZL geïntegreerd. Dit leidt tot een verdere concretisering van eenduidige en effectieve marktbewerking. Risico’s bij GR WOZL kent op dit moment de volgende risico’s: loon- en prijsontwik- verbonden partij keling, de subsidiekorting per AJ, de terugstroom van detachering naar met evt. invloed op Beschut 2.0 en de toegevoegde waarde van interne werkzaamheden. de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Uitvoering van de Wsw en de werkgeversbandering zijn wettelijke taken géén deelname die zijn opgelegd aan de gemeenten. Niet uitvoeren is geen optie. Indien de gemeenten in deze niet samen zou werken met WSP en WOZL moeten er andere partners gezocht worden, dan wel moet de uitvoering zelf ter hand genomen worden. Doordat er dan extra betaald zou moeten worden voor (her)inrichting van processen is dit financieel nadelig. Alternatieven voor N.v.t. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, samen betrokkenheid met de andere deelnemende gemeenten. De Parkstadgemeenten, aangevuld met gemeente Valkenburg, Vaals en Gulpen-Wittem. Bestuurlijke De wethouders sociale zaken en/of arbeidsbemiddeling hebben zitting in vertegenwoordiging het AB, waar hoofdelijke stemming + 1 stem per 15.000 inwoners telt. (portefeuillehouder) Heerlen wordt vertegenwoordigd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat € 102.000 2019 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang € 27.733.826 bijdrage 2019 € 26.283.372 bijdrage 2020 Vermogenspositie € 771.000 € 216.000 (eigen vermogen)

205

Schuldenpositie € 11.027.000 € 12.684.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW) Vestigingsplaats Roermond Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De BsGW geeft uitvoering aan de taken op het gebied van het heffen en belang innen van de lokale belastingen en de wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ). Eén van de doelen van de GR BsGW is het minimaliseren van kosten door middel van schaalvergroting en het ontdubbelen van de gemeentelijke processen en waterschap processen. Algemene visie op Het effectief en efficiënt uitvoeren van de belastingheffing en –inning in en beleidsvoorne- opdracht van de gemeente Heerlen. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De BsGW focust zich met een ondernemings- en ontwikkelplan 2018 – verbonden partij 2020 op het toekomstbestendig maken van de organisatie door deze anders in te richten en het personeel optimaal in te zetten.

Vanaf 1 januari 2022 is er een wettelijke verplichting om woningen te waarderen op basis van de gebruiksoppervlakte (in m2). Momenteel gebruikt de BsGW de bruto inhoud (in m3) om woningen te waarderen. Net zoals bij andere gemeenten en samenwerkingsverbanden dient de BsGW voor 2022 de transitie te maken waarbij het registreren en waarderen op bruto inhoud wordt omgezet naar gebruiksoppervlakte. Het is daarbij van groot belang dat de kwaliteit van de WOZ-taxaties geborgd blijft. Risico’s bij De grootste risico’s zijn een te ambitieuze raming van de vervolgingskos- verbonden partij ten, veranderende wetgeving waardoor hogere kosten ontstaan en met evt. invloed op verstoring van de ICT-infrastructuur. Bij hogere kosten zijn altijd de de financiële positie deelnemers verantwoordelijk. De coronacrisis heeft natuurlijk ook zijn van de gemeente weerslag op de BsgW. Op dit moment is nog geen inschatting te maken van de eventuele consequenties van deze crisis Afbreukrisico bij Dat de kwaliteit, effectiviteit en efficiëntie van de belastinginning en – géén deelname heffing erop achteruit gaat. Alternatieven voor Het in eigen beheer organiseren van belastingaangelegenheden. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid de overige 30 deelnemende gemeenten én het waterschap ook zitting hebben. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Winst van € 13.000 2019 1 januari 2019 31 december 2019

206

Financieel belang Bijdrage 2019 € 1.297.148 Bijdrage 2020 € 1.297.148 Vermogenspositie € 268.000 € 606.000 (eigen vermogen)

Schuldenpositie € 6.292.000 € 6.754.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Shared Service Center (SSC-ZL) Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Het is een uitvoeringsorganisatie voor dienstverlening aan gemeenten en belang hun samenwerkingspartners in Zuid-Limburg op het gebied van bedrijfsvoering; te beginnen met (gezamenlijke) inkoop, personeels- en salarisadministratie en informatiediensten. Algemene visie op Het bereiken van efficiëntievoordelen en minimaliseren van risico’s door en beleidsvoorne- het bundelen van bedrijfsvoeringtaken in het SSC-ZL. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De colleges van Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen hebben in januari verbonden partij 2020 besloten de samenwerking te beëindigen.

Het samenwerkingstraject beëindigen is een collegebevoegdheid. Voor het opheffen van de gemeenschappelijke regeling SSC-ZL wordt de raden om toestemming verzocht. Na verlening van deze toestemming zal de gemeenschappelijke regeling worden opgeheven en de bedrijfsvoerings- organisatie SSC-ZL worden ontbonden.

Risico’s bij De kosten van de ontmanteling worden afgerekend in 2020. Na de verbonden partij ontmanteling is er geen sprake meer van risico’s. met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Kosten bij ontmanteling géén deelname Alternatieven voor Met de beëindiging ontstaat ruimte om samenwerking langs andere géén deelname wegen vorm te geven. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het bestuur van de GR, samen met de betrokkenheid gemeente Sittard-Geleen en de gemeente Maastricht. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Vanwege de ontmanteling maakt het SSC-ZL in 2019 geen jaarrekening. 2019 De jaarrekening 2019 wordt gecombineerd met de jaarrekening 2020. 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 600.000 Bijdrage van € 600.000 Vermogenspositie € 612.759 (2018) Nog niet bekend

207

(eigen vermogen) Schuldenpositie € 862.006 (2018) Nog niet bekend (vreemd vermogen)

Verbonden partij Het Gegevenshuis Vestigingsplaats Landgraaf Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Het Gegevenshuis is een GR die zich richt op het inwinnen en beheren belang van informatie uit (basis)registraties met een geografische component. Naast het inwinnen en beheren van informatie koppelt Het Gegevenshuis op aanvraag van opdrachtgevers gegevens uit deze registraties en herleidt dit naar informatie op digitale of analoge kaart of in gewenste overzichten. De te behalen resultaten door Het Gegevenshuis zijn vastgelegd in een DVO en bijbehorende productbladen. Algemene visie op Het gegevenshuis biedt uitvoering aan de basisregistraties BGT, BAG, en beleidsvoorne- WOZ. Hierop wordt de gemeente volledig ontzorgd. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Het Gegevenshuis is gebaseerd op 2 pijlers: groei en innovatie. verbonden partij Door groei en het ontwikkelen van innovatieve oplossingen werkt Het Gegevenshuis aan betere dienstverlening en kostenreductie voor alle afnemers. In 2019 en 2020 ondersteunt Het Gegevenshuis gemeente Heerlen bij de uitvoering van het project ‘waarderen op gebruiksoppervlakte’ (m² in plaats van m³) dat door de BsGW wordt geïnitieerd. In 2019 is het “Kenniscentrum nazorg steenkolenwinning” voor Limburg ingericht bij Het Gegevenshuis. Risico’s bij Zijn in beperkte mate aanwezig. Tegenover alle te leveren producten en verbonden partij diensten staan baten van bijdragen van deelnemers. met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Dat zelf uitvoering moet worden gegeven aan de (verplichte) géén deelname basisregistraties. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid alle deelnemende gemeenten zijn gezeteld. Bestuurlijke Wethouder Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke vertegenwoordiging Dienstverlening en Informatisering. Deze wethouder zit in het Dagelijks (portefeuillehouder) Bestuur. Financiële resultaat € 68.882 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 1.215.506 Bijdrage van € 1.215.506

208

Vermogenspositie € 386.546 € 342.715 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 609.258 € 2.201.501 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Omnibuzz Vestigingsplaats Sittard Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het toekomstbestendig organiseren van doelgroepenvervoer aan belang gemeenten. Omnibuzz zorgt voor een goede uitvoering van het Wmo- vervoer. Algemene visie op Ervoor zorgen dat onze wettelijke taken vanuit de Wmo worden en beleidsvoorne- uitgevoerd op een juiste manier. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij In 2019 is de nieuwe aanbesteding van het CVV afgerond. Dat heeft verbonden partij ertoe geleid dat de vervoerskosten vanaf 2020 hoger zullen uitvallen. Het aantal Wmo-geïndiceerden met een CVV-pas is gedurende het hele jaar over 2019 in principe gestegen. In januari was dit aantal 3581 en in november 3899. Echter in december zijn de indicaties waarvan langer dan 1 jaar geen gebruik was gemaakt beëindigd. Hiermee komen we in december op een daling naar 3127 Wmo-geïndiceerden. Daarnaast zijn Wmo-geïndiceerden meer gaan reizen met het CVV. Om de trendmatige toename van het gebruik van Omnibuzz-vervoer te keren (6,9% in 2017, 11% in 2018 en 1,4% in 2019) is medio 2017 de Voor-Elkaar-Pas (VEP) geïntroduceerd. Hiermee kunnen Wmo-geïndiceerden tegen gereduceerd tarief en met een gratis begeleider ritten die zich daarvoor lenen ook met het openbaar vervoer maken. Het aantal VEP-ers is in Heerlen in 2019 in eerste instantie gestegen van 772 in januari naar 835 in november. Door de eerder genoemde beëindiging van Wmo-geïndiceerden is dit aantal in december gedaald naar 730 omdat ook deze mensen langer dan 1 jaar geen gebruik (meer) maakten van de VEP-pas. Omnibuzz heeft zich in 2019 in samenwerking met de Provincie en Arriva met name gericht op de verdere ontwikkeling van instrumenten om het reizen met OV te stimuleren.

Omnibuzz werkt toe naar een volwaardig regiemodel in 2020, waarvoor de formatie-omvang en systemen geleidelijk meegroeien. Het streven is om vanaf 2020 de planning van de vervoerders over te nemen, afhankelijk van instroom van andere vervoersvormen.

Risico’s bij De belangrijkste risico’s zijn als volgt: vermindering van draagvlak bij verbonden partij gemeenten, de beheersbaarheid van het vervoer, economische met evt. invloed op kwetsbaarheid van taxibedrijven, kennis en inzetbaarheid van intern de financiële positie personeel en de continuïteit van het serverbeheer (ICT). van de gemeente

209

Afbreukrisico bij Dat het CVV en het OV individueel moet worden aanbesteed in plaats van géén deelname met 31 partijen gezamenlijk. Individueel aanbesteden zal leiden tot een hogere prijs vanwege hogere prijzen. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, samen betrokkenheid met de overige 32 Limburgse gemeenten. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. Daarnaast zit deze wethouder ook in het (portefeuillehouder) Dagelijks Bestuur met als plaatsvervanger de wethouder onderwijs, jeugd, cultuur, erfgoed en wonen. Financiële resultaat € 186.990 2019 01-01 2019 31-12-2019 Financieel belang Bijdrage van € 2.169.161 (incl. Bijdrage van € 2.169.161 (incl. begrotingswijziging) begrotingswijziging) Vermogenspositie € 1.483.283 € 957.745 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 2.861.645 € 2.479.635 (vreemd vermogen)

Verbonden partij World Trade Center (WTC) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Stichting partij Programma 3. Economie Doel en openbaar De exploitatie van een World Trade Center-concept met een optimale belang dienstverlening aan het bedrijfsleven alsmede het bieden van hoogwaardige bedrijfsruimte aan het internationale bedrijfsleven in de kantorensfeer. Algemene visie op De gemeente faciliteert het WTC om tegemoet te komen aan en beleidsvoorne- economische activiteiten in de regio. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De gemeente heeft zeker gesteld, dat het realiseren van het WTC verbonden partij concept in Heerlen door het bezit van een WTC licentie tot de mogelijkheden blijft behoren. Deze licentie kan middels deze BV daar worden ingezet waar een WTC als gebouw en als concept voor de langere termijn haalbaar is. De optie voor een aanhaking bij de Smart Services campus moet in 2019 concreet gaan worden. In juni 2016 heeft de gemeenteraad ingestemd met het collegebesluit om de aandelen van de Stichting WTC Heerlen-Aachen in de WTC Heerlen- Aachen B.V. voor € 1 over te nemen. Zie voorstel BWV- 16002027. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie

210

van de gemeente Afbreukrisico bij De gemeente neemt niet zozeer deel aan de stichting, maar ondersteunt géén deelname de stichting. Bij het uit handen geven van de WTC-licentie, kan het WTC- concept niet verder uitgedragen worden. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen heeft 100% zeggenschap. betrokkenheid Bestuurlijke De directie wordt gevoerd door de wethouder economie, werkgelegen- vertegenwoordiging heid, sport en dienstverlening. De aandeelhouder in persoon is de (portefeuillehouder) burgemeester. Financiële resultaat Verlies van € 3.375. De gegevens over 2019 zijn nog niet voorhanden. 2018 1 januari 2018 31 december 2018 Financieel belang € 300.000 als waarde van de WTC- € 300.000 als waarde van de WTC- licentie ingebracht. licentie ingebracht. Vermogenspositie -/- € 8.397 -/- € 8.397 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 22.500 € 22.500 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Stichting WerkvoorHeerlen (WvH) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Stichting partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar De stichting heeft ten doel: Het exploiteren van een werk en leer bedrijf belang dat passend gemeentelijk werk beschikbaar stelt voor mensen uit de doelgroep van de Participatiewet om hen zo goed mogelijk te ontwikkelen en zo mogelijk te laten uitstromen richting de arbeidsmarkt, met al hetgeen daartoe behoort of daartoe dienstig is, alles in de ruimste zin van het woord. De stichting dient het algemeen belang en heeft geen winstoogmerk. De stichting ontwikkelt zich tot een kwalitatief goede en betrouwbare uitvoeringsorganisatie voor gemeentelijke opdrachten op meerdere vakgebieden. Algemene visie op De gemeente ondersteunt de stichting WvH om zo bepaalde inwoners en beleidsvoorne- toch op een goede manier deel te laten nemen aan de maatschappij. Het mens omtrent leerwerkbedrijf opereert in overeenstemming met de belangen en inschakelen beleidsuitgangspunten van de gemeente. verbonden partij Ontwikkelingen bij WvH (leerwerkbedrijf) biedt mensen een arbeidscontract en begeleidt ze verbonden partij verder naar een reguliere werkgever. We onderzoeken vanuit de gemeente om meer mensen te laten werken, welke werkzaamheden we nog meer naar WvH kunnen verplaatsen. Laatste ontwikkeling: Op 4 februari 2020 heeft het College besloten om de taken van Baanbrekend Werk met ingang van 1 januari 2020 integraal over te dragen aan de Stichting WerkvoorHeerlen. Risico’s bij WvH heeft geen winstoogmerk en beschikt niet over eigen weerstand-

211

verbonden partij vermogen. Op het moment dat WvH verlies maakt, zal de Gemeente met evt. invloed op Heerlen het verlies moeten aanvullen. Winst die WvH maakt, vloeit terug de financiële positie naar de gemeente Heerlen. van de gemeente Afbreukrisico bij Dat personen die niet makkelijk zelf werk vinden terug in de participatie- géén deelname wet vallen en géén inkomen meer hebben. Instroom bij WvH leidt tot een besparing op de uitkeringskosten. Alternatieven voor N.v.t. géén deelname Bestuurlijke Minimaal 90% van de werkzaamheden van WvH gebeuren voor de betrokkenheid gemeente Heerlen als opdrachtgever om buiten aanbestedingsverplich- tingen te blijven. Het betreft dan quasi-inbesteding. Via mandaat is er ‘toezicht op de eigen dienst’. Voor 2020 voert WVH 100% van haar taken uit voor de gemeente Heerlen. Bestuurlijke De wethouder economie, arbeidsmarkt en sport is gemandateerd als vertegenwoordiging toezichthouder. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Financiering van WvH berust op de opdrachtwaarde (vanuit bijvoorbeeld 2019 de gemeente) vergelijkbaar met de relatie tussen particuliere bedrijven én de loonkostensubsidie in de vorm van een contract. De cijfers over 2019 zijn nog niet voorhanden. Bijdrage van € 4.809.691 in 2019 Bijdrage van € 7.306.950 in 2020 Financieel belang 1 januari 2018 31 december 2018 Vermogenspositie € 376.079 € 320.112 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 441.831 € 625.009 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Werkgeversservicepunt (WSP) Parkstad Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke regeling partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het WSP voorziet in passende werkgelegenheid (werkplekken bij derden belang of werkopdrachten ten behoeve van regionale werkbedrijven inclusief de voormalige Wsw) en in arbeidsrevalidatie van personen die door de GR Werkvoorzieningsschap Zuid-Limburg (WOZL) dan wel individuele deelnemende gemeenten of sociale diensten aan haar worden toevertrouwd en eventueel tijdelijk worden gedetacheerd. Het WSP: 1. geeft invulling aan de ondersteuning van gemeenten, op grond van de Participatiewet toegekende wettelijke opdracht, bij de arbeidsinschake- ling via het ontwikkelen van een uniform en flexibel arbeidsmarktbeleid; 2. realiseert voor de regio een optimaal functionerende arbeidsmarkt (hoge participatie, lage werkloosheid); 3. is aanspreekpunt voor werkgevers voor arbeidsbemiddeling; 4. geeft uitvoering aan de voormalige Wet sociale werkvoorziening, exclusief het formele werkgeverschap.

212

Algemene visie op De gemeente ondersteunt de stichting WSP om zo bepaalde inwoners op en beleidsvoorne- een goede manier deel te laten nemen aan de maatschappij. Het WSP mens omtrent opereert in overeenstemming met de belangen en beleidsuitgangspunten inschakelen van de gemeente Heerlen. verbonden partij Ontwikkelingen bij De GR WOZL concentreert zich op beschut werk. De verdere afbouw van verbonden partij de GR WOZL wordt in 2019 verder geconcretiseerd. In de in 2018 opgerichte GR WSP zijn diverse onderdelen van de GR WOZL geïntegreerd. Dit leidt tot een verdere concretisering van eenduidige en effectieve marktbewerking. Laatste ontwikkeling: WSP en de Parkstadgemeenten hebben eind 2019 een Werkplan Instroom-Doorstroom-Uitstroom opgesteld, de ambtelijke doorvertaling van de bestuurlijke opdracht tot samenwerking zoals vastgesteld in de beleidskaders Arbeidsmarkt Parkstad. Risico’s bij Tussen de uitgaven Wsw (kosten per Wsw’er) en de inkomsten Wsw verbonden partij (rijkssubsidie Wsw) zit een subsidiegat. Voor een deel van de doelgroep met evt. invloed op zijn de kosten van begeleiding en werkplekaanpassing groter dan het de financiële positie opbrengend vermogen. Dit subsidiegat kan oplopen tot zo’n € 7.000 per van de gemeente (beschut) medewerker. De gemeente vangt deze tekorten op door inzet van een deel van het Participatiebudget. Afbreukrisico bij Uitvoering van de Wsw en de werkgeversbandering zijn wettelijke taken géén deelname die zijn opgelegd aan de gemeenten. Niet uitvoeren is geen optie. Indien de gemeenten in deze niet samen zou werken met WSP en WOZL moeten er andere partners gezocht worden, dan wel moet de uitvoering zelf ter hand genomen worden. Doordat er dan extra betaald zou moeten worden voor (her)inrichting van processen is dit financieel nadelig. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De Parkstadgemeenten (Brunssum, Beekdaelen, Heerlen, Landgraaf, betrokkenheid Kerkrade, Simpelveld en Voerendaal) Bestuurlijke De wethouders sociale zaken en/of arbeidsbemiddeling hebben zitting in vertegenwoordiging het AB, waar hoofdelijke stemming +1 stem per 15.000 inwoners telt. De (portefeuillehouder) gemeente wordt vertegenwoordigd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat € 1.508.000 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 3.142.000 in 2019 Bijdrage van € 3.142.000 in 2019 naar aanleiding van het aantal naar aanleiding van het aantal uitkeringsgerechtigden in het kader uitkeringsgerechtigden in het van de Participatiewet. kader van de Participatiewet. Vermogenspositie € 1.185.000 € 1.508.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 9.621.000 € 3.731.000 (vreemd vermogen)

213

214

3.7 Grondbeleid

Inleiding:

Het gemeentelijk grondbeleid heeft tot doel het realiseren van de ruimtelijke en economische doelstellingen die volgen uit de MBP-programma’s. Het grondbeleid ondersteunt de uitvoering van deze programma’s.

Beleidskaders Structuurvisie Heerlen, Structuurvisie Parkstad Limburg, de diverse gebiedsvisies (waaronder het bidboek Centrum) en de diverse masterplannen.

Hoe zetten we ons grondbeleid in: Grondbeleid kan zowel faciliterend, als actief worden ingezet.

Vorm Grond Voordeel Nadeel Faciliterend grondbeleid (Vrijwel) volledig eigendom Overheid neemt geen Winst is niet voor overheid. (ontwikkelaar, of andere bij markt of particulier. financieel risico. Minder zeggenschap in de partij, koopt de grond) Overheid kan wel eisen ontwikkeling. stellen (zoals bestemmingsplan).

Actief grondbeleid In bezit van de overheid Winst is voor overheid. Veel Overheid neemt financieel (Overheid koopt grond aan) zeggenschap in de risico. ontwikkeling. Overheid heeft regie in initiatief- en haalbaarheidsfase.

Het “Heerlens” grondbeleid kenmerkt zich door het faciliteren, stimuleren en regisseren van ontwikkelingen, waarbij de gemeente zich in principe uitsluitend richt op het scheppen van de randvoorwaarden. De daadwerkelijke realisatie is in handen van marktpartijen, met name woningcorporaties en projectontwikkelaars. Heerlen voert alleen een actief grondbeleid indien gewenste ontwikkelingen anders niet tot stand komen. Dit gebeurt, in beperkte mate, in de herstructureringsgebieden en het centrum.

Categorisering gronden De gemeente Heerlen hanteert bij de administratie de volgende drie categorieën:

A Bouwgronden in exploitatie (BIE); van de gronden onder deze categorie is een grondexploitatie- begroting vastgesteld.

B Overlopende vorderingen B.1 t/m 7 bestemmingsreserve claims grondexploitatie (projecten die voor de BBV wijziging grondexploitatie waren) B.8 verspreid bezit B.9 beheersgronden

C Materiële vaste activa (deze zijn onderdeel van de “balans en toelichting”)

215

Resultaat 2019 In 2019 hebben we wederom alle grondexploitatie geactualiseerd. Hierbij is tevens rekening gehouden met de stelselwijziging. Het saldo van de grondexploitaties is in 2019 € 769.077 (V) en bestaat uit winstnemingen bij Grasbroek en De Beitel en gedeeltelijke vrijval verliesvoorziening Industrieterrein Emma. Daarnaast is er een voordelig saldo op de verspreid liggende terreinen en de beheersgronden. Het positief saldo wordt toegevoegd aan de algemene reserve grondbedrijf.

Ontwikkelingen per project

A: Bouwgrond in Exploitatie

Project Boekwaarde Investeringen Opbrengsten Winstneming Balansmutatie Boekwaarde Verlies- Balanswaarde Geraamde Geraamde Weerstands- 31-12-2018 ivm stelsel- 31-12-2019 voorziening 31-12-2019 nog te maken nog te vermogen wijziging 31-12-2019 kosten realiseren 31-12-2019 opbrengsten

A Bouwgronden in exploitatie (BIE's) 1.0 Heerlen Stad 1.1 1446 Maankwartier Fase 2: uitvoering -16.047 5.440 -41 1.304 3.415 -5.928 0 -5.928 5.847 -880 0 1.2 2 Grasbroek 1.282 21 -1.633 330 0 0 0 0 0 0 0 1.3 64 Parc Hoogveld alg. 249 75 -220 -54 0 50 0 50 2.557 -3.049 162 1.4 1616 Nicolaas Beetsstraat 14 7 -17 0 0 5 -85 -80 80 0 0 Subtotaal -14.502 5.543 -1.910 1.581 -5.874 -85 -5.959 8.484 -3.929 162

2.0 Hoensbroek 2.1 38 Burg.Slanghenstr. alg. 283 5 0 0 0 288 0 288 69 -393 164 2.2 1820 Aldenhofpark uitvoering -1.201 380 -1 67 38 -717 0 -717 1.349 -1.065 0 Subtotaal -918 385 -1 67 -429 0 -429 1.419 -1.458 164

3 Bedrijventerrein 3.1 14 De Beitel vm Gartner alg. 771 13 -902 118 0 0 0 0 0 0 0 3.2 19 Crama/Husken/de Vrank algemeen 4.452 100 0 -129 0 4.423 0 4.423 798 -6.354 192 3.3 23 Industrieterr. Emma alg. 4.522 70 0 0 0 4.591 -3.114 1.477 728 -2.206 434 4.4 48 Geleendal/nieuw eyckholt alg. 1.073 16 0 -1 0 1.088 0 1.088 1.405 -2.495 508 4.6 860 Bedrijfskavels Kissel -106 -2 0 0 0 -107 0 -107 169 -62 0 Subtotaal 10.711 197 -902 -12 9.994 -3.114 6.880 3.101 -11.116 1.134 Totaal Bouwgronden in exploitatie -4.709 6.124 -2.813 1.636 3.453 3.691 -3.199 492 13.003 -16.503 1.460 Bedragen x € 1.000

Bij Maankwartier en Aldenhofpark zijn de kosten voor openbare ruimte uitgenomen en overgeboekt naar het materieel vast activum. Dit resulteert in de volgende boekwaarden:

Boekwaarde Balans 31-12 2018 2019 Materieel Vaste Activa € 19.826.250 € 23.279.009 Voorraad Onderhanden Werk € -4.708.792 € 3.691.089 Verliesvoorziening Onderhanden Werk € -3.264.578 € -3.198.878

216

Winst- en verliesnemingen De winstnemingen 2019 zijn berekend conform de wettelijke Percentage of Completion (POC) methode. Op basis van de realisatie van de projecten ten opzichte van de begroting wordt het winstbedrag in 2019 bepaald op € 1.285.554 (V).

berekende winstneming conform poc methode Verliesvoorziening

Project Looptijd Totale % Totale % Verwacht winstneming winstneming winstneming Verlies- Verlies- Mutatie kosten gerealiseerd Opbrengsten gerealiseerd eindresultaat obv vóór 2019 in 2019 voorziening voorziening verlies- eindresultaat 31-12-2018 31-12-2019 voorziening

Bouwgronden in exploitatie (BIE's) Heerlen Stad 1446 Maankwartier Fase 2: uitvoering 2020 38.043 85% -43.675 98% -5.632 -4.670 -3.366 -1.304 0 0 0 2 Grasbroek 2019 6.838 100% -7.027 100% -189 -189 -209 20 0 0 0 64 Parc Hoogveld alg. 2027 7.730 67% -8.505 64% -775 -333 -387 54 0 0 0 1616 Nicolaas Beetsstraat 2020 697 89% -612 100% 85 0 0 0 -85 -85 0 Subtotaal 53.307 -59.819 -6.512 -5.192 -3.962 -1.231 -85 -85 0

Hoensbroek 38 Burg.Slanghenstr. alg. 2020 357 81% -393 0% -36 0 0 0 0 0 0 1820 Aldenhofpark uitvoering 2020 5.413 75% -6.567 84% -1.154 -722 -655 -67 0 0 0 Subtotaal 5.769 -6.960 -1.190 -722 -655 -67 0 0 0

Bedrijventerrein 14 De Beitel vm Gartner alg. 2019 3.959 100% -4.221 100% -262 -262 -144 -118 0 0 0 19 Crama/Husken/de Vrank algemeen 2027 24.263 97% -28.874 78% -4.612 -3.479 -3.608 129 0 0 0 23 Industrieterr. Emma alg. 2027 9.471 92% -6.357 65% 3.114 0 0 0 -3.180 -3.114 66 48 Geleendal/nieuw eyckholt alg. 2027 14.091 90% -14.097 82% -6 -4 -5 1 0 0 0 860 Bedrijfskavels Kissel 2023 198 14% -198 69% -0 -0 0 -0 0 0 0 Subtotaal 51.981 -53.747 -1.766 -3.745 -3.757 12 -3.180 -3.114 66 Totaal Bouwgronden in exploitatie 111.058 -120.526 -9.468 -9.659 -8.373 -1.286 -3.265 -3.199 66 Bedragen x € 1.000

De winstnemingen van Maankwartier € 1.304.397 (V) en Aldenhofpark € 66.847 (V) zijn ten gunste gekomen van het jaarrekeningresultaat 2019 van de gemeente. Het afsluiten van Grasbroek en De Beitel levert in 2019 per saldo een winst van € 98.217 (V). Het POC-saldo van overige projecten € 183.907 (N) is onttrokken uit de bestemmingsreserve risico’s.

De totale winst, inclusief eerder genomen POC-winsten, komt voor Grasbroek en De Beitel uit op € 451.137 (V) en is ten gunste van de algemene reserve grondbedrijf geboekt. De mutatie in de verliesvoorziening € 65.699 (V) is het gevolg van de actualisatie van de herziening grondexploitaties en is ten gunste van de algemene reserve grondbedrijf geboekt.

De winstneming op basis van het eindresultaat valt pas vrij ten gunste van de algemene reserve grondbedrijf als de grondexploitatie wordt afgesloten. De tussentijdse genomen POC-winsten worden voorzichtigheidshalve gedoteerd aan de bestemmingsreserve risico’s, zolang de grondexploitatie nog niet afgerond is.

A1. Heerlen Stad

A1.1. Maankwartier fase 2 In 2019 is het nieuwe station geopend en is een groot deel van de infrastructuur en openbare ruimte in het Maankwartier aangelegd. Dat betekent dat in 2019 het grootste deel van de gemeentelijke onderdelen, conform planning, is gerealiseerd.

Verder heeft de gemeenteraad op 26 juni 2019 de Herziening Grondexploitatie Maankwartier 2018 in verband met stelselwijziging BBV vastgesteld. Naar aanleiding daarvan zijn de betreffende onderdelen uit de grondexploitatie gehaald en op de balans van de gemeente verantwoord. De gemeentelijke projectorganisatie blijft de totale kosten met betrekking tot de onderdelen waar de gemeente voor verantwoordelijk is van € 71,1 miljoen (huidige GREX van € 43 miljoen plus het deel dat is geactiveerd van € 28,1 miljoen) als geheel bewaken.

217

Rekening houdend met de stelselwijziging is binnen de grondexploitatie tot en met december 2019 een bedrag van € 33,9 miljoen uitgegeven aan planvorming, voorbereiding uitvoering en toezicht, grondaankoop, realisatie Plaat, bouwdeel J, station en de aanleg van de openbare ruimte. Van deze € 33,9 miljoen in totaal is in 2019 een bedrag van circa € 10,6 miljoen uitgegeven. Dit met name aan de bouw van het nieuwe station en de aanleg van de openbare ruimte. De totale opbrengsten tot en met december 2019 bedragen € 42,8 miljoen. In 2020 zal de afrekening en afwikkeling van de Regiodeal gelden plaatsvinden. De financiële afspraken met Weller zijn volledig afgewikkeld en verwerkt in 2019.

De afsluiting van de GREX Maankwartier staat medio 2020 gepland.

A1.2. Grasbroek De laatste kavel is begin november 2019 in eigendom overgedragen aan Jongen Bouwbedrijven. Nadat de bouw is gerealiseerd wordt het omliggende gebied woonrijp gemaakt en aan de gemeente terug geleverd. Conform raadsvoorstel (BWV-19000012) heeft een bijdrage van € 350.000 plaatsgevonden aan de realisatie van Kindcentrum Tarcisius.

A1.3. Parc Hoogveld Van de drie kavels die de gemeente in verkoop heeft, zijn er met twee kopers koopovereenkomsten afgesloten. De eigendomsoverdracht vindt in 2020 plaats. Het plangebied wordt grotendeels bouwrijp gemaakt. Dit is om het (bouw)verkeer beter over de wijk te verdelen opdat overlast voor de bewoners in de nog in aanbouw zijnde delen van het plangebied zo min mogelijk hinder van de bouwactiviteiten ondervinden.

A1.4. Nicolaas Beetsstraat Begin 2019 is de bouw daadwerkelijk gestart. Vlak voor de jaarwisseling 2019/2020 zijn de eerste 15 woningen opgeleverd. De bouw van nog eens 24 woningen is het najaar gestart. Vanwege het Stikstofbesluit is onzeker wanneer deze worden opgeleverd.

A2. Hoensbroek

A2.1. Burgemeester Slanghenstraat De locatie Burgemeester Slanghenstraat omvat een aantal bouwkavels die eigendom zijn van particulieren (8) en een drietal van de gemeente die voor uitgifte worden aangeboden. De interesse in 2018 van een tweetal geïnteresseerde kandidaat-kopers heeft niet tot concrete resultaten geleid in 2019. Ook de kavels van de particuliere partij zijn in 2019 niet verkocht.

A2.2. Aldenhofpark. Het proces om de kosten met maatschappelijk nut in de grondexploitatie inzichtelijk te maken en te activeren is in deze jaarrekening vertaald.

Met De Voorzorg is er nog geen koopovereenkomst gesloten voor de realisatie van de 24 appartementen, omdat zij nog bezig zijn met de uitwerking van hun plannen. Zij onderzoeken de mogelijkheden op een (bijna) energieneutraal gebouw. Zij verwachten dit begin 2020 af te ronden. Dan moet er opnieuw een omgevingsvergunning worden aangevraagd en moet De Voorzorg opnieuw aanbesteden. Als gemeente hebben wij de Pastoor Schleidenstraat in 2019 reeds opnieuw heringericht. Dit kon niet wachten op de bouw, vanwege de zeer slechte staat.

218

Ook Wonen Limburg is bezig met de nadere planuitwerking voor de 30 grondgebonden woningen rond het Aldenhofpark. Dit is nog niet gereed. Zij ondervinden problemen met het huidige bestemmingsplan en daarbij horende verkaveling in relatie tot de woningbehoefte. Pas na de bouw kunnen wij als gemeente dit gedeelte woonrijp maken. Als de bouw van deze 30 grondgebonden woningen van start gaat, zullen wij het laatste deel van de betaling van de grondtransactie aan Wonen Limburg betalen.

Woonpunt is bezig met de planvorming van 24 appartementen, hoek Wilhelmina- straat/Aldenhofstraat. Zij willen hier medio 2020 starten met de bouw.

A3. Bedrijventerreinen Er is veel vraag naar bedrijfskavels. Vooral de vraag naar grote kavels voor met name medische logistieke activiteiten is toegenomen. Daarnaast is ook op de meeste bedrijventerreinen te merken dat leegstaande gebouwen langzaam aan weer gevuld worden. Er is ook interesse vanuit de markt om leegstaande gebouwen op te kopen, te slopen en nieuwbouw te plegen met meer duurzamere gebouwen die weer toekomstbestendig zijn. Als gemeente zijn we blij met deze ontwikkelingen.

A3.1 De Beitel vm Gartner algemeen De laatste kavel in deze grondexploitatie is in 2019 verkocht aan Rd4. Daarmee kan deze grondexploitatie afgesloten worden. Er resteert nog een stuk grond achter Sourethweg 1 met een grootte van 1800 m2.

A3.2 Crama-Husken-De Vrank De koper van kavel 25 heeft uiteindelijk toch afgehaakt. De gesprekken met een koper voor kavel 21 verlopen hoopgevend. Kavel 23 wordt doorsneden door een Mijnwaterlocatie. Dit is een warmtebron van Mijnwater, in 2010 geslagen. Door de begrenzing van deze kavel is de hoekkavel moeilijk toegankelijk, lees verkoopbaar. Door te schuiven met de kavelgrenzen is in overleg met Mijnwater de situatie dusdanig aangepast en heringericht zodat nu ook de hoekkavel goed toegankelijk is. De grondoverdracht zal in 2020 plaatsvinden.

A3.3 Industrieterrein Emma Algemeen In 2019 heeft geen wijziging plaatsgevonden binnen dit project. Wel is verder gegaan met het opruimen van het terrein rondom Tuindorp.

A3.4 Geleendal / Nieuw Eyckholt algemeen Er is interesse in kavels op dit bedrijventerrein. Concreet is er intensief contact met een initiatiefnemer voor het aanleggen van een duurzame parkeervoorziening.

A3.5 Bedrijfskavels Kissel In 2019 is aan de situatie niets veranderd. Eén kavel is nog te koop, in de acquisitie wordt deze meegenomen.

219

B: Overlopende vorderingen

B1 t/m B8 overige projecten

Project Boekwaarde 31- mutaties 2019 Boekwaarde 31- 12-2018 12-2019 B1 15. De beitel Zuid algemeen -271 0 -271 B2 28. Tuindorp 385 -105 280 B3 60. Burgemeester Slanghenstr -3 0 -3 B4 68. De Deyl 2 -2 0 B5 71. Expl. VOF OMS alg. 1 -1 0 B6 76. Afgew./toekomstige grex alg. 126 -126 0 B7 779. Litscherveld 133 -26 107 B8 52. GOB 2 -2 0 Totaal overige projecten 375 -262 113 Bedragen x € 1.000

Overige projecten zijn voormalige grondexploitaties, die vanwege spelregels uit de BBV niet meer als grondexploitatie mogen worden geadministreerd. De resterende middelen zijn opgenomen in de bestemmingsreserve Claims Grondexploitaties. Hiervan zijn in 2019 een viertal projecten volledig afgeroepen, waarvan € 108.950 is vrijgevallen ten gunste van de Algemene Reserve Grondbedrijf omdat hier geen claims meer op bestaan.

B9: Verspreid Bezit Onder verspreid bezit worden in het kader van de uitvoering van het besluit “toekomstig grondbeleid gemeente Heerlen” sinds 1995 alle verspreid liggende toekomstige bouwpercelen van het grondbedrijf verantwoord. In 2019 is een bedrag van € 101.503 ten gunste gebracht van de algemene reserve van het grondbedrijf.

Project Boekwaarde Mutaties 2019 Boekwaarde Algemene 31-12-2018 31-12-2019 reserve grondbedrijf Overige projecten (Bestemmingsreserve claims grex)

34 Verspreid bezit 0 102 102 -102 Bedragen x € 1.000

Specificatie van het resultaat 2019:  Gebruiksvergoedingen e.d. € 119.222  Diversen (algemene kosten) € - 6.182  Grondlasten € - 11.537 Totale opbrengst € 101.503

B10. Beheersgronden Hierin wordt de administratie gevoerd van de gronden die verpacht of verhuurd worden. In totaliteit wordt een bedrag van € 133.762 toegevoegd aan de Algemene Reserve Grondbedrijf. Het betreft hier de opbrengsten vanuit erfpacht, huur en dergelijke.

220

Project Boekwaarde Mutaties 2019 Boekwaarde Algemene 31-12-2018 31-12-2019 reserve grondbedrijf Beheersgronden 110 Erfpachtgronden 0 73 73 -73 111 Landbouwgronden 0 2 2 -2 112 Benzine verkooppunten 0 59 59 -59 Totaal Beheersgronden 0 134 134 -134 Bedragen x € 1.000

Vermogenspositie De totale vermogenspositie van het grondbedrijf is samengesteld uit: de algemene reserve van het grondbedrijf, de bestemmingsreserve claims grondexploitaties en de bestemmingsreserve voor algemeen economische risico’s.

Het verloop van de algemene reserve van het grondbedrijf is als volgt:

Algemene reserve Grondbedrijf 2019 2018 Algemene reserve 1-1 47 39 Winstneming afsluiting grondexploitaties BIE's 451 0 Mutatie met verliesvoorziening 66 -14 Exploitatie resultaat overige projecten 102 46 Saldo beheersgronden 134 131 Dotatie bestemmingsreserve Risico`s Grondexploitaties -92 -145 Beschikking over algemeen reserve voor afdekking verliezen/voorfinanciering en bijdragen aan overige projecten 109 -10

Algemene reserve 31-12-2019 816 47 Resultaatsbestemming raad 0 0 Algemene reserve na resultaatsbestemming 816 47 Bedragen x € 1.000

Bestemmingsreserve Risico’s Grondexploitaties Deze bestemmingsreserve bestaat uit twee onderdelen: Volgens de in de nota “Sturend Grondbeleid” vastgestelde methode worden de financiële risico’s van vastgestelde grondexploitaties gekwantificeerd. Voor de gelopen risico’s wordt een bestemmingsreserve gevormd. De winstbepaling volgens de POC methode wordt vanuit het voorzichtigheidsprincipe niet genomen in het jaarrekeningresultaat, maar wordt gereserveerd in deze bestemmingsreserve.

Het verloop van de bestemmingsreserve is als volgt:

Bestemmingsreserve algemeen economische risico's 2019 2018 Saldo risico's 31/12 1.460 1.368 Saldo poc's 31/12 3.816 4.353 Saldo bestemmingsreserve 5.275 5.720 Bedragen x € 1.000

221

Het saldo risico’s is in 2019 met € 91.972 toegenomen. Bij Grasbroek is het weerstandsvermogen vrijgevallen vanwege de aanstaande verkoop van de grond. Bij Parc Hoogveld en de bedrijventerreinen is het marktrisico verhoogd vanwege de nog stagnerende verkoop.

Het saldo van poc-winsten is met € 536.826 verminderd ten opzichte van 2018. De berekening van de poc-winsten 2019 levert een lagere winstneming op dan tot en met 2018, waardoor € 183.907 gecorrigeerd is met de boekwaarde van het onderhanden werk. Daarnaast zijn de eerder genomen poc-winsten bij Grasbroek en De Beitel € 352.920 vrijgevallen en ten gunste gebracht van de algemene reserve grondbedrijf.

Samenvattend onderstaand het totale vermogen:

Vermogenspositie ultimo boekjaar 2019 2018 Algemene reserve van het grondbedrijf 816 47 Bestemmingsreserve claims grondexploitaties 113 375 Bestemmingsreserve risico's grondexploitaties 5.275 5.720 Saldo 31-12-2019 6.204 6.142 Bedragen x € 1.000

222

3.8 Demografische ontwikkelingen

In de afgelopen twee jaar is de Heerlense bevolking iets toegenomen als gevolg van een positief migratiesaldo. Er worden minder mensen geboren dan dat er overlijden in Heerlen. Het migratiesaldo compenseert die negatieve bevolkingsgroei in ruime mate. In 2019 is de Heerlense bevolking dan ook toegenomen met 243 inwoners. Het migratiesaldo in 2019 lag op 659. De natuurlijke ontwikkeling was negatief: -416. Het merendeel van de mensen die in Heerlen zijn komen wonen, is afkomstig uit de regio Parkstad, gevolgd door de rest van Limburg. Het meest positieve migratiesaldo betreft de buitenlandse migratie. Dit ligt op 440.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft in 2019 een nieuwe bevolkingsprognose uitgebracht. Uit die prognose blijkt dat het CBS verwacht dat de gemeente Heerlen in de komende 20 jaar nauwelijks zal krimpen. Het CBS gaat uit van een daling met 0,6% in de periode 2020- 2040. Dit komt door de inschatting dat er in de komende 20 jaar sprake zal zijn van een ruim positief migratiesaldo. Vanaf 2040 is een iets grotere daling te zien. In de periode 2040-2050 neemt de Heerlense bevolking met 2,6% af. De verwachting van een positief migratiesaldo is in de afgelopen twee jaar in Heerlen in ieder geval correct gebleken.

Vanaf 2016 ontvangt de gemeente Heerlen als centrumgemeente van een krimpregio de Decentralisatie-uitkering Bevolkingsdaling voor de acht Parkstadgemeenten. De uitkering Bevolkingsdaling omvat een jaarlijks bedrag van € 3,9 miljoen ter ondersteuning van de regionale krimpaanpak en wij ontvangen deze tot en met 2020.

In totaal zijn er 9 krimpregio’s in Nederland die een bijdrage ontvangen van het Rijk. In deze gebieden daalt de bevolking met 16% tot 2040, zo is de verwachting. Vooral gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Limburg en Noord- en Oost-Groningen hebben te maken met een dalend aantal inwoners. Daarnaast zijn er 11 regio’s waar de bevolking nu nog niet daalt, maar in de toekomst wel. Dit zijn de anticipeergebieden. De verwachting is dat hier het aantal inwoners tot 2040 met 4% daalt. Voorbeelden hiervan zijn Oost-Drenthe en Noord en Midden Limburg. In de overige delen van Nederland groeit het aantal inwoners tot 2040 met 11%.

De Parkstadgemeenten hebben in het verleden afgesproken om de middelen voor 75% voor gezamenlijke projecten in te zetten (€ 2,9 miljoen) en voor 25% volgens de gebruikelijke verdeelsleutel over de gemeenten te verdelen (€ 1 miljoen). Voor het Heerlens deel van die 25% is afgesproken dit op te nemen in de exploitatie van onze begroting om daarmee de tegenvallers door demografische ontwikkeling op te vangen.

Een deel van de middelen (75%) wordt in 2019 en 2020 ingezet als cofinanciering voor de Regiodeal Parkstad. Het betreft hier in 2019 en 2020 € 0,85 miljoen. In Heerlen betreft dit Hoofdstraat Hoensbroek. Verder zijn middelen gegaan naar Spoorverdubbeling en financiële afwikkeling dossier Buitenring.

Het gedeelte dat opgenomen is in de exploitatie (25%) wendt Heerlen aan voor de tegenvallers door de demografische ontwikkeling. Deze tegenvallers hebben vooral te maken met het toenemend areaal openbare ruimte door het verkleinen van de woningvoorraad en het afnemend financieel draagvlak (minder inwoners = minder inkomsten) voor door de gemeente (deels) te betalen voorzieningen zoals wegen, riolen, scholen, theater etc. De geleidelijke daling van het aantal inwoners en dus onze inkomsten, loopt niet in de pas met de snelheid waarmee wij (de kosten van) deze voorzieningen kunnen afbouwen. Deze kostenremanentie heeft een enorme impact op onze begroting. De middelen worden ook gebruikt voor regeneratie van de leefbaarheid

223

en het versterken van het vestigingsklimaat. Burgers moeten zich prettig voelen in Heerlen en hier graag willen wonen. Dat bereiken we niet met eenmalige en kortstondige projecten. Het gaat er om doorlopend de vinger aan de pols te houden zodat mensen in Heerlen blijven of naar Heerlen komen om er te (ver)blijven.

224

3.9 Subsidies

Kernboodschap:

Inkomende subsidies De lobbyaanpak en verwerving van inkomende subsidies worden toegelicht bij het kernthema bestuurskracht.

Uitgaande subsidies Het verstrekken van subsidies is een manier om gemeentelijk beleid te realiseren.

Voor de leesbaarheid van de grafiek: de opvallende stijging in 2015 is te verklaren doordat een aantal rijkstaken binnen het sociaal domein zijn overgeheveld naar de gemeente.

In 2017 is het totaal bedrag van uit te keren subsidies gestegen. Er is een stijging door de bijstelling van de subsidie aan Schunck. Ook is er een daling vanwege een integratie van een aantal gesubsidieerde activiteiten binnen het WMO contract (Heerlen STAND-BY). Deze integratie van activiteiten heeft zich in 2018 verder voortgezet. In 2019 komt er ook een integratie van een aantal gesubsidieerde activiteiten binnen de jeugdzorg.

De stijging in 2019 is mede een gevolg van nieuwe subsidies en een bredere uitvraag van de verstrekte subsidies.

Grafiek: Overzicht verstrekte subsidies 2014 – 2019

225

226

3.10 IBA (Internationale Bau Ausstellung)

IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung. Het fenomeen IBA is in Duitsland ontstaan en uitgegroeid tot een creatieve aanpak voor regio’s waar een verandering moet worden gestimuleerd. Het tastbare resultaat moet leiden tot een fysieke verandering in het gebied. Maar minstens zo belangrijk is een cultuuromslag in denken en werken en waardering voor het gebied. Een hernieuwde trots, die uitnodigt om te investeren, zodat er een nieuw economisch elan ontstaat.

IBA zoekt naar innovatieve, toekomstgerichte projecten die duurzaam van betekenis zijn voor de ontwikkeling van een stad of gebied. IBA bouwt zelf niet, maar regelt gedurende een periode processen en voegt kwaliteit toe aan de projecten. Het legt de basis voor een nieuwe oriëntatie op de toekomst waarin maatschappelijke veranderingen worden aangejaagd. Simpel gesteld, IBA draagt bij aan de verbetering van een stad of regio. IBA geeft een Aufschwung. De IBA-periode eindigt met een tentoonstelling van de gerealiseerde projecten die van augustus 2020 tot augustus 2021 te zien is.

Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad B.V. Op 20 mei 2014 heeft de Provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad B.V. In juni 2014 is de IBA Parkstad officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen. In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan liggen 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen.

Er wordt hard gewerkt aan het realiseren van projecten die allemaal samen de transitie van de regio een grote boost geven. Samen met burgers en andere partijen uit de regio en waar nodig met expertise van buitenaf. Eind 2016 is het uitvoeringsprogramma richting het tentoonstellingsjaar 2020-2021 gepresenteerd. Door combinaties te maken en door het afvallen van projecten zijn de IBA-50 projecten bepaald die in 2020-2021 gepresenteerd moeten gaan worden. Over de inhoud van die 50 projecten kunt u meer lezen op de website https://www.iba- parkstad.nl/projecten/

Als Heerlen zijn wij blij om te zien dat de inspanning die wij verrichten in relatie tot onder andere onze binnenstad, onze Romeinse- en mijngeschiedenis en het groevegebied ook door de IBA als belangrijke projecten worden gezien. Met behulp van de IBA tillen wij deze projecten naar een hoger niveau.

Het IBA-expojaar start in augustus 2020 en eindigt in augustus 2021. In het expojaar wordt de regio voor het voetlicht gebracht. In de eerste plaats met de resultaten van de IBA-projecten. Soms met terugblik op de geboekte resultaten, soms met een feestelijke opening, soms met een eerste paal in de grond en soms in expositievorm omdat de daadwerkelijke realisatie na het expojaar valt.

Budgettair blijft IBA, op basis van de huidige prognose, binnen de gemaakte afspraken ten aanzien van de besteding van de middelen.

Voor de gedetailleerde (financiële) verantwoording verwijzen wij naar de website van IBA Parkstad B.V. http://www.iba-parkstad.nl/iba-parkstad/financiele-jaarstukken/

227

228

4 Jaarrekening

4.1 Balans per 31 december 2019

ACTIVA 31-12-2019 31-12-2018

Vaste activa

Immateriële vaste activa 27.719 27.132

• Kosten van onderzoek en ontwikkeling 587 0

• Bijdrage aan activa in eigendom van derden 27.132 27.132

Materiële vaste activa 327.006 308.852

• Investeringen met economisch nut 217.088 207.311

Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten • 57.226 55.552 een heffing kan worden geheven

• Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut 51.906 45.203

• In erfpacht uitgegeven gronden 786 786

Financiële vaste activa 29.281 28.387

• Kapitaalverstrekkingen aan:

- deelnemingen 2.193 2.193

- gemeenschappelijke regelingen 123 123

- overige verbonden partijen 1 1

• Overige langlopende leningen 26.965 26.071

Totaal vaste activa 384.006 364.371

Bedragen x € 1.000

229

ACTIVA 31-12-2019 31-12-2018

Vlottende activa

Voorraden 532 -7.835

• Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie 492 -7.904

• Gereed product en handelsgoederen 40 68

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar 42.045 46.709

• Vorderingen op openbare lichamen 14.472 14.694

• Rekening-courantverhoudingen met overige niet financiële instellingen 12.217 12.494

• Overige vorderingen 15.355 19.520

Liquide middelen 1.404 1.039

• Kassaldi 48 80

• Banksaldi 1.356 958

Overlopende activa 20.449 11.915 • De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel uitgesplitst naar de nog te ontvangen bedragen van: - Europese overheidslichamen 509 589

- Het Rijk 274 158

- Overige Nederlandse overheidslichamen 0 50

Overige nog te ontvangen bedragen, en de vooruitbetaalde bedragen die ten • 19.665 11.119 laste van volgende begrotingsjaren komen

Totaal vlottende activa 64.430 51.828

Totaal generaal 448.436 416.199 Recht op verliescompensatie krachtens de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 0 0

Bedragen x € 1.000

230

Passiva 31-12-2019 31-12-2018

Vaste passiva

Eigen vermogen 19.855 27.063

• Algemene reserve -1.565 -328

• Bestemmingsreserves 22.630 27.907

• Gerealiseerde resultaat -1.210 -516

Voorzieningen 19.126 15.477

• Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's 7.307 4.254

• Voorzieningen ter egalisering van kosten 6.742 5.975

• Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is 5.078 5.248

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer 279.800 237.747

• Onderhandse leningen van:

- binnenlandse banken en overige financiële instellingen 256.667 213.986

- buitenlandse instellingen 23.125 23.750

• Waarborgsommen 8 11

Totaal vaste passiva 318.781 280.287

Bedragen x € 1.000

231

Passiva 31-12-2019 31-12-2018

Vlottende passiva

Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan 84.886 107.001 één jaar

• Overige kasgeldleningen 62.500 87.500

• Overige schulden 22.386 19.501

Overlopende passiva 44.769 28.912 • Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks 35.592 23.033 terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume • De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren uitgesplitst naar de ontvangen bedragen van: - Europese overheidslichamen 2 25

- Het Rijk 2.761 1.373

- Overige Nederlandse overheidslichamen 4.581 3.357

Overige vooruitontvangen bedragen die ten bate van volgende • 1.833 1.123 begrotingsjaren komen

Totaal vlottende passiva 129.655 135.912

Totaal generaal 448.436 416.199

Gewaarborgde geldleningen 10.693 11.605

Garantstellingen 2.353 3.311 Bedragen x € 1.000

232

4.2 Het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het jaar 2019

Prim. begroting 2019 Bijgest. begroting 2019 Rekening 2019 Resultaat 2019

Programma Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

0. Bestuur en Ondersteuning 298.375 -68.891 229.484 304.288 -71.961 232.327 310.557 -77.038 233.519 1.191

1. Veiligheid 36 -10.717 -10.682 624 -11.411 -10.787 341 -11.489 -11.148 -360

2. Verkeer en Vervoer 1.532 -11.120 -9.589 1.671 -10.824 -9.152 1.864 -10.932 -9.068 84

3. Economie 991 -2.925 -1.934 991 -3.900 -2.909 1.022 -3.875 -2.853 56

4. Onderwijs 6.491 -19.288 -12.797 7.735 -20.988 -13.253 8.076 -20.559 -12.483 770

5. Sport, Cultuur en Recreatie 3.119 -29.766 -26.647 2.945 -31.106 -28.160 4.275 -31.620 -27.346 815

6. Sociaal Domein 66.627 -227.092 -160.464 70.390 -234.276 -163.886 68.548 -236.103 -167.556 -3.670

7. Volksgezondheid en Milieu 18.276 -22.379 -4.103 18.286 -22.659 -4.373 18.952 -23.087 -4.135 238

8. VHROSV 2.803 -7.821 -5.019 6.050 -12.654 -6.604 18.149 -24.288 -6.139 465 Gerealiseerde totaal saldo 398.249 -399.998 -1.749 412.980 -419.778 -6.798 431.783 -438.992 -7.208 -410 van baten en lasten 0. Bestuur en Ondersteuning 1.481 -2.978 -1.497 3.432 -2.327 1.104 3.480 -2.257 1.223 119

1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2. Verkeer en Vervoer 27 0 27 27 0 27 27 0 27 0

3. Economie 0 -333 -333 400 0 400 200 -105 95 -305

4. Onderwijs 3.496 0 3.496 5.872 -400 5.472 6.372 -900 5.472 0

5. Sport, Cultuur en Recreatie 56 -40 16 56 -40 16 44 -28 16 0

6. Sociaal Domein 30 0 30 30 -1.640 -1.609 30 -1.640 -1.609 0

7. Volksgezondheid en Milieu 0 0 0 254 0 254 284 -450 -166 -420

8. VHROSV 10 0 10 1.258 -124 1.134 2.886 -1.946 940 -194

Bestemming 5.100 -3.351 1.749 11.330 -4.532 6.798 13.324 -7.326 5.998 -800

0. Bestuur en Ondersteuning 299.856 -71.869 227.988 307.720 -74.289 233.432 314.037 -79.295 234.742 1.310

1. Veiligheid 36 -10.717 -10.682 624 -11.411 -10.787 341 -11.489 -11.148 -360

2. Verkeer en Vervoer 1.559 -11.120 -9.562 1.698 -10.824 -9.125 1.891 -10.932 -9.041 84

3. Economie 991 -3.258 -2.267 1.391 -3.900 -2.509 1.222 -3.980 -2.758 -249

4. Onderwijs 9.987 -19.288 -9.301 13.607 -21.388 -7.781 14.449 -21.459 -7.011 770

5. Sport, Cultuur en Recreatie 3.175 -29.806 -26.631 3.002 -31.146 -28.145 4.319 -31.648 -27.330 815

6. Sociaal Domein 66.658 -227.092 -160.434 70.421 -235.916 -165.496 68.578 -237.743 -169.165 -3.670

7. Volksgezondheid en Milieu 18.276 -22.379 -4.103 18.540 -22.659 -4.119 19.236 -23.537 -4.301 -182

8. VHROSV 2.813 -7.821 -5.009 7.308 -12.778 -5.470 21.035 -26.234 -5.199 271

Gerealiseerde resultaat 403.349 -403.349 0 424.310 -424.310 0 445.107 -446.317 -1.210 -1.210

Bedragen x € 1.000

Het BBV schrijft voor dat in de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening een analyse van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening wordt gemaakt. Voor die analyse van de begrotingsafwijkingen verwijzen we naar de toelichting op de programmaverantwoording.

Conform artikel 27 van het BBV moet in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening een overzicht worden opgenomen van de gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen, de gerealiseerde kosten van de overhead en het bedrag van de heffing voor de vennootschapsbelasting.

233

Hieruit volgt onderstaand overzicht:

Prim. begroting 2019 Bijgest. begroting 2019 Rekening 2019 Resultaat 2019 Programma Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0. Bestuur en Ondersteuning 14.627 -19.481 -4.853 14.568 -20.909 -6.340 15.536 -22.284 -6.748 -407

1. Veiligheid 36 -10.717 -10.682 624 -11.411 -10.787 341 -11.489 -11.148 -360

2. Verkeer en Vervoer 1.532 -11.120 -9.589 1.671 -10.824 -9.152 1.864 -10.932 -9.068 84

3. Economie 991 -2.925 -1.934 991 -3.900 -2.909 1.022 -3.875 -2.853 56

4. Onderwijs 6.491 -19.288 -12.797 7.735 -20.988 -13.253 8.076 -20.559 -12.483 770

5. Sport, Cultuur en Recreatie 3.119 -29.766 -26.647 2.945 -31.106 -28.160 4.275 -31.620 -27.346 815

6. Sociaal Domein 66.627 -227.092 -160.464 70.390 -234.276 -163.886 68.548 -236.103 -167.556 -3.670

7. Volksgezondheid en Milieu 18.276 -22.379 -4.103 18.286 -22.659 -4.373 18.952 -23.087 -4.135 238

8. VHROSV 2.803 -7.821 -5.019 6.050 -12.654 -6.604 18.149 -24.288 -6.139 465

Subtotaal programma's 114.501 -350.588 -236.087 123.260 -368.726 -245.466 136.763 -384.238 -247.475 -2.009

Omschrijving algemene dekkingsmiddelen

Lokale heffingen 26.189 0 26.189 26.189 0 26.189 25.879 0 25.879 -310

Algemene uitkeringen 249.669 0 249.669 254.174 0 254.174 257.682 0 257.682 3.508

Dividend 1.284 0 1.284 1.284 0 1.284 1.479 0 1.479 196

Saldo financieringsfunctie -3.991 0 -3.991 -3.991 0 -3.991 -3.568 0 -3.568 423 Overige algemene 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dekkingsmiddelen Subtotaal algemene 273.151 0 273.151 277.656 0 277.656 281.472 0 281.472 3.817 dekkingsmiddelen Gerealiseerde kosten Overhead 10.597 -49.410 -38.813 12.064 -51.053 -38.988 13.548 -54.754 -41.206 -2.218

Vennootschapsbelasting 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gerealiseerde totaal saldo 398.249 -399.998 -1.749 412.980 -419.778 -6.798 431.783 -438.992 -7.208 -410 van baten en lasten Toevoeging/onttrekking aan reserves: 0. Bestuur en Ondersteuning 1.481 -2.978 -1.497 3.432 -2.327 1.104 3.480 -2.257 1.223 119

1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2. Verkeer en Vervoer 27 0 27 27 0 27 27 0 27 0

3. Economie 0 -333 -333 400 0 400 200 -105 95 -305

4. Onderwijs 3.496 0 3.496 5.872 -400 5.472 6.372 -900 5.472 0

5. Sport, Cultuur en Recreatie 56 -40 16 56 -40 16 44 -28 16 0

6. Sociaal Domein 30 0 30 30 -1.640 -1.609 30 -1.640 -1.609 0

7. Volksgezondheid en Milieu 0 0 0 254 0 254 284 -450 -166 -420

8. VHROSV 10 0 10 1.258 -124 1.134 2.886 -1.946 940 -194

Bestemming 5.100 -3.351 1.749 11.330 -4.532 6.798 13.324 -7.326 5.998 -800

0. Bestuur en Ondersteuning 16.108 -22.458 -6.350 18.000 -23.236 -5.236 19.017 -24.541 -5.524 -288