Totale Begroting 2021

Begroting 2021

Inhoudsopgave

Raadsvoorstel 7 Raadsbesluit 15 Leeswijzer 17 Gemeenteraad 19 1. Bestuurssamenvatting begroting 2021 23 2.1.0 Programma Bestuur en ondersteuning 31 Kernthema Bestuurskracht 33 Kernthema Dienstverlening 36 Kernthema Middelen en heffingen 38 2.1.1 Programma Veiligheid 41 Kernthema Crisisbeheer 43 Kernthema Veiligheid 44 2.1.2 Programma Verkeer en Vervoer 49 Kernthema Mobiliteit 51 Kernthema Wegen, straten en pleinen 53 2.1.3 Programma Economie 57 Kernthema Economie 60 Kernthema Economische promotie 62 2.1.4 Programma Onderwijs 65 Kernthema Onderwijs 67 2.1.5 Programma Sport, Cultuur en Recreatie 71 Kernthema Sport 74 Kernthema Cultuur 76 Kernthema Cultureel erfgoed 78 Kernthema Groen 80 2.1.6 Programma Sociaal Domein 83 Kernthema Sociale basisvoorzieningen 87 Kernthema Jeugd maatwerkvoorzieningen 91 Kernthema Volwassenen maatwerkvoorzieningen 93 Kernthema Arbeidsmarktbeleid 96 Kernthema Inkomensondersteuning 98 Kernthema Buurtgericht werken 100 Kernthema Integraal ouderenbeleid 102 2.1.7 Programma Volksgezondheid en Milieu 105 Kernthema Volksgezondheid 108 Kernthema Riool, afval en milieubeheer 110 Kernthema Begraafplaatsen 113

2.1.8 Programma Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing (VHROSV) 115 Kernthema Ruimtelijke ordening 118 Kernthema Centrum 120 Kernthema Herstructurering 121 Kernthema Wonen 123 2.2 Algemene dekkingsmiddelen 125 2.2.1 Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is 126 2.2.2 Gemeentefonds 127 2.2.3 Dividenden 129 2.2.4 Saldo van de financieringsfunctie 130 2.3 Overzicht overhead 131 2.4 Bedrag heffing vennootschapsbelasting 133 2.5 Onvoorzien 135 3 Paragrafen 137 3.1 Lokale heffingen 137 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 147 3.3 Onderhoud kapitaalgoederen 159 3.4 Financiering 161 3.5 Bedrijfsvoering 167 3.6 Verbonden partijen 173 3.7 Grondbeleid 213 3.8 Demografische ontwikkelingen 217 3.9 Subsidies 219 3.10 IBA (Internationale Bau Ausstellung) 221 3.11 Bestuursprogramma’s 223 4 Financiële meerjarenbegroting 2021-2024 239 4.1 Uitgangspunten 239 4.2 Ontwikkelingen (inclusief bezuinigingen) 241 4.3 Overzicht baten en lasten 245 4.4 Uiteenzetting van de financiële positie en meerjarenraming 251 4.5 Financiële status en weerbaarheid 255 4.6 Bijlage baten en lasten per taakveld 2021 259 4.7 Bijlage meerjarig overzicht baten en lasten per taakveld 2021-2024 261 4.8 Bijlage overzicht bezuinigingen per kernthema 263 4.9 Bijlage berekening rentepercentage GREX 265

Raadsvoorstel gemeenteraad

Onderwerp: Begroting 2021

Voorstel: De raad voor te stellen:

1. De begroting 2021 vast te stellen met daarin het volgende;

De programmatotalen inclusief resultaatbestemming:

0. Programma Bestuur en Ondersteuning € 232.534.000 1. Programma Veiligheid € -11.619.000 2. Programma Verkeer en Vervoer € -10.046.000 3. Programma Economie € -5.764.000 4. Programma Onderwijs € -9.606.000 5. Programma Sport, Cultuur en Recreatie € -26.456.000 6. Programma Sociaal Domein € -160.689.000 7. Programma Volksgezondheid en Milieu € -2.808.000 8. Programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) € -5.547.000

Bezuinigingen op programma’s:

0. Programma Bestuur en Ondersteuning € 1.882.000 1. Programma Veiligheid € 126.000 2. Programma Verkeer en Vervoer € 594.000 3. Programma Economie € 773.000 4. Programma Onderwijs € 973.000 5. Programma Sport, Cultuur en Recreatie € 619.000 6. Programma Sociaal Domein € 2.977.000 7. Programma Volksgezondheid en Milieu € 107.000 8. Programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) € 125.000

Nieuwe investeringskredieten voor een totaalbedrag van € 10.824.000, beschikbaar te stellen in de begroting 2021: Renovatie Otterveurdt € 7.500.000 1000 bomen € 1.650.000 Mobiliteitsvisie Heerlen in beweging € 710.000 Buitenring € 463.000 KC Passart – Herinrichting OR € 459.000 KC Bekkerveld aansluiting mijnwater € 457.000 Gras Kloosterveld 2A vh BBS Voeegelsjtang € 42.000

De bestaande investeringskredieten, voor een totaalbedrag van € 46.665.000, te verschuiven in de tijd van 2020 naar 2021: Nieuwbouw Tarcisius € 14.431.000 St. Janscollege renovatie € 10.000.000 Archiefbewaarplaats € 6.551.000 BMV Heerlerbaan € 6.000.000 Nieuwe Nor € 3.884.000 Renovatie St. Paulusschool € 2.300.000 Uitbreiding De Tovercirkel € 1.000.000 Renovatie BS Mijn Spoor € 1.000.000 Renovatie BS Gerardus Majella € 1.000.000 Maankwartier € 500.000

2. Het college van burgemeester en wethouders autorisatie te verlenen tot bestedingen van de bedragen per programma.

3. Het benutten van de post onvoorzien te mandateren aan het college.

Voorstel gemeenteraad

Heerlen,

Onderwerp Begroting 2021

Inleiding/aanleiding Conform artikel 190 van de Gemeentewet biedt het college jaarlijks, tijdig voor de in artikel 191, eerste lid, bedoelde vaststelling, de raad een ontwerp aan voor de begroting met toelichting van de gemeente en een meerjarenraming met toelichting voor ten minste drie op het begrotingsjaar volgende jaren. Artikel 191, eerste lid, stelt dat de raad de begroting vaststelt in het jaar voorafgaande aan dat waarvoor zij dient.

Begroting 2021 Het college biedt de raad ook dit jaar weer een sluitende begroting aan. Ondanks flinke financiële tegenwind en grote onzekerheden door de coronacrisis presenteren wij een begroting voor 2021 waarmee we kunnen blijven investeren in Heerlen. Met deze begroting kan het college, ondanks de tegenslagen waarmee wij net als andere gemeenten te maken hebben, komend jaar met hart en ziel de schouders onder de stad zetten. Dat is dan ook ons motto voor komend jaar: schouders eronder!

De begroting geeft de beleidsmatige en budgettaire kaders aan voor het komende jaar 2021. Daarbij wordt er een doorkijk gegeven naar de drie volgende jaren. De richtinggevende kaders voor deze begroting zijn door de raad aangegeven in de Kaderbrief 2021. Het is ons gelukt om in de begroting 2021 te voldoen aan de financiële eisen in het herstelplan: een begroting met een weerstandsvermogen binnen de met de raad afgesproken kaders.

Wij hebben ervoor gekozen om het begrotingsproces anders aan te pakken. Niet meer zoals we dat altijd deden door de oude begroting te extrapoleren en vervolgens te moduleren met ontwikkelingen, tegenvallers, ambities etc. We hebben de begroting grotendeels vanaf nul opnieuw opgebouwd, volgens de methodiek van Zero Based Budgetting. Bekeken is of posten terecht zijn opgenomen in onze begroting op basis van een wettelijke of contractuele grondslag en/of op basis van ambities uit ons coalitieakkoord of recente bestuurlijke besluitvorming. Extra financiële maatregelen waren nodig om de begroting sluitend te maken, zonder daarbij onze ambities voor de stad uit het oog te verliezen. Omdat de veerkracht en de potentie die in onze stad zit, het verdient om juist ook in deze onzekere tijden de schouders eronder te blijven zetten.

Toetsingskaders Bij het opstellen van deze begroting is rekening gehouden met de algemene toetsingscriteria van de provincie. Het financieel herstelplan, zoals afgesproken met de provincie Limburg, ligt op koers.

Uitgangspunt bij de provinciale toetsing zijn de kaders en criteria genoemd in de Gemeentewet, de Algemene wet bestuursrecht, het Besluit Begroting en Verantwoording provincie en gemeenten, het provinciale Gemeenschappelijke financieel toezichtkader 2020 en de begrotingscirculaire van het voorjaar 2020.

Concreet zijn met name de volgende criteria gehanteerd bij het opstellen van deze begroting: • De begroting dient in 2021 naar het oordeel van de provincie structureel en reëel in evenwicht te zijn of als dat niet het geval is, dient de meerjarenraming aannemelijk te maken dat dit evenwicht in het laatste jaar van de meerjarenbegroting uiterlijk tot stand zal worden gebracht; • Geen opschuivend meerjarenperspectief; • De provincie beoordeelt de begroting, inclusief de verwerkingen van de meicirculaire. Wij hebben echter een goed gebruik om u onze begroting inclusief de septembercirculaire voor te leggen. Op deze wijze hebt u een reëel en actueel beeld van onze financiële situatie;  We voldoen aan het in de begroting 2019 opgenomen herstelplan; • De financiële risico’s binnen o.a. het sociaal domein en onze grondexploitaties moeten beheersbaar zijn.

Kernthema Alle kernthema’s

Bevoegdheid Raad

Voorstel 1. De begroting 2021 vast te stellen met daarin het volgende;

De programmatotalen inclusief resultaatbestemming:

Bezuinigingen op programma’s: 0. Programma Bestuur en Ondersteuning € 1.882.000 1. Programma Veiligheid € 126.000 2. Programma Verkeer en Vervoer € 594.000 3. Programma Economie € 773.000 4. Programma Onderwijs € 973.000 5. Programma Sport, Cultuur en Recreatie € 619.000 6. Programma Sociaal Domein € 2.977.000 7. Programma Volksgezondheid en Milieu € 107.000 8. Programma Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Stedelijke Vernieuwing (VHROSV) € 125.000

2. Het college van burgemeester en wethouders autorisatie te verlenen tot bestedingen van de bedragen per programma.

3. Het benutten van de post onvoorzien te mandateren aan het college.

Argumenten 1.1 De begroting is structureel en reëel in evenwicht Uit de begroting moet duidelijk zijn welke geraamde baten en lasten structureel zijn en welke incidenteel. Het begrotingstotaal van de gemeente Heerlen vertoond een structureel evenwicht in de begroting 2021 e.v. Regelgeving geeft tevens aan dat; er een overzicht moet zijn van beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves (artikel 19 BBV), er een overzicht van geraamde incidentele baten en lasten is opgenomen met toelichting (artikel 19 c BBV). Deze verplichte overzichten zijn opgenomen in de begroting 2021.

1.2 De begroting voldoet aan de gestelde eisen conform herstelplan De provincie Limburg heeft eisen gesteld aan de (financiële) beheersbaarheid doormiddel van het herstelplan. In onze begroting zijn deze onderdelen meegenomen om zo te voldoen aan de gestelde eisen.

1.3 De financiële risico’s zijn beheersbaar De gemeente dient grote financiële risico’s beheersbaar aan te tonen. In de risicoparagraaf is deze beheersbaarheid middels maatregelen aangetoond.

1.4 Borging begrotingsrechtmatigheid. Conform de regels uit de financiële verordening is de raad bevoegd om alle mutaties van de baten en de lasten per taakveld goed te keuren. Onze ervaringen de afgelopen jaren leren dat dit niet werkbaar is voor de raad en het college. Het detailniveau (taakniveau) maakt de sturende en controlerende rol van de raad lastiger mede omdat de taakvelden in onze administratie zijn verweven en niet op dit niveau in de begroting worden weergegeven.

1.5 De budgettaire wijzigingen voortvloeiend uit de voorgestelde bezuinigingen. Het betreft een totaal pakket aan bezuinigingen te realiseren in 2021 en verder. Deze bezuinigingen zijn een integraal onderdeel binnen de besluitvorming van de begroting 2021.

1.6 Investeringen en kredieten. Deze investeringen en kredieten zijn noodzakelijk om de voorgenomen beleidsintenties te realiseren en af te schrijven

2.1. conform financiële verordening (art.5) autoriseert de raad, met het vaststellen van de begroting, de lasten en de baten per programma. De gemeenteraad is het algemeen bestuur, stelt beleidskaders vast en controleert het college van B&W. De gemeenteraad stelt de doelstelling vast en geeft het college de opdracht om deze te realiseren. Het college van B&W neemt de dagelijkse besluiten. Afwijkingen op budgetten zoals deze in de begroting door de raad zijn toegekend, worden gedurende het jaar 2020 via een begrotingswijziging aan de raad voorgelegd.

3.1 Door gebruik te maken van de mogelijkheid tot mandatering wordt de snelheid van besluitvorming (en uitvoering) bevorderd.

We hebben een structurele post onvoorzien in de begroting opgenomen, gebruik van de post onvoorzien kan alleen voor incidentele uitgaven die als onvoorzien en of onuitstelbaar en/of onvermijdbaar worden aangemerkt. Het benutten van de post onvoorzien vergt een collegebesluit. Verantwoording over de post onvoorzien wordt meegenomen in de reguliere P&C producten.

Tegenargumenten en risico’s N.v.t.

Kosten en dekking Zie het boekwerk Begroting 2021.

Communicatie Persconferentie, Persbericht, (Stads)krant

Evaluatie Conform planningen control cyclus door middel van afwijkingenrapportages (zomernota, novembernota) en jaarrekening 2021.

Bijlagen Meegezonden boekwerk Begroting 2021.

Burgemeester en wethouders van Heerlen,

de secretaris a.i., de burgemeester, L. Schouterden drs. R. Wever

Raadsbesluit

De raad der gemeente Heerlen; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. registratienummer; gezien het advies van de raadscommissie; besluit:

Aldus besloten tijdens de vergadering van de raad van de gemeente Heerlen van 5 november 2020.

de griffier, de voorzitter,

drs. T.W. Zwemmer drs. R. Wever

Leeswijzer

Deze begroting heeft betrekking op het derde jaar van het Meerjarig Bestuurlijk Programma (MBP) 2019-2022. In deze begroting geven we over de jaren 2021 tot en met 2024 zowel financieel als inhoudelijk inzicht in onze plannen. Bij het maken van deze begroting zijn de richtlijnen en wettelijke voorschriften gevolgd zoals ze beschreven zijn in de BBV (Besluit Begroting en Verantwoording). Het document is opgebouwd uit een beleidsbegroting en een financiële begroting. De beleidsbegroting bestaat uit het programmaplan en de paragrafen.

In het programmaplan zijn de volgende 9 programma’s opgenomen: 0. Bestuur en Ondersteuning 1. Veiligheid 2. Verkeer en vervoer 3. Economie 4. Onderwijs 5. Sport, cultuur en recreatie 6. Sociaal domein 7. Volksgezondheid en milieu 8. VHROSV (volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing)

We volgen bij de opbouw van deze begroting de structuur van de 3 W-vragen:  Wat willen we bereiken? (=maatschappelijk effect dat we willen)  Wat gaan we daarvoor doen? (=acties om dit voor elkaar te krijgen)  Wat mag het kosten? (=financiële implicaties van die acties)

Op programmaniveau beantwoorden we de vragen ‘Wat willen we bereiken?’ en ‘Wat mag het kosten?’ in combinatie met de beleidsindicatoren en de risico’s. Per kernthema beantwoorden wij vervolgens de vragen ‘Wat gaan we daarvoor doen?’ en ‘Wat gaat dat kosten?’ en geven we een overzicht van de investeringen en de bezuinigingen. Dat doen wij alleen wanneer dat daadwerkelijk van toepassing is.

In de financiële tabellen presenteren we de cijfers in een veelvoud van € 1.000. Hierdoor ontstaan mogelijk afrondingsverschillen in totaaltellingen, saldi en dergelijke. De kaders die we hanteren bij het realiseren van onze doelen zijn opgenomen in de paragrafen. In de paragrafen worden onderwerpen die versnipperd staan in de begroting gebundeld in een kort overzicht zodat voldoende inzicht wordt verkregen. De verplichte paragrafen conform het BBV zijn lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en het grondbeleid. Daarnaast hebben we ervoor gekozen om de onderwerpen demografische ontwikkelingen, subsidies, IBA en de programma’s in aparte paragrafen op te nemen.

De 50 door de BBV verplichte taakvelden zijn als zodanig niet zichtbaar in het programmaplan, maar hebben wij opgenomen in hoofdstuk 4. In dit hoofdstuk is onder andere ook een overzicht van de bezuinigingen per kernthema opgenomen.

Gemeenteraad

Aan het hoofd van de gemeente staat de Gemeenteraad. De leden van de Raad worden elke 4 jaar direct gekozen door de bevolking en treden namens hen op. Zij hebben een kaderstellende taak. Dat wil zeggen dat zij het beleid maken en de stad op hoofdlijnen besturen. De gemeenteraad heeft ook een controlerende taak: de raad controleert of burgemeester en wethouders hun werk goed uitvoeren. Tenslotte hebben de gemeenteraadsleden een vertegenwoordigende taak: de taak om alle belangen mee te nemen en de belanghebbenden te betrekken bij de besluitvorming.

Het aantal raadsleden binnen een gemeente is afhankelijk van het aantal inwoners en kan variëren van minimaal 7 tot maximaal 45 raadsleden. De gemeenteraad van Heerlen heeft 37 raadsleden. De Raad van de gemeente Heerlen is als volgt onderverdeeld: • Socialistische Partij (SP) 10 zetels • Ouderenpartij Heerlen (OPH) 7 zetels • Christen Democratisch Appèl (CDA) 4 zetels • Hart-Leers (HL) 3 zetels • Partij Hoensbroeks Belang (PHB) 3 zetels • Partij voor de Dieren (PvdD) 2 zetels • Stadspartij (SPH) 2 zetels • Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 2 zetels • Democraten 66 (D66) 2 zetels • Fractie Tijdeman 1 zetel • Partij van de Arbeid (PvdA) 1 zetel

De gemeenteraad heeft vier commissies ingesteld: • Commissie Maatschappij en Financiën (MF) • Commissie Ruimtelijke Ontwikkeling (RO) • Commissie Leefomgeving (LO) • Commissie Economische Stimulering (ES)

In de commissies wordt het vooroverleg gevoerd voorafgaand aan de raadsvergadering.

Werkgroep Financial Audit (WFA) De verordening op de raadscommissies stelt dat de commissie Maatschappij en Financiën ook de taak heeft om advies te geven over de verantwoording van het door het College gevoerde bestuur. Het College legt onder andere verantwoording af in de jaarrekening en het jaarverslag, zoals bedoeld in artikel 197 van de Gemeentewet. Met de voorbereiding van dit advies wordt de Werkgroep Financial Audit belast.

College van burgemeester en wethouders Het College is het dagelijks bestuur van de gemeente Heerlen en bestaat uit burgemeester Roel Wever, zes wethouders: Peter van Zutphen, Frank Simons, Martin de Beer, Adriane Keulen, Jordy Clemens en Charles Claessens. De wethouders behandelen ieder een bepaald aantal zaken. Die zijn vastgelegd in de portefeuilleverdeling. Lieve Schouterden is als waarnemend gemeentesecretaris eerste adviseur van het college en daarnaast algemeen directeur van de ambtelijke organisatie. De ambtelijke organisatie geeft uitvoering aan het beleid en de besluiten van het bestuur.

Roel Wever, burgemeester • Veiligheid en openbare orde • (Inter-)nationale samenwerking • Strategie en lobby • Personeel en Organisatie • Krimp • Parkstad • Communicatie • Stadsmarketing

Peter van Zutphen (SP) Wethouder Welzijn, Armoedebestrijding en Centrumontwikkeling • Welzijn • Wmo • Volksgezondheid • Armoedebestrijding • Centrumontwikkeling • Locoburgemeester • Buurtwethouder van Maria-Gewanden, Molenberg en Zeswegen-Nieuw Husken

Frank Simons (OPH) Wethouder Middelen, Ruimtelijke Ordening en Herstructurering • Middelen • Ruimtelijke Ordening (inclusief IBA) • Herstructurering  Omgevingswet • Buurtwethouder van GMS, Heerlerbaan en Hoensbroek Centrum-De Dem

Adriane Keulen (OPH) Wethouder Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke Dienstverlening en Informatisering • Integraal Ouderenbeleid • Buurtgericht Werken • Publieke Dienstverlening • Informatiemanagement • Buurtwethouder van Caumerveld-Douve Weien, Heksenberg en Mariarade

Martin de Beer (VVD/D66) Wethouder Economie, Arbeidsmarkt en Sport • Economie • Arbeidsmarkt • Participatie • Sport • Buurtwethouder van Aarveld- Bekkerveld, Nieuw-Lotbroek en Welten-Benzenrade

Jordy Clemens (SP) Wethouder Onderwijs, Jeugd, Cultuur, Erfgoed en Wonen • Onderwijs • Jeugd • Cultuur • Erfgoed • Wonen (inclusief wijkvoorzieningen) • Buurtwethouder van Vrieheide-De Stack, Heerlen-Centrum en Beersdal-Rennemig

Charles Claessens (CDA) Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid & Milieu • Beheer en Onderhoud • Mobiliteit • Duurzaamheid & Milieu • Afval  Dierenwelzijn • Buurtwethouder van Eikenderveld, Heerlerheide-Passart en MSP

1. Bestuurssamenvatting begroting 2021

‘Schouders eronder’

Voor u ligt de begroting 2021-2024. Het is voor ons alweer de derde begroting sinds het begin van onze bestuursperiode medio 2018. Het gevoel van trots overheerst. Het is ons immers gelukt om u een sluitende begroting voor te leggen. Maar eerlijk is eerlijk, we zijn daarvoor tot het uiterste moeten gaan. Het is dan ook niet alleen maar een gevoel van trots. We zijn ons er ook terdege van bewust dat we pijnlijke keuzes hebben moeten maken die gevolgen gaan hebben voor de mensen in onze stad in 2021 en de volgende jaren.

Het college stond bij het opstellen van deze begroting voor een tweetal dilemma’s die een grote impact hebben gehad op het begrotingsproces en het uiteindelijke resultaat.

Het eerste en meest ingrijpende dilemma vindt vanzelfsprekend rechtstreeks zijn oorsprong in de corona pandemie. We kunnen er niet omheen dat wij feitelijk aan u vragen om toekomstige budgetten te bestemmen, terwijl wij onvoldoende het beeld hebben waar die middelen volgend jaar het hardst nodig zijn. De meest recente ramingen van het Centraal Planbureau laten in dat opzicht weinig ruimte voor onduidelijkheid: sociaal-maatschappelijke en economische voorspellingen kunnen niet gemaakt worden.

Het tweede dilemma vindt zijn oorzaak in de grote tekorten waarmee wij wederom tijdens het begrotingsproces werden geconfronteerd. Nu zijn wij als stad het laatste decennium wel vaker geconfronteerd met proportionele tekorten. Het lukte ons als stadsbestuur steeds weer om het financiële hoofd boven water te houden. Echter dit jaar was het tekort bijzonder fors en tegelijkertijd hadden en hebben wij te maken met een herstelplan. Oftewel, we hebben op dit moment geen enkele ruimte en veerkracht binnen onze gemeentekas om tegenvallers op te vangen. Daarnaast is het jaar 2021 voor ons als college in het bijzonder belangrijk omdat dit het jaar is waarin we nog volop de kans krijgen de nog openstaande ambities uit het coalitieakkoord te realiseren. In 2022 immers zal, na de verkiezingen, een nieuwe coalitie gevormd gaan worden.

Over deze tekorten en vooral ook over het gevoel dat we als gemeente al jarenlang met chronische tekorten worden geconfronteerd, willen wij in deze begroting het volgende kwijt: ‘wij zijn niet de enige’. Tegelijkertijd met het samenstellen van deze begroting vond Prinsjesdag plaats met de Algemene Beschouwingen. Dat was het moment waarop gemeenten collectief hun ongenoegen uitten over de huidige verdeelsystematiek van het Rijk. De kern van de boodschap was: ‘gemeenten krijgen te weinig, de financiële verhoudingen zijn niet eerlijk’.

De gemeentelijke netwerken (P10, G40, M50 en G4) onder aanvoering van 180 burgemeesters kwamen met een resolutie ‘eerlijke financiële verhoudingen’ en een statement: ‘gemeenten zitten met een structureel tekort van 2 tot 3 miljard euro per jaar’. En tijdens de Algemene Ledenverga- dering van de VNG kwam onlangs een motie aan de orde met het verzoek aan het kabinet om structureel meer geld over te maken voor het sociaal domein voor ALLE gemeenten.

En dan is er, ondanks al deze tegenslagen, een gevoel van optimisme in de stad. Enerzijds is er de veerkracht van de Heerlenaren als het er om gaat een weg te vinden in de crisis. We zien tal van alternatieve, innovatieve en blijmoedige initiatieven ontstaan in de stad. Het zijn initiatieven die niet alleen de crisis draaglijk maken maar ook geheel nieuwe en onbegaanbaar lijkende wegen openen voor de toekomst. Dat raakt ons en dat inspireert ons. Natuurlijk hebben wij ook oog voor de mensen die echt lijden onder de crisis omdat ze eenzaam zijn, ziek zijn of in financiële problemen komen. Daar nemen wij als college onze verantwoordelijkheid voor. Maar we zien ook dat mensen elkaar een helpende hand bieden en met en voor elkaar de schouders eronder zetten.

Maar er is meer reden tot optimisme. De stad zit in een flow. Het Maankwartier zal in 2021 na jaren van breken, bouwen en praten officieel geopend worden. Deze opening zal tijdens ons eigen internationale festival Cultura Nova de kleur en de intensiteit krijgen die het verdient. Een fantastische mijlpaal voor onze stad. Een afrekening met het verleden en een horizon voor een veelbelovende toekomst.

Niet alleen vieren wij officieel de opening van het Maankwartier. In 2021 hebben wij, veelal ook rondom Cultura Nova, het IBA expo jaar gepland. We zullen dan aan de hele wereld laten zien wat wij voor elkaar gekregen hebben de afgelopen jaren en wat wij in de toekomst nog zullen gaan realiseren als stad en regio als het gaat om de transitie van de plek waar wij wonen.

Heerlen is een stad met, naast een grote sociaal-maatschappelijke opgave, een krachtige en dynamische potentie. Denk bij dat laatste aan de stedelijke grensligging en daarmee de mogelijkheden van grensoverschrijdende samenwerking. Maar ook thema’s als duurzaamheid en economische ontwikkeling zoals toerisme, bedrijventerreinen en smart services. Deze thema’s hebben allemaal aanhaakpunten binnen de Regiodeal die in 2021 steeds meer een uitvoerend karakter gaat krijgen. Deze Rijks investering van € 40 miljoen in de regio zal samen met de investeringen van allerlei partners tot ontwikkeling en resultaten leiden in onze regio. Maar we hopen ook dat deze Regiodeal een vliegwiel zal zijn voor andere ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de aanpak van de leefbaarheid en veiligheid in Heerlen-Noord. Het Rijk heeft hiervoor een concrete en constructieve belang- stelling.

We verwachten dan ook in 2021 te kunnen starten met de uitvoering van het programma Heerlen- Noord. Een integraal meerjarig programma, naar het voorbeeld van Rotterdam-Zuid, om de leefbaarheid en veiligheid in dit gebied met ondersteuning van het Rijk op een innovatieve manier te verbeteren. Waarom specifiek Heerlen-Noord? Dat komt doordat Heerlen Noord samen met 15 andere gebieden in Nederland, na een diepgaand Rijksonderzoek, er niet goed voor staat op het gebied van leefbaarheid en veiligheid. In 2021 zal dit mogelijk tot een daadwerkelijk plan en aanpak kunnen leiden analoog aan de nationaal-programma aanpak in Rotterdam-Zuid. Het feit dat Zuid-Limburg de status heeft gekregen van NOVI-gebied zal ook in 2021 tot concrete en aanwijsbare resultaten kunnen leiden.

En dan zijn er natuurlijk in 2021 de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Het is een belangrijk moment waarop lobbyactiviteiten groot effect kunnen hebben. Wij zullen als stad een lobby organiseren om voor onze eigen thema’s mogelijk een plek te vinden in het nieuwe coalitieakkoord van het volgende kabinet. Hiervoor zullen wij investeren in lobbyactiviteiten op het niveau van de regio, Zuid-Limburg en provincie. Ook zullen wij vanuit netwerken als de VNG en de G40 onze invloed organiseren.

Hoe dan ook, wij zullen, ondanks de tegenslagen waarmee wij te maken hebben, met hart en ziel de schouders onder de stad zetten in 2021. We doen dit natuurlijk omdat u dat van ons mag verwachten, maar ook omdat de veerkracht en de potentie die in onze stad zit, dat verdient.

De agenda 2021

De grote opgave die wij als stad in het sociaal domein hebben blijft onveranderd: enerzijds een relatief ongezonde bevolking met een hoge zorgen ondersteuningsvraag en anderzijds krappe budgetten. Onveranderd blijft dan ook onze ambitie om kwalitatief goede en passende ondersteuning en hulp te bieden aan de Heerlenaren die daar niet buiten kunnen. Het dwingt ons tot innovatieve oplossingen en het anders organiseren van de zorg. Hierin zijn we de afgelopen jaren succesvol geweest en op deze weg gaan we ook in 2021 voort. Zo hebben wij in 2020 de voorbereidingen getroffen om de taken en de rollen van de gemeentelijke toegangsteams Jeugd per 1 januari 2021 organisatorisch over te dragen aan onze partner JENS. Op deze manier denken

wij dat een integrale benadering van de casuïstiek met korte lijnen tussen de verschillende professionals, veel beter te realiseren is. Zo zal steeds meer hulp in de buurt aangeboden worden waarbij nauw samengewerkt gaat worden met onderwijs, peuterspeelzalen en reguliere voorzieningen in de betreffende buurt.

Het is voor ons een doorn in het oog dat een grote groep kinderen niet jaarlijks naar de tandarts kan gaan. In het collegeakkoord hebben we daarom opgenomen dat we hier verandering in willen aanbrengen. Het doel is om via collectieve samenwerking hier actie op te ondernemen en achterstanden terug te dringen. In 2021 starten we daar mee. Op het consultatiebureau zal dan een zogenaamde mondzorgcoach starten die deze problematiek in de basis aan zal pakken.

We gaan in 2021 onze aanpak ‘Kansrijke Start’ versterken. We schenken binnen dit programma veel aandacht aan preventie en zorg voor aanstaande en jonge moeders en hun op komst zijnde, danwel geboren, kinderen. Dit om de kinderen in de eerste 1000 dagen van hun leven een goede start te kunnen bieden in een veilige omgeving. De basis aanpak van Kansrijke Start vindt plaats op de schaal van Zuid-Limburg en betreft een pakket aan projecten o.a. ‘Nu Niet Zwanger’, ‘VoorZorg’ en ‘Stevig Ouderschap’ etc.. Er is een Programmateam ingericht dat bestaat uit gemeenten en het Bureau Trendbreuk. Stadsregio Parkstad sluit hierbij aan ten behoeve van de inhoudelijke en randvoorwaardelijke afstemming.

Dat Heerlenaren zoveel mogelijk deelnemen aan de samenleving is voor ons een van de fundamenten waarop we onze gemeentelijke inspanningen baseren. Om dit nog meer te optimaliseren gaan wij vanaf 1 januari 2021 de begeleiding van kandidaten binnen de Participatie- wet anders organiseren. Het begeleiden van kandidaten naar werk besteden wij vanaf dat moment uit aan WSP Parkstad. De Stichting ‘WerkvoorHeerlen’ gaat zonder tussenkomst van de gemeente de regie voeren over mensen die eerst een ontwikkeltraject doorlopen. Het beoordelen en uitbetalen van de uitkering blijft via ons als gemeente lopen. Door deze nieuwe werkwijze gaan we de efficiency en effectiviteit van de toeleiding naar werk vergroten. Er komen minder overdrachtsmomenten tussen de organisaties, daar waar mogelijk wordt er makkelijker geschakeld en zullen ‘schotten’ tussen organisaties wegvallen.

Met ons ouderenbeleid willen we creatief en innovatief de kwetsbaarheid in de diverse leefgebieden zo lang mogelijk voorkomen. Het is daarmee een terrein dat zich met name richt op preventie en kennisdeling. Een belangrijk onderdeel hiervan is het bestrijden en voorkomen van eenzaamheid. De integrale ouderagenda die we hiervoor samen met de stad hebben ontwikkeld zal, in combinatie overigens met de Lokale Inclusie Agenda, in 2021 tot volle uitvoering komen.

Per 1 juli 2021 wijzigt de Wet inburgering, waardoor de regie over de inburgering weer bij de gemeente komt te liggen. Het plan is om zoveel mogelijk met andere gemeenten samen te gaan werken zodat we instrumenten als de taaltrajecten voor asielstatushouders, gezamenlijk kunnen inkopen. Doordat de regie weer bij de gemeente komt te liggen, is er meer controle mogelijk op de voortgang van de inburgeraar.

Onze economie in het algemeen en individuele ondernemers in het bijzonder maken momenteel moeilijke tijden door. De coronacrisis heeft groot effect, en het verloop ervan blijft onvoorspelbaar. Alle reden dus om ons eerder ingezette economisch beleid met kracht voort te zetten door acquisitie, aanjagen en activeren. In 2021 bereikt ons ondernemersfonds het beoogde bedrag van € 1 miljoen, dat we beschikbaar stellen voor het ondersteunen van ondernemers. Ook steunen we onze ondernemers door onder meer het volledig afschaffen van de precariobelasting.

De transitie van het centrum staat in 2021 in het teken van verdere materiële vernieuwing en herinrichting van de openbare ruimte. Om onze ambities te vergroten hebben wij samen met particuliere en publieke vastgoedpartijen en Parkstad, in 2020 subsidie aangevraagd bij het ministerie van BZK voor de realisatie van 1058 extra woningen in het centrum de komende 10

jaar. Mocht deze subsidie toegekend worden, dan kunnen we samen met de vastgoedpartijen een stevige impuls geven aan de realisatie van woningen in het centrum. Bijvoorbeeld door de transformatie van leegstaande kantoren en winkels naar courante woningen.

Medio 2021 zal het nieuwe stadskantoor worden opgeleverd. De verbouwing van het stadhuis volgt aansluitend. In 2021 focussen we ons op de openbare ruimte in het gebied Schinkelkwadrant Zuid. We starten daar met het bouwrijp maken van bouwkavels ten behoeve van de eerste fase van 98 woningen.

Andere op stapel staande projecten in het centrum zijn o.a. het herinrichten van de openbare ruimte van het Romeins Kwartier, het herinrichten van de ruimte op en rondom het Burgemeester van Grunsvenplein en het herinrichten van de openbare ruimte van Landsfort-Herle. Tot slot kijken wij uit naar de herontwikkeling van het Thermenmuseum en het gebouw ‘Kneepkens’. Het nieuwe en volwaardige Mijnmuseum wordt gehuisvest in het pand Kneepkens en zal eind 2021 geopend kunnen worden. Met de ontwikkeling van het Romeins Kwartier en Landsfort Herle maken we ook buiten de muren van de musea de rijke geschiedenis van de stad zichtbaar en beleefbaar in het centrum.

In het coalitieakkoord hebben we opgenomen om 1000 bomen extra te planten in onze stad. In 2021 starten we met de realisatie van dat 1000-bomenplan. Het is de bedoeling om de eerste 500 bomen te planten in 2021. Andere projecten in 2021 op het gebied van duurzaamheid zijn de exploitatie van de Woonwijzerwinkel, ‘operatie Steenbreek’ en de organisatie van de conferentie Energy City.

We houden ook in 2021, samen met Aken, onze intensieve lobby in stand voor het doortrekken van de intercity verbinding naar onze Duitse buurstad. Een aantal projecten, zoals Velocity (e-bike sharing) en de publicatie van ‘Cultuuraanbod Heerlen in Aken’, hebben we ondergebracht bij het Regiodeal-thema ‘grensoverschrijdende samenwerking’. Deze projecten zullen in 2021 tot uitvoering komen.

Per 1 januari 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Het jaar 2021 zal voor een belangrijk deel in het teken staan van de voorbereidingen op deze wet. Om de Omgevingswet te implementeren in 2022 hebben we er voor gekozen dit programmatisch aan de pakken. Hiervoor investeren we onder meer in de inzet van een cultuurveranderingstraject, waarbij kwaliteit en klantgerichtheid centraal staan. Voor ons als gemeente is dit een belangrijke traject. Wij willen u als Raad regelmatig op de hoogte houden van onze vorderingen gedurende het voorbereidingsjaar 2021.

Daar waar de Leisure Ring er is voor het snelverkeer, is de Leisure Lane er voor het langzaam verkeer. De Leisure Lane wordt de schakel in het internationale netwerk van lange afstand fietsroutes tussen de Duitse Vennbahn en het Belgische kolenspoor. In het voorjaar van 2021 wordt gestart met de realisatie in Hoensbroek. Het tracédeel tussen Heksenberg en Meezenbroek volgen nadien. Het laatste deel van Leisure Lane door het Heidserpark en langs de Brunssummer- heide staat gepland voor het najaar.

Over het betrekken van Heerlenaren bij wat wij als gemeente doen, het thema burgerbetrokkenheid, hebben wij in het coalitieakkoord aangegeven dat dit een rode draad is binnen al onze ambities. Nadat wij in 2020 de programmatische aanpak van dit thema hebben omschreven zullen wij in 2021 vooral de nadruk leggen op de uitvoering van dit programma. Het gaat daarbij om tal van projecten rondom 4 fundamentele vragen. Hoe laat de gemeente de mensen in de stad meedoen met het maken van plannen, het maken van besluiten en het uitvoeren van die besluiten? Hoe ondersteunt de gemeente initiatieven en ideeën die er in de stad zijn? Hoe kunnen we het vertrouwen in het gekozen bestuur versterken en het opkomstpercentage bij verkiezingen verhogen? Hoe kan de gemeente veranderen van een ‘nee mits’ organisatie naar een ‘ja tenzij’ organisatie?

De Christus Koning Kerk gaan we herbestemmen tot regionaal archief. In 2021 vindt de oplevering van de kerk plaats waarna de verhuizing van het archief van Rijckheyt naar de kerk plaatsvindt.

Heerlen neemt deel aan het landelijke experiment ‘Gesloten Coffeeshopketen’. De eerste helft van 2021 staat nog in het teken van het mede (juridisch en beleidsmatig) voorbereiden van het experiment samen met de coffeeshophouders, de politie, het Rijk en de andere negen geselecteerde gemeenten. Vermoedelijke startdatum van het 4 jarig durend experiment is eind 2021.

Op het gebied van onze gemeentelijke taak ‘onderwijshuisvesting’ kunnen we melden dat in 2021 de nieuwbouw van het kindcentrum Passart geopend wordt. De renovatie en gedeeltelijke nieuwbouw van basisschool Sint Martinus zullen we in 2021 afronden. Daarnaast werken we door aan de realisatie van BMV Heerlerbaan, het kindcentrum Bekkerveld, het Sint Janscollege en aan de renovatie van diverse scholen uit het Integraal Huisvestingsplan.

De financiële situatie

Het is ook dit jaar weer gelukt u een sluitende begroting voor te leggen. Het is ons ook gelukt om aan de financiële eisen die wij onszelf opgelegd hebben in het herstelplan, te voldoen. Dat betekent dat wij nog altijd op koers liggen om op 31 december 2021 aan u een gezonde begroting te presenteren. Een begroting met een weerstandsvermogen binnen de met u afgesproken kaders.

Maar dit was geen sinecure. De financiële situatie die ontstond in de eerste helft van dit jaar dwongen ons tot krachtige maatregelen. Immers, de jaarrekening liet een tekort zien dat we moesten oplossen in de lopende begroting, de lopende begroting in de vorm van de zomernota liet vervolgens ook een tekort zien, er waren verschillende tegenvallers onder de noemer ‘autonome ontwikkelingen’, er was het ontstaan van de coronacrisis en tot slot bood het lopende herstelplan ons geen enkele ruimte.

Wij kozen er vervolgens voor om het begrotingsproces volstrekt anders op te pakken. Niet meer zoals we dat altijd deden door de oude begroting te extrapoleren en vervolgens te moduleren met ontwikkelingen, tegenvallers, ambities etc. Nee, we kozen ervoor om de begroting vanaf nul opnieuw op te bouwen, volgens de methodiek van Zero Based Budgetting. Van iedere post werd bekeken of deze post terecht was opgenomen in onze begroting op basis van een wettelijke of contractuele grondslag en/of op basis van ambities uit ons coalitieakkoord of recente bestuurlijke besluitvorming. Dit was een zeer intensieve operatie die enerzijds heeft geleid tot een begroting met een veel hoger realiteitsgehalte en anderzijds moesten we concluderen dat deze methodiek van Zero Based Bugetting (ZBB) op zijn beurt nog altijd een tekort opleverde. Een groter tekort zelfs.

Uiteindelijk leidde dit tot de tabel die wij u een paar weken geleden lieten zien in de kaderbrief begroting 2021.

Begroting 2021 2021 2022 2023 2024 TOTAAL -15.548 -10.126 -5.357 -5.665 Bedragen x € 1.000

Deze tabel was confronterend. Al vele jaren kregen wij in ons begrotingsproces te maken met tekorten die wij moesten oplossen middels bezuinigingen en het bijstellen van ambities. De tekorten van dit meerjarig saldo echter waren van een ongekende omvang. Wel waren wij blij met het hoge realiteitsgehalte van deze cijfers. Hoe dan ook moesten wij wederom een bezuinigingstra- ject opstarten. We hadden in dat opzicht geen keus. Overtuigd van het belang van een sluitende

begroting in 2021 en het vooruitzicht op een gezonde begroting in de daaropvolgende jaren, hebben wij als college onze schouders hieronder gezet.

Het bezuinigingsproces hebben wij opgepakt in de lijn van de methodiek van Zero Based Budgetting. Bij alle begrotingsposten in onze begroting hebben we een aantal vragen geformuleerd zoals: ‘is een begrotingspost wettelijk?’, ‘is het een gewenste post?’, ‘beantwoordt het aan de ambities uit het coalitieakkoord’? ‘is alternatieve financiering mogelijk?’ etc. Op grond van het antwoord op dit soort vragen hebben wij vervolgens als college een afweging gemaakt en een bezuinigingspakket samen gesteld.

Om te komen tot de definitieve begroting 2021, die nu voor u ligt, hebben wij deze tabel nog een keer moeten actualiseren. We hebben hiervoor een bezuinigingspakket samengesteld van € 8.176.000 in 2021 en circa € 5 miljoen in elk van de jaren 2022, 2023 en 2024. Het is een verzameling van bezuinigingen van vooral een groot aantal kleinere bezuinigingen. De wat grotere bezuinigingsvoorstellen zitten vooral in Personeel en Overhead nl. kortingen op het opleidingsbudget (incidenteel, € 700.000) en minder inhuur (€ 200.000). In de programma’s zitten de grote brokken vooral in het verlagen van de draagkracht bij bewindvoering (€ 770.000) en het anders inrichten van de reïntegratieketen (€ 445.000).

Daarnaast hebben we op de valreep nog een aantal meevallers kunnen inboeken. Die zaten binnen de sociale werkvoorziening en de investeringsplanning. Ook het boeken van de septembercirculaire leverde een meevaller op. Door het weerstandsvermogen even te bevriezen op 0,8 (waarmee we precies op het minimale niveau zitten van de door u gestelde kaders) wisten we ook een behoorlijk voordeel in de jaren 2021 en 2022 te realiseren. Maar we hebben niet alleen maar naar meevallers en bezuinigingen gezocht. Het is ons ook gelukt om een, weliswaar relatief klein, potje ‘onvoorzien’ van € 1,5 miljoen euro structureel in de begroting in te bouwen waardoor we onszelf iets minder kwetsbaar maken voor onverwachte tegenvallers de komende jaren.

Al met al leidt dit tot het volgende definitieve saldo van de begroting 2021:

Begroting 2021 2021 2022 2023 2024 TOTAAL 0 -2.005 416 385 Bedragen x € 1.000

We kunnen niet anders dan met u concluderen dat het meerjarige saldo dat wij hier aan u voorleggen marginaal is. Maar het moet ons van het hart dat wij desalniettemin bijzonder trots zijn op de begroting die nu voorligt. Immers, we slaan ons vooralsnog financieel goed door de coronacrisis, we blijven op koers met het herstelplan, onze begroting heeft enorm aan realiteitsgehalte gewonnen, we hebben een ‘potje’ onvoorzien gecreëerd en onze ambities blijven op koers. Vooral dat laatste sterkt ons in ons gevoel om onveranderd de schouders onder de stad te zetten, gewoon omdat de Heerlenaren dat verdienen.

We willen zeker niet voorbij gaan aan het feit dat de begroting ook verliezers heeft. Daar waar bijna € 10 miljoen gehaald wordt uit een begroting van ruim € 400 miljoen, vallen ook klappen. We zullen als college hier oog voor hebben en alles in het werk stellen de pijn zoveel mogelijk te beperken.

Weerstandsvermogen In deze begroting hebben wij er voor gekozen om het weerstandsvermogen vast te stellen op 0,8. Daarmee zitten we precies op het minimaal, door de gemeenteraad, toegestane weerstandver- mogen. Deze minimale variant brengt risico’s met zich mee omdat de veerkracht van onze begroting hierdoor marginaal is.

De achtergrond van deze keuze is dat gelijktijdig met het voorbereiden van de begroting 2021 een krachtige oriëntatie plaatsvond op de lopende begroting. Immers, wij moesten vaststellen dat de lopende begroting sturing nodig had omdat wij ook daar geconfronteerd werden met tekorten gedurende de eerste maanden van dit jaar. De positieve effecten van dit ingrijpen kunnen wij nu al zien en wij verwachten dan ook dat we dit jaar positief kunnen afsluiten. Onze strategie is vervolgens om dit verwachte overschot in de Algemene Reserve te storten, met het daarbij behorende positieve effect op het weerstandsvermogen. Op basis van dit realistische scenario kunnen wij de keuze voor een minimale variant van het weerstandsvermogen in de begroting nu, billijken.

2.1.0 Programma Bestuur en ondersteuning

Portefeuillehouders: Roel Wever, Frank Simons, Adriane Keulen

Wat willen we bereiken? Vanuit het kernthema bestuurskracht wordt gewerkt aan het samen met andere kernthema’s creëren en onderhouden van de ideale randvoorwaarden voor de ontwikkeling van onze samenwerkingskracht, uitvoeringskracht en organisatiekracht. Wij zetten daarbij in op de versterking van de positie als centrumgemeente ten gunste van de hele regio om die uitvoeringskracht te versterken. Onze partners, zoals de Provincie, de Raad van State, het Ministerie van BZK verwachten dat ook van ons. Bijvoorbeeld in trajecten met het Rijk als de Nationale Omgevingsvi- sie (NOVI). Het gewenst maatschappelijk effect is de versnelde realisatie van door Heerlense burgers, bedrijven en instellingen gedragen beleid en uitvoering.

Vanuit bestuurskracht is de centrale ambitie om Heerlen als centrumgemeente beter in positie te krijgen zowel in de (Eu)regio als ook provinciaal, nationaal en Europees. Dat doen wij uitdrukkelijk niet uitsluitend voor onszelf. Van een sterke centrumgemeente profiteert de hele (Eu)regio. Parkstad, Zuid-Limburg, Aken en de provincie Limburg zijn er bij gebaat dat de stem van Heerlen in (bijvoorbeeld) Den Haag beter wordt gehoord. Met ons MBP als leidraad en mét de stad gaan wij samen op zoek naar partners zodat wij het maximale kunnen halen uit onze eigen middelen.

Voor de dienstverlening aan de burger is het belangrijk dat iedereen mee kan doen in de digitale samenleving. Ook de mensen die extra hulp nodig hebben. We willen voorkomen dat we inwoners buiten sluiten. Met onze dienstverlening spelen we in op wat mensen willen en wat ze nodig hebben. Enerzijds via het (wettelijk verplichte) spoor van de inclusieve digitale overheidsdienstver- lening, anderzijds via het vernieuwende spoor van de inclusieve digitale burgerbetrokkenheid ‘niets over ons, zonder ons’ (art. 1 lid 3 VN-verdrag handicap).

Wat mag dat kosten?

Programma 0 - Bestuur en Ondersteuning Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -77.038 -73.776 -73.744 -75.217 -76.439 -78.492 Baten 310.557 311.824 307.742 310.949 314.258 317.462 Totaal saldo van baten en lasten 233.519 238.049 233.998 235.732 237.819 238.970 Toevoeging reserves -2.257 -5.289 -1.567 0 28 -29 Onttrekking reserves 3.480 1.713 103 0 0 0 Resultaat 234.742 234.472 232.534 235.732 237.847 238.941 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Bestuurskracht (Communicatie en -10.046 -9.347 -5.771 -4.662 -4.662 -4.662 regionale samenwerking Dienstverlening -616 -458 -1.529 -1.493 -1.506 -1.474 Middelen en heffingen 244.180 247.853 241.299 241.887 243.986 245.106 Bestemming 1.223 -3.576 -1.464 0 28 -29 Totaal 234.742 234.472 232.534 235.732 237.847 238.941 Bedragen x € 1.000

Risico’s Onze ambities en opgaven zijn groot, wij hebben de afgelopen jaren bij diverse partners een goed imago opgebouwd wat betreft het kunnen leveren van resultaten. Dit heeft geleid tot zeer ambitieuze afspraken, denk bijvoorbeeld aan de selectie van Heerlen Noord als stedelijk ontwikkelingsgebied binnen het IBP Leefbaarheid & Veiligheid, de voorlopige NOVI status voor Zuid-Limburg, het Bidboek centrum, de regiodeal, PALET en IBA Parkstad. Het in de toekomst nog succesvoller worden in het verwerven van externe middelen en samenwerkingspartners is afhankelijk van ons vermogen om de lopende afspraken waar te maken. Als wij in de uitvoering niet kunnen waarmaken wat wij afspreken dan daalt het vertrouwen in ons en daarmee onze mogelijkheden om te blijven werken aan de grote ambities van onze stad en regio.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Formatie Fte per 1.000 inwoners 10,6 2019 Bezetting Fte per 1.000 inwoners 10,5 2019 Apparaatskosten Kosten (€) per inwoner 1054 2019 Externe inhuur (aangepast) Kosten als % van totale loonsom + totale kosten 9,6 2019 inhuur externen Overhead % van totale lasten 12,34 2019

Kernthema Bestuurskracht

Inleiding Bestuurskracht gaat over samenwerkingskracht, organisatiekracht en uitvoeringskracht. De maatschappelijke effecten worden niet behaald binnen dit kernthema. Wel worden vanuit het kernthema bestuurskracht alle inhoudelijke kernthema’s ondersteund zodat zij maatschappelijke effecten sneller/beter/goedkoper kunnen realiseren. Die ondersteuning bestaat bijvoorbeeld uit het structureel onderhouden van bestuurlijke en ambtelijke netwerken, het structureel monitoren en inspringen bij externe geldstromen, het voortdurend uitdragen van het verhaal van Heerlen/ Parkstad/Zuid-Limburg daar waar dat kansen kan opleveren en voortdurend zorgen voor extra verbindingen tussen interne en externe ontwikkelingen. Daarnaast zorgen wij vanuit de integraliteit dat wij gemeentebreed en met onze beperkte middelen de juiste dingen goed doen in relatie tot de met de stad en partners gemaakte afspraken. Dit alles kan worden samengevat als het vergroten van de samenwerkingskracht.

Wat betreft organisatiekracht is de reorganisatie die in 2019 heeft plaatsgevonden cruciaal. De afstand tussen beleid en uitvoering is kleiner, sturingslijnen zijn korter, maatschappelijk samenhangende thema’s zijn organisatorisch samengebracht en programmamanagement en public affairs zijn samengebundeld. Nu is het zaak om deze organisatorische ontwikkeling te verzilveren voor de stad. Op basis van de ambities die we als stad nastreven, diverse ontwikkelingen die wij zien en ervaringen die we hebben opgedaan. Met meer organisatiekracht en uitvoeringskracht nog meer kwaliteit en snelheid laten zien op weg naar een steeds meer sociaal, vitaal en leefbare centrumgemeente Heerlen!

Wat gaan we daarvoor doen? Als centrumgemeente zijn wij in een aantal regionale samenwerkingsverbanden actief. Met name in de samenwerking binnen Parkstad, in Zuid-Limburg, met de provincie Limburg, met Aken en in de Euregio Maas-Rijn (MAHHL-steden) zullen wij blijven investeren. In Parkstadverband zal de nadruk liggen op de invulling van het IBA expositiejaar 2021/2022 en de versnelde uitvoering van projecten in het kader van de Regiodeal Parkstad.

Als centrumgemeente bepalen wij voor een groot deel het succes van deze verbeter-/versnellingsprocessen aangezien veel van de structuurversterkende kansen maar ook de meest ernstige sociaaleconomische problemen zich in Heerlen voordoen. Bij zowel onze programma’s als ons regulier beleid zullen wij waar dat mogelijk is en meerwaarde creëert nadrukkelijk de verbinding zoeken met het collegeprogramma van de Provincie Limburg, IBA, Regiodeal met het Rijk, Agenda Zuid Limburg, de Triple Helix partners en Euregionale en Europese netwerken en fondsen.

Iedereen ziet dat er in Heerlen en Parkstad veel gebeurt. Met de start van de Regiodeal en het IBA expositiejaar wordt die lijn doorgetrokken met als doel om snel met Rijk en provincie een nationaal programma Zuid-Limburg op gang te krijgen. Een nationaal programma is noodzakelijk, alleen met een langjarige aanpak met zowel provincie als Rijk kunnen wij de sociaaleconomische achterstanden en ook de enorme kansen voor onze stad en regio aanpakken. De basis hiervoor is vorig jaar al vastgelegd in de Agenda voor Zuid-Limburg. Nu is het zaak om, met de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 voor de boeg, meerjarig commitment van het Rijk te realiseren. De voorlopige aanwijzing van Zuid-Limburg als NOVI-gebied, maar ook de Woonimpuls aanvraag zijn in dat kader belangrijke stappen.

Een andere grote stap is het in ontwikkeling zijnde Programma Heerlen-Noord waarmee we in 2021 hopen te kunnen starten. Heerlen-Noord is door het Rijk geselecteerd als een van de 16 stedelijke vernieuwingsgebieden in het kader van het interbestuurlijk programma (IBP) Leefbaarheid & Veiligheid. Deze 16 gebieden omvatten wijken en buurten, die volgens de Leefbaarometer 2018 tot

de slechtste categorie wat betreft leefbaarheid- en veiligheidsproblematiek in Nederland worden gerekend. Het in ontwikkeling zijnde Programma Heerlen-Noord is een integraal meerjarig (1- generatie-plan) programma, waarbij de NPRZ-aanpak (Nationaal Programma Rotterdam-Zuid) dient als inspiratie. Op basis van het concept programmaplan, dat in december 2020 zal worden gepresenteerd, zal het Rijk naar verwachting begin 2021 besluiten over de Rijksinzet voor het programma. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de integrale, innovatieve en experimentele aanpak, en ervaringen en resultaten uit het Programma Heerlen-Noord ook gebruikt gaan worden in andere aandachtswijken in Parkstad, maar ook in de rest van Zuid-Limburg en zelfs heel Nederland.

Met Aken is de uitvoering van de ambities uit het convenant Heerlen-Aken prioritair. De nadruk ligt voor de korte termijn op de thema’s mobiliteit, cultuur, met als jaarlijks hoogtepunt het randprogramma bij de Karlspreis en digitalisering, een thema waar Aken in NordRhein-Westfalen een sleutelpositie heeft. Binnen beide thema’s stimuleren wij de vorming van grensoverschrijdende ecosystemen met bijvoorbeeld onze cultuurinstellingen en de Smart Services Campus. Daarnaast vindt samen met Aken een intensieve lobby plaats voor het doortrekken van de intercity verbinding met Aken. Een aantal projecten, zoals Velocity en bekendmaken van Cultuuraanbod Heerlen in Aken zijn ondergebracht bij de Regiodeal-GROS om nog meer meerwaarde te kunnen creëren.

Op Zuid-Limburgse schaal is de Economische Samenwerking Zuid-Limburg het nieuwe triple-helix vehikel waarmee wij vanuit de drie centrumsteden op basis van een taakverdeling op Zuid- Limburgs niveau regie voeren op beleidsterreinen waar de maatschappelijke opgaven/kansen zich ook op Zuid-Limburgse schaal bevinden. Heerlen trekt hierin de “verbreding van de arbeidsmarktaanpak” door middel van o.a. sectorplan- nen. Zuid-Limburg is daarnaast van groot belang voor de lobby richting Den Haag (Agenda voor Zuid-Limburg en NOVI). De uitwerking en concretisering van de euregionale werkconferentie (2019) is voor Zuid-Limburg een belangrijke stap richting een nationaal programma. De focus moet niet liggen op nieuwe structuren of visies, maar we zullen vanuit bestaande visies en programma’s de belangrijkste elementen een extra impuls geven.

De afgelopen jaren is de relatie met de provincie enorm versterkt, dat heeft ons als gemeente veel opgeleverd. De versnelling die daardoor is veroorzaakt kan naar onze mening met het oog op het nieuwe collegeprogramma van de provincie Limburg krachtig worden doorgezet. Heerlen blijft zich, vaak in Zuid-Limburgs verband, bewegen in belangrijke netwerken zoals de VNG en de G40 en blijft investeren in het contact met de Limburgse steden, de MAHHL-steden en Amsterdam. De samenwerking met Amsterdam bestaat dit jaar 10 jaar en wordt officieel opnieuw bekrachtigd. Structureel intensief met elkaar optrekken is nodig om kansen die zich voordoen snel te kunnen verzilveren en daarmee concrete initiatieven te realiseren. Hier hebben wij in het verleden voordeel van gehad op belangrijke dossiers als de decentralisaties in het sociale domein, de grensoverschrijdende spoorverbindingen en de totstandkoming van het Limburgs aanbod voor de Regiodeal Parkstad.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Regiodeal Parkstad 2019  Strategische agenda Parkstad  Agenda Zuid Limburg 2019  Convenant Heerlen-Aken  MAHHL jaarplan 2020  Strategische beleids- /ambitiedocumenten van andere kernthema’s o.a.: - Bidboek centrum - Uitvoeringsprogramma IBA - PALET - Economische samenwerking Zuid-Limburg (arbeidsmarkt)

Wat gaat dat kosten?

KT Bestuurskracht (Communicatie en regionale samenwerking) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -10.544 -9.350 -5.774 -4.665 -4.665 -4.665 Baten 499 3 3 3 3 3 Totaal -10.046 -9.347 -5.771 -4.662 -4.662 -4.662 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Door het opnieuw beoordelen / onderbouwen van het budget voor de Lokale Rekenkamer kunnen we vanaf 2021 structureel € 25.000 besparen.  We verlagen het algemene budget voor lobby/netwerken/regionale samenwerking. Dit levert in 2021 een besparing op van € 35.000 en vanaf 2022 structureel een besparing van € 25.000.  Door minder gebruik te maken van externe adviseurs verminderen we het budget voor advieskosten. Dit levert een structurele bezuiniging op van € 11.000.

Kernthema Dienstverlening

Wat gaan we daarvoor doen? In onze visie op dienstverlening cultiveren wij het motto “van vakmanschap naar partnerschap”. Goed vakmanschap is de basis voor onze dienstverlening aan burgers, bedrijven en belanghebbenden. Partnerschap gaat een stap verder. We willen partnerschap uitdrukken in hoe we bedienen, ontvangen en ontmoeten; het is een centraal thema in het Coalitieakkoord en in de Omgevingswet.

We willen de dienstverlening aan de inwoners verder innoveren. Steeds meer diensten en producten bieden we digitaal aan. In 2021 vindt de uitrol plaats van een nieuw meldingssysteem openbare ruimte.

Echter niet iedereen kan mee in de digitale transformatie. Juist de mensen die minder digitaal vaardig zijn willen we extra hulp bieden. Hierdoor voorkomen we dat mensen buitengesloten worden.

Verder zetten we de acties conform de motie ‘verbetering dienstverlening bij vergunningen’ voort.

Na een succesvolle eerste voorlichting over identiteitsfraude op scholen werd dit project vertraagd door de coronacrisis. Deze voorlichtingen zijn nu weer hervat.

Er start een pilot met een Gemeentelijk Servicepunt in de bibliotheek Centrum Heerlen. De insteek hierbij is dat we de inwoners gemakkelijk toegankelijke hulp willen bieden bij bijvoorbeeld het invullen van digitale formulieren. Na de pilot zal samen met Schunck geëvalueerd worden en bepaald hoeveel servicepunten we gaan inrichten. Deze pilot sluit goed aan bij de landelijke trend van het inrichten van informatieknooppunten in bibliotheken.

De samenwerking met Zuyd Hogeschool zal verder worden uitgebouwd, waarbij de focus ligt op de invulling van gastheerschap en dienstverlening binnen de gemeente.

Voor de tijdelijke huisvesting van de publiekshal is de samenwerking gezocht met het Parkstad Limburg Theater. Deze pop-up locatie biedt de inwoners van Heerlen de uitgelezen kans om een kijkje te nemen in het culturele hart van Parkstad, een locatie waar sommige burgers in hun dagelijks leven anders misschien niet snel zouden komen.

In 2021 vinden de verkiezingen voor de Tweede Kamer plaats, waarbij de coronamaatregelen waarschijnlijk een grote impact zullen hebben. Een aantal stemlokalen zal niet beschikbaar zijn, zoals de verzorgingshuizen. Er wordt nu al gezocht naar alternatieven en mogelijkheden om ervoor te zorgen dat deze groep inwoners straks toch zo gemakkelijk mogelijk kan stemmen. Bij de inrichting van stemlokalen is de toegankelijkheid van stemlokalen voor alle inwoners uiteraard een belangrijk aandachtspunt.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Verordening BRP 2014  Paspoortwet  Wet BRP  Regeling briefadres 2015

Wat gaat dat kosten?

KT Dienstverlening Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -2.130 -1.897 -2.961 -2.925 -2.938 -2.906 Baten 1.514 1.439 1.432 1.432 1.432 1.432 Totaal -616 -458 -1.529 -1.493 -1.506 -1.474 Bedragen x € 1.000

Kernthema Middelen en heffingen

Wat gaan we daarvoor doen? Binnen dit kernthema gaat het over het beschikbaar krijgen van voldoende middelen om de doelen en de daarbij horende maatschappelijke effecten, die in de diverse programma’s zijn verwoord, te realiseren en deze middelen vervolgens doelmatig te besteden.

Belangrijkste taken binnen dit kernthema zijn:  het uitvoering geven aan de treasury-functie (onder andere financieringsinstrumenten en risicobeheersing);  het scheppen van kaders voor de belastingheffing en -inning van lokale belastingen (zie paragraaf ‘Lokale heffingen’);  het beheer en de advisering rondom verworven aandelenkapitaal van de gemeente Heerlen en het jaarlijks te genereren dividend;  verhogen van inkomende subsidies;  het beheer van en de advisering rondom het gemeentefonds (zie paragraaf ‘Algemene dekkingsmiddelen’).

Het kernthema Middelen en heffingen gaat over diverse onderwerpen. Deze onderwerpen worden verder uitgewerkt in de paragrafen. Wij kiezen ervoor, in het kader van duidelijkheid en transparantie, om de onderwerpen in een keer geheel uit te werken in plaats van deze opgesplitst te beschrijven onder de programma’s en een gedeelte onder de paragrafen.

Hieronder staan de onderwerpen met verwijzing naar de betreffende paragraaf.

Onderwerp Paragraaf Financiën (inclusief Planning & Control) Financiering Coördinatie deelnemingen Verbonden partijen Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering Procesoptimalisatie Bedrijfsvoering Burgerzaken, belastingen en heffingen Lokale heffingen Onderhoud kapitaalgoederen Onderhoud kapitaalgoederen Vastgoed, gronden en beheer Grondbeleid Grondexploitatie Grondbeleid

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren? • Financiële verordening 2018 • Nota risico’s en weerstandsvermogen 2012 • Treasury statuut 2010 • Nota Reserves en Voorzieningen 2018 • Beleidsnota Lokale Heffingen • Nota Verbonden Partijen 2017 • Kaders voor het fonds economische cultuurversterking • Legesverordening 2020

Wat gaat dat kosten?

KT Middelen en heffingen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -64.363 -62.529 -65.009 -67.628 -68.837 -70.921 Baten 308.543 310.383 306.307 309.515 312.824 316.027 Totaal 244.180 247.853 241.299 241.887 243.986 245.106 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Basisvoorzieningen Parkstad-IT 1.873 1.873 1.873 1.873 Gemeentelijke huisvesting 1.444 579 Software uitbreiding en vervanging 350 1.000 1.000 1.000 Apparatuur reprografie 35 Totaal 3.702 3.452 2.873 2.873 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Door het incidenteel halveren van het opleidingsbudget besparen we in 2021 een bedrag van € 700.000.  Het beschikbare budget voor vervoers- en representatiekosten wordt vanaf 2021 structureel verlaagd met € 39.000.  Door overige bezuinigingen op diverse budgetten, met name binnen de bedrijfsvoering, verwachten wij vanaf 2021 structureel € 139.000 minder budget nodig te hebben. Dit betreft o.a. besparingen op: kantoorbenodigdheden, inventaris en overige personeelskosten.  Door het instellen van de “post onvoorzien” vanaf 2021 in de begroting kan het huidige budget voor knelpunten grotendeels afschaft worden. Dit levert vanaf 2021 een structurele bezuiniging op van € 240.000 per jaar.  Door het beëindigen van de personeelsactiviteit Heerlen Young Professionals (HYP) kan er structureel een bedrag van € 20.000 worden bespaard.  In 2021 organiseren we eenmalig geen personeelsfeest, hiermee wordt een bedrag bespaard van € 30.000.  Door centrale sturing en minder gebruik te maken van externe adviseurs verminderen we het budget voor advieskosten. Dit levert vanaf 2021 een structurele bezuiniging op van € 11.000. Daarnaast is er sprake van een extra incidentele bezuiniging in 2021 van € 60.000 op dit budget.  Door verdere digitalisering verwachten we vanaf 2021 structureel € 15.000 te besparen op druk- en bindwerk.  Door meer digitaal te communiceren verwachten we porto- en verzendkosten vanaf 2021 structureel te verlagen met € 46.000.  Onze telefooncentrale zal verder gemoderniseerd worden. Daardoor kunnen we op het budget telefonie structureel een bedrag besparen van € 53.000 per jaar vanaf 2021.  De komende jaren verwachten we minder uitgaven aan ICT gerelateerde kosten (o.a. consultancy, onderhoud). Daardoor kan vanaf 2021 een structurele besparing worden gerealiseerd van € 43.000.

 Het vervallen van beoogde activiteiten binnen het budget archiefkosten levert een structurele besparing op van € 50.000 vanaf 2021.  Door het opnieuw beoordelen / onderbouwen van het budget voor onderhoud aan gebouwen kunnen we vanaf 2021 structureel € 55.000 besparen.  Door het budget voor vandalisme en schades te centraliseren en opnieuw te beoordelen is vanaf 2021 een structurele besparing mogelijk van € 110.000.  Door centrale sturing en minder gebruik te maken van inhuurkrachten kunnen we vanaf 2021 een structurele besparing realiseren van € 200.000.

2.1.1 Programma Veiligheid

Portefeuillehouder: Roel Wever

Wat willen we bereiken? Wij blijven ons inzetten om Heerlen een stad te laten zijn waar het aantrekkelijk is om te wonen, werken, winkelen, uitgaan en recreëren. Dit kan alleen als het veilig is en inwoners en bezoekers zich ook veilig voelen in de binnenstad en de buurten. In 2021 gaan we uitvoering geven aan de nieuwe kadernota Leefbaarheid en Veiligheid 2021-2022. Een veiligheidsaanpak op buurtniveau, waarbij we intensief samenwerken met burgers en veiligheidspartners, staat daarbij centraal. Door het continu verzamelen en analyseren van gegevens en cijfers binnen het Informatieknooppunt Leefbaarheid en Veiligheid, hebben we op elk moment inzichtelijk wat er speelt en welke ontwikkelingen zich voordoen, zodat we beter en sneller actie kunnen ondernemen.

Wat mag dat kosten?

Programma 1 - Veiligheid Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -11.489 -12.416 -12.281 -11.751 -11.757 -11.746 Baten 341 925 662 79 79 79 Totaal saldo van baten en lasten -11.148 -11.492 -11.619 -11.673 -11.678 -11.667 Toevoeging reserves 0 0 0 0 0 0 Onttrekking reserves 0 0 0 0 0 0 Resultaat -11.148 -11.492 -11.619 -11.673 -11.678 -11.667 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Crisisbeheer -5.921 -6.458 -6.510 -6.573 -6.637 -6.637 Veiligheid -5.226 -5.034 -5.109 -5.099 -5.041 -5.029 Bestemming 0 0 0 0 0 0 Totaal -11.148 -11.492 -11.619 -11.673 -11.678 -11.667 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Onverwachte gebeurtenissen lokaal of elders die van invloed zijn op de veiligheid in Heerlen of het veiligheidsgevoel van burgers  Capaciteit veiligheidspartners staat onder druk (politie, brandweer, OM)  Impact Covid-19 op de samenleving

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Verwijzingen Halt Aantal per 10.000 jongeren 172 132 2019 Winkeldiefstal Aantal per 1.000 inwoners 4 2,2 2018 Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 inwoners 7,4 4,9 2019 Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 inwoners 4 2,5 2018 Vernielingen en beschadigingen (in de openbare ruimte) Aantal per 1.000 inwoners 8,8 5,8 2019

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Schaalscore overlast Schaalscore 3,4 2019 Schaalscore sociale cohesie Schaalscore 5,5 2019 Verloedering Schaalscore 4,9 2019

Kernthema Crisisbeheer

Wat gaan we daarvoor doen? Ook in 2021 blijven we onze bijdrage leveren aan de Veiligheidsregio Zuid-Limburg en de regionale crisisorganisatie. Heerlen levert diverse medewerkers voor regionale piketfuncties in deze crisisorganisatie. We zorgen dat onze medewerkers opleidingen en trainingen volgen voor hun taken. De Veiligheidsregio zet in op een intensivering van de samenwerking met de Veiligheidsregio Limburg Noord. Daarnaast wordt door middel van risicocommunicatie verder gewerkt aan een verbetering van het risicobewustzijn onder burgers, instellingen, bedrijven en de overheid. De brandweer werkt in 2021 verder aan verkleining van de risico’s op incidenten en de doorontwikkeling van de eigen organisatie.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Regionaal beleidsplan Veiligheidsregio Zuid-Limburg

Wat gaat dat kosten?

KT Crisisbeheer Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -5.921 -6.458 -6.510 -6.573 -6.637 -6.637 Baten 0 0 0 0 0 0 Totaal -5.921 -6.458 -6.510 -6.573 -6.637 -6.637 Bedragen x € 1.000

Kernthema Veiligheid

Wat gaan we daarvoor doen?

Buurtveiligheidsaanpak We blijven uitvoering geven aan een veiligheidsaanpak op buurtniveau met voor iedere buurt een eigen buurtveiligheidsplan. Vanaf 2021 krijgen deze plannen een nieuwe opzet en vormgeving waardoor ze beter bruikbaar zijn voor burgers en betrokken veiligheidspartners. Ook worden de plannen regelmatig geactualiseerd. Verder gaan we investeren om burgers nog actiever te betrekken bij de veiligheid en leefbaarheid in hun buurt. Waar mogelijk en haalbaar wordt inhoudelijk en/of financieel meegewerkt aan buurtinitiatieven.

Informatieknooppunt In 2021 gaan we het Informatieknooppunt Leefbaarheid en Veiligheid verder doorontwikkelen. Binnen het informatieknooppunt wordt objectieve en subjectie data verzameld, waaronder politiecijfers, cijfers van toezicht- en handhaving en resultaten van het burgeronderzoek. Door deze informatie met elkaar te verbinden en het uitvoeren van analyses worden fenomenen en ontwikkelingen vroegtijdig zichtbaar. Doordat we altijd over actuele informatie beschikken kunnen we beter en sneller actie ondernemen bij (dreigende) problemen.

Handhaving overlast Wij ontvangen overlastmeldingen zoals geluidsoverlast, drugsoverlast, jeugdoverlast of openbare orde problemen. Voorbeelden hiervan zijn overlast rondom woningen, kamerverhuurbedrijven en openbare inrichtingen (onder andere coffeeshops, horeca-inrichtingen en seksinrichtingen). Deze meldingen en signalen worden meegenomen bij integrale controles en het uitvoeren van toezicht, waaronder de periodieke controles op bouwen brandveiligheid. Waar nodig wordt juridisch gehandhaafd of worden bestuurlijke maatregelen ingezet.

Aanpak Woonoverlast In 2021 continueren we de aanpak van ernstige en aanhoudende (woon)overlast. Daar waar deze niet vanuit bestaande structuren en samenwerkingsverbanden op wijkniveau kan worden teruggedrongen wordt deze opgeschaald naar een integrale gebieds- of persoonsgerichte aanpak met alle benodigde partners onder regie van de gemeente (conform de beproefde Hartslag 2.0 methodiek). De combinatie van zorg en veiligheid is hierbij cruciaal. Waar nodig en mogelijk worden ook bestuursrechtelijke maatregelen, waaronder de Wet Aanpak Woonoverlast (de zogenoemde ASO-wet) en de Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (de zogenaamde Voetbalwet), ingezet.

Inzetten bestuursrechtelijke maatregelen Door middel van juridische procedures (waarschuwingen, dwangsommen of sluitingen) wordt handhavend opgetreden om de openbare orde en veiligheid en gezondheid te waarborgen. Er wordt opgetreden tegen onder andere illegale prostitutie, productie en handel in verdovende middelen en het strijdig met weten regelgeving exploiteren van een horecabedrijf of autoverhuurbedrijf.

Ondermijning Bij de bestrijding van ondermijning wordt er nauw samengewerkt met het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC). Eind 2020 heeft het RIEC een integraal ondermijningsbeeld (IOB) voor de gemeente Heerlen gepresenteerd. Het IOB is een bundeling van signalen en fenomenen van criminele aanwezigheid en activiteiten per gemeente. Op basis van het IOB bepalen we de aanpak en prioritering voor 2021. Verder gaan we binnen de Regiodeal Parkstad samen met de andere Parkstadgemeenten investeren in het betrekken van ondernemers bij de aanpak van ondermijning. Dit gaan we doen door bestaande Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO) samenwerkingsverbanden te verstevigen en nieuwe KVO’s te starten. Ondernemers, gemeente, politie en brandweer werken hierbij samen om

het winkelgebied of bedrijventerrein veiliger te maken. Ondernemers krijgen een rol bij het signaleren van criminele activiteiten.

Hennep Aanpak Parkstad (HAP) We blijven op grote schaal bedrijfsgebouwen controleren op de aanwezigheid en/of productie van hennep of drugs. Dit deden we al voor Heerlen en Kerkrade en per 1 september 2020 zijn de andere Parkstadgemeenten aangesloten. Doel van het project is het tegengaan van ondermijning en het verdrijven van hennepteelt uit Parkstad.

Experiment Gesloten Coffeeshopketen/regulering hennepteelt/-verkoop Heerlen neemt deel aan het landelijke experiment ‘Gesloten Coffeeshopketen’. De eerste helft van 2021 staat nog in het teken van het mede (juridisch- en beleidsmatig) voorbereiden van het experiment samen met de coffeeshophouders, de politie, het Rijk en de andere negen geselecteerde gemeenten. Vermoedelijke startdatum van het vier jaar durend experiment is eind 2021. Op dat moment start de daadwerkelijke verkoop van legale hennep in de coffeeshops van de deelnemende gemeenten.

Softdrugsbeleid Het softdrugsbeleid dateert uit 2002 en is sterk verouderd. In het voorjaar van 2021 wordt het beleid geactualiseerd.

Verbinding zorg en veiligheid Op regionaal niveau bestaat het voornemen om zorgen veiligheidsthema’s meer en op grotere schaal met elkaar te verbinden. Heerlen is actief betrokken bij dit proces. In 2021 moet duidelijk worden hoe dit verder vorm krijgt.

Huiselijk geweld en mishandeling In Zuid-Limburg zijn de gemeenten gericht aan de slag gegaan met het landelijk programma ‘Geweld Hoort Nergens Thuis’. Een aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling langs drie programmalijnen: eerder en beter in beeld, stoppen en duurzaam oplossen, en aandacht voor specifieke groepen. Tot de drie programmalijnen behoren ook de inzet van zorg rondom de aanpak van slachtoffers van mensenhandel, aanpak seksueel geweld, inzet van huisverboden en AWARE (inzetten alarmsysteem voor bedreigde slachtoffers van huiselijk geweld). In 2021 wordt deze aanpak voortgezet. Ook in 2021 wordt verder ingezet op de doorontwikkeling en professionalisering van Veilig Thuis. Dat houdt o.a. in dat geïnvesteerd blijft worden in het verstevigen van de samenwerking tussen gemeenten (de Lokale Toegangen), de zorgen strafketen, het ontwikkelen van een werkwijze voor de aanpak van ouderenmishandeling en aandacht voor deskundigheidsbevordering.

Evenementen veiligheid en leefbaarheid In overleg met organisatoren en hulpdiensten worden veiligheidsmaatregelen genomen. Dit is per evenement maatwerk. De verantwoordelijkheid voor een veilig verloop van een evenement ligt primair bij de organisator. Tijdens geprioriteerde evenementen voeren we toezicht en handhaving uit en na afloop wordt standaard geëvalueerd. We zoeken de balans tussen een levendige en een leefbare stad. De Covid-19-crisis heeft een grote impact op de evenementenbranche. Dit zal ook nog zijn doorwerking hebben in 2021.

Toezicht en Handhaving Ook in 2021 zetten we toezichthouders en BOA’s in om uitvoering te geven aan het handhaven van het gemeentelijk beleid, zoals Jeugdoverlast, woonoverlast, milieudelicten en parkeeroverlast. Cameratoezicht, zowel vast als mobiel, speelt daarbij een belangrijke rol. De gemeentelijke meldkamer is het communicatieknooppunt voor de handhavers op straat, politie en andere hulpdiensten.

Toezicht en handhaving van bouwen, ruimtelijke ordening, milieu, drank- en horecawet- geving en APV (met betrekking tot de Wet op de Kansspelen en terrasvergunning) Welke activiteiten we in 2021 uitvoeren, leggen we vast in het jaarlijkse handhavingsuitvoerings- programma. Via een handhavingsjaarverslag leggen we verantwoording af over geleverde prestaties.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Algemene plaatselijke verordening (APV)  Kadernota Leefbaarheid en Veiligheid 2021 – 2022  Evenementenbeleid vergunningverlening, veiligheid en facilitering  Handhavingsbeleid Drugs- en Overige (woon)overlast  Horecasanctiebeleid  Seksinrichtingenbeleid  BIBOB-beleid  Toezicht- en handhavingsbeleidsplan 2019-2022 Wabo (bouwen, ruimtelijke ordening, milieu, DHW en APV met betrekking tot Wet op de kansspelen en terrasvergunning)

Wat gaat dat kosten?

KT Veiligheid Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -5.568 -5.958 -5.771 -5.178 -5.120 -5.108 Baten 341 925 662 79 79 79 Totaal -5.226 -5.034 -5.109 -5.099 -5.041 -5.029 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Parkeerapparatuur 65 Migratie camearasysteem handhaving 135 Bodycams 35 Totaal 65 35 135 0 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Door werkprocessen efficiënter in te richten kan het jaarlijks werkbudget voor het Flexteam structureel worden verlaagd met € 18.000.  Door een deel van de doeluitkering vrouwenopvang niet te bestemmen voor huiselijk geweld en vrouwenopvang besparen we in 2021 € 25.000 (2022: € 10.000, 2023: en 2024 € 45.000).  Het budget van Team Handhaving en Team Toezicht kan structureel worden verlaagd, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit of kwantiteit (€ 49.000).  Het budget van het Veiligheidshuis Parkstad kan structureel met € 15.000 worden verlaagd. Op dit budget was een klein overschot.

 De subsidie aan Slachtofferhulp Nederland wordt volledig beëindigd (€ 19.000). Slachtofferhulp wordt, naast subsidies door gemeenten, ook gefinancierd door het Rijk. Slachtofferhulp blijft haar dienstverlening als vanouds uitvoeren in Heerlen.

2.1.2 Programma Verkeer en Vervoer

Portefeuillehouder: Charles Claessens

Wat willen we bereiken?

Heerlen streeft ernaar om een vitale, duurzame en leefbare stad te zijn die optimaal bereikbaar is. Zonder het belang van autobereikbaarheid en verkeersveiligheid uit het oog te verliezen, zetten we op basis van de Mobiliteitsvisie “Heerlen en Beweging” in op de transitie van autostad naar fiets- en voetgangersstad. We kunnen en gaan dit nadrukkelijk niet alleen doen. Met het mobiliteitsplatform als basis werken we gezamenlijk met bestuurders, stakeholders en inwoners van Heerlen aan een mobiliteitstransitie die past bij de eigentijdse en duurzame ambities van de stad Heerlen. Met de uitrol van de Mobiliteitsvisie bezien we integraal welke bijdrage mobiliteit kan leveren aan het ruimtelijk beleid van de gemeente.

Ons doel is verder het realiseren van een optimaal leef-, werken woonklimaat door het onderhouden, vervangen en vernieuwen van de openbare ruimte. Deze doelstelling wordt vormgegeven vanuit de kernwaarden: gedifferentieerd beheer, participatie, samenwerken en duurzaamheid. Bewoners willen in toenemende mate meebeslissen en meehelpen bij het inrichten en onderhouden van hun fysieke leefomgeving. Voor de gemeente betekent dit een veranderende rol van bedenker en uitvoerder naar regisseur. We willen de buurtbewoners stimuleren en faciliteren bij mogelijkheden de eigen buurt (extra) te onderhouden.

Wat mag dat kosten?

Programma 2 - Verkeer en Vervoer Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -10.932 -11.363 -11.601 -12.165 -12.647 -12.778 Baten 1.864 3.169 1.552 1.552 1.552 1.552 Totaal saldo van baten en lasten -9.068 -8.195 -10.049 -10.613 -11.095 -11.226 Toevoeging reserves 0 0 0 0 0 0 Onttrekking reserves 27 131 4 0 0 0 Resultaat -9.041 -8.064 -10.046 -10.613 -11.095 -11.226 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Mobiliteit -22 -21 -439 -484 -475 -430 Wegen, straten en pleinen -9.046 -8.174 -9.611 -10.129 -10.620 -10.796 Bestemming 27 131 4 0 0 0 Totaal -9.041 -8.064 -10.046 -10.613 -11.095 -11.226 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Beperkte groei fietsgebruik en toename energiegebruik als gevolg van stijging van het autogebruik.  Ontevredenheid burgers met betrekking tot de fysieke inrichting van wegen en de kwaliteit van de openbare ruimte.  Onderschatting van de verkeersveiligheid.  Langere doorlooptijden en uitbreiding gemeentelijke werkzaamheden in de transitiefase van de mobiliteitsvisie en als gevolg van de nieuwe manier van werken.  Het afgesproken onderhoudsniveau past niet bij de beleving van de inwoners.

Beleidsindicatoren

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Aantal ongevallen met dodelijke afloop en/of Aantallen 1 dodelijk; 2019 ziekenhuisgewonden 79 ziekenhuis Aantal klachten en meldingen over verkeersonveiligheid Aantallen 174 2019 in de buurt Parkeerbezetting in Centrum en diverse woongebieden Percentage 74% (centrum) 2019

Kernthema Mobiliteit

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2021 zetten we de adaptieve werkwijze met jaarplannen voort. We zetten in op:  het stimuleren van gezonde en duurzame mobiliteit door de bewustwording hierover en het gebruik hiervan te vergroten onder inwoners, bezoekers, bedrijven (incl. werknemers) en maatschappelijke organisaties;  het verbeteren van de verkeersveiligheid door structurele aandacht te besteden aan verkeersveiligheid via een risico-gestuurde aanpak;  het verbeteren van de bereikbaarheid door de duurzame netwerken op orde te brengen.

Het jaarplan 2021 is opgebouwd rond een viertal actielijnen:

Actielijn 1 - Basis op orde met onder andere de projecten aanpak ‘Top-10 knelpunten’, ‘Aanpak grijze wegen’ en het opstellen van een regionale uitvoeringsagenda verkeersveiligheid.

Actielijn 2 – Stadsaanpak met onder andere de projecten digitaliseren parkeren fase 2, uitwerking parkeernota onderdeel tariefdifferentiatie de pilot deelfietsen en het continueren van de lobby ten aanzien van de gewenste intercity Eindhoven – Heerlen– Aachen.

Actielijn 3 – Buurtaanpak met onder andere het evalueren van de pilot parkeren Eikenderveld, en het onderzoeken van de verkeerscirculatie in het centrum van Heerlen en Hoensbroek als onderdeel van de lopende plannen. Tevens werken we verder aan de aanpak van de veiligheid rondom scholen.

Actielijn 4 – Bewustwording / Hoe laat jij Heerlen bewegen, met onder andere het inzetten en verder uitbouwen van het mobiliteitsplatform.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Mobiliteitsvisie ‘Heerlen in Beweging’ (26 juni 2019)  Mobiliteitsvisie Zuid-Limburg (20 mei 2020)  Parkeernota Visie- en Ambitiedocument (2016) • Structuurvisie Heerlen 2035 (2015) • Mobiliteitsplan provincie Limburg ‘Slim op weg naar morgen’ (2018) • Parkstad Limburg Energietransitie PALET 3.0 (2016) • Actieplan Fiets Parkstad Limburg (2009)

Wat gaat dat kosten?

KT Mobiliteit Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -22 -21 -439 -484 -475 -430 Baten 0 0 0 0 0 0 Totaal -22 -21 -439 -484 -475 -430 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  De ambitie om de Mobiliteitsvisie uit te voeren wordt opgepakt in 2021, echter getemporiseerd ten opzichte van de oorspronkelijke planning. Dit levert in 2021 een voordeel op van € 150.000.

Kernthema Wegen, straten en pleinen

Wat gaan we daarvoor doen?

Bij het beheer en onderhoud van de openbare ruimte is het onze opdracht om zorg te dragen voor een veilig gebruik van de openbare ruimte, waarbij er geen kapitaalvernietiging optreedt. Hierbij hebben wij veel aandacht voor de beleving en de uitstraling van de openbare ruimte. Daarom zijn wij op weg om de kwaliteit van het groen, de verhardingen en de reiniging van B- naar B niveau op te hogen. Dit geldt voor de woonbuurten, de thematische bedrijventerreinen en langs invalswegen. Wij streven ernaar het onderhoudsniveau van de A-locaties in de stad te verhogen van B naar A-niveau. Meer algemeen zullen duurzaamheid, energiebesparing, ecologie en klimaatadaptie de komende jaren een steeds grotere plaats gaan innemen in het beheer en onderhoud van de openbare ruimte.

In de begroting 2021 e.v. wordt de verhoging van het onderhoudsbudget met € 400.000 - dat in 2020 voor het eerst werd ingezet - structureel gemaakt. Hiermee zijn we op weg om invulling te geven aan het upgraden van de kwaliteit van de openbare ruimte naar het gewenste niveau. In totaliteit is hier jaarlijks een bedrag van € 1.050.000 voor nodig. De komende jaren wordt stapsgewijs toegewerkt naar deze ophoging van het budget.

Beleidsvisie Integraal Beheer en Onderhoud Openbare Ruimte In 2021 wordt de Beleidsvisie Integraal Beheer en Onderhoud Openbare Ruimte (IBOR) ter besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. In dit beleid leggen we de kwaliteitsniveaus van het beheer en onderhoud in de openbare ruimte opnieuw vast, omdat deze in een aantal gebieden naar boven zijn bijgesteld. Ook gaan we in op de beleving van de stad én het klimaat adaptief handelen dat vanaf 2020 integraal onderdeel is van de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte.

Wegverhardingsnota In 2021 wordt de nieuwe Wegverhardingsnota aan de gemeenteraad voorgelegd. Aanleiding voor het vaststellen van nieuw beleid is dat er landelijke ontwikkelingen zijn in de wegbeheersystema- tiek. Daarnaast willen wij beter inspelen op wensen van bewoners en een betere aansluiting maken met aanverwante beleidsvelden, zoals verkeer en riolering.

Openbare verlichting In 2021 leggen we een nieuw beleidsplan openbare verlichting aan de raad voor. In het voorgaande beleidsplan is de overstap naar ledverlichting gemaakt. We onderzoeken of een verdere energie- en CO2-reductie mogelijk is door nieuwe technologische toepassingen. Op basis van dit onderzoek maken we strategische keuzes in de verdere verduurzaming van het openbare verlichtingsnetwerk én de (sociale) veiligheid van de verschillende weggebruikers. Ook is er aandacht voor de beleving van de openbare ruimte.

Stedelijk plan schoonhouden Om dumpingen nabij ondergrondse afvalvoorzieningen te voorkomen, gaan we door met geïntensiveerde handhaving en cameratoezicht. Ook starten we een pilot met sensoren in afvalbakken, zodat we beter kunnen sturen op het tijdig ledigen van afvalbakken. Daarnaast gaan we een campagne opzetten om langs belangrijke invalswegen zwerfafval in de bermen te voorkomen. De maatregelen m.b.t. afvalbakken en de campagne zwerfvuil worden gefinancierd vanuit de jaarlijkse zwerfafvalvergoeding (Afvalfonds Verpakkingen).

Reclamebeleid Momenteel ontbreekt er een visie op reclamebeleid in de openbare ruimte. Dit is ongewenst, omdat reclame impact kan hebben op de beleving en de uitstraling van de openbare ruimte. Ook levert

het exploiteren van reclame inkomsten op voor de gemeente. De huidige reclameconcessies lopen in 2022 af. Om nieuwe meerjarige contracten aan te gaan zullen we in 2021 nieuw beleid op dit terrein formuleren.

Actualisatie antennebeleid In 2021 wordt het antennebeleid geactualiseerd. Het huidige beleid dateert uit 1999 en de hierin opgenomen wetgeving is niet meer geldig. Ook moeten we anticiperen op de ontwikkelingen rondom 5G en de uitrol van zogenaamde small cells. Deze kunnen impact hebben op de uitstraling en de beleving van de openbare ruimte. Daarnaast nemen de toepassingsmogelijkheden van 5G de komende jaren een vogelvlucht. Dit biedt mogelijk nieuwe technologische ontwikkelingen voor het beheer en onderhoud van de openbare ruimte.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Kwaliteitsplan IBOR 2017-2020  Wegverhardingsnota 2016 met doorkijk tot 2025  Beleidsplan openbare verlichting 2016  Watertakenplan Gemeente Heerlen 2020-2024

Wat gaat dat kosten?

KT Wegen, straten en pleinen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -10.910 -11.343 -11.162 -11.680 -12.172 -12.348 Baten 1.864 3.169 1.552 1.552 1.552 1.552 Totaal -9.046 -8.174 -9.611 -10.129 -10.620 -10.796 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Het budget voor onvoorziene calamiteiten binnen dit kernthema ad. € 20.000 vervalt; hiervoor wordt op concernniveau een centrale voorziening getroffen.  Verkeersborden worden alleen vervangen bij onveilige situaties en worden 1 jaar lang niet schoongemaakt; dit levert een besparing van € 75.000 op in 2021.  Op het budget voor technische installaties (roltrappen, liften en fonteinen) besparen we – op basis van de realisatiecijfers van de afgelopen jaren – een bedrag van € 29.000 (structureel).  We verhogen de parkeerinkomsten door de 2e auto van een huishouden te belasten en de parkeerbelasting voor bedrijven te verhogen; dit levert een bedrag op van € 10.000 (structureel).  In de parkeergarage Heerlerheide stappen we over van fysiek toezicht naar camerabewaking. Dit levert jaarlijks een besparing op van € 120.000.  Als gevolg van het overstappen op LED-verlichting besparen we jaarlijks een bedrag van € 150.000 op energie- en onderhoudskosten van de openbare verlichting.  Op basis van de gemiddelde uitgaven over de afgelopen 5 jaren besparen we een bedrag van € 40.000 op de kosten van gladheidsbestrijding (structureel).

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Achterstand IBOR 2.720 1.720 1.720 1.720 Mobiliteitsvisie Heerlen in beweging 710 1.325 1.300 1.125 Openbare verlichting masten 610 230 230 230 Buitenring 463 Openbare verlichting armaturen 456 456 456 456 Verkeersregelinstallaties 270 170 190 190 Totaal 5.229 3.901 3.896 3.721 Bedragen x € 1.000

2.1.3 Programma Economie

Portefeuillehouder: Martin de Beer

Wat willen we bereiken?

We richten ons op twee economische hoofdopgaves: een gezonde voorzieningenstructuur en meer werkgelegenheid. De voorzieningenstructuur bestaat uit sterke, aantrekkelijke clusters en werklocaties die minder leegstand kennen. De werkgelegenheid willen we versterken door acquisitie van nieuwe bedrijven, accountmanagement voor bestaande bedrijven en samenwerking in de arbeidsmarkt.

Onze focus ligt vooral op de medtech-logistiek, smart services en retail. Door de coronacrisis hebben veel ondernemers het moeilijk; wij willen onze bedrijven helpen om zo goed mogelijk te blijven presteren en weer goed uit het corona-dal te komen.

Voor de medtech-logistiek zoeken wij binnen Parkstad naar ruimte voor nieuwe grootschalige kavels om de vraag te kunnen accommoderen. Zo bouwen we onze positie als Europese hotspot voor medtech-logistiek verder uit.

De Brightlands Smart Services Campus willen wij steviger verankeren en uitbouwen. Samen met de campus zetten we in op een hernieuwde focus om de digitaliseringsdoelen te bereiken.

De retail is een werkgelegenheidssector van formaat, daarom zetten we in op sterke clusters. Een gezonde retail is belangrijk, vooral ook in het centrum, als visitekaartje voor de hele regio. We willen vernieuwend ondernemerschap en (nog) betere samenwerking tussen ondernemers voor een aantrekkelijk en gastvrij aanbod met meer beleving. Voor een prettig leefklimaat willen we dat onze inwoners beschikken over complete en aantrekkelijke boodschappenclusters. Vanuit het ontwikkelingsprogramma vrijetijdseconomie Parkstad zetten wij in op de verdere stimulering van horeca, toerisme en recreatie in onze regio.

Binnen Zuid-Limburg werken we samen aan economische structuurversterking in Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL). Voor het onderwerp onderwijs-arbeidsmarkt vervullen wij de trekkersrol.

Wat mag dat kosten?

Programma 3 - Economie Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -3.875 -4.455 -7.065 -7.451 -7.623 -7.658 Baten 1.022 934 901 901 901 901 Totaal saldo van baten en lasten -2.853 -3.521 -6.164 -6.550 -6.722 -6.757 Toevoeging reserves -105 0 0 -200 -200 -200 Onttrekking reserves 200 400 400 400 400 0 Resultaat -2.758 -3.121 -5.764 -6.350 -6.522 -6.957 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Economie -2.478 -3.048 -5.683 -6.074 -6.249 -6.284 Economische promotie -376 -473 -481 -476 -473 -473 Bestemming 95 400 400 200 200 -200 Totaal -2.758 -3.121 -5.764 -6.350 -6.522 -6.957 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Effecten van de coronacrisis zijn nog onvoldoende voorspelbaar.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Functiemenging Percentage 54,4 53,2 2019 Vestigingen (van bedrijven) Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15 116,5 151,6 2019 t/m 64 jaar

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Totaal aantal arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 47.188 2019 aantal bedrijfsvestigingen: smart services Aantal 1.133 2019 aantal arbeidsplaatsen: smart services Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 8.698 2019 aantal bedrijfsvestigingen: detailhandel Aantal 531 2019 aantal arbeidsplaatsen: detailhandel Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 3.074 2019 aantal bedrijfsvestigingen: medische logistiek Aantal 8 2019 aantal arbeidsplaatsen: medische logistiek Arbeidsplaatsen ≥12 uur per wk 2.228 2019 Werkloosheidspercentage percentage 4,3 3,4 2019 Ondernemerstevredenheid over gemeentelijke Rapportcijfer 6,4 2019 dienstverlening

Kernthema Economie

Wat gaan we daarvoor doen?

Om deze effecten te realiseren, focussen we beleidsmatig en uitvoerend op de 3 A’s:

Acquisitie We zetten ons Fonds Economische Structuurversterking (FES) in om binnen onze economische speerpuntsectoren smart services, industrie & logistiek en retail bedrijven aan te trekken, samenwerking te stimuleren en de economische SVREZL-clusters te versterken.

Aanjagen Samen met de Brightlands Smart Services Campus bouwen we de samenwerking met onze partners in de (Eu)regio verder uit. De coronacrisis heeft duidelijk laten zien hoe belangrijk digitalisering is.

We gaan meer inzetten op het stimuleren van vrijetijdseconomie. We gaan samen met onder andere Visit Zuid-Limburg en andere relevante partners aan de slag om het verhaal van Heerlen beter te vertellen én te verkopen. Dit zal meer beleving, promotie en levendigheid opleveren voor Heerlen en de binnenstad.

Binnen het uitvoeringsprogramma Retail Parkstad Limburg zijn we aan de slag met planvorming voor de boodschappenclusters. Daarnaast werken we aan een Parkstadbrede pilot voor de aanloopstraten om de kansen voor transformatie te inventariseren. Daartoe werken we interdisciplinair: kantoren, retail, wonen en maatschappelijk vastgoed.

Activeren Tenslotte gaan we samen met het onderwijs en bedrijfsleven de doelstellingen op het gebied van talentontwikkeling concretiseren, in onder meer ICT-onderwijs en arbeidsmarkt (van hoog tot laag).

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) 2014  Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (SVREZL) 2017  Structuurvisie Parkstad Limburg 2009  Uitvoeringsprogramma Retail Parkstad Limburg (2019)  Structuurvisie Heerlen 2035  Nota Economie  Kantorennota Heerlen  Leegstand in breder verband  Bidboek Urban Heerlen 2016-2020  Horecavisie Heerlen  Uitvoeringsprogramma’s Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL)  Fonds Economische Structuurversterking (FES)  Visie Vrijetijdseconomie Zuid-Limburg (VTE) 2020

Wat gaat dat kosten?

KT Economie Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -3.180 -3.705 -6.267 -6.658 -6.833 -6.868 Baten 702 657 584 584 584 584 Totaal -2.478 -3.048 -5.683 -6.074 -6.249 -6.284 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  In 2021 leggen wij een bedrag van 3 euro per inwoner in voor ESZL. Hiermee besparen wij € 273.000.  We brengen de komende periode meer focus aan op twee economische hoofdopgaves: een gezonde voorzieningenstructuur en meer werkgelegenheid. De voorzieningenstructuur bestaat uit sterke, aantrekkelijke clusters en werklocaties die minder leegstand kennen. De werkgelegenheid willen we versterken door acquisitie van nieuwe bedrijven, accountmanagement voor bestaande bedrijven en samenwerking in de arbeidsmarkt. Dit levert in 2021 een besparing op van € 300.000, in 2022 t/m 2024 € 150.000.  In 2021 financieren we het fonds economische structuurverwerking incidenteel alleen via externe middelen. Daarmee besparen we € 200.000.

Kernthema Economische promotie

Wat gaan we daarvoor doen?

Acquisitie We willen ons bestaande grote netwerk in de (medische) logistiek goed onderhouden en verder verbreden. Ook werken wij samen met partners als Limburgs Investerings- en Ontwikkelingsfonds (LIOF), provincie en het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) om meer bekendheid voor Heerlen en de regio als vestigingsplaats te genereren. Daarnaast behouden we de goede (Eu)regionale samenwerking en aanwezigheid bij beurzen en congressen, promoten we Heerlen en trekken we bedrijven aan. We denken dat grootschalige evenementen en beurzen door de coronacrisis pas na de zomer van 2021 weer mogelijk zijn. Tot de zomer willen we kleinschalige bijeenkomsten organiseren voor specifieke doelgroepen, zoals medtech-logistiek, smart services, retail en industrie.

Medio 2021 verwachten de Parkstadgemeenten live te gaan met de website Business–in-Parkstad als promotie van de regio en de mogelijkheden voor ondernemers. Het Ondernemershuis wordt het aanspreekpunt voor acquisitie en doorontwikkeling van de bedrijventerreinen binnen heel Parkstad. Belangrijke acquisitietrajecten bespreken wij periodiek binnen het Parkstad Promotie & Acquisitie- overleg.

Aanjagen De ingezette profilering van onze economische speerpuntsectoren zetten wij in 2021 voort. We bouwen verder aan het integraal dienstverleningsconcept, met zoveel mogelijk één aanspreekpunt voor ondernemers: het Ondernemershuis. We zoeken naar ontmoetingsmogelijkheden en overlegmomenten met ondernemers(collectieven) en willen samenwerkingsvormen tussen ondernemers(collectieven) bevorderen. We werken accountmanagement op bedrijventerreinen uit. Om het Ondernemershuis als aanspreekpunt voor ondernemers te positioneren, zullen we diverse on- en offline marketingkanalen gebruiken.

Activeren We trekken op met het WerkgeversServicePunt (WSP). We maken een plan voor de gezamenlijke benadering van ondernemers, waarbij de continuïteit van de onderneming voorop staat. Hierin staat wat we bedrijven vanuit diverse invalshoeken kunnen bieden. We gaan zoveel mogelijk gezamenlijk met ondernemers in gesprek. We stimuleren sociaal ondernemerschap en brengen het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) onder de aandacht.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Plan van aanpak Ondernemershuis  Subsidieregeling voor nieuw ondernemerschap  Beleidsregel beroeps- en bedrijfsmatige activiteiten in de woonomgeving  Nota Economie  Leegstand in breder verband  Horecavisie Heerlen  Uitvoeringsprogramma Bedrijventerreinen Parkstad Limburg.

Wat gaat dat kosten?

KT Economische promotie Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -695 -750 -798 -793 -790 -790 Baten 319 277 317 317 317 317 Totaal -376 -473 -481 -476 -473 -473 Bedragen x € 1.000

2.1.4 Programma Onderwijs

Portefeuillehouder: Jordy Clemens

Wat willen we bereiken?

Ieder kind heeft recht op onderwijs. Onderwijs gaat over het bieden van gelijke kansen aan kinderen, over het ontwikkelen van talenten en het bestrijden van achterstanden. Hiermee willen wij bereiken dat zij op volwassen leeftijd economisch en maatschappelijk zelfstandig kunnen functioneren. Voor een deel van de kinderen is gezond en veilig opgroeien echter niet vanzelfsprekend. Deze kinderen krijgen ondersteuning. De voorschoolse voorzieningen en scholen zijn belangrijke plaatsen om deze problemen in een vroeg stadium te signaleren en op te lossen. Bij voorkeur gebeurt dit in de eigen buurt. De zelfstandigheid van leerlingen en de eigen verantwoordelijkheid van ouders om kinderen zelf naar school te brengen wordt gestimuleerd. Ook als het kind naar het speciaal onderwijs gaat. Wij helpen alleen daar waar het echt nodig is. Verder zetten wij ons er sterk voor in dat jongeren hun schoolperiode succesvol afronden waardoor hun kansen op een duurzame plek op de arbeidsmarkt vergroot worden. Hiervoor is een goede samenhang tussen onderwijs, zorg, bedrijfsleven en overheid nodig. Om de participatie van volwassenen te verhogen, zetten wij in nauwe samenwerking met het onderwijs en bedrijfsleven maatregelen in om de basisvaardigheden te vergroten. Heerlen is hierbij contactgemeente voor Zuid-Limburg. Tenslotte zijn er ontwikkelingen in de wijze waarop en waar jeugdigen onderwijs volgen. Dit heeft gevolgen voor de huisvesting. Wij zullen er voor moeten zorgen dat de gebouwen niet alleen een gezonde en veilige omgeving zijn, maar ook met de tijd meekunnen.

Wat mag dat kosten?

Programma 4 - Onderwijs Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -20.559 -20.382 -13.847 -15.268 -16.209 -16.054 Baten 8.076 9.210 4.310 3.928 3.954 3.981 Totaal saldo van baten en lasten -12.483 -11.172 -9.537 -11.340 -12.255 -12.073 Toevoeging reserves -900 -584 -579 -1.373 -1.407 -2.092 Onttrekking reserves 6.372 1.314 510 506 518 514 Resultaat -7.011 -10.443 -9.606 -12.207 -13.144 -13.651 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Onderwijs -12.483 -11.172 -9.537 -11.340 -12.255 -12.073 Bestemming 5.472 729 -69 -867 -889 -1.578 Totaal -7.011 -10.443 -9.606 -12.207 -13.144 -13.651 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Vaak geen directe sturing op resultaten;  Rijksbudget volwasseneducatie/taalvaardigheid;  Aanbestedingen die niet passen binnen de beschikbare budgetten;  Planningen die niet haalbaar blijken waardoor vertragingskosten ontstaan.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen (5-18 jaar) 0,7 1,9 2018 Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen (5-18 jaar) 32,3 23,3 2018 Vroegtijdig schoolverlaters zonder startkwalificatie % deelnemers (12-23 jaar) aan het VO en MBO 2,9 1,9 2018 (vsv-ers) onderwijs

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Aantal en percentage leerlingen dat gebruik maakt van Aantal en percentage 535 (8,4%) 2019 leerlingenvervoer Aantal en percentage voortijdig schoolverlaters Aantal en percentage 157 (2,88%) 2019

Kernthema Onderwijs

Wat gaan we daarvoor doen?

Voor- en vroegschoolse educatie (vve) Op alle peuterspeelzalen doen de peuters mee aan een taalprogramma. Het bereik en de resultaten van vve volgen we met behulp van een monitor. Ouders worden bij de ontwikkeling van het kind betrokken door de inzet van VVE Thuis en het programma “Leren doe je samen met je kind” van het Vistacollege. Op de basisschool kunnen kinderen met een taalachterstand in de groepen 3 t/m 8 deelnemen aan een schakelklas of verlengde schooldag.

Iedereen doet mee Wij stimuleren dat iedereen kan meedoen (passend onderwijs en inclusie), onder meer door plusgroepen in de kinderopvang en startklassen op vier basisscholen. Daarnaast ondersteunen wij op tenminste zes basisscholen in minder kansrijke buurten de beroepenoriëntatie en talentontdek- king via het programma IMC basis. Ook stellen wij een talentenagenda Parkstad op met de andere Parkstadgemeenten. Verder voeren wij de GKA-agenda uit (Gelijke Kansen Alliantie) met het Rijk en de provincie en starten wij met tenminste één Basisschool voor de Toekomst. Hierover zijn ook afspraken gemaakt in het kader van de Regiodeal Parkstad. Bovendien gaan we de samenwerking in de knooppunten verbeteren en door-ontwikkelen tussen de voorschoolse voorzieningen/scholen en kernpartners zoals JENS. Preventie en “vindplaats is werkplaats” staan hierbij voorop. Tot slot gaan wij de Lokaal Educatieve Agenda 2016-2020 uitvoeren en herijken.

Leerlingenvervoer Voor kinderen met een structurele handicap die niet zelfstandig naar school kunnen, zetten wij leerlingenvervoer in. We helpen daar waar het echt nodig is. De zelfstandigheid van ouders en kinderen is echter het uitgangspunt. Begin 2020 hebben we geconstateerd dat het aantal indicaties voor leerlingenvervoer is toegenomen. Dit is een structurele toename, met name als gevolg van de Wet passend onderwijs en een meer intensieve samenwerking met de leerplichtambtenaar. Hierdoor is er meer oog voor jonge zorgkinderen en wordt er extra geïnvesteerd op het vroegtijdig inzetten van onderwijs en zorg op school.

Voortijdig Schoolverlaten (VSV) Om thuiszitten en voortijdig schoolverlaten bij jongeren tussen de 15 en 27 jaar te voorkomen en bestrijden, werken we met en via bureau VSV samen met het onderwijs, zorgpartners en het jongerenloket. Daarnaast voeren wij als contactgemeente RMC (Regionale Meld- en Coördinatie- functie)/voortijdig schoolverlaten samen met de contactschool (VISTA college) regie op de uitvoering van het regionaal programma VSV Zuid-Limburg 2020-2024.

Opleiden voor de arbeidsmarkt Wij maken met het onderwijs en andere partners afspraken over het opleiden van jongeren en volwassenen voor de (euregionale) arbeidsmarkt. In de sterk gewijzigde arbeidsmarkt als gevolg van corona, worden de meest kwetsbare groepen het hardst getroffen door verdringing op de arbeidsmarkt. We gaan voor de jongeren uit Praktijkonderwijs (PrO) en Voortgezet Speciaal Onderwijs (VSO) inzetten op samenwerking op de schakelmomenten tussen school en werk en bieden verlengde begeleiding. Dit doen we in onze rol als centrumgemeente samen met andere gemeenten en de scholen. Mensen met een taalachterstand bieden we een scholingstraject waarin het leren van de taal wordt gecombineerd met het opdoen van werknemersvaardigheden en praktijkervaring. Dit wordt afgesloten met een MBO-praktijkverklaring wat als opstap dient voor instroom in het onderwijs of als CV-verrijking dient bij een sollicitatie.

De aanpak van achterstand in de basisvaardigheden taal, rekenen en computervaardigheden bij volwassenen krijgt een impuls. We gaan mensen in het sociaal domein opsporen en verwijzen naar het volwassenenonderwijs. Het bereik en resultaat van het volwassenenonderwijs gaan we monitoren. Zo meten we het maatschappelijk effect voor de deelnemers.

Onderwijshuisvesting In 2021 wordt de nieuwbouw van kindcentrum Passart geopend en zal de renovatie en gedeeltelijke nieuwbouw van basisschool Sint Martinus worden afgerond. Daarnaast werken we door aan de realisatie van BMV Heerlerbaan, kindcentrum Bekkerveld, het Sint Janscollege en aan de renovatie van diverse scholen uit het Integraal Huisvestingsplan. Verder wordt er gestart met de uitbreiding van de dislocatie van basisschool de Tovercirkel. Ook wordt er gezocht naar vervangende tijdelijke huisvesting voor Vrijeschool Parkstad. De toekomstige huisvesting van deze school is gekoppeld aan de uitwerking van het Integraal Huisvestingsplan Voortgezet Onderwijs.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Convenant VVE 2012-2015.  Handhavingsprotocol kinderopvang Heerlen 2018.  Beleidsregel extra leertijd.  Agenda jeugd Parkstad, inclusief agenda passend onderwijs-basishulp jeugd.  Regioagenda onderwijs ZL  Lokaal Educatieve Agenda Heerlen 2-12 jarigen.  Bestuursovereenkomst 2020 inzake samenwerking uitvoering Leerplichtwet en RMC.  GKA-agenda (Gelijke Kansen Alliantie) 2019-2021 OCW-Heerlen  Regiodeal Parkstad • Regionaal programma VSV Zuid-Limburg 2020-2024.  Productovereenkomst Vistacollege Volwasseneneducatie. • Verordening leerlingenvervoer. • Integraal Huisvestingplan Primair Onderwijs. • Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs. • Beleidsregel Volwassenenonderwijs Zuid-Limburg • Wet OKE (Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie). • Wet Kinderopvang • Leerplichtwet en de RMC-regelgeving. • Wet Passend Onderwijs. • Wet Educatie en Beroepsonderwijs • Participatiewet • Wet Inburgering • Jeugdwet

Wat gaat dat kosten?

KT Onderwijs Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -20.559 -20.382 -13.847 -15.268 -16.209 -16.054 Baten 8.076 9.210 4.310 3.928 3.954 3.981 Totaal -12.483 -11.172 -9.537 -11.340 -12.255 -12.073 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Nieuwbouw Tarcisius 14.431 500 St Janscollege renovatie 10.000 2.870 BMV Heerlerbaan 6.000 4.971 Renovatie St. Paulusschool 2.300 Renovatie BS St. Martinus 1.385 Uitbreiding De Tovercirkel 1.000 Renovatie BS Mijn Spoor 1.000 1.427 Renovatie BS Gerardus Majella 1.000 856 KC Passart - Herinrichting OR 459 KC Bekkerveld aansluiting mijnwater 457 Gras Kloosterstr 2A vh BBS Voeegelsjtang 42 Div OHV marktwerking 8.960 Totaal 38.074 19.584 0 0 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Het peuterspeelzaalwerk financieren we in 2021 vanuit de Rijksgelden Onderwijsachterstanden. In 2021 is dit mogelijk omdat het rijksgeld nog niet volledig bestemd is. Het gaat om een bedrag van € 754.000.  Een bedrag van € 113.000 van het budget beheerskosten voor de BMV Hoensbroek Zuid is niet nodig, omdat de vaste gebruikers met een beperkte subsidie uit het gemeenschapshuizenbeleid deze taak inmiddels uitvoeren.  Een restbudget BMV van € 6.000 kan vervallen.  Het budget overige uitgaven onderwijs wordt eenmalig (2021) versoberd met een bedrag van € 100.000. Dit betekent dat er geen ruimte meer is voor incidentele of innovatieve initiatieven ten aanzien van onderwijshuisvesting.

2.1.5 Programma Sport, Cultuur en Recreatie

Portefeuillehouders: Martin de Beer, Jordy Clemens, Charles Claessens

Wat willen we bereiken?

Sport De impact van corona zal ook in 2021 nog flink merkbaar zijn binnen sport. Wij zijn ons ervan bewust dat het veel vraagt van sportaanbieders om enerzijds sport coronaproof aan te bieden en te organiseren en anderzijds ook financieel gezien gezond te blijven wanneer kantine- en sponsorin- komsten teruglopen. Daar waar mogelijk ondersteunen we de sport door te informeren, adviseren en gebruik te maken van landelijke financiële compensatieregelingen. Tegelijkertijd biedt de coronacrisis juist ook kansen voor de sporten beweegsector. Aandacht voor een gezonde en actieve leefstijl neemt toe. Sportaanbieders kunnen hierop inspelen door laagdrempelig en coronaproof aanbod te ontwikkelen. In Heerlen hebben we positieve voorbeelden gezien waarbij reguliere indoor sporten in de buitenlucht plaatsvonden en werden er sportactiviteiten via social media aangeboden. Het stimuleren van de sporten beweegdeelname onder jongeren beschouwen we als belangrijkste maatschappelijke opgave.

Cultuur Kunst en cultuur zijn onmisbaar voor Heerlen. Culturele initiatieven verrijken onze samenleving en zorgen voor sociale cohesie. Ook al staan we als gemeente voor grote financiële uitdagingen, we blijven het veld aanmoedigen, inspireren, waar mogelijk drempels verlagen en partijen met elkaar in contact brengen. We maken bewust genoeg middelen vrij voor zaken die belangrijk zijn voor de stad en bij de ambitie van Heerlen passen.

We bouwen de komende periode voort op de keuzes die we de afgelopen jaren gemaakt hebben, maar zoeken ook naar verbreding en verdieping. We willen bereiken dat meer mensen kunnen meedoen met culturele activiteiten en dat cultuur ook in de buurten zichtbaar en bereikbaar is. Ook zetten we in op samenwerking tussen de vele culturele instellingen in de stad en versteviging en doorontwikkeling van het culturele klimaat.

Cultureel erfgoed Het materiële en immateriële erfgoed van de stad moet aan de basis staan van alle ruimtelijke ontwikkelingen, dat is de grondgedachte van de Heerlense School en moet in de Omgevingsvisie en omgevingsplannen verder vorm krijgen de komende jaren.

Groen Wij streven naar en zo optimaal mogelijk woon-, werken leefklimaat en willen de duurzaamheid bevorderen door in te zetten op versterking van het groen in de stad. Bewoners willen in toenemende mate meebeslissen en meehelpen bij het inrichten en onderhouden van het groen. We willen de buurtbewoners stimuleren en faciliteren bij mogelijkheden de eigen buurt (extra) te onderhouden.

Wat mag dat kosten?

Programma 5 - Sport, cultuur en recreatie Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -31.620 -30.638 -29.798 -31.225 -31.443 -31.279 Baten 4.275 3.776 3.581 3.569 3.600 3.776 Totaal saldo van baten en lasten -27.346 -26.862 -26.217 -27.656 -27.843 -27.503 Toevoeging reserves -28 -11 -322 -501 -9 -9 Onttrekking reserves 44 89 84 75 40 40 Resultaat -27.330 -26.783 -26.456 -28.083 -27.812 -27.472 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Sport -4.541 -4.290 -3.514 -3.720 -4.006 -3.987 Cultuur -13.198 -11.914 -12.581 -13.249 -13.236 -13.232 Cultureel erfgoed -4.256 -5.097 -4.212 -4.608 -4.241 -4.006 Groen -5.350 -5.560 -5.910 -6.080 -6.359 -6.278 Bestemming 16 79 -238 -427 31 31 Totaal -27.330 -26.783 -26.456 -28.083 -27.812 -27.472 Bedragen x € 1.000

Risico’s  De coronacrisis kan impact hebben op het voortbestaan van sportverenigingen en andere sportaanbieders. Dit kan maatschappelijke (afname sportdeelname) maar ook financiële gevolgen hebben (wegvallen begrote huurinkomsten).  Corona raakt de culturele sector zwaar. Maatregelen ter bestrijding van het virus beperken culturele instellingen in hun mogelijkheden; hun eigen inkomsten en bereik lopen fors achter vergeleken met voorgaande jaren. Overheidssteun is voor het culturele veld essentieel om te kunnen overleven.

 Ondernemerschap kan kansen bieden om culturele ambities te helpen realiseren. Dit vraagt om concrete uitvoerbare voorstellen vanuit de gemeente, rekening houdend met beschikbare capaciteit en middelen.  Sommige programma’s met externe middelen zijn van tijdelijke aard (bijvoorbeeld bidboek (o.a. cultuurproducties) en regeling Cultuureducatie met Kwaliteit). We blijven in de uitvoering balans zoeken tussen structurele en incidentele middelen om de beleidsdoelen te realiseren.  Veranderingen in de vrijetijdsbesteding van mensen, bijvoorbeeld omwille van corona, zorgt ervoor dat mensen keuzes maken, waarbij het niet vanzelfsprekend is dat deze tijd automatisch met cultuur wordt ingevuld. We zien dit met name in de amateurkunst.  Heerlense initiatieven zijn afhankelijk van landelijke fondsen, het Ministerie van OCW en de Raad voor Cultuur als het gaat over financiële ondersteuning.  Niet indexeren van subsidies terwijl lonen, prijzen en huren wel stijgen. Met de verhoging van de BTW en de aanstaande Fair Practice Code staat dit vraagstuk momenteel op de politieke agenda.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Niet sporters % 59,4 48,7 2016

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Maatschappelijke participatie Schaalscore 3,3 2019 Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Parkstad Aantal bezoeken 267.159 2019 Limburg Theaters

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Kasteel Aantal bezoeken 67.182 2019 Hoensbroek

Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Schunck Aantal bezoeken 195.054 2019 Aantal bezoeken aan culturele instellingen: Bibliotheek Aantal bezoeken 270.950 2019

Kernthema Sport

Wat gaan we daarvoor doen? Het doel om meer mensen te laten bewegen willen we bereiken door te zorgen voor diverse en kwalitatief hoogwaardig aanbod van sportaccommodaties, investeren in sporten beweegstimuleringsprogramma’s, verlenen van subsidies op grond van de beleidsregel en het faciliteren van nieuwe sportinitiatieven.

We intensiveren het sporten beweegstimuleringsprogramma Heel Heerlen Beweegt. In 2020 is er een regionaal partnerschap ontstaan tussen Fontys Sporthogeschool en de gemeenten Kerkrade, Voerendaal en Heerlen om studenten op programmatische wijze te verbinden aan lokalen sporten beweegstimuleringsprogramma’s en daarmee Heel Heerlen Beweegt te intensiveren. Sportconsu- lenten gaan enkele sportclusters waar sportaanbieders samenwerken meer ondersteunen. Ook komt er meer aandacht voor sportstimuleringsprogramma’s voor jeugd in de VO-leeftijd. Verder continueren we het programma Iedereen Kan Sporten Parkstad.

Op het gebied van sportaccommodaties verwachten we vooral op het zwembaddossier (zwembad Otterveurdt en Centrumbad) belangrijke stappen te zetten. De uit de aanbesteding geselecteerde zwembadexploitant beschouwen we als partner voor de nabije toekomst. We bereiden de renovatie van Otterveurdt voor waarbij we ernaar streven de overlast voor gebruikers tijdens de renovatie zo veel mogelijk te beperken.

De uitvoering van het Sportakkoord wordt verder voortgezet waarbij we onder andere de ontwikkeling van urban sports in Heerlen willen versterken.

Wat betreft de sportevenementen verwachten we dat de organisatoren ook in 2021 (in ieder geval een deel daarvan) te maken krijgen met aangescherpte evenementenprotocollen / noodverordeningen en dat niet alle evenementen die voorzien zijn zullen doorgaan. Indien de situatie er in het voorjaar van 2021 toe leidt dat er keuzes gemaakt moeten worden tussen sportevenementen, dan hebben de evenementen met een lange historie in Heerlen, zoals Limburgs Mooiste en de Raboronde, de voorkeur.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Herstructurering Buitensport  Beleidsnotitie Binnensportaccommodaties Heerlen 2015-2020  IMAH 2018-2022  Grenzeloos Actief Parkstad, kaders 2018-2020  Beleidsregel subsidiering amateursportverenigingen  Lokaal Sportakkoord Heerlen

Wat gaat dat kosten?

KT Sport Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -6.895 -6.375 -5.599 -5.785 -6.088 -6.234 Baten 2.353 2.085 2.085 2.065 2.082 2.247 Totaal -4.541 -4.290 -3.514 -3.720 -4.006 -3.987 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Buitensportaccommodaties 745 445 715 715 Renovatie Otterveurdt 7.500 Totaal 8.245 445 715 715 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Door het onderhoud van binnensportaccommodaties in 2021 (incidenteel) enigszins te versoberen, realiseren we een besparing van € 50.000.  Door het onderhoud aan de BMV’s in 2021 enigszins te versoberen, realiseren we een besparing van € 50.000 in 2021.  Op het budget voor sportevenementen wordt in 2021 incidenteel € 35.000 bezuinigd. Het is de verwachting dat als gevolg van coronamaatregelen er in 2021 minder sportevenementen zullen zijn en/of kleinschaliger van opzet.  Het schrappen van de niet gelabelde middelen dagelijks onderhoud aan fietsenstalling en skatehal levert structureel een bedrag van € 12.000 op.

Kernthema Cultuur

Wat gaan we daarvoor doen? We versterken van het dansklimaat in Heerlen en de (Eu)regio door de ‘Proeftuin Dans’ verder te concretiseren. Wij zijn kartrekker van deze proeftuin die mogelijk gemaakt wordt door het Ministerie van OCW, Provincie Limburg en Maastricht en Sittard-Geleen. Samen met Heerlense danspartijen zetten we in op meer ruimte voor makers, nieuw publiek en betere samenwerking. Omwille van corona is de projectduur met een jaar verlengd. Heerlen groeide uit tot de hoofdstad van street art. Onze collectie bouwen we verder uit met kwalitatief hoogstaande straatkunstwerken. Evenementen brengen de stad tot leven. Niet alle evenementen zullen door kunnen gaan. Sommige evenementen, bijvoorbeeld Cultura Nova, zullen plaatsvinden in een aangepaste vorm. We moedigen culturele organisaties aan om creatief naar oplossingen te zoeken. Binnen het programma Centrum wordt gewerkt aan de herontwikkeling van Rivoli-Maxi. En de doorontwikkeling/bouwwerkzaamheden van poppodium NIEUWE NOR. We haken aan bij de culturele ambities binnen de Regiodeal Parkstad. In 2021 actualiseren we de culturele beleidskaders. Naast het versterken van talentontwikkeling/productieklimaat en samenwerking in de regio, zoeken we aansluiting bij thema’s van landelijk en provinciaal cultuurbeleid. We onderzoeken hoe we onze culturele basisinfrastructuur kunnen verstevigen en instellingen kunnen ondersteunen in onder meer lobby en netwerk. We geven uitvoering aan beleid Kunst in de Openbare Ruimte, Evenementenbeleid en Culturele Agenda. Het Ministerie van OCW zal het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) 2017- 2020 voortzetten en regionale programma’s ondersteunen. Indien de nieuwe aanvraag van de regio Parkstad voor CmK 2021-2024 goedgekeurd wordt, zal in 2021 de samenwerking met onder meer de culturele instellingen, provincie Limburg en Fonds Cultuurparticipatie voor vier jaar voortgezet worden met een nieuw PIT programma van SCHUNCK ⃰. We blijven zoeken naar nieuwe manieren om kinderen kennis te laten maken met onze culturele instellingen. Zo organiseren we o.a. de cultuureducatiedagen. Voor veel scholen vormt vervoer naar musea of theater een drempel. Daar willen we verandering in brengen. Met SCHUNCK heeft Heerlen een multidisciplinaire culturele instelling van niveau, met erkende en kwaliteitsvolle muziek- en dansopleidingen, een museum voor hedendaagse kunst en goede bibliotheekvoorzieningen waar men veel meer kan dan enkel boeken lenen. We blijven hierin investeren zodat deze culturele functies zich kunnen blijven ontwikkelen. Amateurkunst heeft een bindende factor en draagt bij aan het welzijn van de Heerlenaren. Daarom ondersteunen we amateurkunstverenigingen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Culturele Agenda 2017-2020 (wordt herijkt in 2021)  Beleidskader voor kunst in de openbare ruimte van Heerlen, 2014–2018 (wordt herijkt in 2021)  Evenementenbeleid 2014-2017 (wordt herijkt in 2021)  Bidboek Urban Heerlen 2016-2020 (wordt herijkt)

Wat gaat dat kosten?

KT Cultuur Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -14.331 -12.812 -13.125 -13.793 -13.781 -13.777 Baten 1.133 898 545 545 545 545 Totaal -13.198 -11.914 -12.581 -13.249 -13.236 -13.232 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Archiefbewaarplaats 6.551 Totaal 6.551 0 0 0 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  We verlagen het evenementenbudget t.b.v. cultuur (exclusief Cultura Nova) eenmalig met 50% en besparen daardoor € 105.000. We verwachten dat er in 2021 minder evenementen georganiseerd zullen worden omwille van corona en de bijbehorende veiligheidsmaatregelen.  Verminderen dagelijks onderhoud aan culturele instellingen en niet gelabelde middelen exploitatie levert in 2021 een bedrag op van € 7.000.

Kernthema Cultureel erfgoed

Wat gaan we daarvoor doen? Het materiële en immateriële erfgoed van de stad moet aan de basis staan van alle ruimtelijke ontwikkelingen, dat is de grondgedachte van de Heerlense School en moet in de Omgevingsvisie en omgevingsplannen verder vorm krijgen de komende jaren. Gebouwen en plekken van hoge cultuurhistorische waarde voor stad en regio verdienen extra bescherming middels een gemeentelijke monumentenstatus. In 2021 worden deze plekken en gebouwen in kaart gebracht en een begin gemaakt met het aanwijzen tot gemeentelijk monument.

De archeologische beleidskaart blijft een onmisbaar instrument dat een zorgvuldige en verantwoorde omgang met het archeologisch erfgoed mogelijk maakt. Bovendien willen we de kennis over cultuurhistorie en archeologie nóg beter ontsluiten en voelbaar maken. Dat deden we de voorbije jaren onder andere door het organiseren van open dagen tijdens archeologische onderzoeken. Meer recent, bij het Hofke van Sint-Antonius en bij de Archeologische Werkplaats, participeerden burgers zelf actief in onderzoek, behoud en planvorming m.b.t. erfgoed. Heerlen vervult hiermee een pioniersrol op regionaal, provinciaal en zelfs landelijk niveau. De komende jaren blijven we dan ook inzetten op actieve erfgoedparticipatie.

De komende tijd krijgt een volwaardig Mijnmuseum vorm in het pand Kneepkens zodat het eind 2021 geopend kan worden. Historisch Goud werkt verder aan de landelijke bekendheid van Heerlen als een Romeinse stad. Dit proces alsmede het “oudste gebouw van Nederland” heeft Heerlen landelijke bekendheid gegeven. In het kader van het realiseren van het nieuwe Romeinse museum moet deze bekendheid verder uitgebouwd worden. Met de ontwikkeling van het Romeins Kwartier en Landsfort Herle maken we ook buiten de muren van de musea de rijke geschiedenis van de stad zichtbaar en beleefbaar in het centrum. Maar ook buiten het centrum blijven we het verhaal van de stad op straat zichtbaar en beleefbaar maken.

Op meerdere plekken, waaronder het Thermenmuseum, worden in het kader van het IBA expojaar in oktober 2021 tentoonstellingen gepresenteerd. Door de huidige corona-situatie en de bijbehorende landelijke richtlijnen voor musea zijn in 2021 geen extra evenementen en tentoonstellingen in Kasteel Hoensbroek, Thermenmuseum en Mijnmuseum gepland.

De bestaande educatieve contacten worden verder uitgebouwd. Het gratis bezoek voor leerlingen van Heerlense scholen wordt voortgezet en de scholen worden benaderd om allen een bezoek aan Kasteel Hoensbroek en het Thermenmuseum te brengen. Vanuit communicatie van Historisch Goud wordt additioneel ingezet op de Duitse markt. Diverse samenwerkingsverbanden worden aangehaald en nieuwe methodes om de Duitse bezoeker in de musea te krijgen worden verder uitgewerkt.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Erfgoedverordening Heerlen  Culturele Agenda  Erfgoed is identiteit. Beleidsnota archeologie, gemeente Heerlen  Archeologische verwachtings- en beleidskaart, gemeente Heerlen

Wat gaat dat kosten?

KT Cultureel erfgoed Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -5.032 -5.856 -5.129 -5.531 -5.180 -4.954 Baten 776 758 916 924 939 949 Totaal -4.256 -5.097 -4.212 -4.608 -4.241 -4.006 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Nieuwe Nor 3.884 Totaal 3.884 0 0 0 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Verhogen van de opbrengsten in de horeca op Kasteel Hoensbroek levert structureel € 20.000 op.  Het doorberekenen van de gemaakte kosten met betrekking tot onderhoud aan het kasteel en de groenvoorzieningen aan de stichting Ave Rex levert structureel € 150.000 op.  Uitstellen uitgave nieuw lesmateriaal op Kasteel Hoensbroek en het Thermenmuseum levert in 2021 een bedrag van € 20.000 op.  Verlagen van het budget ten behoeve van marketing en communicatie (Kasteel Hoensbroek en het Thermenmuseum) levert in 2021 een bedrag van € 20.000 op.  Uitstellen nieuwe tentoonstelling op Kasteel Hoensbroek levert in 2021 een bedrag van € 100.000 op.

Kernthema Groen

Wat gaan we daarvoor doen? Op nadrukkelijke wens van de gemeenteraad verhogen wij de kwaliteit van het groenonderhoud van B- naar B niveau. Gezien de budgettaire mogelijkheden zullen we de komende jaren geleidelijk hiernaartoe groeien. In 2021 besteden we veel aandacht aan het tegengaan van hittestress als gevolg van klimaatverandering door het vergroenen van de omgeving. Deze vergroening heeft eveneens een positief effect op de beleving van de omgeving, het versterken van de biodiversiteit en de gezondheid van de mens.

Groenbeleid Het groenbeleid wordt geactualiseerd op de thema’s gezondheid en leefbaarheid. Ook hebben wij in de uitvoering van ons groenbeleid aandacht voor het versterken van de biodiversiteit in een stedelijke omgeving. Het vergroenen van de omgeving draagt bij aan een aangenamer leefklimaat.

1000 bomenplan In het coalitieakkoord van de Gemeente Heerlen is opgenomen om 1000 bomen extra te planten. In 2021 start de realisatie van het 1000-bomenplan. De insteek is om 500 bomen te planten in 2021, waarbij de andere helft resteert in 2022. Deze bomen dragen bij om de negatieve effecten van klimaatverandering, zoals hittestress, tegen te gaan. Ook dragen bomen bij aan de CO2 reductie en vormen ze een belangrijke habitat voor veel insecten en vogels, waardoor we de teruggang in soorten tegengaan én de biodiversiteit vergroten. Om dit plan uit voeren wordt een investeringsbedrag van € 1.650.000 beschikbaar gesteld, waardoor vanaf 2023 een bedrag van € 87.000 aan kapitaallasten in de begroting opgenomen wordt.

Operatie steenbreek Op basis van de evaluatie van de pilot Operatie steenbreek (2020) maken we in het eerste kwartaal een vervolgaanpak voor 2021. Door klimaatverandering worden de regenbuien namelijk steeds extremer. Door in tuinen van bewoners tegels te vervangen door groen, loopt het water beter weg, waardoor de kans op wateroverlast afneemt. Daarbij voelen groene tuinen koeler aan en leveren ze een positieve bijdrage aan het versterken van de biodiversiteit.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Groenbeleidsplan 2013  Kwaliteitsplan integraal Beheer Openbare Ruimte 2017-2020  Watertakenplan Heerlen 2020-2024

Wat gaat dat kosten?

KT Groen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -5.363 -5.595 -5.946 -6.116 -6.394 -6.313 Baten 13 35 35 35 35 35 Totaal -5.350 -5.560 -5.910 -6.080 -6.359 -6.278 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 1000 bomen 1.650 Openbare speelvoorzieningen 116 116 116 116 Herplanten bomen 171 210 210 Totaal 1.766 287 326 326 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Incidenteel in 2021 geen € 50.000 doteren in de voorziening bestemd voor noodzakelijk geachte vervangingen van toestellen voor de speeltuinorganisaties. De voorziening is ultimo 2020 genoeg gevuld om in 2021 vervangingen te kunnen doen.

2.1.6 Programma Sociaal Domein

Portefeuillehouders: Peter van Zutphen, Martin de Beer, Jordy Clemens, Adriane Keulen

Wat willen we bereiken?

Het sociaal domein als afspiegeling van Heerlen Het sociaal domein laat alle kanten van Heerlen zien. Onze stad heeft te maken met sociale problemen, die hun vertaling o.a. vinden in kinderen die een achterstand hebben ten opzichte van leeftijdsgenoten elders in het land. Er zijn buurten waar stevige investeringen gevraagd worden om de leefbaarheid en de veiligheid te garanderen. En ook in de overzichten over armoede scoren we weliswaar beter dan 10 jaar geleden, maar is nog veel te bereiken.

Hier tegenover staat dat we de handen uit de mouwen steken. We doen dat met passie, dynamiek en tonen hierbij onze innovatieve kracht. Dat maakt dat we een goed armoedebeleid hebben met regelingen en voorzieningen die mensen op het minimumniveau in staat stellen om te participeren in onze samenleving. We zetten vol in op preventie, bijvoorbeeld door onze inspanningen voor de jongste jeugd via Kansrijk van Start. Door preventie creëren we kansen voor onze inwoners. Een belangrijke bijvangst is dat we hierdoor het beroep op zorg in de toekomst kunnen verminderen. Vernieuwend zijn we als het gaat om de wijze waarop we samenwerken binnen het sociaal domein. Met STAND-BY! en JENS laten we zien dat het ook anders kan dan werken in een wirwar van aanbestedingstrajecten en contractpartners. Gaat dat altijd vlekkeloos? Nee, we leren gedurende het proces. Maar we geloven in onze aanpak en vertrouwen op het resultaat: kwalitatief goede zorg, dichtbij de burger en in partnerschap met elkaar.

Ook als het gaat om re-integratie slaan we nieuwe wegen in. De werkloosheid heeft in 2020 abrupt een stijgende lijn laten zien. Dat heeft geleid tot een toename van het beroep op de Participatie- wet. De noodzaak van een effectieve re-integratieaanpak is hierdoor groter dan ooit. Ook hier slaan we nieuwe wegen in door het versterken van de samenwerking met onze partners Werkgeversservicepunt Parkstad (WSP) en Stichting Werk voor Heerlen (WvH).

Deze collegeperiode zetten we extra in op ouderenbeleid, inclusief beleid, buurtgericht werken en burgerbetrokkenheid. Deels zijn dit nieuwe terreinen, waar we door te pionieren succesvolle interventies realiseren. Juist op deze beleidsterreinen slaan we de brug naar de inwoners van onze stad. Immers: zij vormen het hart van het sociaal domein. Zij vormen de leefwereld, waaraan de systeemwereld dienend moet zijn. Door onze inwoners aan het stuur te zetten en te betrekken bij ons beleid proberen we hun betrokkenheid bij de samenleving en de kracht van de samenleving te vergroten.

Uitgangspunten van ons beleid Een belangrijk uitgangspunt van ons beleid is dat onze kinderen gezond en veilig kunnen opgroeien, hun talenten kunnen ontwikkelen en naar vermogen participeren in de samenleving. Het jeugdstelsel moet snel, goed en op maat functioneren. Als er hulp nodig is, wordt deze zo veel mogelijk integraal en dicht bij huis geboden.

De kwetsbaren in onze samenleving hebben onze bijzondere aandacht. We bieden een volwaardig voorzieningenniveau, waardoor zoveel mogelijk kansen voor iedereen bestaan. We willen perspectief voor mensen die daken thuisloos dreigen te worden. Mensen die toch gebruik moeten maken van de opvang willen we kwalitatief goede, kleinschalige opvang bieden, zoveel mogelijk verspreid over Parkstad. Voor mensen die langdurig aangewezen zijn op wonen met begeleiding zorgen we voor passende huisvesting. Daarbij zorgen we er voor dat eventuele overlast voor de buurt beperkt blijft.

In onze aanpak bouwen we op vrijwilligers, informele zorg, verenigingen en maatschappelijke instellingen. Het initiatief vanuit de samenleving maakt dat Heerlen een dynamische stad is waar van alles gebeurt. Onze rol is in veel gevallen om dat initiatief de ruimte te geven en te faciliteren.

In het afgelopen jaar hebben we stevig geïnvesteerd in een goed netwerk in en om (de buurten van) onze stad en goede samenwerkingspartners voor ons ouderenbeleid. In 2021 zetten we onze missie voort: we gaan voor gezond en gelukkig ouder worden in een veilige omgeving. Daarnaast geven we uitvoering aan de Lokale Inclusie Agenda. We streven naar een inclusief Heerlen, waarbij we eenzaamheid bestrijden en we het adagium ‘niets over ons, zonder ons’ hanteren.

Verminderen van uitkeringslasten blijft een belangrijk uitgangspunt. Door het beperken van de instroom in de bijstand en door een goede re-integratieaanpak kunnen we dit bereiken. We werken aan werk voor onze inwoners en als dat niet mogelijk is, dan zetten we in op participatie binnen de maatschappij.

Tot slot Deze begroting komt tot stand in voor Heerlen moeilijke financiële tijden. Ondanks die situatie staan we voor de keuzes die we voor de komende jaren hebben gemaakt. We doen geen concessies aan de uitgangspunten waar we in geloven en die het sociaal domein in Heerlen toekomst geven.

Wat mag dat kosten?

Programma 6 - Sociaal Domein Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -236.103 -236.602 -223.350 -213.765 -211.969 -211.869 Baten 68.548 73.186 62.641 54.592 53.068 53.068 Totaal saldo van baten en lasten -167.556 -163.416 -160.709 -159.173 -158.901 -158.801 Toevoeging reserves -1.640 -11 -10 -10 -10 -10 Onttrekking reserves 30 30 30 30 30 30 Resultaat -169.165 -163.396 -160.689 -159.153 -158.881 -158.781 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Sociale basisvoorzieningen -9.615 -9.928 -4.393 -4.386 -4.372 -4.372 Jeugd maatwerkvoorzieningen -40.841 -39.892 -40.702 -39.500 -39.567 -39.567 Volwassenen maatwerkvoorzieningen -67.504 -67.403 -68.774 -69.276 -69.738 -69.933 Arbeidsmarktbeleid -38.778 -38.189 -35.581 -34.824 -34.084 -33.790 Inkomensondersteuning -9.814 -6.680 -10.102 -10.017 -9.970 -9.970 Buurtgericht werken -706 -565 -650 -650 -650 -650 Integraal ouderenbeleid -297 -760 -507 -520 -520 -520 Bestemming -1.609 19 20 20 20 20 Totaal -169.165 -163.396 -160.689 -159.153 -158.881 -158.781 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Stijging kosten jeugdhulp in relatie tot onvoldoende middelen die door het Rijk beschikbaar worden gesteld.  Corona verandert de beschikbaarheid en kwaliteit van zorg en er ontstaat een golf aan inhaalzorg en verlenging van zorg.  Ook bestaat het risico dat de gevolgen van de coronacrisis leiden tot toename van werkloosheid, waardoor het beroep op bijstandsuitkeringen en op schuldhulpverlening toeneemt.  Stijgende kosten voor Wmo voorzieningen die worden toegekend en gefinancierd vanuit een open-einde regeling, o.a. door de aanzuigende werking van het abonnementstarief en door vergrijzing.

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Banen Aantal per 1.000 inwoners in de leeftijd 15 – 64 976 792 2019 jaar

Cliënten met een maatwerkarrangement Wmo Aantal per 10.000 inwoners 880* 630* 2019 Jongeren met een delict voor de rechter % 12 t/m 21 jarigen 1 1 2018 Kinderen in uitkeringsgezinnen % kinderen tot 18 jaar 13 7 2018 Netto Participatiegraad % inwoners 61,2 68,8 2019 Werkloze jongeren % 16 t/m 22 jarigen 4 2 2018 Personen met een bijstandsuitkering Aantal per 10.000 inwoners 18+ 666 373 2019 Lopende re-integratievoorzieningen Aantal per 10.000 inwoners van 15-64 jaar 893 305 2018 Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar 14 10,5 2019 Jongeren met jeugdbescherming % van alle jongeren tot 18 jaar 2,3 1,1 2019 Jongeren met jeugdreclassering % van alle jongeren van 12 tot 23 jaar 0,7 0,3 2019

*Wij hebben gekozen voor een andere inrichting van het Wmo domein (begeleiding en dagbesteding) dan landelijk gebruikelijk. De verplichte BBV indicator voor de Wmo sluit niet aan op ons inkoopmodel waarin wij uitgaan van resultaatsturing. In de indicator worden enkel maatwerkvoorzieningen vermeld, informatie over algemene voorzieningen is niet beschikbaar. Hierdoor is deze indicator niet vergelijkbaar met de landelijke referentiecijfers.

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Huishoudens met kinderen die een laag inkomen hebben % van het totaal aantal huishoudens met 15,8 8,1 2018 thuiswonende kinderen

Netto-arbeidsparticipatie van 45-plussers % van de werkzame beroepsbevolking ten 49,9 59,2 2019 opzichte van de beroepsbevolking Inwoners die zich (soms/vaak) eenzaam voelen % inwoners 18+ 20 2019

Kernthema Sociale basisvoorzieningen

Wat gaan we daarvoor doen?

Eén Jeugdgezondheidszorg In januari 2020 zijn de vier Jeugdgezondheidszorgorganisaties in Zuid-Limburg samengevoegd tot één Jeugdgezondheidszorg (JGZ). Het afgelopen jaar stond in het teken van het samenvoegen van deze organisaties en het stroomlijnen van de dienstverlening. De JGZ werkt in 2020 en 2021 vanuit het principe: gelijkblijvende taken met gelijkblijvend budget uitvoeren. Het doel in 2021 is om een gezamenlijke ontwikkelagenda te maken waarin staat hoe de JGZ van de toekomst er in Zuid- Limburg uit gaat zien, daarbij rekening houdend met de veranderende maatschappelijke opgave, het nieuwe regionale gezondheidsbeleid, de ambitie om een trendbreuk te realiseren en de hoge kosten voor de jeugdhulp te kunnen verlagen. Dat vraagt om een nieuwe rol en positie van de JGZ. De JGZ moet er voor iedereen zijn, met een individueel en collectief preventief aanbod op maat; een aanbod dat is afgestemd op ieder uniek gezin. Het streven is dat in 2022 de ontwikkelagenda (incl. nieuwe begroting) in de praktijk wordt gebracht.

Kansrijk van Start Met het actieprogramma ‘Kansrijk van Start Heerlen 2018-2020’ hebben de gemeente Heerlen en samenwerkingspartners de krachten gebundeld en in een lokale coalitie projecten en activiteiten uitgerold met als doel gelijke kansen bij de start van het leven en het bijdragen aan een positieve gezondheid en een veilig opvoed- en opgroeiklimaat voor elk kind in Heerlen. Er zijn goede stappen gezet en mooie resultaten bereikt. Het doorbreken van gezondheidsproblematiek en het creëren van gelijke startkansen voor elk kind vraagt echter om langdurige volharding en inzet op dit thema. Het voortbouwen op de bereikte resultaten en inspelen op nieuwe behoeften vraagt om het voortzetten van Kansrijk van Start in 2021. Dit is opgenomen in het actieprogramma Kansrijk van Start 2021-2023. In het nieuwe actieprogramma ligt de focus op meer aandacht voor jonge vaders, een sterkere gebiedsgerichte aanpak en betere samenwerking tussen de domeinen (denk aan het sociale en het medische domein).

Preventieve mondzorg jeugd Een grote groep kinderen gaat niet jaarlijks naar de tandarts. In het collegeakkoord hebben we opgenomen dat we hier verandering in willen aanbrengen. Het doel is om via collectieve samenwerking hier actie op te ondernemen en achterstanden terug te dringen. In 2021 zal een mondzorgcoach op het consultatiebureau starten (we hebben de start in 2020 wegens de coronacrisis moeten uitstellen). Deze mondzorgcoach kan met ouders spreken over het belang van mondzorg en bij kinderen de eerste tandjes bekijken. Ouders krijgen advies en kunnen, wanneer zij nog geen tandarts hebben, worden doorverwezen. Bij een volgend bezoek aan het consultatiebureau kan de mondzorgcoach met ouders bespreken welk resultaat dit heeft gehad.

Bij het consultatiebureau worden 0–4 jarigen bereikt. Om ook de leeftijdscategorie te bereiken die naar de basisschool gaat, wordt op dit moment gewerkt aan een plan hoe we deze samenwerking kunnen vormgeven. Dit wordt in samenwerking met het onderwijs verder onderzocht.

Jeugd- en jongerenwerk Het Jeugd- en jongerenwerk is meegenomen in de Basishulp Jeugd, geleverd door JENS. Binnen het jeugd- en jongerenwerk wordt ook aansluiting gezocht met het sporten cultuurprogramma in Heerlen waardoor er een betere samenhang ontstaat tussen de diverse vormen van vrijetijdsbesteding. De bestuurlijke jeugdparticipatie via het kindercollege wordt verder voortgezet waarbij ook contacten gelegd worden met de Heerlense gemeenteraad.

Speeltuinen Het huidige speeltuinbeleid is tijdens de vorige coalitieperiode aangepast, waarmee een kwaliteitsverbetering is gerealiseerd. Bestuurskracht en sturing op samenwerking is niettemin altijd

een aandachtspunt gebleven bij de speeltuinorganisaties. Het huidige speeltuinbeleid is al sinds 2016 van kracht en wordt daarom eind 2020 geëvalueerd. Op basis daarvan wordt het beleid voor de daaropvolgende periode bepaald.

Scouting Het ingezette beleid ten aanzien van scouting, waarbij autonomie en zelfsturing voorop staat, wordt voortgezet. Het is de planning om in 2021 dit beleid te evalueren, waarbij ook de veiligheids- en onderhoudssituatie van de accommodaties wordt meegenomen. Deze evaluatie bepaalt het beleid voor de daaropvolgende periode.

Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) Met de aanpak Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) Heerlen werken wij samen met private partijen aan het bevorderen van een gezonde leefstijl bij jeugdigen. Dit doen we door een gezonde omgeving te creëren, zowel op school als in de wijk. De samenwerking met JOGG is inmiddels gecontinueerd tot en met 15 juli 2023. Daarbij is het de ambitie om de Ketenaanpak (kinderen met) Overgewicht en Obesitas aanvullend te laten zijn op de preventieve aanpak JOGG om zodoende kinderen met overgewicht en obesitas te begeleiden naar een gezond gewicht.

Programma Geweld Hoort Nergens Thuis In de periode 2019 t/m 2021 gaan gemeenten in Zuid-Limburg gericht aan de slag met het landelijk programma Geweld Hoort Nergens Thuis. Dit is een aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling met drie programmalijnen: 1) eerder en beter in beeld, 2) stoppen en duurzaam oplossen en 3) aandacht voor specifieke groepen. Tot de drie programmalijnen behoort ook de inzet van zorg rondom de aanpak van slachtoffers van mensenhandel, de aanpak seksueel geweld, de inzet van huisverboden met de daarbij behorende inzet eerste zorg en crisisdienst en AWARE (inzetten alarmsysteem voor bedreigde slachtoffers van huiselijk geweld). Geweld Hoort Nergens Thuis behelst een ketenaanpak GIA (Geweld in Afhankelijkheid) vanuit de domeinen Veiligheid, Jeugd en Wmo. Een ambassadeursgroep Zorg en Veiligheid, waaraan Heerlen bestuurlijk deelneemt, zet zich in om op Zuid-Limburgse schaal te komen tot één bestuurlijke governance Zorg en Veiligheid. Hoe dit vorm gaat krijgen wordt in 2021 duidelijk. Doel is zorgen veiligheidsthema’s meer en op grotere schaal met elkaar te verbinden.

De aanpak Geweld in Afhankelijkheid (GIA) De regiovisie voor de aanpak Geweld in Afhankelijkheid is vastgesteld en in 2021 worden de acties uit de uitvoeringsagenda gestart en/of voortgezet. In de afrondende fase zitten in 2021: de pilot MDA++, de pilot daderhulpverlening en de pilot scholing voor aankomende zorgprofessionals bij Zuyd Hogeschool. De volgende pilots zitten in 2021 in de beginfase: uitrol Civil Care, meldcode en GIA op Citaverde en ontwikkeling lerende organisaties Zorg en Veiligheid. Vanuit het landelijke programma wordt tot en met 2021 ondersteuning geboden. Daarnaast is de aanpak kindermishandeling al jaren een geprioriteerd thema binnen de Jeugdagenda van Parkstad, zo ook in 2021, waarbij het landelijk programma ‘Geweld Hoort Nergens Thuis’ deze inzet extra ondersteunt.

Heerlen STAND-BY! Wmo begeleiding, dagbesteding & respijtzorg is ingekocht en wordt uitgevoerd door de zorgcoöperatie Heerlen STAND-BY! (HSB!). Dit betreft zowel de algemene- als maatwerkvoorzie- ning (Zorg in Natura (ZiN). HSB! biedt zorg en ondersteuning aan kwetsbare Heerlenaren.

In 2021 ligt de focus op de volgende onderwerpen: 1. Verdere transformatie van de dagbesteding (hier is in 2020 mee gestart) 2. Versterken ketensamenwerking met “aanpalende partijen”, zoals de samenwerking met JENS, maar ook de huisartsen, de GGZ, de woningbouwverenigingen etc. 3. Verder verfijnen van het aanbod op specifieke doelgroepen

Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) Per 1 januari 2020 is de Wvggz in werking getreden. Deze wet heeft gemeenten nieuwe taken en verantwoordelijkheden gegeven bij het verlenen van (toegang) tot verplichte zorg. Deze zorg wordt gevarieerder: ook verplichte zorg in de thuissituatie is mogelijk. Ook is er meer verbinding tussen behandeling en andere vormen van zorg en ondersteuning: er wordt gewerkt met een zorgplan waarin alle leefgebieden aan bod komen. Er is aandacht voor de positie van naasten van de cliënten. Burgers kunnen telefonisch of via de website contact opnemen met de gemeente en melding doen over personen voor wie de noodzaak tot (mogelijk verplichte) geestelijke gezondheidszorg zou moeten worden onderzocht. Als verplichte GGZ aan de orde is, dan doet de gemeente een aanvraag bij de Officier van Justitie. Heerlen participeert in het in de Wvggz verplicht gestelde regio-overleg waarin primair vertegenwoordigd zijn: colleges van burgemeester en wethouders, Geestelijke Gezondheidszorg, Openbaar Ministerie en Politie. Het overleg is op Zuid-Limburgse schaal georganiseerd. In de praktijk merken we dat de Wvggz moeilijk uitvoerbaar is (omslachtig en bureaucratisch). Samen met de partners wordt naar oplossingen gezocht en samen met Noord- Limburg is vanuit het regio-overleg een brief gestuurd naar het Rijk over de knelpunten en oplossingsrichtingen.

Informele zorg/mantelzorg De coronacrisis heeft ook duidelijk gemaakt dat de druk op de mantelzorger onverminderd groot is, zo niet groter dan vorige jaren. Continuering van de ondersteuning op een aanvaardbaar niveau is noodzakelijk. Dat kan met inzet van de Preventiecoalitie met CZ. Voornamelijk gaat het om versterking van de respijtzorg en versterking van de verbindingen tussen informele zorg en formele zorg en welzijn. We continueren de regionale samenwerking informele steun. Hierbij versterken we de afstemming tussen informele zorg onderling (Netwerk Informele Steun Heerlen) en met de formele zorg op basis van de door de informele instellingen opgestelde visie op Informele zorg.

Migranten Per 1 juli 2021 wijzigt de Wet inburgering, waardoor de regie over de inburgering weer bij de gemeenten komt te liggen. Gemeenten in Zuid-Limburg werken zo veel mogelijk samen in het vormgeven van het nieuwe inburgeringsprogramma. Zo worden de taaltrajecten voor asielstatushouders gezamenlijk ingekocht. Doordat de regie weer bij de gemeente komt te liggen, is er meer controle mogelijk op de voortgang van de inburgeraar. Er is ruimte voor maatwerk en binnen de nieuwe en uitgebreidere inburgeringsprogramma’s gaan taal, integratie en participatie hand in hand. Er komt meer aandacht voor het bereiken van het hoogst mogelijke taal- en zelfredzaam- heidsniveau, voor niet-talige aspecten in de inburgering en voor het financieel ontzorgen van de asielstatushouder. Bovendien heeft de gemeente een wettelijke taak in het kader van de handhaving van de inburgeringstermijnen en de afspraken die met de inburgeraar gemaakt zijn in het persoonlijk Plan Inburgering en Participatie.

Naast de wettelijke verplichtingen uit de nieuwe Wet inburgering bestaat de taak van de gemeente ook uit het huisvesten en het zo snel mogelijk laten integreren en participeren van nieuwe statushouders. We zoeken daarbij steeds meer de buurten op. Tijdens de eerste en praktische periode van maatschappelijke begeleiding wordt er contact gezocht met maatschappelijke partners in de buurten, zodat nieuwkomers in beeld komen bij de partners in de wijk, zij de voorzieningen snel weten te vinden in hun omgeving, nieuwe mensen leren kennen en betrokken worden bij activiteiten in de buurt. Daarbij hebben we oog voor een basis van wederkerigheid waar en wanneer dat mogelijk is: wat kunnen wij doen voor de nieuwkomer om te zorgen dat deze snel en goed een eigen plek krijgt? Maar ook: wat kan de nieuwkomer vanuit zijn/haar kennis en ervaring doen voor de buurt en de stad? Integratie via participatie is daarbij het doel.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Visie op informele ondersteuning (netwerk Informele Steun Heerlen)  Notitie ‘Uitgangspunten uitvoering nieuwe Wet inburgering’  Speeltuinen: Beleidsnota Speeltuinen Samen Verder (oktober 2014)  Scouting: Beleidsregel Scouting 2016  JOGG: Regionale gezondheidsnota 2020-2023: Zuid Springt Eruit

Wat gaat dat kosten?

KT Sociale basisvoorzieningen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -9.950 -10.231 -4.690 -4.611 -4.597 -4.596 Baten 335 302 298 224 224 224 Totaal -9.615 -9.928 -4.393 -4.386 -4.372 -4.372 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Incidenteel besparen we in 2021 € 100.000 op de uitvoering van de taken in het kader van de nieuwe Wet inburgering. Dit doen we door een versobering van de uitvoering in 2021.  Aframing budget informele zorg voor het gedeelte waar op dit moment geen verplichtingen tegenover staan: € 20.000 structureel.  Aframing budget jeugd- en jongerenwerk voor het gedeelte waar op dit moment geen verplichtingen tegenover staan, € 25.000 structureel.  Aframing budget accommodaties/gemeenschapshuizen voor het gedeelte waar op dit moment geen verplichtingen tegenover staan: € 100.000 structureel.

Kernthema Jeugd maatwerkvoorzieningen

Wat gaan we daarvoor doen?

Sinds 1 januari 2019 voert de coöperatie JENS voor de gemeenten Heerlen, Voerendaal en Landgraaf de Basishulp Jeugd (ambulante jeugdhulp en lokaal preventieve activiteiten) uit. Met JENS is een meerjarig strategisch partnerschap aangegaan met daarin zoveel mogelijk ruimte voor de professionals. Preventieve activiteiten (zoals het jeugd- en jongerenwerk) en ambulante jeugdhulp worden door de inkoop Basishulp Jeugd nadrukkelijk met elkaar verbonden, waardoor makkelijker open afschaling van hulp plaatsvindt en waardoor jeugdigen en hun gezinnen eerder en beter op maat ondersteund kunnen worden. Door deze werkwijze krijgen jeugdhulpaanbieders de ruimte om de jeugdhulp te innoveren, gerichter samen te werken, expertise te bundelen en het aanbod op wijkniveau te organiseren.

De door JENS ingezette transformatie wordt in 2021 doorontwikkeld; zo wordt er steeds meer hulp in de buurt aangeboden (nu ruim 20%) in nauwe samenwerking met onderwijs, peuterspeelzalen en reguliere voorzieningen in de buurt. JENS voert haar Perspectiefplan uit met als doel een versnelling van de transformatie en daarmee gepaard gaande beheersing van de kosten. Onderdeel van dit plan is dat er nauwer wordt samengewerkt met de huisartsen waardoor deze beter op maat verwijzen. Ook wordt er ambulante hulp geboden, gericht op het voorkomen dat kinderen in (dure) verblijfshulp terecht komen.

Om de kwaliteit en efficiency van de jeugdhulp te optimaliseren bereiden we de overdracht van de taken en de rollen van de gemeentelijke toegangsteams Jeugd naar JENS zorgvuldig voor. De overdracht staat gepland voor 1 april 2021.

De inkoop van de residentiële jeugdhulp en de crisishulp verloopt op Zuid-Limburgse schaal. Bij de crisishulp is (vanaf juli 2019) gekozen voor een vernieuwende inkoop, dat gaat ook gebeuren voor residentiële jeugdhulp. Dit moet bijdragen aan het leveren van maatwerk voor jeugdigen, innovatie in de jeugdhulp en samenwerking tussen partijen.

Het jaar 2021 zal in het teken staan van het opnieuw inkopen van de Gesloten en Intensief Klinische Jeugdhulp zodat deze in 2022 in de markt kan worden gezet. Verder is afgesproken dat er in 2021 geen ingrijpende wijzigingen worden doorgevoerd ten aanzien van de inkoopsystematiek van de jeugdhulp verblijf ten opzichte van 2020. Het uitgangspunt is dat er voor 2021 alleen aanpassingen worden gedaan als deze echt noodzakelijk zijn, om zo de markt tot 2022 rust en zekerheid te bieden.

Ook is besloten om de gestarte pilots in Zuid-Limburg om verblijf meer lokaal en integraal te organiseren (genaamd de ‘leefhuizen’), van een pilot naar een regulier arrangement om te zetten. Hierdoor werken we aan een omvorming van de bestaande verblijfsgroepen naar o.a. leefhuizen en gezinshuizen en uitbreiding van het aantal pleeggezinnen.

In het kader van zo vroeg mogelijk inzetten op preventie en het voorkomen van overerving van problematiek, worden Kansrijk van Start activiteiten uitgevoerd die bijdragen aan een directe gezonde start van het nieuwe kind, versterking van opvoed- en opgroeiomgeving van kinderen en het verbeteren van afstemming tussen betrokken partijen. De extra aandacht voor de aanpak kindermishandeling wordt gecontinueerd en is gericht op verbeteren van de samenwerking tussen partijen, kennisbevordering, verhogen van de professionaliteit, wegnemen van knelpunten en overdragen en borgen van de verbeterde werkwijze. In 2017 zijn in het kader van de landelijke proeftuin ‘Gelijke Kansen Alliantie 2017-2021’, op een aantal Heerlense basisscholen initiatieven gestart gericht op het bevorderen van gelijke kansen voor kinderen in het basisonderwijs.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Gezondheid in Zuid-Limburg: van signaalrood naar bronsgroen 2016-2019;  Zuid-Limburg voor de jeugd: beleidsplan 2019-2022’  Beleidsagenda Jeugdhulp Parkstad 2019-2022’  Opdrachtomschrijving Basishulp Jeugd (Bijlage A bij de Aanbestedingsleidraad Basishulp Jeugd 2019-2022).

Wat gaat dat kosten?

KT Jeugd maatwerkvoorzieningen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -41.329 -40.154 -40.702 -39.500 -39.567 -39.567 Baten 488 262 0 0 0 0 Totaal -40.841 -39.892 -40.702 -39.500 -39.567 -39.567 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Meer maatwerkoplossingen en regie inzetten t.a.v. jongeren waarbij sprake is van zorgkosten hoger dan € 100.000. Dit levert in 2021 en de jaren daarna een jaarlijkse besparing op van € 175.000. Er zijn een aantal jeugdigen/gezinnen in Heerlen waarbij er dure en zware vormen van jeugdhulp zijn ingezet die jaarlijks een bedrag van € 100.000 overstijgen. Door in de betreffende gezinnen intensieve regie te voeren is het streven dat gezinnen met minder middelen, adequaat worden geholpen.  Door het treffen van een aantal verbetermaatregelen bij de Gecertificeerde Instellingen (GI’s) wordt er minder aanvullende residentiële jeugdhulp ingezet. Bij maatregelen wordt dan gedacht aan het gezamenlijk afstemmen van de inzet van jeugdhulp waardoor de Gecertificeerde Instellingen inhoudelijk en financieel het meest passende arrangement inzetten. Dit levert in 2021 en de jaren daarna een jaarlijkse besparing op van € 100.000.  Door het realiseren van een gezinshuis in de eerste helft van 2021 besparen we vanaf 2022 structureel op de jeugdhulp. Deze investering levert een besparing op in de kosten die we uitgeven voor de duurdere arrangementen Verblijf. Hierdoor besparen we in 2021 € 100.000, in de jaren daarna loopt dit op tot € 200.000.  Aframing budget gedwongen kader voor het gedeelte waar op dit moment geen verplichtingen tegenover staan: € 15.000 structureel.

Kernthema Volwassenen maatwerkvoorzieningen

Wat gaan we daarvoor doen? Beschermd Wonen & Maatschappelijke Opvang We werken intensief samen met de andere Parkstadgemeenten en Beekdaelen om te voorkomen dat mensen daken thuisloos worden, onder andere door afspraken te maken tussen de sociale diensten. Samen realiseren we alternatieve vormen van opvang gespreid over Parkstad, zoals kleinschalige opvang voor jongeren in Kerkrade (Credohuis). We sluiten de huidige dagen nachtopvang De Klomp en openen een kleinere en kwalitatief betere opvang in een voormalig klooster aan de Gasthuisstraat. Voor mensen die niet regulier kunnen wonen, realiseren we 21 Skaeve Huse, verspreid over Parkstad. In 2021 zullen minder mensen een beroep doen op Beschermd Wonen op basis van de WMO, vanwege wijziging van de Wet langdurige zorg. Met aanbieders van beschermd wonen in onze regio zullen we de balans opmaken en zo nodig het aanbod herijken. Samen met de regiogemeenten gaan we een nieuwe uitvoeringsagenda opstellen, voor de jaren 2021-2023. We volgen de landelijke ontwikkelingen met betrekking tot de door-decentralisatie (en nieuwe verdeelsleutel voor de rijksmiddelen) van Opvang en Beschermd Wonen nauwgezet. Inmiddels is duidelijk dat dit op zijn vroegst per 2022 zal starten, met een ingroeipad t/m 2031.

Omnibuzz Om een kwalitatief hoogwaardige vervoersvoorziening te kunnen blijven bieden en om flexibel te kunnen inspelen op ontwikkelingen, werken 30 Limburgse gemeenten samen via de GR Omnibuzz. Het streven is om het vervoersvolume gelijk te doen blijven dan wel te laten dalen. Echter ook de vervoerskosten stijgen. Bij de nieuwe aanbesteding die in 2020 is ingegaan is gebleken dat er sprake is van een prijsstijging van 8,3%. Afgezet tegen landelijke ontwikkelingen is deze prijsstijging gering. Vanwege de coronacrisis wordt momenteel minder gebruik gemaakt van deze collectieve vervoersvoorziening. Voor het merendeel van de doelgroep is het coronavirus erg risicovol. Wanneer de situatie zich stabiliseert verwachten we echter minimaal weer op het oorspronkelijke verstrekkingenniveau te komen. Door een aantal factoren zoals vergrijzing, bekendheid met de regeling en soberder openbaar vervoer, zou het beroep op deze voorziening na de coronacrisis zelfs kunnen toenemen.

Woningaanpassingen Op basis van recente jurisprudentie wordt bekeken hoe afspraken met de woningcorporaties moeten worden aangepast. Daarbij wordt gestart met een inventarisatie van de beschikbaarheid van aangepaste woningen en op handen zijnde renovaties, om meer duidelijkheid te krijgen over het aanbod van zorgwoningen. Het contractbeheer ten aanzien van de levering van trapliften wordt voortgezet op basis van de eerder gemaakte contractafspraken. Doel blijft om de uitgaven op dit gebied in de hand te houden en tegelijkertijd een voldoende en passend aanbod te creëren.

Hulpmiddelen Hulpmiddelen worden verstrekt op basis van het sinds 2019 geldende contract met leverancier Medipoint. Het jaar 2021 is het laatste jaar van het sterfhuisconstruct met de leverancier van de vóór 2019 verstrekte hulpmiddelen. Dit betekent een prijsstijging vanaf 2022 voor het nog uitstaande deel van dit ’oude’ bestand.

Als gemeente stellen wij de indicaties voor deze voorzieningen vast. Door het abonnementstarief en de vergrijzing blijft de verwachting dat het aantal voorzieningen stijgt dat in gebruik is. Via de realisatie van kleinschalige pools van hulpmiddelen dan wel roerende voorzieningen wordt in ieder geval ingezet op een efficiëntere inzet van deze voorzieningen. Dit speelt bij geclusterde woonvormen waarbij woonlasten zelf door cliënten betaald dienen te worden.

Daarbij zullen de hercontroles worden geïntensiveerd, zodat bij onvoldoende gebruik van het hulpmiddel indicaties kunnen worden beëindigd. Ook zal nog strikter naar de fysieke mogelijkheden van burgers die een aanvraag indienen gekeken worden vanuit het basisprincipe zelfredzaamheid en eigen kracht. Concreet betekent dit dat strakker geïndiceerd gaat worden.

PGB’s begeleiding/dagbesteding Er zal nog nadrukkelijker gekeken worden naar de PGB vaardigheid (het in staat zijn een PGB op een goede verantwoorde manier te beheren) van kwetsbare inwoners bij de aanvraag van WMO voorzieningen. Inmiddels is een landelijk format beschikbaar waarin de eisen waaraan voldaan moet worden duidelijk zijn vastgelegd. Cliënten die onvoldoende PGB-vaardig zijn, zijn beter af bij ondersteuning via Zorg in Natura en zullen naar Heerlen STAND-BY! worden doorverwezen. Hiermee kan de komende jaren een financieel voordeel behaald worden doordat die ondersteuning vanuit lump sum financiering gerealiseerd wordt.

Medische advisering door de GGD De GGD wordt ingeschakeld ter ondersteuning van beslissingen op WMO aanvragen en gehandicaptenparkeerkaarten. Dit ingewonnen onafhankelijk advies kan bij eventuele latere gerechtelijke procedures ons standpunt onderbouwen. Door meer op basis van de al beschikbare (medische) gegevens een eigenstandige beslissing te nemen kunnen kostenbesparingen worden gerealiseerd. Dit bereiken we door het houden van intercollegiaal casusoverleg. Uiteraard wordt de GGD ingeschakeld daar waar dit noodzakelijk is en meerwaarde heeft.

Schuldhulpverlening De impact van de coronacrisis op mensen met financiële problemen zal in 2021 nog duidelijker worden. Veel mensen hadden al moeite om rekeningen te betalen en de verwachting is dat dit aantal oploopt. Zo kunnen mensen met minder financiële buffers, jongeren, flexwerkers en AOW’ers een inkomstendaling minder goed opvangen. Sommigen zijn genoodzaakt schulden te maken om de crisis door te komen en mensen die al met schulden kampen worden extra hard geraakt.

We richten onze schuldhulpverlening op het effectief bieden van hulp bij schulden en op het voorkomen dat inwoners in een uitzichtloze financiële situatie belanden, met onaanvaardbaar hoge maatschappelijke kosten. Voor 2021 zijn er twee speerpunten: 1. We stellen een nieuw beleidsplan schuldhulpverlening op In dat beleidsplan richten we ons op het bieden van effectieve hulp bij schulden en hebben we aandacht voor schuldpreventie 2. Wijzigingen van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) per 1 januari 2021 implementeren Met de wijzigingen van de Wgs krijgen gemeenten de wettelijke mogelijkheid om gegevensuit- wisseling voor schuldhulpverlening te faciliteren en tegelijkertijd naleving van de AVG te warborgen. De wijziging van de Wgs maakt het mogelijk gegevens uit te wisselen voor zowel het bestrijden van schulden als voor vroegsignalering van schulden. Met woningcorporaties, energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars maken we afspraken over die uitwisseling, waardoor het accent binnen schuldhulpverlening (nog) meer op vroegsignalering komt te liggen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Visie Opvang en Beschermd Wonen Parkstad (2018-2026);  Uitvoeringsagenda 2019-2020 Opvang en Beschermd Wonen Parkstad en Beekdaelen  Verordening en Uitwerkingsbesluit maatschappelijke ondersteuning 2020  Integraal Maatschappelijk Accommodatiebeleid Heerlen 2016  Gezondheid in Zuid-Limburg: van signaalrood naar bronsgroen 2016-2019  GR Omnibuzz

 Contracten WMO  Integrale beleidskaders Participatie  Beleidsregel schuldhulpverlening

Wat gaat dat kosten?

KT Volwassenen maatwerkvoorzieningen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -71.589 -71.505 -71.677 -71.390 -71.859 -72.054 Baten 4.085 4.103 2.903 2.114 2.121 2.121 Totaal -67.504 -67.403 -68.774 -69.276 -69.738 -69.933 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Strakker indiceren bij de toekenning van hulpmiddelen en daarnaast meer her-controles uitvoeren. Dit levert in 2021 een besparing op van € 75.000 (€ 38.000 in 2022, € 8.000 in 2023 en 2024).  Bij aanvragen ambulante Begeleiding middels een PGB hanteren van strakkere criteria/beoordelingskaders rondom het toetsen van de PGB-vaardigheid en anderzijds strenger toetsen op de kwaliteit van de zorgaanbieder. Dit levert in 2021 een besparing op van € 53.000 (€ 73.000 in 2022, € 93.000 in 2023 en 2024)  Minder advies inwinnen bij de GGD bij WMO-aanvragen. Dit levert in 2021 een besparing op van € 79.000, in 2022 € 109.000, in 2023 € 129.000 en in 2024 € 149.000.  Minder advies inwinnen bij de GGD bij aanvragen Gehandicaptenparkeerkaart. Dit levert in 2021 een besparing op van € 9.000, in 2022 € 13.000, in 2023 € 16.000 en in 2024 € 21.000.  Inkomensafhankelijk maken van de regeling Gehandicaptenparkeerkaart met een begrenzing op 110% van de bijstandsnorm. Daarnaast gaan mensen die wel voor een Gehandicaptenparkeer- kaart in aanmerking komen meer bijdragen in de kosten van een medische keuring. Dit levert in 2021 een besparing van € 80.000 op en daarna structureel een besparing van € 90.000.  Voor het in aanmerking komen voor de collectieve vraagafhankelijke vervoersvoorziening Omnibuzz was tot 1 oktober 2020 een vervoersbehoefte van minimaal 1x per jaar toereikend. Per 1 oktober 2020 is dit teruggebracht naar een vervoersbehoefte per kwartaal (dus: minimaal 4 vervoersbewegingen per jaar). Dit is meer in lijn met de overige gemeenten die meedoen aan de GR Omnibuzz. Dit levert een structurele besparing op van € 70.000  Door de coronacrisis voorzien we in 2021 minder gebruik van Omnibuzz: incidentele besparing van € 220.000.  Stopzetten van de gemeentelijke vergoeding aan KBL voor de huur van de Luciushof. We gaan ervoor zorgen dat de gesprekken met burgers op Maanplein kunnen plaatsvinden. Daarmee besparen we vanaf 2021 de jaarlijkse huisvestigingskosten van € 10.000.  Het budget voor de tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten blijkt te ruim en wordt naar beneden bijgesteld met € 100.000.

Kernthema Arbeidsmarktbeleid

Wat gaan we daarvoor doen?

In dit kernthema beogen we primair om zo veel mogelijk Heerlense burgers aan het werk te helpen en daarmee bijstandsonafhankelijk te maken. Secundair is het doel om zo veel mogelijk Heerlense burgers door ontwikkeling en participatie dichter bij de arbeidsmarkt te brengen.

Uitstroom naar Werk Ook binnen het kernthema Arbeidsmarktbeleid willen we zoveel mogelijk mensen aan het werk helpen. We zetten daarom, net zoals in voorgaande jaren, fors in op uitstroom naar werk. En daar waar dat niet direct lukt, door onzekere ontwikkelingen (corona), naar opleidings- en ontwikkeltra- jecten. In 2021 versterken we de samenwerking met onze partners Werkgeversservicepunt Parkstad (WSP) en Stichting Werk voor Heerlen (WvH). Dit leidt ertoe dat WSP en WvH beter in positie komen om mensen zelfstandig toe te leiden naar werk en ontwikkeling, waardoor zoveel mogelijk mensen uitstromen naar duurzaam werk.

Cascademodel als organisatiemodel De Heerlense gemeentelijke organisatie wordt, samen met WSP en WvH, ingericht als organisatie conform het cascademodel. Dit model richt zich enerzijds op onze klanten en de kortste weg naar werk. Anderzijds zorgt dit model ervoor dat WSP, WvH en gemeente Heerlen zich bezig houden met de doelgroep waar zij het sterkst in zijn. WSP richt zich op het binnenhalen van werk bij werkgevers en het matchen met klanten met arbeidspotentie. WvH richt zich op ontwikkeling van klanten. En de gemeente Heerlen richt zich op het activeren en laten participeren van de doelgroepen met de grootste afstand tot de arbeidsmarkt. Op deze manier brengen we Heerlense bijstandsgerechtigden zo snel als mogelijk naar betaald werk, leerwerktrajecten of andere ontwikkelplekken. Via dit model focussen we op mensen die binnen één jaar toe te leiden zijn naar werk. Als bijstandsgerechtigden niet of nog niet klaar zijn voor de reguliere arbeidsmarkt krijgen zij een ander passend traject. Om dit nog meer te optimaliseren gaan wij in 2021 de begeleiding van kandidaten binnen de Participatiewet anders organiseren. Het begeleiden van kandidaten naar werk besteden wij vanaf dat moment uit aan WSP Parkstad. De Stichting WvH gaat zonder tussenkomst van de gemeente de regie voeren over mensen die eerst een ontwikkeltraject doorlopen. Het beoordelen en uitbetalen van de uitkering blijft via ons als gemeente lopen. Door deze nieuwe werkwijze gaan we de efficiency en effectiviteit van de toeleiding naar werk vergroten. Er komen minder overdrachtsmomenten tussen de organisaties, daar waar mogelijk wordt er makkelijker geschakeld en zullen ‘schotten’ tussen organisaties wegvallen.

Preventie op Instroom Naast onze focus op re-integratie op de arbeidsmarkt, proberen we ook te voorkomen dat Heerlense burgers afhankelijk worden van een uitkering op bijstandsniveau. Hiervoor hebben we onze partners WSP en WvH gepositioneerd aan de toegangspoort naar een uitkering, waardoor we trachten te voorkomen dat mensen afhankelijk worden van een uitkering, maar direct worden toegeleid naar werk en of ontwikkeling. In dit kader werken we ook nauw samen met partners zoals onder andere het UWV, onderwijsinstellingen en VSV.

In- Door- Uitstroomketen (IDU-Keten) Samen met andere overheden, onderwijsinstellingen en werkgevers werken we aan een nog betere IDU-keten. Dit met als doel om zo min mogelijk mensen langs de kant te laten staan en om aan de vraag vanuit de markt om (gekwalificeerde) medewerkers zoveel als mogelijk tegemoet te komen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Meerjarige beleidskaders arbeidsmarktbeleid Parkstad • Participatiewet

• Integrale beleidskaders participatie • Uitvoeringplan participatie • Participatieverordening • Verordening loonkostensubsidie • Verordening tegenprestatie • Beleidsregel re-integratie  Beleidsregel loonkostensubsidie • Beleidsregel tegenprestatie • Beleidsregel premiebeleid

Wat gaat dat kosten?

KT Arbeidsmarktbeleid Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -41.467 -41.427 -35.581 -34.824 -34.084 -33.790 Baten 2.689 3.239 0 0 0 0 Totaal -38.778 -38.189 -35.581 -34.824 -34.084 -33.790 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Door de participatie-activiteiten terug te brengen naar het wettelijke niveau besparen we in 2021 € 200.000, waarvan de helft structureel /meerjarig en de helft incidenteel.  Door optimalisering van de re-integratieketen besparen we op formatie € 445.000 structureel.

Kernthema Inkomensondersteuning

Wat gaan we daarvoor doen?

Volumebeheersing algemene bijstand In de afgelopen zeven jaar was de ontwikkeling van de bijstandscijfers in Heerlen gunstiger dan het landelijk gemiddelde. In 2021 zal de werkloosheid als gevolg van de coronapandemie oplopen en zal inkomensondersteuning voor veel Heerlenaren onmisbaar zijn. Daar hebben we, zoals alle gemeenten, financiële steun van het Rijk bij nodig. Het is voor ons belangrijk of en in hoeverre deze steun via de jaarlijks te ontvangen Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten (BUIG-budget) zal worden verrekend. Dat neemt niet weg, dat wij ons onverminderd blijven inzetten om zoveel mogelijk mensen (weer) aan het werk te helpen.

Blijven investeren in armoedebeleid Veel mensen die in armoede leven of schulden hebben, hebben behalve met een financieel probleem vaak ook te maken met andere problemen, die elkaar wederzijds beïnvloeden. Zo kan een slechte gezondheid ervoor zorgen dat het moeilijk is om werk te behouden, en de geldnood die daar het gevolg van is kan stress opleveren, die weer van invloed is op de gezondheid. Ook hebben kinderen die niet kunnen deelnemen aan sport-, culturele of educatieve activiteiten minder kans om zich optimaal te ontwikkelen. Daarom blijven we investeren in het bestrijden van armoede, ook al staan we als gemeente voor financiële uitdagingen. Wij stellen in ons armoedebeleid het kind structureel centraal en bouwen voort op de keuzes die we in de afgelopen jaren gemaakt hebben, omdat we er van overtuigd zijn dat dit belangrijk is voor Heerlen én omdat dit uiteindelijk maatschappelijke kostenbesparing oplevert. Het Kindpakket blijft overeind, de Fit&Fun-regeling behouden we en we blijven ons inzetten om waar mogelijk drempels te verlagen om mee te kunnen doen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Integraal beleidskader participatie  Integraal uitvoeringsplan participatie  Kindpakket  Verordening Afstemming  Verordening Handhaving  Verordening Inkomenstoeslag  Verordening Fit&Fun-regeling  Verordening Studietoeslag  Beleidsregel Algemene bijstand  Beleidsregel Bijzondere bijstand  Beleidsregel Inkomenstoeslag  Beleidsregel Briefadres  Beleidsregel Sociaal Medische Indicatie Kinderopvang  Beleidsregel Studietoeslag  Beleidsregel tegemoetkoming kinderopvang  Beleidsregel Terug- en Invordering, Boete en Verhaal Gemeente Heerlen (TIBV)

Wat gaat dat kosten?

KT Inkomensondersteuning Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -70.765 -71.961 -69.542 -62.271 -60.693 -60.693 Baten 60.951 65.281 59.440 52.254 50.723 50.723 Totaal -9.814 -6.680 -10.102 -10.017 -9.970 -9.970 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Verlagen draagkracht bewindvoering van 120% naar 100% van de bijstandsnorm Ongeveer 4.000 Heerlenaren staan onder bewind. Het vergoeden van de kosten van bewindvoering neemt een grote hap uit de voor armoedebeleid beschikbare middelen. Bewind- voering wordt uitgesproken door de rechter, hierop heeft de gemeente geen invloed. Dit betreft zowel het uitspreken van het bewind als de duur van het bewind. Verlagen van het draagkracht- percentage geeft ons de mogelijkheid een besparing te realiseren, waardoor we ons voorzieningenniveau in stand kunnen laten voor de mensen die dit hard nodig hebben. Daarmee worden de burgers met een inkomen hoger dan 100% van de bijstandsnorm uitgesloten van een vergoeding via de bijzondere bijstand. Door de draagkracht te verlagen van 120% naar 100% van de bijstandsnorm besparen wij op de kosten bijzondere bijstand. Dit levert jaarlijks naar verwachting € 770.000 op.  Bijstelling budget sociaal medische indicatie kinderopvang In 2020 is gestart met het 4-ogenprincipe en is kritischer getoetst. We helpen mensen die een aanvraag indienen met het organiseren van de kinderopvang en kijken zo of de bestaande kinderopvangregelingen toch ingezet kunnen worden of dat we de informele zorg zo kunnen inrichten dat de inzet van dure kinderopvang niet of in mindere mate nodig is. Hierdoor zijn de kosten met ongeveer 1/3 verminderd. Deze kritische toets wordt in 2021 voortgezet en het is de verwachting dat een deel van het budget niet meer nodig is en naar beneden bijgesteld kan worden. Het gaat daarbij om een bedrag van € 186.000 in 2021 en € 86.000 in 2022.  Anders organiseren per 2022 van de ondersteuning van bureau cliëntentelefoon We gaan de functie van het bureau cliëntentelefoon anders organiseren. Dit levert vanaf 2022 een jaarlijkse kostenbesparing van € 43.000 op.  Bijstelling budget voor de proceskosten naar aanleiding van bezwaarschriften op grond van de Participatiewet. Op grond van de Wet kosten bestuurlijke voorprocedures en het Besluit proceskosten bestuursrecht kan een indiener van een bezwaarschrift de gemeente verzoeken om een vergoeding van de proceskosten (bijv. juridische bijstand) die in de bezwaarprocedure zijn gemaakt. De indiener van een bezwaarschrift moet deze vergoeding aanvragen. In de voorgaande jaren gaven we hieraan minder uit dan begroot, het budget kan dan ook in 2021 met € 45.000 en vanaf 2022 structureel met € 88.000 verlaagd worden.

Kernthema Buurtgericht werken

Wat gaan we daarvoor doen?

In 2021 gaan we verder met het versterken en ontwikkelen van de ingezette koers om als organisatie vanuit partnerschap met partijen uit de samenleving te werken aan de opgaven van de stad. Dit past binnen de veranderende eisen die de samenleving aan ons en aan onze diensten, producten en partners stelt. De competenties die nodig zijn om vanuit partnerschap te kunnen werken, worden verder ontwikkeld en/of versterkt.

Het is niet alleen de herijking van het buurtgericht werken dat bijdraagt aan de hierboven bedoelde transformatie. Het gaat ook om een verandering van de gehele organisatie, een kanteling naar vraaggericht en participatief werken. Om in buurten zichtbaar resultaat te kunnen boeken is een sterk partnerschap de belangrijkste voorwaarde. De herijking van het buurtgericht werken is in 2020 gestart. De nieuwe visie buurtgericht (samen)werken zal in de eerste helft van 2021, samen met alle relevante partijen in en uit de buurten, vormgegeven worden. We zorgen daarbij voor integraliteit met de nieuwe kadernota leefbaarheid & veiligheid 2020-2021 welke eind 2021 vastgesteld wordt en het programma burgerbetrokkenheid.

Om dit goed te kunnen doen ontwikkelen we dit verder met zogenaamde “voorlopers” vanuit bestaande structuren en netwerken in diverse buurten. Ook onderzoeken we welke nieuwe structuren mogelijk maar vooral praktisch zijn. Zo werken we niet alleen aan een nieuwe visie maar parallel hieraan ook aan een nieuwe structuur om zo nog beter te kunnen samenwerken in alle buurten.

Heerlen kent op dit moment nog verschillende initiatieven en subsidieregelingen voor de ondersteuning en financiering van initiatieven afkomstig van inwoners en buurtorganisaties. In 2021, met als basis de nieuwe visie en kadernota, wordt het aantal subsidieregelingen teruggebracht tot één algemene regeling voor de verstrekking van subsidie aan alle initiatieven die bijdragen aan de versterking van actief burgerschap of de verbetering van buurten of wijken.

Vanzelfsprekend werken we daarbij samen en participeren we in nieuwe ontwikkelingen zoals Frisse Wind. Deze Cityboost is een donatie aan onze stad. Het is de bedoeling dat deze donatie als een vliegwiel gaat fungeren voor een aantoonbare en blijvende verbetering van de maatschappelijke samenhang, de sociale mobiliteit en het actief burgerschap in een stad. Door op deze manier samen te werken zorgt dit voor meer synergie, feitelijk dat 1+1 3 wordt. Vertrouwen in onze inwoners en regelarmwerken zijn daarbij belangrijke uitgangspunten.

Buurtactie-regeling & Buurtdeals De buurtactie-regeling en buurtdeals zijn inmiddels een vast onderdeel van de buurtgerichte aanpak vanuit buurtregie. Ook in 2021 faciliteren en ondersteunen we de ruim 90 buurtactie aanvragen en de ruim 60 deals die gemiddeld per jaar ingediend en toegekend worden. De toegekende subsidies in het kader van de buurtactie-regeling en buurtdeals zijn gelijkmatig over alle buurten verdeeld. Ook zien we dat maatwerk per buurt nodig is bij de ondersteuning. Vooral ook na de start, bij het onderhouden en beheren van afspraken en contacten met de initiatiefnemers.

Buurthelden In alle buurten zijn buurthelden en buurtvrienden actief in de openbare ruimte waarbij ze ondersteund worden vanuit Buurtregie, Ieder jaar stijgt het aantal, en we zorgen steeds voor de juiste ondersteuning en verbinding van jong en oud.

100

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Stadsvisie Heerlen  Beleidsregel subsidiëring buurtgericht werken 2016  Beleidsregel subsidiëring buurtactie Heerlen  Kadernota Integrale Veiligheid  Gezondheid in Zuid-Limburg: signaalrood naar bronsgroen 2016-2019  Visie de noodzakelijke buitenkans, visie op beheer en onderhoud van de fysieke leefomgeving in de gemeente Heerlen 2016-2023  Visienota Burgerbetrokkenheid 2019

Wat gaat dat kosten?

KT Buurtgericht werken Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -706 -565 -650 -650 -650 -650 Baten 0 0 0 0 0 0 Totaal -706 -565 -650 -650 -650 -650 Bedragen x € 1.000

101

Kernthema Integraal ouderenbeleid

Wat gaan we daarvoor doen?

Ouderenbeleid Met het integraal ouderenbeleid (Ouder worden met Toekomst!) richten we ons op het voorkomen en tegengaan van kwetsbaarheid. We richten ons langs 10 actielijnen vooral op preventie, zoals het voorkomen en tegengaan van eenzaamheid en het ontwikkelen van dementievriendelijke buurten, maar zeker ook op de vele kwaliteiten die onze oudere inwoners te bieden hebben. Hierbij zetten we in op diverse sporen. We oriënteren ons internationaal (bijvoorbeeld via het Urbact-project) en we zijn in gesprek met de provincie Limburg. Ook pakken we in gezamenlijkheid projecten op in Parkstad en dringen voor het thema eenzaamheid door in de haarvaten van de buurten. We geven uitvoering aan de op het ouderenbeleid gebaseerde uitwerkingsagenda. In 2020 hebben we geïnvesteerd in samenwerking, in het leggen van verbinding en in het netwerk in de buurten. Dit deden we ondanks de tegenwerking van het coronavirus, waardoor ontmoeting niet altijd vanzelfsprekend was.

In 2021 willen we gaan oogsten! We werken verder aan de uitwerking van de actielijnen, zoals opgenomen in de uitwerkingsagenda 2020-2023. Daarin zijn de volgende 10 actielijnen van beleid voorzien van lopende en nieuw te ontwikkelen activiteiten:

1. Eenzaamheid en verbinding 2. Het verbinden van jong en oud 3. Dementievriendelijkheid 4. Armoede en (arbeids)participatie 5. Vitaal en gezond ouder worden 6. De digitale maatschappij 7. Ouderen doen en denken mee 8. Een veilige leefomgeving 9. Communicatie en beeldvorming 10. Kennisdeling

Binnen de meerjarige agenda is de aanpak van eenzaamheid een speerpunt. Speciale aandacht geven we aan onze communicatie en een doorlopende campagne rondom eenzaamheid. We onderzoeken hoe we het beste ervoor kunnen zorgen dat een ieder op de hoogte is van de beschikbare informatie en ontwikkelingen. Niet iedereen is namelijk (voldoende) digitaal vaardig. We gaan deze vaardigheid zoveel mogelijk stimuleren en helpen ouderen om beter en veiliger om te kunnen gaan met internet en sociale media. Ook stimuleren we activiteiten waar oudere en jongere Heerlenaren elkaar ontmoeten en helpen. We werken hierin nauw samen met onze eigen kennisinstellingen zoals Zuyd Hogeschool en de Open Universiteit.

Binnen het ouderenbeleid zijn de buurtcoalities belangrijke schakels. De eerste buurtcoalitie tegen eenzaamheid is gestart in Hoensbroek Centrum-De Dem in september 2020. In deze coalitie treffen vrijwilligers, opbouwwerk, paramedici, ondernemers en ouderenbonden elkaar en maken zij zich gezamenlijk sterk om eenzaamheid in hun buurt te signaleren en terug te dringen. In 2021 worden deze buurtcoalities verder uitgerold over andere buurten in Heerlen. Waar nodig worden trainingen ingezet over eenzaamheid, het signaleren van eenzaamheid en de werkbare principes. Het is de bedoeling dat deze buurtcoalities na een opstartfase, met een kleine financiële bijdrage van de gemeente, zelfstandig draaien in de buurt.

Het Meldpunt Eenzaamheid is in de zomer van 2020 geopend en wordt in 2021 verder doorontwikkeld. Op zichtbare plekken in de stad worden houders met informatie over het meldpunt neergezet (bibliotheek, buurtpunten, huisartsen, ouderenverenigingen etc.). We geven invulling aan de samenwerking met het KBO, waarmee we eind 2020 een convenant afsloten om samen te gaan

102

werken in de aanpak van eenzaamheid. Ook hebben we een coalitie gevormd met Zuid-Limburgse gemeenten. In deze samenwerking willen we van elkaar leren, elkaar inspireren en waar mogelijk activiteiten op elkaar afstemmen of gezamenlijk organiseren.

Voor wat betreft de andere actielijnen van het ouderenbeleid staan o.a. de volgende interventies volgend jaar centraal:

 In het kader van het ‘Mentality’-project van o.m. Radboud UMC Nijmegen en Zuyd Hogeschool is in 2020 gestart met de eerste dementievriendelijke buurten in Heerlen (Aarveld-Bekkerveld en Caumerveld-Douve Weien). Dat zetten we in 2021 voort en in de jaren daarna rollen we dit verder uit over de stad.  Met de OU en GGD werken we met het project Healthy Ageing aan gezond ouder worden. We nemen deel (als lead-city) aan het EU-project URBACT, gericht op het duurzaam voorkomen van kwetsbaarheid, behoud van vitaliteit en samenwerking met particuliere organisaties.  Een onderzoek van de OU naar de inzet van digitale media om eenzaamheid tegen te gaan wordt in de praktijk gebracht in Hoensbroek-De Dem, Heksenberg en GMS.  Maken van verbinding tussen jong en oud door het uitbouwen van de betrokkenheid van ouderen op basisscholen en door scholieren te betrekken bij maatschappelijke vraagstukken in de buurt.

Onze goede voorbeelden binnen het ouderenbeleid maken we zichtbaar via de media. Goede voorbeelden inspireren andere bewoners en organisaties.

Inclusief beleid We streven naar een gelijkwaardige positie voor mensen met een beperking. Naar een samenleving waarin iedereen ertoe doet, waarin iedereen mee kan doen en waar we naar elkaar omkijken. Aan de hand van onze Lokale Inclusie Agenda (Iedereen voor Elkaar) streven wij ernaar op acht thema’s fysieke en andere ongelijkheden weg te nemen door concreet eigen ‘inclusief’ handelen in al onze beleids- en uitvoeringstaken, door andere organisaties en bedrijven te bewegen dit ook te doen en door onze eigen organisatie en huisvesting ‘inclusief’ in te richten.

We werken in 2021 aan realisatie van de Lokale Inclusie Agenda (Iedereen voor Elkaar!) via een concreet uitvoeringsprogramma waarin mensen met een beperking vanuit het gedachtegoed ‘Niets over ons zonder ons’ (waarmee bedoeld wordt dat initiatieven tot stand komen met actieve inbreng van de doelgroep en niet zonder deze betrokkenheid) gelijke kansen krijgen en gelijkwaardig worden behandeld en bejegend. Speciale aandacht geven we hierbij aan vrouwen met een beperking en kinderen met een beperking.

In ons inclusief beleid bewegen we ons op diverse terreinen, namelijk: a. Onderwijs en ontwikkeling: we gaan in 2021 door met het verbeteren van onze digitale toegankelijkheid en communicatie in begrijpelijke taal voor onze inwoners; b. Thuis, wonen waar en hoe je wilt: we onderzoeken de woningbehoefte in Heerlen en brengen deze in kaart. Wat is aan woningaanbod beschikbaar, wat dient er te worden ontwikkeld en te worden gerealiseerd zodat inwoners kunnen wonen op de manier die zij willen en op de locatie waar ze willen (bijvoorbeeld aangepaste/levensloopbestendige woningen)? Hier zijn woningcorporaties en verenigingen bij betrokken. c. Werk en inkomen, maatschappelijke betekenis: in regionaal verband werken we samen aan perspectief op werk zodat mensen met beperkingen, kwetsbare groepen een betere kans hebben op het krijgen van geschikt werk; d. Vrije tijd: kunnen doen wat je wilt: we bevorderen dat evenementen in Heerlen voor iedereen toegankelijk zijn, gaan door met het realiseren van rolstoeltoegankelijke wandelroutes en stimuleren (via het samenwerkingsverband Iedereen kan sporten) verenigingen om sporten voor mensen met een beperking toegankelijk te maken;

103

e. Vervoer (jezelf kunnen verplaatsen, toegankelijke openbare ruimte): ervaringsdeskundigen worden actief betrokken bij ontwerpplannen van openbare ruimte en gebouwen. Tevens voeren ervaringsdeskundigen (periodiek) schouwen uit waarbij zij hun ervaringen en adviezen delen met de projectleider; f. Welzijn, gezondheid en ondersteuning: we komen tot verbetering van de bereikbaarheid en toegankelijkheid van buurtpunten en het ziekenhuis; g. Burgerschap: politieke en maatschappelijke activiteiten, stemlokalen: we realiseren toegankelijke stemlokalen, zodat iedereen kan stemmen. Ook werken we aan het trainen van vrijwilligers die burgers informeren die moeite hebben met stemmen; h. Gemeente als organisatie: werkgeverschap, eigen huisvesting, website, beeldvorming: voor onze eigen organisatie zijn bewustwording en bejegening belangrijke onderwerpen. Medewer- kers informeren en trainen we met medewerking van ervaringsdeskundigen in hoe om te gaan met klanten met bijvoorbeeld een fysieke beperking of psychische aandoening.

Bij de uitvoering van de Lokale Inclusie Agenda werken we intensief samen met de Cliëntenraad Gehandicapten Heerlen en de Adviesraad MO. In onze communicatiestrategie richten we ons op de pijlers informeren, erbij betrekken, samenwerken, enthousiasmeren en inspireren.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Integraal Ouderenbeleid: Ouder worden met Toekomst 2020-2023;  Uitwerkingsagenda ouderenbeleid 2020-2023;  Lokale Inclusie Agenda (LIA) ‘Iedereen voor Elkaar!’

Wat gaat dat kosten?

KT Integraal ouderenbeleid Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -297 -760 -507 -520 -520 -520 Baten 0 0 0 0 0 0 Totaal -297 -760 -507 -520 -520 -520 Bedragen x € 1.000

104

2.1.7 Programma Volksgezondheid en Milieu

Portefeuillehouders: Peter van Zutphen, Charles Claessens, Jordy Clemens

Wat willen we bereiken?

Volksgezondheid We streven naar een gezonde en veilige leefomgeving voor iedereen, waarbij onze inwoners zo snel en eenvoudig mogelijk ondersteuning aangeboden krijgen, daar waar zij dat nodig hebben. We willen het aantal jeugdigen en gezinnen waar het goed mee gaat vergroten en daarmee het aantal jeugdigen en gezinnen, dat in de toekomst aanspraak zal maken op zwaardere hulp verminderen.

Op tal van gezondheidsfactoren scoort Zuid-Limburg - en met name Heerlen - beduidend slechter t.o.v. de rest van het land. Ons streven naar een gezonder Zuid-Limburg vraagt om een trendbreuk. In het nieuwe regionale gezondheidsbeleid (2020-2023) hebben we met het Regionale Programma Trendbreuk onze ambitie vastgelegd om die achterstand ten opzichte van het landelijke gemiddelde binnen tien jaar met een kwart in te lopen. Wij leggen daarbij de focus op de periode van -1 jaar tot en met 18+ (jongvolwassenen) zodat alle Zuid-Limburgse kinderen gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien.

Duurzaamheid Zie tekst Paragraaf 3.11 Bestuursprogramma’s.

Klimaatadaptatie en integraal Watertakenplan In het kader van klimaatadaptatie, ter bestrijding van hittestress en wateroverlast, willen we meer groen terugbrengen in de stedelijke omgeving. Ook in het opgestelde Watertakenplan heeft dit inmiddels een plek gekregen.

Energietransitie Middels uitwerking van beleid in concrete uitvoeringsplannen leveren we een bijdrage aan het terugdringen van het gebruik van milieubelastende grondstoffen naar natuurlijke grondstoffen, waarmee ook aan de energiebehoefte voldaan kan worden. Uitwerking van plannen vindt in 2021 plaats middels de Regionale Energie Strategie, de Transitievisie Warmte en het Uitvoeringspro- gramma PALET 3.1.

Risico’s  Publieke gezondheid: het duurzaam kunnen borgen van de interventies vanuit Trendbreuk  Draagvlak en betrokkenheid van de samenleving bij de opgave van de energietransitie  Uitgeputte subsidieregelingen, waardoor onvoldoende externe financiering gevonden wordt

105

Wat mag dat kosten?

Programma 7 - Volksgezondheid en milieu Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -23.087 -25.138 -24.076 -23.899 -23.598 -23.770 Baten 18.952 20.144 21.268 21.169 20.846 20.879 Totaal saldo van baten en lasten -4.135 -4.995 -2.808 -2.730 -2.753 -2.892 Toevoeging reserves -450 -200 0 0 0 0 Onttrekking reserves 284 456 0 0 0 0 Resultaat -4.301 -4.739 -2.808 -2.730 -2.753 -2.892 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Volksgezondheid -5.729 -6.042 -4.875 -4.739 -4.665 -4.665 Riool, afval en milieubeheer 1.906 1.353 2.264 2.240 2.141 1.999 Begraafplaatsen -312 -305 -197 -231 -229 -225 Bestemming -166 256 0 0 0 0 Totaal -4.301 -4.739 -2.808 -2.730 -2.753 -2.892 Bedragen x € 1.000

106

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal

Hernieuwbare elektriciteit % 3,5 18,5 2018 Omvang huishoudelijk afval kg/inwoner 141 172 2018

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Aantal woningen aangesloten op Mijnwater in Heerlen Aantal 310 2017 Aantal woningen waar een geluidssanering heeft Aantal 825 2019 plaatsgevonden

107

Kernthema Volksgezondheid

Wat gaan we daarvoor doen? Ook 2021 zal in het teken staan van de aanpak Trendbreuk, samen met de 16 Zuid-Limburgse gemeenten. Een cruciaal onderdeel in de Trendbreuk is het project Kansrijke Start. Mede dankzij subsidie van de Provincie Limburg kunnen we - onder aanvoering van een kwartiermaker - bestaande projecten continueren (onder andere Nu Niet Zwanger, Voorzorg en Stevig Ouderschap) en nieuwe projecten uitrollen (waaronder het verbinden van het medische en sociale domein). In 2021 zal er niet alleen op Zuid-Limburgse schaal aandacht zijn voor het programma Kansrijke Start. In Parkstad zijn we in de mogelijkheid om, dankzij Regiodeal middelen, hier extra op in te zetten. Eind 2020 zal gedurende een periode van 3 jaar een projectleider aan de slag gaan om interventies van het programma Kansrijke Start actief in Parkstad uit te rollen.

De coronacrisis De GGD geeft uitvoering aan crisisbeheersing bij een epidemiologische uitbraak. In 2020 betrof dit de aanpak van het coronavirus. De impact van deze aanpak is zowel inhoudelijk als financieel groot. De inzet van de GGD Zuid Limburg aan de coronacrisis zal ook in 2021 voortgezet moeten worden (de intensiteit hiervan is afhankelijk van hoe de crisis zich ontwikkelt).

Verslavingspreventie In 2021 zal ook een nieuw preventie- en handhavingsplan jeugd en alcohol voor Zuid-Limburg van kracht worden (duur van vier jaar). Diverse preventieactiviteiten worden benoemd om het drinkgedrag van de jeugd te beïnvloeden. Bij de verslavingspreventie zal ook steeds meer aandacht geschonken worden aan activiteiten op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg (bv depressie preventie). In het kader van de start van het vierjarig experiment gesloten coffeeshopgemeenten dient preventie ook nadrukkelijk een rol te krijgen. In haar rapport heeft het Trimbos instituut het Rijk aanbevolen extra gelden aan de deelnemende gemeenten beschikbaar te stellen voor extra preventieactiviteiten. Hier is echter nog geen besluit over genomen.

Veilig Thuis (VT) Ook komend jaar zetten we in op de doorontwikkeling en professionalisering van Veilig Thuis. De ambitie voor 2021 en volgende jaren is dat de domeinen zorg en veiligheid meer met elkaar verbonden worden en op lokaal niveau samenwerkingsafspraken worden gemaakt vanuit de Regiovisie Geweld Hoort Nergens Thuis. Samen met de Lokale Toegang wordt gewerkt aan een compact ingerichte lokale/sub-regionale keten waarin dat wat een GIA-casus nodig heeft, leidend dient te zijn. Dit dient te worden bereikt door de inrichting van een lokale/sub-regionale routeer-, trieertafel voor meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling.

Jeugdgezondheidszorg Sinds 1 januari 2020 heeft Zuid-Limburg één organisatie voor alle Jeugdgezondheidszorg (JGZ) aan kinderen van 0-18 jaar. Deze samenvoeging van organisaties vraagt om een nieuw dienstverleningspakket dat past bij de JGZ van de toekomst. Aan dit pakket dienen de juiste financiële middelen ter beschikking te worden gesteld. Dit betekent dat in 2021 wordt gebouwd aan een realistische begroting voor de komende jaren.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Nota Gezondheidsbeleid Zuid-Limburg 2020-2023, Zuid springt eruit; Zuid Limburg zet nieuwe trend in gezondheid.

108

Wat gaat dat kosten?

KT Volksgezondheid Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -5.789 -6.206 -5.039 -4.902 -4.829 -4.829 Baten 60 164 164 164 164 164 Totaal -5.729 -6.042 -4.875 -4.739 -4.665 -4.665 Bedragen x € 1.000

109

Kernthema Riool, afval en milieubeheer

Wat gaan we daarvoor doen?

Integraal Waterplan en Watertakenplan Heerlen Vanaf 2020 wordt voor het Integraal Waterplan Regio Parkstad een gezamenlijk programma uitgevoerd met een regionale organisatie en gezamenlijke middelen. Dit is verder uitgewerkt voor Heerlen in het Watertakenplan Heerlen 2020-2024 met een uitvoeringsprogramma en een kostendekkingsplan.

Klimaatadaptief handelen Klimaatadaptief handelen is sinds 2020 ons motto. Dit realiseren wij door het uitvoeren van verschillende projecten zoals Operatie Steenbreek, stimuleringsregeling afkoppelen hemelwater 2019-2021, stimuleringsregeling voor groene daken en groene gevels, afkoppelen gemeentelijk vastgoed en afkoppelen openbare ruimte bij renovatie en/of vernieuwingsprojecten.

Op Parkstadniveau wordt de campagne “Waterklaar” gevoerd om bewoners, bedrijven en instellingen meer bewust te maken van hun eigen rol en verantwoordelijkheden bij het waterbeheer en hierin ook daadwerkelijk actie te ondernemen. Onderdeel van de bewustwordings- campagne is de afkoppelregeling op Parkstadniveau.

Vanuit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie wordt in samenwerking met Parkstad gemeenten een klimaatadaptatieplan opgesteld. In het klimaatadaptatieplan Parkstad wordt de koers aangegeven voor aanpassingen in de regio als gevolg van klimaatverandering. Het gaat hierbij om de thema’s: wateroverlast; droogte; hittestress; overstromingen.

Gedurende een langere periode (vanaf 2016) is gewerkt aan het verder vormgeven van de samenwerking in de waterketen in Limburg. De gemeente Heerlen doet actief mee aan dit onderzoek om, in de waterketen, een Limburg-brede organisatie op te richten.

Energietransitie Een aantal strategische opgaven lopen door in 2021. Zo zal ons concept bod voor de Regionale Energie Strategie (RES) vóór 1 juli 2021 verder uitgewerkt moeten tot een definitief bod dat zowel technisch als financieel haalbaar en realiseerbaar is. Eind 2021 moet onze Transitievisie Warmte (TVW) gereed zijn waarin we richting geven aan de toekomstige warmte/energievoorziening in de stad én kansrijke buurten benoemen waarmee we tot 2030 zullen starten met het opstellen van concreet uitvoerbare uitvoeringsplannen. In de TVW gaan we tevens beschrijven hoe wij dat proces de komende jaren organisatorisch en financieel denken te gaan aanpakken met de stakeholders in de buurten. Daarnaast evalueren we de afgelopen PALET 3.0 periode en stellen we op basis van onze ervaringen, ons definitieve RES-bod en de TVW een nieuw uitvoeringsprogramma (PALET 3.1) samen voor de periode 2021-2024. Dit alles binnen de kaders van de nieuwe Omgevingsvisie.

Ten aanzien van PALET loopt een aantal projecten en initiatieven door in 2021. Het ‘zonnepanelen- project Parkstad’ loopt door. En de Woonwijzerwinkel Parkstad zal volledig operationeel zijn om woningeigenaren te helpen bij het verduurzamen van hun woning. Met de woningstichtingen gaan we een gestructureerd plan opzetten voor de gewenste verduurzaming van hun woningvoorraad en we gaan Verenigingen van Eigenaren helpen bij de verduurzaming van hun complexen. We gaan met Simpelveld, Kerkrade en Aken (zowel politiek, ambtelijk als met de samenleving) concrete stappen ondernemen om te komen tot realisatie van windturbines in Parkstad Zuid. De Annual Conference Energy Cities Heerlen is verschoven naar april 2021. We werken daarnaast samen met onze partners aan plannen voor zonnepanelen in Heerlen Centrum, bedrijventerrein de Koumen en rondom de Weggebekker. Samen met Parkstad

110

onderzoeken we of we zonnepanelen kunnen realiseren op grote daken van bedrijven én of een eigen lokaal duurzaam energiebedrijf hiervoor kansen kan bieden.

In 2020 is een HORIZON2020 aanvraag ingediend voor een project rondom de bestrijding van energiearmoede en de gevolgen van energiearmoede op gezondheid van burgers. Indien deze aanvraag gehonoreerd wordt zal dit project in 2021 uitgevoerd worden.

Gezonde leefomgeving Voor de aanpak van geluidsisolatie van saneringswoningen (ouder dan 1986) gaat een marktpartij aan de slag bij ca. 20 woningen en wordt een volgende serie woningen onderzocht. Waar mogelijk worden geluidsreducerende deklagen aangebracht om verkeerslawaai tegen te gaan. In de nieuwe concessie voor oplaadpunten voor elektrische auto’s in de openbare ruimte gaan we een uitrolprogramma van laadpalen mogelijk maken. Ten behoeve van de Zero Emissie Zone voor goederentransport in het centrum wordt een implementatieplan doorlopen als we in 2020 een positief principebesluit nemen. Om stikstofdepositie te verminderen wordt in gemeentelijke bouwplannen opgenomen dat zoveel mogelijk met emissieloos materieel wordt gewerkt en duurzame energieopwekking wordt toegepast. We gaan deelnemen aan het Schone Lucht Akkoord van het Rijk met maatregelen uit de Mobiliteitsvisie.

Bodem In 2021 gaan we op dit beleidsterrein:  Afronden van de aanpak van stimuleren van het oppakken van de eigen verantwoordelijkheid door bedrijven op het gebied van bodemsanering;  Gezien het grote potentiële milieurisico komt er extra aandacht voor de problematiek van niet (op de goede wijze) gesaneerde ondergrondse tanks;  Regisseren en implementeren gemeentelijke aanpak niet gesprongen explosieven;  Regisseren en implementeren gemeentelijke aanpak na-ijleffecten.

Circulaire economie We gaan verder met de scheiding van grondstoffen (huishoudelijk afval). Ook gaan we, als de verwerking van luiers kostenneutraal mogelijk is, deze apart inzamelen en gaan we intensiever communiceren over afvalscheiding en ontwijkgedrag. Op Limburgse schaal zal de aanbesteding van het restafval, GFT en PMD in de markt worden gezet. In 2021 zal samen met de Rd4 gemeenten een nieuw grondstoffenplan 2021-2027 worden opgesteld. Tevens zal begin 2021 een Strategisch Meerjarenplan 2021-2025 voor Rd4 vastgesteld worden. Dit plan wordt in samenspraak met de deelnemende gemeenten opgesteld.

Bij minimaal één sloopproject van een gemeentelijk gebouw gaan we experimenteren met een duurzame sloopmethode. Tevens wordt voor duurzaam slopen en hergebruik nieuw beleid geïmplementeerd. We leren van experimenten in Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW-) en sloopaanbestedingen met CO2-prestatieladder en convenant Circulair Bouwen (beton), met het doel ook binnen de Parkstad afspraken te maken over uniforme aanbestedingseisen. Met onze deelname aan Gemeenten 4 Global Goals laten we zien hoe we ons Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI)-beleid invulling geven. We zetten ons in voor het behoud van onze gemeentelijke Fair Trade titel door duurzaamheid bespreekbaar te maken bij bedrijven en instellingen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Integraal Waterplan Regio Parkstad Limburg  Watertakenplan Heerlen 2020-2024  Waardevol Groeien

111

 Regenwaterstructuurkaarten / Stresstest  Beleidsvisie externe veiligheid (2010-2015) (actualisatie wordt opgenomen in Omgevingsvisie).  Geluidsbeleid Heerlense evenementen (in de open lucht) 2017-2020.  Actieplan geluid 2018.  Duurzaamheidsvisie 2017.  Beleidskader elektrische laadinfrastructuur.  Afvalbeheersplan 2014-2020 Rd4 gemeenten stap 2 (door Corona is in 2020 geen nieuw vervolgbeleid opgesteld. De vervanger, het grondstoffenplan 2021-2027, zal naar verwachting medio 2021 in de raad komen). • Bodembeleidsplan Heerlen 2016. • aanvulling Bodembeleidsplan-Nota bodembeheer PFAS gemeente Heerlen.  PALET 2.0/3.0.  Regionale Energie Strategie Zuid-Limburg (RES 1.0).  Regionaal Afwegingskader grootschalige energieopwekking.

Wat gaat dat kosten?

KT Riool, afval en milieubeheer Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -16.566 -18.158 -18.409 -18.335 -18.109 -18.285 Baten 18.471 19.511 20.673 20.574 20.251 20.284 Totaal 1.906 1.353 2.264 2.240 2.141 1.999 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Rioolrenovaties 5.109 5.484 5.484 5.484 Totaal 5.109 5.484 5.484 5.484 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Het budget voor bodemsaneringen wordt verlaagd met een bedrag van € 58.000 in 2021 en 2023 en een bedrag van € 39.000 in 2022 en 2024 voor het opruimen van XTC-dumpingen; dit risico dekken we af vanuit een concernvoorziening voor calamiteiten.

112

Kernthema Begraafplaatsen

Wat gaan we daarvoor doen?

De gemeentelijke begraafplaatsen worden op B-niveau onderhouden zodat de uitstraling van de begraafplaatsen op het gewenste niveau blijft. Daarbij staan onkruidbestrijding en groenonderhoud centraal. Daarnaast wordt er onderzocht of het mogelijk is om voor de begraafplaats Akerstraat een beheersovereenkomst met betrokken burgers af te sluiten. Er wordt verder uitvoering gegeven aan eerdere besluitvorming (tijdelijke coronamaatregel) met betrekking tot het (structureel) mogelijk maken van eeuwigdurende grafrust op de begraafplaats in Hoensbroek (Randweg). In 2020 is besloten de termijn om tot ruimen van graven over te gegaan te verlengen met een jaar om misverstanden te voorkomen. Deze termijn loopt voor veel graven in 2021 alsnog af. Deze graven zullen dan geruimd worden, ook om een rommelige uitstraling te voorkomen. Er worden procesafspraken en een nadere inventarisatie gemaakt met betrekking tot monumentale graven zodat deze bewaard blijven.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Begraafplaatsverordening Begraafplaatsen 2014

Wat gaat dat kosten?

KT Begraafplaatsen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -733 -774 -628 -662 -660 -657 Baten 421 469 431 431 431 431 Totaal -312 -305 -197 -231 -229 -225 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema? In 2021 verminderen we – gezien de huidige goede staat van de begraafplaatsen –  incidenteel het onderhoud op de begraafplaatsen; hiermee besparen we in 2021 een bedrag van € 45.000.  De kosten voor het uitvoeren van begravingen verminderen we op basis van ervaringscijfers van de afgelopen jaren met € 4.000 per jaar (structureel).

113

114

2.1.8 Programma Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing (VHROSV)

Portefeuillehouders: Frank Simons, Peter van Zutphen en Jordy Clemens

Wat willen we bereiken? Heerlen wil, net als vele andere steden, een aantrekkelijke stad zijn om te wonen, te werken en te leven. Een stad ook, die zich bewust is van haar verleden, maar met de blik op de toekomst gericht. Daarbij staat ‘het van buiten naar binnen denken’ centraal: wij vragen onze burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties om aan te geven welke ruimtelijke wensen er leven en mee te denken over welke ruimtelijke ontwikkelingen goed zijn voor de stad. Wij streven naar een beter beleefbare groenstructuur als kwaliteitsimpuls voor de leefbaarheid van een stad in beweging. De negatieve uitstraling van leegstaand vastgoed op de omgeving willen we beperken. We willen samen met onze burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties beter sturing kunnen geven aan de fysieke leefomgeving. Wij zoeken hiervoor tevens afstemming met regio, Provincie en Rijk. We werken continu aan het complementeren en verbeteren van ons ruimtelijk beleidsinstrumenta- rium. Hierdoor zijn we in staat om te sturen op het verbeteren van de woningmarkt op zodanige wijze dat we een breed en gevarieerd aanbod aan woningen hebben voor alle typen huishoudens in diverse prijssegmenten en zowel in de koop- als de huursector, maar ook op zodanige wijze dat grootschalige en geconcentreerde leegstand als gevolg van de bevolkingsdaling wordt voorkomen. In Heerlen Centrum werken we aan het uitbreiden van de woningvoorraad, zodanig dat we jongeren, kenniswerkers en studenten aan de binnenstad kunnen binden. Hiertoe is in 2020 onder meer een aanvraag in het kader van de Woningbouwimpuls ingediend bij het Rijk. Indien deze aanvraag wordt gehonoreerd zullen wij uitvoering geven aan het onderliggend woningbouwpro- gramma. Parallel aan deze verdichtingsopgave werken we ook aan verdunning en vergroening in de randen. In 2020 is een evaluatie uitgevoerd van de Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg. De aanbevelingen die zijn opgenomen in de evaluatie van de Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg (SVWZL) worden verwerkt in een voorstel voor aanpassing van de SVWZL zodanig dat deze soepeler inspeelt op gewijzigde (markt)omstandigheden. We toetsen nieuwe aanvragen aan ons ruimtelijk, sociaal, en economisch beleid en we zorgen ervoor dat gewenste woningbouwplannen passend worden gemaakt aan de SVWZL en worden opgenomen in de regionale woningmarktprogrammering.

115

Wat mag dat kosten?

Programma 8 - VHROSV Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -24.288 -10.326 -7.266 -8.647 -7.265 -7.630 Baten 18.149 2.823 1.674 1.674 1.674 1.674 Totaal saldo van baten en lasten -6.139 -7.502 -5.592 -6.973 -5.591 -5.956 Toevoeging reserves -1.946 -20 -19 -19 -18 -18 Onttrekking reserves 2.886 1.088 64 64 63 63 Resultaat -5.199 -6.434 -5.547 -6.928 -5.546 -5.910 Bedragen x € 1.000

Specificatie kernthema's (saldo) Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Ruimtelijke ordening -2.139 -2.966 -2.493 -2.738 -2.303 -2.319 Centrum -2.558 -3.598 -2.102 -3.173 -2.611 -2.963 Herstructurering -1.335 -677 -393 -393 -440 -439 Wonen -107 -261 -603 -669 -238 -236 Bestemming 940 1.069 45 45 45 46 Totaal -5.199 -6.434 -5.547 -6.928 -5.546 -5.910 Bedragen x € 1.000

Risico’s  Claims van derden (juridische procedures en planschade) • Projectenportefeuille (in relatie tot beschikbare budgetten en personele capaciteit) • Lopende inhaalslag actualisering bestemmingsplannen • Verbonden partijen (begrotingsresultaten)  Veranderende bestuurlijke omgeving (Rijk, Provincie, regio).  (bijstelling van) Ambitieniveau prestatieafspraken in relatie tot beschikbare capaciteit en middelen

116

 Soms onduidelijke rol- en taakverdeling gemeente/Parkstad bij woonbeleid  Gevoeligheden rondom het dossier woonwagenstandplaatsen. Bovendien is samenhang/overlap tussen woonbeleid en openbare orde/veiligheid onduidelijk  Beperkte financiële middelen bij gemeente en corporaties

Beleidsindicatoren

BBV-indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Gemiddelde WOZ-waarde Euro x 1000 135 248 2019 Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 woningen 2,4 9,2 2019 Demografische druk % 69,2 70 2019 Gemeentelijke woonlasten éénpersoonshuishouden Euro 649 669 2019 Gemeentelijk woonlasten meerpersoonshuishouden Euro 764 739 2019

Overige indicatoren Indicator Eenheid Heerlen Nederland Jaartal Waardering voor de kwaliteit van de woonomgeving Schaalscore 7,1 2019 Migratiesaldo Aantal mensen 659 2019 Positie op de woonaantrekkelijkheidsindex Ranglijst 43 2019 Tevredenheid inrichting openbaar groen eigen buurt Percentage 47 2019

117

Kernthema Ruimtelijke ordening

Wat gaan we daarvoor doen? Regionale ruimtelijke ordening Ruimtelijke ordening vindt plaats op verschillende schaalniveaus en Heerlen heeft als centrumgemeente binnen Parkstad en Tripool-stad binnen Zuid-Limburg hierbij een rol. De gemeentelijke bijdrage aan bovengemeentelijk ruimtelijk beleid zal in het kader van ‘samenwerken als één overheid’, zoals de Omgevingswet verlangt, van belang blijven. We werken mee aan de Provinciale Omgevingsvisie met als onderdeel hiervan de regiovisie Zuid-Limburg. Ook wordt de Structuurvisie Parkstad Limburg geactualiseerd, hetgeen moet leiden tot vernieuwde regionale afspraken.

Omgevingsvisie Heerlen Het traject tot het vaststellen van de Omgevingsvisie betreft geen verplichting in 2021. Dit wordt getemporiseerd en hervat na 1 januari 2022.

Bestemmingsplannen en Omgevingsplan In 2021 zijn de volgende actualiserende bestemmingsplannen in voorbereiding: Hoensbroek Centrum (pilot Omgevingsplan), Heerlerheide Noord, Heerlerbaan, Heerlen West, Heerlen-Oost, Eikenderveld e.o. en Cityplan Heerlen. Daarnaast zullen, afhankelijk van ruimtelijke initiatieven van burgers en bedrijven, ontwikkelingsgerichte bestemmingsplannen worden begeleid.

Initiatievenkamer Om uitvoering te geven aan de gewenste begeleidende en faciliterende rol van de overheid bij initiatieven vanuit de samenleving is de initiatievenkamer opgezet. Binnen dit gremium worden kansen en alternatieven onderzocht van initiatieven van burgers en ondernemers. In 2019 is een enquête uitgezet om te bepalen hoe de klant de initiatievenkamer beoordeelt. Het onderzoeksre- sultaat “zeer tevreden” is goed, maar we hebben aangegeven dat we het proces verder zullen optimaliseren. Gelet hierop is de initiatievenkamer nog eerder aangehaakt bij het vergunningenproces. Het streven is dat de doorlooptijd wordt verkort en daarmee de dienstverlening vergroot.

Van buiten naar binnen denken We leren steeds meer over het betrekken van onze inwoners bij planvorming en vergunningverlening, zoals bij de Pilot Omgevingsplan Hoensbroek Centrum. Verder communiceren we steeds meer in begrijpelijke taal. Via opleidingen maken we ons ook het klantgerichte gedachtengoed van de Omgevingswet eigen.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren? • Provinciaal Omgevingsplan Limburg 2014 • Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (SVREZL) • Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg (SVWZL) • Intergemeentelijke Structuurvisie Parkstad Limburg • Structuurvisie Heerlen 2035 • Structuurvisiebesluit Wonen en Retail • Regioprogramma 2010, Naar een duurzame vitale regio (transformatieplan) • Regionale Woningmarktprogrammering Parkstad Limburg 2019-2022 • Regionale woonvisie Parkstad Limburg, onderdeel Heerlen • Handreiking Palet 3.0 • Groenbeleidsplan gemeente Heerlen • Bomenbeleidsplan  Beleidsregel ‘Verkoop gemeentelijk vastgoed 2017’ • Nota Ruimtelijke Kwaliteit 2011  Kadernota beeldkwaliteit openbare ruimte centrum Heerlen (“Sjoeën Heële”)  Nota Sturend Grondbeleid

118

Wat gaat dat kosten?

KT Ruimtelijke ordening Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -18.592 -4.715 -4.101 -4.345 -3.910 -3.926 Baten 16.453 1.749 1.607 1.607 1.607 1.607 Totaal -2.139 -2.966 -2.493 -2.738 -2.303 -2.319 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Leisure Lane 575 Aldenhofpark 50 55 Totaal 625 55 0 0 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Op basis van ervaringscijfers van de afgelopen jaren verminderen we het budget voor planschade met € 5.000 per jaar (structureel).  Doordat in 2021 de Putgraaf nog niet gesloopt hoeft te worden, kan eenmalig de storting in de reserve sloop Putgraaf van € 75.000 achterwege blijven.

119

Kernthema Centrum

Wat gaan we daarvoor doen? Zie paragraaf 3.11 Bestuursprogramma’s.

Wat gaat dat kosten?

KT Centrum Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -3.438 -4.395 -2.102 -3.173 -2.611 -2.963 Baten 880 797 0 0 0 0 Totaal -2.558 -3.598 -2.102 -3.173 -2.611 -2.963 Bedragen x € 1.000

Welke investeringen gaan we daarvoor doen?

Omschrijving Begroting Meerjarenraming 2021 2022 2023 2024 Overkapping Romeins badhuis 900 1.200 Romeins Museum 700 3.000 2.700 Maankwartier 500 Totaal 2.100 4.200 2.700 0 Bedragen x € 1.000

De kapitaallasten van de investeringen van Centrum (raad september 2020) zijn in de begroting opgenomen.

120

Kernthema Herstructurering

Wat gaan we daarvoor doen?

Aldenhofpark Aldenhofpark behelst de herstructurering van de oude LTS-buurt in Hoensbroek. Hier zijn 190 portiek-etageflats gesloopt. Deze hebben plaats gemaakt voor een brede maatschappelijke voorziening, een groot park en woningen. De bouw van de woningen is lang uitgesteld door de woningcorporaties. Inmiddels zijn de drie woningcorporaties hier volop mee aan de slag. Woonpunt heeft een omgevingsvergunning aangevraagd voor de bouw van 24 appartementen. Zij willen nog in 2020 starten met de bouw. Vincio Wonen gaat binnen nu en enkele maanden een vergunning aanvragen voor de 24 appartementen die zij begin 2021 willen gaan bouwen. Wonen Limburg is met een nieuw, gewijzigd plan gekomen voor de invulling van de randwoningen. Dit gewijzigde plan wordt eerst opnieuw beoordeeld door de gemeente Heerlen. Na het gereedkomen van alle woningen zal het gebied woonrijp worden gemaakt en kan het restant van het park en de wegen volledig worden afgerond in 2022.

Leisure Lane Dit is één van de ‘IBA sleutelprojecten’, waarin intensief wordt samengewerkt binnen de regio en met en onder leiding van de provincie. De planologische procedures rondom de aanleg van Leisure Lane in stadsdeel Hoensbroek worden snel afgerond. In het voorjaar van 2021 wordt daar dan ook gestart met de realisatie. Het tracédeel tussen Heksenberg en Meezenbroek volgt nadien. Het laatste deel van Leisure Lane door het Heidserpark en langs de Brunssummerheide staat gepland voor het najaar. Hiervoor wordt nog een planologische procedure doorlopen.

Burgemeester Slanghenstraat De drie gemeentelijke bouwkavels komen in 2021 in de verkoop. Op basis van de exploitatieover- eenkomst met de particuliere ontwikkelaar worden de resterende zes bouwkavels verkocht. In totaal worden er dus nog negen bouwkavels op de Burgemeester Slanghenstraat te koop aangeboden.

Christus Koningkerk en De Kuil De Christus Koningkerk wordt herbestemd tot regionaal archief. In 2021 vindt de oplevering van de kerk plaats waarna de verhuizing van het archief van Rijckheyt naar de kerk plaatsvindt. Om de kerk wordt de openbare ruimte (welke De Kuil wordt genoemd) opnieuw ingericht met parkeer- plaatsen, een plein en bomen.

Rondje groeves Het IBA project rondje groeves is een recreatieve fietsroute die zicht biedt op het bijzondere zilverzandgebied. Het rondje groeves maakt het mogelijk de transitie van het gebied van dichtbij te ervaren en laat de rijke historie van mijnbouw en delfstoffenwinning zien. De route kruist op twee punten de (boven)regionale fietsverbinding Leisure Lane, waardoor het recreatieve rondje groeves ook een bovenregionale ontsluiting heeft. Voor het rondje groeves zal er voor een deel nieuwe infra moeten worden aangelegd en worden uitkijkpunten gerealiseerd nabij de groeves, zodat bezoekers en recreanten een bijzonder zicht hebben op de groeves.

Indien de gemeente de subsidie van IBA, provincie en de bijdrage van Sibelco ontvangt, kunnen in 2021 het ontwerp en de voorbereiding afgerond worden en kan in de zomer van 2021 gestart worden met de uitvoering. Intentie is om tijdens het IBA expojaar (medio 2021 – medio 2022) het rondje groeves al in gebruik te krijgen. Oplevering is voorzien eind 2022.

121

Groeve Sibelco De haalbaarheidsstudie recreatief zwemmen in de Sibelco groeve wordt in 2021 afgerond. Daarnaast wordt door Sibelco de Zuidplas overgedragen aan Natuurmonumenten. Tevens worden de grondwallen op afgesproken plekken door Sibelco verwijderd. Er is een proces in gang gezet waarbij de gemeente in gesprek is gegaan met Sibelco over de eigendomstoestand van de Mijnsteenberg. In 2021 wordt dit proces afgerond en neemt de gemeente Heerlen een besluit over het al dan niet aankopen van de Mijnsteenberg.

Overige Groeves Heerenweg-Oost: het terrein is bouwen woonrijp gemaakt. In 2021 kan er door Beaujean gestart worden met de realisatie van 25 woningen. Heerenweg-West: de ontgrondingen worden in 2021 volgens vergunning voortgezet tot en met 2025. De herinrichting duurt uiterlijk tot en met 2027. Groeve Vrieheide: in 2021 wordt in de rest van de groeve de ontgronding volgens vergunning voortgezet tot en met 2025. De herinrichting duurt uiterlijk tot en met 2026.

Woning Transformatie Concept Het project is een onderdeel van de derde termijn Regiodeal Parkstad en gaat ervoor zorgen dat incourante woningen courant worden gemaakt of worden gesloopt. Dit verhoogt de economische waarde van het vastgoed, versterkt de sociale cohesie en zorgt voor een steviger vestigingsklimaat. Om dit te realiseren wordt nauw samengewerkt met de woningcorporaties en de pas gerealiseerde WoonWijzerWinkel in Parkstad. In eerste instantie wordt gebruikgemaakt van het contingent woningen dat door de corporaties uit de markt gehaald gaat worden. Per woning wordt samen met de bewoners, eventuele hulpverleners, hypotheekverstrekkers en andere stakeholders een duurzame ‘nieuwe’ woning gerealiseerd. Mocht dat niet lukken dan is sloop een reële optie. Tevens wordt aansluiting gezocht bij de nieuwe aanpak voor Heerlen Noord.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Structuurvisie 2035 dd. 7 juli 2015  Stadsdeelvisie Ôs Gebrook dd. 1 december 2012  Buurtbusiness Vrieheide De Stack dd. 21 november 2013

Wat gaat dat kosten?

KT Herstructurering Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -2.087 -888 -393 -393 -440 -439 Baten 751 210 0 0 0 0 Totaal -1.335 -677 -393 -393 -440 -439 Bedragen x € 1.000

Welke bezuinigingen gaan we realiseren binnen dit kernthema?  Als gevolg van het afsluiten van de herstructurering MSP zijn de beschikbare middelen voor communicatie vanaf 2021 niet meer noodzakelijk; dit levert een structurele besparing op van € 45.000.

122

Kernthema Wonen

Wat gaan we daarvoor doen? We werken samen met onze woningcorporaties aan een betaalbare, geschikte en duurzame sociale huurwoningvoorraad met bijzondere aandacht voor wonen met zorg en woonruimteverdeling. We streven naar een voldoende aanbod van goede kwaliteit voor iedereen die daar op grond van inkomen of anderszins aanspraak op maakt. Waar nodig betrekken we de zorgpartijen. De afspraken leggen we vast in prestatieafspraken tussen de corporaties, huurdersverenigingen en de gemeente. We werken aan de leefbaarheid. In het kader van de Regiodeal Parkstad voeren we samen met onze woningcorporaties de businesscases uit voor de wijken GMS en Hoofdstraat/Kastelenbuurt Hoensbroek. Bovendien dienen we nieuwe businesscases in voor de wijken Vrieheide en Slakhorst. We maken beleid om de kwaliteit van kamerverhuur te verbeteren. We hebben daarbij aandacht voor de fysieke kwaliteit van de kamers, voor het aanpakken van allerlei vormen van overlast en voor het ondersteunen van kwetsbare bewoners. Dat doen we samen met enkele kamerverhuur- ders en de woningcorporaties. We vertalen het behoefterapport woonwagenstandplaatsen (Companen, juni 2020) in beleid. Ons doel is dat woonwagens deel gaan uitmaken van het reguliere woonbeleid. De uitvoering (verhuur en beheer) daarvan wordt overgedragen aan de woningcorporaties in overeenstemming met de aanbevelingen uit het evaluatierapport Structuurvisie Wonen Zuid-Limburg. Om dit te bereiken willen we samenwerken met de Parkstadgemeenten en met de woningcorporaties. We introduceren een starterslening zodat starters op de woningmarkt met een inkomen dat net te laag is voor een goede hypotheek, een goede start op de woningmarkt kunnen maken. Daartoe zoeken we aansluiten bij de provinciale regeling.

Over welk bestaand beleid beschikken wij om dit te realiseren?  Regionale woonvisie Parkstad, onderdeel Heerlen;  Prestatieafspraken Parkstad 2019 – 2024;  Prestatieafspraken Heerlen 2020;  Woonruimteverdeelsysteem (Thuis in Limburg);  Regiodeal Parkstad.

Wat gaat dat kosten?

KT Wonen Rekening Bijgestelde Begroting Meerjarenraming begroting

2019 2020 2021 2022 2023 2024 Lasten -172 -328 -670 -736 -304 -303 Baten 65 67 67 67 67 67 Totaal -107 -261 -603 -669 -238 -236 Bedragen x € 1.000

123

124

2.2 Algemene dekkingsmiddelen

Inleiding Hieronder wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen. Deze worden in de rest van dit hoofdstuk verder toegelicht.

Algemene dekkingsmiddelen 2021 Begroting 2021 in %

Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is 26.793 9 Algemene uitkeringen 257.447 91 Dividend 695 0 Saldo van de financieringsfunctie -3.671 -1 Bijdragen uit reserves 1.195 0 282.458 100 Bedragen x € 1.000

* In de tabel hierboven valt onder lokale heffingen de ozb en de ‘overige belastingen’, zijnde taakveld 0.61, 0.62 en 0.64. De parkeerbelasting en de toeristenbelasting (taakveld 0.63 en 3.4) vallen buiten deze totaaltelling.

125

2.2.1 Lokale heffingen, waarvan de besteding niet gebonden is

De gemeentelijke belastingen vormen een belangrijk onderdeel van de baten van de gemeente. De lokale heffingen waarvan de besteding niet gebonden is, bestaan uit de onroerende zaakbelastin- gen woningen en niet-woningen, precariobelasting, toeristenbelasting, parkeren en hondenbelasting. Meer informatie over de lokale heffingen, met een uitgebreid beeld van het gevoerde beleid, een overzicht van de diverse heffingen, een aanduiding van de lokale lastendruk en het kwijtschel- dingsbeleid is opgenomen in hoofdstuk 3.1 “Lokale heffingen”.

126

2.2.2 Gemeentefonds

Inleiding/aanleiding In deze paragraaf laten wij u de effecten op het gemeentefonds zien van de septembercirculaire 2020 op de begroting, ten opzichte van de effecten van de meicirculaire 2020. Het gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor gemeenten. Dus de ontwikkeling van het gemeentefonds bepaalt in belangrijke mate onze financiële ruimte.

(Meerjaren)begroting De (meerjaren)begroting is gebaseerd op de meicirculaire en de septembercirculaire. Over de gevolgen van de meicirculaire voor onze begroting bent u geïnformeerd middels de raadsinformatiebrief van 10 juni j.l.

Nu informeren we u over de gevolgen van de septembercirculaire voor deze (meerjaren) begroting (A). Daarnaast informeren we u over de laatste stand van zaken rond de integratie-uitkeringen (B), de decentralisatie-uitkeringen, de loon- en prijsontwikkeling (LPO) sociaal domein (C) en de taakmutaties (D). In 2020 heeft de gemeente ook geld ontvangen als coronasteunpakket. Dit geld is in twee delen ontvangen; het eerste deel in juni, het tweede deel bij de septembercirculaire (A1).

Samengevat ziet het totaal effect van de septembercirculaire 2020, ten opzichte van de meicirculaire 2020 er als volgt uit:

Bedragen * € 1.000 Omschrijving 2020 2021 2022 2023 2024

A Algemene uitkering 43 -547 -405 154 1.358 A1 Corona-steunpakketten (excl opsch korting) 6.138 0 0 0 0 A2 Opschalingskorting 449 1.022 B Integratie uitkeringen 0 1.119 1.213 1.213 1.213 C LPO sociaal domein algemene uitkering 0 0 0 0 0 D Decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties 705 4.608 3.098 732 732

Effect septcirculaire 7.336 6.203 3.906 2.099 3.304

E Resultaat voorgaande jaren -114 c

A. Toelichting op A: Algemene uitkering Accres: De ontwikkeling van rijksuitgaven werkt door in de ontwikkeling van de algemene uitkering: stijgen de rijksuitgaven, dan stijgt de algemene uitkering, dalen de rijksuitgaven, dan daalt de algemene uitkering. Dit noemen we het “trap op trap af” principe. De jaarlijkse toename of afname van de algemene uitkering, voortvloeiend uit dat systeem, heet het accres.

Gevolgen voor Heerlen Het accres is in 2020 en verder bevroren om zo tegemoet te komen aan de wens van gemeenten: minder schommelingen en meer stabiliteit, zoals aangekondigd in de meicirculaire. De bedragen opgenomen onder A Algemene Uitkering zijn het gevolg van aanpassingen in de hoeveelheden van de diverse maatregelen die in het gemeentefonds zijn opgenomen.

Toelichting op A1: Coronasteunpakket (excl opschalingskorting) Zoals bekend heeft ook gemeente Heerlen extra uitgaven gehad in 2020 ten gevolge van de corona-epidemie. Deze kosten worden (deels) vergoed vanuit het rijk. Voor de exacte verhouding

127

tussen de gemaakte en te maken kosten in 2020 en de vergoeding van het rijk wordt verwezen naar de Raadsinformatiebrief “Corona”.

Toelichting op A2: opschalingskorting Nederlandse gemeenten zouden volgens de regering tot grotere eenheden van meer dan 100.000 inwoners moeten fuseren. Er kan dan efficiënter worden gewerkt waardoor er minder geld uit het gemeentefonds hoeft te worden betaald (opschalingskorting). Gezien de toegenomen financiële druk bij gemeenten door corona heeft het kabinet besloten de oploop in de opschalingskorting voor gemeenten in de jaren 2020 en 2021 incidenteel te schrappen. Dit leidt tot een verhoging van de algemene uitkering van het gemeentefonds van € 70 miljoen in 2020 en € 160 miljoen in 2021. Voor Heerlen is dit een incidenteel voordeel van € 449.000 in 2020 en € 1.021.000 in 2021.

B. Integratie-uitkeringen De stijging in de september circulaire van de integratie-uitkering, van bijna € 0,9 miljoen in 2020 oplopend naar ruim € 1,2 miljoen in 2023, wordt geheel veroorzaakt doordat er meer geld is toegekend voor Beschermd Wonen met ingang van 2020.

De verdeelmodellen sociaal domein worden opnieuw geëvalueerd door het Rijk. Dat leidt tot een integrale nieuwe verdeling van de middelen per 2021. Naar verwachting wordt dit in de decembercirculaire verder gecommuniceerd.

C. LPO algemene uitkering Niet van toepassing

D. Decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties Er zijn enkele nieuwe of bijgestelde decentralisatie-uitkeringen en taakmutaties ten opzichte van de meicirculaire. Met ingang van 2020 ontvangen we structureel ruim € 700.000 voor Vrouwenop- vang. Daarnaast ontvangt gemeente Heerlen in 2021 ruim € 3,9 miljoen voor krimpgelden (regiogelden). En in 2023 ontvangt de gemeente € 2,3 miljoen als aanvulling op de extra middelen 2019-2021 voor Jeugdhulp.

128

2.2.3 Dividenden

Enexis N.V. Na de verkoop en splitsing van Essent, de verkoop van Publiek Belang Elektriciteitsproductie B.V.B.E. en de verkoop van Attero Holding N.V., het voormalige Essent-Milieu, zijn alleen nog de dividenden van Enexis Holding N.V. van belang.

Conform het advies van de provincie Limburg houden we in de meerjarenbegroting rekening met een structureel dividend van € 0,50 per aandeel voor Enexis. Dit betekent aan dividend bij 311.850 aandelen een bedrag van € 155.925.

De neerwaartse bijstelling van het dividend in 2021 en volgende jaren is het gevolg van de toegenomen kosten in de energietransitie. Enexis investeert de komende jaren fors in deze energietransitie waardoor de verwachting van het winstresultaat naar beneden is bijgesteld.

Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) De gemeente Heerlen heeft 424.827 aandelen BNG in haar bezit tegen een boekwaarde van € 1.062.000. De BNG keert jaarlijks structureel dividend uit.

Dit betekent voor de begroting 2021 een uitkering van € 1,27 per aandeel en is een totaalbedrag van € 539.530 (conform het advies van provincie Limburg). De uitkering per aandeel is fors naar beneden bijgesteld. De uitkering voor 2021 is lager dan voorgaande jaren. Dat komt door het slechtere jaarrekeningresultaat van de BNG in 2019.

129

2.2.4 Saldo van de financieringsfunctie

Voor de toelichting op het saldo van de financieringsfunctie verwijzen we naar hoofdstuk 3.4 Financiering.

130

2.3 Overzicht overhead

Overzicht kosten overhead Rekening Bijgest. Begroting Begroting Begroting Begroting 2019 Begroting 2021 2022 2023 2024 2020

Overhead 41.206 41.222 39.778 41.088 39.876 39.888 Bedragen x € 1.000

131

132

2.4 Bedrag heffing vennootschapsbelasting

Voor de Wet op de vennootschapsbelasting worden bepaalde activiteiten van een gemeente beschouwd als ondernemersactiviteiten. Over de winsten behaald met die activiteiten wordt vennootschapsbelasting geheven. Van onze ondernemersactiviteiten is een aantal winstgevend. Echter daar is geen vennootschapsbelasting over verschuldigd omdat de activiteiten onder een vrijstelling vallen of als normaal vermogensbeheer zijn te beschouwen.

133

134

2.5 Onvoorzien

Om de begroting weerbaarder en robuuster te maken is een begrotingspost onvoorzien toegevoegd aan de begroting. Het budget onvoorzien wordt ingezet voor uitgaven die gedurende het jaar als onuitstelbaar en/of onvermijdbaar worden aangemerkt en waarvoor in de begroting verder geen raming kon worden opgenomen. Indien de uitgave een structureel karakter heeft dan worden de meerjarige consequenties als autonome ontwikkeling in de volgende begroting verwerkt. Deze post 'Onvoorzien' is overigens verplicht vanuit het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) hoewel er geen verplichting is meegegeven hoe groot deze post moet zijn. Heerlen heeft deze post in het verleden altijd standaard op € 0 gezet, in de huidige begroting hebben wij € 1,5 miljoen structureel opgenomen.

135

136

3 Paragrafen

3.1 Lokale heffingen

137

Inleiding In deze paragraaf zijn de lokale heffingen opgenomen waarvan de besteding zowel gebonden als niet gebonden is. Gebonden besteding betekent dat de baten alleen bestemd zijn voor het doel waarvoor zij geheven zijn. Niet gebonden besteding houdt in dat de baten tot de algemene middelen van de gemeente behoren.

De baten van de gebonden bestedingen zijn geoormerkt en mogen een kostendekkendheidspercentage van 100% niet overstijgen. Met kostendekkendheidspercentage wordt bedoeld: het percentage van de lasten (inclusief kwijtschelding) dat gedekt wordt door de netto-baten. Netto- belastingbaten zijn de belastingbaten gecorrigeerd voor oninbaarheid.

De Wet op de bedrijveninvesteringszone (BI-zone of BIZ) maakt het voor gemeenten mogelijk gebieden aan te wijzen waarbinnen van alle ondernemers een bestemmingsheffing wordt geheven. Een dergelijk gebied heet een Bedrijven Investeringszone. Hier wordt verderop in deze paragraaf op ingegaan.

Daar waar gesproken wordt over het inflatiepercentage wordt bedoeld de verwachte inflatiestijging in 2021 van 1,8% ten opzichte van 2020 conform de verwachting van het Centraal Plan Bureau (juni 2020). Daar waar tarieven met een hoger percentage verhoogd worden streven we naar (meer) kostendekkendheid.

Niet gebonden heffingen

Onroerende Zaak Belasting Ten tijde van het opstellen van de begroting is bij de BsGW het herwaarderingsproces van het vastgoed in de stad nog niet volledig afgerond. Er loopt een discussie of de invloed van de coronacrisis nu al meegenomen dient te worden in het herwaarderingsproces, met name bij niet-woningen. Diverse samenwerkingsverbanden waaronder de BsGW, de VNG en de Waar- deringskamer hebben hier overleg over. Verwachting is dat er in november meer duidelijkheid is, waardoor wij dan pas de definitieve cijfers voor de herwaardering zullen ontvangen. Dit betekent dat wij de vaststelling van de nieuwe ozb tarieven zullen voorleggen aan de Raad in december.

Uitgangspunt voor de ozb tarieven is de opbrengst 2021. Deze opbrengst is berekend door de opbrengst 2020 te verhogen met het inflatiepercentage van 1,8%. Daarnaast wordt voor de laatste keer een bedrag van € 333.000 aan de gewenste opbrengst voor niet-woningen toegevoegd als bijdrage aan het Ondernemersfonds. Hiermee wordt vanaf 2021 in totaal € 1 miljoen bijgedragen aan het Onder- nemersfonds.

Hondenbelasting De tarieven voor de hondenbelasting wijzigen niet. We blijven dezelfde tarieven als in 2020 hanteren.

Toeristenbelasting Het tarief voor de toeristenbelasting wijzigt niet. Met een tarief van € 1,85 per overnachting blijven we onder de maximumtarieven van de grotere Lim- burgse gemeenten en benutten de status “Beste toeristische bestemming”.

138

Parkeergelden en fiscalisering parkeerboetes  Tarieven voor straatparkeren wijzigen niet en blijven conform 2020.  De kosten van een naheffingsaanslag is conform vastgesteld Rijkstarief verhoogd naar € 65,30, een stijging van 1,2% t.o.v. 2020.  Het tarief voor het vergunningparkeren wordt ingaande 2021 verhoogd met 5% en afgerond op 10 cent naar boven. Het vergunningstarief voor aangewezen pilotgebieden, v.w.b. de invoering van een gefiscaliseerd systeem, wordt niet geïndexeerd. Ook de tarieven van de bezoekersvergunningen (kraskaarten) worden niet geïndexeerd om de overgang in een nieuwe digitale bezoekersregeling in combinatie met het geldig blijven van de huidige kaarten eenduidig te laten verlopen.

Gebonden heffingen

Afvalstoffenheffing De tarieven voor het vastrecht van de afvalstoffenheffing stijgen met 5,7%. Oorzaak hiervan is o.a. een kostenstijging bij RD4 (€ 242.500) welke veroorzaakt wordt door capaciteitsuitbreiding vanwege strengere Arbo normen, stijgende communicatiekosten en indexatie van kosten. De ledigingstarieven voor restafval blijven ongewijzigd. Het zogenaamde nultarief voor GFT blijven we handhaven en dit geldt ook voor verpakkingsmaterialen kunststof, drankenkartons en blik en papier. Uitgangspunt blijft hier dat huishoudens door goede afvalscheiding zelf een kostenverlaging in de hand hebben voor het variabele deel.

Rioolheffing De kosten voor de rioolheffing stijgen met 5,6%. Hierdoor stijgt het tarief voor eigenaren met 5,6%, en het gebruikerstarief met 8,7%. Dit laatste komt doordat het aantal gebruikers is afgenomen (leegstand). Uitgangspunt hierbij is het doorzetten van het beleid dat is vastgesteld in het “Integraal waterplan en watertakenplan Heerlen 2020-2024”. Insteek hierbij is dat kosten niet worden doorgeschoven naar toekomstige generaties. Dit doen we door steeds minder geld te lenen voor onze rioolinvesteringen, waardoor onze afschrijving en rentelasten blijven dalen. De rioolheffing bestaat uit een eigenaars- en een gebruikersheffing. Het eigenaarsdeel wordt geheven naar een vast bedrag per perceel. Het gebruikersdeel wordt geheven op basis van het waterverbruik.

Overige

Algemene dienstverlening Voor diverse gemeentelijke producten binnen deze categorie wordt de (maximale) hoogte van de leges bepaald door het Rijk. In beginsel wordt binnen de totale categorie (titel 1) gestreefd naar kostendekkendheid van de legesheffingen. De kosten die niet gedekt worden door 100% kostendekkend te werken, moeten worden betaald uit algemene middelen. Des te hoger de kostendekkendheid (de werkelijke kosten verhalen op degene waar de kosten voor gemaakt worden), des te minder eigen middelen nodig zijn om dit ‘gat’ te dichten. Voor 2021 worden de tarieven die niet door het Rijk vastgesteld worden met 3% verhoogd en vervolgens afgerond op 5 cent naar boven. Doelstelling is om zoveel als mogelijk kostendekkend te werken. Hierbij wordt uiteraard het

139

aspect van kostenbeheersing aan de andere kant voortdurend bekeken en waar mogelijk worden efficiencyverbeteringen doorgevoerd. Daarnaast zijn er specifieke diensten waarbij een 100% kostendekkendheid wellicht niet gewenst is, omdat anders de betreffende vergunning niet (meer) wordt aangevraagd, dan wel de kosten onevenredig hoog zijn en daardoor bepaalde activiteiten niet meer worden ontplooid.

Fysieke leefomgeving In het kader van de dienstverlening vallend onder fysieke leefomgeving / omgevingsvergunning (titel 2 van de legesverordening) is het uitgangspunt dat de totale legesomvang betreffende deze dienstverlening niet de totale kosten die met deze dienstverlening zijn gemoeid mag overschrijden. Het betreft hier alle dienstverlening ten aanzien van het vergunningenproces en het toezicht tijdens de uitvoering. Er wordt een degressief tarief gehanteerd bij oplopende bouwkosten met een plafond als maximum voor de bouwleges. De legestarieven binnen deze titel zijn met 1,8% inflatie verhoogd en bedragen zijn afgerond met 5 cent naar boven.

Horeca Voor 2021 worden de tarieven verhoogd met 3% en afronding op 5 cent naar boven.

Lijkbezorgingsrechten De tarieven voor 2021 worden met 3% verhoogd t.o.v. 2020 en vervolgens afgerond op 10 cent naar boven.

Marktgelden Binnen de gemeente Heerlen zijn drie marktterreinen, Heerlerheide, Hoens- broek en Heerlen-Centrum (hoog en laag tarief). Afhankelijk van de ruimte die op het marktterrein is toegewezen wordt het marktgeld berekend. Er gelden hogere tarieven voor dagplaatsen (de zogenaamde meelopers) op de weekmarkt. Voor 2021 worden de tarieven verhoogd met 3%. De tarieven worden niet afgerond.

BI-Zone heffingen De belasting (oftewel BIZ-bijdrage) is bedoeld voor het financieren van activiteiten in de openbare ruimte en op het internet, die zijn gericht op het bevorderen van de leefbaarheid of de veiligheid in de bedrijveninvesteringszone of de ruimtelijke kwaliteit of de economische ontwikkeling van de BI- zone.

Een BI-zone wordt gevormd op initiatief van de ondernemers. Dat kan zowel binnen een nieuw als binnen een bestaand industrieterrein of bedrijventerrein, in een winkelgebied of gemengd gebied met winkels, horeca en/of toerisme. De gemeente heeft een faciliterende rol, door een verordening vast te stellen, een draagvlakmeting te organiseren en de (verplichte) BIZ-bijdrages (heffing/belasting) te innen. De BIZ-opbrengst wordt vervolgens (na aftrek van de perceptiekosten) integraal ter beschikking gesteld aan de Stichting of Vereniging BIZ van het desbetreffende gebied. Op deze manier kunnen de ondernemers investeren in activiteiten op het internet, gericht op het bevorderen van de leefbaarheid en/of de veiligheid, openbare ruimte of de economische ontwikkeling van de BI-zone.

140

De BIZ-bijdrage geldt uitsluitend voor bedrijfsmatig gebruikte onroerende zaken in een BI-zone, zoals kantoorpanden en winkels. De belasting geldt dus niet voor onroerende zaken die als woning worden gebruikt.

De opbrengst van de heffing wordt als subsidie uitgekeerd aan de vereniging/stichting die de activiteiten namens de ondernemers in de BI-zone uitvoert. Voor de per 1 januari 2021 ingestelde BI-zone Heerlerheide zal eind 2020 een uitvoeringsovereenkomst gesloten worden tussen de Vereniging BIZ Heerlerheide en de Gemeente Heerlen, welke geldt voor de termijn van 1 januari 2021 t/m 31 december 2025. Hierin worden de afspraken tussen beide partijen vastgelegd. De uitvoeringsovereenkomst BIZ vindt zijn basis in de Verordening BIZ Heerlerheide.

Kwijtschelding Het gemeentelijk beleid ten aanzien van het verlenen van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is geëffectueerd op kwijtschelding op het gebruikersdeel van de rioolheffing en het vastrecht van de afvalstoffenheffing. Er zit een maximum op kwijtschelding voor het variabele deel van de afvalstoffenheffing (DIFTAR o.b.v. het volume/frequentiesysteem). De maximale kwijtschelding bedraagt voor één persoons- huishoudens € 15,36; twee persoons huishoudens € 19,06, en meerpersoonshuishoudens € 22,75.

Kostendekkendheid Conform het wijzigingsbesluit BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) worden kosten verantwoord op de zogenoemde taakvelden. Vanuit de taakvelden zijn de directe kosten toegerekend aan de betreffende leges en heffingen.

Overhead In de kostendekkende tarieven wordt een opslag voor overhead meegenomen. In de Financiële verordening 2018 hebben we de methode voor de berekening van deze overheadopslag opgenomen. Bij de toerekening van overhead aan de kostprijs van producten wordt uitgegaan van een aandeel in de totale overheadkosten ter grootte van de geraamde directe personele kosten. De hoogte van de opslag wordt jaarlijks bepaald bij vaststelling van de begroting en bedraagt voor 2021, 125%.

Omslagrente Bij heffingen waar we te maken hebben met investeringen wordt naast de reguliere afschrijving op de investering een omslagrente (interne rekenrente) toegerekend. Met ingang van begrotingsjaar 2018 wordt de berekeningswijze van onze omslagrente voorgeschreven. Voortaan moet de totaal doorberekende interne rente gelijk zijn aan de totale rentelasten, waardoor niet (of nauwelijks) meer sprake is van een renteresultaat. Doel is het bevorderen van een eenduidige handelwijze met betrekking tot rente door gemeenten (harmonisering), stimuleren dat gemeenten de (verwachte) werkelijke rentelasten opnemen in de begroting en jaarstukken, en het eenduidig inzichtelijk maken van hoe de gemeenten met rente zijn omgegaan (transparantie). We voldoen aan de nieuw gewijzigde systematiek van de rente omslagmethode. De nieuwe omslagrente voor 2021 wordt 1,25%.

Hieronder enkele overzichten van de mate van kostendekkendheid van onze leges en heffingen. Onder de heffingen vallen de afvalstoffenheffing, rioolheffing, de marktgelden en de lijkbezorgingsrechten. Leges worden geheven over de diensten zoals beschreven in de legesverordening.

141

1. Kostendekkendheid heffingen

De baten van de marktgelden en lijkbezorgingsrechten zijn niet kostendekkend als gevolg van de keuze om niet alle kosten door te rekenen in de tarieven. Dit heeft bij marktgelden te maken met een terugloop van het aantal marktkramen de afgelopen jaren. De animo voor de markten is afgenomen en het is niet redelijk en wenselijk om de kosten volledig toe te rekenen aan de nog resterende marktkraamhouders. Voor wat betreft de lijkbezorgingsrechten is het ook niet reëel om alle kosten door te rekenen in de tarieven, aangezien begraven of cremeren dan bij veel mensen voor financiële problemen kan zorgen.

142

De tarieven van de rioolheffing en de afvalstoffenheffing zijn 100% kostendekkend.

2. Kostendekkendheid leges

De legestarieven zijn niet kostendekkend. Tarieven zijn grotendeels historisch ontstaan en vervolgens is ieder jaar inflatiecorrectie toegepast. Uitgangspunt is om steeds meer kostendekkend te gaan werken waar mogelijk en wenselijk.

143

Een aanduiding voor de lokale lastendruk Om voor een persoonlijke situatie de hoogte van de lokale lasten te berekenen kan men kijken op de Lokale Lastenmeter via de volgende link: https://heerlen.lokalelastenmeter.nl/ Voor een indicatie van de gemiddelde woonlasten zie de overzichten hieronder.

Tarieven afval, riool en ozb 2021

Verloop woonlasten periode 2017-2021

144

Verloop woonlasten eigenaren 2017-2021

Gemiddelde woonlasten eigenaar € 800,00

€ 750,00

€ 700,00

€ 650,00 Woonlastenin euro's € 600,00 2017 2018 2019 2020 2021 Woonlasten eigenaar € 713,10 € 712,99 € 721,04 € 754,65 € 785,52 Woonlasten volgens de inflatie € 713,10 € 723,80 € 733,93 € 744,94 € 758,35

Verloop woonlasten huurders 2017-2021

Gemiddelde woonlasten huurder € 450,00 € 425,00 € 400,00 € 375,00 € 350,00

€ 325,00 Woonlasten in euro's in Woonlasten € 300,00 2017 2018 2019 2020 2021 Woonlasten huurder € 372,43 € 343,08 € 345,67 € 375,48 € 396,61 Woonlasten volgens de inflatie € 372,43 € 378,02 € 383,31 € 389,06 € 396,06

145

146

3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Weerstandsvermogen

Deze paragraaf geeft de actuele stand van het weerstandsvermogen en de risico’s van de gemeente Heerlen weer. Het weerstandsvermogen geeft de mate aan, waarin de gemeente in staat is om de nadelige gevolgen van risico’s (financiële tegenvallers) op te vangen zonder dat het beleid moet worden gewijzigd. Het geeft tevens inzicht in de robuustheid van de financiële positie van de gemeente.

Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de benodigde weerstandscapaciteit (de ingeschatte risico’s) en de beschikbare weerstandscapaciteit (de middelen die beschikbaar zijn om eventuele tegenvallers op te vangen). Bij de begroting 2021 zijn risico’s geactualiseerd, geïnventariseerd en zoveel mogelijk gekwantificeerd. Bij de (grotere) projecten van de gemeente Heerlen die projectmatig uitgevoerd worden, wordt de RISMAN-methode voor risicobeheersing toegepast. Dat wil zeggen dat regelmatig (1 x per kwartaal) op een gestructureerde wijze de mogelijke risico’s binnen een project geïnventariseerd worden, de beheersmaatregelen daarvoor geformuleerd worden en er een actor benoemd wordt die met de betreffende beheersmaatregel aan de slag gaat. Dit alles wordt vastgelegd in een risicoregister dat gedeeld wordt met en actueel gehouden wordt door het projectteam. De belangrijkste invalshoeken voor de beheersing van een project zijn tijd, geld en kwaliteit van het project. De onderkende risico’s worden zoveel als mogelijk financieel gekwantificeerd. Daarbij wordt de link gelegd met de risicoreserve en de post onvoorzien binnen de opgestelde projectbegroting. De gekwantificeerde risico’s moeten opgevangen kunnen worden binnen deze posten risicoreserve en onvoorzien van het betreffende project.

Onze weerstandcapaciteit is opgebouwd uit de algemene reserve, algemene reserve grondbedrijf en de bestemmingsreserve ter dekking risico’s grondexploitatie.

Weerstandscapaciteit: Algemene reserve (31-12-2021) 2. 219.000 Algemene reserve grondbedrijf 172.000 Bestemmingsreserve ter dekking risico's grondexploitatie 5.275.000

Totaal t.b.v. weerstandsvermogen 7. 666.000

Het weerstandsvermogen is als volgt berekend:

Beschikbare weerstandscapaciteit Ratio weerstandsvermogen = Benodigde weerstandscapaciteit (= max. of min. risicobedrag)

Op basis van de beschikbare weerstandscapaciteit (algemene reserve) is de ratio:

Begroting 2021

7,67 mln. (weerstandscapaciteit) / 9,44 mln. (risicosimulatie) = 0,8

147

Beoordeling weerstandsvermogen Om de ratio voor het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen wordt gebruik gemaakt van onderstaande waarderingstabel die in samenwerking tussen het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) en de Universiteit Twente is opgesteld. Op basis van bovenstaande berekening wordt het weerstandsvermogen van de gemeente Heerlen gewaardeerd op matig.

Ratio weerstandsver- Waardering mogen > 2 Uitstekend 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende 1,0 < x < 1,4 Voldoende 0,8 < x < 1,0 Matig 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende < 0,6 Ruim onvoldoende

Herstelplan In de begroting 2019 hebben wij een herstelplan opgesteld. In dat herstelplan hebben wij afgesproken dat het weerstandsvermogen uiterlijk op 31 december 2021 op het met de raad afgesproken minimumniveau van 0,8 moet staan. In het herstelplan hebben wij in de jaren 2019, 2020 en 2021 een aantal stortingen in de algemene reserve afgesproken waarmee we in 2021 een weerstandsvermogen van 1,4 zouden bereiken. We zijn daarmee uitgegaan van een hoger weerstandsvermogen dan strikt noodzakelijk. Zo zouden wij ruim in staat zijn eventuele tegenvallers binnen het herstelplan op te vangen. Nu wij al flink op weg zijn met het herstelplan denken wij deze ruimte niet meer in zijn geheel nodig te hebben. Dat betekent dat wij denken in staat te zijn, met een weerstandsvermogen van 0,8, het laatste jaar van het herstelplan tot een goed einde te brengen.

Wij doen dat door in 2021 een bedrag van € 1.567.000 in de algemene reserve te storten. Ook begroten wij vanaf 2021 een post onvoorzien van € 1.500.000. Doordat we deze post in onze begroting opnemen, hoeven wij bij tegenvallers minder snel een beroep te doen op de algemene reserve en kunnen meevallers ten gunste van de algemene reserve en dus van het weerstandsvermogen worden gebracht.

In deze begroting hebben wij er voor gekozen om het weerstandsvermogen vast te stellen op 0,8. Daarmee zitten we precies op het minimaal, door de gemeenteraad, toegestane weerstandver- mogen. Deze minimale variant brengt risico’s met zich mee omdat de veerkracht van onze begroting hierdoor marginaal is. De achtergrond van deze keuze is dat gelijktijdig met het voorbereiden van de begroting 2021 een krachtige oriëntatie plaatsvond op de lopende begroting. Immers, wij moesten vaststellen dat de lopende begroting sturing nodig had omdat wij ook daar geconfronteerd werden met tekorten gedurende de eerste maanden van dit jaar. De positieve effecten van dit ingrijpen kunnen wij nu al zien en wij verwachten dan ook dat we dit jaar positief kunnen afsluiten. Onze strategie is vervolgens om dit verwachte overschot in de Algemene Reserve te storten, met het daarbij behorende positieve effect op het weerstandsvermogen. Op basis van dit realistische scenario kunnen wij de keuze voor een minimale variant van het weerstandsvermogen in de begroting nu, billijken.

Bij het vaststellen van de begroting 2019 heeft uw raad een motie aangenomen inzake de ontwikkeling van een extra kengetal met betrekking tot de financiële weerbaarheid/het weerstandsvermogen. In samenspraak met de werkgroep Financial Audit is afgesproken om bij het opmaken van de begroting 2021 deze nieuwe ratio mee te nemen.

148

De weerstandscapaciteit wordt berekend door de hoogte van de algemene reserve inclusief de begrote post onvoorzien te delen door het begrotingstotaal. Als norm is 2% genomen. Momenteel voldoen wij nog niet aan deze norm.

De algemene reserve per ultimo 2021 is begroot op € 2.219.000 en de post onvoorzien is begroot op € 1.500.000. De totale weerstandscapaciteit is € 3.719.000 voor 2021. Het begrotingstotaal voor 2021 is € 405.000.000.

Dit resulteert in een ratio van het nieuwe kengetal van:

Totale weerstandscapaciteit 2021 kengetal weerstandscapaciteit = Begrotingstotaal 2021

€ 3,7 miljoen ( algemene reserve + post onvoorzien) / € 405 miljoen ( begrotingstotaal) = 0,9%

149

Risico’s

Claims “alle programma’s” (Incidenteel (I)) Bij het uitoefenen van haar taken, wordt de gemeente regelmatig geconfronteerd met claims van derden, die leiden tot juridische procedures. Deze claims kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op aanbestedingen, (loonkosten)subsidies, planschades óf op eerder toegekende schadevergoedin- gen. Het grootste deel van deze claims is niet verzekerd en de uitkomst van juridische procedures is moeilijk in te schatten.

Te nemen maatregel: Blijven monitoren zodat mogelijke risico’s vermeden worden.

Economische activiteit programma “Economie” (Structureel (S)) Reeds een paar jaar is er sprake van een positieve ontwikkeling bij het aantrekken en vestigen van nieuwe bedrijven, maar vooral ook bij het uitbreiden van het reeds in Heerlen respectievelijk de regio zittende bedrijfsleven. De goede economische situatie in zijn algemeenheid maar ook de actieve inzet vanuit de gemeente en de beschikbaarheid van aantrekkelijke bedrijfslocaties is een van de hoofdredenen hiervoor. Heerlen is steeds meer op de kaart als aantrekkelijk vestigingsge- bied. Ook investeerders in onroerend goed vinden Heerlen een interessant gebied. Op de locaties Trilandis en Avantis zijn de resultaten goed, niet alleen nieuwe bedrijven maar vooral ook de uitbreidingen van het bestaande bedrijfsleven (Medtronic, DocMorris). Dit betekent ook dat er binnen afzienbare tijd een schaarsteprobleem ontstaat, met name aan grootschalige locaties. Voor de meer lokale en kleinschalige bedrijventerreinen Coriopolis, Autoboulevard en Emmaterrein is de uitgifte minder positief. Dit heeft niet alleen met de markt te maken maar ook met onvoldoende op de markt afgestemd aanbod. In dat opzicht is er al een paar jaar een risico van minder opbrengsten aan grondverkoop als gevolg van weinig uitgifte. Ook kan de grondprijs een issue zijn. Voor deze locaties draagt de gemeente als grondeigenaar zelf het volledige risico bij vertraging in de verkoop van gronden.

Te nemen maatregel: Voor de lokale terreinen dient de profilering (meer marktgericht) en acquisitie sterker te worden ingezet. Deze locaties blijven een risico. Voor Trilandis – waarbij de gemeente enig aandeelhouder is - is geen risico aan de orde. Avantis ontwikkelt zich ook steeds meer positief en het risico voor de gemeente is beperkt en te overzien.

Projectenportefeuille programma “VHROSV” (S) De beschikbare budgetten om een aantal infrastructurele en/of ontwikkelingsprojecten te realiseren zijn op middellange en lange termijn niet voldoende om alle voornemens te realiseren. (Her)prioritering van projecten is daarom noodzakelijk. Dit kan betekenen dat een aantal voorgenomen projecten stopgezet c.q. getemporiseerd zal worden en dat gewekte verwachtingen bij derden mogelijk niet nagekomen kunnen worden. In hoeverre dit leidt tot schade is niet in te schatten.

Reeds genomen maatregel: Een herprioritering van (woningbouw)projecten is doorgevoerd. Een aantal grondexploitatiepro- jecten zal hierdoor niet worden afgerond. Dit is in nagenoeg alle gevallen toe te schrijven aan de marktomstandigheden waardoor het plan, op basis waarvan de exploitatie was opgesteld, niet meer kan worden uitgevoerd. In al deze gevallen moet uit nadere studie blijken of en zo ja, wanneer alsnog opbrengsten voor deze locaties kunnen worden gegenereerd. De komende tijd wordt duidelijk welke financiële consequenties de herprioritering heeft.

150

Te nemen maatregel: Ook de woningbouwplannen die wel nog op de Parkstadprogrammering staan en op realisering wachten, worden beleidsmatig opnieuw tegen het licht gehouden. Hierbij worden- voor zover mogelijk- ook de juridische en financiële consequenties van het eventueel schrappen van plannen in kaart gebracht. De nieuwe Parkstadprogrammering is vastgesteld. Wanneer nieuwe plannen voor een project zijn opgesteld, worden deze aan de raad ter besluitvorming voorgelegd inclusief de daaraan verbonden financiële consequenties. Alsdan moeten wellicht voorzieningen worden gevormd om deze financiële implicaties op te vangen.

Verbonden Partijen “alle programma’s” (S) Verbonden partijen voeren meestal gemeentelijke taken uit met een groot politiek belang. Ze leveren een forse bijdrage aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Participatie in verbonden partijen levert de gemeente niet alleen voordelen op, maar ook financiële en bestuurlijke risico’s.

Te nemen maatregel: Het beleid conform de nota verbonden partijen uitvoeren. Om de voordelen optimaal te benutten en de risico’s te beheersen is aandacht voor de sturingsrelatie met en risicobeheersing bij verbonden partijen belangrijk.

Bodemsanering programma “VHROSV” (S) De gemeente kan op enig moment te maken krijgen met een geval van ernstige en gezondheids- bedreigende bodemvervuiling waar onmiddellijk moet worden gesaneerd. In zo’n situatie worden de saneringskosten ten laste van de algemene reserve gebracht. Dit komt, statistisch gezien, ongeveer één maal in de vijf jaar voor en vergt dan enorm hoge kosten aan sanering. Afhankelijk van de grootte van de verontreiniging is dan al gauw te rekenen met enkele honderdduizenden euro’s aan kosten.

Te nemen maatregel: Door onderzoek proberen we te achterhalen wie de veroorzaker is van de vervuiling. De kosten worden vervolgens verhaald op de vervuiler.

Bestuurskracht programma “Bestuur en Ondersteuning” (S) Regionale samenwerking kan een risico met zich meebrengen. De mate waarin wij onze ambities tot uitvoering brengen en/of wij onze lobbydoelstellingen bereiken is afhankelijk van het vermogen van de regio om als samenwerkende gemeenten samen op te trekken, middelen te verzamelen en de uitvoering op gang te krijgen. Ook op het gebied van operationele samenwerking zijn wij afhankelijk van onze buurgemeenten. Komt de samenwerking niet van de grond of loopt deze vast, dan betekent dat niet alleen dat wij waarschijnlijk onze kwalitatieve doelen niet halen maar ook dat onze financiële mogelijkheden onder druk komen te staan.

Genomen maatregel: Voortgang in de samenwerking in Parkstadverband blijven sturen en monitoren. De nieuwe vorm van samenwerking in Parkstad is er een waarin de portefeuillehouders, colleges en gemeenteraden beter in positie zijn gebracht. Dit maakt het mogelijk om veel meer vanuit de integraliteit van de gemeentelijke opgaven besluiten te nemen maar ook om samenwerkingen op te bouwen vanuit ‘coalitions of the willing’ waardoor de kans op het mislukken van samenwerkingen afneemt.

Achterstand bij actualisering bestemmingsplannen programma “VHROSV” (S) Het bestemmingsplan is het instrument bij uitstek om het ruimtelijk beleid te handhaven. Het bestemmingsplan moet om de 10 jaar geactualiseerd worden. Momenteel is er een achterstand

151

ontstaan in het actualiseringsproces. Heerlen kent 33 plangebieden die cyclisch dienen te worden geactualiseerd. Binnen de mogelijkheden van Heerlen is deze inhaalactie in 2024 gerealiseerd.

De volgende risico’s doen zich voor:  het ontbreken van een adequaat ruimtelijk sturingsinstrument;  het ontbreken van een actueel bestemmingsplan kan leiden tot mislopen inkomsten.

Reeds genomen maatregel: Het actualiseren van bestemmingsplannen in de organisatie verankeren en het als een cyclisch proces integreren in de bedrijfsvoering.

Te nemen maatregel: De huidige werkwijze continueren.

Ontoereikende SPUK uitkering Sport inzake BTW programma “Sport en recreatie” Voor investeringen in sportvoorzieningen heeft het Rijk een compensatieregeling voor gemeenten ingesteld om de betaalde BTW gedeeltelijk terug te ontvangen.

Reeds genomen maatregel: Voor 2019 heeft de gemeente een verlies genomen van € 76.712.

Te nemen maatregel: Voor de komende jaren ligt het risico complexer. Naast dat we moeten afwachten hoeveel procent van het aangevraagde bedrag dit jaar zal worden toegekend, is er ook een ingrijpende wijziging in de regelgeving doorgevoerd. De BTW over kosten voor bewegingsonderwijs wordt namelijk niet meer gecompenseerd. Wat hiervan de financiële impact is, moet in overleg met het ministerie en BTW specialisten verder uitgewerkt worden.

Stikstofaanpak programma “VHROSV” Door de opgelegde strengere eisen met betrekking tot de uitstoot van stikstof komt de uitvoering van projecten in het gedrang.

Reeds genomen maatregel: We hebben onderzocht op hoeveel projecten de veranderde regelgeving ten opzichte van stikstof invloed heeft en hebben deze informatie ook aangeleverd aan provincie, ministerie BZK en VNG. Dit betreft aantallen bouwprojecten en bestemmingsplannen in de verwachting of wetenschap dat er vertraging was of zou kunnen optreden als gevolg van stikstofdepositie. Er is een gemeentelijke werkgroep Stikstofdepositie gevormd om beantwoording van vragen te coördineren, kennis te verzamelen en na te gaan in welke mate we kunnen omgaan met de vergunningverlening van kleine projecten. Dit met het oog op het wegvallen van de drempelwaarde voor melding- of vergunningplicht.

Te nemen maatregel: Doorlopend wordt per project bekeken of een natuurvergunning aan de orde is. Leidt een project tot stikstofdepositie in een Natura 2000 gebied en zijn er significante effecten, dan kan er niet worden teruggevallen op het Programma Aanpak Stikstof (PAS) en adviseren wij onderzoek te doen naar maatregelen in het project waarmee de stikstofdepositie voorkomen kan worden. Indien nodig overleggen we met het informatieloket van de provincie Limburg.

152

Regelgeving PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) programma “VHROSV” Als gevolg van verscherpte regelgeving inzake het afvoeren van verontreinigde grond (PFAS) vallen allerlei projecten / initiatieven in de stad stil.

Genomen c.q. nog te nemen maatregel: Voor de PFAS-crisis is een handelingsprotocol opgesteld waarin de volgende items zijn opgenomen: aanpassing van de regionale bodemkwaliteitskaart, onderzoek naar de aanwezigheid van PFAS in de bodem van Heerlen, afspraken over toezicht en handhaving met de RUD-ZL, voorkomen van stagnatie door het maken van afspraken over afvoer van grond uit gemeentelijke projecten en communicatie over de mogelijkheid voor burgers om grond af te voeren.

Sociaal domein programma “Sociaal Domein” (S) De transformatie in het sociale domein, met als basis onze geformuleerde uitgangspunten ‘sturing en bekostiging sociaal domein’ en extra-muralisering van beschermd wonen en opvang, vergen nog de nodige inspanningen van zowel onze gemeente als de zorgaanbieders en andere betrokken partijen. Bovendien ligt het aantal kinderen met jeugdhulp in Heerlen hoger dan het landelijk gemiddelde. Daarnaast zagen we in de afgelopen jaren een verzwaring van de problematiek. Met ingang van 2019 is de basishulp jeugd (ambulante jeugdhulp en lokaal preventieve activiteiten) ondergebracht bij JENS. Het implementatietraject bij JENS is complex en verloopt nog niet op alle punten naar wens. Dit is niet geheel onverwacht, dergelijke trajecten zijn zeer intensief en vragen tijd. Gezamenlijk ondernemen wij actie en sturen daar waar nodig bij. Bovendien bereiden we de overheveling van de Toegang tot Jeugdhulp naar JENS voor. De toegang jeugd is momenteel een team van de gemeente (gemeentelijke toegang). Indien aan de voorwaarden wordt voldaan staat de overheveling gepland op 1 april 2021.

Te nemen maatregelen: WMO maatschappelijke ondersteuning en hulp bij het huishouden:  Resultaatgerichte afspraken maken met de zorgaanbieders en daarop blijven sturen.  Intensiveren informele zorg en preventie via onze contractpartij Heerlen STAND-BY!  Het continueren van periodieke regiegesprekken met de zorgaanbieders.

WMO Beschermd wonen en Maatschappelijke opvang:  Meer inzet op preventie onder andere uitgevoerd door sociale diensten Parkstad (o.a. tijdelijk toestaan van “grijs wonen”).  Meer inzet op preventie door mogelijk maken regulier wonen, hiertoe zijn de afspraken met Loket Housing Parkstad aangepast met als doel meer cliënten te laten uitstromen met behulp van een Housing-traject.  Anders inrichten en daarmee een kwaliteitsverbetering van de opvang van jongeren leidt tot meer duurzame uitstroom.  Alternatieven De Klomp leiden tot minder Opvang recidive en betere spreiding in Parkstad (Uitvoeringsagenda Maatschappelijke Opvang & Beschermd Wonen).

Jeugd:  Verder vormgeven en transformeren in samenwerking met JENS.  Combinatie Jeugdzorg-Onderwijs.  Programma Kansrijk van Start (preventie) en op de schaal van Parkstad Trendbreuk.  Op basis van opgedane ervaringen, samen met partners komen tot een passende inkoop- en financieringssystematiek bij de inhoudelijke doelstellingen voor Jeugdhulp residentieel (verblijf).

153

Open einde regelingen Sociaal Domein (Participatiewet, Jeugd, Wmo, Schuldhulpverle- ning) programma “Sociaal Domein” (S) Vanuit onze gemeentelijke zorgplicht zijn wij verplicht deze voorzieningen aan burgers aan te bieden.

Te nemen maatregelen: Benodigde zorg en ondersteuning afstemmen op de behoefte(n) van de burgers en bijhouden hoe deze behoefte(n) zich ontwikkelen.

Gemeentefonds alle programma’s Er is een herziening van het totale gemeentefonds per 2022 op komst. Hierbij wordt onder meer beoogd om de vastgestelde knelpunten in de verdeling van de middelen voor het sociaal domein op te lossen. Wijzigingen in het verdeelmodel kunnen zowel een positief als negatief effect hebben voor onze bekostiging. Vrijwel alle Nederlandse gemeenten pleiten voor verruiming van het gemeentefonds, pas daarna kan herverdeling plaatsvinden.

Beheersmaatregel: Landelijke ontwikkelingen volgen en blijvend monitoren.

Corona pandemie alle programma’s Het coronavirus heeft sinds maart grote invloed gehad. De samenleving stond op zijn kop en dit raakt de kwetsbaren het meest. In 2021 zullen we nog steeds te maken hebben met de gevolgen van de crisis waar we nu in zitten. Deze gevolgen zijn o.a. het toenemen van eenzaamheid, oplopen van schulden en vergroten van uitkeringsafhankelijkheid van onze inwoners. Daarnaast worden we in 2021 geconfronteerd met inhaalzorg. Mensen stellen in de huidige situatie het aanvragen van zorg uit. Of er is sprake van een situatie waarin optimale zorg niet geleverd kan worden door de coronaregels. De verwachting is dat hierdoor ‘na corona’ een toename van de zorgvraag plaatsvindt. Dit vergt zowel van onze zorgaanbieders als van ons aanzienlijke inspanningen. Tegelijkertijd staat de financiële positie bij zorgaanbieders wmo en jeugdhulp onder druk. De compensatieafspraken bieden enerzijds verlichting anderzijds neemt de kans liquiditeits- problemen bij een tweede coronagolf aanzienlijk toe. Het coronavirus heeft grote gevolgen voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking, onze samenleving en economie. Er wordt hard gewerkt om het virus onder controle te krijgen. Tegelijkertijd is duidelijk dat de economische gevolgen van corona langer bij ons zullen blijven. Die gevolgen zijn soms grimmig en niet voor iedereen gelijk. Er zijn sectoren die relatief ongemoeid zijn gebleven. Andere sectoren zijn flink geraakt of liggen vrijwel stil. Naarmate het virus onder controle komt, neemt de bedrijvigheid weer iets toe. Voor anderen is het zicht op herstel nog beperkt of ligt het verder in de toekomst. Bovendien leidt de huidige crisis ook tot permanente veranderingen. We zitten in een diepe recessie. De economische situatie vraagt om samenwerking tussen allerlei partijen: werkgevers en werkenden, sociale partners, onderwijs, uitvoeringsorgani- saties, gemeenten en de rijksoverheid. Het kabinet biedt daarom perspectief met als vervolg op de eerste twee noodpakketten een omvangrijk, breder steunen herstelpakket, waarbij naast steun ook aandacht is voor investeringen en een sociaal pakket is gepresenteerd. Ook wij als gemeente Heerlen hebben volop te maken met de financiële gevolgen van deze crisis. Dit gebeurt door het geven van uitvoering aan een aantal rijksmaatregelen, maar ook door initiatieven van onszelf. Onvermijdelijk hebben deze maatregelen financiële consequenties.

Genomen maatregelen: De financiële gevolgen van de coronacrisis worden door ons voortdurend in beeld gebracht. Dit is belangrijk omdat we na afloop van de periode de gevolgen van de crisis voor onze financiële huishouding in beeld willen hebben. Voor diverse kosten worden wij gecompenseerd door het Rijk. Om deze compensatie te ontvangen is het van belang om de exacte kosten te kunnen verantwoor-

154

den. In deze situatie zijn we uiteraard ook bezig met het in kaart brengen van risico’s. Onder andere op het terrein van cultuur en evenementen zijn er organisaties/instellingen die inkomsten mislopen. Dit is een landelijk beeld dat zich vanzelfsprekend ook in Heerlen voordoet. De financiële continuïteit van deze (maatschappelijke) instellingen komt naarmate deze crisis langer duurt steeds nadrukkelijker in gevaar. Hoe langer deze situatie nog duurt, hoe groter de consequenties zijn, maar hoe beter we de risico’s in beeld kunnen brengen. Hierdoor kan een situatie ontstaan waarin diverse partijen de handen ineen slaan om tot oplossingen te komen. Dit kan ook voor ons als gemeente een financieel risico vormen.

155

Financiële kengetallen

Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van een provincie of gemeente. Om dit te bereiken presenteren wij deze kengetallen conform BBV in onderstaand overzicht. In paragraaf 4.5 Financiële status en weerbaarheid laten we in één overzicht de financiële gezondheid van de gemeente zien: “zo staat de gemeente er financieel voor”. Hier worden onderstaande kengetallen verder toegelicht.

Ratio's Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 Netto schuldquote 73% 79% 97% 104% 102% 98% Gecorrigeerde netto schuldquote 74% 79% 98% 104% 102% 99% Solvabiliteitsratio 4% 4% 4% 4% 4% 5% Kengetal grondexploitaties 0% 1% 1% 1% 1% 1% Structurele exploitatieruimte -4% 2% 1% 1% 1% 1% Belastingcapaciteit 97% 99% 98% 98% 97% 97%

Netto schuldquote Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A Vaste schulden 279.800 306.133 308.138 358.949 370.989 354.200 B Netto vlottende schuld 84.886 94.164 149.194 119.086 101.250 103.721 C Overlopende passiva 44.769 11.078 11.078 11.078 11.078 11.078 D Financiële vaste activa 29.281 29.249 29.245 29.242 29.238 26.553 E Uitzettingen < 1 jaar 42.044 24.972 24.972 24.972 24.972 24.972 F Liquide middelen 1.404 1.404 1.404 1.404 1.404 1.404 G Overlopende activa 20.449 20.449 20.449 20.449 20.449 20.449 H Totale baten 431.783 425.991 404.331 398.413 399.931 403.370 I Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H*100% 73,2% 78,7% 97,0% 103,7% 101,8% 98,1% Bedragen x € 1.000

Gecorrigeerde netto schuldquote Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A Vaste schulden 279.800 306.133 308.138 358.949 370.989 354.200 B Netto vlottende schuld 84.886 94.164 149.194 119.086 101.250 103.721 C Overlopende passiva 44.769 11.078 11.078 11.078 11.078 11.078 D Financiële vaste activa (-/- verstrekte leningen) 26.965 26.961 26.957 26.954 26.950 24.265 E Uitzettingen < 1 jaar 42.044 24.972 24.972 24.972 24.972 24.972 F Liquide middelen 1.404 1.404 1.404 1.404 1.404 1.404 G Overlopende activa 20.449 20.449 20.449 20.449 20.449 20.449 H Totale baten 431.783 425.991 404.331 398.413 399.931 403.370 I Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H*100% 73,8% 79,2% 97,6% 104,2% 102,4% 98,6% Gecorrigeerd voor de verstrekte leningen Bedragen x € 1.000

Solvabiliteitsratio Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A Eigen vermogen 19.855 19.886 21.189 22.218 22.782 24.439 B Balanstotaal 448.436 449.894 509.562 530.176 526.932 517.435 C Solvabiliteitsratio (A/B)*100% 4,4% 4,4% 4,2% 4,2% 4,3% 4,7% Bedragen x € 1.000

Kengetal grondexploitaties Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A Niet in exploitatie genomen bouwgronden B Bouwgronden in exploitatie 492 3.691 3.691 3.691 3.691 3.691 C Totale baten 431.783 425.991 404.331 398.413 399.931 403.370 D Grondexploitatie (A+B)/C*100% 0,1% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% Bedragen x € 1.000

Structurele exploitatieruimte Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A Totale lasten 438.992 425.097 403.028 399.390 398.951 401.275 B w.v. structureel 421.693 409.377 395.045 396.826 398.745 401.225 C Totale baten 431.783 425.991 404.331 398.413 399.931 403.370 D w.v. structureel 405.724 416.172 398.691 398.700 400.416 404.006 E Saldo baten en lasten (=C-A) -7.208 894 1.303 -977 980 2.095

F Mutaties reserves 5.998 -894 -1.303 -1.029 -564 -1.710 G w.v. structurele toevoegingen 199 H w.v. structurele onttrekkingen 679 645 640 636 646 642 I Resultaat (E+F) -1.210 0 0 -2.005 416 385

J Structurele ruimte ((D-B)+(H-G)/(C)*100% -3,6% 1,7% 1,1% 0,6% 0,6% 0,8% Bedragen x € 1.000

156

Belastingcapaciteit * Jaarrekening Prognose Prognose Prognose Prognose Prognose 2019 2020 2021 2022 2023 2024 A OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 298,57 301,53 306,95 313,09 319,35 325,74 B Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 165,12 166,10 178,15 186,17 194,54 203,30 C Afvalstoffenheffing voor een gezin 257,35 287,01 300,42 306,43 312,56 318,81 D Eventuele heffingskorting nvt E Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D) 721,04 754,64 785,52 805,69 826,45 847,85 F Woonlasten landelijk gemiddelde voor gezin in t-1 740,00 762,20 800,31 824,32 849,05 874,52

G Woonlasten t.o.v. landelijk gemiddelde jaar t-1 (E/F)x 100% 97,44% 99,01% 98,15% 97,74% 97,34% 96,95% Bedragen x € 1.000 *gebaseerd op een meerpersoonshuishouden

157

158

3.3 Onderhoud kapitaalgoederen

159

160

3.4 Financiering

Waarover gaat deze paragraaf? Naast het aantrekken van geldleningen en het uitzetten van geldmiddelen valt hieronder ook het beheersen van financiële risico’s. Het gaat daarbij om risico’s die gepaard gaan met de geldstromen, financiële posities en de vermogenswaarden. De financieringsfunctie moet er voor zorgen dat er altijd voldoende geld beschikbaar is om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. In deze paragraaf wordt beschreven binnen welke kaders de treasury taken van de gemeente worden uitgevoerd aan de hand van de volgende thema’s:  Marktontwikkelingen van zowel de geldmarkt (korte rente) als de kapitaalmarkt (lange rente).  Renterisicobeheer.  Kredietrisicobeheer incl. overzicht van verstrekte leningen en garanties.

De belangrijkste verwachtingen voor begrotingsjaar 2021 In het begrotingsjaar 2021 prognosticeren we aan nieuwe aan te trekken langlopende leningen een bedrag van € 23,4 miljoen. Onze langlopende lening portefeuille o/g stijgt van € 306 miljoen naar € 308 miljoen.

De kort lopende schuldpositie (kasgeldlimiet) wordt begroot op een bedrag van € 34,5 miljoen.

Het saldo van onze verstrekte kortlopende leningen zal in 2021 dalen door geprognosticeerde verkopen uit de bedrijventerreinen Avantis en Trilandis.

De positie in gemeentegaranties zal in 2021 alleen wijzigen t.b.v. de woningbouwcorporaties. Hierin nemen wij een tertiaire positie in en lopen we weinig tot geen risico.

Over zowel de aangetrokken kortlopende schulden, aangetrokken langlopende schulden, uitgegeven kortlopende leningen en uitgegeven langlopende leningen wordt per saldo in 2021 een rentelast van € 3,7 miljoen geraamd.

Het beleid is gebaseerd op zo optimaal mogelijk gebruik maken van onze kasgeldlimiet. Dit vanwege het feit dat normaal gesproken rente op kort vreemd vermogen goedkoper is dan rente op lang vreemd vermogen. Naast de reeds bekende negatieve rente op kort vreemd vermogen zijn er inmiddels ook negatieve rentes op het lang vreemd vermogen. We voldoen in 2021 aan het voorgeschreven beleid zowel voor het renterisico op de kortlopende schulden als langlopende schulden.

Marktontwikkelingen De Europese Centrale Bank (ECB) voert het monetaire beleid uit voor het Euro gebied en heeft als belangrijkste taak het in de hand houden van de inflatie. Een belangrijk instrument dat de ECB hiertoe tot zijn beschikking heeft is de herfinancieringsrente (Refirente), waarmee de marktrente beïnvloed wordt. In 2018 is de herfinancieringsrente ongewijzigd waardoor deze sinds maart 2016 0,00% bedraagt. De depositorente, de rente die de ECB vergoedt op tegoeden die banken bij de ECB aanhouden, is vanaf september 2019 verlaagd met 10 basispunten naar -0,50% (was - 0,40%). Zelfs een verdere verlaging wordt niet uitgesloten. De 10-jaars rente staat ook negatief op een niveau van – 0,42%.

Per saldo schatten wij voor 2021 wederom een negatieve kortlopende rente van -0,4% en herfinanciering voor een langlopende lening al naar gelang de looptijd van deze lening op een rentetarief tussen – 0,4 % en 0,75% in 2021.

161

Renterisicobeheer Renterisico’s hebben betrekking op zowel de kort- als de langlopende schulden.

Kortlopende schulden Wanneer kortlopende geldleningen (leningen met een looptijd tot 1 jaar) worden aangetrokken, moet rekening worden gehouden met de kasgeldlimiet. Door de kasgeldlimiet mag de kortlopende schuld niet hoger zijn dan 8,5% van het begrotingstotaal. Hierdoor wordt het risico beperkt dat grote fluctuaties in de korte rente het begrotingsevenwicht in gevaar brengen.

In 2021 bedraagt de kasgeldlimiet € 34,5 miljoen. In onderstaand schema wordt de gemiddelde kortlopende schuld per kwartaal vergeleken met de kasgeldlimiet. Uit het schema blijkt dat we in 2020 in principe niet voldeden aan het voorgeschreven beleid. Vanwege de coronapandemie heeft onze toezichthouder (Provincie Limburg) goedkeuring gegeven om de kasgeldlimiet het gehele jaar te overschrijden. Op het moment dat er meer duidelijkheid is over de financiële impact en bijdrage vanuit het Rijk zullen wij gaan consolideren. Dit betekent het omzetten van kasgeld (kort vreemd vermogen) naar langlopende leningen (lang vreemd vermogen). Zodat we in 2021 weer voldoen aan het voorgeschreven beleid.

Tabel Kasgeldlimiet overzicht laatste vier kwartalen

Kasgeldlimiet 2019/2020 (x € 1.000)

2019 2019 2020 2020 3de kwart. 4e kwart. 1ste kwart. 2de kwart.

Begrotingstotaal € 403.349 € 403.349 € 408.964 € 408.964 Ministerieel vastgesteld percentage 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% Toegestaan kasgeldlimiet € 34.285 € 34.285 € 34.762 € 34.762

Toets kasgeldlimiet Toegestaan kasgeldlimiet € 34.285 € 34.285 € 34.762 € 34.762 Totaal gemiddelde netto vermogen schuld € 25.655 € 38.806 € 52.349 € 75.934 Ruimte (+) / Overschrijding (-) € 8.630 € -4.521 € -17.587 € -41.172

De kasgeldlimiet voor de meerjarenbegroting ziet er als volgt uit:

Tabel Kasgeldlimiet meerjarenbegroting

De ontwikkeling van de kasgeldlimiet (x € 1.000)

2021 2022 2023 2024

Begrotingstotaal € 405.525 € 401.493 € 400.983 € 404.017 Ministerieel vastgesteld percentage 8,5% 8,5% 8,5% 8,5% kasgeldlimiet € 34.470 € 34.127 € 34.084 € 34.341

Renterisiconorm Bij het afsluiten van een nieuwe langlopende lening en bij renteherziening van een lopende lening, loopt de gemeente een renterisico.

162

Bij het aantrekken van langlopende geldleningen moet rekening worden gehouden met de renterisiconorm van maximaal 20% van het begrotingstotaal. Het doel van deze norm is het beperken van toekomstig renterisico op lange financiering. Er dient een spreiding te zijn om te voorkomen dat er in enig jaar een te grote concentratie aan aflossingen en renteherzieningen plaatsvindt. De renterisiconorm voor 2021 is € 81,1 miljoen. Het renterisicobedrag op de langlopende schuld in 2021 is begroot op € 21,4 miljoen en blijft hiermee ruim onder de gestelde norm. Ook de komende jaren blijft het bedrag aanzienlijk onder de renterisiconorm. Uit onderstaand schema blijkt dat we voldoen aan het voorgeschreven beleid.

Tabel renterisiconorm

Renterisico vaste schuld in relatie tot renterisiconorm (x € 1.000)

2021 2022 2023 2023 begroting begroting begroting begroting

Begrotingstotaal € 405.525 € 401.493 € 400.983 € 404.017 Percentage 20% 20% 20% 20% Renterisiconorm € 81.105 € 80.299 € 80.197 € 80.803

Renteherziening € - € - € - € - Aflossingen € 21.417 € 22.978 € 25.563 € 28.789 Renterisico (1+2) € 21.417 € 22.978 € 25.563 € 28.789

Ruimte onder renterisiconorm € 59.688 € 57.321 € 54.634 € 52.014

Kredietrisicobeheer Gemeenten mogen alleen ten behoeve van de publieke taak geldleningen aangaan, middelen uitzetten en garanties verlenen. Hiervan is sprake wanneer overheidsingrijpen noodzakelijk is om een maatschappelijk belang te realiseren. De raad bepaalt wat tot de publieke taak behoort. Kredietrisicobeheer gaat over de kredietwaardigheid (het risicoprofiel) van de wederpartij bij financiële transacties. Er kan sprake zijn van kredietrisico’s bij uitleningen (verstrekte geldleningen en beleggingen) of bij verleende garanties:

Uitleningen Per 1 januari 2021 bedragen de uitstaande vaste geldleningen (looptijd langer dan één jaar) en kapitaalverstrekkingen € 31,8 miljoen en deze stijgen met € 1,5 miljoen naar € 33,3 miljoen per ultimo 2021. Voor de samenstelling van de leningportefeuille u/g ( uitgegeven geldleningen) verwijzen we naar onderstaande tabel.

163

Tabel mutaties verstrekte vaste geldlening en kapitaalverstrekkingen

Mutaties vertrekte vaste geldleningen en kapitaalverstrekkingen (x € 1.000)

Kredietrisicogroep/geldnemers saldo verstrekte normale extra saldo 1-1-2021 leningen aflossing aflossing 31-12-2021

Kapitaalverstrekking aandelenkapitaal € 2.199 € - € - € - € 2.199 Ontwikkelingsmaatschappij Beitel-Zuid € 2.012 € - € - € - € 2.012 GR Kredietbank Limburg € 123 € - € - € - € 123 Achtergestelde lening Zuyderland € 2.682 € - € - € - € 2.682 Mijnwater € 17.498 € 700 € - € - € 18.198 Enexis € 1.041 € - € - € - € 1.041 Lening zonnepanelen € 6.122 € 1.250 € -550 € - € 6.822 Lening Woonwijzerwinkel € 116 € 84 € - € - € 200 Diversen € 16 € - € -3 € - € 13 Totaal vaste geldleningen u/g € 31.809 € 2.034 € -553 € - € 33.290

Leningportefeuille korte termijn

Lening u/g Onze leningportefeuille u/g korte termijn bestaat uit een 3-tal leningen te weten:

 Een lening verstrekt aan Avantis N.V. (nominaal € 6,4 miljoen). De gehele financiering Avantis GOB N.V. is in handen van alle 4 de aandeelhouders. Tegenover de verstrekte lening staat een vordering op de NV. Tevens is het 1e recht van hypotheek gevestigd op de gronden. Zowel in 2020 als in 2021 is en wordt er afgelost op deze verstrekte lening. De aflossing is gebaseerd op de verwachte verkopen. Begroot wordt dat er in 2021 een bedrag van € 1,5 miljoen wordt afgelost. Dit betekent per ultimo 2021 een uitstaand saldo van € 3,2 miljoen per aandeelhouder.

 Een lening verstrekt aan Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid B.V.. De bestaande rekening courant overeenkomst tussen de gemeente en de Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid B.V. Per 1 januari 2021 bedroeg de vordering van onze gemeente op Trilandis € 2,8 miljoen. Al naar gelang de verkopen grond wordt er nog een bedrag afgelost in 2020 en/of 2021. Ter beperking van de risico’s is het recht van eerste hypotheek op alle onroerende zaken bedongen.

 Een lening verstrekt aan Schaesbergerveld B.V. Per ultimo 2021 wordt deze vordering van onze gemeente op deze B.V. begroot op € 1 miljoen.

Lening o/g Per ultimo 2021 gaan we ervan uit dat een bedrag van € 60 miljoen aan kortlopende kasgeldleningen is aangetrokken (looptijd korter dan één jaar).

Zoals in voorgaande jaren ligt het in de lijn der verwachting dat de rente op kort vreemd vermogen negatief blijft. Dit leidt ertoe dat over de aan te trekken korte geldleningen in 2021 een bedrag van € 160.000 aan negatieve rente wordt begroot.

Verleende garanties Middels directe borgstellingen kan de gemeente borg staan jegens geldgevers voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die door lokale organisaties, instellingen of verenigingen zijn aangetrokken. Deze organisaties verzorgen voornamelijk activiteiten in het verlengde van de gemeentelijke publieke taak.

164

De gemeente kan ook, al dan niet samen met het rijk, een rol spelen in de zekerheidsstructuur van een waarborgfonds. Door deze structuur kunnen instellingen die bij een waarborgfonds zijn aangesloten tegen de laagste rente lenen. Mede vanwege de strenge toelatingscriteria en periodieke toetsing door het fonds, loopt de gemeente hierbij een veel lager risico dan bij directe borgstellingen.

Het saldo van de leningen waarvoor gemeentegarantie werd verstrekt en waarvan het fonds de directe risico’s van onze gemeente heeft overgenomen (vrijwaringen) wordt begroot op € 9 miljoen per ultimo 2021. Onze gemeente neemt daarbij slechts een tertiaire achtervangpositie in.

Het schema geeft inzicht over de in 2021 ontwikkelde schuldrestant van de door de gemeente geborgde leningen, onderverdeeld naar kredietrisicobeheer

Tabel met uitleningen en garanties vanuit de publieke taak

Gemeentegaranties per kredietrisicogroep (x € 1.000)

Schuldrestant 1-1-2021 31-12-2021 Woningcorporaties Gewaarborgde geldleningen € 9.853 € 9.078 Gemeentegaranties Garantiestelling € 1.991 € 1.792 Zorgsector Garantiestelling € 87 € 78 Sociaal culturele sector Garantiestelling € 81 € 72 Totaal € 12.012 € 11.019

Gemeentefinanciering De behoefte aan nieuwe externe financieringsmiddelen is afhankelijk van een aantal zaken: de gemeentelijke vaste activa en voorraden bouwgrond, ontwikkeling van de lange interne financieringsmiddelen, ontwikkeling van de bestaande schuldpositie en de mutaties in het gemeentelijk werkkapitaal. Op basis van de per 1 januari 2021 geraamde investeringen, en de op lange termijn beschikbare financieringsmiddelen, is er een financieringstekort van € 57,8 miljoen. Van dat tekort mag maximaal € 34,5 miljoen kortlopend worden gefinancierd (kasgeldlimiet). Het restant van € 23,4 miljoen zal middels langlopende geldleningen moeten worden aangetrokken.

Tabel financieringsbehoefte meejarenbegroting

Prognose per 1-1-2021 van de financieringsbehoefte (x € 1.000)

Financieringsbehoefte per 1 -1 2021 2022 2023 2024 Boekwaarde per 31-12 € 462.162 € 482.224 € 478.427 € 466.285 Afschrijvingen en aflossingen leningen u/g € -16.236 € -17.381 € -19.927 € -25.261 Investeringen € 75.350 € 37.443 € 16.130 € 13.119 Te financieren boekwaarde vaste activa per 01-01 € 403.048 € 462.162 € 482.224 € 478.427

Reserves en voorzieningen € 38.518 € 41.151 € 41.063 € 43.614 Bijdrage derden € 559 € - € - € - Vaste geldleningen € 306.125 € 308.130 € 363.906 € 386.227 Beschikbare vaste financieringmiddelen € 345.202 € 349.281 € 404.969 € 429.841

Financieringstekort Benodigde financieringsmiddelen € 57.846 € 112.881 € 77.255 € 48.586 Beschikbare kortlopende middelen (max. kasgeldlimiet) € 34.470 € 34.127 € 34.084 € 34.341 Op te nemen vaste geldleningen € 23.376 € 78.754 € 43.171 € 14.245

165

Notitie rente/omslagrente Met ingang van begrotingsjaar 2018 wordt de berekeningswijze van onze omslagrente (interne rekenrente) voorgeschreven. Voortaan moet de totaal doorberekende interne rente gelijk zijn aan de totale rentelasten, waardoor niet (of nauwelijks) meer sprake is van een renteresultaat.

Doel is het bevorderen van een eenduidige handelwijze met betrekking tot rente door gemeenten (harmonisering), stimuleren dat gemeenten de (verwachte) werkelijke rentelasten opnemen in de begroting en jaarstukken, en het eenduidig inzichtelijk maken van hoe de gemeenten met rente zijn omgegaan (transparantie). We voldoen aan de nieuw gewijzigde systematiek van de rente omslagmethode. De nieuwe omslagrente voor 2021 wordt 1,25%.

Tabel met berekening omslagrente 2021

2021 Renteschema

Rentelasten leningen met een looptijd < 1 jaar -153 Rentelasten leningen met een looptijd > 1 jaar 4.125 Overige aan treasury verbonden beheerskosten - Rentebaten verstrekte geldleningen 301

Saldo rentelasten en rentebaten 3.671

Rente doorberekend aan de grondexploitaties 38

Rente vergoeding EV 215 Rente vergoeding over voorzieningen (CW) 201

Aan taakvelden toe te rekenen externe rente 4.049

Aan taakvelden toegerekende rente(omslag) 4.992

Renteresultaat taakveld treasury -943

Activa integraal gefinancierd 399.357

Berekende renteomslag o.b.v. aan taakvelden toe te rekenen externe rente 1,01%

Berekende renteomslag o.b.v. aan taakvelden toegerekende rente(omslag) 1,25%

166

3.5 Bedrijfsvoering

In deze paragraaf wordt ingegaan op de bedrijfsvoering van de gemeente Heerlen. Een goede bedrijfsvoering zorgt voor een organisatie met aanpassingsvermogen, die in staat is in te spelen op de uitdagingen die een sterk veranderende omgeving stelt, zodat ook op de langere termijn kwalitatief goede dienstverlening aan burgers en ondernemers gegarandeerd kan worden.

De belangrijkste actuele trends en ontwikkeling in de gemeentelijke bedrijfsvoering zijn als volgt:  technologische ontwikkeling;  internationalisatie & decentralisatie;  demografie;  maatschappelijke trends zoals meer thuiswerken, een goede privé-/werkbalans, de 24/7 economie;  en daarnaast vragen ook zaken als de transformatie(s) in het sociaal domein, de invoering van de Omgevingswet, de energie-transitie, de duurzaamheidsdoelstellingen en de coronapandemie het nodige van onze bedrijfsvoering. De afgelopen periode hebben we kunnen zien hoe de bedrijfsvoering van de gemeente zich aan moest passen aan ‘het nieuwe normaal’.

Vanuit de reorganisatie was één van de doelstellingen om de bedrijfsvoering te verbeteren. De gekozen uitgangspunten hiervoor, die nog steeds gehanteerd worden, zijn als volgt:  de bedrijfsvoering is centraal georganiseerd;  ten behoeve van een efficiënte en effectieve bedrijfsvoering is gekozen voor het principe van gestandaardiseerde processen en standaard systemen.

Binnen deze uitgangpunten blijven we leren en vernieuwen om zo goed als mogelijk in te spelen op de aangegeven trends en ontwikkelingen.

Focus 2021 De focus in 2021 ligt binnen de bedrijfsvoering op de volgende doelen:  Mens- en organisatieontwikkeling;  Sturing, processen en Innovatie;  Informatiemanagement;  Huisvesting.

College verantwoordelijk voor rechtmatigheidsverklaring Vanaf boekjaar 2021 is het College van burgemeester en wethouders zelf verantwoordelijk voor het afleggen van de rechtmatigheidsverklaring, die in de jaarstukken wordt opgenomen. In 2020 is het nog zo dat de (externe) accountant bij de jaarrekening een controleverklaring verstrekt met een oordeel over de getrouwheid en rechtmatigheid. Vanaf 2021 is voor het rechtmatigheidsgedeelte het College zelf aan zet zich te verantwoorden richting de raad. De accountant doet alleen als onderdeel van de getrouwheidsverklaring een uitspraak over de rechtmatigheidsverklaring van het College.

De rechtmatigheidsverklaring raakt de bedrijfsvoering op verschillende vlakken, zoals bijvoorbeeld de interne controle(s). Rechtmatigheid vraagt dat de gemeente grip heeft op de interne (bedrijfs)processen en de financiële huishouding. Het afgeven van de rechtmatigheidsverklaring is naast bovenstaande een van de speerpunten van de bedrijfsvoering in 2021.

Verordening artikel 213a Gemeentewet In de verordening artikel 213a is vastgelegd dat het college jaarlijks de doelmatigheid van het gevoerde bestuur onderzoekt, de doeltreffendheid van onderdelen van programma’s en paragrafen toetst en hierover verantwoording aflegt in de jaarrekening.

167

In het jaar 2020 zijn de onderzoeken rondom ‘fraude-risico analyse’ en de ‘analyse inkoop’ ten behoeve van een efficiënte en professionalisering van onze (Europese) inkoop opgestart, maar nog niet afgerond. De daadwerkelijke inhoudelijke uitvoering van beide onderzoeken zullen een vervolg krijgen in 2021.

Fraude-risico analyse Binnen de organisatie zijn rondom het onderwerp fraude-risico analyse presentaties gegeven aan diverse betrokkenen over de werking en het belang van een dergelijke, frequent uit te voeren analyse op het gebied van fraude en risico-inschattingen. Er is in alle lagen van de organisatie initieel ingezet op bewustwording en herkenning, hetgeen in 2021 verder uitgerold wordt naar inbedding in de dagelijkse praktijk.

Analyse inkoop Door het inkoopproces/ hele inkooptraject onder de loep te nemen en te herzien is het de bedoeling op termijn besparingen te realiseren. Een goede start is hiermee gemaakt in 2020; een solide basis waarop we in 2021 verder kunnen gaan.

Door het jaar heen worden daarnaast continue projecten, projectstructuren en/of processen onder de loep genomen en getoetst op doelmatigheid en doeltreffendheid. Door frequent bepaalde (bedrijfs)processen te evalueren, blijf je verbeteren en leren.

168

Mens- en organisatieontwikkeling De doelstelling van de reorganisatie van 2019 is en blijft een proactieve organisatie neer zetten. Een organisatie die de afspraken in het coalitieakkoord ondersteunt volgens de afgesproken inrichtingsprincipes. Zoals reeds eerder aangegeven is het veranderen van de organisatie en de wijze van werken een continue en dynamisch proces.

Om de hierboven weergegeven organisatieontwikkeling verder vorm te geven hanteren wij het motto ‘van vakmanschap naar partnerschap’. Goed vakmanschap is de basis voor onze dienstverlening aan burgers, bedrijven en belanghebbenden. Partnerschap gaat een stap verder. We willen partnerschap uitdrukken in hoe we bedienen, ontvangen en ontmoeten; het is een centraal thema in het Coalitieakkoord en in de Omgevingswet.

Het hart van deze logische groeistappen is het (verder) ontwikkelen van onze medewerkers; mensen maken Heerlen. Een nieuw begin daarmee is al gemaakt door de invoering van het reflectiegesprek, waarin een medewerker met de leidinggevende afspraken maakt over doelen en over ontwikkeling. In de loop van 2021 analyseren wij op concernniveau hoe we de ontwikkeling van mensen verder kunnen ondersteunen, passend bij de ingezette koers.

Doelstelling voor 2021 is om de ontwikkelingen en de mobiliteit van medewerkers verder te bevorderen. Om zo het integraal denken en kennisdelen te bevorderen en daarmee onze dienstverlening te verbeteren. We ondersteunen dit door ontwikkeling van het leiderschap en versterking van het leren in de praktijk. Wij gaan daarbij uit van het 70:20:10 leerprincipe. Leren vindt grotendeels plaats in de praktijk: 70%. In reflectie met vakgenoten, collega’s en leidinggevenden wordt inspiratie voor vernieuwing verkregen, 20% van je leren. Het noodzakelijke of verplichte leren, waarbij extern kennis wordt verkregen is 10%. Deze ontwikkelvisie pakken wij in 2021 in een smalle scope op, niet

169

concernbreed en domeinoverstijgend, maar binnen de context van het team of op individueel niveau.

Inhuur Externe Inhuur is altijd een bewuste keuze. Op dit uitgangspunt wordt intensief gestuurd, zodat de kosten van externe inhuur ruim binnen de norm blijven. In november 2018 is de norm voor inhuur bepaald op 10%. Geconstateerd is dat er een dalende trend is die zich lijkt voort te zetten. In 2021 zal conform besluit worden gestuurd op een maximale inhuur van 10%. Deze doelstelling ligt meer dan 40 procent lager dan in gemeenten van deze omvang gemiddeld is gerealiseerd in 2019 (bron: personeelsmonitor 2019).

Verzuim De Personeelsmonitor 2019 (A&O fonds) laat zien dat op landelijk niveau de ziekteverzuimtrend stabiel of licht stijgend is in gemeentegrootteklassen 50.000 tot 100.000. Wij zetten al enkele jaren in op verzuimverlaging. De laatste jaren is een dalende trend zichtbaar. Wij zullen ook in 2021 blijven sturen om deze dalende trend vast te houden en te sturen op het met u afgesproken percentage van 5%. Een onzekere factor voor 2021 is de invloed van de Coronapandemie op het verzuimpercentage. Een positief effect op het verzuimpercentage lijkt het thuiswerken te hebben. Anderzijds zullen wij wel de werksituatie van de medewerkers thuis goed blijven monitoren. Waar nodig zullen wij maatregelen nemen om de omstandigheden te verbeteren en hierdoor te sturen op het verzuim.

Informatiemanagement Als we één conclusie uit deze Covid-periode mogen trekken, dan is het hoe belangrijk de digitale dienstverlening en digitaal werken is. Dienstverlening aan de burger moet kanaal-, plaatsen tijdonafhankelijk goed geregeld zijn en soepel verlopen.

Gemeenten in Nederland werken samen aan de Digitale Agenda 2024 (VNG). Ook de gemeente Heerlen haakt hierbij aan. Onze doelstellingen geformuleerd in de visie “Slim Digitaal (samen)Werken” sluiten aan bij doelstellingen van de Digitale Agenda 2024. Het werken onder architectuur, informatiebeleid en portfoliomanagement wordt verder doorontwikkeld en geïmplementeerd binnen onze organisatie. We vliegen informatievraagstukken integraal aan en geven onze informatieprincipes handen en voeten door ze toe te passen binnen onze projecten.

Voor het verbeteren van de interne bedrijfsvoering vervolgen we het traject ‘zaakgericht werken’. Dit helpt bij het wegwerken van de papieren achterstanden, maar ook bij het verbeteren van de kwaliteit en effectiviteit van de dienstverlening naar onze burgers en ondernemers, het verschaffen van een beter inzicht in proces- en voortgang uit systemen en het op een uniforme wijze digitaal archiveren van deze informatie. De verbeterplannen inzake ‘Archief op Orde’ zijn gestart. De uitvoering hiervan loopt in 2021 verder door.

De voorbereidingen voor het Digitale Stelsel Omgevingswet zijn nog steeds in volle gang.

Het voldoen aan weten regelgeving op het gebied van privacy (AVG) en informatieveiligheid (BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid)) krijgt vanzelfsprekend de aandacht. We realiseren ons terdege dat uitvoering van weten regelgeving niet alleen gestoeld is op de ‘techniek’, maar ook op de juiste organisatie(inrichting) en op de inzet en attitude van mensen.

 We werken verdere aan nieuw noodzakelijk gemeentelijk beleid, waar nodig wordt bestaand beleid bijgewerkt naar de laatste stand;  We toetsen periodiek de stand van zaken middels interne audits en middels de jaarlijks verplichte ENSIA-audit;

170

 We geven voorlichting en trainingen (bewustwording), en we geven gevraagd en ongevraagd advies;  Speciale aandacht in het komende jaar zal worden besteed aan de beveiliging van cloudapplica- ties en aan de gegevensdeling met ketenpartners.

Onze sturing op het beleid is dynamisch en actueel door digitaal en datagedreven te gaan werken. Dit willen we bereiken door optimaal gebruik te gaan maken van sturingsinformatie samengesteld op basis van eigen informatie, eventueel aangevuld met Big Data, om in staat te zijn om real-time inzicht te verschaffen in de stand van zaken op diverse beleidsterreinen. Daarnaast intensiveren wij onze regionale samenwerking met kennisinstellingen zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek, Zuyd Hogeschool en de Universiteit Maastricht o.a. via de aanwezigheid van ons Urban Data Center op de Brightlands Smart Services Campus. Dit om in de groeiende behoefte aan regionale sturingsinformatie te kunnen voldoen, maar ook om gebruik te kunnen maken van de specifieke kennis en kunde van de genoemde instellingen op het gebied van dataveiligheid, -verzameling, -verrijking en –visualisering.

Wat innovatie betreft, wordt het gebruik van blockchaintechnologie en het robotiseren van administratieve processen, waar zinvol en toepasbaar, ingezet.

Parkstad-IT Parkstad-IT (PIT), is een Lichte Gemeenschappelijke Regeling onder de vlag van centrumgemeente Heerlen. Sinds 2015 ontzorgt Parkstad-IT en levert ICT-diensten aan 7 deelnemers (Voerendaal, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Beekdaelen, Veiligheidsregio Zuid-Limburg en Heerlen) en 18 klanten met als doelstelling de ICT-continuïteit en bedrijfszekerheid te waarborgen door beperking van de organisatorische kwetsbaarheid op ICT gebied.

Huisvesting De sloop van het oude stadskantoor is medio 2019 afgerond. De bouw van het nieuwe stadskantoor is begin 2020 gestart. Volgens de huidige planning wordt het nieuwe stadskantoor in juni 2021 opgeleverd. Als het nieuwe stadskantoor gereed is, verhuizen een groot aantal medewerkers vanuit verschillende locaties naar het stadskantoor.

Het asbestonderzoek en de asbestsanering van het raadhuis start eind 2020. De medewerkers van het Raadhuis verhuizen daarom al eind 2020 naar een alternatieve locatie. De publiekshal wordt in het Parkstad Limburg Theater ondergebracht. Aansluitend aan de asbestsanering zal het Raadhuis worden verbouwd. Deze verbouwing zal medio 2022 gereed zijn. Vanaf dan verhuist iedereen naar zijn definitieve plek (voor zover men daar nog niet zit).

171

172

3.6 Verbonden partijen

In de paragraaf Verbonden partijen wordt zowel bij de begroting als bij de jaarrekening, een beeld geschetst van derde rechtspersonen, waarmee de gemeente een bestuurlijke en/of een financiële relatie heeft. Het financieel belang bestaat uit middelen die aan de verbonden partij beschikbaar zijn gesteld en die niet verhaalbaar zijn bij een faillissement van de verbonden partij. De financiële relatie komt voort uit het verstrekken van kapitaal in de vorm van risicodragend kapitaal (aandelen), een lening of een borgstelling, een subsidie, structurele opdrachten inclusief een bijdrage of een combinatie van deze mogelijkheden. Het bestuurlijk belang verwijst naar, hetzij de zeggenschap uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur, hetzij uit hoofde van stemrecht.

Een verbonden partij kan zijn een deelneming in een vennootschap, een gemeenschappelijke regeling, een stichting of vereniging indien de gemeente een zetel in het bestuur heeft én een financieel risico (met juridische afdwingbaarheid) loopt.

Voor de gemeente is het belangrijk om inzicht te hebben en te houden in:  de realisatie van doelstellingen;  activiteiten;  financiën;  bestuursverantwoordelijkheden en  bevoegdheden van de verbonden partijen.

De gemeente heeft een financiële en/of bestuurlijke relatie met de volgende organisaties, die verderop afzonderlijk uitgebreid worden toegelicht:

Naamloze Vennootschappen Programma Bank Nederlandse Gemeenten Bestuur en Ondersteuning Enexis Holding Bestuur en Ondersteuning Grensoverschrijdend Bedrijventerrein (Avantis) Economie Parkstad Limburg Theaters Sport, Cultuur en Recreatie Reinigingsdiensten Rd4 Volksgezondheid en Milieu Waterleidingmaatschappij Limburg Volksgezondheid en Milieu

Besloten Vennootschappen Programma Claim Staat Vennootschap Bestuur en Ondersteuning Internationale Bau Ausstellung (IBA) Bestuur en Ondersteuning Publiek Belang Electriciteitsproductie Bestuur en Ondersteuning Avantis services Economie Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) Economie Schaesbergerveld VHROSV Nazorg Limburg Volksgezondheid en Milieu Woonwijzerwinkel Duurzaamheid

Certificaten van aandelen Programma Holding Stadion Kerkrade B.V. Economie

Gemeenschappelijke regelingen Programma Regio Parkstad Limburg Veiligheid Veiligheidsregio Zuid-Limburg Veiligheid Reinigingsdiensten Rd4 Volksgezondheid en Milieu Regionale Uitvoeringsdienst Bestuur en Ondersteuning Geneeskundige Gezondheidsdienst Zuid-Limburg Volksgezondheid en Milieu Kredietbank Limburg Sociaal Domein

173

Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg Sociaal Domein Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen Bestuur en Ondersteuning Gegevenshuis Bestuur en Ondersteuning Omnibuzz Sociaal Domein Werkgeversservicepunt Parkstad Sociaal Domein Regionaal Historisch Centrum Limburg Bestuur en Ondersteuning

Stichtingen Programma Stichting World Trade Center (WTC) Economie Stichting WerkvoorHeerlen Sociaal Domein

Visie op verbonden partijen Het uitgangspunt bij het gebruik maken van een verbonden partij moet zijn, dat deze verbonden partij aansluit bij het realiseren van de beoogde doelstelling. Er wordt altijd een afweging gemaakt of de voordelen (kostenbesparing, kwaliteit, vermindering kwetsbaarheid) voldoende opwegen tegen de nadelen (afname van invloed, risico’s) van deelname aan een verbonden partij en of de activiteiten van de verbonden partij het publiek belang dienen.

Beleidsvoornemens en –realisatie omtrent de verbonden partijen In eerste instantie wordt, wanneer voor het realiseren van doelstellingen wordt gekozen voor een verbonden partij, gekozen voor een publiekrechtelijke rechtsvorm. In sommige gevallen kunnen echter redenen zijn te kiezen voor de privaatrechtelijke vorm.

Om te komen tot een beslissing wel of géén gebruik te maken van een bepaalde verbonden partij, wordt een business case opgezet om zakelijke afwegingen te maken. Hierin worden onder andere de vorm, de doelstellingen, de activiteiten, reden tot verbintenis, het belang, de (juridische/financiële) risico’s en beheersmaatregelen van de verbonden partij afgewogen. Een besluit tot deelname aan of oprichting van een verbonden partij hangt daarnaast af van volledige duidelijkheid omtrent:  juridische bevoegdheden en aansprakelijkheid;  vertegenwoordiging;  bijdrage aan het realiseren van doelstellingen;  besluitvormingsaspecten;  financiële aspecten;  informatievoorziening en  de mogelijkheden tot uittreden. De antwoorden op bovengenoemde zaken worden ter oordeelsvorming in een zienswijzeprocedure altijd aan de gemeenteraad voorgelegd.

In de Planning & Control cyclus (P&C cyclus) is ingebed dat de bestaande verbonden partijen allemaal uitgebreid aan bod komen in de begroting en de jaarrekening. Door deze inbedding wordt de uitvoeringswijze per verbonden partij regelmatig herbevestigd door de gemeenteraad.

Voor verdere beleidsuitgangspunten omtrent verbonden partijen verwijzen wij ook naar de nota Verbonden partijen 2017, in de gemeenteraad vastgesteld op 25 oktober 2017.

174

Verbonden partijen

Verbonden partij Bank Nederlandse Gemeenten N.V. (BNG Bank) Vestigingsplaats Den Haag Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De BNG is de bank van en voor overheden en instellingen met belang verbonden maatschappelijk belang. Het doel is een goede toegankelijkheid tot de partij gelden kapitaalmarkt. Algemene visie op en Het beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht zo goedkoop beleidsvoornemens mogelijk onze financiering aan te trekken. De BNG helpt daarbij. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De gemeente Heerlen heeft 424.827 aandelen BNG in haar bezit en in verbonden partij 2021 is een dividenduitkering BNG begroot van € 539.530 (per aandeel € 1,27).

BNG Bank streeft niet naar winstmaximalisatie, maar naar maatschappelijke impact en een redelijk rendement voor de aandeelhoudende overheden. Wel heeft de bank als gevolg van de sterk verslechterde economische vooruitzichten de voorziening voor verwachte kredietverliezen moeten verhogen. Dit heeft in het eerste halfjaar 2020 geleid tot bijzondere waardeverminderingen van € 27 miljoen. Ten opzichte van het onderliggende exposure van ongeveer € 145 miljard blijft het totaal van de verwachte kredietverliezen laag, wat de hoge kredietwaardigheid van de uitzettingen van BNG Bank weerspiegelt.

Vooruitzichten BNG Bank verwacht mede naar aanleiding van de lage rentetarieven de jaardoelstelling voor nieuwe verstrekte langlopende leningen van € 10 miljard te overtreffen. Door de ingrijpende maatschappelijke en financiële gevolgen van de COVID-19-pandemie blijven klanten onzeker. BNG Bank zal blijven doen wat mogelijk is om haar klanten te ondersteunen. De volatiliteit op de financiële markten zal dit jaar als gevolg van de pandemie naar verwachting groot blijven en dat maakt het doen van voorspellingen over het verwachte nettoresultaat 2020 niet verantwoord.

Risico’s bij verbonden Lagere winst bij BNG leidt tot minder dividendinkomsten bij gemeenten. partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene

175

betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder van de BNG, net als vele andere gemeenten. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Half jaarbericht 2020 van BNG nettowinst € 100 miljoen. 2020 De resterende cijfers voor 2021 zijn nog niet voorhanden. 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 424.827 aandelen met een 424.827 aandelen met een boekwaarde van € 1.062.000 boekwaarde van € 1.062.000 Vermogenspositie € 4.991 miljoen € 4.887 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 132.518 miljoen € 144.802 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Enexis Holding N.V. Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Altijd en overal in het voorzieningen gebied van Enexis kunnen belang verbonden beschikken over energie, tegen aanvaardbare aansluiten transportta- partij rieven. Enexis beheert (via haar dochtervennootschap Enexis Netbeheer BV) het energienetwerk in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland voor de aansluiting van ongeveer 2,7 miljoen huishoudens, bedrijven en overheden. De netbeheerderstaak is een publiek belang, wettelijk geregeld met onder andere toezicht vanuit de Autoriteit Consument en Markt. De vennootschap heeft ten doel het realiseren van een duurzame energievoorziening door state-of-the-art dienstverlening en netwerken en door regie te nemen in innovatieve oplossingen. Dit om de energietransitie te versnellen én excellent netbeheer uit te voeren.

Deze doelen worden gerealiseerd op basis van de volgende strategieën:  Netwerk en dienstverlening tijdig gereed voor veranderingen in de energiewereld;  Betrouwbare energievoorziening;  Excellente dienstverlening: hoge klanttevredenheid en verlaging kosten;  Samen met lokale partners Nederlandse klimaatdoelen realiseren;  Innovatieve, schaalbare oplossingen om de energietransitie te versnellen. Algemene visie op en De gemeente tracht met haar aandeelhouderschap in Enexis de beleidsvoornemens publieke belangen te behartigen. De infrastructuur voor energie is een omtrent inschakelen vitaal onderdeel voor onze economie en voor onze samenleving. verbonden partij Ontwikkelingen bij De rol van Enexis is essentieel voor versnelling van de energietransitie. verbonden partij Enexis is dan ook een strategische partner, waarbij de alliantie tussen Enexis en haar aandeelhouders door zowel concrete als strategische

176

samenwerking een belangrijk fundament biedt voor het kunnen behalen van de doelstellingen.

In de Energieagenda 2019-2030 staat toegelicht dat de energietransitie een systeemtransitie is die de hele maatschappij aangaat. Om deze transitie te realiseren moet er worden overgegaan van een centraal gestuurd, fossiel energiesysteem naar een decentraal, duurzaam energiesysteem. Dit vraagt forse aanpassingen in het energienetwerk en -dienstverlening.

Een belangrijk principe uit de Energieagenda - “Streven naar energierechtvaardigheid, draagvlak en draagkracht” - betekent onder meer dat alle betrokken partijen de maatschappelijke kosten van de energietransitie zo laag mogelijk willen houden en rechtvaardig willen verdelen. Een energiesysteem dat betaalbaar is in ontwikkeling en onderhoud, betekent dat er afwegingen gemaakt moeten worden tussen de inzet van bronnen ten opzichte van de investeringen in het transport- en opslagsysteem.

Aangezien de capaciteit van het elektriciteitsnet op sommige plekken, zowel op de korte als lange termijn beperkt is, vraagt dit investeringen in de uitbreiding van het netwerk. Per 2020 publiceert Enexis iedere 2 jaar investeringsplannen met een zichttermijn van 10 jaar. De investeringsplannen voor elektriciteit en gas 2020-2030 bevatten de uitbreidings- en vervangingsinvesteringen voor de elektriciteits- en gasnetten in het gehele beheersgebied van Enexis. Voor de financiering van een deel van deze investeringen hebben 5 provinciale en 23 gemeentelijke aandeelhouders eind juli 2020 (het eerste deel van) een converteerbare hybride aandeelhouderslening aan Enexis Holding verstrekt. Het tweede deel volgt eind november 2020. In totaal gaat het om € 500 miljoen. Het aandeel van gemeente Heerlen in deze lening bedraagt ruim € 1.041.707. De aandeelhouders voorzien Enexis Holding hiermee van een belangrijke financiële impuls (versterking van het Eigen Vermogen) die bijdraagt aan het realiseren van de energietransitie.

Schaarste van netcapaciteit vraagt naast uitbreiding ook om het optimaal benutten van de beschikbare ruimte. Enexis neemt deel aan het gesprek dat is gericht op het maken van afspraken over de planning van opwek en vraagsturing in relatie tot de netcapaciteit, en in relatie tot andere opgaven als woningbouw, bedrijventerreinen, laadpalen, etc. Een belangrijke schakel in de uitvoering van het Klimaatakkoord en in het behalen van de doelstellingen, zijn de Regionale Energiestrategieën (RES’en). De RES’en zijn en worden met betrokkenheid vanuit netbeheerder Enexis ontwikkeld en uitgevoerd. Naast het RES-proces is groene mobiliteit één van de thema’s waarvoor de rol van Enexis van grote meerwaarde is (aangezien dit om grootschalige uitrol van laadinfra vraagt). Net als de samenwerking met Enpuls, de organisatie binnen Enexis Group ingericht op conceptontwikkeling voor het versnellen van de energietransitie, op het gebied van sociale innovatie

177

en sociale inclusie in de energietransitie.

Risico’s bij verbonden Enexis is financieel gezond. Enexis heeft de Standard & Poor's (S&P) partij met evt. invloed rating A+ (Stable outlook) en bij Moody's Aa3 (stable outlook). Het op de financiële risico voor de aandeelhouders is gering omdat Enexis opereert in een positie van de gereguleerde (energie)markt, onder toezicht van de Energiekamer. gemeente Daarnaast is het risico gering in relatie tot de (intrinsieke) waarde van Enexis Holding N.V.

Als gevolg van de extra investeringen in de energietransitie en de doorberekening van de Tennet-tarieven zal de winst 2021 en het in 2021 te ontvangen dividend over de winst van 2020 substantieel lager zijn ten opzichte van 2019 en 2020. Naar verwachting zal het uit te keren dividend in 2021 (over de winst van 2020) dalen naar ongeveer € 75 miljoen. In 2022 is de prognose dat het uit te keren dividend gehalveerd zal zijn ten opzichte van 2020 (€ 50 mln.). In 2022 worden namelijk de tarieven door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) opnieuw bepaald en zal de impact van de lage rente zich nadrukkelijk (negatief) doen gelden. De effecten van de coronacrisis op de lange termijn zijn nog onduidelijk. De impact van de coronacrisis op de nettowinst van het eerste halfjaar 2020 is echter gering te noemen Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder van Enexis, net als vele provincies en gemeenten binnen het verzorgingsgebied (Noordwest Nederland, Brabant & Limburg) van Enexis. De krachten van alle Limburgse aandeelhouders zijn gebundeld in VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 99,9 miljoen. 2021 1 januari 2021 31 december 2021 Financieel belang 311.850 aandelen (0,20834%) 311.850 aandelen (0,20834%) met een boekwaarde van met een boekwaarde van € 302.554 € 302.554 Verstrekte lening € 1.041.707 € 1.041.707 Vermogenspositie € 4.088 miljoen € 4.088 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 4.435 miljoen € 4.435 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Grensoverschrijdend Bedrijventerrein (Avantis) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Naamloze Vennootschap

178

partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Het aantrekken van bedrijven om te zorgen voor economische activiteit belang verbonden en werkgelegenheid in de regio. partij Algemene visie op en De gemeente neemt deel aan Avantis in verband met het belang voor beleidsvoornemens de economie en de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio. omtrent inschakelen Het beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht een aantrekkelijk verbonden partij werkklimaat te bevorderen. Ontwikkelingen bij Er zijn in 2020 drie grote opties voor in totaal 140.000m2 afgegeven verbonden partij waarvan de verwachting is dat de verkoop van twee partijen begin 2021 zal plaatsvinden. PEM RWTH heeft het bedrijventerrein een grote boost gegeven. Veel aan de PEM RWTH gelieerde partijen wensen zich in nabijheid van het gebouw te vestigen. Daarnaast wenst zowel PEM RWTH als de gelieerde partijen verder te investeren. Daarnaast is DocMorris gestart om meerdere externe (Duitse) locaties te verplaatsen naar Avantis. Op zowel Duits als Nederlands grondgebied lopen er meerdere acquisitie trajecten. Bij realisatie geven deze trajecten een grote impuls voor de economische ontwikkeling van de Euregio. Tevens willen reeds gesettelde bedrijven verder uitbreiden waardoor de werkgelegenheid sterk zal toenemen. Indien bovenstaande verwachtingen doorzetten, zal gedurende 2021 het aantal vrije percelen op Avantis beperkt worden. Tevens groeit Avantis dan verder uit als een hightech bedrijven terrein zoals we dit in eerste instantie voor ogen hadden.

De RWTH wil samen met de Regio Nordrhein Westfalen, Parkstad en Heerlen van Avantis een voorbeeld maken voor de toekomstige ontwikkeling van bedrijventerreinen. De eerste gesprekken hierover vinden plaats waardoor dit gebied als een voorbeeld zal gaan dienen voor Euregionale samenwerking en kansen in Europa. Risico’s bij verbonden Niet van toeppassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op deelname het gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder voor 25%. Medeaandeelhouders zijn ieder voor 25% Stadt Aachen, Ministerium für Wirtschaft, Mittelstand und Energy van NRW en LIOF. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via de vertegenwoordiging AVA en de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructure- (portefeuillehouder) ring via de RvC. De directie wordt gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat Verlies van € 58.007 2019 1 januari 2019 31 december 2019

179

Financieel belang - 25% aandelenkapitaal met een - 25% aandelenkapitaal met een boekwaarde van € 1.127.895 boekwaarde van € 1.127.895

- Leningovereenkomst van € 6,5 miljoen per aandeelhouder begin 2012 aangegaan. Hiermee is de hoofdsom van de externe lening van Avantis bij de ING afgekocht en overgenomen. Inmiddels is deze leningovereenkomst verlengd tot 31 december 2020. Hier wordt inmiddels op afgelost. Saldo van de uitstaande geldlening betreft per 31 december 2019 € 4,9 miljoen. Eind 2020 of begin 2021 wordt € 250K afgelost. Indien de grote acquisitie projecten in 2021 verkocht worden, zal wederom een deel van de lening worden afgelost. Vermogenspositie -/- € 3.477 miljoen -/- € -3.543 miljoen (eigen vermogen) Schuldenpositie € 21.838 miljoen € 19.838 miljoen (vreemd vermogen)

Verbonden partij Parkstad Limburg Theaters (PLT) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 5. Sport, Cultuur en Recreatie Doel en openbaar PLT biedt een dynamische programmering die een spiegel is van de belang verbonden huidige cultuur, reflectie biedt op de werkelijkheid en inspireert tot partij creativiteit en vernieuwing. Algemene visie op en Het uitvoeren en verzorgen van een goed cultuurbeleid en podiumkun- beleidsvoornemens sten in Parkstad. Het realiseren van de programmeerdoelstellingen. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij - Aanpak van Grunsvenplein/Central Park door gemeente (en IBA) in verbonden partij kader van regiodeal in relatie tot ambitie van theater om buitenruimte met binnenruimte te verbinden. - PLT zet in op structurelere samenwerking en afstemming met andere podia in het land en heeft de ambitie om vergaand samen te werken met de andere podia in de Stedelijke Cultuurregio Zuid.

Risico’s bij verbonden Voor het 3e jaar op rij wordt een negatief jaarresultaat gehaald, hier partij met evt. invloed liggen diverse redenen aan ten grondslag. De coronacrisis heeft een op de financiële grote negatieve impact op het theater. Gedurende enkele maanden is positie van de PLT dicht en heeft het geen publieksinkomsten. Tevens is er grote gemeente onzekerheid over hoe te opereren in de eventuele anderhalvemetersa- menleving. Afbreukrisico bij géén Minder interessant cultureel aanbod en creatieve kruisbestuiving in de deelname gemeente Heerlen. Alternatieven voor Aansluiten bij een andere aanbieder van culturele voorstellingen en géén deelname presentaties. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de

180

vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. De wethouder onderwijs, (portefeuillehouder) jeugd, cultuur, erfgoed en wonen is daarbij als toehoorder aanwezig. Financiële resultaat -/- € 67.643 . Door herwaardering van effecten stijgt het eigen 2019 vermogen toch per 31-12-2019. Voor 2021 is een bedrag begroot van € 2.733.695 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 1.500 aandelen (77%) met een 1.500 aandelen (77%) met een boekwaarde van € 680.670 boekwaarde van € 680.670 Vermogenspositie € 3.905.000 € 3.936.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie Geen langlopende schulden Geen langlopende schulden (vreemd vermogen)

Verbonden partij Rd4 Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden partij Naamloze Vennootschap Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het tot stand brengen van een doelmatige, milieuhygiënisch verantwoor- belang verbonden de en marktconforme inzameling en verwerking van afvalstoffen én het partij adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid. Algemene visie op en Zorgen voor een effectieve, efficiënte en duurzame manier van beleidsvoornemens inzameling en verwerking van afval voor de inwoners van de gemeente omtrent inschakelen Heerlen. verbonden partij Ontwikkelingen bij De strategische pijlers zijn als volgt: verbetering van de leverbetrouw- verbonden partij baarheid en constante goede kwaliteit. Daarnaast ervaart de klant een standaard service. Het moet makkelijk zijn zaken te doen met Rd4. De klant krijgt aanvaardbare en stabiele kosten. Risico’s bij verbonden n.v.t. partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Geen afvalinzameling en –verwerking deelname Alternatieven voor n.v.t. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders, waarin de gemeente Heerlen, Brunssum, Eijsden-Margraten, Kerkrade, Landgraaf, Voerendaal, Simpelveld, Vaals en Beekdaelen deelnemen. Bestuurlijke Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid en Milieu, vertegenwoordiging Afval via de algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Winst van € 224.496 2019 Bruto dividend over 2019 = € 49.938 (besloten door de aandeelhouders- vergadering om dit vooralsnog niet uit te keren). Begroting 2021 is niet voorhanden.

181

01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang 8.696 aandelen (31%) met een 8.696 aandelen (31%) met een boekwaarde van € 39.498 boekwaarde van € 39.498

Vermogenspositie € 808.078 € 812.006 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 14.772.629 € 14.772.629 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Waterleidingmaatschappij Limburg (WML) Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Naamloze Vennootschap partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar WML voorziet in de behoefte aan water in de provincie Limburg en belang verbonden aangrenzende gebieden. WML bereikt dit door het winnen, zuiveren, partij opslaan, inkopen, transporteren, distribueren en het leveren van water. Algemene visie op en De gemeente Heerlen wil voorzien in een prettig woonklimaat. Schoon, beleidsvoornemens permanent beschikbaar drinkwater maakt hier deel van uit. omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Het streven van WML is en blijft om voor de komende jaren én daarna verbonden partij een acceptabele en consistente tariefstructuur te bewerkstelligen, gebaseerd op een gezonde financiële huishouding met beheersbare kapitaallasten. Risico’s bij verbonden WML is geconfronteerd met een optelsom van meerdere veranderingen partij met evt. invloed in de financieringsmarkt die het speelveld en de spelregels sterk hebben op de financiële veranderd. Een recente ingrijpende verandering van het speelveld is het positie van de besluit van de BNG Bank om, als gevolg van een interne beleidswijzi- gemeente ging, onverwachts en abrupt te stoppen met langlopende financieringen in de Nederlandse Drinkwatersector. De BNG Bank is voor WML één van de belangrijkste financiers. Tegelijkertijd is WML geconfronteerd met enerzijds strenger geworden voorwaarden in de financieringsmarkt en anderzijds ratio’s die niet eerder voor WML aan de orde waren. Zo is de leverage ratio een nieuwe voor WML en tevens primaire ratio geworden in de beoordeling van de financierbaarheid van WML door banken en financiers. Bij een onveranderd financieel beleid ontwikkelt deze ratio zich naar een voor de banken en financiers onacceptabel hoog niveau, waardoor geen leningen meer verstrekt worden. Hierdoor komt WML op korte termijn in financieringsproblemen. Om de financierbaarheid op de zeer korte termijn én lange termijn veilig te stellen, ziet WML zich genoodzaakt om haar financiële ratio’s tijdig en voldoende te verbeteren, waaronder de leverage ratio. Middels een aangekondigde herijking van het financieel beleid kan WML deze verbeteringen realiseren en kan zij de financierbaarheid veiligstellen. Hierover dient nog formele goedkeuring door de AVA in november 2020 plaats te vinden.

Afbreukrisico bij géén Geen schoon drinkwater

182

deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname

Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat In 2019 € 5,9 miljoen winst. 2019 Begroting 2021 is nog niet voorhanden 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang 30 aandelen met een 30 aandelen met een boekwaarde boekwaarde van € 158.823 van € 158.823 Vermogenspositie € 209.386 € 215.305 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 382.555 € 392.427 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Claim Staat Vennootschap Vestigingsplaats Amsterdam Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent en Attero (namens de verkopende aandeelhouders partij van Essent en Attero). Algemene visie op en De gemeente Heerlen is gebaat bij een juiste en correcte afhandeling. beleidsvoornemens De vennootschap voert (namens de verkopende aandeelhouders Essent) omtrent inschakelen evt. schadeclaimprocedures tegen de staat als gevolg van de WON en verbonden partij (namens de verkopende aandeelhouders Attero) garantieclaimprocedu- res tegen RECYCLECO BV (Waterland). Ontwikkelingen bij Bij de verkoop van Attero Holding N.V. aan Recylceco B.V. (Waterland verbonden partij Private Equity Fund V C.V.) in 2014 hebben de verkopende aandeelhouders van Attero (waaronder de gemeente Heerlen) een aantal garanties en vrijwaringen gegeven aan de koper Waterland. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims had Waterland bedongen (zoals gebruikelijk is bij dergelijke transacties) dat een deel van de verkoopopbrengst, zijnde € 13,5 miljoen, door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een Escrow-rekening zou moeten worden aangehouden. Het merendeel van deze garanties en vrijwaringen is door de verkopende aandeelhouders bij de verkoop overgedragen aan CSV Amsterdam B.V. Nadat in juni 2016 een compromis werd bereikt tussen CSV Amsterdam BV, Recycleco B.V. en Attero Holding B.V. over betwiste (fiscale) claims alsmede over een belastingteruggave is in april 2020 een tweede en finale compromis bereikt over de beëindiging van alle resterende geschillen met betrekking tot betwiste (fiscale) claims, alsmede over

183

een belastingteruggave. Het resterend vermogen op de Escrow- rekening is in mei 2020 onder inhouding van € 150.000 voor aanvulling van het werkkapitaal volledig uitgekeerd aan de aandeelhouders . Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Niet van toepassing deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 75.000 2021 1 januari 2021 31 december 2021 Financieel belang 0,20834 % als gevolg van 0,20834 % als gevolg van voormalig aandelenbezit Essent voormalig aandelenbezit Essent Vermogenspositie € 375.000 € 300.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 0 € 0 (vreemd vermogen)

Verbonden partij IBA Vestigingsplaats Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung. Het is een meerjarig belang verbonden durende manifestatie over een locatie, stad of streek. Het bestaat onder partij andere uit vernieuwende bouwprojecten, bijzondere tentoonstellingen, symposia en innovatieve plannen. Tot 2020 functioneert IBA Parkstad als laboratorium en als motor voor vernieuwende en toonaangevende projecten. Kenmerkend voor IBA Parkstad is de open innovatie- gedachte in combinatie met burgerparticipatie. Burgers, ondernemers, overheden, architecten, stedenbouwers, stichtingen, maatschappelijke instellingen, wijkverenigingen, privépersonen, scholen en scholieren, universiteiten en studenten, bedrijven, organisaties, samenwerkingsverbanden, stakeholders, netwerken enz. worden -zonder uitzondering- uitgenodigd om kleine of grote IBA-projecten aan te reiken, of om aan projecten mee te werken die de verandering van Parkstad slimmer, sneller en zichtbaarder maken. Algemene visie op en De IBA is een kwaliteitsmachine die voor het allerbeste staat en daar beleidsvoornemens naar handelt. IBA Parkstad staat voor de transformatie en transitie van

184

omtrent inschakelen Parkstad en moet de aanzet geven voor een structureel beter woon-, verbonden partij werken leefklimaat. Belangrijk is dat Parkstad een nog attractievere regio wordt, dynamisch en met veel veerkracht. Ontwikkelingen bij Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de verbonden partij samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad BV. Op 20 mei 2014 heeft de Provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad BV. In juni 2014 is de IBA Parkstad BV officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen. In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan liggen 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen. Er is hard gewerkt aan het versterken, combineren en selecteren van projecten die allemaal samen de transitie van de regio een grote boost geven. Samen met burgers en andere partijen uit de regio en waar nodig met expertise van buitenaf. In 2017 heeft de evaluatie van de IBA plaatsgevonden en zijn verbeterpunten benoemd en omgezet in prioriteiten. De sleutelprojecten van de IBA zijn inmiddels bekend en de meeste projecten bevinden zich in de uitvoeringsfase, zodat wij als regio kunnen uitkijken naar een tentoonstellingsjaar zomer-2020 tot en met zomer-2022 ( uitgesteld in verband met Covid-19, waarin bezoekers de transformatie van onze regio echt kunnen zien. Een transformatie die al 20 jaar loopt en ook nog de nodige jaren zal lopen. Zie verder over de projecten en meer: www.iba-parkstad. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén Dat zeggenschap over bepaalde projecten in de regio parkstad verloren deelname gaat. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De deelnemende partijen zijn Parkstad gemeenten en de Provincie. betrokkenheid Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. De burgemeester van (portefeuillehouder) Heerlen vervult de voorzittersrol. De samenwerkingsovereenkomst en de juridische uitwerking bieden de mogelijkheid voor de toetreding van publieke dan wel private partijen. Financiële resultaat Niet van toepassing 2021 1 januari 2021 31 december 2021 Financieel belang Nie van toepassing Niet van toepassing Aandelen zijn nog niet verdeeld. Worden verdeeld naar rato van hun financiële inbreng (werkkapitaal). Er komt nog een aandeelhouders- overeenkomst tussen de deelnemende partijen. De bijdrage van de gemeente Heerlen bedraagt € 9.176.000 verspreid over 9 jaar. De totale IBA begroting wordt € 45.000.000.

185

Vermogenspositie Niet van toepassing Niet van toepassing (eigen vermogen) Schuldenpositie Niet van toepassing Niet van toepassing (vreemd vermogen)

Verbonden partij Publiek Belang Elektriciteitsproductie Vestigingsplaats ’s Hertogenbosch Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verbonden verkoop van Essent (namens de verkopende aandeelhouders van partij Essent). Algemene visie op De vennootschap heeft op 30 september 2011 de aandelen in Energy en beleidsvoorne- Resources Holding BV en daarmee indirect de aandelen in Energy mens omtrent Resources Ventures BV, Energy Resources BV en het 50%-belang in EPZ inschakelen geleverd aan RWE. Daarmee is een einde gekomen aan de primaire verbonden partij opdracht van PBE BV, zijnde het behartigen van dat 50%-belang in EPZ. PBE BV zal als tijdelijke vennootschap de resterende rechten en verplichtingen afwikkelen, in het bijzonder die voortvloeien uit het convenant en het aanvullend convenant dat is overeengekomen met de Staat. Ontwikkelingen bij Ondanks dat het General Escrow fonds in juni 2016 is geliquideerd, dient verbonden partij de vennootschap als gevolg van contractuele verplichtingen nog in stand gehouden te worden. Het bestuur van de vennootschap is in overleg met de andere contractuele partijen om na te gaan wanneer de contractuele verplichtingen voortijdig kunnen worden beëindigd en de vennootschap vervolgens kan worden ontbonden.

Het doel is dat de vennootschap in 2021 kan worden opgeheven en de resterende liquide middelen kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid als aandeelhouder. De Limburgse betrokkenheid aandeelhouders hebben hun krachten nog gebundeld in de VEGAL. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Verlies van € 0 2021

186

1 januari 2021 31 december 2021 Financieel belang 0,20834 % als gevolg van 0,20834 % als gevolg van voormalig voormalig aandelenbezit Essent aandelenbezit Essent

Vermogenspositie € 1.589.543 € 0 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 0 € 0 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Avantis Services Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Partner in GOB N.V. en daarmee ook partner in de Beheers B.V. (beheer belang verbonden van de locatie en te verlenen diensten). partij Algemene visie op De gemeente neemt deel aan Avantis in verband met het belang voor de en beleidsvoorne- economie en de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de regio. Het mens omtrent beleid van de gemeente Heerlen is erop gericht een aantrekkelijk inschakelen werkklimaat te bevorderen. verbonden partij Ontwikkelingen bij Continue vinden de gebruikelijke beheersen onderhoudswerkzaamhe- verbonden partij den plaats en worden de kosten hiervan gedekt uit de jaarlijkse gemeentelijke bijdragen van Heerlen en Aken en de bijdragen van de gevestigde bedrijven. In dat opzicht worden met de individuele bedrijven bij vestiging op basis van maatwerk aparte afspraken gemaakt over de dienstverlening. Voor de algemeen ten dienste staande beheersen onderhoudswerkzaamheden wordt per m2 gebouw een vast bedrag gerekend. De overige vergoedingen worden aan de door elk individueel bedrijf gevraagde services gerelateerd. Op basis daarvan worden de kosten in rekening gebracht. Door de vestiging van nieuwe bedrijven en de uitbreidingen van de zittende bedrijven worden de door deze bedrijven te betalen vergoedingen steeds hoger.

Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op het géén deelname gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via vertegenwoordiging in de algemene betrokkenheid vergadering van aandeelhouders. De gemeente Heerlen is aandeelhouder voor 1/3. Medeaandeelhouders zijn Stadt Aachen en Avantis GOB N.V.

187

Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. In de RvC is Heerlen (portefeuillehouder) vertegenwoordigd door de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering. De directie wordt sinds de nieuwe strategie/structuur gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport in een co- directie functie met de stad Aken.

Financiële resultaat Winst van € 118.940. 2019 Prognoseresultaat voor 2021 is € 100.000 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang € 100.000 aandelenkapitaal (33%) € 100.000 aandelenkapitaal (33%) Vermogenspositie € 679.454 € 798.394 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 0 € 0 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Volledige invloed en zeggenschap op de ontwikkeling van het belang verbonden bedrijventerrein en de vestiging van bedrijven met nieuwe werkgelegen- partij heid met name in de medtech logistieke sector. Bijkomend doel is grondverkoop met financiële opbrengsten. Algemene visie op Bevordering van de werkgelegenheid in de regio. en beleidsvoornemens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De verkoop van ongeveer 85.000 m2 aan WDP, voor het realiseren van verbonden partij de uitbreiding van het bestaande distributiecentra van CEVA/ Medtronic, is in 2020 geëffectueerd. Na verwachting zijn alle 4 de nieuwe hallen eind Q4 2020 in gebruik en dit betekent een personeelsuitbreiding van 150 werknemers.

Verder zijn er concrete acquisitietrajecten lopende waarvan de verwachting is dat deze in eind 2020 of begin 2021 tot resultaten leiden, mochten deze concrete verkopen plaatsvinden, dan zijn de grote kavels op Trilandis verkocht.

Risico’s bij Trilandis zal bij volledige uitgifte een goed positief resultaat laten zien. In verbonden partij dat opzicht is deze gemeentelijke BV geen financieel risico. met evt. invloed op de financiële positie In 2020 zijn er twee bommen uit de WOII gevonden. Definitieve van de gemeente afhandeling van het vervolgonderzoek kan een financieel risico met zich meebrengen.

188

Afbreukrisico bij Het verliezen van zeggenschap/ aantrekkingskracht als gemeente op het géén deelname gebied van het binnenhalen van werkgelegenheid. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Gemeente Heerlen is enig aandeelhouder. betrokkenheid Bestuurlijke De burgemeester vertegenwoordigt de gemeente als enig aandeelhouder. vertegenwoordiging De directie wordt gevormd door de wethouder economie, arbeidswerkge- (portefeuillehouder) legenheid, sport en dienstverlening. Financiële resultaat Positief resultaat van € 979.000 (voor belasting) 2019 1 januari 2020 31 december 2020 Financieel belang In juli 2015 heeft de raad besloten de aandelen van de private partners ING en Comox in deze BV over te nemen en voor 100% aandeelhouder te worden. Daarbij zijn de ING en Comox uitgekocht voor een bedrag van elk € 575.000. De gemeente is enig eigenaar over deze gemeentelijke BV. De financiering van het project blijft lopen via de bestaande RC faciliteit die van € 8 miljoen naar € 10 miljoen wordt verhoogd. Eind 2019 bedraagt het saldo van de Rekening-Courant faciliteit € 6,1 miljoen. In 2020 is een bedrag van € 4,1 miljoen afgelost. Bij grondverkoop in 2021 wordt deze rekeningcourant verder afgelost Vermogenspositie € 934.000 € 1.434.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 2.500.000 € 1.800.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Schaesbergerveld Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 8. VHROSV Doel en openbaar Het ontwikkelen (bouw- /woonrijp maken), zodanig saneren, slopen van belang verbonden opstallen, exploiteren, kopen en verkopen van gronden, alles ter partij voorbereiding van en gericht op het mogelijk maken van de bouw van voor bewoning bestemde gebouwen op gronden en wel in het gebied Schaesbergerveld (omgeven door de Heuvelweg en Schandelerboord) te Heerlen. Deze BV is tevens opgericht om voor de ontwikkeling van het gebied Schaesbergerveld als gemeentelijke BV deel te nemen in de V.O.F. Ontwikkelingsmaatschappij Schaesbergerveld (vof OMS). Dit ter beperking van de financiële aansprakelijkheid bij deconfiture (faillissement). Algemene visie op Ontwikkeling van hoogwaardige woningen in het midden segment in een en beleidsvoorne- herstructureringswijk die zich kenmerkt door een woningvoorraad die mens omtrent met name bestaat uit sociale huurwoningen. inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Fase 1, 2 en 3 zijn gereed. Voor fase 4 (A en B) is een alternatief plan

189

verbonden partij ontwikkeld. Het plan bestaat uit 3 appartementen/terraswoningen, 13 en 11 woningen in fase 4A en 13 terraswoningen in fase 4B. Fase 4A is in 2020 gereed gekomen. Het verkoopproces voor de 13 terraswoningen van fase 4B loopt, start bouw staat voor 2020/2021 gepland. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen is enig aandeelhouder voor 100%. betrokkenheid Bestuurlijke De domeinmanager Economie is directeur van Schaesbergerveld B.V. en vertegenwoordiging de wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering (portefeuillehouder) aandeelhouder. Financiële resultaat Verlies van € 8.842 2019 Begroting 2021 is niet voorhanden 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang € 45.381, daarnaast is er een € 45.381, daarnaast is er een RC-verhouding van € 998.951 zonder RC-verhouding van € 998.951 rentevergoeding. zonder rentevergoeding.

Vermogenspositie -€ 1.175.459 -€ 1.184.301 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 1.982.543 € 2.033.130 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Nazorg Limburg Vestigingsplaats Maastricht Airport Soort verbonden Besloten Vennootschap partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het aanbrengen en in stand houden van een voldoende voorzieningenni- belang verbonden veau op stortplaatsen voor afval na beëindiging van de exploitatie partij alsmede het verwerven, vervreemden, huren, beheren en exploiteren van onroerende zaken die verband houden met en/of betrekking hebben op deze stortplaatsen. Algemene visie op Dat we als gemeente Heerlen op een verantwoorde en duurzame manier en beleidsvoorne- te werk gaan als het gaat om bovengenoemd doel. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Bodemzorg Limburg zoekt actief naar mogelijkheden om gesloten verbonden partij stortplaatsen een maatschappelijk verantwoorde functie te geven. Daarbij dient als uitgangspunt dat de nieuwe activiteiten het beleid

190

van de overheid ondersteunen.

Door opbouw van de voorziening wordt ervoor gezorgd dat de stortplaatsen na beëindiging beheerd en onderhouden kunnen worden. De financiële kaders worden door de aandeelhouders bepaald. De risico’s worden afgedekt doordat een voorziening wordt gecreëerd om de nazorgverplichtingen in de toekomst te kunnen voldoen. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Dat stortplaatsen er na verloop van tijd verloederd bij liggen en niet géén deelname verder onderhouden worden. Dit leidt tot ongewenste situaties. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Limburgse gemeenten (100%). Deelname in Algemene Vergadering van betrokkenheid Aandeelhouders door wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering.

Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via de vertegenwoordiging algemene vergadering van aandeelhouders. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Winst van € 3,6 miljoen 2019 Begroting 2021 is niet voorhanden 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Jaarlijkse bijdrage, betaald uit de Jaarlijkse bijdrage, betaald uit de afvalstoffenheffing voor 10 jaar afvalstoffenheffing voor 10 jaar ter ter hoogte van € 0,25 per inwoner hoogte van € 0,25 per inwoner Vermogenspositie € 1.890.307 € 5.493.254 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 1.920.734 kortlopend € 2.214.938 kortlopend (vreemd vermogen) € 26.145.232 voorzieningen € 26.668.136 voorzieningen

Verbonden partij WoonWijzerWinkel

Vestigingsplaats Kerkrade

Soort verbonden partij Besloten Vennootschap

Programma Duurzaamheid

191

Doel en openbaar De WoonWijzerWinkel is een initiatief van de Parkstad gemeenten en belang verbonden partij Beekdaelen. Het zorgt als onderdeel van PALET voor een versnelling van de verduurzaming van het vastgoed in Parkstad. De basis is een grote IKEA-achtige winkel gebaseerd op experience. Hier krijgt de klant alle informatie en service die nodig is voor het verduurzamen van de woning. De service gaat van zelf-service tot turnkey-service. De WoonWijzerWin- kel werkt hierbij als een leadgenerator en maakt hiervoor gebruik van een groot netwerk van installateurs en bijbehorende disciplines. Hiermee krijgt de lokale MKB een stevige impuls die moet leiden tot een omzetvermeer- dering van € 100 miljoen over een periode van 10 jaar. Daarnaast biedt het kansen voor de arbeidsmarkt en zal het een vraag genereren van 800 FTE over een periode van 10 jaar. De WoonWijzerWinkel is een afgeleide van de WoonWijzerWinkel Rotterdam en werkt hier nauw mee samen. Het verzorgingsgebied is tot en met Roermond. Grensoverschrijdende mogelijkheden worden op termijn onderzocht. Algemene visie op en De WoonWijzerWinkel is een beproefd concept dat haar meerwaarde in beleidsvoornemens Rotterdam heeft bewezen en dat ook in Parkstad gaat zorgen voor de omtrent inschakelen hoognodige versnelling. De WoonWijzerWinkel zorgt dat duurzaamheid verbonden partij een begrijpelijk begrip wordt voor burgers en bedrijven die hiermee hun economische voordeel kunnen doen. Dat betekent uiteindelijk een grotere economische waarde van het vastgoed in Parkstad en meer sturing over de energievoorziening en haar baten die op die manier in de regio blijven. Meer economische waarde van het vastgoed betekent een beter vestigingsklimaat en dus meer leefbaarheid, veiligheid en sociale cohesie voor Parkstad. Ontwikkelingen bij Op februari 2020 heeft de gemeenteraad ingestemd met de oprichting van verbonden partij de besloten vennootschap WoonWijzerWinkel BV. Er is hard gewerkt aan het inrichten van de winkel en het werven van personeel en het koppelen van het netwerk van fabrikanten en installateurs. De coronacrisis heeft dit proces bemoeilijkt en vertraagd. De planning is dat medio oktober de winkel geopend wordt. Risico’s bij verbonden Niet van toepassing partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij géén De verduurzaming van de woningvoorraad niet of veel te langzaam deelname verloopt en dat de burger niet gehoord wordt in zijn vragen mbt duurzaamheid. Alternatieven voor géén Niet van toepassing deelname Bestuurlijke De deelnemende partijen zijn de zes Parkstad gemeenten en de gemeente betrokkenheid Beekdaelen. Bestuurlijke Wethouder duurzaamheid via de algemene vergadering van aandeelhou- vertegenwoordiging ders. De samenwerkingsovereenkomst en de juridische uitwerking bieden (portefeuillehouder) de mogelijkheid voor de toetreding van publieke dan wel private partijen.

Financiële resultaat Niet van toepassing 2019 1 januari 2021 31 december 2021

192

Financieel belang Aandelenkapitaal € 6.340 Aandelenkapitaal € 6.340

De bijdrage van de gemeente Heerlen bedraagt € 408.000, bestaande uit

deelname in het vermogen ad € 6.340 en een lening ad € 401.660 met een looptijd van 10 jaar. De lening wordt als volgt verstrekt over de komende 5 jaar : 2020 € 116.000, 2021 € 84.000, 2022 € 81.000, 2023 € 58.000 en 2024 € 62.000. Totaal € 401.660. Deze lening wordt in de daarop volgende jaren terugbetaald.

Door Parkstad (penvoerder Landgraaf) is in 2020 subsidie verkregen van € 904.000 in het kader van de nationale Regeling Reductie Energie:  5000 kortingsvouchers à € 90 op een zelf samen te stellen duur- zaamheidspakket;  5000 kortingsvouchers à € 10 op een online WoonWijzer scan;  2500 kortingsvoucher à € 40 voor een persoonlijk adviesgesprek;  € 100.000 ten behoeve van communicatie van deze RRE regeling;  € 200.000 ten behoeve van de inzet van additionele klant-adviseurs in de WoonWijzerWinkel.

Deze middelen zullen door de Woonwijzerwinkel worden ingezet en de vouchers worden naar rato verdeeld onder de gemeenten. Vermogenspositie Niet van toepassing Niet van toepassing (eigen vermogen) Schuldenpositie Niet van toepassing Niet van toepassing (vreemd vermogen)

Verbonden partij Holding Stadion Kerkrade B.V. Vestigingsplaats Kerkrade Soort verbonden Certificaten van aandelen partij Programma 3. Economie Doel en openbaar Het altijd durende recht dat het stadion van voetbalclub Roda JC de belang naam ‘Parkstad Limburg Stadion’ draagt. Algemene visie op Dat sport op een goede manier vertegenwoordigd is binnen de Parkstad en beleidsvoorne- regio. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Niet van toepassing verbonden partij Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Geen géén deelname

193

Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen heeft een belang van 4,27%. betrokkenheid Bestuurlijke Wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit vertegenwoordiging (portefeuillehouder) Financiële resultaat Geen financiële partij 2018 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang De gemeente participeert voor 4,27 % in stichting Administratie Kantoor, voorheen Holding Roda Kerkrade NV. Deze certificaten hebben geen marktwaarde. Vermogenspositie Niet van toepassing Niet van toepassing (eigen vermogen) Schuldenpositie Niet van toepassing Niet van toepassing (vreemd vermogen)

Verbonden partij Regio Parkstad Limburg Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 1. Veiligheid Doel en openbaar Parkstad loopt op diverse kernindicatoren achter op landelijke belang gemiddelden, zoals gemiddeld inkomen, economische participatiegraad, opleidingsniveau en de gemiddelde prijs van een woning. Dit gecombineerd met de demografie van het gebied biedt kansen, maar dwingt ook tot een gestructureerde, centraal geregisseerde aanpak van de economische ontwikkeling van de regio Parkstad Limburg. Na een periode waarin wij als WGR+ regio zeer belangrijke beleidsfundamenten via de Parkstadraad hebben vastgesteld op het gebied van wonen, economie, ruimte en bereikbaarheid, is in 2013 besloten dat het tijd was voor uitvoering en dus een GR van Colleges. Een GR die er wel voor zorgt dat de gemeenteraden in positie blijven en via regiodagen hun gezamenlijkheid kunnen borgen. Met die nieuwe GR zijn wij in 2014 aan de slag gegaan en zijn de bestuurscommissies vanuit de diverse colleges bemand. Het doel is onveranderd gebleven, de scope (tot nu toe ruimtelijk-economisch) wordt echter steeds breder, denk aan de ontwikkelingen in het sociale domein. Niet dat de regio daarover gaat, maar de regio wordt nu wel de plek waar de samenwerkende gemeenten hierover afspraken kunnen maken.

Algemene visie op Verbetering van de economische structuur. en beleidsvoornemens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij In 2021 zal de Regiodeal vooral in het teken staan van uitvoering. De

194

verbonden partij verschillende projecten staan in het teken van het inhalen van sociaal maatschappelijke achterstanden (o.a. d.m.v. projecten op het gebied van sociaal economische structuurversterking) en het oppakken van kansen op het gebied van grensoverschrijdende samenwerking, duurzaamheid en economie (toerisme, bedrijventerreinen, de campus). De takendiscus- sie die in 2020 gevoerd is, inclusief de rol van de gemeente Heerlen als centrumgemeente, zal in 2021 verder geformaliseerd worden en mogelijk gaan leiden tot het vergroten van onze regionale bestuurskracht. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Geen zeggenschap in de bestuurscommissies en verlies van invloed op géén deelname ontwikkelingen in de regio Parkstad. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Alle afzonderlijke Parkstadgemeenten zijn aangesloten bij deze GR. betrokkenheid Besluiten die de gemeenteraden aangaan, zullen ook in de afzonderlijke gemeenteraden genomen worden en niet alleen in het DB/AB of in de bestuurscommissies.

Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur. De burgemeester van Heerlen maakt deel uit van het (portefeuillehouder) Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat € 13.000 2019 Financieel belang Bijdrage 2020 1.053.000 Bijdrage 2021 € 1.044.352 1 januari 2019 31 december 2019 Vermogenspositie € 6.271.000 € 5.933.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 7.204.000 € 7.204.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Veiligheidsregio (VR) Zuid-Limburg Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 1. Veiligheid Doel en openbaar De Veiligheidsregio is erop gericht om inwoners te beschermen tegen belang (gezondheid)risico’s, rampen en crises en daarvoor de voorbereidingen te treffen die noodzakelijk zijn. Aangezien een ramp of crisis dikwijls de gemeentegrens overschrijdt en een individuele gemeente vaak onvoldoende in staat is zelfstandig een volwaardige crisisorganisatie op te tuigen, is een regionale aanpak effectiever. De Veiligheidsregio bestaat uit de onderdelen Brandweer, GHOR, Programmabureau en Bevolkings- zorg. Daarnaast is er sprake van een intensieve samenwerking met de politie.

195

Algemene visie op VRZL is ingericht om de zorg voor de openbare veiligheid in de regio te en beleidsvoorne- organiseren. De samenwerkende partners in de VRZL: mens omtrent - dragen (pro)actief bij aan de openbare veiligheid. Risico’s worden in inschakelen beeld gebracht en de organisatie treft voorbereidingen voor daadwerke- verbonden partij lijke crises; - geven adviezen om, waar mogelijk, onveiligheid te voorkomen en te beperken; - bestrijden branden, incidenten en crises als ze zich toch voordoen; - zetten erop in om menselijk leed en materiële schade zo veel mogelijk te beperken en verstoringen van het openbare leven zo snel mogelijk te herstellen Ontwikkelingen bij Vanaf maart 2020 is de organisatie van de Veiligheidsregio grotendeels verbonden partij gericht op de uitvoering van de maatregelen, die door het Rijk zijn genomen om de gevolgen van de coronacrisis te minimaliseren. Dit betreft met name de uitwerking van de regionale Noodverordeningen, controle op het voldoen aan de maatregelen en de ondersteuning van gemeenten bij de feitelijke uitvoering. Deze onvoorziene ontwikkeling heeft extra inzet van gemeentelijke crisisfunctionarissen en ondersteunende diensten noodzakelijk gemaakt. De in 2020 lopende doorontwikkeling van de regionale brandweerzorg heeft mogelijk vertraging ondervonden door de gevolgen van de coronacrisis voor deze organisatie. Het aanhouden van de crisis na medio 2020 maakt tevens aannemelijk, dat de VRZL ook in 2021 organisatorisch ingericht zal zijn op bestrijding van de coronacrisis. In dat geval is eveneens aannemelijk dat de VRZL van deze inzet financiële gevolgen zal ondervinden. Er is nog geen prognose van de omvang van deze gevolgen. Daarnaast heeft de VRZL besloten tot een wijziging van de piketvergoedingsregeling, waardoor historische verschillen in vergoedingen tussen de deelnemende gemeenten worden opgeheven. Recent heeft de VRZL besloten, om ook de piketfunctie van de Officier van Dienst Bevolkingszorg onder de nieuwe piketregeling te brengen. Risico’s bij Tot en met de behandeling van de begroting 2021 van VRZL in de verbonden partij gemeenteraad werd er in deze begroting rekening gehouden met een met evt. invloed op indexering van loon- en prijscomponenten, en met de reeds geplande de financiële positie wijziging in de kostenverdeelsleutel. De bij de ‘Ontwikkelingen’ hierboven van de gemeente geschetste focus die bij de VRZL vanaf maart 2020 ligt op het aanpakken van de coronacrisis en het uitvoeren van de maatregelen van het Rijk maakt extra inzet van functionarissen noodzakelijk, die financiële gevolgen zal hebben voor de VRZL. Datzelfde geldt voor de toepassing van de nieuwe berekeningswijze voor de piketvergoeding van de Officier van Dienst Bevolkingszorg.

Er is derhalve een reëel risico dat de kosten voor de inzet van de VRZL in 2021 hoger zijn dan tot nog toe begroot, naast het mogelijke afgeleide risico dat hierdoor de reservepositie en het weerstandsvermogen van de organisatie aangetast wordt. Daarnaast bestaat het risico dat geplande ontwikkelingen, met name in de Brandweerzorg, vertraagd uitgevoerd moeten worden. Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname

196

Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Het Algemeen Bestuur van de VRZL bestaat uit één bestuurslid betrokkenheid (burgemeester) per deelnemende gemeente. Besluitvorming vindt plaats via gewogen stemmen, gerelateerd aan het inwoneraantal. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin vertegenwoordiging de burgemeesters van de 16 deelnemende gemeenten zitting hebben en (portefeuillehouder) het Dagelijks bestuur van de GR, waarin ook de burgemeester van Heerlen zitting heeft. Financiële resultaat Verlies van € 362.445 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage 2020: € 5.959.796 Bijdrage 2021 € 6.436.922 Vermogenspositie € 9.426.387 € 8.756.939 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 43.589.927 € 46.316.674 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Reinigingsdienst Rd4 Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar Het tot stand brengen van doelmatige, milieuhygiënische verantwoorde belang en marktconforme inzameling en verwerking van afvalstoffen én het adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid. Algemene visie op Zorgen voor een effectieve, efficiënte en duurzame manier van en beleidsvoorne- inzameling en verwerking van afval voor de inwoners van de gemeente mens omtrent Heerlen. inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De strategische pijlers zijn als volgt: verbetering van de leverbetrouw- verbonden partij baarheid en constante goede kwaliteit. Daarnaast ervaart de klant een standaard service. Het moet makkelijk zijn zaken te doen met Rd4. De klant krijgt aanvaardbare en stabiele kosten. Risico’s bij Middelgroot: het basispakket wordt jaarlijks geïndexeerd; de gemeente verbonden partij heeft weinig invloed op doorrekening van kosten. Pluspakket wordt met evt. invloed op afgerekend op basis van werkelijke afname. Daarnaast is de impact van de financiële positie corona in 2021 en de financiële compensatie door het Rijk ongewis. van de gemeente Tevens speelt er nog een financieel risico met betrekking tot de PMD- afrekening over 2018, 2018 en 2019. Afbreukrisico bij Geen afvalinzameling en –verwerking géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur en Dagelijks

197

betrokkenheid Bestuur van de GR samen met andere deelnemende gemeenten. Bestuurlijke In het AB is onze portefeuillehouder voorzitter. De wethouder onderwijs, vertegenwoordiging integraal jeugdbeleid, cultureel erfgoed en duurzaamheid zit in het (portefeuillehouder) Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat Verlies van € 724.230 2019

01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang Bijdrage 2020 € 7.304.000 Bijdrage 2021 € 7.546.204 (basispakket) (Basispakket) Bijdrage 2020 € 2.176.300 Bijdrage 2021 € 2.304.928 (Pluspakket) (Pluspakket) Vermogenspositie € 2.751.000 € 2.139.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 40.622.000 € 38.193.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg (RUD) heeft als doel om belang een hogere kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) en specialistische advisering te bereiken voor wat betreft met name de complexe milieutaken (de zogenaamde basistaken). De RUD voert ook de vergunningverlenende, toezichthoudende en handhavende taken uit op het gebied van BZRO-IPPC. Per 1 januari 2016 is een wijziging van het Besluit omgevingsrecht (Bor) in werking getreden. Door deze wijziging is het bevoegd gezag van alle BRZO-inrichtingen en inrichtingen uit bijlage 1 cat. 4 van de Richtlijn industriële emissies van burgemeester en wethouders (B&W) verschoven naar gedeputeerde staten (GS). De vorming van de RUD komt voort uit de afspraken die IPO, VNG en het Rijk landelijk gemaakt hebben (‘Packagedeal’) om via een bottom-up proces te komen tot de vorming van een dekkend netwerk van uitvoeringsdiensten. De vorming van deze uitvoeringsdiensten is verplicht. Met ingang van 1 juli 2013 is de RUD Zuid-Limburg operationeel geworden. Algemene visie op Te zorgen voor naleving van wetgeving op het gebied van milieu, en beleidsvoorne- vergunningverlening en handhaving voor een beter woon- en leefklimaat. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Het basistakenpakket is voor de RUD uitgebreid met de taakuitvoering verbonden partij voor de bedrijfsmatige asbestsanering van bouwwerken. Deze uitbreiding van het takenpakket en de uitwerking hiervan voor gemeenten, is vertaald in de begroting 2021. Risico’s bij Moeilijker kunnen matchen van vraag en aanbod, arbeidsmarktrisico verbonden partij (beschikbaarheid kundig personeel), AVG en kostenbeheersing van ICT-

198

met evt. invloed op voorzieningen. de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Deelname is (voor een deel) wettelijk verplicht. Voor het overige geldt géén deelname dat dan zelf een organisatie moet worden ingericht op het gebied van VTH. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid provincie en 16 gemeenten zitting hebben. Bestuurlijke Wethouder Beheer en Onderhoud, Mobiliteit, Duurzaamheid & Milieu via vertegenwoordiging het Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 152.498 2019 1 januari 2020 1 januari 2021 Financieel belang Bijdrage 2020 € 490.591 Bijdrage 2021 € 601.865 Vermogenspositie € 1.153.128 € 675.752 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 2.494.987 € 2.270.248 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Gemeentelijke Gezondheidsdienst Zuid-Limburg (GGD) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 7. Volksgezondheid en Milieu Doel en openbaar De GGD geeft uitvoering aan de Wet publieke gezondheid namens de 18 belang Zuid-Limburgse gemeenten. Algemene visie op Zorgen voor het minimaliseren van gezondheidsachterstanden en het en beleidsvoorne- bevorderen van de gezondheid in de gemeente Heerlen. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Enkele ontwikkelingen bij de GGD in 2021: verbonden partij Trendbreuk: Reducering gezondheidsachterstanden ten opzichte van het landelijke beeld. In het nieuwe regionaal gezondheidsbeleid (2020-2023) wordt onze ambitie vastgelegd om de gezondheidsachterstanden ten opzichte van het landelijke gemiddelde binnen tien jaar met een kwart in te lopen en zo daadwerkelijk een Trendbreuk te realiseren.

JGZ: Sinds 1 januari 2020 heeft Zuid-Limburg één organisatie voor alle Jeugdgezondheidszorg (JGZ) aan kinderen van 0-18 jaar. Door samenvoeging van 4 afzonderlijke JGZ-organisaties, wordt er een nieuw dienstverleningspakket samengesteld. Aan dit pakket dienen de juiste financiële middelen ter beschikking te worden gesteld. Dit betekent dat in 2020 en 2021 wordt gebouwd aan een realistische begroting voor de komende jaren. 2021 is daarom opnieuw een overgangsbegroting,

199

waarbij de huidige wijze van financiering gehandhaafd blijft. Per 2022 dient er een vernieuwde begroting JGZ te zijn.

Veilig Thuis: de Zuid-Limburgse bestuurders hebben de ambitie uitgesproken om een nieuwe regiovisie op te stellen voor de periode 2019-2022. Deze nieuwe visie moet beschrijven hoe de aanpak van geweld in afhankelijksheidsrelaties (GIA) vorm krijgt in de samenwerking tussen professionals en organisaties in Zuid-Limburg.

De coronacrisis: De GGD geeft uitvoering aan crisisbeheersing bij een epidemiologische uitbraak. In 2020 betrof dit de aanpak van het coronavirus. De impact van deze aanpak is zowel inhoudelijk als financieel groot. De inzet ten aanzien van de coronacrisis zal ook in 2021 effect hebben op de werkzaamheden. De minister heeft aangegeven dat alle door de GGD’en gemaakte meerkosten in het kader van Covid-19 vergoed zullen worden. De afrekening door het ministerie verloopt via de Veiligheidsregio. De gemeenten worden daar niet mee belast.

Risico’s bij De GGD ZL heeft een precair weerstandsvermogen wat kan leiden tot verbonden partij financiële risico’s voor gemeenten. met evt. invloed op De gemeenten in Zuid-Limburg zijn eigenaar van de GGD ZL, maar de financiële positie slechts een kwart van de financiering van de GGD wordt door de van de gemeente gemeenten gefinancierd. De overige middelen zijn afkomstig van zorgverzekeraars en landelijke overheden. De afgelopen jaren is de GGD ZL geconfronteerd met veel budgettaire kortingen. Hoewel het mede door de omvang van het totale concern en slimme verbindingen van financiële stromen is gelukt om aan alle financiële taakstellingen te voldoen, heeft dit ook geleid tot een laag weerstandsvermogen. Om die reden is er ook voor gekozen om de financiële positieve resultaten 2019 ten aanzien van de gemeentelijke programma’s GGD en VT, toe te voegen aan de algemene reserve van de GGD ZL. Afbreukrisico bij Het synergievoordeel dat de GR te bieden heeft verliezen. géén deelname Alternatieven voor Als zelfstandige gemeente verder gaan met dien verstande dat de géén deelname gemeente minder effectief en efficiënt kan handelen. Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waar betrokkenheid alle 18 Zuid-Limburgse gemeenten zitting in hebben. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat In de jaarrekening 2019 staat toegelicht dat de GGD ZL een negatief 2019 resultaat heeft van € 744.009. Het negatieve resultaat komt grotendeels voort vanuit het programma Acute Zorg (€ 492.336) dat onder de verantwoordelijkheid van de zorgverzekeraar valt. Het resterende negatieve resultaat zijn de projectkosten één Jeugdgezondheidszorg die in juli 2020 worden afgerekend. We zien daarentegen ook een positief resultaat wat betreft de gemeentelijke programma’s GGD (€ 11.455) en Veilig Thuis (€ 12.866). Deze positieve resultaten worden toegevoegd aan de algemene reserve van de GGD ZL.

200

1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage 2020 € 4.787.078 Bijdrage 2021 € 4.855.639 Vermogenspositie € 2.806.069 € 1.813.808

(eigen vermogen) Schuldenpositie € 26.651.854 € 29.263.721 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Kredietbank Limburg (KBL) Vestigingsplaats Heerlen / Sittard Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar De GR voor Sociale Kredietverlening en Schuldhulpverlening in Limburg belang heeft tot doel: a. schuldhulp te verlenen aan burgers die door hun schuldenlast in maatschappelijke problemen zijn of kunnen komen; b. hulp te verlenen aan burgers die zelf niet in staat zijn hun financiële zaken te behartigen, hetzij door middel van budgetbeheer, hetzij door middel van beschermingsbewind; c. het op een verantwoorde wijze voorzien in de behoefte aan krediet, door middel van sociale kredietverlening.

De KBL is een maatschappelijke instelling voor hulp bij schulden, voorkomen van schulden, budgetbeheer, beschermingsbewind en sociale kredietverlening. Algemene visie op Door middel van budgetbeheer en sociale kredietverlening proberen we en beleidsvoorne- te voorkomen dat burgers/ inwoners met schuldenproblematiek steeds mens omtrent verder van de samenleving verwijderd raken. inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Een nieuwe werkwijze is ontwikkeld, waardoor outputgerichte verbonden partij sturingsinformatie ontstaat. Daarnaast is de financieringsstructuur gewijzigd, waardoor minder administratieve werkzaamheden gedaan hoeven te worden. Er wordt gestreefd naar uniformering van producten/diensten. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Dat schuldhulpverlening en sociale kredietverlening zelf georganiseerd géén deelname moeten worden en problematiek pas veel later wordt herkend en aangepakt. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR. betrokkenheid Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling én

201

vertegenwoordiging wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het (portefeuillehouder) Algemeen Bestuur van de GR. Daarnaast zit de wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling in het Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat -/- € 59.928.000, maar na verrekening met bijdrages vanuit gemeenten 2019 is het resultaat € 0 01-01-2021 31-12-2021 Financieel belang Bijdrage 2020 € 1.600.000 Bijdrage 2021 € 1.916.280 Vermogenspositie € 0 € 0 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 12.404.000 € 12.404.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Werkvoorzieningsschap Oostelijk Zuid-Limburg (WOZL) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het voorzien in en het bieden van passende werkgelegenheid en belang arbeidsrevalidatie voor ingezetenen, die blijkens een door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) afgegeven indicatiebeschikking of herindicatiebeschikking uitsluitend onder aangepaste omstandigheden tot regelmatige arbeid in staat zijn. Daarnaast uitvoering geven aan de door de deelnemende gemeenten opgedragen werkzaamheden in het kader van de Participatiewet. Algemene visie op Ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen, met een afstand tot de en beleidsvoorne- arbeidsmarkt, toch ‘aan het werk’ worden gezet. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De GR WOZL concentreert zich op beschut werk. De verdere afbouw van verbonden partij de GR WOZL wordt in 2021 verder geconcretiseerd. In de in 2018 opgerichte GR WSP zijn diverse onderdelen van de GR WOZL geïntegreerd. Dit leidt tot een verdere concretisering van eenduidige en effectieve marktbewerking. Risico’s bij GR WOZL kent op dit moment de volgende risico’s: de terugstroom van verbonden partij detachering naar beschut 2.0, de toegevoegde waarde van interne met evt. invloed op werkzaamheden. Daarnaast zet de coronacrisis druk op de huidige de financiële positie werkzaamheden. De gevolgen voor 2021 zijn lastig in te schatten door de van de gemeente hoge mate van onzekerheid en is mede afhankelijk van compensatiemaatregelen van de overheid. Afbreukrisico bij Uitvoering van de Wsw en de werkgeversbandering zijn wettelijke taken géén deelname die zijn opgedragen aan de gemeenten. Niet uitvoeren is geen optie. Indien de gemeenten in deze niet samen zou werken met WSP en WOZL moeten er andere partners gezocht worden, dan wel moet de uitvoering zelf ter hand genomen worden. Doordat er dan extra betaald zou moeten worden voor (her)inrichting van processen is dit financieel nadelig. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname

202

Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, samen betrokkenheid met de andere deelnemende gemeenten. De Parkstadgemeenten, aangevuld met gemeenten Valkenburg, Vaals en Gulpen-Wittem. Bestuurlijke De wethouders sociale zaken en/of arbeidsbemiddeling hebben zitting in vertegenwoordiging het AB, waar hoofdelijke stemming + 1 stem per 15.000 inwoners telt. (portefeuillehouder) Heerlen wordt vertegenwoordigd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat Positief resultaat € 102.000 2019 01-01-2019 31-12-2019 Financieel belang € 26.283.372 bijdrage 2020 € 25.687.875 bijdrage 2021 Vermogenspositie € 771.000 € 216.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 11.027.000 € 12.684.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (BsGW) Vestigingsplaats Roermond Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar De BsGW geeft uitvoering aan de taken op het gebied van het heffen en belang innen van de lokale belastingen en de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ). Eén van de doelen van de GR BsGW is het minimaliseren van kosten door middel van schaalvergroting en het ontdubbelen van de gemeentelijke processen en waterschap processen. Algemene visie op Het effectief en efficiënt uitvoeren van de belastingheffing en –inning in en beleidsvoorne- opdracht van de gemeente Heerlen. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De BsGW focust zich met een ondernemings- en ontwikkelplan 2018 – verbonden partij 2020 op het toekomstbestendig maken van de organisatie door deze anders in te richten en het personeel optimaal in te zetten.

Vanaf 1 januari 2022 is er een wettelijke verplichting om woningen te waarderen op basis van de gebruiksoppervlakte (in m2). Momenteel gebruikt de BsGW de bruto inhoud (in m3) om woningen te waarderen. Net zoals bij andere gemeenten en samenwerkingsverbanden dient de BsGW voor 2022 de transitie te maken waarbij het registreren en waarderen op bruto inhoud wordt omgezet naar gebruiksoppervlakte. Het is daarbij van groot belang dat de kwaliteit van de WOZ-taxaties geborgd blijft. Risico’s bij Door ontwikkelingen in de wetgeving betreffende de tegemoetkoming verbonden partij proceskosten is het sinds 2014 rendabel geworden voor zogenaamde met evt. invloed op WOZ-bureaus (no cure, no pay bureaus) om namens burgers bezwaar te de financiële positie maken tegen de WOZ-waarde, waarbij deze bureaus de tegemoetkoming van de gemeente proceskosten kunnen opstrijken. De coronacrisis heeft natuurlijk ook zijn weerslag op de BsgW. Op dit

203

moment is nog geen inschatting te maken van de eventuele consequenties van deze crisis Afbreukrisico bij Dat de kwaliteit, effectiviteit en efficiëntie van de belastinginning en – géén deelname heffing erop achteruit gaat. Alternatieven voor Het in eigen beheer organiseren van belastingaangelegenheden. géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid de overige 30 deelnemende gemeenten én het waterschap ook zitting hebben. Bestuurlijke Wethouder middelen, ruimtelijke ordening en herstructurering via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. (portefeuillehouder) Financiële resultaat Winst van € 13.000 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage 2021 € 1.444.823 Bijdrage 2020 € 1.444.823 Vermogenspositie € 268.000 € 606.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 6.292.000 € 6.754.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Het Gegevenshuis Vestigingsplaats Landgraaf Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Het Gegevenshuis is een GR die zich richt op het inwinnen en beheren belang van informatie uit (basis)registraties met een geografische component. Naast het inwinnen en beheren van informatie koppelt Het Gegevenshuis op aanvraag van opdrachtgevers gegevens uit deze registraties en herleidt dit naar informatie op digitale of analoge kaart of in gewenste overzichten. De te behalen resultaten door Het Gegevenshuis zijn vastgelegd in een DVO en bijbehorende productbladen. Algemene visie op Het Gegevenshuis biedt uitvoering aan de basisregistraties BGT, BAG, en beleidsvoorne- WOZ. Hierop wordt de gemeente volledig ontzorgd. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Het Gegevenshuis is gebaseerd op 2 pijlers: groei en innovatie. verbonden partij Door groei en het ontwikkelen van innovatieve oplossingen werkt Het Gegevenshuis aan betere dienstverlening en kostenreductie voor alle afnemers. In 2020 is gemeente Sittard-Geleen aangesloten bij Het Gegevenshuis. Qua innovatie is Het Gegevenshuis in samenwerking met de BsGW actief met het opzetten van een samenhangende objectenregi- stratie voor alle basisregistraties. Hiermee zijn ze koploper in Nederland en het beheer van betreffende basisregistraties wordt hierdoor voordeliger.

204

Risico’s bij Zijn in beperkte mate aanwezig. Tegenover alle te leveren producten en verbonden partij diensten staan baten van bijdragen van deelnemers. met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Dat zelf uitvoering moet worden gegeven aan de (verplichte) géén deelname basisregistraties. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, waarin betrokkenheid alle deelnemende gemeenten zijn gezeteld. Bestuurlijke Wethouder Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke vertegenwoordiging Dienstverlening en Informatisering. Deze wethouder zit in het Algemeen (portefeuillehouder) Bestuur. Financiële resultaat € 68.882 2019 1 januari 2021 31 december 2021 Financieel belang Bijdrage van € 1.213.535 Bijdrage van € 1.213.535 Vermogenspositie € 113.743 € 56.838 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 297.093 € 217.093 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Omnibuzz Vestigingsplaats Sittard Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het toekomstbestendig organiseren van doelgroepenvervoer aan belang gemeenten. Omnibuzz zorgt voor een goede uitvoering van het Wmo- vervoer. Algemene visie op Ervoor zorgen dat onze wettelijke taken vanuit de Wmo worden en beleidsvoorne- uitgevoerd op een juiste manier. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Omnibuzz werkt toe naar een volwaardig regiemodel in 2020, waarvoor verbonden partij de formatie-omvang en systemen geleidelijk meegroeien. Het streven is om vanaf 2020 de planning van de vervoerders over te nemen, afhankelijk van instroom van andere vervoersvormen. Hiervoor heeft Omnibuzz het personeel van het callcenter en de agendasoftware van PZN overgenomen en doorontwikkeld. Verder heeft Omnibuzz een 3-tal ambtelijke werkgroepen gefaciliteerd om de mogelijkheid en wenselijk- heid van grootschalige instroom van andere vervoersvormen te onderzoeken, zoals het Wmo-vervoer naar dagbestedingsactiviteiten, vervoer in het kader van de Jeugdwet en leerlingenvervoer. Op basis van de uitgebrachte adviezen is instroom inmiddels getemporiseerd en afhankelijk gesteld van de wensen van individuele gemeenten.

205

Het aantal Wmo-geïndiceerden met een CVV-pas is in de afgelopen jaren flink gestegen. Daarnaast zijn Wmo-geïndiceerden meer gaan reizen met het CVV. Om de trendmatige toename van het gebruik van Omnibuzz- vervoer te keren is de Voor-Elkaar-Pas (VEP) geïntroduceerd. Hiermee kunnen Wmo-geïndiceerden tegen gereduceerd tarief en met een gratis begeleider ritten die zich daarvoor lenen ook met het openbaar vervoer maken. Het aantal VEP-ers is in Heerlen maar liefst 25%. Dit instrument heeft echter nog niet geleid tot ontlasting van het doelgroepenvervoer. Omnibuzz zal zich daarom in samenwerking met de Provincie en Arriva met name richten op de verdere ontwikkeling van instrumenten om het reizen met OV te stimuleren. Afstemmen van gelijke tarieven voor OV en CVV is daar tevens een onderdeel van. In Zuid-Limburg zijn deze tarieven al gelijkgesteld. Midden en Noord-Limburg hebben de voornemens om dit in 2021 in te voeren.

In 2020 is de nieuwe aanbesteding van het CVV van toepassing. De verwachting is dat de vervoerskosten vanaf 2020 normaliter hoger zullen uitvallen.

Echter door de coronacrisis is het gebruik van Omnibuzz vanaf medio maart 2020 aanzienlijk gedaald. In eerste instantie komt dit door de landelijke maatregelen die het bijna onmogelijk maken om te reizen met Omnibuzz. Daarnaast speelt ook de angst om in aanraking te komen met dit virus een zeer grote rol omdat het hier gaat om een kwetsbare doelgroep waarbij dit virus al snel kan opspelen en fataal kan zijn. De nieuwe maatregelen, zoals het dragen van mondmaskers, moeten besmetting in het vervoer voorkomen. Met behulp van deze maatregel zien we het vervoer langzaam en gestaag weer oplopen. Door de gewijzigde uitgaven ten gevolge van de coronacrisis volgt er in 2021 een begrotingswijziging.

Door de coronacrisis is het gebruik van Omnibuzz in 2020 aanzienlijk gedaald. Dit heeft voor de kosten tot gevolg dat deze lager zijn dan oorspronkelijk het geval zou zijn. Een meevaller dus op financieel vlak.

Risico’s bij De belangrijkste risico’s zijn als volgt: vermindering van draagvlak bij verbonden partij gemeenten, de beheersbaarheid van het vervoer, economische met evt. invloed op kwetsbaarheid van taxibedrijven, kennis en inzetbaarheid van intern de financiële positie personeel en de continuïteit van het serverbeheer (ICT). van de gemeente Afbreukrisico bij Dat het CVV en het OV individueel moet worden aanbesteed in plaats van géén deelname met 31 partijen gezamenlijk. Individueel aanbesteden zal leiden tot een hogere prijs vanwege hogere prijzen. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Algemeen Bestuur van de GR, samen betrokkenheid met de overige 31 Limburgse gemeenten. Bestuurlijke Wethouder welzijn, armoedebestrijding en centrumontwikkeling via het vertegenwoordiging Algemeen Bestuur van de GR. Daarnaast zit deze wethouder ook in het

206

(portefeuillehouder) Dagelijks Bestuur met als plaatsvervanger de wethouder onderwijs, jeugd, cultuur, erfgoed en wonen.

Financiële resultaat € 186.990 2019 01-01 2019 31-12-2019 Financieel belang Bijdrage 2020 € 2.469.115 (incl. Bijdrage 2021 € 2.548.555 (incl. 1e begrotingswijziging) begrotingswijziging) Vermogenspositie € 1.483.283 € 957.745 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 2.861.645 € 2.479.635 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Stichting WerkvoorHeerlen (WvH) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Stichting partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar De stichting heeft ten doel: het exploiteren van een werken leer bedrijf belang dat passend gemeentelijk werk beschikbaar stelt voor mensen uit de doelgroep van de Participatiewet om hen zo goed mogelijk te ontwikkelen en zo mogelijk te laten uitstromen richting de arbeidsmarkt, met al hetgeen daartoe behoort of daartoe dienstig is, alles in de ruimste zin van het woord. De stichting dient het algemeen belang en heeft geen winstoogmerk. De stichting ontwikkelt zich tot een kwalitatief goede en betrouwbare uitvoeringsorganisatie voor gemeentelijke opdrachten op meerdere vakgebieden. Algemene visie op De gemeente ondersteunt de stichting WvH om zo bepaalde inwoners en beleidsvoorne- toch op een goede manier deel te laten nemen aan de maatschappij. Het mens omtrent leerwerkbedrijf opereert in overeenstemming met de belangen en inschakelen beleidsuitgangspunten van de gemeente. verbonden partij Ontwikkelingen bij WvH (leerwerkbedrijf) biedt mensen een arbeidscontract en begeleidt ze verbonden partij verder naar een reguliere werkgever. In 2021 versterken we de samenwerking met onze partners Werkgeversservicepunt Parkstad (WSP) en Stichting Werk voor Heerlen (WvH). Dit leidt ertoe dat WSP en WvH beter in positie komen mensen zelfstandig toe te leiden naar werk en ontwikkeling, waardoor zoveel mogelijk mensen uitstromen naar duurzaam werk

Risico’s bij WvH heeft geen winstoogmerk en beschikt niet over eigen weerstands- verbonden partij vermogen. Op het moment dat WvH verlies maakt, zal de Gemeente met evt. invloed op Heerlen het verlies moeten aanvullen. Winst die WvH maakt, vloeit terug de financiële positie naar de gemeente Heerlen. van de gemeente Afbreukrisico bij Dat personen die niet makkelijk zelf werk vinden terug in de Participatie- géén deelname wet vallen en géén inkomen meer hebben. Instroom bij WvH leidt tot een besparing op de uitkeringskosten.

207

Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Minimaal 90% van de werkzaamheden van WvH gebeurt voor de betrokkenheid gemeente Heerlen als opdrachtgever om buiten aanbestedingsverplich- tingen te blijven. Het betreft dan quasi-inbesteding. Via mandaat is er ‘toezicht op de eigen dienst’. Voor 2021 voert WVH 100% van haar taken uit voor de gemeente Heerlen. Bestuurlijke De wethouder economie, arbeidsmarkt en sport is gemandateerd als vertegenwoordiging toezichthouder. (portefeuillehouder) Financiële resultaat € 145.731 2019 Bijdrage € 7.757.000 2020 Bijdrage van € 7.757.000 in 2021 Financieel belang 1 januari 2019 31 december 2019 Vermogenspositie € 320.112 € 234.112 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 625.009 € 879.660 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Werkgeversservicepunt (WSP) Parkstad Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Gemeenschappelijke regeling partij Programma 6. Sociaal Domein Doel en openbaar Het WSP voorziet in passende werkgelegenheid (werkplekken bij derden belang of werkopdrachten ten behoeve van regionale werkbedrijven inclusief de voormalige Wsw) en in arbeidsrevalidatie van personen die door de GR Werkvoorzieningsschap Zuid-Limburg (WOZL) dan wel individuele deelnemende gemeenten of sociale diensten aan haar worden toevertrouwd en eventueel tijdelijk worden gedetacheerd. Het WSP: 1. geeft invulling aan de ondersteuning van gemeenten, op grond van de in de Participatiewet toegekende wettelijke opdracht, bij de arbeidsin- schakeling via het ontwikkelen van een uniform en flexibel arbeidsmarktbeleid; 2. realiseert voor de regio een optimaal functionerende arbeidsmarkt (hoge participatie, lage werkloosheid); 3. is aanspreekpunt voor werkgevers voor arbeidsbemiddeling; 4. geeft uitvoering aan de voormalige Wet sociale werkvoorziening, exclusief het formele werkgeverschap. Algemene visie op De gemeente ondersteunt de stichting WSP om zo bepaalde inwoners op en beleidsvoorne- een goede manier deel te laten nemen aan de maatschappij. Het WSP mens omtrent opereert in overeenstemming met de belangen en beleidsuitgangspunten inschakelen van de gemeente Heerlen. verbonden partij Ontwikkelingen bij De GR WOZL concentreert zich op beschut werk. De verdere afbouw van verbonden partij de GR WOZL wordt in 2021 verder geconcretiseerd. In de in 2018 opgerichte GR WSP zijn diverse onderdelen van de GR WOZL geïntegreerd. Dit leidt tot een verdere concretisering van eenduidige en

208

effectieve marktbewerking. In 2021 versterken we de samenwerking met onze partners Werkgevers- servicepunt Parkstad (WSP) en Stichting Werk voor Heerlen (WvH). Dit leidt ertoe dat WSP en WvH beter in positie komen mensen zelfstandig toe te leiden naar werk en ontwikkeling, waardoor zoveel mogelijk mensen uitstromen naar duurzaam werk. Risico’s bij Tussen de uitgaven Wsw (kosten per Wsw’er) en de inkomsten Wsw verbonden partij (rijkssubsidie Wsw) zit een subsidiegat. Voor een deel van de doelgroep met evt. invloed op zijn de kosten van begeleiding en werkplekaanpassing groter dan het de financiële positie opbrengend vermogen. Dit subsidiegat kan oplopen tot zo’n € 7.000 per van de gemeente (beschut) medewerker. De gemeente vangt deze tekorten op door inzet van een deel van het Participatiebudget. De coronacrisis zet de uitstroomcijfers van het WSP onder druk. Wat de gevolgen zijn voor 2021, is niet goed in te schatten. Compensatiemaatregelen van de overheid kunnen verliezen dempen. Afbreukrisico bij Uitvoering van de Wsw en de werkgeversbandering zijn wettelijke taken géén deelname die zijn opgelegd aan de gemeenten. Niet uitvoeren is geen optie. Indien de gemeenten in deze niet samen zou werken met WSP en WOZL moeten er andere partners gezocht worden, dan wel moet de uitvoering zelf ter hand genomen worden. Doordat er dan extra betaald zou moeten worden voor (her)inrichting van processen is dit financieel nadelig. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De Parkstadgemeenten (Brunssum, Beekdaelen, Heerlen, Landgraaf, betrokkenheid Kerkrade, Simpelveld en Voerendaal) Bestuurlijke De wethouders sociale zaken en/of arbeidsbemiddeling hebben zitting in vertegenwoordiging het AB, waar hoofdelijke stemming +1 stem per 15.000 inwoners telt. De (portefeuillehouder) gemeente wordt vertegenwoordigd door de wethouder economie, arbeidsmarkt en sport. Financiële resultaat € 1.508.000 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang Bijdrage van € 4.528.634 in 2020 Bijdrage van € 4.831.093 in 2021 naar aanleiding van het aantal naar aanleiding van het aantal uitkeringsgerechtigden in het kader uitkeringsgerechtigden in het van de Participatiewet. kader van de Participatiewet. Vermogenspositie € 1.185.000 € 1.508.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 9.621.000 € 3.731.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij Regionaal Historisch Centrum Limburg Vestigingsplaats Maastricht Soort verbonden Gemeenschappelijke Regeling (GR) partij Programma 0. Bestuur en Ondersteuning Doel en openbaar Het HCL legt de focus op duurzaam beheer en ontsluiting van zowel belang analoge als digitale archieven en richt zich in haar toezichts- en

209

adviestaken op modern informatiebeheer. Voor de aangesloten verantwoordelijke overheidsorganisaties bouwt zij verder aan het e-depot en bijbehorende dienstverlening. Voor historisch geïnteresseerden, onderzoekers en de rechten bewijszoekende burger maken zij onze unieke, van grote cultuurhistorische waarde zijnde collectie verder toegankelijk door digitalisering. Algemene visie op Uitvoering wettelijke taken en relatiebeheer aangesloten overheidsorga- en beleidsvoorne- nisaties. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij Per 1-1-2020 is de gemeente Heerlen toegetreden tot de gemeenschap- verbonden partij pelijke regeling. Risico’s bij Sociaaleconomische ontwikkelingen die gevolgen hebben op subsidies. verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij Niet van toepassing géén deelname Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke Bestuurlijke betrokkenheid via het Dagelijks Bestuur en het Algemeen betrokkenheid Bestuur van de GR, waarin de gemeente Maastricht, gemeente Heerlen en het Rijk deelnemen. Bestuurlijke De wethouder Integraal Ouderenbeleid, Buurtgericht Werken, Publieke vertegenwoordiging Dienstverlening en Informatisering. Deze wethouder zit in het Algemeen (portefeuillehouder) Bestuur. De wethouder onderwijs, integraal jeugdbeleid, cultureel erfgoed en duurzaamheid zit in het Dagelijks Bestuur. Financiële resultaat Niet van toepassing voor de gemeente Heerlen 2019 1 januari 2020 1 januari 2021 Financieel belang Bijdrage van € 785.000 Bijdrage van € 800.000 Vermogenspositie € 1.086.000 € 1.086.000 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 3.242.000 € 4.004.000 (vreemd vermogen)

Verbonden partij World Trade Center (WTC) Vestigingsplaats Heerlen Soort verbonden Stichting partij Programma 3. Economie Doel en openbaar De exploitatie van een World Trade Center-concept met een optimale belang dienstverlening aan het bedrijfsleven alsmede het bieden van hoogwaardige bedrijfsruimte aan het internationale bedrijfsleven in de kantorensfeer.

210

Algemene visie op De gemeente faciliteert het WTC om tegemoet te komen aan en beleidsvoorne- economische activiteiten in de regio. mens omtrent inschakelen verbonden partij Ontwikkelingen bij De gemeente heeft zeker gesteld, dat het realiseren van het WTC verbonden partij concept in Heerlen door het bezit van een WTC licentie tot de mogelijkheden blijft behoren. Deze licentie kan middels deze BV daar worden ingezet waar een WTC als gebouw en als concept voor de langere termijn haalbaar is. In juni 2016 heeft de gemeenteraad ingestemd met het collegebesluit om de aandelen van de Stichting WTC Heerlen-Aachen in de WTC Heerlen- Aachen B.V. voor € 1 over te nemen. Zie voorstel BWV- 16002027. Risico’s bij Niet van toepassing verbonden partij met evt. invloed op de financiële positie van de gemeente Afbreukrisico bij De gemeente neemt niet zozeer deel aan de stichting, maar ondersteunt géén deelname de stichting. Bij het uit handen geven van de WTC-licentie, kan het WTC- concept niet verder uitgedragen worden. Alternatieven voor Niet van toepassing géén deelname Bestuurlijke De gemeente Heerlen heeft 100% zeggenschap. betrokkenheid Bestuurlijke De directie wordt gevoerd door de wethouder economie, werkgelegen- vertegenwoordiging heid, sport en dienstverlening. De aandeelhouder in persoon is de (portefeuillehouder) burgemeester. Financiële resultaat Verlies van € 3.375. 2019 1 januari 2019 31 december 2019 Financieel belang € 300.000 als waarde van de WTC- € 300.000 als waarde van de WTC- licentie ingebracht. licentie ingebracht. Vermogenspositie -/- € 8.397 -/- € 8.397 (eigen vermogen) Schuldenpositie € 22.500 € 22.500 (vreemd vermogen)

211

212

3.7 Grondbeleid

Doelstelling

Het gemeentelijk grondbeleid staat in dienst van het ruimtelijke ontwikkelperspectief volgens de Structuurvisie Heerlen tot 2035 en de Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (2017).

Beleidskaders • Structuurvisie Heerlen tot 2035. • Structuurvisie Parkstad Limburg (2009). • Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (2017). • Kantorennota Heerlen (2017). • Leegstandsvisie op commercieel en maatschappelijk vastgoed (Leegstand in breder verband, 2016). • Diverse gebiedsvisies (waaronder het bidboek Centrum).

Hoe zetten we ons grondbeleid in: Uitgangspunt is om per locatie/gebiedsontwikkeling telkens af te wegen welk grondbeleid en instrumentarium we toepassen, dit kan zowel faciliterend als actief zijn.

Vorm Grond Voordeel Nadeel

Faciliterend (Vrijwel) volledig eigendom Overheid neemt geen Winst is niet voor grondbeleid bij markt of particulier. financieel risico. overheid. Minder (ontwikkelaar, of Overheid kan wel eisen zeggenschap in de andere partij, koopt stellen (zoals bestemmings- ontwikkeling. de grond) plan).

Actief grondbeleid In bezit van de overheid. Winst is voor overheid. Veel Overheid neemt (Overheid koopt zeggenschap in de financieel risico. grond aan) ontwikkeling. Overheid heeft regie in initiatief- en haalbaarheidsfase.

Daar waar in het verleden hoofdzakelijk werd ingezet op een actief grondbeleid wordt de focus op dit moment gericht op een faciliterend beleid. Ons motto hierbij is: faciliterend waar mogelijk, actief waar noodzakelijk.

Actief grondbeleid: indien het vanuit strategisch of maatschappelijk oogpunt van belang is, verwerven we actief gronden en/of panden. Deze strategische gronden, ondergebracht bij de MVA’s (materiële vaste activa), worden verwerkt in een plan dat vervolgens als BIE (bouwgrond in exploitatie) door de raad wordt vastgesteld.

Voor verdere economische versterking en stimulering van de werkgelegenheid (kernthema Economie en kernthema Arbeidsmarktbeleid) richten wij ons beleid de komende jaren op het verkopen van grond aan bedrijven. Daarnaast hebben we nog enkele woningbouwlocaties in de verkoop (kernthema Wonen). Tevens zullen we de eigen grondposities blijven inzetten bij de verdere ontwikkeling van herstructureringsgebieden.

Faciliterend grondbeleid: ten behoeve van het kernthema Ruimtelijke Ordening en het kernthema Economische Structuurversterking verlenen we, binnen de kaders die hiervoor in de regio gesteld zijn, medewerking aan het verzoek vanuit de markt om bedrijventerreinen en woningbouw mogelijk te maken.

213

Schematisch grondbeleid gemeente Heerlen:

Bedrijventerreinen Actief MVA BIE Wonen Grondbeleid

Faciliterend Projecten derden

Verantwoording, toelichting

Bouwgrond in Exploitatie (BIE) Dit zijn gronden waarbij de raad een grondexploitatie heeft vastgesteld. De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling binnen de BIE bepalen in belangrijke mate de ontwikkeling van de boekwaarde, het geprognosticeerd eindresultaat en de ontwikkeling van de reserves en daarmee ook de beheersing van risico’s. Voor grondslagen verwijzen we naar de nota sturend grondbeleid.

Uitgangspunten: • Looptijd grondexploitaties zijn maximaal 10 jaar. • Jaarlijks herzien van grondexploitaties. • Rentetoerekening op basis van daadwerkelijke rente over vreemd vermogen. • Voor tussentijdse winstneming met betrekking tot winstprognoses geldt volgens de BBV de percentage of completion (POC) methode: voor zover investeringen hebben plaatsgevonden en opbrengsten zijn gerealiseerd, moet tussentijds naar rato van de voortgang van de BIE winst worden genomen. Deze winst wordt gedoteerd aan de bestemmingsreserve risico’s. Verwachte verliezen en eigen bijdragen storten in verliesvoorziening.

Project Projectnaam Verwacht Bijstellingen Verwacht Verlies- Genomen Benodigd Eindjaar eindresultaat jaarrekening eindresultaat voorziening tussentijds weerstands- begroting 2020 2019 begroting 2021 resultaat vermogen obv poc methode 19 Crama/Husken/de Vrank 4.772 -160 4.612 0 3.479 192 2027 23 Industrieterrein Emma -3.180 66 -3.114 3.114 0 434 2027 48 Geleendal / Nieuw Eyckholt 7 -1 6 0 4 508 2027 860 Bedrijfskavels Kissel 0 0 0 0 0 0 2023 Subtotaal A Kantoor, industrie en bedrijventerrein 1.599 -95 1.504 3.114 3.483 1.134

38 Burg. Slanghenstraat 36 -0 36 0 0 164 2021 64 Parc Hoogveld 934 -158 775 0 333 162 2027 1820 Aldenhofpark 1.154 0 1.154 0 722 0 2022 1616 Nicolaas Beetsstraat -85 0 -85 85 0 0 2021 Subtotaal B Woningbouw 2.039 -158 1.881 85 1.054 326

Totaal Totaal bouwgronden in exploitatie 3.638 -254 3.384 3.199 4.537 1.460 (Bedragen x € 1.000) -/- = verlies, + = winst

In de tabel wordt een vergelijking gemaakt tussen de verwachte resultaten op eindjaar ten tijde van de begroting 2020 en 2021. Bij de jaarrekening 2019 hebben we onze grondexploitaties herzien en daar waar nodig bijgesteld.

De berekende gerealiseerde winsten op basis van POC-methode zijn voorzichtigheidshalve gedoteerd aan de bestemmingsreserve risico’s grondexploitaties. De POC-methode geeft slechts een benadering van gerealiseerde resultaten, maar is geen daadwerkelijke realisatie van de verkopen.

214

A: Kantoor, Industrie en Bedrijventerreinen We zien de interesse in onze bedrijventerreinen toenemen. In de Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg (SVREZL) zijn de kaders vastgelegd voor de bedrijventerreinen; daarin zijn alle bestaande bedrijventerreinen opgenomen. Ter uitwerking van de SVREZL wordt binnen Parkstad samen gewerkt in het kader van het uitvoeringsprogramma voor de bedrijventerreinen binnen Parkstad. Het uitvoeringsprogramma voor de bedrijventerreinen in Parkstad is in het voorjaar van 2020 vastgesteld.

B: Woningbouw

Aldenhofpark: Vincio Wonen (voorheen de Voorzorg) heeft 24 appartementen in voorbereiding. Zij willen in 2020 vergunning aanvragen en in 2021 starten met de bouw. Woonpunt heeft de vergunning voor de bouw van 24 appartementen ingediend. Zodra deze verleend is, kunnen zij gaan bouwen (naar verwachting eind 2020). Wonen Limburg is plannen aan het ontwikkelen om de rand af te bouwen.

Nicolaas Beetsstraat: De laatste woningen komen eind 2020 gereed. Eind 2021 zal de retro-overdracht van de openbare ruimte plaats vinden.

Weerstandsvermogen en risico’s De benodigde weerstandscapaciteit voor grondexploitaties bedraagt € 5,3 mln. Dit is gebaseerd op de actualisatie van de risico’s (€ 1,5 mln) en tussentijdse genomen winsten conform de poc- methode (€ 3,8 mln) bij de jaarrekening 2019. Dit bedrag is afgezonderd van de algemene reserve grondbedrijf.

Algemene Reserve Grondbedrijf De waarde van de algemene reserve grondbedrijf is per 1-1-2020 € 816.000. Hieruit is de afwaardering van onze panden aan de Spoorsingel, Kempkensweg en Broekland betaald. Er rest nu een reserve van € 172.000.

215

216

3.8 Demografische ontwikkelingen

Vanaf 2016 ontvangt de gemeente Heerlen als centrumgemeente van een krimpregio de

Decentralisatie-uitkering Bevolkingsdaling voor de zeven Parkstadgemeenten. De uitkering Bevolkingsdaling omvat een jaarlijks bedrag van € 3,9 miljoen ter ondersteuning van de regionale krimpaanpak en wij ontvingen deze tot en met 2020.

In totaal zijn er negen krimpregio’s in Nederland die een bijdrage ontvangen van het Rijk. Vooral gemeenten in Zeeuws-Vlaanderen, Zuid-Limburg en Noord- en Oost-Groningen hebben te maken met een dalend aantal inwoners. In Parkstad Limburg wordt tot 2040 een krimp verwacht van 11%. Daarnaast zijn er 11 regio’s waar de bevolking nu nog niet daalt, maar in de toekomst wel. Dit zijn de anticipeergebieden. De verwachting is dat hier het aantal inwoners tot 2040 met 5% daalt. Voorbeelden hiervan zijn Oost-Drenthe en Noord en Midden Limburg. In de overige delen van Nederland groeit het aantal inwoners tot 2040 met 10%.

De Parkstadgemeenten hebben in het verleden afgesproken om de middelen voor 75% voor gezamenlijke projecten in te zetten (€ 2,9 miljoen) en voor 25% volgens de gebruikelijke verdeelsleutel over de gemeenten te verdelen (€ 1 miljoen). Voor het Heerlens deel van die 25% is afgesproken dit op te nemen in de exploitatie van onze begroting om daarmee de tegenvallers door demografische ontwikkeling op te vangen. Deze tegenvallers hebben vooral te maken met het toenemend areaal openbare ruimte door het verkleinen van de woningvoorraad en het afnemend financieel draagvlak (minder inwoners = minder inkomsten) voor door de gemeente (deels) te betalen voorzieningen zoals wegen, riolen, scholen, theater etc. De geleidelijke daling van het aantal inwoners en dus onze inkomsten, loopt niet in de pas met de snelheid waarmee wij (de kosten van) deze voorzieningen kunnen afbouwen. Deze kostenremanentie heeft impact op onze begroting. De middelen worden ook gebruikt voor regeneratie van de leefbaarheid en het versterken van het vestigingsklimaat. Burgers moeten zich prettig voelen in Heerlen en hier graag willen wonen. Dat bereiken we niet met eenmalige en kortstondige projecten. Het gaat er om doorlopend de vinger aan de pols te houden zodat mensen in Heerlen blijven of naar Heerlen komen om er te (ver)blijven.

Een deel van de (75%) middelen werd in 2019 en 2020 ingezet als cofinanciering voor de Regiodeal Parkstad. Het gaat in beide jaren om € 0,85 miljoen. In Heerlen betreft dit Hoofdstraat Hoensbroek. Verder zijn middelen gegaan naar spoorverdubbeling en financiële afwikkeling van het dossier Buitenring.

In december 2020 loopt deze decentralisatie uitkering Bevolkingsdaling af. Aan de evaluatie wordt nu gewerkt. Uit de financiële inventarisatie blijkt dat het uitgavenniveau van krimpgemeenten gemiddeld circa € 30 per inwoner hoger ligt dan dat van de overige Nederlandse gemeenten. In het rapport van de K6 provincies ‘Helemaal Nederland, te klein voor grote verschillen‘ wordt vanuit de transitieregio’s aangegeven wat er van het Rijk nodig is om meer gelijkheid in welvaartsgroei te krijgen. In juli 2020 is in de Tweede Kamer besloten dat er voor 1 jaar verlenging van deze uitkering komt. Het is nog niet bekend om welk bedrag het gaat. De verwachting is dat voor 2021 in Parkstad dezelfde verdeelsystematiek zal gelden als in de eerdere periode. Tegelijk wordt nu onderzocht hoe, in het kader van de herziening van het gemeentefonds, in de toekomst de specifieke financiële aandacht voor krimpgemeenten wordt opgepakt.

217

218

3.9 Subsidies

Kernboodschap:

Inkomende subsidies De lobbyaanpak en verwerving van inkomende subsidies worden toegelicht bij het kernthema bestuurskracht.

Uitgaande subsidies Het verstrekken van subsidies is een manier om gemeentelijk beleid te realiseren.

In 2017 is het totaal bedrag van uit te keren subsidies gestegen. Er is een stijging door de bijstelling van de subsidie aan Schunck*. Ook is er een daling vanwege een integratie van een aantal gesubsidieerde activiteiten binnen het WMO contract (Heerlen STAND-BY!!). Deze integratie van activiteiten heeft zich in 2018 verder voortgezet.

De stijging met ingang van 2019 en 2020 is mede een gevolg van nieuwe subsidies en een bredere uitvraag van de verstrekte subsidies.

Grafiek: Overzicht verstrekte subsidies 2015 – 2020

219

220

3.10 IBA (Internationale Bau Ausstellung)

IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung. Het fenomeen IBA is in Duitsland ontstaan en uitgegroeid tot een creatieve aanpak voor regio’s waar een transitie versneld moet worden. Met als tastbaar resultaat een fysieke verandering in het gebied. Maar minstens zo belangrijk: een cultuuromslag in denken, werken en waarderen. Een hernieuwde trots, die uitnodigt om te investeren en een nieuw economisch elan.

IBA zoekt naar innovatieve, toekomstgerichte projecten die van duurzame betekenis zijn voor de ontwikkeling van een stad of gebied. IBA bouwt zelf niet, maar regelt gedurende een periode processen en voegt kwaliteit toe aan de projecten. Het legt de basis voor een nieuwe oriëntatie op de toekomst waarin maatschappelijke veranderingen worden aangejaagd. Simpel gesteld, IBA draagt bij aan de verbetering van een stad of regio. IBA geeft een Aufschwung. De IBA-periode eindigt met een tentoonstelling van de gerealiseerde projecten. In Parkstad zal het expositiejaar in de periode juli 2021 tot en met augustus 2021 plaatsvinden.

Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad B.V.. Op 20 mei 2014 heeft de Provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad B.V.. In juni 2014 is de IBA Parkstad officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen. In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen.

Er is hard gewerkt aan het versterken, combineren en selecteren van projecten die allemaal samen de transitie van de regio een grote boost geven. Samen met burgers en andere partijen uit de regio en waar nodig met expertise van buitenaf. Eind 2016 is het uitvoeringsprogramma richting het tentoonstellingsjaar 2020-2021 gepresenteerd. Door zaken te combineren maar ook door het afvallen van projecten zijn de IBA-50 projecten bepaald die in 2020-2021 gepresenteerd moeten gaan worden. Over de inhoud van die 50 projecten is meer te lezen op de website https://www.iba-parkstad.nl/projecten/

In 2017 zijn onder de 50 projecten de zogenaamde ‘sleutelprojecten’ bepaald en deze zijn in 2018 verder verfijnd. Dit zijn de projecten die cruciaal zijn voor het slagen van IBA. De ontwikkeling van de binnenstad van Heerlen is hierin centraal. Met meerdere sleutelprojecten die een krachtige impuls voor de binnenstad van Heerlen moeten worden is het succes van de IBA verweven met het succes van onze centrumaanpak. De IBA heeft hiervoor € 8,4 miljoen aan investeringsmiddelen gereserveerd.

De als prioritair bestempelde sleutelprojecten zijn: Centrum Parkstad:  Central Park Heerlen  Romeins Kwartier Heerlen  Muziekboulevard Heerlen  Kernwinkelgebied en stationsomgeving Heerlen

Leisure:  Groevegebieden  Wilhelminaberg Landraaf  Leisure Ring  Leisure Lane  Center Court Kerkrade  Super Local Kerkrade

221

Parkstedelijke schil:  Oerland van Kalk en kerk Kunrade Voerendaal  Oerland van Kalk en gebiedsontwikkeling ZLSM Simpelveld  Poort van Parkstad Onderbanken  Poort van Parkstad en reus van Schimmert Nuth  Gebiedsontwikkeling Schinnen

Mede als uitkomst van de tussentijdse evaluatie van de IBA is vanuit IBA het traject ‘bewoners maken Parkstad’ opgestart en gekoppeld aan een bewonersfonds. Bewoners zijn uitgenodigd om ideeën in te brengen waarmee zij hun omgeving beter kunnen maken. Deze ideeën zijn met IBA besproken en online gepubliceerd zodat mensen hun steun konden uitspreken. Dit heeft in totaal 92 ideeën opgeleverd waarvan een veertigtal is opgepakt en in een of andere vorm tot uitvoering komt. De stadstuin in het centrum van Heerlen is een voorbeeld van een dergelijk initiatief. Alle initiatieven staan hier: https://www.iba-parkstad.nl/bewoners-maken-parkstad/

Als Heerlen zijn wij blij om te zien dat de inspanning die wij verrichten in relatie tot onder andere onze binnenstad, onze romeinse en mijngeschiedenis en het groevegebied ook door de IBA als belangrijke projecten worden gezien. Met behulp van de IBA tillen wij deze projecten naar een hoger niveau. De tijdsdruk is groot, het tentoonstellingsjaar trapt af in juli 2021.

Van het totaalbudget van de IBA (€ 46,3 miljoen) is de prognose dat € 5,3 miljoen (11,4% daar waar 15% als maximum was vastgelegd door de aandeelhouders) naar apparaatskosten gaat en ongeveer € 15,2 miljoen aan de projectveredeling, communicatie en burgerbetrokkenheidsinitiatie- ven zoals de Wijkhuizen worden besteed. De resterende middelen, € 25,8 miljoen zijn bestemd voor financiële bijdrages (subsidies) aan projecten. Op dit moment (halverwege 2020) wordt door de IBA streng gekeken welke projecten zich qua planning aan de afspraken houden. Deze planning is immers cruciaal voor de voorbereiding van het IBA expositiejaar waarin diverse evenementen worden gekoppeld aan IBA projecten. Daar waar projecten afwijken van de planningsafspraken of waar projecten door omstandigheden inhoudelijk veranderen zal door de IBA bepaald worden of de financiële bijdrage moet worden aangepast en wat dit betekent voor andere projecten. Over dit proces maar ook wat betreft de voorbereiding van het expositiejaar zal de gemeenteraad natuurlijk op de hoogte worden gehouden.

Voor de gedetailleerde (financiële) verantwoording verwijzen wij naar de website van IBA Parkstad B.V. http://www.iba-parkstad.nl/iba-parkstad/financiele-jaarstukken/

222

3.11 Bestuursprogramma’s

Bestuursprogramma Centrum

Verantwoordelijk portefeuillehouder: Peter van Zutphen

Wat zijn de doelstellingen van het programma? De gemeente Heerlen werkt nauw samen met de Provincie Limburg, IBA Parkstad BV en Stadsregio Parkstad Limburg aan een stevige impuls voor de versterking van de economische en sociale structuur in Heerlen. Ten behoeve van deze samenwerking zijn de gemeentelijke ambities vastgelegd in het Bidboek Urban Heerlen, waarin de stad aangeeft zich verder te willen ontwikkelen als centrum van Parkstad. Het is evident dat de transformatie van het centrum Heerlen een grote meervoudig complexe operatie is. Enerzijds door het grote aantal fysieke en niet-fysieke projecten, anderzijds door de tijdsdruk die de realisatie binnen het IBA-Parkstad programma en de provinciale agenda voor Stedelijke Ontwikkeling met zich mee brengt. De realisatie van de vier deelgebiedsontwikkelingen (Urban Experience, Urban Culture, Urban Heritage en Urban Living) moet immers uiterlijk 2021 zichtbaar en onomkeerbaar zijn. In 2021 kijken we verder vooruit, na 2021/2022, en ontwikkelen we het Bidboek Urban Heerlen door. Dit doen we samen met publieke en private partijen in uit centrum.

Wat gaan we in 2021 concreet doen om deze doelstellingen te bereiken?

Ambitie: Detailhandel, horeca, kantoren en wonen

Herontwikkeling Schinkelkwadrant Zuid Het vastgoed van VBC-VOC is verworven, de benodigde vergunningen zijn verkregen, de aanbesteding vindt plaats van gemeentelijke acties conform de samenwerkingsovereenkomst en er wordt gestart met bouwrijp maken van bouwkavels van de eerste fase van 98 woningen. Tenslotte wordt een ontwerp gemaakt van de openbare ruimte.

Herontwikkeling Schinkelkwadrant Noord De besluitvorming van de Raad over het bestemmingsplan met anterieure overeenkomst, vindt plaats. Na de vaststelling van het bestemmingsplan gaat de ontwikkelaar van start met de realisatie van 131 nieuwe woningen.

Wonen Een belangrijke opgave is het versterken van de woonfunctie in het centrum van Heerlen door onder andere de transformatie van leegstaande kantoren en winkels. Om leegstaand vastgoed te kunnen transformeren naar woningen zijn óók grote (publieke) voorinvesteringen vereist. Samen met particuliere en publieke vastgoedpartijen en Parkstad heeft de gemeente in 2020 subsidie aangevraagd bij het ministerie van BZK voor de realisatie van 1.058 extra woningen in het centrum in de komende 10 jaar. Mocht de in 2020 aangevraagde subsidie toegekend worden, dan kan de gemeente samen met de vastgoedpartijen een stevige impuls geven aan de realisatie van woningen in het centrum. In 2021 worden met het vaststellen van het planologisch kader voor de realisatie van de fietsenstalling ook 18 betaalbare woningen mogelijk gemaakt. Bij de vaststelling van het bestemmingsplan Cityplan wordt wonen verder verruimd in het centrum. Medio 2021 levert Weller de 36 appartementen op bij Sporthuis Diana.

223

Horeca De Vergunningen inzake terrasuitbreidingen vanwege corona-maatregelen zijn verlengd tot 1 april 2021.

Ambtelijke huisvesting Stadkantoor en Raadhuis De oplevering van de nieuwe huisvesting Stadskantoor, inclusief openbare ruimte Geleenstraat en Dr. Poelsstraat. Start asbestsanering en renovatie Raadhuis.

Ambitie: Openbare ruimte

Herinrichting Burgemeester van Grunsvenplein Een definitief ontwerp en een bestek worden opgesteld, waarna de aanbesteding en een opdracht voor de realisatiefase plaatsvindt met omgevingsvergunning.

Herinrichting Promenade II Het ontwerp wordt afgerond en er wordt gestart met de voorbereiding.

Herinrichting Romeins Kwartier Fase 1 WEST ‘Coriovallumstraatje’: afgerond technisch ontwerp, aanbesteding en start herinrichting. Fase 2a MIDDEN Dr. Poelsstraat – Mijnmuseum: afgerond definitief ontwerp, technisch ontwerp, aanbesteding en start herinrichting. Fase 2b MIDDEN Mijnmuseum – Cityring: afgerond definitief ontwerp, technisch ontwerp en aanbesteding. Fase 3 MUSEUMPLEIN: afgerond schetsontwerp en start voorlopig ontwerp.

Landsfort Herle Het programma van eisen en de diverse onderzoeken worden afgerond. Hierna wordt gestart met het opstellen van een voorlopig ontwerp voor de bovengrondse en ondergrondse infra.

Atelier Stadsrevisie en Uitvoering Gevelrenovatiefonds Het Atelier Stadsrevisie is een kunstproject in 2021 en 2022, bedoeld om een ingrijpende en overtuigende verandering van sfeer en beleving van de binnenstad te realiseren op het gebied van gevels, reclame uitingen, straatmeubilair, groeninrichting, verlichting en details. Daarmee wordt aan de toegang tot de stad, komende vanuit het Maankwartier een upgrade gegeven qua sfeer en beleving. De kosten van de subsidie aan de stichting worden afgedekt uit het verwachte positieve eindresultaat van afwikkeling grondexploitatie Maankwartier. Deze afwikkeling wordt nog separaat aan de raad voorgelegd ter besluitvorming. Naast subsidie van de gemeente gaat de stichting zelf fondsen werven. Via de stichting worden meerdere gevels, straatmeubilair etc. aangepakt. Voor pandeigenaren die hun gevel niet via het Atelier Stadsrevisie willen renoveren, blijft expliciet de mogelijkheid open om een beroep te doen op het gevelrenovatiefonds.

Ambitie: Cultuur, erfgoed, sport en onderwijs

Royal De start van de nieuwbouw voor het filmhuis op de plek van Rivoli/Maxim (fase 2) op basis van een aanbesteding vindt plaats.

Belevingsconcept Romeins Kwartier De uitvoering van het belevingsconcept met minimaal 10 initiatieven in de openbare ruimte en programmering binnen het Romeins Kwartier.

224

Thermenmuseum Het programma van eisen wordt opgesteld en het ontwerpteam wordt aanbesteed. Tevens wordt gestart met de aanbesteding van het bouwteam. Verder wordt een tijdelijke huisvesting geregeld en een alternatieve programmering opgezet voor de periode tijdelijke beperkte huisvesting. Het organisatie-ontwikkelingstraject wordt opgestart. De communicatie binnen het Romeins Kwartier (Museum en Openbare Ruimte en Belevingsconcept) wordt geïntensiveerd.

Mijnmuseum In het voormalig Mijnwerkerswarenhuis en rijksmonument pand Kneepkens van architect Frits Peutz wordt een volwaardig Mijnmuseum gerealiseerd. Door middel van een eigentijds museum- concept wordt zowel het ondergrondse als bovengrondse verhaal verteld van het roerige mijnverleden van onze regio.

Sport De twee urban sport voorzieningen worden gerealiseerd bij de herinrichting van het Burgemeester van Grunsvenplein. Deze worden meegenomen in het ontwerp van het plein. We streven ernaar om begin 2021 de raad de complete business case met betrekking tot het Centrumbad voor te leggen inclusief een investeringsvoorstel.

Studenten & Onderwijshuisvesting Heerlen heeft de ambitie om weer meer studenten naar de binnenstad te krijgen. Naast het volgen van een studie zorgen ze voor levendigheid, aanwezigheid en een positief effect voor de detailhandel en horeca. Het college onderzoekt samen met de onderwijspartijen alle mogelijkheden om dit te realiseren. We zetten in op verhuizing/verschuivingen van bestaande onderwijsinstellingen naar de binnenstad. Hiernaast proberen we ook andere partijen (bijvoorbeeld Brightlands Smart Services Campus) te stimuleren om ook daadwerkelijke fysieke lessen te verzorgen in het centrum. Voor de locatie Rector Driessenweg 6-8 is een bouwplan ontwikkeld dat voorziet in de realisatie van 350 studentenwoningen. De eigenaar beschikt over een onherroepelijke omgevingsvergunning en zal met de bouw aanvangen zodra hij een eindbelegger en/of een exploitant heeft.

Ambitie: Evenementen, Leisure, beleving en stadsmarketing

Leisure De leisure mogelijkheden in het centrum worden verruimd in het ontwerp bestemmingsplan Cityplan. We maken de verbinding tussen leisure en stadsmarketing en vergroten daarmee de bekendheid. Daarnaast worden bij de herinrichting van openbare ruimte (Burgemeester van Grunsvenplein, Romeins Kwartier en Landsfort Herle) outdoor leisure mogelijkheden toegevoegd.

Evenementen en beleving Naast de “harde” zaken (openbare ruimte, gebouwen) is het belangrijk te blijven investeren in de “zachte” kant (evenementen, activiteiten, sfeer, uitstraling). Deze combinatie maakt het centrum een aantrekkelijke en levendige verblijfplaats. Wederom worden kleine en grote initiatieven en activiteiten in het centrum gestimuleerd om de aantrekkelijkheid en levendigheid te vergroten. Door de impuls van het Bidboek hebben zich de laatste jaren steeds meer initiatiefnemers bij de gemeente gemeld. Levendigheid is erg belangrijk voor het centrum. Indien organisatorisch verantwoord (Covid-19), zorgen evenementen voor extra sfeer en beleving.

Heerlen Mijn Stad De inzet van de stichting zal in 2021 met name gericht zijn op het versterken van de beleving van bezoekers, bewoners en ondernemers in de binnenstad. Dit gebeurt middels het promoten en vermarkten van culturele uitingen, erfgoedontwikkelingen, centrumprojecten, evenementen en retail acties in de binnenstad. Daarnaast zet Heerlen Mijn Stad zich in voor het versterken en verenigen van ondernemers(schap) in Heerlen. Dit laatste gebeurt meer in samenwerking met het

225

Ondernemersfonds Heerlen. Onderzocht wordt hoe dit elkaar nog meer kan versterken in de toekomst.

Ambitie: Duurzaamheid, asbestsanering en vervoer

Duurzaamheid Het Stadkantoor en het Raadhuis en de Nieuwe Nor worden aangesloten op Mijnwater. Bij het Stadskantoor en Raadhuis en De Nieuwe Nor worden respectievelijk 702 en 165 zonnepanelen geïnstalleerd.

Asbestsanering Bij het Raadhuis vindt een asbestonderzoek plaats.

Herontwikkeling Parallelweg Na de wijziging van het planologisch kader wordt bestek gemaakt en wordt de aanbesteding opgestart.

Stadslab In 2021 worden ten minste 10 micro-initiatieven op het gebied van Urban Experience opgepakt en begeleid.

226

Bestuursprogramma Onderwijs en arbeidsmarkt

Verantwoordelijk portefeuillehouder: Martin de Beer

Wat zijn de doelstellingen van het programma? Uitgangspunt voor het programma Onderwijs en Arbeidsmarkt is de centrumrol van de gemeente Heerlen op het vlak van arbeidsmarkt (centrumgemeente Arbeidsmarktregio Zuid-Limburg) en voortijdig schoolverlaten (contactgemeente RMC Zuid-Limburg). Het programma Onderwijs en Arbeidsmarkt versterkt de inhoudelijke samenhang tussen deze beleidsterreinen. De aanpak moet leiden tot synergie en versnelling in de uitvoering van de bestuurlijk gedragen beleidsagenda’s op de niveaus Zuid-Limburg, Parkstad en de gemeente Heerlen.

Inhoudelijk richt het programma zich op het uitvoeren van de Zuid-Limburgse arbeidsmarktagenda waarin de volgende doelen centraal staan: het creëren van meer kansen voor talentontwikkeling en scholing; een groeiende arbeidsmarktparticipatie; een effectievere samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven; een beter perspectief voor werkgevers op het vinden van passend geschoolde werknemers; en een sterkere wisselwerking tussen curatie en preventie. De verbinding naar de programmalijn ‘sociaaleconomische structuurversterking’ van de regiodeal, met name de thema’s ‘onderwijs’ en ‘werk en economie’, is daarmee gelegd.

Binnen deze dynamiek gaan wij in Zuid-Limburg samen met ondernemers en onderwijspartners instroom- en ontwikkelprogramma’s opzetten voor de hele (potentiële) beroepsbevolking:  (kwetsbare) jongeren;  werkzoekenden en  werkenden.

Onder invloed van de coronacrisis is de realiteit op de Zuid-Limburgse arbeidsmarkt veranderd. Voor ondernemers ligt nu de primaire focus op behoud van economische continuïteit. Onder invloed van de coronacrisis zien we ook weer snel oplopende werkloosheid. Met name jongeren, werknemers met een flexibel arbeidscontract en laag geschoolden worden sterk geraakt. De onderliggende uitdaging blijft echter ongewijzigd: het aanpakken van de kwalitatieve mismatch. De arbeidsmarkt biedt structureel kansen voor diegene die over relevante competenties beschikken en die vaardigheden steeds blijven ontwikkelen. Het vinden van een betaalde baan biedt niet langer voldoende zekerheid naar de toekomst. Het hebben van vaardigheden en het vermogen om te blijven ontwikkelen biedt meer zekerheid.

Wat gaan we in 2021 concreet doen om deze doelstellingen te bereiken? We gaan op Zuid-Limburgs niveau de samenwerking in het Regionaal Focus Team intensiveren om zo werkzoekenden sneller richting werk of een op werk gericht ontwikkelingstraject te begeleiden. Hiermee wordt voor de Heerlense kandidaten, die in het nieuwe ‘poortproces’ (cascademodel) direct naar werk of ontwikkeling worden begeleid, het bredere Zuid-Limburgse aanbod aan werk of ontwikkelingsmogelijkheden één-op-één ontsloten.

Samen met de partners in Zuid Limburg zetten we de schouders onder de ontwikkeling van één publieke toegangspoort voor de werkgeversdienstverlening. Hiervoor gaan we alle voorzieningen en instrumenten in Zuid-Limburg om de instroom van werkzoekenden faciliteren, transparant bundelen en afstemmen.

In het kader van talentontwikkeling en ‘leren en werken’ worden de krachten gebundeld via het LeerWerkLoket Zuid-Limburg. Op die manier willen we meer leerwerkarrangementen ontwikkelen en implementeren. Zo gaan we in Zuid-Limburg een breed voorschakelprogramma uitrollen waarin

227

flexibel een brede waaier van richtingen wordt aangeboden. Vanuit Heerlen zullen Werk voor Heerlen en WSP Parkstad actieve partners in de uitvoering zijn.

Via het LeerWerkLoket Zuid-Limburg en ons partnerschap met ‘Leo Loopbaan’ gaan we ook de toegang tot loopbaanadvies verbeteren. Zo willen we een impuls geven aan de inzet op leven lang ontwikkelen (LLO) dat voor werkenden op alle scholingsniveaus nodig is. Hiermee samenhangend steunen we vanuit Zuid-Limburg ook het initiatief ‘Limburg Leert’ om zo ook de digitale scholingsmogelijkheden voor werkzoekenden en werkenden te ontsluiten. Ook gaan we samen met de werkgevers aan de slag om werkgevers in het MKB en hun werknemers bewust te maken van het belang van leven lang ontwikkelen en van de mogelijkheden die we daarvoor in Zuid-Limburg hebben. Het WSP sluit hierop aan om snel te kunnen reageren op mogelijke kansen, o.a. voor herontwerp van bedrijfsprocessen, jobcarving, enz.

Binnen de economische samenwerking Zuid-Limburg blijven we ook de economisch gedreven kant van het arbeidsmarktbeleid oppakken. We werken daarbij samen met werkgevers en onderwijs. Startpunt is hier de vraag vanuit het bedrijfsleven. Voor 2021 ligt de focus op het behoud en de ontwikkeling van vakmensen. Daarmee is de horizon breder dan de instroom van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Investeren in de scholing van werknemers is nodig met het oog op duurzame inzetbaarheid en arbeidsmarktmobiliteit. Het bevorderen van de aansluiting van het initieel beroepsonderwijs (m.n. mbo) op de praktijk van het werkveld is en blijft een belangrijk aandachtspunt. Samen met de partners bereiden we de arbeidsmarkt Zuid-Limburg voor op grote sociaaleconomische transities zoals digitalisering, circulariteit en duurzaamheid. Daarvoor gaan we in 2021 aan de slag met de verdere ontwikkeling van een Zuid-Limburgse scholingsaanpak waarbij we verbinding leggen tussen bestaande initiatieven en vanuit die stevige basis de nodige nieuwe scholingslijnen in samenhang ontwikkelen. Zo pakken we samen met de partners van de Chemelot Circular Hub de scholingsvraag op rond een brede waaier van functies in de techniek, maakindustrie, logistiek, bouwen installatiebranche en onderhoud. Ook blijven we inzetten op het verbeteren van de duurzame instroom van werkenden in de zorgsector. Samen met zorginstellingen en onderwijs zetten we initiatieven op om een betere oriëntatie op de kansen van werken in de zorg mogelijk te maken en het opleidingsaanbod te flexibiliseren.

228

Bestuursprogramma Burgerbetrokkenheid en lokale democratie

Verantwoordelijk portefeuillehouder: Adriane Keulen

Wat zijn de doelstellingen van het programma? In 2022 moeten meer Heerlenaren zich verbonden voelen met hun stad, met hun buurt en met elkaar. Ook moet in 2022 het aantal Heerlenaren dat zich betrokken voelt bij de besluiten en het beleid van het stadsbestuur groter en de verkiezingsopkomst in Heerlen hoger zijn.

Wat gaan we in 2021 concreet doen om deze doelstellingen te bereiken? Op basis van de visienota Burgerbetrokkenheid is in 2020 een programmaplan opgesteld en medio 2020 is een programmamanager met de uitvoering van dit programma gestart. Het programmaplan bevat 4 actielijnen:

1. Burgerparticipatie. Hoe laat de gemeente de mensen in de stad meedoen met het maken van plannen, het maken van besluiten en het uitvoeren van die besluiten? 2. Overheidsparticipatie. Hoe ondersteunt de gemeente initiatieven en ideeën die er in de stad zijn? 3. Het versterken van de Lokale Democratie. Hoe kunnen we het vertrouwen in het gekozen bestuur versterken en het opkomstpercentage bij verkiezingen verhogen? 4. Cultuurverandering. Hoe kan de gemeente haar werkwijze veranderen van werken vanuit vakmanschap naar werken vanuit partnerschap?

Om invulling te geven aan deze 4 actielijnen gaan wij in 2021 inzetten op met name de volgende acties:

Actielijn 1: Burgerparticipatie Via burgerparticipatie komt meer informatie, ervaring en kennis vanuit inwoners beschikbaar. Dat is waardevol voor ons denken en handelen. Daardoor kunnen ook andere en meer inclusieve oplossingen naar voren komen. Doordat onze burgers meedoen, krijgen zij inzicht in de volle breedte van de problematiek.

Om burgers mee te laten doen ontwikkelen wij een Participatie-toolbox. Het is van belang dat in de diverse projecten die de gemeente uitvoert de communicatie en burgerparticipatie goed georganiseerd en meegenomen wordt. Om dat te ondersteunen wordt in de eerste helft van 2021 een mix van benodigde communicatie-instrumenten/strategieën uitgewerkt om de burgerparticipatie binnen projecten/programma’s professioneel inhoud te geven. Projectleiders kunnen daarmee samen met de programmamanager de burgerparticipatie inrichten zodat wij hier structureel invulling aan gaan geven.

Tevens ontwikkelen wij een laagdrempelig digitaal platform (een app voor telefoon, tablet en computer) waarmee inwoners (van jong tot oud) bij de gemeente betrokken kunnen worden. Met dit platform willen wij mensen met korte filmpjes, geluidsfragmenten, foto’s en vragen laten meedenken, of hun stem laten uitbrengen over bepaalde plannen/ideeën die in de buurt, wijk of stad actueel zijn. Het platform zal “inclusief” zijn: voor iedereen. Voor mensen die niet on-line kunnen participeren zullen wij uiteraard ook andere mogelijkheden aanbieden. Hierbij betrekken we ook de doorontwikkeling van het Heerlen Internet panel.

Een ander onderdeel binnen deze actielijn is de vervanging van onze Inspraakverordening door een Participatieverordening. Met een voorgenomen wijziging van artikel 150 Gemeentewet ontstaat voor gemeenten de plicht om de Inspraakverordening om te bouwen naar een Participatieverorde-

229

ning. Dit sluit goed aan op onze ambities om burgerparticipatie een vast onderdeel van ons denken en handelen te maken.

Actielijn 2: Overheidsparticipatie Niet de gemeente maar de burgers maken bij diverse projecten de stad. Bij de burgers ligt dan ook het initiatief en de regie. Hier sluit de Gebrookerbos methode naadloos bij aan. De evaluatie en ervaringen van en met de Gebrookerbos methode zullen als leidraad dienen voor de verdere doorontwikkeling en implementatie van overheidsparticipatie.

Een andere mogelijkheid om initiatieven van burgers te ondersteunen is wanneer inwoners een referendum organiseren. Gemeente Heerlen heeft een referendumverordening uit 2004. Inmiddels is landelijk een nieuw model referendumverordening beschikbaar. Wij zullen in 2021 een nieuwe referendumverordening met de stad uitwerken en ter besluitvorming voorleggen.

Actielijn 3: Het versterken van de lokale democratie Wij moeten met z’n allen laten zien dat lokale democratie werkt. Dat stemmen zin heeft en dat elke inwoner middels zijn of haar stem invloed heeft op de eigen omgeving en de stad.

Vaak willen mensen wel stemmen, maar weten ze niet op welke partij. Bewezen is dat een stemwijzer tot een hogere opkomst leidt. Voor de komende gemeenteraadsverkiezingen willen wij inzetten op de ontwikkeling van een stemwijzer. Daaromheen gaan wij intensief communiceren zodat verkiezingsprogramma’s inzichtelijk worden en mensen gestimuleerd worden de stemwijzer in te vullen en gestimuleerd worden te gaan stemmen. Dit proces zal in afstemming met de raad plaats vinden.

Tevens willen wij het basisonderwijs betrekken bij onze lokale democratie. Wij willen een educatief doe-programma genaamd “Democracity” voor kinderen van groep 7/8 organiseren. Kinderen maken kennis met democratische besluitvorming. Ze brengen een bezoek aan het gemeentehuis en bouwen samen een stad. Kinderen en jongeren leren dat hun stem meetelt en dat zij voor verandering kunnen zorgen.

Actielijn 4: Cultuurverandering In de gemeentelijke organisatie hebben we twee strategische initiatieven ingezet, die burgerbetrokkenheid van binnenuit versterken: onze strategische communicatie visie en onze organisatieontwikkeling. In beide initiatieven is het cultiveren van een open houding een organisatie breed ontwikkelthema, waarbij we elkaar ontwikkelen vanuit onze Heerlense waarden. Onze dienstverle- ningsvisie helpt hier natuurlijk ook bij.

De cultuurverandering vindt ook stap voor stap plaats door de eerste 2 actielijnen op te pakken en de aangegeven acties uit te voeren. Maar daarmee zijn wij er nog niet. Met de verschillende projectleiders is nauw overleg over het integreren van burgerparticipatie binnen de diverse projecten. Dat moet een tweede natuur worden. Heerlen Noord en de Heerlen Munt zijn hier goede voorbeelden van. Ook voor andere projecten wordt consequent burgerbetrokkenheid ingericht.

230

Bestuursprogramma Duurzaamheid

Verantwoordelijk portefeuillehouder: Charles Claessens

Wat zijn de doelstellingen van het programma? Het programma focust op de volgende pijlers: energietransitie (PALET), klimaatadaptatie en circulaire economie. De lange termijn doelen zijn: Heerlen is energieneutraal in 2040, in 2050 hebben we een gezonde, klimaatbestendige en water robuuste stad en in 2050 hebben we een circulaire economie. Met het instrument klimaatbegroting (bijgevoegd) maken we inzichtelijk wat we bijdragen aan het bereiken van deze doelen. Het ontwikkelen en uitvoeren van het duurzaamheidsbeleid doen we samen met de stad en haar inwoners en we zorgen er ook voor dat iedereen in de stad deel kan uitmaken van de effecten van ons duurzaamheidsbeleid, ook de mensen met een smalle beurs. Daarom zal participatie een belangrijk onderdeel zijn van de projecten en is het programma dynamisch van aard om ideeën voortkomend uit de participatie een plek te kunnen geven binnen de genoemde pijlers.

Wat gaan we in 2021 concreet doen om deze doelstellingen te bereiken? In het programma zijn een groot aantal lopende en nog op te starten projecten gedefinieerd. De effecten hiervan worden middels de klimaatbegroting inzichtelijk gemaakt. Voorbeelden van projecten in 2021 zijn het exploiteren van de Woonwijzerwinkel, verder vormgeven van het uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie, operatie Steenbreek, Energy City conferentie en het windplan Parkstad-Zuid. Activiteiten gericht op bewustwording rondom het thema duurzaamheid en de handelingsmogelijkheden van de Heerlenaar zelf, de ondernemers en de eigen gemeentelijke organisatie, worden ingezet om participatie te stimuleren. Voorbeeld hiervan is de doorlopende campagne Waterklaar. In 2021 wordt de transitievisie warmte vastgesteld. Het Wesh (Heerlen coin) project wordt uitgevoerd. De energie- en voedsel coöperatie is operationeel, hiermee hangt samen de realisatie van 5000 zonnepanelen in het centrum. De start van het 1000 bomen project is in 2021 een feit. Het proces om te komen tot een mogelijke zero emissie zone wordt opgestart.

Wat zijn de risico’s daarbij De realisatie van deze projecten leunt op participatie van burgers en bedrijven. De mate waarin we erin slagen om dit te stimuleren bepaalt het succes. Hierin wordt samengewerkt met het programma Burgerbetrokkenheid.

231

232

233

234

235

Bestuursprogramma Invoering Omgevingswet

Verantwoordelijk portefeuillehouder: Frank Simons

Wat zijn de doelstellingen van het programma?

Per 1 januari 2022 treedt de Omgevingswet in werking. De Omgevingswet stelt andere en hogere eisen aan de dienstverlening, de inrichting van processen, de samenwerking met ketenpartners, de kwaliteit van de informatie, de integratie tussen lokale systemen onderling en met het landelijk Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).

Dit betekent dat we volgens de minimale criteria van de VNG voor 1 januari 2022 ten minste de onderstaande zaken geregeld moeten hebben:  via het DSO kunnen ontvangen van ingediende vergunningaanvragen en meldingen;  zorgen dat initiatiefnemers binnen de wettelijke termijn een samenhangend besluit krijgen (met 8 weken als standaard);  besluiten op grond van Omgevingswet opstellen, vaststellen, bekendmaken en beschikbaar stellen;  besluiten digitaal bekend kunnen maken via Landelijke Voorziening Bekendmaken;  beschikbaar stellen (LVBB) en beschikbaar (omgevingsplan en omgevingsvisie) via het DSO;  het legesmodel aangepast en financiële arrangementen herzien op situatie na 1 januari 2022;  rijksmonumenten borgen in commissie ruimtelijke kwaliteit.  raadsleden, bestuurders en ambtenaren zijn toegerust op het anders werken en hebben de processen daarop aangepast;  klanten via klantcontact kanalen van inzichtelijke en begrijpelijke informatie kunnen voorzien;  kunnen beoordelen van participatiemotivering van initiatiefnemer(s).

De Omgevingswet betekent ook een cultuurveranderingstraject, waarbij kwaliteit en klantgerichtheid centraal staan. Deze veranderopgave aan de menskant sluit aan op de gewenste cultuurverandering van de reorganisatie (veranderen van werken vanuit vakmanschap naar werken vanuit partnerschap). Voor het vergroten van bewustwording bij medewerkers en leidinggevenden over de impact van de Omgevingswet wordt een training gegeven. De fase-1 training bevat e-learning over de wet en werkateliers waarin een doorvertaling naar het reguliere werk aan de orde is.

Wat gaan we in 2021 concreet doen om deze doelstellingen te bereiken? De belangrijkste reden voor het uitstel van de inwerkingtreding van de Omgevingswet was het feit dat de ondersteunende middelen zoals het DSO niet tijdig beschikbaar waren. Als afgeleide daarvan was het voor het overgrote deel van de Nederlandse gemeenten ook niet mogelijk om de Omgevingswet op lokaal niveau te implementeren. Dit omdat de benodigde softwareondersteunin- gen niet beschikbaar waren en koppelingen met bestaande systemen niet konden worden gelegd. Daarnaast gaf een groot aantal gemeenten aan nog niet gereed te zijn met de voorbereidingen op de komst van de Omgevingswet.

Dit betekent dat het overgrote deel van de werkzaamheden voor de implementatie in 2021 plaatsvindt. Het betreft dan niet alleen technische voorbereidingen maar ook de juridische implementatie van de Omgevingswet, het aanpassen van de werkprocessen, het continueren van het ingezette opleidingstraject via e-learning etc. De aansturing hiervan vindt centraal plaats via het Programmateam Omgevingswet.

In de begroting van 2020 hebben wij over de bijdrage aan de landelijke voorziening DSO gemeld: “Momenteel is de hoogte van de financiële structurele effecten onbekend omdat het DSO nog niet

236

klaar is en dus zijn ook alle onderdelen nog niet financieel onderzocht. De verwachting is dat het rijk dit in 2020 compleet heeft. Dit is een groot financieel risico voor de gemeentefinanciën. Zodra meer bekend is over de financiële impact zullen we de raad informeren, naar verwachting is dat medio eind 2020/begin 2021.” Deze informatie is nog niet verstrekt door het rijk, derhalve blijft het financieel risico actueel, ook in de begroting voor 2021.

Om te voldoen aan de wettelijke en minimale eisen voor het ingaan van de Omgevingswet zijn in 2021 investeringen nodig om nieuwe software aan te schaffen, aan te passen en aan te sluiten op het landelijk DSO. Om deze kosten te minimaliseren wordt deelgenomen aan het provinciale SGIV- project (Samenwerking Gemeentelijke Informatie Voorziening). Dit project voorziet in de aanbesteding en implementatie van de softwareapplicatie die benodigd is voor een goede uitvoering van de Omgevingswet. Het project heeft tevens als doel om de informatieuitwisseling tussen de verschillende partners (gemeenten, provincie, brandweer, Veiligheidsregio, RUD’s) te verbeteren. Dit komt de kwaliteit van dienstverlening ten goede.

Waar mogelijk wordt aansluiting gevonden bij trajecten die al lopen bij de gemeente Heerlen. Hierbij kan gedacht worden aan het project Zaakgericht Werken en het cultuurtraject. Dit leidt niet alleen tot een kostenbesparing maar ook tot een integratie van de werkzaamheden binnen de Heerlense gemeentelijke organisatie.

Voor inwoners en bedrijven is het DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet) één van de meest in het oog springende wijzigingen ten gevolge van de Omgevingswet. Bij de introductie van de Wabo werd het Omgevingsloket geïntroduceerd. Inwoners en bedrijven kunnen hier aan de hand van een vragenboom nagaan of een activiteit vergunningvrij uitgevoerd kan worden of dat deze meldings- of vergunningplichtig is. Het DSO gaat een stap verder: ook lokale regelgeving wordt hierin getoetst. Zo kunnen inwoners en bedrijven hun plannen op een eenvoudige manier toetsen aan de van toepassing zijnde regelgeving. Wanneer er een vergunning aangevraagd of een melding ingediend moet worden, vindt dit via het DSO plaats. Het is ook de digitale omgeving waar de voortgang en communicatie van de aanvraag te vinden is. Het DSO en de juiste inrichting daarvan is één van de speerpunten voor Heerlen.

Omgevingsvisie Het opstellen van een Omgevingsvisie is getemporiseerd en zal worden opgepakt volgens de landelijke planning, ná inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Omgevingsplan De pilot met het Omgevingsplan Hoensbroek Centrum is gestart, echter in afwachting van verdere ontwikkelingen rondom de Omgevingswet getemporiseerd.

237

238

4 Financiële meerjarenbegroting 2021-2024

4.1 Uitgangspunten

• De begroting is reëel en structureel in evenwicht zonder schuivend meerjarenperspectief. • In onze begroting hebben wij de CAO stijging structureel verwerkt. Indien nog geen CAO afspraken zijn vastgelegd hanteren wij de imoc percentages. • De materiële budgetten zijn in onze begroting cumulatief geïndexeerd volgens de imoc percentages van de meicirculaire (1,7%). • Conform de bestendige gedragslijn van de afgelopen jaren hebben wij geen inflatiecorrectie toegepast op onze uitgaande subsidies. De regionale zorgtaak beschermd wonen is wel geïndexeerd in 2021. Hiervoor hanteren we het advies van de VNG, 90% op basis van over- heidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling (ova 2021 3,24% ) en 10% prijsindexcijfer particuliere consumptie (ppc 2021 1,73%). • De septembercirculaire 2020 is verwerkt. • De uitkeringen vanuit het gemeentefonds zijn vrij besteedbare uitkeringen. • Nieuwe rijksuitkeringen zijn getoetst aan ons integrale beleid en MBP. • De lokale heffingen en de overige leges zijn gebaseerd op een zo hoog mogelijke kostendekkendheid. Voor (inflatoire) bijstelling is gerekend met 1,8%, hetgeen overeenkomt met het verwachte inflatiepercentage van het CPB (mei 2020). Voor nadere detaillering van tarieven en leges verwijzen wij naar de paragraaf lokale heffingen. • Het herstelplan is in deze begroting opgenomen, voor meer informatie verwijzen wij naar de paragraaf weerstandsvermogen. • De door de raad genomen budgettaire besluiten zijn tot en met de raad van 30 september 2020 verwerkt. • De meerjarenbegrotingen van de verbonden partijen hebben we verwerkt zoals aangegeven in de zienswijze die door uw raad is vastgesteld. • Conform richtlijn Rijk en Provincie zijn de extra rijksmiddelen jeugd zijn vanaf 2023 structureel verwerkt. • Vanaf 2021 nemen we in onze begroting de BUIG-gelden (Bundeling Uitkeringen Inkomensvoor- zieningen Gemeenten) budgetneutraal op. In verband met de coronacrisis verwachten we een toestroom in de bijstandsuitkeringen en dus een druk op de BUIG gelden. In onze begroting gaan we er vanuit dat het Rijk deze uitgaven compenseert.  Wij nemen voor het sociaal domein een reële raming op. De onderbouwing is overwegend gebaseerd op de ervaringscijfers, afgesloten contracten en toekomstige ontwikkelingen. Deels op basis van open einde regelingen (p*q/arrangementen) en door onze ingezette transformatie deels op basis van resultaatgerichte inkoopsystematiek met bijbehorende lumpsum financiering. Het sociaal domein is integraal onderdeel van de totale exploitatie. Indien de ramingen afwijken van de middelen die hiervoor vanuit het rijk beschikbaar worden gesteld, worden deze effecten ten gunste dan wel ten laste gebracht van de exploitatie van de gemeente. Bovendien is in onze begroting een structurele post onvoorzien verwerkt van € 1,5 miljoen en nemen we naast de beheermaatregelen, het sociaal domein mee in de risico-inventarisatie.

239

240

4.2 Ontwikkelingen (inclusief bezuinigingen)

2021 2022 2023 2024

Startsaldo van de begroting meerjarenbegroting -1.887 3.379 10.363 9.613 1. Structureel en reëel evenwicht in de begroting 4.200 3.752 -433 -1.118 Wijzigingen stortingen Algemene Reserve 4.200 1.467 367 367 Wijzigingen stortingen bestemmingsreserve BMV Molenberg - 2.285 -800 -1.485 2. Post onvoorzien -1.500 -1.500 -1.500 -1.500 3. Autonome ontwikkelingen 5.635 5.296 3.702 5.228 Prijscompensatie conform IMOC* 9 -106 -430 -1.411 Looncompensatie conform IMOC* 387 319 240 -228 Circulaires t/m meicirculaire 3.916 4.215 2.904 4.793 (autonome ontwikkelingen incl. decentralisatie- en integratie - uitkeringen) Septembercirculaire 873 795 1.354 2.558 Structurele doorverwerking begroting gemeenschappelijke regelingen/ verbonden partijen -550 -851 -1.193 -1.033 Aanpassing prijscompensatie Verbonden Partijen conform IMOC* -76 -173 -451 WOZL begrotingsbijstelling i.r.t. rijksmiddelen 1.000 1.000 1.000 1.000 4. Structurele effecten uit JR en ZN -7.062 -7.210 -7.412 -7.412 Bijstelling pensioenpremies -800 -800 -800 -800 Projectfinanciering salarissen (urensystematiek) -1.413 -1.413 -1.413 -1.413 Beschermd Wonen -720 -720 -720 -720 BUIG -3.819 -3.967 -4.169 -4.169 Overig -310 -310 -310 -310 5. Realistisch begroten/ Actualiseren begroting -8.076 -11.042 -9.637 -9.798 Actualisatie van reserves voorzieningen en investeringen -5 -5 -5 -5 Bijstelling kapitaallasten 2.540 691 -332 -158 Bijstelling rentelasten 367 367 366 366 Bijstelling dividenden (BNG) -724 -724 -724 -724 Onderhoudsplannen Vastgoed - -495 -535 -519 Programma Duurzaamheid -263 -133 - - Jeugd zorgkosten verblijf -2.967 -2.967 -2.967 -2.967 Jeugd afbouw formatie toegang niet realistisch en voorbereiding overgang gemeentelijke -795 -1.120 toegang naar Jens Regiodeal Wonen en Leefbaarheid -450 -430 - - Beschermd Wonen -1.709 -1.709 -1.709 -1.709 Financiering WerkvoorHeerlen -718 -718 -718 -718 Bewindvoering -920 -920 -920 -920 Verstrekking Hulp bij het Houden (HBH) -1.180 -1.180 -1.180 -1.330 Kapitaallasten Centrum 159 107 -90 -234 Omgevingswet Programmabudget -60 - - - Individuele Inkomenstoeslag conform verordening -200 -200 -200 -200 Fit&Fun -200 -200 -200 -200 Kindpakket -250 -250 -250 -250 Overig -701 -1.156 -173 -230

6. Lokale heffingen 514 544 576 609 OZB 453 453 453 453 Overige leges & heffingen 61 91 123 156

7. Bezuinigingen 8.176 4.776 4.757 4.763 Saldo bezuinigingen (specificatie per programma en totaaloverzicht in bijlagenboek) 8.176 4.776 4.757 4.763

Eindtotaal - -2.005 416 385 *IMOC (Prijs overheidsconsumptie, netto materieel); Meicirculaire 2020 Bedragen x € 1.000

241

Toelichting op 4.2 Ontwikkelingen

De basis voor de begroting 2021 is de begroting 2020. Het saldo van de begroting 2020 is dan ook ons uitgangspunt. In deze tabel geven wij een volledig overzicht van de financiële ontwikkelingen die leiden tot de nieuwe begroting 2021.

Gedurende het begrotingsproces hebben wij op twee momenten eerder al saldo’s laten zien nl. eind juni in de aangehouden Kaderbrief en eind september bij de definitieve kaderbrief. Dat waren voorlopige saldo’s. Het saldo van de definitieve Kaderbrief vertoonde een groot tekort. Dat werd veroorzaakt doordat wij tijdens het begrotingsproces hebben ingegrepen middels de methodiek van het Zero Based Budgetting. Enerzijds veroorzaakte deze methodiek dat grote tekort, anderzijds leverde deze methodiek een begroting op met een hoog reëel en actueel gehalte.

In deze tabel kunt u zien hoe dat grote tekort van € 15,5 miljoen, zoals wij dat lieten zien in september jl. in de Kaderbrief, zich heeft ontwikkeld tot een sluitende begroting. Een belangrijk onderdeel hiervan is de bezuinigingsoperatie zoals genoemd bij 8 in de tabel en omschreven in de diverse kernthema’s. Deze operatie leverde een bedrag op van € 8,176 miljoen. Daarnaast was er een meevaller in de septembercirculaire ter hoogte van € 2 miljoen. Naast enkele kleinere financiële meevallers van samen ongeveer € 1 miljoen, zagen wij in het herstelplan mogelijkheden om onze begroting sluitend te krijgen. Immers, door vast te houden aan de afspraken die wij met u gemaakt hebben inzake het weerstandsvermogen (minimaal 0,8), konden we de storting in de algemene reserve verminderen tot een weerstandsvermogen van 0,8 en daarmee in de lijn van het herstelplan blijven en de kaders die u als Raad ons gegeven heeft.

1. Structureel en reëel evenwicht in de begroting In de begroting 2019 hebben wij een herstelplan opgesteld. In dat herstelplan hebben wij afgesproken dat het weerstandsvermogen uiterlijk op 31 december 2021 op het met de raad afgesproken minimumniveau van 0,8 moet staan. In het herstelplan hebben wij in de jaren 2019, 2020 en 2021 een aantal stortingen in de algemene reserve afgesproken waarmee we in 2021 een weerstandsvermogen van 1,4 zouden bereiken. We zijn daarmee uitgegaan van een hoger weerstandsvermogen dan strikt noodzakelijk. Zo zouden wij ruim in staat zijn eventuele tegenvallers binnen het herstelplan op te vangen. Nu wij al flink op weg zijn met het herstelplan denken wij deze ruimte niet meer in zijn geheel nodig te hebben. Dat betekent dat wij denken in staat te zijn met een weerstandsvermogen van 0,8 het laatste jaar van het herstelplan tot een goed einde te brengen.

Het in de tabel genoemde bedrag van € 4,2 miljoen is het bedrag dat wij minder storten in de Algemene Reserve waardoor het weerstandsvermogen op 0,8 uit komt.

2. Post onvoorzien Wij hebben er voor gekozen om in deze begroting specifiek een post ‘onvoorzien’ op te nemen. Dat hebben we gedaan om binnen onze begroting tegenvallers op te kunnen vangen. Dat betekent dat wij hierdoor ook minder snel een beroep hoeven te doen op de Algemene Reserve.

3. Autonome ontwikkelingen De hier opgenomen posten betreffen ontwikkelingen waarop wij als gemeente geen invloed kunnen uitoefenen, zoals bijvoorbeeld prijscompensatie, looncompensatie en rijksmiddelen.

4. Structurele effecten uit JR en ZN In de jaarrekening 2019 en de zomernota 2020 zagen wij ontwikkelingen die onmiddellijk effect hadden op de lopende begroting. Een voorbeeld was het feit dat we een structureel tekort op de post ‘Beschermd wonen’ zagen. Dit hebben wij in deze nieuwe begroting bijgesteld.

242

5. Realistisch begroten/ Actualiseren begroting De algemene methode om een nieuwe begroting samen te stellen is om de lopende begroting als uitgangspunt te nemen. Deze begroting wordt vervolgens gemoduleerd met nieuwe ontwikkelingen. Dat kunnen meevallers zijn en dat kunnen tegenvallers zijn. Hierbij probeerden wij zo actueel mogelijk te zijn. Dit jaar kozen wij voor de methode van Zero Based Budgetting*. Bij deze methode wordt de begroting vanaf nul opnieuw opgebouwd. Elke begrotingspost wordt hierbij onder de loep genomen met vragen als: ‘is er een wettelijke plicht?’, ‘past het binnen het coalitieakkoord?’, ‘is er sprake van recente besluitvorming?’, ‘ligt de post vast in een contract?’. Op die manier zijn wij in staat een begroting op te leveren met een hoger realiteitsgehalte en daarnaast is de begroting ook actueler. Helaas leidde dit proces ook tot een groter tekort. Dit tekort is op deze plek in de tabel opgenomen.

6. Lokale heffingen Hier is opgenomen de jaarlijks terugkerende bijstellingen op de Lokale Heffingen.

7. Bezuinigingen Zie voor meer toelichting de specificaties per kernthema en het totaaloverzicht in paragraaf 4.8.

*Proces Zero Based Budgetting Het begrotingsproces is dit jaar ingestoken vanuit de Zero Based Budgetting (ZBB) methodiek. In dit intensieve proces, om uiteindelijk tot een sluitende begroting 2021 te komen, hebben we de begroting ingedeeld in beïnvloedbare (€ 72 miljoen) en moeilijk beïnvloedbare (€ 328 miljoen) budgetten. De moeilijk beïnvloedbare budgetten zoals bijvoorbeeld salarissen, gemeenschappelijke regelingen, kapitaallasten, lumpsum financieringen en uitkeringen in het kader van de BUIG zijn in het ZBB proces buiten beschouwing gebleven. De beïnvloedbare budgetten zijn volledig tegen het licht gehouden en beoordeeld op het realiteitsgehalte.

Van iedere beïnvloedbare begrotingspost hebben we bekeken of opname in de begroting gewenst was op basis van een wettelijke plicht, het coalitieakkoord, recente bestuurlijke besluitvorming en/of een contract. Het middels de ZBB methodiek doornemen van iedere begrotingspost heeft geleid tot aanpassingen van begrotingsbedragen; zowel positieve als negatieve aanpassingen ten opzichte van het saldo. Het ZBB proces heeft ook geleid tot een hoger realiteitsgehalte van de begroting.

Het ZBB proces is vervolgens de basis geweest voor de behoorlijke, noodzakelijke bezuinigingsop- gave om tot een sluitende begroting 2021 te komen. Door het verhoogde inzicht in de opbouw van onze begroting, konden we, ondanks lastige, soms pijnlijke keuzes, beter inschatten op welke plekken we besparingen konden realiseren.

243

244

4.3 Overzicht baten en lasten

Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0. Bestuur en Ondersteuning 310.557 -77.038 233.519 311.824 -73.776 238.049 307.742 -73.744 233.998 1. Veiligheid 341 -11.489 -11.148 925 -12.416 -11.492 662 -12.281 -11.619 2. Verkeer en Vervoer 1.864 -10.932 -9.068 3.169 -11.363 -8.195 1.552 -11.601 -10.049 3. Economie 1.022 -3.875 -2.853 934 -4.455 -3.521 901 -7.065 -6.164 4. Onderwijs 8.076 -20.559 -12.483 9.210 -20.382 -11.172 4.310 -13.847 -9.537 5. Sport, cultuur en recreatie 4.275 -31.620 -27.346 3.776 -30.638 -26.862 3.581 -29.798 -26.217 6. Sociaal domein 68.548 -236.103 -167.556 73.186 -236.602 -163.416 62.641 -223.350 -160.709 7. Volksgezondheid en milieu 18.952 -23.087 -4.135 20.144 -25.138 -4.995 21.268 -24.076 -2.808 8. VHROSV 18.149 -24.288 -6.139 2.823 -10.326 -7.502 1.674 -7.266 -5.592 Geraamde totaal saldo van baten en 431.783 -438.992 -7.208 425.991 -425.097 894 404.331 -403.028 1.303 lasten

0. Bestuur en Ondersteuning 3.480 -2.257 1.223 1.713 -5.289 -3.576 103 -1.567 -1.464 1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Verkeer en Vervoer 27 0 27 131 0 131 4 0 4 3. Economie 200 -105 95 400 0 400 400 0 400 4. Onderwijs 6.372 -900 5.472 1.314 -584 729 510 -579 -69 5. Sport, cultuur en recreatie 44 -28 16 89 -11 79 84 -322 -238 6. Sociaal domein 30 -1.640 -1.609 30 -11 19 30 -10 20 7. Volksgezondheid en milieu 284 -450 -166 456 -200 256 0 0 0 8. VHROSV 2.886 -1.946 940 1.088 -20 1.069 64 -19 45 Bestemming 13.324 -7.326 5.998 5.220 -6.114 -894 1.195 -2.497 -1.303

0. Bestuur en Ondersteuning 314.037 -79.295 234.742 313.537 -79.065 234.472 307.845 -75.311 232.534 1. Veiligheid 341 -11.489 -11.148 925 -12.416 -11.492 662 -12.281 -11.619 2. Verkeer en Vervoer 1.891 -10.932 -9.041 3.300 -11.363 -8.064 1.555 -11.601 -10.046 3. Economie 1.222 -3.980 -2.758 1.334 -4.455 -3.121 1.301 -7.065 -5.764 4. Onderwijs 14.449 -21.459 -7.011 10.524 -20.967 -10.443 4.820 -14.426 -9.606 5. Sport, cultuur en recreatie 4.319 -31.648 -27.330 3.865 -30.649 -26.783 3.665 -30.121 -26.456 6. Sociaal domein 68.578 -237.743 -169.165 73.216 -236.613 -163.396 62.671 -223.360 -160.689 7. Volksgezondheid en milieu 19.236 -23.537 -4.301 20.599 -25.338 -4.739 21.268 -24.076 -2.808 8. VHROSV 21.035 -26.234 -5.199 3.911 -10.345 -6.434 1.738 -7.285 -5.547 Geraamde resultaat 445.107 -446.317 -1.210 431.211 -431.211 0 405.525 -405.525 0 Bedragen x € 1.000

MJB 2022 MJB 2023 MJB 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0. Bestuur en Ondersteuning 310.949 -75.217 235.732 314.258 -76.439 237.819 317.462 -78.492 238.970 1. Veiligheid 79 -11.751 -11.673 79 -11.757 -11.678 79 -11.746 -11.667 2. Verkeer en Vervoer 1.552 -12.165 -10.613 1.552 -12.647 -11.095 1.552 -12.778 -11.226 3. Economie 901 -7.451 -6.550 901 -7.623 -6.722 901 -7.658 -6.757 4. Onderwijs 3.928 -15.268 -11.340 3.954 -16.209 -12.255 3.981 -16.054 -12.073 5. Sport, cultuur en recreatie 3.569 -31.225 -27.656 3.600 -31.443 -27.843 3.776 -31.279 -27.503 6. Sociaal domein 54.592 -213.765 -159.173 53.068 -211.969 -158.901 53.068 -211.869 -158.801 7. Volksgezondheid en milieu 21.169 -23.899 -2.730 20.846 -23.598 -2.753 20.879 -23.770 -2.892 8. VHROSV 1.674 -8.647 -6.973 1.674 -7.265 -5.591 1.674 -7.630 -5.956 Geraamde totaal saldo van baten en 398.413 -399.390 -977 399.931 -398.951 980 403.370 -401.275 2.095 lasten

0. Bestuur en Ondersteuning 0 0 0 0 28 28 0 -29 -29 1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Verkeer en Vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3. Economie 400 -200 200 400 -200 200 0 -200 -200 4. Onderwijs 506 -1.373 -867 518 -1.407 -889 514 -2.092 -1.578 5. Sport, cultuur en recreatie 75 -501 -427 40 -9 31 40 -9 31 6. Sociaal domein 30 -10 20 30 -10 20 30 -10 20 7. Volksgezondheid en milieu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8. VHROSV 64 -19 45 63 -18 45 63 -18 46 Bestemming 1.075 -2.103 -1.029 1.051 -1.616 -564 647 -2.357 -1.710

0. Bestuur en Ondersteuning 310.949 -75.217 235.732 314.258 -76.411 237.847 317.462 -78.520 238.941 1. Veiligheid 79 -11.751 -11.673 79 -11.757 -11.678 79 -11.746 -11.667 2. Verkeer en Vervoer 1.552 -12.165 -10.613 1.552 -12.647 -11.095 1.552 -12.778 -11.226 3. Economie 1.301 -7.651 -6.350 1.301 -7.823 -6.522 901 -7.858 -6.957 4. Onderwijs 4.435 -16.641 -12.207 4.472 -17.616 -13.144 4.495 -18.146 -13.651 5. Sport, cultuur en recreatie 3.644 -31.727 -28.083 3.641 -31.453 -27.812 3.816 -31.288 -27.472 6. Sociaal domein 54.622 -213.775 -159.153 53.098 -211.979 -158.881 53.097 -211.879 -158.781 7. Volksgezondheid en milieu 21.169 -23.899 -2.730 20.846 -23.598 -2.753 20.879 -23.770 -2.892 8. VHROSV 1.738 -8.666 -6.928 1.737 -7.283 -5.546 1.737 -7.648 -5.910 Geraamde resultaat 399.488 -401.493 -2.005 400.983 -400.567 416 404.017 -403.632 385 Bedragen x € 1.000

245

Overzicht baten en lasten cf BBV

Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Programma Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0. Bestuur en Ondersteuning 30.693 -22.284 8.408 13.392 -20.371 -6.979 14.423 -20.411 -5.988 1. Veiligheid 341 -11.489 -11.148 925 -12.416 -11.492 662 -12.281 -11.619 2. Verkeer en Vervoer 1.864 -10.932 -9.068 3.169 -11.363 -8.195 1.552 -11.601 -10.049 3. Economie 1.022 -3.875 -2.853 934 -4.455 -3.521 901 -7.065 -6.164 4. Onderwijs 8.076 -20.559 -12.483 9.210 -20.382 -11.172 4.310 -13.847 -9.537 5. Sport, cultuur en recreatie 4.275 -31.620 -27.346 3.776 -30.638 -26.862 3.581 -29.798 -26.217 6. Sociaal domein 68.548 -236.103 -167.556 73.186 -236.602 -163.416 62.641 -223.350 -160.709 7. Volksgezondheid en milieu 18.952 -23.087 -4.135 20.144 -25.138 -4.995 21.268 -24.076 -2.808 8. VHROSV 18.149 -24.288 -6.139 2.823 -10.326 -7.502 1.674 -7.266 -5.592 Subtotaal programma's 151.919 -384.238 -232.318 127.559 -371.692 -244.133 111.012 -349.695 -238.683

Omschrijving algemene dekkingsmiddelen Lokale heffingen 25.017 0 25.017 26.152 0 26.152 26.793 0 26.793 Algemene uitkeringen 242.677 0 242.677 262.273 0 262.273 257.447 0 257.447 Dividend 1.311 0 1.311 1.420 0 1.420 695 0 695 Saldo financieringsfunctie -3.541 0 -3.541 -3.596 0 -3.596 -3.671 0 -3.671 Overige algemene dekkingsmiddelen 0 0 0 0 0 -1.500 -1.500 Subtotaal algemene 265.464 0 265.464 286.249 0 286.249 281.264 -1.500 279.764 dekkingsmiddelen Geraamde kosten overhead 14.400 -54.754 -40.354 12.183 -53.405 -41.222 12.055 -51.833 -39.778 Vennootschapsbelasting 0 0 0 Geraamde totaal saldo van baten en 431.783 -438.992 -7.208 425.991 -425.097 894 404.331 -403.028 1.303 lasten Toevoeging/onttrekking aan reserves: 0. Bestuur en Ondersteuning 3.480 -2.257 1.223 1.713 -5.289 -3.576 103 -1.567 -1.464 1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Verkeer en Vervoer 27 0 27 131 0 131 4 0 4 3. Economie 200 -105 95 400 0 400 400 0 400 4. Onderwijs 6.372 -900 5.472 1.314 -584 729 510 -579 -69 5. Sport, cultuur en recreatie 44 -28 16 89 -11 79 84 -322 -238 6. Sociaal domein 30 -1.640 -1.609 30 -11 19 30 -10 20 7. Volksgezondheid en milieu 284 -450 -166 456 -200 256 0 0 0 8. VHROSV 2.886 -1.946 940 1.088 -20 1.069 64 -19 45 Bestemming 13.324 -7.326 5.998 5.220 -6.114 -894 1.195 -2.497 -1.303 0. Bestuur en Ondersteuning 34.173 -24.541 9.632 15.105 -25.660 -10.555 14.526 -21.977 -7.452 1. Veiligheid 341 -11.489 -11.148 925 -12.416 -11.492 662 -12.281 -11.619 2. Verkeer en Vervoer 1.891 -10.932 -9.041 3.300 -11.363 -8.064 1.555 -11.601 -10.046 3. Economie 1.222 -3.980 -2.758 1.334 -4.455 -3.121 1.301 -7.065 -5.764 4. Onderwijs 14.449 -21.459 -7.011 10.524 -20.967 -10.443 4.820 -14.426 -9.606 5. Sport, cultuur en recreatie 4.319 -31.648 -27.330 3.865 -30.649 -26.783 3.665 -30.121 -26.456 6. Sociaal domein 68.578 -237.743 -169.165 73.216 -236.613 -163.396 62.671 -223.360 -160.689 7. Volksgezondheid en milieu 19.236 -23.537 -4.301 20.599 -25.338 -4.739 21.268 -24.076 -2.808 8. VHROSV 21.035 -26.234 -5.199 3.911 -10.345 -6.434 1.738 -7.285 -5.547 Algemene dekkingsmiddelen 265.464 0 265.464 286.249 0 286.249 281.264 -1.500 279.764 Overhead 14.400 -54.754 -40.354 12.183 -53.405 -41.222 12.055 -51.833 -39.778 Vennootschapsbelasting 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Geraamde resultaat 445.107 -446.317 -1.210 431.211 -431.211 0 405.525 -405.525 0 Bedragen x € 1.000

246

MJB 2022 MJB 2023 MJB 2024 Programma Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0. Bestuur en Ondersteuning 14.212 -20.608 -6.396 14.347 -23.010 -8.664 14.489 -25.082 -10.593 1. Veiligheid 79 -11.751 -11.673 79 -11.757 -11.678 79 -11.746 -11.667 2. Verkeer en Vervoer 1.552 -12.165 -10.613 1.552 -12.647 -11.095 1.552 -12.778 -11.226

3. Economie 901 -7.451 -6.550 901 -7.623 -6.722 901 -7.658 -6.757 4. Onderwijs 3.928 -15.268 -11.340 3.954 -16.209 -12.255 3.981 -16.054 -12.073 5. Sport, cultuur en recreatie 3.569 -31.225 -27.656 3.600 -31.443 -27.843 3.776 -31.279 -27.503 6. Sociaal domein 54.592 -213.765 -159.173 53.068 -211.969 -158.901 53.068 -211.869 -158.801 7. Volksgezondheid en milieu 21.169 -23.899 -2.730 20.846 -23.598 -2.753 20.879 -23.770 -2.892 8. VHROSV 1.674 -8.647 -6.973 1.674 -7.265 -5.591 1.674 -7.630 -5.956 Subtotaal programma's 101.675 -344.780 -243.105 100.020 -345.522 -245.502 100.397 -347.866 -247.469

Omschrijving algemene dekkingsmiddelen Lokale heffingen 26.793 0 26.793 26.793 0 26.793 26.793 0 26.793 Algemene uitkeringen 260.899 0 260.899 264.094 0 264.094 267.187 0 267.187 Dividend 695 0 695 642 0 642 642 0 642 Saldo financieringsfunctie -3.671 0 -3.671 -3.671 0 -3.671 -3.671 0 -3.671 Overige algemene dekkingsmiddelen 0 -1.500 -1.500 0 -1.500 -1.500 0 -1.500 -1.500 Subtotaal algemene 284.716 -1.500 283.216 287.858 -1.500 286.358 290.951 -1.500 289.451 dekkingsmiddelen Geraamde kosten overhead 12.022 -53.110 -41.088 12.053 -51.929 -39.876 12.022 -51.910 -39.888 Vennootschapsbelasting 0 0 0 Geraamde totaal saldo van baten en 398.413 -399.390 -977 399.931 -398.951 980 403.370 -401.275 2.095 lasten Toevoeging/onttrekking aan reserves: 0. Bestuur en Ondersteuning 0 0 0 0 28 28 0 -29 -29 1. Veiligheid 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Verkeer en Vervoer 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3. Economie 400 -200 200 400 -200 200 0 -200 -200 4. Onderwijs 506 -1.373 -867 518 -1.407 -889 514 -2.092 -1.578 5. Sport, cultuur en recreatie 75 -501 -427 40 -9 31 40 -9 31 6. Sociaal domein 30 -10 20 30 -10 20 30 -10 20 7. Volksgezondheid en milieu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8. VHROSV 64 -19 45 63 -18 45 63 -18 46 Bestemming 1.075 -2.103 -1.029 1.051 -1.616 -564 647 -2.357 -1.710 0. Bestuur en Ondersteuning 14.212 -20.608 -6.396 14.347 -22.982 -8.635 14.489 -25.110 -10.622 1. Veiligheid 79 -11.751 -11.673 79 -11.757 -11.678 79 -11.746 -11.667 2. Verkeer en Vervoer 1.552 -12.165 -10.613 1.552 -12.647 -11.095 1.552 -12.778 -11.226 3. Economie 1.301 -7.651 -6.350 1.301 -7.823 -6.522 901 -7.858 -6.957 4. Onderwijs 4.435 -16.641 -12.207 4.472 -17.616 -13.144 4.495 -18.146 -13.651 5. Sport, cultuur en recreatie 3.644 -31.727 -28.083 3.641 -31.453 -27.812 3.816 -31.288 -27.472 6. Sociaal domein 54.622 -213.775 -159.153 53.098 -211.979 -158.881 53.097 -211.879 -158.781 7. Volksgezondheid en milieu 21.169 -23.899 -2.730 20.846 -23.598 -2.753 20.879 -23.770 -2.892 8. VHROSV 1.738 -8.666 -6.928 1.737 -7.283 -5.546 1.737 -7.648 -5.910 Algemene dekkingsmiddelen 284.716 -1.500 283.216 287.858 -1.500 286.358 290.951 -1.500 289.451 Overhead 12.022 -53.110 -41.088 12.053 -51.929 -39.876 12.022 -51.910 -39.888 Vennootschapsbelasting 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Geraamde resultaat 399.488 -401.493 -2.005 400.983 -400.567 416 404.017 -403.632 385 Bedragen x € 1.000

247

Overzicht van incidentele baten en lasten per programma

Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Recapitulatie begrotingsevenwicht waarvan: waarvan: waarvan: waarvan: totaal incidenteel structureel totaal incidenteel structureel totaal incidenteel structureel totaal incidenteel structureel

Lasten programma 0. Bestuur en ondersteuning -20.411 -4.045 -16.366 -20.608 -713 -19.895 -23.010 - -23.010 -25.082 - -25.082 1. Veiligheid -12.281 -583 -11.698 -11.751 - -11.751 -11.757 - -11.757 -11.746 - -11.746 2. Verkeer en Vervoer -11.601 -28 -11.573 -12.165 - -12.165 -12.647 - -12.647 -12.778 - -12.778 3. Economie -7.065 - -7.065 -7.451 - -7.451 -7.623 - -7.623 -7.658 - -7.658 4. Onderwijs -13.847 -964 -12.883 -15.268 -369 -14.899 -16.209 -51 -16.158 -16.054 -51 -16.003 5. Sport, cultuur en recreatie -29.798 -52 -29.746 -31.225 -93 -31.132 -31.443 - -31.443 -31.279 - -31.279 6. Sociaal Domein -223.350 -866 -222.484 -213.765 -316 -213.449 -211.969 -155 -211.814 -211.869 - -211.869 7. Volksgezondheid en milieu -24.076 -310 -23.766 -23.899 -217 -23.682 -23.598 - -23.598 -23.770 - -23.770 8. VHROSV -7.266 -1.135 -6.131 -8.647 -856 -7.791 -7.265 - -7.265 -7.630 - -7.630

Totaal lasten programma's -349.695 -7.983 -341.712 -344.780 -2.564 -342.216 -345.522 -206 -345.316 -347.866 -51 -347.815

Baten programma 0. Bestuur en ondersteuning 14.423 3.510 10.913 14.212 - 14.212 14.347 - 14.347 14.489 - 14.489 1. Veiligheid 662 583 79 79 - 79 79 - 79 79 - 79 2. Verkeer en Vervoer 1.552 115 1.437 1.552 21 1.531 1.552 17 1.535 1.552 - 1.552 3. Economie 901 - 901 901 - 901 901 - 901 901 - 901 4. Onderwijs 4.310 413 3.897 3.928 6 3.922 3.954 6 3.948 3.981 6 3.975 5. Sport, cultuur en recreatie 3.581 - 3.581 3.569 - 3.569 3.600 13 3.587 3.776 - 3.776 6. Sociaal Domein 62.641 1.236 61.405 54.592 - 54.592 53.068 - 53.068 53.068 - 53.068 7. Volksgezondheid en milieu 21.268 423 20.845 21.169 323 20.846 20.846 125 20.721 20.879 - 20.879 8. VHROSV 1.674 - 1.674 1.674 - 1.674 1.674 - 1.674 1.674 - 1.674

Totaal baten programma's 111.012 6.280 104.732 101.676 350 101.326 100.020 161 99.859 100.397 6 100.391

Saldo van baten en lasten programma's -238.683 -1.703 -236.980 -243.104 -2.214 -240.890 -245.502 -45 -245.457 -247.468 -45 -247.423

Lasten algemeen dekkingsmiddel ------Lasten overhead -51.833 - -51.833 -53.110 - -53.110 -51.929 - -51.929 -51.910 - -51.910 Lasten vennootschapsbelasting ------Lasten onvoorzien -1.500 - -1.500 -1.500 - -1.500 -1.500 - -1.500 -1.500 - -1.500

Totaal lasten diverse -53.333 - -53.333 -54.610 - -54.610 -53.429 - -53.429 -53.410 - -53.410

Baten algemeen dekkingsmiddel 281.264 - 281.264 284.716 - 284.716 287.858 - 287.858 290.951 - 290.951 Baten overhead 12.055 - 12.055 12.022 - 12.022 12.053 - 12.053 12.022 - 12.022 Baten vennootschapsbelasting ------Baten onvoorzien ------

Totaal baten diverse 293.319 - 293.319 296.738 - 296.738 299.911 - 299.911 302.973 - 302.973

Saldo van diversen 239.986 - 239.986 242.128 - 242.128 246.482 - 246.482 249.563 - 249.563

Totaal saldo van baten en lasten van programma's en diverse 1.303 -1.703 3.006 -976 -2.214 1.238 980 -45 1.025 2.095 -45 2.140

stortingen in reserves -2.498 -2.498 - -2.104 -2.104 - -1.615 -1.615 - -2.357 -2.357 - onttrekkingen aan reserves 1.195 555 640 1.075 439 636 1.051 405 646 647 5 642 geraamd resultaat -1.303 -1.943 640 -1.029 -1.665 636 -564 -1.210 646 -1.710 -2.352 642

Totaal structurele lasten - - -395.045 - - -396.826 - - -398.745 - - -401.225 Totaal structurele baten - - 398.691 - - 398.700 - - 400.416 - - 404.006

Structurele baten - structurele lasten - - 3.646 - - 1.874 - - 1.671 - - 2.782 Bedragen x € 1.000

248

Toelichting incidentele baten en lasten

Kernthema Omschrijving incidentele baten 2021 2022 2023 2024

Totaal incidentele onttrekkingen 0. KT Middelen en heffingen -555 -439 -405 -5 reserves

0. KT Middelen en heffingen DU bevolkingsdaling t/m 2021 -3.510 - - -

Specifieke uitkering HAP project 1. Veiligheid -583 - - - (baten) 2. KT Wegen, straten en Verrekenbare werkzaamheden -115 -21 -17 - pleinen stadsingenieurs Betreft de vergoeding voor 4. Onderwijs -413 - - - programmamanagers t/m 2022

6. KT Jeugd Project ‘Kansrijk van Start’, een 2- -387 - - - maatwerkvoorzieningen jarig project i.s.m. de provincie

6. KT Volwassenen Specifieke uitkering -836 - - - maatwerkvoorzieningen verslavingszorg 7. KT Riool, afval en Opzetten investeringsfonds -298 -198 milieubeheer duurzaamheid

Overige mutaties < 100k -138 -131 -144 -6

Totaal incidentele baten -6.835 -789 -566 -11

Omschrijving incidentele Kernthema 2021 2022 2023 2024 lasten Totaal incidentele stortingen 0. KT Middelen en heffingen 2.498 2.082 1615 2357 reserves Formatiekosten; overgang toegang 0. KT Middelen en heffingen 535 735 - - noord (JenS)

0. KT Middelen en heffingen DU bevolkingsdaling t/m 2021 3.510 - - -

Specifieke uitkering HAP project 1. Veiligheid 583 - - - (lasten)

Lasten programmammanangers 4. Onderwijs 964 369 - - t/m 2022 6. KT Jeugd Project ‘Kansrijk van Start’ 307 316 155 - maatwerkvoorzieningen 6. KT Volwassenen Hogere eigen bijdrage WMO -211 - - - maatwerkvoorzieningen (incidenteel) 6. KT Volwassenen Specifieke uitkering 836 - - - maatwerkvoorzieningen Verslavingszorg 7. KT Riool, afval en Opzetten investeringsfonds 298 198 - - milieubeheer duurzaamheid 8. KT Centrum Project centrum 1027 856 -

Overige mutaties < 100k 134 112 51 51

Totaal incidentele lasten 10.481 4.668 1.821 2.408 Bedragen x € 1.000

249

Berekening structureel begrotingssaldo

Presentatie structureel 2021 2022 2023 2024 begrotingssaldo

Saldo baten en lasten 1.303 -976 980 2.095

Toevoegingen en onttrekkingen -1.303 -1.029 -564 -1710 aan reserves

Begrotingssaldo na bestemming 0 -2005 416 385 Waarvan incidentele baten en 3.646 3.879 1.255 2.397 lasten (saldo) Structureel begrotingssaldo 3.646 1.873 1.672 2.782

Bedragen x € 1.000

Overzicht beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves

Onderstaand conform artikel 19d van het Besluit begroting en verantwoording van provincies en gemeenten een overzicht van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves. Binnen de begroting wordt een deel van de kapitaallasten van de investeringen afgedekt door middel van een onttrekking uit de bestemmingsreserves ten behoeve van afdekking kapitaallasten. Structurele toevoegingen zijn niet van toepassing binnen de begroting.

Reserve Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking Toevoeging Onttrekking 2021 2021 2022 2022 2023 2023 2024 2024 Bestemmingsreserves tbv afdekking kapitaallasten Sintermeerten college, herwaard 203 201 199 196 Juliana college, res. herwaard. 64 63 63 62 Nieuwbouw OCC Broekland college 38 38 38 37 MBP reserve inz. Nor 41 41 40 40 Fitness Herlecollege 17 17 16 16 BMV Molenberg/Broederschool 165 165 181 181 Uitbreid ZMOKBuitenh 2 extra lokalen 6 6 6 6 Brede school Heerlerheide 16 16 16 16 Multifunct Accomm Bekkerveld gebouwen 30 30 30 30 Fietsenstalling 59 59 58 58 Totaal beoogde structurele onttrekkingen aan de reserves. 0 640 0 636 0 646 0 642 bedragen x € 1.000

250

4.4 Uiteenzetting van de financiële positie en meerjarenraming

Prognosebalansen per ultimo boekjaar

ACTIVA 2021 2022 2023 2024 Vaste activa Immateriële vaste activa 29.229 28.043 26.857 25.671 Bijdragen aan activa in eigendom derden 28.566 27.404 26.242 25.080 Kosten van onderzoek en ontwikkeling 662 638 614 590 Materiële vaste activa 400.551 422.355 420.300 415.265 MVA in erfpacht 786 786 786 786 MVA economisch nut 267.833 284.305 277.328 267.709 MVA ec. nut, wv ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven 66.825 71.207 75.494 79.688 MVA maatschappelijk nut 65.107 66.057 66.692 67.081 Financiële vaste activa 29.245 29.242 29.238 26.553 Kapitaalverstrekkingen 2.288 2.288 2.288 2.288 Leningen 26.957 26.954 26.950 24.265 Vlottende activa 50.537 50.537 50.537 50.537 Voorraden 3.712 3.712 3.712 3.712 Uitzettingen 24.972 24.972 24.972 24.972 Liquide middelen 1.404 1.404 1.404 1.404 Overlopende activa 20.449 20.449 20.449 20.449 TOTAAL ACTIVA 509.561 530.177 526.932 518.026

PASSIVA 2021 2022 2023 2024 Vaste passiva Eigen vermogen 21.189 22.218 22.782 24.439 Algemene reserve 2.391 2.391 2.391 2.391 Bestemmingsreserves 18.798 19.826 20.390 22.047 Voorzieningen 19.962 18.845 20.832 23.997 Vaste schulden 308.138 358.949 370.989 354.200 Vlottende schulden 149.194 119.086 101.250 103.721 Overlopende passiva 11.078 11.078 11.078 11.078 TOTAAL PASSIVA 509.561 530.176 526.932 517.435

BALANSMUTATIE 20.616 -3.245 -9.496 Bedragen x € 1000,-

EMU-saldo

2020 2021 2022 2023 2024 Omschrijving Volgens Volgens Volgens Volgens Volgens realisatie tot en meerjarenrami meerjarenrami meerjarenrami meerjarenrami met sept. 2020, ng in begroting ng in begroting ng in begroting ng in begroting aangevuld met 2021 2021 2021 2021 raming resterende periode 1 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit 894 1.303 -977 980 2.095 reserves (zie BBV, artikel 17c) 2 Mutatie (im)materiële vaste activa 16.140 61.349 20.618 -3.241 -6.221 3 Mutatie voorzieningen -34 1.330 -1.117 1.987 3.165 4 Mutatie voorraden (incl. bouwgronden in exploitatie) 3.932 -1.013 -1.275 -1.172 -1.295 5 Verwachte boekwinst bij verkoop effecten en verwachte 0 0 0 0 0 boekwinst bij verkoop (im)materiële vaste activa

Berekend EMU-saldo -19.212 -57.704 -21.437 7.381 12.776

(Bedragen x € 1.000)

251

Investeringsplanning 2021-2024

Activasoort Begroting Begroting Begroting Begroting 2021 2022 2023 2024

Investeringen immateriële vaste activa Bijdrage aan activa in eigendom derden Buitenring 463 KC Bekkerveld aansluiting mijnwater 457 Subtotaal 920 0 0 0

Investeringen met economisch nut Gebouwen Nieuwbouw Tarcisius 13.320 500 St. Janscollege renovatie 10.000 2.870 Renovatie Otterveurdt bouw 6.440 BMV Heerlerbaan 6.000 4.471 Archiefbewaarplaats (Chr. Koningkerk) 4.551 Nieuwe Nor 3.884 Renovatie St. Paulusschool 2.300 Gemeentelijke huisvesting 1.444 579 Renovatie BS St. Martinus 1.385 Renovatie BS Mijn Spoor 1.000 1.427 Renovatie BS Geradus Majella 1.000 856 Uitbreiding De Tovercirkel 1.000 Overkapping Romeins badhuis 900 1.200 Romeins Museum 700 3.000 2.700 Div OHV marktwerking 8.960

Gronden en terreinen Gras Kloosterstr 2A vh BBS Voeegelsjtang 42

Grond-, wegen waterbouwkundige Buitensportaccommodaties 745 445 715 715 werken

GWW iz riool/begravingen VVI riool 5.109 5.484 5.484 5.484

Machines, apparaten + installaties Archiefbewaarplaats (Chr. Koningkerk) 2.000 Basisvoorzieningen Parkstad-IT 1.873 1.873 1.873 1.873 Renovatie Otterveurdt installaties 1.060 Software vervanging en uitbreiding 350 1.000 1.000 1.000 Verkeersregelinstallaties 270 170 190 190 Parkeerapparatuur 65 Apparatuur reprografie 35 Bodycams 35 Migratie camerasysteem handhaving 135

Overige materiële vaste activa Nieuwbouw KC Tarcisius (infra) 1.111 BMV Heerlerbaan (Infra) 500

Subtotaal 66.584 33.370 12.097 9.262

Investeringen met maatschappelijk nut Grond-, wegen waterbouwkundige Achterstand IBOR 2.720 1.720 1.720 1.720 werken 1000 bomen 1.650 Mobiliteitsvisie Heerlen in beweging 710 1.325 1.300 1.125 Openbare verlichting masten 610 230 230 230 Leisure Lane 575 Maankwartier or Maanplein Noord Zuid 500 KC Passart - Herinrichting OR 459 Openbare verlichting armaturen 456 456 456 456 Openbare speelvoorzieningen 116 116 116 116 Aldenhofpark 50 55 Herplanten bomen 171 210 210 Subtotaal 7.847 4.073 4.032 3.857 Totaal 75.350 37.443 16.130 13.120 Bedragen x € 1.000

252

Staat van reserves 2021-2024

Stand Rente Dotatie Onttrek Stand Rente Dotatie Onttrek Stand Rente Dotatie Onttrek Stand Rente Dotatie Onttrek Stand 1/1/2021 2021 2021 king 31/12/2021 2022 2022 king 31/12/2022 2023 2023 king 31/12/2023 2024 2024 king 31/12/2024 2021 1/1/2022 2022 1/1/2023 2023 1/1/2024 2024

Algemene reserve AR. algemene reserve 652 0 1.567 0 2.219 0 0 0 2.219 0 0 0 2.219 0 0 0 2.219 AR. grondbedrijf 172 0 0 0 172 0 0 0 172 0 0 0 172 0 0 0 172 Algemene reserve 825 0 1.567 0 2.391 0 0 0 2.391 0 0 0 2.391 0 0 0 2.391 Bestemmingsres. tbv afdekk. kap.lasten BRKap. Bernardinuscollege, res herwaarde 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRKap. Sintermeerten college, herwaard 2.269 28 0 203 2.094 26 0 201 1.920 24 0 199 1.745 22 0 196 1.571 BRKap. St Janscollege, res herwaardering 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRKap. Juliana college, res. herwaard. 669 8 0 64 613 8 0 63 557 7 0 63 502 6 0 62 446 BRKap. Herle college, res. herwaard. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRKap. Aldenhof college, res. herwaard. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRKap. geoorm Nieuwb OCC Broekland coll. 691 9 0 38 661 8 0 38 631 8 0 38 602 8 0 37 572 BRKap. geoormerkte MBP reserve inz. Nor 809 10 0 41 778 10 0 41 747 9 0 40 716 9 0 40 685 BRKap. geoorm res. Fitness Herlecollege 302 4 0 17 289 4 0 17 276 3 0 16 263 3 0 16 250 BRKap. BreedMaatschVrzMolenb/Broedersch 1.818 23 0 165 1.675 21 800 165 2.331 29 800 181 2.980 37 1.486 181 4.322 BRKap. uitbreid ZMOKBuitenh 2extra lokal 206 3 0 6 202 3 0 6 198 2 0 6 194 2 0 6 190 BRKap. brede school H'hei aanv. krediet 357 4 0 16 345 4 0 16 333 4 0 16 321 4 0 16 309 BRKap. multifunct Accomm Bekkerveld geb. 824 10 0 30 804 10 0 30 785 10 0 30 765 10 0 30 744 BRKap. Fietsenstalling 1.525 19 0 59 1.485 19 0 59 1.444 18 0 58 1.404 18 0 58 1.364 Bestemmingsres. tbv afdekk. kap.lasten 9.469 118 0 640 8.947 112 800 636 9.223 115 800 646 9.492 119 1.486 642 10.454 Bestemmingsreserves BRes. onderwijs huisvesting 700 0 500 0 1.200 0 500 0 1.700 0 500 0 2.200 0 500 0 2.700 BRes. Monumentenbeleid 127 0 0 43 84 0 0 34 50 0 0 0 50 0 0 0 50 BRes. risico's grondexploitaties 5.275 0 0 0 5.275 0 0 0 5.275 0 0 0 5.275 0 0 0 5.275 BRes. erfpachtscanon recr. gronden 189 0 312 0 501 0 492 0 993 0 0 0 993 0 0 0 993 BRes. Fonds Econom. Structuurversterking 1.102 0 0 400 702 0 200 400 502 0 200 400 302 0 200 0 502 BRes. nog uit te voeren werkzaamheden 1.110 0 0 0 1.110 0 0 0 1.110 0 0 0 1.110 0 0 0 1.110 BRes. buurtactieplan Passart 2009-2014 21 0 0 5 16 0 0 5 11 0 0 5 6 0 0 6 0 BRes. grondexploitatie 113 0 0 0 113 0 0 0 113 0 0 0 113 0 0 0 113 BRes. schoonhouden / zwerfvuil 4 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRes. reeds genomen besluiten 103 0 0 103 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 BRes. ISV-middelen 850 0 0 0 850 0 0 0 850 0 0 0 850 0 0 0 850 Bestemmingsreserves 9.593 0 812 554 9.851 0 1.192 439 10.604 0 700 405 10.899 0 700 6 11.593 TOTAAL RESERVES 19.886 118 2.379 1.195 21.189 112 1.992 1.075 22.218 115 1.500 1.051 22.782 119 2.186 647 24.439 Bedragen x € 1.000

253

Staat van voorzieningen 2021-2024

Stand Dotatie 2021 Onttrekking Stand Dotatie 2022 Onttrekking Stand Dotatie 2023 Onttrekking Stand Dotatie 2024 Onttrekking Stand 1/1/2021 2021 31/12/2021 2022 31/12/2022 2023 31/12/2023 2024 31/12/2024 1/1/2022 1/1/2023 1/1/2024

Voorziening ter egalisering van kosten EVrz. Besloten speelvoorzieningen 163 0 60 103 50 50 103 50 50 103 50 60 93 EVrz. onderhoud verhardingen 1.924 2.554 2.600 1.878 2.554 4.400 31 2.714 2.100 645 2.714 1.600 1.759 EVrz. scoutingaccommodaties 63 0 0 63 0 0 63 0 0 63 0 0 63 EVrz. onderh. civieltechn. kunstwerken 405 316 222 498 316 223 590 316 223 683 316 223 776 EVrz. cluster ambtenarenhuisvesting 48 26 29 45 26 38 33 26 29 29 26 17 38 EVrz. cluster sportgebouwen 387 224 184 428 212 52 588 212 52 747 216 477 487 EVrz. cluster BMV's 325 233 201 358 239 73 523 255 584 194 240 148 287 EVrz. cluster parkeergarage Heerlerheide 123 42 36 129 42 165 6 42 47 1 42 36 7 EVrz. cluster overige gebouwen (met MOP) 6 862 739 129 862 830 161 862 784 238 928 814 353 EVrz. Cluster Cultuur 3.930 822 953 3.799 822 2.135 2.487 822 1.217 2.092 822 753 2.161 Voorzieningen ter egalisering van kosten 7.374 5.078 5.024 7.429 5.121 7.965 4.585 5.298 5.086 4.797 5.354 4.127 6.024 Voorziening tbv art. 44-1d Vrz. tbv art.44 1-d spaarvoorz. riool 0 1.933 0 1.933 1.933 0 3.866 1.933 0 5.800 1.933 0 7.733 Voorziening tbv art.44-1d 0 1.933 0 1.933 1.933 0 3.866 1.933 0 5.800 1.933 0 7.733 Voorziening middelen van derden VrzMD voortijdig schoolverlaten 160 29 0 190 67 0 256 105 0 362 145 0 507 VrzMD legaat culturele activiteiten 20 0 0 20 0 0 20 0 0 20 0 0 20 VrzMD geluidsbelastingkaart 9 0 4 5 0 5 0 0 0 0 0 0 0 VrzMD Promotiefonds markten 23 12 18 17 12 15 13 12 15 10 12 15 6 VrzMD riool 4.738 0 236 4.502 6 236 4.271 11 236 4.045 17 270 3.793 VrzMD afval 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Voorzieningen middelen van derden 4.950 41 258 4.733 84 256 4.561 128 251 4.437 173 285 4.326 Vrz. verplichtingen, verliezen en risico's VVrz. onderwijshuisvesting 3.149 0 557 2.592 0 150 2.442 0 150 2.292 0 0 2.292 RVrz. Pensioenen wethouders 2.944 116 0 3.060 116 0 3.176 116 0 3.292 116 0 3.408 RVrz. Schaesbergerveld BV 126 0 0 126 0 0 126 0 0 126 0 0 126 VVrz. Reorganisatie 88 0 0 88 0 0 88 0 0 88 0 0 88 Vrz. verplichtingen, verliezen en risico's 6.307 116 557 5.866 116 150 5.832 116 150 5.798 116 0 5.914 TOTAAL VOORZIENINGEN 18.632 7.168 5.839 19.962 7.254 8.371 18.845 7.475 5.487 20.832 7.576 4.411 23.997 Bedragen x € 1.000

254

4.5 Financiële status en weerbaarheid

Het is van belang inzicht te hebben in de financiële status (hoe financieel gezond is de gemeente) en de financiële weerbaarheid (welke mogelijkheden zijn er in financieel moeilijke tijden). Deze paragraaf geeft door middel van indicatoren inzicht (een indicatie) in de financiële status en weerbaarheid. Het is een set van indicatoren en normen, die door een landelijke werkgroep van grote gemeenten, onder voorzitterschap van de gemeente Heerlen, zijn samengesteld. Deze stresstest is onder andere gepresenteerd aan de Raad voor de Financiële Verhoudingen (RfV) en wordt landelijk gebruikt.

De financiële status en weerbaarheid laat in één overzicht de financiële gezondheid van de gemeente zien: “zo staat de gemeente er financieel voor”. Het gaat om de financiële status en weerbaarheid op een bepaald meetmoment. Het is een thermometer, die meerdere keren per jaar wordt gebruikt (begroting, jaarrekening) en hierdoor een trend (een ontwikkeling) aangeeft. Sommige indicatoren zijn alleen begrotingsindicatoren, andere zowel begrotings- als jaarrekeningindicatoren. Het meest actuele cijfer wordt weergegeven. Het is een technische analyse, waarbij verdere uitleg bij de cijfers noodzakelijk kan zijn. De resultaten van de test staan in de vorm van een dashboard in onderstaande tabel.

Indicatorgroep Indicator Voldoende Attentie/kwetsbaar Kwetsbaar 1. Schuldpositie 1.1 Schuldratio (vreemd vermogen) 1.2 Netto schuld / exploitatie (netto schuldquote) 1.3 Netto schuld per inwoner 1.4 Schuldevolutie 1.5 Netto rentelasten / exploitatie 1.6 Omslagrente - werkelijke rente 2. Reservepositie 2.1 Ratio weerstandsvermogen (eigen vermogen) 2.2 Mogelijkheden om beschikbare weerstandscapaciteit te verbeteren 3. Grondexploitaties 3.1 Afhankelijkheid van grondexploitatie voor sluitende begroting 3.2 Winstverwachting grondexploitaties (meerjarig) 3.3 Algemene reserve grondbedrijf en risicoreserve grondbedrijf versus risico's

3.4 Toekomstig nog te realiseren baten en lasten in relatie tot de BIE (Bouwgrond In Exploitatie) 4. Leningen, 4.1 Zekerheden leningen, garantstellingen garantstellingen en en waarborgen waarborgen 5. Meerjarig 5.1 Toereikendheid onderhoudsbudgetten, onderhoud incl. vervangingsinvesteringen kapitaalgoederen 6. Lokale lasten 6.1 Kostendekkendheid leges 6.2 Onbenutte belastingcapaciteit OZB 6.3 Derving OZB i.v.m. leegstand

6.4 Lokale lastendruk 7. Meerjarig 7.1 Ombuigingen, taakstellingen financieel evenwicht 7.2 Verhouding Structurele / Incidentele baten en lasten 7.3 Meerjarig sluitende begroting

255

1. Schuldpositie, vreemd vermogen 1.1 Schuldratio De schuldratio geeft aan welk aandeel van de bezittingen belast is met schulden. Deze ratio is de som van de kortlopende en de langlopende schulden (excl. voorzieningen, die tot het eigen vermogen worden gerekend) gedeeld door het balanstotaal. Hoe lager de uitkomst, hoe gunstiger dit is. We financieren dan immers meer met eigen vermogen. Een factor van 80% of hoger wordt door de VNG gezien als een hoge mate van financiering met vreemd vermogen. Heerlen heeft een resultaat van 92% en dat betekent: kwetsbaar. Met behulp van het herstelplan beogen wij een stijging van het eigen vermogen (stortingen in de algemene reserve). Dit heeft een positief effect op de schuldratio in de nabije toekomst.

1.2 Netto schuldquote (netto schuld/ exploitatiebaten voor bestemming) De schuld als aandeel van de baten voor bestemming is een indicator om de hoogte van de schulden van een gemeente te beoordelen. De hoogte van de baten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schuld een gemeente kan dragen. De schuld als aandeel van de exploitatie is de som van de kort- en langlopende schulden en de crediteurenvorderingen (totaal de bruto schulden) minus de debiteurenvorderingen, de liquide middelen en langlopende uitzettingen gedeeld door de totale baten (voor bestemming). De VNG geeft aan dat bij een resultaat van meer dan 90% voorzichtigheid is geboden. Heerlen heeft een verhouding van 97% en scoort daarmee: attentie.

1.3 Netto schuld per inwoner Deze indicator is de hiervoor beschreven netto schuld gedeeld door het aantal inwoners. Het gemiddelde in Nederland is € 1.970 (www.waarstaatjegemeente.nl; 2017). Binnen een afwijking van 20% van dit gemiddelde is de score attentie, daarbuiten voldoende (-20%, < € 1.576) of kwetsbaar (+20%, > € 2.364). Heerlen heeft een schuld per inwoner van € 4.540 (prognose 2021) en scoort daarmee: kwetsbaar. Met behulp van het herstelplan beogen wij een stijging van het eigen vermogen (stortingen in de algemene reserve). Dit heeft een positief effect op de netto schuld in de nabije toekomst

1.4 Schuldevolutie Deze indicator geeft de ontwikkeling van de schuld aan. De score geeft aan: -/- 0,2%.

1.5 Netto rentelasten/ exploitatie Dit is het aandeel van de externe rentelasten (incl. financial lease) in de exploitatie. De indicator geeft aan welk deel van de exploitatie gebonden is aan het betalen van rente. Deze indicator bedraagt 0,91%. De score is daarmee: voldoende.

1.6 Omslagrente <> Werkelijke rente De omslagrente wordt bij de begroting berekend door de werkelijk aan de taakvelden toe te rekenen rente te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vaste activa die integraal zijn gefinancierd. De omslagrente mag binnen een marge van 0,5% worden afgerond. De totale toe te rekenen rente is lager dan de omgeslagen rente. Daarmee is deze score: voldoende.

2. Reservepositie, eigen vermogen 2.1 Ratio weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen geeft de mate aan, waarin de gemeente in staat is om risico’s op te vangen zonder dat het beleid moet worden gewijzigd. Het geeft inzicht in de robuustheid van de financiële positie van de gemeente. De score ligt op 0,8 (zie paragraaf risico’s en weerstandsvermogen) en dit betekent: attentie (norm volgens nota risico’s en weerstandsvermogen).

2.2 Mogelijkheden om beschikbare weerstandscapaciteit te verbeteren De algemene reserve vormt ons directe weerstandsvermogen, bedoeld om risico’s af te dekken. Daarnaast kan sprake zijn van indirect weerstandsvermogen (post onvoorzien, onbenutte

256

belastingcapaciteit en bestemmingsreserves die niet worden gebruikt ter dekking van kapitaallasten van investeringen). Deze posten kunnen worden gebruikt om de weerstandscapaciteit te verbeteren. De gemeente heeft deze mogelijkheden, zoals vanaf heden een post onvoorzien. Daarmee zitten we aan het verbeteren van de ratio met 1,16. Dit zit nét onder de 1,2, waardoor de score ‘attentie’ is, maar tegen voldoende aan.

3. Grondexploitatie 3.1 Afhankelijkheid grondexploitatie voor sluitende begroting Zodra in de meerjarenbegroting rekening wordt gehouden met winsten vanuit de grondexploitatie, ontstaat druk op exploitaties om deze winsten daadwerkelijk te realiseren. Geen realisatie betekent immers onmiddellijk een dekkingsprobleem. Lagere grondverkopen hebben dan direct effect op de reguliere exploitatie. In de meerjarenbegroting van onze gemeente zijn dergelijke winsten niet ingeboekt, zodat de score voldoende is.

3.2 Winstverwachting grondexploitaties Op het moment dat er positieve resultaten uit de grondexploitaties worden gerealiseerd heeft de gemeente middelen die kunnen worden ingezet of gespaard voor moeilijke tijden. De meerjarige winstverwachting van de grondexploitaties is positief, zodat de gemeente op deze indicator ‘voldoende’ scoort.

3.3 Algemene reserve grondbedrijf en risicoreserve grondbedrijf versus risico’s De AR van het grondbedrijf en de bestemmingsreserve ter afdekking van algemene risico’s binnen de grondexploitatie(s) zijn reserves om risico’s binnen het grondbedrijf op te vangen. Deze reserves moeten van zodanige omvang zijn dat alle risico’s kunnen worden opgevangen. De reserves zijn groot genoeg om alle risico’s op te vangen, waardoor de score ‘voldoende’ is.

3.4 Toekomstige nog te realiseren baten en lasten in relatie tot de bouwgrond in exploitatie Deze indicator geeft aan wat nog aan kosten en opbrengsten moet worden gerealiseerd in relatie tot de actuele boekwaarde van de BIE (Bouwgrond In Exploitatie). Als dit te hoog is, dan geeft dit aan dat er nog veel te verrichten inspanningen zijn met mogelijke risico’s. De waarde van de post BIE is in Heerlen € 3.691.000 positief is en de nog te realiseren kosten en opbrengsten hoger. De score is hierdoor: kwetsbaar.

4. Uitstaande leningen, garantstellingen en waarborgen 4.1 Zekerheden leningen, garantstellingen en waarborgen Een gemeente loopt mogelijk risico’s bij het uitzetten van leningen, het geven van garanties of waarborgen. Het risico vermindert als zekerheden zijn gesteld, zoals het 1e recht van hypotheek, een bankgarantie of als een lening uitstaat bij partijen met een hoge kredietwaardigheid. Het resultaat is dat voor 92,62% zekerheden zijn gesteld en dat betekent: attentie.

5. Meerjarig onderhoud kapitaalgoederen 5.1 Toereikendheid onderhoudsbudgetten Wij zijn verantwoordelijk voor het onderhoud aan de kapitaalgoederen binnen onze gemeente. Veelal betreft dit kapitaalgoederen in de openbare ruimte zoals wegen, groen en civieltechnische kunstwerken. Gekeken is of de budgetten toereikend zijn om het normniveau van een 6 te waarborgen (indien de kwaliteit zakt onder de 6 is sprake van kapitaalvernietiging met op termijn extra kosten). Op dit moment is geen extra budget benodigd om dit normniveau te halen of te behouden. De score is: voldoende.

6. Lokale lasten 6.1 Kostendekkendheid leges

257

Deze indicator geeft aan in hoeverre bij de leges de lasten worden gedekt door de baten (baten/lasten). Als de kostendekkendheid lager is dan 100% (maximum), is er mogelijk ruimte om meer baten te realiseren. De kostendekkendheid bij de algemene dienstverlening is 39%, bij de omgevingsvergunningen is 77% en bij de Europese Dienstenrichtlijn 12%. Er is slechts beperkt ruimte voor het verhogen van de baten. De score is: attentie.

6.2 Onbenutte belastingcapaciteit (ozb) Tot en met 2019 mag landelijk de ozb-opbrengst jaarlijks voor alle gemeenten gezamenlijk een maximale stijging van 4% laten zien (gecorrigeerde macronorm). Deze macronorm is een richting, géén harde norm. Vanaf 2019 wordt deze macronorm vervangen door de ‘benchmark woonlasten’, waarin ook de afval- en rioolheffing worden meegenomen. De onbenutte belastingcapaciteit is 0,15% van de totale exploitatiebaten vóór mutatie reserves. De score is daarmee: attentie.

6.3 Inkomstenderving ozb door leegstand niet-woningen Leegstand kost de gemeente geld. Er bestaat een directe relatie tussen de opbrengst ozb-gebruikers niet woningen en leegstand. De gemeente Heerlen heeft een inkomstenderving van circa 5% van de totale opbrengst ozb niet woningen, waardoor de score is: kwetsbaar.

6.4 Lokale lastendruk De lokale lastendruk is de druk van de lasten van rioolheffing, afvalstoffenheffing en ozb. Het gemiddelde van Nederland (huishouden met eigen woning) is € 800,31. Binnen een afwijking van 5% van dit gemiddelde is de score attentie, daarbuiten voldoende (-5%) of kwetsbaar (+5%). Heerlen heeft een lokale lastendruk van € 785,52 en dat betekent: attentie.

7. Financieel evenwicht in de begroting 7.1 Ombuigingen, taakstellingen Geen openstaande taakstellingen of ombuigingen. Deze score betekent: voldoende.

7.2 Verhouding structurele lasten en structurele baten Een begroting moet materieel in evenwicht zijn. Dit betekent dat de structurele lasten moeten worden afgedekt door structurele baten (baten/lasten). Meerjarig zijn de structurele lasten voor meer dan 100% afgedekt door structurele baten. De norm van de provinciale toezichthouder is 100%. De score voor Heerlen is: voldoende.

7.3 Sluitende begroting Het gaat hierbij om formeel evenwicht (de lasten en baten zijn in evenwicht). De meerjarige begroting is in de jaren 2021, 2023 en 2024 sluitend. Het jaar 2022 kent een incidenteel tekort. De score geeft aan: attentie.

258

4.6 Bijlage baten en lasten per taakveld 2021

Programma 0: BESTUUR EN ONDERSTEUNING Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 0.1 Bestuur 3 -5.774 -5.771 0.2 Burgerzaken 1.432 -2.961 -1.529 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 925 -2.235 -1.310 0.4 Overhead 12.055 -51.833 -39.778 0.5 Treasury 7.019 -4.380 2.639 0.61 OZB woningen 13.949 -466 13.482 0.62 OZB niet-woningen 12.003 -328 11.675 0.63 Parkeerbelasting 2.069 -85 1.984 0.64 Belastingen overig 841 -301 540 0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds 257.447 0 257.447 0.8 Overige baten en lasten 0 -5.380 -5.380 0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) 0 0.10 Mutaties reserves 1.195 -2.497 -1.303 0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten 0 Totaal programma 0: BESTUUR EN ONDERSTEUNING 308.937 -76.241 232.695 Bedragen x € 1.000

Programma 1: VEILIGHEID Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 1.1 Crisisbeheersing en Brandweer 0 -6.510 -6.510 1.2 Openbare orde en Veiligheid 662 -5.771 -5.109 Totaal programma 1: VEILIGHEID 662 -12.281 -11.619 Bedragen x € 1.000

Programma 2: VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 2.1 Verkeer en vervoer 1.332 -11.106 -9.775 2.2 Parkeren 220 -495 -275 2.3 Recreatieve havens 0 2.4 Economische havens en waterwegen 0 2.5 Openbaar vervoer 0 0 0 Totaal programma 2: VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT 1.552 -11.601 -10.049 Bedragen x € 1.000

Programma 3: ECONOMIE Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 3.1 Economische ontwikkeling 0 -2.337 -2.337 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 0 -265 -265 3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 584 -3.665 -3.081 3.4 Economische promotie 317 -798 -481 Totaal programma 3: ECONOMIE 901 -7.065 -6.164 Bedragen x € 1.000

259

Programma 4: ONDERWIJS Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo

4.1 Openbaar basisonderwijs 5 -23 -18 4.2 Onderwijshuisvesting 970 -8.671 -7.701 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingenzaken 3.335 -5.154 -1.818 Totaal programma 4: ONDERWIJS 4.310 -13.847 -9.537 Bedragen x € 1.000

Programma 5: SPORT, CULTUUR EN RECREATIE Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 5.1 Sportbeleid en activering 0 -639 -639 5.2 Sportaccommodaties 2.085 -4.960 -2.875 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie 0 -11.699 -11.699 5.4 Musea 545 -1.673 -1.129 5.5 Cultureel erfgoed 916 -4.083 -3.167 5.6 Media 0 -799 -799 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 35 -5.946 -5.910 Totaal programma 5: SPORT, CULTUUR EN RECREATIE 3.581 -29.798 -26.217 Bedragen x € 1.000

Programma 6: SOCIAAL DOMEIN Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 298 -5.325 -5.027 6.2 Wijkteams 0 -522 -522 6.3 Inkomensregelingen 59.440 -69.542 -10.102 6.4 Begeleide participatie 0 -28.782 -28.782 6.5 Arbeidsparticipatie 0 -6.799 -6.799 6.6 Maatwerk-voorzieningen (WMO) 135 -4.566 -4.431 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 798 -34.260 -33.462 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 0 -35.223 -35.223 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 1.970 -32.852 -30.882 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 0 -5.480 -5.480 Totaal programma 6: SOCIAAL DOMEIN 62.641 -223.350 -160.709 Bedragen x € 1.000

Programma 7: VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 7.1 Volksgezondheid 164 -5.039 -4.875 7.2 Riolering 8.944 -7.132 1.811 7.3 Afval 11.294 -8.603 2.691 7.4 Milieubeheer 436 -2.673 -2.238 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 431 -628 -197 Totaal programma 7: VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU 21.268 -24.076 -2.808 Bedragen x € 1.000

Programma 8: VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE ORDENING EN STEDELIJKE VERNIEUWING Taakveld Omschrijving taakveld Begroting 2021 Baten Lasten Saldo 8.1 Ruimtelijke ordening 60 -4.157 -4.097 8.2 Grondexploitatie (niet bedrijventerreinen) 37 -264 -227 8.3 Wonen en bouwen 1.577 -2.845 -1.268 Totaal programma 8: VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE 1.674 -7.266 -5.592 ORDENING EN STEDELIJKE VERNIEUWING Bedragen x € 1.000

260

4.7 Bijlage meerjarig overzicht baten en lasten per taakveld 2021-2024

Programma 0: BESTUUR EN ONDERSTEUNING Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 0.1 Bestuur 499 -10.544 -10.046 3 -9.350 -9.347 3 -5.774 -5.771 3 -4.665 -4.662 3 -4.665 -4.662 3 -4.665 -4.662 0.2 Burgerzaken 1.514 -2.130 -616 1.439 -1.897 -458 1.432 -2.961 -1.529 1.432 -2.925 -1.493 1.432 -2.938 -1.506 1.432 -2.906 -1.474 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden 1.252 -2.189 -937 925 -1.705 -780 925 -2.235 -1.310 924 -2.537 -1.612 924 -2.518 -1.594 924 -2.567 -1.643 0.4 Overhead 13.548 -54.754 -41.206 12.183 -53.405 -41.222 12.055 -51.833 -39.778 12.022 -53.110 -41.088 12.053 -51.929 -39.876 12.022 -51.910 -39.888 0.5 Treasury 8.184 -5.584 2.601 6.788 -4.733 2.055 7.019 -4.380 2.639 6.778 -4.380 2.398 6.828 -4.497 2.332 6.937 -4.803 2.134 0.61 OZB woningen 13.774 -504 13.270 13.702 -529 13.173 13.949 -466 13.482 13.949 -476 13.473 13.949 -485 13.463 13.949 -495 13.453 0.62 OZB niet-woningen 11.003 -267 10.736 11.464 -315 11.149 12.003 -328 11.675 12.003 -336 11.668 12.003 -343 11.660 12.003 -351 11.652 0.63 Parkeerbelasting 1.998 -78 1.920 2.061 -82 1.979 2.069 -85 1.984 2.069 -87 1.982 2.069 -89 1.980 2.069 -91 1.978 0.64 Belastingen overig 1.102 -727 376 986 -329 657 841 -301 540 841 -302 539 841 -302 539 841 -303 538 0.7 Algemene uitkeringen en overige uitkeringen gemeentefonds 257.682 0 257.682 262.273 0 262.273 257.447 0 257.447 260.899 0 260.899 264.094 0 264.094 267.187 0 267.187 0.8 Overige baten en lasten 0 -261 -261 0 -1.431 -1.431 0 -5.380 -5.380 30 -6.402 -6.372 62 -8.674 -8.612 95 -10.401 -10.306 0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) 0 0 0 0 0 0 0.10 Mutaties reserves 13.324 -7.326 5.998 5.220 -6.114 -894 1.195 -2.497 -1.303 1.075 -2.103 -1.029 1.051 -1.616 -564 647 -2.357 -1.710 0.11 Resultaat van de rekening van baten en lasten 0 698 698 36.473 -36.473 0 0 0 0 0 Totaal programma 0: BESTUUR EN ONDERSTEUNING 323.880 -83.666 240.214 353.517 -116.363 237.155 308.937 -76.241 232.695 312.024 -77.321 234.703 315.310 -78.055 237.255 318.109 -80.849 237.260 Bedragen x € 1.000

Programma 1: VEILIGHEID Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 1.1 Crisisbeheersing en Brandweer 0 -5.921 -5.921 0 -6.458 -6.458 0 -6.510 -6.510 0 -6.573 -6.573 0 -6.637 -6.637 0 -6.637 -6.637 1.2 Openbare orde en Veiligheid 341 -5.568 -5.226 925 -5.958 -5.034 662 -5.771 -5.109 79 -5.178 -5.099 79 -5.120 -5.041 79 -5.108 -5.029 Totaal programma 1: VEILIGHEID 341 -11.489 -11.148 925 -12.416 -11.492 662 -12.281 -11.619 79 -11.751 -11.673 79 -11.757 -11.678 79 -11.746 -11.667 Bedragen x € 1.000

Programma 2: VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 2.1 Verkeer en vervoer 1.635 -10.029 -8.393 2.921 -10.584 -7.663 1.332 -11.106 -9.775 1.332 -11.713 -10.381 1.332 -12.194 -10.863 1.332 -12.337 -11.006 2.2 Parkeren 228 -881 -653 248 -759 -511 220 -495 -275 220 -452 -232 220 -453 -233 220 -440 -220 2.5 Openbaar vervoer 0 -22 -22 0 -21 -21 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal programma 2: VERKEER, VERVOER EN WATERSTAAT 1.864 -10.932 -9.068 3.169 -11.363 -8.195 1.552 -11.601 -10.049 1.552 -12.165 -10.613 1.552 -12.647 -11.095 1.552 -12.778 -11.226 Bedragen x € 1.000

Programma 3: ECONOMIE Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 3.1 Economische ontwikkeling 0 -138 -138 0 -114 -114 0 -2.337 -2.337 0 -2.314 -2.314 0 -2.296 -2.296 0 -2.296 -2.296 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 0 -39 -39 0 -31 -31 0 -265 -265 0 -263 -263 0 -261 -261 0 -261 -261 3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 702 -3.004 -2.301 657 -3.560 -2.903 584 -3.665 -3.081 584 -4.081 -3.498 584 -4.277 -3.693 584 -4.312 -3.728 3.4 Economische promotie 319 -695 -376 277 -750 -473 317 -798 -481 317 -793 -476 317 -790 -473 317 -790 -473 Totaal programma 3: ECONOMIE 1.022 -3.875 -2.853 934 -4.455 -3.521 901 -7.065 -6.164 901 -7.451 -6.550 901 -7.623 -6.722 901 -7.658 -6.757 Bedragen x € 1.000

261

Programma 4: ONDERWIJS Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 4.1 Openbaar basisonderwijs 0 -106 -106 5 -116 -111 5 -23 -18 5 -23 -18 5 -23 -18 5 -23 -18 4.2 Onderwijshuisvesting 465 -10.195 -9.730 405 -8.992 -8.587 970 -8.671 -7.701 563 -9.308 -8.745 563 -10.241 -9.678 563 -10.045 -9.482 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingenzaken 7.611 -10.258 -2.647 8.800 -11.274 -2.474 3.335 -5.154 -1.818 3.360 -5.937 -2.577 3.386 -5.945 -2.559 3.413 -5.986 -2.573 Totaal programma 4: ONDERWIJS 8.076 -20.559 -12.483 9.210 -20.382 -11.172 4.310 -13.847 -9.537 3.928 -15.268 -11.340 3.954 -16.209 -12.255 3.981 -16.054 -12.073 Bedragen x € 1.000

Programma 5: SPORT, CULTUUR EN RECREATIE Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 5.1 Sportbeleid en activering 25 -824 -799 35 -810 -775 0 -639 -639 0 -674 -674 0 -606 -606 0 -606 -606 5.2 Sportaccommodaties 2.328 -6.071 -3.742 2.049 -5.565 -3.516 2.085 -4.960 -2.875 2.065 -5.111 -3.046 2.082 -5.483 -3.401 2.247 -5.628 -3.381 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie 113 -11.970 -11.857 166 -11.844 -11.678 0 -11.699 -11.699 0 -11.864 -11.864 0 -11.860 -11.860 0 -11.860 -11.860 5.4 Musea 1.083 -2.260 -1.177 732 -1.671 -938 545 -1.673 -1.129 545 -2.164 -1.620 545 -2.119 -1.575 545 -2.115 -1.571 5.5 Cultureel erfgoed 712 -4.920 -4.208 758 -4.917 -4.159 916 -4.083 -3.167 924 -4.504 -3.580 939 -4.193 -3.254 949 -3.968 -3.019 5.6 Media 1 -214 -213 0 -236 -236 0 -799 -799 0 -793 -793 0 -788 -788 0 -788 -788 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 13 -5.363 -5.350 35 -5.595 -5.560 35 -5.946 -5.910 35 -6.116 -6.080 35 -6.394 -6.359 35 -6.313 -6.278 Totaal programma 5: SPORT, CULTUUR EN RECREATIE 4.275 -31.620 -27.346 3.776 -30.638 -26.862 3.581 -29.798 -26.217 3.569 -31.225 -27.656 3.600 -31.443 -27.843 3.776 -31.279 -27.503 Bedragen x € 1.000

Programma 6: SOCIAAL DOMEIN Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 324 -9.571 -9.247 302 -10.203 -9.901 298 -5.325 -5.027 224 -5.261 -5.037 224 -5.250 -5.025 224 -5.249 -5.025 6.2 Wijkteams 11 -1.383 -1.371 0 -1.351 -1.351 0 -522 -522 0 -519 -519 0 -516 -516 0 -516 -516 6.3 Inkomensregelingen 60.951 -70.765 -9.814 65.281 -71.961 -6.680 59.440 -69.542 -10.102 52.254 -62.271 -10.017 50.723 -60.693 -9.970 50.723 -60.693 -9.970 6.4 Begeleide participatie 0 -31.197 -31.197 0 -31.602 -31.602 0 -28.782 -28.782 0 -27.952 -27.952 0 -27.234 -27.234 0 -26.940 -26.940 6.5 Arbeidsparticipatie 2.689 -10.270 -7.581 3.239 -9.826 -6.587 0 -6.799 -6.799 0 -6.872 -6.872 0 -6.851 -6.851 0 -6.851 -6.851 6.6 Maatwerk-voorzieningen (WMO) 28 -3.740 -3.712 55 -3.487 -3.431 135 -4.566 -4.431 145 -4.541 -4.396 145 -4.533 -4.387 145 -4.508 -4.362 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 1.017 -28.822 -27.805 1.032 -28.033 -27.001 798 -34.260 -33.462 834 -34.850 -34.016 841 -35.320 -34.479 841 -35.540 -34.699 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 192 -36.910 -36.717 0 -35.730 -35.730 0 -35.223 -35.223 0 -34.001 -34.001 0 -34.112 -34.112 0 -34.218 -34.218 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 3.040 -39.028 -35.988 3.015 -39.986 -36.970 1.970 -32.852 -30.882 1.134 -31.999 -30.865 1.134 -32.006 -30.872 1.134 -32.006 -30.872 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 296 -4.419 -4.123 262 -4.423 -4.162 0 -5.480 -5.480 0 -5.499 -5.499 0 -5.455 -5.455 0 -5.349 -5.349 Totaal programma 6: SOCIAAL DOMEIN 68.548 -236.103 -167.556 73.186 -236.602 -163.416 62.641 -223.350 -160.709 54.592 -213.765 -159.173 53.068 -211.969 -158.901 53.068 -211.869 -158.801 Bedragen x € 1.000

Programma 7: VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 7.1 Volksgezondheid 60 -5.789 -5.729 164 -6.206 -6.042 164 -5.039 -4.875 164 -4.902 -4.739 164 -4.829 -4.665 164 -4.829 -4.665 7.2 Riolering 8.338 -6.438 1.900 8.480 -6.828 1.651 8.944 -7.132 1.811 8.944 -7.269 1.675 8.944 -7.416 1.528 8.977 -7.565 1.412 7.3 Afval 9.787 -7.440 2.347 10.953 -8.445 2.507 11.294 -8.603 2.691 11.294 -8.610 2.684 11.294 -8.617 2.677 11.294 -8.625 2.669 7.4 Milieubeheer 346 -2.688 -2.342 78 -2.884 -2.806 436 -2.673 -2.238 337 -2.456 -2.119 13 -2.076 -2.063 13 -2.095 -2.082 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 421 -733 -312 469 -774 -305 431 -628 -197 431 -662 -231 431 -660 -229 431 -657 -225 Totaal programma 7: VOLKSGEZONDHEID EN MILIEU 18.952 -23.087 -4.135 20.144 -25.138 -4.995 21.268 -24.076 -2.808 21.169 -23.899 -2.730 20.846 -23.598 -2.753 20.879 -23.770 -2.892 Bedragen x € 1.000

Programma 8: VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE ORDENING EN STEDELIJKE VERNIEUWING Taakveld Omschrijving taakveld Rekening 2019 Bijgest. begroting 2020 Begroting 2021 Meerjarenraming 2022 Meerjarenraming 2023 Meerjarenraming 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo 8.1 Ruimtelijke ordening 3.504 -8.957 -5.453 1.091 -7.368 -6.277 60 -4.157 -4.097 60 -5.543 -5.483 60 -4.161 -4.101 60 -4.510 -4.450 8.2 Grondexploitatie (niet bedrijventerreinen) 13.257 -12.305 952 37 -311 -274 37 -264 -227 37 -262 -225 37 -260 -223 37 -260 -223 8.3 Wonen en bouwen 1.389 -3.026 -1.638 1.696 -2.647 -951 1.577 -2.845 -1.268 1.577 -2.843 -1.266 1.577 -2.844 -1.267 1.577 -2.860 -1.283 Totaal programma 8: VOLKSHUISVESTING, RUIMTELIJKE 18.149 -24.288 -6.139 2.823 -10.326 -7.502 1.674 -7.266 -5.592 1.674 -8.647 -6.973 1.674 -7.265 -5.591 1.674 -7.630 -5.956 ORDENING EN STEDELIJKE VERNIEUWING Bedragen x € 1.000

262

4.8 Bijlage overzicht bezuinigingen per kernthema

Progr. Kernthema Onderwerp 2021 2022 2023 2024 0 Bestuurskracht Budget lokale rekenkamer verlagen 25 25 25 25 0 Bestuurskracht Verminderen algemeen budget voor lobby/netwerken/regionale samenwerking 35 25 25 25 0 Bestuurskracht Vermindering advieskosten raad 11 11 11 11 0 Middelen en Heffingen Incidenteel halveren opleidingsbudget. 700 0 0 0 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor vervoers- en representatiekosten 39 39 39 39 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget bedrijfsvoering o.a. kantoorbenodigdheden, inventaris en overige 139 139 139 139 personeelskosten 0 Middelen en Heffingen Schrappen knelpuntenbudget directie met uitzondering van het budget voor het trainee- 240 240 240 240 progamma 0 Middelen en Heffingen Schrappen van het budget voor Heerlense Young professionals (HYP) 20 20 20 20 0 Middelen en Heffingen Geen personeelsfeest in 2021 30 0 0 0 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget advieskosten 71 11 11 11 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor druk en bindwerk 15 15 15 15 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor porto en verzendkosten 46 46 46 46 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor telefonie door moderniseren centrale 53 53 53 53 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor ICT kosten / onderhoud software 43 43 43 43 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget verhuizing archief aangezien kosten niet doorlopen in 2021 50 50 50 50 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor onderhoud gebouwen 55 55 55 55 0 Middelen en Heffingen Verminderen budget voor onvoorzien vandalisme 110 110 110 110 0 Middelen en Heffingen Bezuiniging inhuurbudget 200 200 200 200 1 Veiligheid Door werkprocessen efficiënter in te richten kan het jaarlijks werkbudget voor het 18 18 18 18 Flexteamstructureel worden verlaagd. 1 Veiligheid Vrijval DU Vrouwenopvang/ Huiselijk geweld 25 10 45 45 1 Veiligheid Verminderen budget handhaving. Dit betreft kosten die indirect met handhaving te maken 49 49 49 49 hebben. De kwaliteit en kwantiteit van handhaving blijft op hetzelfde niveau. 1 Veiligheid Er is een overschot op budget veiligheidshuis Parkstad. 15 15 15 15 1 Veiligheid Slachtofferhulp Nederland krijgt geen subsidie meer. 19 19 19 19 2 Mobiliteit Vertragen ambitie invulling mobiliteitsvisie. 150 0 0 0 2 Wegen, Straten en Pleinen Onvoorziene calamiteiten afdekken uit concern risicovoorziening. 20 20 20 20 2 Wegen, Straten en Pleinen Verkeersborden alleen vervangen bij onveilige situaties en 1 jaar niet schoonmaken 75 0 0 0 2 Wegen, Straten en Pleinen Besparing op het budget voor onderhoud technische installaties (roltrappen, liften en 29 29 29 29 fonteinen). 2 Wegen, Straten en Pleinen Parkeerbelasting: extra inkomsten door 2e auto te belasten en belasting van bedrijven te 10 10 10 10 verhogen. 2 Wegen, Straten en Pleinen Parkeergarage Heerlerheide: vervangen fysiek toezicht door camerabewaking. 120 120 120 120 2 Wegen, Straten en Pleinen Kostenbesparing a.g.v. omvorming openbare verlichting naar LED verlichting. 150 150 150 150 2 Wegen, Straten en Pleinen Besparing op gladheidsbestrijding obv gemiddelde uitgaven afgelopen 5 jaren. 40 40 40 40 3 Economie In 2021 leggen wij een bedrag van 3 euro per inwoner in voor ESZL. 273 0 0 0 3 Economie Focus op twee economische hoofdopgaves: een gezonde voorzieningenstructuur en meer 300 150 150 150 werkgelegenheid. 3 Economie Geen storting FES uit begroting 2021 200 0 0 0 4 Onderwijs Peuterspeelzaalwerk in 2021 financieren vanuit de Rijksgelden Onderwijsachterstanden. 754 0 0 0 Effect is de vrijval van de autonome middelen peuterspeelzaalwerk en de Rijksgelden zijn dan volledig besteed. 4 Onderwijs Teruggeven van het budget beheerskosten voor de BMV Hoensbroek Zuid, omdat de vaste 113 113 113 113 gebruikers met een beperkte subsidie uit het gemeenschapshuizenbeleid deze taak inmiddels uitvoeren. 4 Onderwijs Restbudget BMV kan vervallen. 6 6 6 6 4 Onderwijs Versoberen budget overige uitgaven onderwijs. 100 0 0 0 5 Sport Versoberen van het onderhoud aan de binnensport accommodaties 50 0 0 0 5 Sport Versoberen van het onderhoud aan de BMV's. 50 0 0 0 5 Sport Niet gelabelde middelen dagelijks onderhoud aan fietsenstalling en skatehal. 12 12 12 12 5 Sport Verlagen van het evenementenbudget t.b.v. Sport met 50% 35 0 0 0 5 Cultuur Verlagen van het evenementenbudget t.b.v. cultuur (exclusief Cultura Nova) met 50% 105 0 0 0 5 Cultuur Niet gelabelde middelen exploitatie en dagelijks onderhoud aan culturele instellingen. 7 0 0 0 5 Cultureel Erfgoed Verhogen van de opbrengsten in de horeca op Kasteel Hoensbroek 20 20 20 20 5 Cultureel Erfgoed Doorberekenen van de gemaakte kosten m.b.t. onderhoud aan het kasteel en de 150 150 150 150 groenvoorzieningen aan de stiching Ave Rex (is gekoppeld aan het nieuwe huurcontract).

5 Cultureel Erfgoed Uitgave nieuw lesmateriaal een jaar uitstellen op Kasteel Hoensbroek en het Thermen 20 0 0 0 museum 5 Cultureel Erfgoed Verlagen van het budget t.b.v marketing en communicatie (Kasteel Hoensbroek en het 20 0 0 0 Thermen museum) 5 Cultureel Erfgoed Nieuwe tentoonstelling kasteel Hoensbroek een jaar uitstellen 100 0 0 0 5 Groen Stopzetten subsidie aan besloten speeltuinen 50 0 0 0

263

Progr. Kernthema Onderwerp 2021 2022 2023 2024 6 Sociale basisvoorzieningen Versobering inburgeringsbeleid 100 pm pm pm 6 Sociale basisvoorzieningen Aframing budget informele zorg voor het gedeelte waar op dit moment geen verplichingen 20 20 20 20 tegenover staan 6 Sociale basisvoorzieningen Aframing budget jeugd- en jongerenwerk voor het gedeelte waar op dit moment geen 25 25 25 25 verplichtingen tegenover staan 6 Sociale basisvoorzieningen Aframing budget accommodaties/gemeenschapshuizen voor het gedeelte waar op dit 100 100 100 100 moment geen verplichtingen tegenover staan 6 Jeugd maatwerkvoorzieningen Meer maatwerkoplossingen en regie inzetten t.a.v. jongeren waarbij sprake is van 175 175 175 175 zorgkosten hoger dan 100k in complexe problematiek i.p.v. stapeling van geïndiceerde voorzieningen levert een besparing op (35 cliënten x 100K x 5% = besparing). 6 Jeugd maatwerkvoorzieningen Door een aantal verbetermaatregelen bij de gecertificeerde instellingen (GI’s) wordt er 100 100 100 100 minder aanvullende jeugdhulp ingezet en gaat het aantal en de gemiddelde duur van jeugdbescherming / jeugdreclassering (JB/JR)-maatregelen naar het landelijk gemiddelde.

6 Jeugd maatwerkvoorzieningen Door het realiseren van een gezinshuis in de eerste helft van 2021 besparen we vanaf 100 200 200 200 2022 structureel op de jeugdhulp. Deze investering levert een besparing op in de kosten die we uitgeven voor de duurdere arrangementen Verblijf. 6 Jeugd maatwerkvoorzieningen aframing vrij budget gedwongen kader jeugd 15 15 15 15 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Strakker indiceren bij de toekenning van hulpmiddelen en daarnaast meer her-controles 75 38 8 8 uitvoeren. 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Hanteren van strakke beoordelingskaders bij toetsing Pgb-vaardigheid van de aanvrager, 53 73 93 93 diens vertegenwoordiger en de kwaliteit van de zorgleverancier bij Pgb begeleiding.

6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Beperken budget advieskosten GGD m.b.t. WMO 79 109 129 149 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Beperken budget advieskosten GGD m.b.t. gehandicapten parkeerkaart 9 13 16 21 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Inkomensafhankelijk maken van de regeling met een begrenzing op 110% van de 80 90 90 90 bijstandsnorm. Daarnaast laten we mensen die wel voor een gehandicaptenparkeerkaarten in aanmerking komen meer bijdragen in de kosten van de medische keuring.

6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Aanpassen wijze indiceren bij aanvraag Omnibuzz. Burgers hebben recht op een 70 70 70 70 vervoersvoorziening wanneer er minimaal 4 x pj. gebruik van gemaakt wordt (is nu 1x per jaar) 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Omnibuzz (10%) voorstel tot andere vergoeding reiskosten 220 0 0 0 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Stoppen met het vergoeden van de huur bij Luciushof voor de gesprekken met klanten op 10 10 10 10 deze locatie met de KBL. Alternatief is Maanplein 6 Volwassenen maatwerkvoorzieningen Afromen overschot van de jaarlijkse tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten. 100 100 100 100

6 Arbeidsmarktbeleid Afroming budget Participatiewet 200 100 100 100 6 Arbeidsmarktbeleid Door optimalisering van de re-integratieketen besparen we structureel op de formatie. 445 445 445 445 6 Inkomensondersteuning Verlagen draagkracht bewindvoering van 120% naar 100% van de bijstandsnorm 770 770 770 770 6 Inkomensondersteuning Bijstelling budget Sociaal Medische Indicatie (SMI) kinderopvang (risico op toename 186 86 0 0 individuele jeugdvoorzieningen) 6 Inkomensondersteuning Anders organiseren per 2022 van de ondersteuning van bureau cliëntentelefoon pm 43 43 43 6 Inkomensondersteuning Vrijvallen van de onder uitputting van de gemaakte proceskosten bij bezwaarschriften 45 88 88 88 Participatiewet. 7 Riool, afval en milieubeheer Verlagen van budget voor bodemsanering bij XTC dumpingen. Aangezien omvang en 58 39 58 39 frequentie onvoorspelbaar zijn risico centraal opnemen in risicoparagraaf. 7 Begraafplaatsen Verminderen onderhoud op begraafplaatsen. 45 0 0 0 7 Begraafplaatsen Verminderen kosten voor de uitvoering van begravingen. 4 4 4 4 8 Ruimtelijke Ordening Besparing op budget Planschade. 5 5 5 5 8 Ruimtelijke Ordening Huisvesting: scenario voorlopig niet slopen Putgraaf. Storting in de reserve is niet nodig. 75 0 0 0 8 Herstructurering Middelen communicatie herstructurering MSP niet meer nodig 45 45 45 45 Totaal voorstellen tot bezuiniging 8.176 4.776 4.757 4.763 Bedragen x € 1.000

264

4.9 Bijlage berekening rentepercentage GREX

Rentebedrag Rente % Rente vaste schulden over 2021 4.125.105 1,35% Rente kasgeldleningen per 1-1-2021 -160.000 -0,27% Totaal 3.965.105

Balansbedrag Voorzieningen 18.632.000 LVV 306.133.000 Kasgeld 60.000.000 Overige kortlopende schulden 34.164.000 Overlopende passiva 11.078.000 afrondingsverschil 0 Totaal Vreemd vermogen 430.007.000

Eigen vermogen 19.887.000

Balanstotaal 449.894.000

Gemiddelde rente over VV 1,08%

Rentetarief van de GREX 1,04%

265

Colofon

Redactie en opmaak Domein Middelen - Financiën, gemeente Heerlen

Druk Domein Middelen - Services, gemeente Heerlen

Postadres Postbus 1, 6400 AA Heerlen www.heerlen.nl

Heerlen, oktober 2020

266

267