Omgangsvormen met een landschap van stand GEBIEDSBESCHRIJVING LANDSCHAP MIDDEN-DELFLAND Deze gebiedsbeschrijving vormt de inhoudelijke onderlegger van de aanvraag aan Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland om het Midden-Delfland gebied aan te wijzen als Bijzonder Provinciaal Landschap in het kader van de Wet natuurbescherming. De gebiedsbeschrijving is opgesteld in samenwerking met overheden en organisaties uit het gebied, die allen de aanvraag ondersteunen. OMGANGSVORMEN MET EEN LANDSCHAP VAN STAND Gebiedsbeschrijving Landschap Midden-Delfland Opgesteld in opdracht van het College van de Gemeente Midden-Delfland Maart 2017 4 Omgangsvormen met een landschap van stand INHOUDSOPGAVE DEEL A: Achtergrond en beleidskeuze DEEL B: Beschrijving van de kernkwaliteiten 1. Inleiding en leeswijzer 9 1. Kernkwaliteit: open polderlandschap in de metropool 27 1.1 De horizon 29 1.2 De groene lijst 31 2. Plangeschiedenis: op de schouders van het voorafgaande 11 1.3 Maat en randen van de polders 33 Omgangsvormen 53 3. De noodzaak van een bijzondere status 23 2. Kernkwaliteit: landschap met een historisch verhaal 55 2.1 Het grondvlak: verkaveling, kreekruggen en erven 57 2.2 Waardevolle elementen en ensembles 59 2.3 Karakteristiek van de polderranden en bebouwingslinten 61 Omgangsvormen 63 3. Kernkwaliteit: buitenruimte voor twee miljoen mensen 71 3.1 Rijke randen tussen stad en land 73 3.2 Attracties en voorzieningen 77 3.3 Bewegen door het landschap 79 Omgangsvormen 85 Omgangsvormen met een landschap van stand 4. Kernkwaliteit: verweving van veenweidelandbouw en veenweidena- 87 5 tuur 4.1 Samenhang ondergrond en grondgebruik 89 4.2 Beheer van het veenweidegebied: kansen voor de toekomst 91 4.3 Waterbeheer: systeem en vernieuwing 93 Omgangsvormen 95 Bronnen 96 Colofon 99 6 Omgangsvormen met een landschap van stand Deel A:Achtergrondenbeleidskeuze Deel A:Achtergrondenbeleidskeuze 7 Omgangsvormen met een landschap van stand 8 Omgangsvormen met een landschap van stand Het Scheur Het A20 Vlaardingervaart A4 Schie A13 1 INLEIDING EN LEESWIJZER Dankzij de planologische bescherming in het Deze Gebiedsbeschrijving wordt gezamenlijk Deze beschrijving is verdeeld naar vier kern- verleden ligt het open landelijke gebied van aan de provincie Zuid-Holland aangeboden, als waarden: Midden-Delfland nu nog als een groene parel onderbouwing van de aanwijzing tot Bijzonder tussen de omringende steden en glastuinbouw- Provinciaal Landschap. 1. Open polderlandschap in de metropool: er- gebieden. Dat maakt het gebied waardevol en varing van karakteristieke openheid behouden. uniek maar tegelijkertijd ook kwetsbaar door de Leeswijzer hoog-stedelijke dynamiek van de omringende De Gebiedsbeschrijving is verdeeld in twee 2. Landschap met een historisch verhaal: ge- metropool. delen; schiedenis herkenbaar houden. In de herziening van de Natuurbeschermings- Deel A : Achtergrond en Beleidskeuze 3. Buitenruimte voor twee miljoen mensen: voor- wet, die per 1 januari 2017 in werking treedt, is Dit deel van de Gebiedsbeschrijving bevat de zieningen optimaal benutten. de mogelijkheid opgenomen om gebieden met motivatie van de noodzaak van een bijzondere een bijzondere waarde aan te wijzen als Bijzon- status voor Midden-Delfland, als bekrachtiging 4. Verweving van veenweidelandbouw en der Provinciaal Landschap. De gebiedspartijen en als concrete uitwerking van de aanwijzing veenweidenatuur: zorgen voor toekomstbesten- in de Hof van Delfland zien hierin een kans om van het gebied tot Groene Buffer in de Visie digheid. Midden-Delfland opnieuw een bijzondere status Ruimte en Mobiliteit. te geven, om het gebied zo te beschermen Deel A sluit af met de kaart met voorgestelde Omgangsvormen met een landschap van stand tegen ongewenste ontwikkelingen en de bijzon- begrenzing van het Bijzonder Provinciaal Land- dere kwaliteiten zorgvuldig verder te ontwik- schap. 9 kelen. Daarom hebben zij het initiatief genomen om, als voorbereiding op de aanwijzing van het Deel B : Beschrijving van de Kernwaarden landschap van Midden-Delfland tot Bijzonder Dit deel van de Gebiedsbeschrijving benoemt Provinciaal Landschap, een Gebiedsbeschrij- de bijzondere waarden van het landschap van ving te maken, die als basis dient voor de inhou- Midden-Delfland en de omgangsvormen die in delijke onderbouwing van deze aanwijzing en acht genomen moeten worden om die waarden richting kan geven aan de omgangsvormen met te behouden en te versterken. het landschap in de toekomst. 10 Omgangsvormen met een landschap van stand De groeivandestedeninZuidvleugel indetwintigsteeeuw 2 PLANGESCHIEDENIS: op de schouders van het voorafgaande Rijksbufferzone 1960-2011: Rijksbufferzone Samen met Spaarnwoude was Midden-Delf- genoeg was, maar dat het Rijk (via een aparte de Reconstructie. Ook is er – minder planma- land het eerste gebied dat in de ‘Eerste Nota publieke organisatie) ook grondaankopen zou tig - hier en daar ‘verspreid glas’ in het gebied voor de Ruimtelijke Ontwikkeling van Neder- moeten doen. Vanuit het ‘hogere algemene terecht gekomen, dat deels ook weer met een belang’ werd dit een verantwoorde investering speciale regeling (IODS) is verwijderd. Omgangsvormen met een landschap van stand land’ in 1960 als Rijksbufferzone werd aan- gewezen. Het doel van deze aanwijzing was gevonden. In 2011 kwam bij de vaststelling van de Struc- 11 om er voor te zorgen dat in de toenemende Terugkijkend kunnen we stellen dat de status tuurvisie Infrastructuur en Ruimte de planolo- verstedelijking van de Randstad deze groene van Rijksbufferzone - die zich ook uitstrekte ten gische bescherming door het Rijk van alle tien gebieden een nutsfunctie zouden behouden oosten van de A13- het polderlandschap van aangewezen Rijksbufferzones te vervallen. voor recreatie, natuur en landbouw. De rege- Midden-Delfland heeft behoed voor grootscha- ring wilde de heldere contrasten tussen stad lige woningbouw en omvangrijke uitbreiding en landelijk gebied in deze gebieden behou- van de glastuinbouw. Alleen in de Dorp- en den. Om de betekenis als recreatiegebied en Kralingerpolder is er een zone glastuinbouw natuurgebied te ontwikkelingen ging men er vanuit het Westland binnen de Rijksbufferzone vanuit dat planologische bescherming niet aangelegd, overigens volgens de plannen van Plankaart Reconstructie Zoneringskaart Reconstructie 1977-2010: Reconstructiewet De inrichting van Midden-Delfland kreeg vorm in de Derde Nota uit 1977 (“verweven waar verschil tussen midden-gebied en randen in de speciale Reconstructiewet, die in het het kan, scheiden als het moet”) werd voor vastgehouden. Daardoor zijn tussen de steden zuidwestelijke deel van de Rijksbufferzone een het gehele gebied een functie-zoneringskaart en het agrarische kerngebied ‘groenzomen’ van integrale vorm van landinrichting in gang zette. vastgelegd. recreatiegebieden komen te liggen. Door ver- Het ging bij de Reconstructie niet alleen om het De ruimtelijke hoofdopzet van het plan is een anderde inzichten over recreatiewensen is de verbeteren van de agrarische productieomstan- verschil tussen het middengebied, met hoofd- zuidrand van het gebied, langs Vlaardingen en Omgangsvormen met een landschap van stand digheden (ontsluiting, ontwatering en verkave- functie landbouw (A) en tuinbouw (D) en de Schiedam, niet als intensief maar als extensief 12 ling) maar evenzeer om investeringen in fietspa- randen langs de steden en de zone spoorlijn/ recreatiegebied ingericht. den, recreatiegebieden, natuurgebieden, water Schie/A13 waar wordt ingezet op recreatie in en bosbouw om het landschap toegankelijk en verschillende gradaties van intensiteit en op aantrekkelijk te maken voor de bewoners uit de natuur. Langs de stadsrand van Delft wordt omliggende steden. De Reconstructiewet had bosbouw (K) ook als hoofdfunctie voorgesteld. betrekking op het deel van Midden-Delfland ten Voor enkele landbouwgebieden wordt een westen van de A13: deelgebied Abtswoude, verweving van landbouw en natuur voorgesteld deelgebied Gaag en deelgebied Lickebaert, in (B/C). totaal een gebied van 6700 hectare. In de lange uitvoeringsperiode, van dertig jaar, Volgens de opvatting over ruimtelijke ordening is aan deze hoofdzonering van het functionele Nota Belvedere IODS - projecten in uitvoering Gebiedsvisie Midden Delfland 2025® Symbio brug Skateroutenetwerk Groen-blauw lint ‘Glas voor Gras’ Ecopassage Schie Park A4 MTB parcours Broekpolder 1999: Nota Belvedere 2000: Integrale Ontwikkeling tussen Delft 2005: Gebiedsvisie Midden Delfland 2025® De Rijksoverheid zette met deze nota een en Schiedam Op initiatief van de gemeente Midden-Delfland beleid in om te stimuleren dat de cultuurhisto- In 2000 startte onder leiding van de provincie hebben Rijk, provincie, gemeenten en maat- rische waarden van gebieden een belangrijke Zuid-Holland het programma IODS (Integrale schappelijke organisaties een Gebiedsvisie inspiratie en aanknopingspunt vormen bij Ontwikkeling tussen Delft en Schiedam), waarin vastgesteld om Midden-Delfland ‘groter, ruimtelijke veranderingen (‘behoud door ontwik- als compensatie voor de aanleg van de rijks- toegankelijker, herkenbaarder en meer een keling’). Midden-Delfland werd aangewezen weg A4 extra werd geïnvesteerd in het land- eenheid‘ te maken. Instrumenten daarvoor zijn Omgangsvormen met een landschap van stand als Belvederegebied vanwege de bijzondere schap: recreatieve voorzieningen, opruimen een Landschapontwikkelingsperspectief, het ontginningsgeschiedenis. De bescherming van verspreide kassen, aanleg van ecologi- ontwikkelen van Poorten naar het landschap, 13 moest worden gericht op “het behoud van de sche