Omgangsvormen met een landschap van stand

GEBIEDSBESCHRIJVING LANDSCHAP MIDDEN-DELFLAND Deze gebiedsbeschrijving vormt de inhoudelijke onderlegger van de aanvraag aan Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland om het Midden-Delfland gebied aan te wijzen als Bijzonder Provinciaal Landschap in het kader van de Wet natuurbescherming. De gebiedsbeschrijving is opgesteld in samenwerking met overheden en organisaties uit het gebied, die allen de aanvraag ondersteunen. OMGANGSVORMEN MET EEN LANDSCHAP VAN STAND Gebiedsbeschrijving Landschap Midden-Delfland

Opgesteld in opdracht van het College van de Gemeente Midden-Delfland

Maart 2017 4 Omgangsvormen met een landschap van stand 3. De noodzaak van een bijzondere status 3. Denoodzaakvaneenbijzonderestatus 2. Plangeschiedenis:opdeschoudersvanhetvoorafgaande 1. Inleidingenleeswijzer DEEL A:Achtergrondenbeleidskeuze INHOUDSOPGAVE 23 11 9 DEEL B:Beschrijvingvandekernkwaliteiten Colofon Bronnen Omgangsvormen 4.3 Waterbeheer:systeemenvernieuwing 4.2 Beheervanhetveenweidegebied:kansenvoordetoekomst 4.1 Samenhangondergrondengrondgebruik tuur 4. Kernkwaliteit:verwevingvanveenweidelandbouw enveenweidena- Omgangsvormen 3.3 Bewegendoorhetlandschap 3.2 Attractiesenvoorzieningen 3.1 Rijkerandentussenstadenland 3. Kernkwaliteit:buitenruimtevoortweemiljoenmensen Omgangsvormen 2.3 Karakteristiekvandepolderrandenenbebouwingslinten 2.2 Waardevolleelementenenensembles 2.1 Hetgrondvlak:verkaveling,kreekruggenenerven 2. Kernkwaliteit:landschapmeteenhistorischverhaal Omgangsvormen 1.3 Maatenrandenvandepolders 1.2 Degroenelijst 1.1 Dehorizon 1. Kernkwaliteit:openpolderlandschapindemetropool 27 99 96 95 93 91 89 87 85 79 77 73 71 63 61 59 57 55 53 33 31 29

5 Omgangsvormen met een landschap van stand 6 Omgangsvormen met een landschap van stand Deel A:Achtergrondenbeleidskeuze Deel A:Achtergrondenbeleidskeuze

7 Omgangsvormen met een landschap van stand

8 Omgangsvormen met een landschap van stand

Het Scheur Het

A20

Vlaardingervaart

A4

Schie A13 het landschap in de toekomst. het landschapindetoekomst. richting kangevenaande omgangsvormen met delijke onderbouwingvandeze aanwijzingen ving temaken,diealsbasis dientvoordeinhou- Provinciaal Landschap,eenGebiedsbeschrij- landschap vanMidden-DelflandtotBijzonder om, alsvoorbereidingopdeaanwijzingvanhet kelen. Daaromhebbenzijhetinitiatiefgenomen dere kwaliteitenzorgvuldigverderteontwik- tegen ongewensteontwikkelingenendebijzon- te geven,omhetgebiedzobeschermen Midden-Delfland opnieuweenbijzonderestatus in deHofvanDelflandzienhierineenkansom der ProvinciaalLandschap.Degebiedspartijen een bijzonderewaardeaantewijzenalsBijzon- de mogelijkheidopgenomenomgebiedenmet wet, dieper1januari2017inwerkingtreedt,is In deherzieningvanNatuurbeschermings- metropool. hoog-stedelijke dynamiekvandeomringende uniek maartegelijkertijdookkwetsbaardoorde gebieden. Datmaakthetgebiedwaardevolen tussen deomringendestedenenglastuinbouw- Midden-Delfland nunogalseengroeneparel verleden ligthetopenlandelijkegebiedvan Dankzij deplanologischebescherminginhet 1 INLEIDING ENLEESWIJZER Provinciaal Landschap. Provinciaal Landschap. onderbouwing vandeaanwijzingtotBijzonder aan deprovincieZuid-Hollandaangeboden,als Deze Gebiedsbeschrijvingwordtgezamenlijk te behoudenenversterken. acht genomenmoetenworden omdiewaarden Midden-Delfland endeomgangsvormen diein de bijzonderewaardenvanhetlandschap Dit deelvandeGebiedsbeschrijvingbenoemt Deel B:BeschrijvingvandeKernwaarden schap. begrenzing vanhetBijzonderProvinciaalLand- Deel Asluitafmetdekaartvoorgestelde Ruimte enMobiliteit. van hetgebiedtotGroeneBufferindeVisie en alsconcreteuitwerkingvandeaanwijzing status voorMidden-Delfland,alsbekrachtiging motivatie vandenoodzaakeenbijzondere Dit deelvandeGebiedsbeschrijvingbevat Deel A : Achtergrond enBeleidskeuze delen; De Gebiedsbeschrijvingisverdeeldintwee Leeswijzer digheid. veenweidenatuur: zorgenvoortoekomstbesten- 4. Verwevingvanveenweidelandbouwen zieningen optimaalbenutten. 3. Buitenruimte voor twee miljoen mensen: voor- schiedenis herkenbaarhouden. 2. Landschapmeteenhistorischverhaal:ge- varing vankarakteristiekeopenheidbehouden. 1. Openpolderlandschapindemetropool:er- waarden: Deze beschrijvingisverdeeldnaarvierkern-

9 Omgangsvormen met een landschap van stand 10 Omgangsvormen met een landschap van stand De groeivandestedeninZuidvleugel indetwintigsteeeuw 2 vanuit datplanologischebescherming niet natuurgebied teontwikkelingen gingmener den. Omdebetekenisals recreatiegebied en en landelijkgebiedindeze gebiedenbehou- ring wildedehelderecontrasten tussenstad voor recreatie,natuurenlandbouw.Derege- gebieden eennutsfunctiezoudenbehouden verstedelijking vandeRandstaddezegroene om ervoortezorgendatindetoenemende gewezen. Hetdoelvandezeaanwijzingwas land’ in1960alsRijksbufferzonewerdaan- voor deRuimtelijkeOntwikkelingvanNeder- land heteerstegebieddatinde‘EersteNota Samen metSpaarnwoudewasMidden-Delf- 1960-2011: Rijksbufferzone PLANGESCHIEDENIS: Rijksbufferzone op deschoudersvanhetvoorafgaande aangelegd, overigensvolgens deplannenvan vanuit hetWestlandbinnen deRijksbufferzone Kralingerpolder isereenzone glastuinbouw van deglastuinbouw.Alleen indeDorp-en lige woningbouwenomvangrijke uitbreiding Midden-Delfland heeftbehoedvoorgrootscha- oosten vandeA13-hetpolderlandschap van Rijksbufferzone-diezichookuitstrekteten Terugkijkend kunnenwestellendatdestatus gevonden. belang’ werdditeenverantwoordeinvestering moeten doen.Vanuithet‘hogerealgemene publieke organisatie)ookgrondaankopenzou genoeg was,maardathetRijk(viaeenaparte aangewezen Rijksbufferzonestevervallen. gische beschermingdoorhetRijkvanalletien tuurvisie InfrastructuurenRuimtedeplanolo- In 2011kwambijdevaststellingvanStruc- speciale regeling(IODS)isverwijderd. terecht gekomen,datdeelsookweermeteen tig -hierendaar‘verspreidglas’inhetgebied de Reconstructie.Ookiser–minderplanma-

11 Omgangsvormen met een landschap van stand 12 Omgangsvormen met een landschap van stand Volgens deopvattingover ruimtelijkeordening totaal eengebiedvan6700 hectare. deelgebied Gaagen Lickebaert,in westen vandeA13:deelgebied Abtswoude, betrekking ophetdeelvan Midden-Delflandten omliggende steden.DeReconstructiewethad aantrekkelijk temakenvoordebewonersuit en bosbouwomhetlandschaptoegankelijk den, recreatiegebieden,natuurgebieden,water ling) maarevenzeerominvesteringeninfietspa- digheden (ontsluiting,ontwateringenverkave- verbeteren vandeagrarischeproductieomstan- Het gingbijdeReconstructienietalleenomhet integrale vormvanlandinrichtingingangzette. zuidwestelijke deelvandeRijksbufferzoneeen in despecialeReconstructiewet,diehet De inrichtingvanMidden-Delflandkreegvorm 1977-2010: Reconstructiewet Plankaart Reconstructie is aandezehoofdzonering vanhetfunctionele In delangeuitvoeringsperiode, vandertigjaar, (B/C). verweving vanlandbouwen natuurvoorgesteld Voor enkelelandbouwgebieden wordteen bosbouw (K)ookalshoofdfunctievoorgesteld. natuur. LangsdestadsrandvanDelftwordt verschillende gradatiesvanintensiteitenop Schie/A13 waarwordtingezetoprecreatiein randen langsdestedenenzonespoorlijn/ functie landbouw(A)entuinbouw(D)de verschil tussenhetmiddengebied,methoofd- De ruimtelijkehoofdopzetvanhetplaniseen vastgelegd. het gehelegebiedeenfunctie-zoneringskaart het kan,scheidenalsmoet”)werdvoor in deDerdeNotauit1977(“verwevenwaar Zoneringskaart Reconstructie recreatiegebied ingericht. Schiedam, nietalsintensiefmaarextensief zuidrand vanhetgebied,langsVlaardingenen anderde inzichtenoverrecreatiewensenisde recreatiegebieden komenteliggen.Doorver- en hetagrarischekerngebied‘groenzomen’van vastgehouden. Daardoorzijntussendesteden verschil tussenmidden-gebiedenranden ontginning viadeNoordvliet endeBoonervliet. natuurlijke afwateringtijdens demiddeleeuwse ken genoemdenverderook hetsysteemvan de kreekruggenenterpenalsbewoningsplek- de agrarischegebieden”.Metnameworden openheid endecultuurhistorischewaardenvan moest wordengerichtop“hetbehoudvande ontginningsgeschiedenis. Debescherming als Belvederegebiedvanwegedebijzondere keling’). Midden-Delflandwerdaangewezen ruimtelijke veranderingen(‘behouddoorontwik- inspiratie enaanknopingspuntvormenbij rische waardenvangebiedeneenbelangrijke beleid inomtestimulerendatdecultuurhisto- De Rijksoverheidzettemetdezenotaeen 1999: NotaBelvedere Nota Belvedere Enkele projectenlopennogdoor. oplevering vandeA4,grotendeelsafgerond. melkveehouderij. Ditprogrammaisin2015,na sche verbindingen,investeringeninduurzame van verspreidekassen,aanlegecologi- schap: recreatievevoorzieningen,opruimen weg A4extrawerdgeïnvesteerdinhetland- als compensatievoordeaanlegvanrijks- Ontwikkeling tussenDelftenSchiedam),waarin Zuid-Holland hetprogrammaIODS(Integrale In 2000startteonderleidingvandeprovincie en Schiedam Integrale Ontwikkeling tussen Delft 2000: ‘Glas voorGras’ Skateroutenetwerk IODS -projecteninuitvoering Broekpolder MTB parcours Groen-blauw lint Symbio brug Ecopassage Schie Park A4 de gebiedsvisievastgesteld. fonds. In2016ishetuitvoeringsprogrammavan marketing vanhetgebiedeneenfinancierings- ontwikkelen vanPoortennaarhetlandschap, een Landschapontwikkelingsperspectief,het eenheid‘ temaken.Instrumentendaarvoorzijn toegankelijker, herkenbaarderenmeereen vastgesteld omMidden-Delfland‘groter, schappelijke organisatieseenGebiedsvisie hebben Rijk,provincie,gemeentenenmaat- Op initiatiefvandegemeenteMidden-Delfland 2005: GebiedsvisieMiddenDelfland2025® Gebiedsvisie MiddenDelfland2025®

13 Omgangsvormen met een landschap van stand 14 Omgangsvormen met een landschap van stand moderne ‘stads-enlandschapsparken’ te wordt deambitieuitgesproken ominhetgebied cultureel enruimtelijk-ecologisch. Indezenota elkaar verbondenzijn:economisch,sociaal- die eenhedenopverschillendemanierenmet delen van‘stad,landenglas’hetfeitdat aan decontrastentussencomplementaire landschap. Hetgebiedontleentzijnwaarde visie isdehistorischebandtussenstaden gen openlandschap.Themaindezeruimtelijke binnen deHofvanDelflandhetcentraalgele- de HofvanDelfland.Midden-Delflandvormt Zuidvleugel vandeRandstadgeïntroduceerd: Urgent iseennieuwesamenwerkingsvorminde Vanuit hetNotaRuimte-programmaRandstad 2025 2010: RuimtelijkevisieHofvanDelfland Ruimtelijke visieHofvanDelfland Groene Hart. verbindingen temakennaardekustenhet kaart laatdeambitiezienomdoorgroenstroken landschap temaken.DebijbehorendeVisie- om toeristische‘poorten’alstoegangnaarhet die indejaren’80en’90zijngerealiseerd ontwikkelen opbasisvanderecreatiegebieden Visiekaart LOP ‘poorten’. verbindingen enhetontwikkelen vaneentiental land wordtingezetopeen netwerkvanwater- kavelpatroon. Voorhetverbinden vanstaden maken entelatenaansluiten ophethistorische randen voorgesteld,doordezetransparanterte formatie vanderecreatiegebiedenlangs bied’ benadrukt.Erwordtookeenzekeretrans- wordt deopenheidvanhet‘landbouwkernge- streefbeeld voordetoekomst.Indit ontwikkelingskansen perpolderengeefteen sies. DitLOPbenoemtruimtelijkekwaliteitenen steld, alsbasisvoorgemeentelijkestructuurvi- Landschapontwikkelingsperspectief vastge- gemeenten enhetHoogheemraadschapeen Delfland® 2025hebbendesamenwerkende Als uitwerkingvandeGebiedsvisieMidden- tief Midden-Delfland®2025 2010: Landschapontwikkelingsperspec- Ruimtelijke kwaliteitpoldersLOP ingericht. Bergboezem bijPijnackerenBerkel-Rodenrijs Recent zijndedeelgebiedenGroenzoomen de grotelandschappenmetelkaarverbinden. de bebouwingskernenvanelkaarscheidenen de aanlegvannatuur-enrecreatiegebiedendie jaren ’90hetprojectGroen-BlauweSlingervoor initiatief vandeprovincieZuid-Hollandin Reconstructie- enIODSgebied.Hierstartteop Delfland tenoostenvandeA13ligtbuitenhet Het deelvandeRijksbufferzoneMidden- 1995-2015: Groen-BlauweSlinger Plankaart Groen-BlauweSlinger 11. GroenzoneBerkel-Pijnacker 10. Vlinderstrik 9. ParkdePolder 8. Bergweg-zuid 7. HoeksePark 6. LageBergseBos 5. HogeBergseBos 4. BleiswijkseZoom 3. BleiswijkseZoom-noord 2. Rottezoom 1. Landscheidingspark gen vormkunnenkrijgen. nemer houvastvinden‘hoe’nieuweontwikkelin- Ruimte. InditGebiedsprofielkaneeninitiatief- van dekwaliteitskaartinVisieMobiliteiten gesteld. Ditgebiedsprofieliseenuitwerking met degemeenteneenGebiedsprofielop- staande kwaliteitenheeftdeprovinciesamen Als handreikingvoordeomgangmetdiebe- 2012: GebiedsprofielMidden-Delfland Kaart bebouwingslintenGebiedsprofiel versterkt. polder Schieveenalsweidevogelgebiedwordt Schie wordeninerehersteldendewaardevan Polderpad), historischelandgoederenlangsde een doorgaanderecreatieveroutegemaakt(het Rotterdam. TussendeSchieenRottewordt het recreatiefgebruikaandenoordrandvan ken vandenatuurwaarden,cultuurhistorieen terdam -degroenestadsrand’aanhetverster momenteel inhetprogramma‘NoordrandRot- en deVerenigingNatuurmonumentenwerken De gemeentenRotterdamenLansingerland 2013: NoordrandRotterdam Plan groenstructuurNoordrand

15 Omgangsvormen met een landschap van stand 16 Omgangsvormen met een landschap van stand hout, deRotteenkust. verbindingen naarhetBieslandse Bos/Buiten- gebied beschouwdenwordtgeïnvesteerdin weerszijden vandeA13nadrukkelijkalséén programma wordt‘GrootMidden-Delfland’aan teit zijngeagendeerd.Indebegrenzingvandit het versterkenvandelandschappelijkekwali- grotere enkleinereuitvoeringsprojectenvoor vastgesteld waarinvoordekomendejaren27 land (‘CentralPark’)eenuitvoeringsprogramma Delfland isvoorhetdeelgebiedMidden-Delf- In hetkadervandeLandschapstafelHof Delfland 2016: UitvoeringsprogrammaHofvan Uitvoeringsprogramma HofvanDelfland landschappen metelkaar verbonden. gaan enwordenverschillendemetropolitane de stedenuitnodigendomhetlandschapinte heeft. Daardoorwordthetvoorbewonersvan een grotematevanlogicaenherkenbaarheid onale fietspaden,datintraceringenprofiel aanleg vaneendoorgaandstelselregi- samenhang tussenstadenlandschapdoorde Banen inophetverbeterenvanderecreatieve De MetropoolregiozetmethetplanHollandse de MetropoolregioRotterdam-DenHaag 2016: Landschapalsvestigingsfactorin Hollandse BanenMetropoolregio bijvoorbeeld voorhetrecreatieveaanbod.Aan landbouw ennatuur,gewijzigdebehoeftes, bijvoorbeeld inhetwaterbeheerenderelatie er immersdeelsgewijzigdeomstandigheden, satie enaanvullingvoor.Dertigjaarnadatozijn Reconstructie enstellenoponderdelenactuali- op deambitiesvanRijksbufferzoneen land, IODSenHollandseBanen)bouwenvoort (onder anderehetLOP,devisieHofvanDelf- De beleidsnota’svandeafgelopentienjaar fietspaden. voorzieningen: bos-enrecreatiegebieden gebruik envooreennetwerkvanrecreatieve heeft gezorgdvoorzoneringvanhetgrond- consequentie envolhardinguitgevoerd.Het Reconstructie isdertigjaarlangmeteengrote en landtemakenisbereikt.Hetplanvande ferzone omeenheldercontrasttussenstad wat hetnuis.DedoelstellingvandeRijksbuf- landschap vanMidden-Delflandisgeworden constructiewet hebbenervoorgezorgddathet voering van de landschapsinrichting van de Re- De aanwijzingtotRijksbufferzoneendeuit- CONCLUSIES kleurd’. op eenconcreteenhanteerbaremanier‘inge- baarheid vanhetgebiedzijndaarbijnogniet maar deuniekewaardenenspecifiekekwets- een generiekeplanologischebescherming, van deprovincieheeftGrootMidden-Delfland Als GroeneBufferinhetplanologischbeleid een sluipendeverrommelingvanbinnenuit. landschap onderdrukstaaneniserkansop In dedynamiekvanZuidvleugelblijfthet een zekerheidvoordetoekomst. staat nogovereind,maarisnietzondermeer schap tebehoudenincontrastmetdestad De inzetomhetopenagrarischpolderland- ‘Omgangsvormen’ tebenoemen. aan devierkernwaardenvanhetlandschap In ditrapportwordtgedaandoorgekoppeld kans omdezeagendaweerscherptestellen. zing totBijzonderProvinciaalLandschapiseen deze ‘update’wordtalgewerktendeaanwij- komstbestendigheid. veenweidenatuur: zorgenvoortoe 4. Verwevingveenweidelandbouwen sen: voorzieningenoptimaalbenutten. 3. Buitenruimtevoortweemiljoenmen haal: geschiedenisherkenbaarhouden. 2. Landschapmeteenhistorischver- heid behouden. pool: ervaringvankarakteristiekeopen- 1. Openpolderlandschapindemetro van vierkernwaardenhetgebied: bescherming concreettemaken,aandehand der ProvinciaalLandschapiseenkansomdie De aanwijzingvanMidden-DelflandtotBijzon- - - -

17 Omgangsvormen met een landschap van stand 18 Omgangsvormen met een landschap van stand Verstedelijking englastuinbouwindeZuidvleugel,2016 Landschap indeZuidvleugel,2016 een kunstmatig aangelegd stadspark en nog een kunstmatig aangelegdstadsparken nog Een groengebieddatbovendien meerisdan groot groengebiedcentraal indemetropool. minder waardzonderdeademruimte vaneen het CentralPark,zoisook de Zuidvleugelveel Manhattan veelminderwaardzouzijnzonder Net zoalshetlevenindedichtehoogbouwvan schaal heeftomals‘buiten’tewordenervaren. polderlandschap gespaarddatnogvoldoende industrie englastuinbouwgebiedenishiereen ingesloten landschap.Temiddenvandesteden, uniek doorzijnligging.HetisNederlandsmeest Het landschapvanMidden-Delflandisook Betekenis voordestad Groene Hart. Nederland, zoalsbijvoorbeelddepoldersinhet land zichvanalleandereveengebiedeninLaag vormen. DaarmeeonderscheidtMidden-Delf- het veennudehoogstezonesinlandschap getijdekreken, dievanwegedeinklinkingvan ningspatroon wordtdooraderddoordevroegere zijn. Eenextrabijzonderheidisdatditontgin- ningslijnen vandepoldersnogalomherkenbaar landschap, waarindemiddeleeuwseontgin- zichzelf. HetiseengaafHollandsveenweide- Het landschapvanMidden-Delflandisuniekop Hollands polderlandschap 3 DE NOODZAAKVANEENBIJZONDERESTATUS factor isindehuidigekennis-economie. zien hoebelangrijkhetlandschapalsvestigings- internationale vergelijkingtussenwereldsteden pool– onderbouwtdezestellingenlaatdooreen –een initiatiefvandeVerenigingDeltametro- Het recentverschenenonderzoek‘BlindSpot’ regio’s hunaantrekkingskracht. landschap onderhandbereikverliezenstedelijke agrarisch landschap.Zondereenaansprekend de authenticiteitheeftvanhetoorspronkelijke Lichtemissie rond Midden-Delfland(2012, Atlas van deLeefomgeving) van deA4,teverzachten. om depijnvangroteingrepen,zoalsaanleg het beterbruikbaarentoegankelijktemaken inrichting vanhetlandschapgeïnvesteerd,om steed, omhettebeschermen,enerisveelinde planologische aandachtaanhetgebiedbe- nieuw inzicht.Deafgelopenvijftigjaariserveel daarmee ookeconomischewaardeheeftisgeen Dat Midden-Delflandeengroteemotioneleen Investeringen uithetverleden

19 Omgangsvormen met een landschap van stand 20 Omgangsvormen met een landschap van stand land heeft bovendien de status van Stiltegebied. land heeftbovendiendestatus vanStiltegebied. historische waarde.Eendeel vanMidden-Delf- agrarisch gebruik,recreatie,natuurencultuur- geduid alsGroeneBuffermeteenmengingvan provincie Zuid-HollandisMidden-Delflandaan- In deVisieRuimteenMobiliteit(2014)van van hetgebiedteversterken. merk’ neertezettenendaarmeedeeconomie om Midden-Delflandalsonderscheidend‘sterk ingrepen inhetgebiedenbiedteenkans delijk signaaltegentoekomstigegrootschalige landschap krachtigonderstreept.Datiseendui- van Midden-Delflandalsuniekenkwetsbaar Landschap wordtde(inter)nationalewaarde Door deaanwijzingalsBijzonderProvinciaal Planologische status uitgang mogelijktemaken. het authentieketetoetsenentegelijkertijdvoor- de kwaliteitvanhetgebiedteverbeterendoor niveau inpraktijkbrengen.Daarbijproberenzij lijke verantwoordelijkheid,diezezelfoplokaal Delfland voelendaarvooreengrotegezamen- samenwerken indeLandschapstafelHofvan toekomst. Alleoverhedenenorganisatiesdie dige omgangmethetlandschapnueninde scheppen verplichtingenvooreenzorgvul- Die aandachteninvesteringenuithetverleden Verdiepteligging A4 Investeringen inhetlandschap Polderpad indeVlinderstrik Nieuwe laanindegroenezoom 380kv ondergronds sproken. sproken. van diekernkwaliteiten‘Omgangsvormen’afge- en hebbenzijvoorhetbehoudenversterken maakt vandevierkernkwaliteitenhetgebied maken hebbenzijeennadereuitwerkingge- Om debeschermingconcreterenspecifiekerte te geven. Landschap binnendeNatuurbeschermingswet dorpskernen, destatusvanBijzonderProvinciaal begrenzing vandeGroeneBuffer,inclusief om hethelegebiedbinnendeplanologische naar buitentoesterkertemaken,stellenzijvoor bescherming handhaven.Omdiebescherming, in Midden-Delflandwillendezeplanologische De betrokkenoverhedenengebiedspartijen als specifiekewaardenbehoudenblijven’. Groene Buffer,waar‘ontwikkelingenmogelijkzijn - stellend is. Kroonjuweel, waardebestaandefunctiekader- Netwerk ofzijnaangewezenalsCultuurhistorisch die onderdeelzijnvanhetNationaalNatuur - categoriën vandebescherminggebieden: onderscheidt deVisieRuimteenMobiliteittwee Binnen debegrenzingvanGroeneBuffer voor de rest van de Beschermingscategorie 2voorderestvan Beschermingscategorie 1voordegebieden Stiltegebieden Visie RuimteenMobiliteit rieën Begrenzing GroeneBuffermetbeschermingscatego- Legenda met eenspecifiekewaarde Beschermingscategorie 2-gebieden met eenbijzonderekwaliteit Beschermingscategorie 1-gebieden

21 Omgangsvormen met een landschap van stand 22 Omgangsvormen met een landschap van stand Begrenzing BijzonderProvinciaalLandschap stedelijk gebied. zijn waardeaanhetcontrastmetomringende den aanderandenendorpskernen,ontleent uit hetagrarischkerngebied,derecreatiegebie- Dit groteaaneengeslotenlandschap,datbestaat Ruimte enMobiliteit(VRM). begrenzing vandeGroeneBufferuitVisie de voormaligeRijksbufferzoneenhuidige Landschap Midden-Delflandisgebaseerdop De begrenzingvoorhetBijzonderProvinciaal Begrenzing BijzonderProvinciaalLandschap:

Verbindingen metnabijgelegengroengebieden Van Zee tot Zweth tot Zee Van

Rivier alsgetijdenpark Midden-Delfland

Vlietzone

Buytenhout

Rotte Park DeHollandseDuinen. hout, deVlietzoneenmethetnieuweNationale gelegen groengebieden:deRotte,hetBuyten- den metdeomringendestedenennabij parkzones enroutesisMidden-Delflandverbon- centraal gelegenopenlandschap.Doorgroene Delfland vormtbinnendeHofvanhet Het BijzonderProvinciaalLandschapMidden- Onderdeel vaneengrotergeheel:

23 Omgangsvormen met een landschap van stand Deel B: Beschrijving van de kernkwaliteiten Deel B: Beschrijving van de kernkwaliteiten 26 Omgangsvormen met een landschap van stand • • • • • schap: de dieptewerkinginopbouwvanhetland- heid kent.KenmerkendvoorMidden-Delflandis schalig ismaareenkarakteristiekeruimtelijk- lading aandeopenheid,dienietzozeergroot- agglomeratie. Ditcontrastgeefteenbijzondere als uitgespaardeopenruimteineenstedelijke Het polderlandschapvanMidden-Delflandligt 1 werking. in deruimteliggenenzorgenvoordiepte- en deeendenkooien,diealslosseeilandjes de verspreideerven voor samenhanginhetgrondvlak die overrandenenbarrièresheenzorgen de doorgaandelijneninhetkavelpatroon kilometer de maatvanpolderscirca1,5tot2 lijst rondhetopenlandschap de belevingvanstadsranden:groene houet ofoneindigeleegte de belevingvanhorizon KERNKWALITEIT: opdekreekruggen : stedelijksil- open polderlandschapindemetropool Kenmerkende ruimteopbouwMidden-Delfland

27 Omgangsvormen met een landschap van stand 28 Omgangsvormen met een landschap van stand Stedelijke oriëntatiepunten aandehorizon kassen. bouwgebied welop,door de verlichtingin als laagenleeg.Indenacht valthetglastuin- schap nietervarenalsbebouwdehorizon,maar Het glastuinbouwgebiedwordtvanuithetland- ‘oneindig landschap’. richting ervaarjeeenlagegroenehorizonen grensd eningekaderd,indeoost-westlengte- In noord-zuidrichtingishetlandschapbe- dam enDenHaag. • oostelijkvandeSchie:oriëntatieopRotter- sen tweestadsranden • tussenDelftenVlaardingen:landschaptus- Delft • tennoordenvanSchipluiden:oriëntatieop op dehaven/rivier • westelijkvandeVlaardingervaart:oriëntatie deelgebieden: den ontstaatverschilinvierlandschappelijke Door deoriëntatieopverschillendestadsran- openheid tenopzichtvandestadisverdedigd. van hetlandschapenvoelbaarmaaktdatdie betekenis, omdathetbijdraagtaandeidentiteit schap vanMidden-Delflandeenbijzondere De ‘stadaandehorizon’geefthetpolderland- 1.1 Dehorizon Orientatie opdeverschillenderanden Onbegrensde horizon

o n b e g r e n s d e h o r i z o n

29 Omgangsvormen met een landschap van stand 30 Omgangsvormen met een landschap van stand De groenelijst lusie vaneengrootlandschapwordtverstoord. het polderlandschapgrenzen,waardoordeil- daarvan isdatdestadsrandenzelf‘koud’aan de RotteenhetGroeneHart.Deconsequentie gaande verbindingentussenMidden-Delfland, Groen-Blauwe slinger:hetmakenvandoor- van deSchieisgeïnspireerdophetidee De structuurvanrecreatiegebiedentenoosten in eengroenelijstleggen. groter latenlijkendanhetisenalsware randen opgeleverd,diehetpolderlandschap langs hetWestlanduiteindelijkmooiestads- zen. Ditprincipeheeftlangsdewoonwijkenen uit debehoefteomstadduidelijktebegren- groengebieden aanteleggen.Ditkwamvoort geweest omtussendestadenhetlandschap het ReconstructieplanvoorMidden-Delfland waarde vandestadsranden.Hetisinzet en debeleving,hetgebruikecologische zicht opdestadsrandenvanuithetlandschap de kwaliteitvanrandenlangssteden:het stedelijke agglomeratiehangtnauwsamenmet De ervaringvanhetopenlandschapinde 1.2 Degroenelijst Transparante rand Bosrijke parkrand

31 Omgangsvormen met een landschap van stand 32 Omgangsvormen met een landschap van stand der kwaliteitheeft. Midden-Delfland waarde‘groenelijst’numin- ratie voordierandenvanhetlandschap Deze vormgevingvanderandeniseeninspi- keld totnatuurenrecreatiegebied. Den HaagenRijswijkisdeZwethzoneontwik- lopen metbrederietkragen.TussenWestland, ders indevormvanwegbeplantingenwater- een mooielandschappelijkerandnaardepol- in deKralingerpolderenlangsWestgaag Het glastuinbouwgebiedvanhetWestlandheeft Schiedam. menlaan opeenkadelangsdestadsrandvan boselementen. Eenmooielementisdebo- een mengingvangrasland,rietlandenkleine meer transparanteengelaagdeopbouw,met De stadsrandSchiedam-Vlaardingenkenteen enigszins geslotenkaraktergekregen. van Delftheeftdoorbosaanlegeenrobuusten vooral langsdewoonwijken.Destadsrand schap groenerandenmeteenhogekwaliteit, Ten westenvandeSchieheefthetpolderland- Zachte randglastuinbouw Harde randbedrijventerrein Zachte randglastuinbouw Harde randbedrijventerrein landschap essentieel. sterken vandeervaring continuïteitvanhet westen entenoostenvan de A13,ishetver- schap vanMidden-Delfland alsgeheel,ten Voor degewensteeenheid vanhetopenland- gen wordtbegeleid. dan deA13,dieookdeelsdoorwegbeplantin- van deruimtehetpolderlandschaphebben en despoorlijnmindereffectopbeleving Het valtopdatde–verdieptaangelegde–A4 doorsneden. niet doorhogergelegenboezemvaartenwordt de grotemaatvanHolierhoeksepolder,die wordt inhetmiddengebiedondersteunddoor samenhangt metdevormgevingvanhorizon begrensd. Deervaringvan‘oneindigheid’die de poldersdiedoorboerderijlintenworden sterker alsbegrensderuimteservarendan boezemvaarten enkadenzijnomgevenworden delijkheid af.Poldersdiedoorhogergelegen de Zuidpolder)neemtdieervaringvanlan- als openruimtesveelkleinerzijn(bijvoorbeeld lijke agglomeratiealsruimenlandelijkervaren; Deze maatwordtindecontextvanstede- veer anderhalvekilometerbijtweekilometer. Midden-Delfland hebbeneenmaatvanonge- Veel openruimtesinhetpolderlandschap 1.3 Maatenrandenvandepolders Veenweide endroogmakerijpolders

33 Omgangsvormen met een landschap van stand Den Haag Niet-duurzaam glas Groeneveldsepolder

luchtfoto

panorama

Zwethkade Den Haag Delft Oude kerk Delft ‘t Woudt Groeneveldsche molen Woudtzicht (weg) Niet-duurzaam glas panorama onder Woudsepolder

panorama boven

‘t Woudt De Lier

Woudtzicht (weg) ‘t Woudt Groeneveldsche molen Haven van Rotterdam De Lier ‘t Woudt Klaas Engelbrechtspolder

panorama

luchtfoto

‘t Woudt Delft Schipluiden Gaag Dorp- en Kralingerpolder

luchtfoto

panorama

Kraaiennest Huis ten Dorp Delft Gaag panorama boven Dijkpolder

panorama onder

NN-gebouw, Rotterdam

Molen De Drie Lelies Dijkmolen Maasland

Maassluis Huis ten Velde Lint Westgaag panorama boven Commandeurspolder

panorama onder

Broekpolder Gaagpad Haven Rotterdam Maasland

Haven Rotterdam Maasland Maassluis Molens Middelwatering Maasland Duifpolder

panorama

luchtfoto

Vlaardingervaart Broekpolder Rotterdamse haven Maasland Gaagpad Delft Aalkeet Buitenpolder

panorama

luchtfoto

A20 Haven Rotterdam Zuidbuurt Delft Aalkeet Binnenpolder

panorama

luchtfoto

Maassluis Zuidbuurt Haven Rotterdam Maassluis Foppenpolder en Vlietlanden

luchtfoto

panorama

Foppenplas Schiedam Vlaardingen Rotterdamse haven Holierhoekse en Zouteveense polder

luchtfoto

panorama

Delft Adrianahoeve Vlaardingen Delft Noord-Kethelpolder

panorama

luchtfoto

Vlaardingen Schiedam Rotterdamse Haven Spoorlijn Rotterdam -Delft Schieweg Rotterdam Polder Schieveen

panorama

luchtfoto

Berkelse Zweth NN-gebouw, Skyline Rotterdam Euromast Marconiplein Rotterdam Schiedam A13 Akkerdijksche polder

luchtfoto

panorama

Kerk Pijnacker

Kassen Delfgauw Zoetermeer Molen De Valk Zoetermeer (Droogmaking) Zuidpolder van Delfgauw

panorama

luchtfoto

Elektrotechniek TU Nieuwe kerk, Delft Den Haag Pijnacker Berkel en Rodenrijs Molen De Valk Polder Oude Leede

panorama

luchtfoto

Molen De Valk Delft Elektrotechniek TU Schiebroekse polder panorama boven

panorama onder

Hogesnelheidslijn

Tankstation N209 panorama boven Zuidpolder

panorama onder

Landscheiding Polderpad Oude Bovendijk Lintbebouwing Rodenrijse weg station Berkel en Rodenrijs Schiebroek N209

N209 N471 NN-gebouw, Rotterdam Oostmeerpolder

panorama boven

panorama onder

Pijnacker Lintbebouwing langs Kleihoogt (weg)

Berkel ERVARING VANKARAKTERISTIEKEOPENHEIDBEHOUDEN OPEN POLDERLANDSCHAPINDEMETROPOOL: • • • • • OMGANGSVORMEN METHETLANDSCHAPVANSTAND lijken. sen stadenlandhetuitgespaardelandschap grotertelaten mogelijk aanvullen,omdoordegroeneovergangen tus- De ‘groenelijst’rondhetpolderlandschap koesterenenwaar ruimte behouden. Vanuit derandenvanpoldersbeleving vandeopen den. om hetcontrasttussendestedenenlandschaptebehou- De karakteristiekeruimtematenvandepoldersopenhouden schap overdeA13heen. Versterken vandeervaringcontinuïteithetland- ‘groot landschap’tebehouden. Delfland indeoost-westrichtingomzoervaringvaneen Behouden vanopenheidhetlandschapMidden-

53 Omgangsvormen met een landschap van stand 54 Omgangsvormen met een landschap van stand ‘Gezicht opDenHaag’ JanvanGoyen, 1651 bovendien zeer gevarieerd doordat het voorma- den waardevol.Dieontginningsgeschiedenisis herkenbaarheid vandelangelijnnaarhetverle- stedelijke dynamiekvandeZuidvleugelis nog goedafleesbaar.Juisttemiddenvande ningsgeschiedenis vanhetlandschapisoveral een boeiendhistorischverhaal.Deontgin- Het landschapvanMidden-Delflandvertelt 2 KERNKWALITEIT: landschap meteenhistorischverhaal Delfland. AlsindsdeRomeinsetijdwerdin zoals dekloostersbezatengrondinMidden- steden. Koopliedenenstedelijkeinstellingen band tussenhetlandschapendeomringende baarheid vandeeeuwenoudeeconomische Een tweedeinteressantaspectisdeherken- troon vandepoldersheenschijnt. lige getijdenlandschapdoorhetontginningspa- gebied. tenplaatsen gevenooknunogallureaanhet het landschapaanwezigenvoormaligebui- Er zijnnogrelictenvankasteelplaatsenin Midden-Delfland voedselvoordestadgeteelt.

55 Omgangsvormen met een landschap van stand 56 Omgangsvormen met een landschap van stand Twee dominanteverkavelingsrichtingen vanafde MaasdijkendeSchiemetdrie ondergeschikteenrestverkavelingen de ontwateringgegraven, zoals dePijnacker- lijn. ParallelaandeSchiewerden vlietenvoor gerichte verkavelinghaaks opdeontginnings- Schie hadoorspronkelijkeen sterkoost-west Ook hetpolderlandschaptenoostenvande gaand landschap. ling bijaandeervaringvaneengrootendoor- de langelijnenvanopstrekkendeverkave- In hetgebiedtenwestenvandeSchiedragen lange structurerendelijneninhetlandschap. watering. Dezevlietenvormenooknunogde Middelvliet, Boonervliet,deGaagenMiddel- het veengebiedteverbeteren:deNoordvliet, aantal vlietengegravenomdeafwateringvan aangelegd. Indeveertiendeeeuwzijneen bestaand veenriviertje,alindemiddeleeuwen De Vlaardingervaartwerd,opbasisvaneen eenheden enverkavelingsrichtingenontstaan. de poldersmeereen‘lappendeken’aanpolder- rond OudeLeedeenhetweerdroogmakenvan deels afgravenvandeveenlaaginhetgebied het gebiedtenoostenvandeSchieisdoor schap, metnametenwestenvandeSchie.In lingsrichtingen geveneenheidaanhetland- ringskanaal deSchie.Dezedominanteverkave- vanuit deMaasdijkenlaterhetontwate- De polderszijnindemiddeleeuwenontgonnen 2.1 Hetgrondvlak:verkaveling,kreekruggenenerven Opstrekkende verkavelingvanafdeMaasdijkin Aalkeetpolder

57 Omgangsvormen met een landschap van stand 58 Omgangsvormen met een landschap van stand Patroon vankreekruggen, historischeervenen woonterpen diepte aanhetlandschap. als ‘eilandjes’indeopenruimteengevenextra losse erveneneendenkooienwerkenvisueel van geheelMidden-Delfland.Deverspreide baar enzorgenvoorsamenhangopdeschaal westen alstenoostenvandeSchie,herken- patronen zijninhetgehelegebied,zowelten waar vrijstaandeboerenervenopliggen.Deze sielandschap methogergelegenkreekruggen, Karakteristiek voorMidden-Delflandishetinver- veenweidepolders. zijn endaardooreeneenheidvormenmetde grond, waardoorzealsgraslandingebruik polders nogeendikveenpakketindeboven- Overigens hebbenookdedrooggemaakte cultuurhistorische enbotanischewaarde. vergraven. Daardoorheeftheteenbijzondere eeuwse veenpakketdatnietontwatertisof De VlietlandenzijneenrelictvanhetMiddel- vormen eenrelictvandeveenplassen. sen, ineenniet-verveendebovenlandpolder, droogmakerijen ontstaan.DeAckerdijkseplas- in de19deeeuwzijnerkleinereengrotere eeuw enhetdroogmakenvandeveenplassen sis. Doorafgravenvanhetveenvanafde17de vaart. Dezevaartenvormdedeontginningsba- Historische boerderijopkreekrug Erven opdekreekrugin Aalkeetpolder

59 Omgangsvormen met een landschap van stand 60 Omgangsvormen met een landschap van stand Kaart waardevolle elementenenstructuren(bron: Vereniging Midden-DelflandisMensenwerk) aan hetlandschap. rijke cultureleverhaalgeefteenextradimensie door mensenisontgonnenenbewoond.Dit zien hoehetlandschapdoordeeeuwenheen zig patroonvanhistorischeelementen,dielaten Verspreid overhethelegebiedligteenfijnma- 2.2 Waardevolleelementenenensembles Trambrug Vlaardingervaart Molenwerf ‘DeDrieLelies’ Kasteelwerf Diepenburch Kerkbuurt

61 Omgangsvormen met een landschap van stand 62 Omgangsvormen met een landschap van stand Landschappelijke verankering Schipluiden Landschappelijke verankering Maasland Landschappelijke verankering Maasland deel vanhetlandschap. schappelijke verankeringzijndedorpenonder- recreatieve voorzieningenendoorhunland- Door hunbeperkteomvang,hetaanbodaan vaarten. Leede, ZwethenHodenpijlliggenaanboezem- de polders.OokbuurtschappenOude vaarten enhebbengroenedorpsrandennaar Schipluiden enMaaslandliggenaanboezem- der. kerk, hogergelegendandeomringendepol- Kethel en’tWoudtzijnterpdorpenrondeen pelijke aanknopingspunten. van dedorpenwordtbepaalddoorlandschap- met hetpolderlandschap.Dehoofdstructuur aanwezige buurtschappenzijnnauwverweven De dorpskernenSchipluiden,Maaslandende 2.3 DeDorpskernen ‘t Woudt Schipluiden Maasland Kethel

63 Omgangsvormen met een landschap van stand 64 Omgangsvormen met een landschap van stand Typering vandepolderranden: voorkant,achterkant ofzijkantvandeontginning spaarzaam bebouwd. De achterkantenvandepolders zijnslechts beeld tuinderswoningen. datum meteenspecifiekefunctie,zoalsbijvoor- bebouwd oferstaatbebouwingvanrecente De zijkantenvaneenpolderzijnmeestalon- dicht bebouwdenhetmeestwaardevol. bebouwing. Meestal is deze rand ook het meest bouwingslint aandevoorkantbevatoudste achterkant enzijkantvaneenpolder.Hetbe- verschil tussendevoorkant(ontginningsbasis), Kenmerkend voorMidden-Delflandishet vorm vandebebouwingdaaropinspeelt. hoogteverschillen endemanierwaarop Karakteristiek isdeherkenbaarheidvan hebben eenhogecultuurhistorischewaarde. aanwezige terpen,zoalsterpdorp’tWoudt, op dekreekruggenennoghierdaar bebouwingslinten endeverspreidebebouwing niveau vanhetmaaivelddepolder.Veel gelegen boezemvaartenenpolderlintenophet onderscheid inboezemlintenlangsdehoger ten. HetGebiedsprofielMidden-Delflandmaakt is nogsteedsafleesbaarindebebouwingslin- Het patroonvandeontginningsgeschiedenis 2.4 Karakteristiekvandepolderrandenenbebouwingslinten Westgaag (voorkant) Noordvliet (zijkant) Middelwatering (achterkant) Oude Leede(voorkant)

65 Omgangsvormen met een landschap van stand 66 Omgangsvormen met een landschap van stand Rand Droogmakerij(OudeLeede) Principe voorbebouwing randdroogmakerij Polderlint (Negenhuizen) Principe voorbebouwing polderlint Boezemlint (Oostgaag) Principe voorbebouwing boezemlint bebouwingslinten tebehouden. de polders,omhetlandelijkekaraktervan ten behoudenblijvennaardeopenheidvan is hetessentieeldaterafwisselendedoorzich- Bij zoweldepolderlintenalsboezemlinten dan deachterkanten. rakteristiek eensterkereverdichtingverdragen is ontgonnen)vanuithunlandschappelijkeka- (dat wilzeggendelijnvanwaaruitpolder linten, waarbijdevoorkantenvanpolders polders moetbeperktblijventotdebestaande Het toevoegenvannieuwebouwkavelsinde Bebouwing indepolder Kaart boezemlintenenpolderlinten(bron:GebiedsprofielMidden-Delfland)

67 Omgangsvormen met een landschap van stand 68 Omgangsvormen met een landschap van stand GESCHIEDENIS HERKENBAARHOUDEN LANDSCHAP METEENHISTORISCHVERHAAL: • • • • • • OMGANGSVORMEN METHETLANDSCHAPVANSTAND den. landschappelijke ondergrond enverbindingenherkenbaarhou - In destedenbouwkundigestructuurvan de dorpskernen bebouwing toegestaan. Op dekreekruggenisalleenopbestaande ervenuitbreidingvan ten. der, slechtssporadischebebouwingtoestaan aandeachterkan- Geen nieuwebebouwingtoestaanlangs dezijkantvaneenpol- een boezemlint. terkant vandepoldersenhetverschiltusseneenpolderlint nieuwe erveninspelenopdetypologievanvoorkant/zijkant/ach- Zorgvuldige omgangmetdebebouwingslinten:bijsitueringvan sembles behoudenenbeterzichtbaarmaken. Bij nieuweontwikkelingendewaardevollecultuurhistorischeen- kreekruggen behoudenalsonderleggervanhetlandschap. Het bestaandeverkavelingspatroonenhetpatroonvande

69 Omgangsvormen met een landschap van stand 70 Omgangsvormen met een landschap van stand komst: omervoortezorgen dathetlandschap scheppen ookeenverplichting voordetoe- De grotepubliekeinvesteringen inhetgebied sche land. van streekproducten,overpadoverhetagrari- logiesaccommodatie, botenverhuur,verkoop bod aankleinschaligevoorzieningen:horeca, recreanten gereageerdmeteengroeiendaan- het gebiedhebbenopdeaanwezigheidvan ming voordestadsbewoners.Ondernemersin omgeving vanMidden-Delflandeenverade- mooie dagenishetverblijfindefrissegroene gevaren engewandeldpaardgereden.Op risch polderlandveelwordtgefietst,geskatet, door derecreatiegebiedenenhetagra- Het resultaatvandieinvesteringenisdater bos- enrecreatiegebied. inrichting vanmeerdantweeduizendhectare van eendichtrecreatiefroutenetwerkende veertig jaarhebbengezorgdvoordeaanleg de overheidsprogramma’sdieafgelopen Schiedam) endeGroen-Blauweslingerwaren IODS (IntegraleOntwikkelingtussenDelften omringende steden.DeReconstructiewet,de ‘openluchtrecreatie’ vandebewoners Midden-Delfland vangrootbelangisvoorde Al sindsdejaren’70leefthetbesefdat 3 KERNKWALITEIT: buitenruimte voortweemiljoenmensen eigen identiteitkrijgen. parkbeheer kunnendegebiedeneensterkere tuurbeheer, bosbouwkundigbeheerenintensief het onderscheidtussenagrarischbeheer,na- er kansenommeerverschillentemaken.Door vervangen dooranderebeheervormenliggen door hetrecreatieschapMidden-Delflandwordt lende intensiteitenvanbeheer.Nuhetbeheer recreatiegebieden, gebaseerdopverschil- onderscheidende karaktervandeverschillende met destedenenhetarticulerenvaneigen het meestvanbelangzijnvoordeverbinding de ontbrekendeschakelsindiefietsroutes puntjes opdeitezetten:hetverbeterenvan is hetmomentgekomenomalswarede naar deRottemoetennogwordenaangelegd- -alleen degroeneschakelsinVlinderstrik de aanleginmiddelsstapvoorisvoltooid legde voorzieningenoptimaaltebenutten.Nu De investeringenvragenerookomdeaange- komen. trekkelijk blijftdatrecreantenergraagblijven van Midden-Delflandzoauthentiekenaan-

71 Omgangsvormen met een landschap van stand 72 Omgangsvormen met een landschap van stand De inrichtingvan debestaanderecreatie-ennatuurgebieden voor hetbeheeragrariërsin. gecombineerd. Hetrecreatieschapschakelt natuur, kleinebosjesenfiets-voetpadenzijn polderland, waarbijagrarischepercelen,natte gemaakt tussendestadenhetagrarische gebieden eenmeertransparanteovergang gerealiseerd. Vanuitnieuweinzichtenisindeze aan heteindevandeReconstructie-periode noordrand vanVlaardingenenSchiedamis De aanlegvanderecreatiegebiedenlangs betrokken omLandschapskunsttemaken. Abstwoudse Bos,enzijnbeeldendkunstenaars opgenomen, zoalsdeslingerendekrekeninhet ontwerp zijnnadrukkelijkartificiëlepatronen ven alsstadsbossen.Inhetlandschappelijk tussen VlaardingenenMaassluisvormgege- de BroekpoldereninhetgebiedLickebaert zijn aangelegd,langsdestadsrandvanDelft, principe zijndegebiedendieinjaren’80 ding tussenstadenlandelijkgebied.Vanuitdit dien moestenzorgenvooreenruimtelijkeschei- ‘opvangcapaciteit’ moestenhebbenenboven- het ideedatdezerecreatiegebiedeneengrote In deReconstructieplannengingmenuitvan 3.1 Rijkerandentussenstadenland Rand langsVlaardingenenSchiedam Abtswoudse bos

73 Omgangsvormen met een landschap van stand 74 Omgangsvormen met een landschap van stand Verschillende recreatiegebieden: naam,oppervlakteenontwerpjaar Legenda Recreatiegebied Reconstructiewet Grens deelgebiedenReconstructiewet Recreatiegebied Oostpolder (projectDeGroenzoom). wing: DeZuidpolder(projectVlinderstrik)ende en verkleindzijndoordeomringendebebou- Schiezone enindepoldersdiesterkingesloten creatiegebieden indepolderSchieveenen geïnvesteerd indeaanlegvannatuur-enre- en buitendeIODS.Hierwordtopditmoment de Schievielbuitenhetreconstructie-gebied Het deelvanMidden-Delflandtenoosten nen. beterd. Hetgebiedbeschiktoverdriegolfba- skaters, ruitersenmountainbikerswerdenver- landschap. Deroutesvoorfietsers,wandelaars, programma voorkwaliteitsverbeteringvanhet Ontwikkeling Delft-Schiedamontwikkeldeneen Publieke partijenbetrokkenbijdeIntegrale Rand langsVlaardingenenSchiedam Maassluisse bos

75 Omgangsvormen met een landschap van stand 76 Omgangsvormen met een landschap van stand Recreatieve attracties envoorzieningen pijl, Delft-ZuidenSchiedamzijninontwikkeling. De PoortenMaasland,Broekpolder,OpHoden- waar informatievoorzieningaanwezigis. stappunten, plekkenwaarietstedoenisen ‘poorten’ teontwikkelen,alsrecreatieveover- steld opdegrensvanstadenlandmeerdere In deGebiedsvisieMidden-Delflandisvoorge- Delfland. bij uitspanningOpHodenpijlendeGolfbaan regionale aantrekkingskracht.Datishetgeval Slechts enkeleattractieshebbeneenboven- aanbod inrecreatiefprogramma. Krabbeplas zijnrecreatieparkenmeteendivers Alleen deBroekpolderenhetparkgebied gebieden hebbenrelatiefweinigvoorzieningen. en indedorpenzijngesitueerd.Derecreatie- liggen, maarverspreidoverhethelelandschap niet alleenindeaangelegderecreatiegebieden opgezet. Hetisopvallenddatdevoorzieningen gen, diedoorondernemersinhetgebiedzijn van vooralkleinschaligerecreatievoorzienin- attracties laateenbreedgespreidpatroonzien Het overzichtvanvoorzieningenenrecreatieve 3.2 Attractiesenvoorzieningen

77 Omgangsvormen met een landschap van stand 78 Omgangsvormen met een landschap van stand Doorgaande fietsroutes: vrijliggendenlangs de openbarewegmetfietsknooppunten historische wegen,terwijlde verbindingenin landschappelijke lijnenvan vaarten,kadenen een doorgaandkarakter,gekoppeld aan hebben depadeninnoord-zuidrichtingveelal Binnen hetroutenetwerkvanMidden-Delfland mogelijk gaatditindetoekomstverbeteren. vaarverbinding tekunnenfunctioneren,maar ment nogteveellagebruggenomwerkelijkals De andereboezemvaartenhebbenopditmo- Schiedam, Delft,DenHaagenhetWestland. Midden-Delfland metRotterdam,Vlaardingen, bindingen. Ditvaarwater/schaatswaterverbindt Noordvliet/Boonervliet dedoorgaandevaarver- Schie, deVlaardingervaart,DeZwethen motorkruisers, kleinezeilboten,kano’s)zijnde Voor hetrecreatievevaarnetwerk(sloepen, ontstaan, verknooptmethetlandschap. skaters, ruiters,mtb’-ersenvaarrecreanten er eendichtnetwerkvoorfietsers,wandelaars, zemkaden endejaagpadenlangsvaartenis landswegen enhistorischepadenoverdeboe- en vaarten.Samenmetdebestaandeplatte- de barrièresvanspoorwegen,autosnelwegen en inhetmakenvanverbindingenover/onder nia veelgeïnvesteerdindeaanlegvanpaden recreatielandschap. Erisdeafgelopendecen- met destedenisMidden-Delflandeenprachtig Door zijnschaal,afwisselingenverbondenheid 3.2 Bewegendoorhetlandschap

79 Omgangsvormen met een landschap van stand 80 Omgangsvormen met een landschap van stand - LangsdeZuideindseweg - LangsBroertjespad/Abtswoudseweg - LangsdeVlaardingervaart - LangsdeSchie den: kansrijk omstadenlandschapbeterteverbin- Een viertalbestaandenoord-zuidroutesis verbinden. deel vanMidden-Delflandbetermetelkaarte opgave, omhetwestelijkeenoostelijke name bijdeA13enSchieligthiernogeen gen omhetnetwerkcompleettemaken.Met vorm vanbruggenofontbrekendeaansluitin- Er zijnnogenkeleverbindingennodiginde karakter hebbendooreencontinueprofiel. landschappelijke lijnvolgenofeendoorgaand ligt omdateralveelrouteszijndieeenlange bindend netwerkinfeiteal‘voorhetoprapen’ Midden-Delfland laatziendateendergelijkver- Een verkenningvandebestaanderoutesin Midden-Delfland endeomringendesteden. van doorgaandefietspadenopdeschaal gewerkt kanwordenverfijndnaareennetwerk schaal vandeMetropoolregioalsgeheelisuit- Het ideevandeHollandseBanendatop landschap vanuitdesteden. het verbeterenvandetoegankelijkheid van deoriëntatiedoorgaandelijnenen is eenaanknopingspuntvoorhetversterken zijn ingebedinhetlandschap.Datonderscheid oost-westrichting meergrilligverlopenen Doorgaande fietsroutestussenstadenland,metaanduidingknelpunten wordt ontwikkeld. landse BanendatdoordeMetropoolregio Deze lijnisopgenomeninhetstelselvanHol- het buurtschapZweth. gelden isereennieuwefietsbrugaangelegdbij ook toegankelijkvoorauto’s.Enkelejaren Aan weerszijdenvanhetkanaalligteenweg, Rotterdam enDelft,verdernaarVoorburg. dingslijn tussendebinnenstadvanSchiedam, De Schie,vormtdelandschappelijkeverbin- Langs deSchie Delft polder Kethel Noord dwarsverbinding Wens voor Schiedam Rotterdam

81 Omgangsvormen met een landschap van stand 82 Omgangsvormen met een landschap van stand Duifpolder Vlaardingen Schipluiden pelijke verbindingen. kade endevaarroutezijnprachtigelandschap- luiden). Hetsmallepadopenonderlangsde van deroute(o.a.inVlaardingenenbijSchip- Banen. Erzijneenpaarblokkadesindelogica Dit padisonderdeelvanhetstelselHollandse het Westlandmeteenverbindingnaardekust. gaande lijnvanafdeNieuweWaterwegtotaan De Vlaardingervaartvormtinprincipeeendoor- Langs deVlaardingervaart Langs deVlaardingervaart een eigenlijnbinnenhetprofielkunnenvolgen. en fietsers/skatersbestemmingsverkeerelk aan zijnroyalemaat,waarwandelaars,ruiters Delft enSchiedamontleentzijncharmejuist Het Broertjespad/Abtswoudsewegverbindt Langs Broertjespad/Abtswoudseweg Delft Holierhoeksepolder Noord-Kethelpolder Schiedam Langs deZuideindseweg met detoekomstigerijkswegA13/A16. bied Buijtenhout.Aandachtspuntisdekruising dijkse plassen,envervolgensmethetbosge- polderlandschap vanSchieveenendeAcker- De ZuideindsewegverbindtRotterdammethet

83 Omgangsvormen met een landschap van stand 84 Omgangsvormen met een landschap van stand Voorstel doorgaandeverbindingen enontbrekendeschakels Stadslandgoed VOORZIENINGEN OPTIMAALBENUTTEN BUITENRUIMTE VOOR2MILJOENMENSEN: • • • • • Omgangsvormen methetlandschapvanstand Het verbeterenvanvaarroutes oplossen vanontbrekendeschakels. Het verbeterenvanhetverbindendedoorgaande fietsnetwerkdoorhet over deA13heen. Het ontwikkelenvanhetAbtswoudse/AkkerdijkseBostotstadslandgoed groengebieden: herkenbareeigenkaraktersdieelkaaraanvullen. Meer uitgesprokenverschillenmakentussenparkachtigeennatuurlijke gebieden vandegroeneranden. Meer landschappelijkesamenhangmakentussendeafzonderlijkedeel -

85 Omgangsvormen met een landschap van stand 86 Omgangsvormen met een landschap van stand gelbeheer. van hetontwikkelenmoeras naarweidevo- het accentvannatuurbeheerverschoven strikt dantoenwerdvoorgesteld.Bovendienis natuur isinhethuidigegrondgebruikminder voorgestelde scheidingtussenlandbouwen tingen overveenweidebeheergewijzigd.De tot uitvoeringgebracht.Inmiddelszijndeopvat- en natuur.Ditzoneringsplanisookgrotendeels en gebiedenmeteenverwevingvanlandbouw hoofdfunctie landbouwennevenfunctienatuur risch kerngebied,natuurgebied,gebiedenmet een functionelezoneringvoorgesteld:agra- voor hetgebruikvanveenweidelandschap In hetReconstructieplanindejaren’70werd klonken veenlandschap. is, indevormvanhogereruggenhetinge- het nogonbedijktegetijdelandschapzichtbaar doordat hierhetvoormaligekrekensysteemvan de veenweidegebiedeninLaagNederland Delfland onderscheidtzichbovendienbinnen landschappen opdezeschaalvoor.Midden- nergens terwereldkomendergelijkepolder- rakteristieke enuniekeHollandselandschap: Veenweidelandschappen zijnhetmeestka- 4 KERNKWALITEIT: verweving vanveenweidelandbouwenveenweidenatuur de agrarischeproductiegebruiktworden. kan sterkerdannuhetgevalisals‘merk’voor bruik iskenmerkendvoorMidden-Delflanden door boerenbeheerd.Dieverwevingvange- riërs. Ookwordendelenvanrecreatiegebieden Natuurmonumenten, maarsomsookdooragra- gelgebieden diemeestalwordenbeheerddoor logische hoofdstructuuraangewezenweidevo- weidevogelbeheer. Daarnaastzijneralseco- Veel boerendoenbinnenhunbedrijfookaan staan inhetgrondgebruikenbeheer. Er isdaardooreenmeergemengdpaletont-

87 Omgangsvormen met een landschap van stand 88 Omgangsvormen met een landschap van stand Bodemkaart verminderd. wordt inklinkingenverbranding vanhetveen situeren opdeplekkenmet eendikveenpakket staan gebracht.Doordenatte graslandente wordt deteruggangvanweidevogelstot gesloten natteweidevogelgebiedentemaken het agrarischweidevogelbeheerookaaneen- snijdt daarbijdusaantweekanten.Doornaast king vanhetveenwordttegengegaan.Hetmes hoger opgezetpolderpeil,waardoordeinklin- een dikveenpakket.Ditbiedtkansenvoor zijn grotendeelsgesitueerdingebiedenmet de ondergrond.Bestaandenatuurgebieden groot verschilindiktevanhetveenpakket de onverveendeAckerdijkseplassen.Eriseen op boezempeilgelegenVlietlandenen extensief maaibeheer,hetmoeraslandvande gelgrasland meteengrotesoortenrijkdomen zig: intensiefbeheerdeweidegrond,weidevo- In hetgraslandbeheerisveelvariatieaanwe- keling gekomen. in Midden-Delflandis(glas)tuinbouwtotontwik- van hetWestlandenopsommigekreekruggen maakte polders.Alleenopdehogeregronden grotendeels uitgrasland,ookindedroogge- Het landschapvanMidden-Delflandbestaat 4.1 Samenhangondergrondengrondgebruik Natuurgebieden Dikte veenpakket bron: Natuurbeheersplan2016 -ProvincieZuid-Holland Legenda Water Haagbeuken-Essenbos Vochtig hakhoutenmiddenbos Eendenkooi Veenmosrietland enmoerasheide Ruigteveld Moeras Vochtig hooiland Vochtig weidevogelgrasland

89 Omgangsvormen met een landschap van stand 90 Omgangsvormen met een landschap van stand Percelen overeenkomsten agrarischnatuurbeheer (SOVON,2014) Territoria grutto(SOVON,2014) Territoria elfsoortenweidevogels(SOVON,2014) vee buitengrazen’. wei’. Bijnaalleboereninhet gebiedlatenhun voor hetgewaardeerdebeeld vande‘koein Een gezondemelkveehouderij zorgtbovendien levert hetgebied30miljoenlitermelkperjaar. den-Delfland ookvoordewereldmarkt.Intotaal Daarnaast producerenmerkveehoudersinMid- waar streekproductenverkochtkunnenworden. hier opindoorhetopzettenvaneenwinkel dernemers FederatieMidden-Delflandspeelt de afzetvanstreekproductenenookOn- Er zijnalagrarischecoöperatiesontstaanvoor prijs totuitingkankomen. hebben eentoegevoegdewaardedieinde de afzetvanstreekproducten.Dezeproducten delijke gebiedenisereenprachtigekansvoor streekproducten. Juisttemiddenvandeste- Dit kanwordengebruiktbijhetvermarktenvan Midden-Delfland neertezettenalssterkmerk. sche productieennatuurbeheereenkansom landbouw isdezeverwevenheidvanagrari- beheerd alsweidevogelgebieden.Voorde in beheerbijNatuurmonumenten,dieworden door hetgebiednattenatuurgebieden,meestal natuurbeheer doen.Daarnaastzijnerverspreid bijna alleboerenaanenigevormvanagrarisch Het iskenmerkendvoorMidden-Delflanddat 4.2 Beheervanhetveenweidegebied:kansenvoordetoekomst aantrekkingskracht vanhetgebiedversterkt. afwisselende groentinten,diederecreatieve agrarisch totnathooiland)eenmooipaletvan de afwisselingingraslandbeheer(vanregulier Voor hetlandschapvanMidden-Delflandlevert uitgebreid. wordt hetareaalweidevogelgebiedverder houden. InhetkadervanafsprakenuitdeIODS wezig zijnomdeweidevogelstandoppeilte natte graslandenvanvoldoendeomvangaan- dat ernaasthetagrarischnatuurbeheerook Voor hetweidevogelbeheerisnoodzakelijk

91 Omgangsvormen met een landschap van stand 92 Omgangsvormen met een landschap van stand weidevogelnatuur. boezem incombinatiemetdeontwikkelingvan van watervanuithetWestlandenindeBerg- piekberging: indeWoudsepoldervooropvang voering envoorbereidingvoordeopvangvan In hetgebiedzijneenaantalprojecteninuit- in stuwenenopboezemniveaudegemalen. Binnen polderswordenvispassagesgemaakt Binnenpolder naardeAckerdijkseplassen. natte natuurvandeVlietlandenenAalkeet- sels. Dezeverbindingiseenschakelindezone amfibiëen enreptielenvanbeideboezemstel- uitwisseling plaatsvindentussenzoogdieren, verbinding overdeSchie(IODS)kanereen en waterinlaat.Dooreennieuweecologische Boonervliet naarHetScheurvoordeafwatering De West-Boezemheefteenhoofdgemaalinde Oost-Boezem, tennoordoostenvandeSchie. Boezem, tenzuidwestenvandeSchie,en uit tweegescheidenboezemstelsels:deWest- Het watersysteemvanMidden-Delflandbestaat 4.3 Waterbeheer:systeemenvernieuwing Groote Luchtonderzocht. door een,‘Waterharmonica’bijdeRWZI (KaderRichtlijn Water)enwordtwaterzuivering den indeboezemnatuurlijkeoeversgemaakt Voor hetverbeterenvandewaterkwaliteitwor- Kralingermolen zoek. veengebied zijnopditmomentnoginonder- een toekomstbestendiginstandhoudingvanhet Delfland iscomplexendeoplossingenvoor De opgavevoorhetwaterbeheerinMidden-

93 Omgangsvormen met een landschap van stand 94 Omgangsvormen met een landschap van stand ZORGEN VOORTOEKOMSTBESTENDIGHEID VERWEVING VANVEENWEIDELANDBOUWENVEENWEIDENATUUR: • • • • OMGANGSVORMEN METLANDSCHAPVANSTAND streekproducten. beeld doorkorteketenstussenproducent enconsumentverkoopvan als economischepijleronderdelandbouw inMidden-Delfland.Bijvoor- De nabijheidvandestedenenhetbezoek vanrecreantenbiedtkansen zoveel mogelijkopheffen. Voor desamenhanginhetaquatischecosysteemecologischebarrières gen als‘sterkmerk’vanMidden-Delfland. Een mixnastrevenvanagrarischbeheerennatuurbeheer,dituitdra- gebieden situerenopplekkenmetnogaanwezigdikveenpakket. met deondergrondenhetwatersysteem.Bijvoorbeeldnatteweidevogel- Duurzaam grondgebruiknastrevendoorhetgebruikgoedaftestemmen

95 Omgangsvormen met een landschap van stand 96 Omgangsvormen met een landschap van stand • • • • 1. Ruimtelijkbeleid; Bronnen • • • • • Gebiedsvisie MiddenDelfland nisterie vanVROM2008 Jubileumboek 50jaarRijksbufferzone-mi- gemeente Midden-Delfland,2014 Midden-Delfland: een landschap van stand- Holland, 2014 Visie RuimteenMobiliteit,provincieZuid- tropool, 2016 global battlefortalent,VerenigingDeltame- Blind Spot,metropolitanlandsapeinthe 1989- 1995 plannen Lickebaert,Gaag,Abtswoude, Reconstructieplan Midden-Delfland:deel- Zuid-Holland 2012 Gebiedsprofiel Midden-Delfland,provincie Ruimtelijke VisieHofvanDelfland Delfland Landschapsontwikkelingsplan Midden- 2005 ® 2025 ® 2025, • • • • • • • • 2. Recreatieveinrichting juni 2013 lijke kwaliteitZuidHollandAbeVeenstra,11 telijke kwaliteit,Provinciaaladviseurruimte- Groenblauwe slinger,reflectievanderuim- van Delfland,ProvincieZuidHolland Delfland, DenHaag,Hoogheemraadschap Gemeenten: Westland,Rijswijk,Midden Zweth Zone:StadsgewestHaaglanden, Gemeente Lansingerland29januari2016 Groenzoom: BestemmingsplanGroenzoom, Vlaardingen Federatie Broekpolderi.s.m.Gemeente Broekpolder, BureauStroming,Stichting Broekpolder: Integraalinrichtingsplan Midden Delfland2015: Delfland, DoeltypenkaartenRecratieschap Gebiedsatlas RecreatieschapMidden Recreatieschap MiddenDelfland Toeristische overstappunten:TOPpunten werk, RecreatieschapMiddenDelfland Wandelroutes: wandelknooppuntennet- Zuid-Holland 2009 Schapsvisie Midden-Delfland, Groenservice • • • • • • Delfland Vereniging Natuurvereniging VockestaertenMidden- Stilte naastdeStad-kaartAgrarische 2016 Natuurbeheerplan, provincieZuid-Holland, 2016 Uitvoeringsprogramma HofvanDelfland, dam-Den Haag,2016 Hollandse banen,MetropoolregioRotter- bouw enlandschap2010-heden Dakpark A4:BGSVbureauvoorsteden- plannen 2013 Ruimte &Wonen,Bureaubestemmings- Gemeente Rotterdam,stadsontwikkeling Vlinderstrik: BestemmingsplanVlinderstrik • • Cultuurhistorie 3. • Pijnacker-Nootdorp, 2013 Groen-blauwe bouwstenenStructuurvisie gemeente Rotterdam Cultuurhistorische schetsvandeNoordas, Historie enlandschapvandepolders:Aal Mensenwerk, periode2007-2014. Kethelpolder. StichtingMidden-Delflandis polder enZouteveensepolder,Noord- Kralingerpolder, Dorppolder,Holierhoekse Akkerdijkse polder,OudeCampspolder, sche polder,ZuidpoldervanDelfgauw, gelbrechtspolder, Kerkpolder,Abtswoud- polder, Groeneveldsepolder,KlaasEn- der, Duifpolder,Harnaschpolder,Woudse Vlietlanden, Dijkpolder,Commandeurspol- keetpolders, Broekpolder,Foppenpolder, - .Veenweidebeheer 4. www.vockestaert.nl • • • WerkboekToekomstVeenweide,Kennis • www.boerinmiddendelfland.nl Sovon, 2014 Behoud weidevogelsMidden-Delfland, voor Klimaat,2012 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Gesprekken metdevolgendepartijen: Stichting RECER Ondernemersfederatie Midden-Delfland Stichting Midden-DelflandisMensenwerk Agrarische NatuurverenigingVockestaert Midden-Delfland Vereniging Natuurmonumenten Staatsbosbeheer LTO NoordafdelingDelflandsGroen Hoogheemraadschap vanDelfland Landschapstafel HofvanDelfland Metropoolregio RotterdamDenHaag gemeente Midden-Delfland gemeente Maassluis gemeente Pijnacker-Nootdorp gemeente Lansingerland gemeente Vlaardingen gemeente Schiedam gemeente Delft gemeente Westland gemeente DenHaag gemeente Rotterdam

97 Omgangsvormen met een landschap van stand 98 Omgangsvormen met een landschap van stand Maart 2017 Eugénie Klok,GemeenteMidden-Delfland Kees Boks,GemeenteMidden-Delfland Wim vanDalen,GemeenteMidden-Delfland Kim Jansen-Jonkman,GemeenteMidden-Delfland Begeleidingsteam Esther vanderTuin(Feddes/Olthof,landschapsontwerper) Martijn Noordermeer(Feddes/Olthof,landschapsontwerper) Yttje Feddes(Feddes/Olthof,landschapsarchitect) Werkteam Gebiedsbeschrijving Midden-DelflandisopgestelddoorFeddes/Olthoflandschapsarchitectenbvinopdracht vanhetCollegeMidden-Delfland Colofon

99 Omgangsvormen met een landschap van stand