Gebiedsprofiel Midden Delfland COLOFON

Opgesteld door Bosch Slabbers Landschapsarchitecten; ir. Stijn Koole ir. Koen Bakker

Opdrachtgever Provincie Zuid-Holland

Datum maart 2012

Voor vragen: [email protected] Gebiedsprofiel Midden-delfland maart 2012

In opdracht van: • 4 • BOSCH SLABBERS 0 INHOUDSOPGAVE

1 inleiding 07

2 KWALITEITSKAART 13

3 HISTORIE 17

4 gebiedsprofiel kaarten 23

Herkenbaar waterrijk veen(weide) 25 Droogmakerij als herkenbare eenheid 35 Onderscheidend rivierengebied 39 Weg door stad en land 43 Doorsnijdend spoor, verdichte stationsomgeving 49 Water als structuurdrager 55 Kwaliteit in stads- en dorpsgebied 65 Kwaliteit van de stads- en dorpsrand 71 Linten blijven linten 79 Werkgebieden met karakter 89 Gevarieerd en verbindend vrijetijdslandschap 95 Identiteitsdragers van Zuid-Holland 105 Rust en stilte 113

a BIJLAGE: BRONNENLIJST 117

gebiedsprofiel midden-delfland • 5 • INLEIDING Inleiding 1 De provincie Zuid-Holland wil werk maken van de ruimtelijke kwaliteit in de ruimtelijke ordening. Met het opnemen van de kwaliteitskaart in de Provinciale Structuurvisie is hiertoe een eerste aanzet gedaan. Als uitwerking van deze kwaliteitskaart worden de komende jaren 16 gebiedsprofielen opgesteld. Dit betreft uitwerkingen van de kwaliteitskaart voor 16 specifieke gebieden. Voor u ligt het eerste profiel in deze reeks: Gebieds- profiel Midden-Delfland.

Dit gebiedsprofiel omvat een beschrijving van karakteristieken (wat speelt er), uitgangspunten (waar willen we heen), kwaliteiten (wat is waardevol) en ambitie (hoe bereiken we de uitgangspunten) van het open agrarisch landschap van Midden-Delfland. Het biedt partijen handvatten om ontwikkelingen te initiëren zodanig dat kwaliteiten behouden blijven en waar mogelijk worden versterkt. Om de lokale expertise optimaal te benut- ten en het draagvlak te borgen is dit gebiedsprofiel samen met overheidspartijen uit de regio opgesteld. Provinciaal landschap Midden-Delfland • 8 • BOSCH SLABBERS Waarom Midden-Delfland Status, positionering en gebruik Het gebiedsprofiel behandelt het Het gebiedsprofiel staat tussen de ‘Provinciaal landschap Midden-Delfland’. Kwaliteitskaart van de Provinciale Struc- Voor het provinciaal landschap Midden- tuurvisie en de beeldkwaliteitsplannen Delfland is de afgelopen jaren door van lokale overheden in en is vastgesteld verschillende organisaties / partijen door Gedeputeerde Staten. Voor de op diverse schaalniveaus een keur aan Provincie dient het gebiedsprofiel als plannen en visies ontwikkeld, denk aan handleiding om de kwaliteit van plannen/ Structuurvisie Zuid-Holland, Kwaliteits- ontwikkelingen te stimuleren om zo de kaart, Ruimtelijke Visie Hof van Delfland, ruimtelijke kwaliteit te bewaken. Voor LandschapsOntwikkelingsPerspectief lokale overheden en initiatiefnemers dient (LOP) Midden-Delfland. De beschikbaar- het gebiedsprofiel als bron van inspiratie heid van al dit materiaal maakt Midden- en biedt het handvatten om nieuwe ont- Delfland geschikt voor het opstellen van wikkelingen met kwaliteit te initiëren. Het het eerste gebiedsprofiel. Het is nadruk- vormt de basis voor de ontwerpopgave, kelijk niet de bedoeling geweest werk elke ontwikkeling vraagt uiteindelijk om over te doen. Het gaat om het herschik- maatwerk. Dit laat onverlet dat het ge- ken, herdefiniëren van de beschikbare biedsprofiel een handreiking is naar de gegevens naar de eenheden en legenda regio. De kwaliteitskaart uit de Provinciale van de kwaliteitskaart. Structuurvisie blijft formeel het kwaliteits- kader.

gebiedsprofiel midden-delfland • 9 • • 10 • BOSCH SLABBERS Opbouw Uitgangspunten Dit gebiedsprofiel begint met een korte Bij het opstellen van het Gebiedsprofiel toelichting op de kwaliteitskaart uit Midden-Delfland is het huidige land- de Provinciale Structuurvisie. Daarna schap met de huidige kwaliteiten als volgen een beknopt overzicht van de uitgangspunt genomen: het landschap ontstaansgeschiedenis van Midden- zoals dat er vandaag de dag bij ligt. Dit Delfland en een algemene beschrijving betekent dat op stapel staande ontwik- van de kwaliteiten. kelingen als bijvoorbeeld de reservering voor natuurgebieden/ EHS, geplande Vervolgens worden de 13 kaartbeelden bedrijven-terreinen (Schieveen), infra- toegelicht die horen bij 13 van de 17 structurele werken, et cetera die nog niet (hoofd)legenda eenheden van de kwa- in uitvoering zijn, niet zijn meegenomen. liteitskaart. Elke kaart bevat een meer uitgewerkte legenda die in samenwerking met de projectgroep en de Provincie is samengesteld. Per kaart wordt beschreven wat de algemene karakteristiek is en wordt de ambitie gesteld, dit volgt uit de kwaliteitskaart. Vervolgens wordt per sub- legenda eenheid de kwaliteit beschreven en worden handvatten geboden voor de ontwikkelingen. Enkele ontwikkelingen zijn verbeeld middels concept illustraties. Deze tonen hoe dergelijke ontwikkelingen ingepast zouden kunnen worden. Zij zijn bedoeld ter illustratie en zijn daarmee niet leidend. Kwaliteitskaart 2020, Provinciale Structuurvisie gebiedsprofiel midden-delfland • 11 • KWALITEITSKAART KWALITEITSKAART 2 Om meer sturing te geven aan de gewenste ruimtelijke ontwikkeling binnen haar grenzen heeft de provincie Zuid- Holland een structuurvisie vastgesteld. Onderdeel hiervan is een functiekaart en een kwaliteitskaart’ De kwaliteitskaart is een eerste stap om werk te maken van ruimtelijke kwaliteit in de ruimtelijke ordening. De komende jaren werkt de provincie aan een aanscherping van deze kaart. Structuurvisie Kwaliteitskaart Gebiedsprofiel Midden-delfland 16 gebiedsprofielen 17 hoofdlegenda eenheden 13 hoofdlegenda eenheden -> sublegenda eenheden

Natuurlijke duinen

Bollenlandschap in de binnenduinrand

Historische landgoederen in de binnenduinrand

Herkenbaar waterrijk veen(weide)

Droogmakerij als herkenbare eenheid

Onderscheidend rivierengebied

Herkenbare open zeekleipolder

Weg door stad en land

Doorsnijdend spoor, verdichte stationsomgeving

Water als structuurdrager

Gevarieerd en verbindend vrijetijdslandschap

Identiteitsdragers van Zuid-Holland

Rust en stilte

Kwaliteit in stads- en dorpsgebied

Kwaliteit van de stads- en dorpsrand

Linten blijven linten

Werkgebieden met karakter

Relatie gebiedsprofiel Midden-Delfland tot kwaliteitskaart • 14 • BOSCH SLABBERS Kwaliteitskaart structuurvisie pzh

Gebiedsprofiel in relatie tot kwaliteitskaart welke apart worden beschreven in hoofd- De kwaliteitskaart wordt aan de hand stuk 4; Gebiedsprofiel kaarten. van 16 gebiedsprofielen uitgewerkt. Het gebiedsprofiel staat tussen de kwaliteits- Uitgangspunt is om 1 legenda te ont- kaart van de Provinciale structuurvisie en wikkelen die gedetailleerder is dan de de gemeentelijke plannen in. kwaliteitskaart (maar daarbij wel de hoofdlegenda eenheden herkenbaar in De kwaliteitskaart bestaat uit 17 af- zich heeft) en die de verschillende gebie- zonderlijke (hoofd)legenda eenheden die den met elkaar vergelijkbaar maakt. Het hiernaast zijn aangegeven. Voor Midden- is een uniforme aanduiding / behandeling Delfland zijn 13 van deze (hoofd)legenda van de verscheidenheid aan landschap- eenheden van toepassing, de eerste drie pen binnen de provincie waarbij de eenheden komen niet voor. Elke (hoofd) kwaliteitskaart met legenda leidend is. legenda eenheid bestaat uit een kaart met verscheidene sub-legenda eenheden Gebiedsprofiel Midden-Delfland

LandschapsOntwikkelingsPerspectief Midden-Delfland

Kwaliteitskaders op provinciale, regionale en lokale schaal Positie gebiedsprofiel

gebiedsprofiel midden-delfland • 15 • HISTORIE HISTORIE 3 Midden-Delfland kent een complexe geschiedenis, waarin de invloed van de mens op het landschap duidelijk is terug te zien. Iedere episode heeft haar eigen aardigheden aan het landschap nagelaten, zonder het voorgaande geheel uit te wissen. Het resultaat is een gelaagd landschap, een intrigerend stelsel van elementen, patronen en structuren uit verschillende tijdlagen. Dit maakt dat het landschap zich laat lezen als een geschiedenisboek. 1615 1850

1712 Cruquius 1900

• 18 • BOSCH SLABBERS Ontstaansgeschiedenis Midden-Delfland ligt aan de zuidrand van het West-Nederlandse veenweidegebied. Wanneer zo’n 5000 jaar geleden de Hollandse kust zich sluit dan ontstaat tussen de strandwallenkust en de hogere gronden van de Utrechtse Heuvelrug een moerassige lagune waarin zich veenvorming ontwikkelt. Veenriviertjes doorsnijden het veenkussen en voeren overtollig water af naar de grote rivieren. 1950 De zee heeft nog tijdenlang invloed op het gebied. Dit toont zich in de kleiafzettingen 2010 op het veen en in de restanten van een wadkrekenstructuur in het gebied.

Rond de tiende eeuw wordt een begin gemaakt met de ontginning van het centrale veenmoeras. Er worden sloten gegraven om het moeras te ontwateren en om te zetten naar landbouwgrond. De verbeterde ontwatering heeft bodemdaling van het veen tot gevolg, de voormalige wadkreken komen nu als kreekruggen zichtbaar in het landschap te liggen. Deze hoger gelegen, zandige ruggen worden sindsdien als occupatiebasis gebruikt hetgeen een kenmerkend onre- gelmatig verkavelingspatroon oplevert.

gebiedsprofiel midden-delfland • 19 • Het veenmoeras wordt blok voor blok ingepolderd waardoor de bodemdaling boerderijlinten, kreekrugnederzettingen ingedeeld in lange smalle percelen (het hier aanzienlijk langzamer verloopt. Dit uit met oprijlanen, uitgestrekte weilanden en natte gebied vergt een dicht netwerk van zich in de hogere ligging ten op zichte van molens. De boezemkanalen zijn de hoofd- sloten om af te wateren); het slagenland- de omgeving. aders van het landschap, zij verbinden schap. Elk blok wordt omringd door een De kaart van 1615 laat de indeling van stad en land met elkaar. kade om de toestroom van water van polders, de (kreekrug)nederzettingen buitenaf tegen te gaan. zien. De Cruquius kaart van 1712 geeft Tot en met 1900 verandert er nauwelijks een nauwkeuriger beeld van het land- iets aan dit landschap met uitzonderling Alleen de huidige Vlietlanden zijn een schap. Polders met een fijnmazig netwerk van enkele droogmakerijen in de Polder overblijfsel van het veenlandschap van van sloten, omringd door boezemkanalen Schieveen en de Berkelse Polder midden voorheen. Dit onontgonnen land is nooit en kades. Een pastoraal landschap van 18e eeuw.

Topgebied cultuurhistorie Midden-Delfland behoort tot de 16 topgebieden cultuurhistorie van Zuid-Holland. Het cultureel erfgoed is hier nog in grote mate bepalend voor het karakter en de ruimtelijke kwaliteit. Naast historisch landschappelijke waarden komen ook archeologische waarden en historisch-stedebouwkundige kwaliteiten van hoge tot zeer hoge waarde in grote mate voor. Binnen het topgebied wordt ook een ‘kroonjuweel cultuurhistorie’ onderscheiden. Dit is het cultuurhistorisch ankerpunt van het topgebied en is bepalend voor de identiteit en herkenbaarheid van het topgebied Midden-Delfland. Het ensemble Duifpolder, Vlietlanden en Negenhuizen (inclusief de binnen het kroonjuweel gelegen bebouwingslinten) is zo’n kroonjuweel. Algemene richtlijn voor het topgebied provinciaal landschap Midden-Delfland is continuïteit van karakter. Dit houdt onder andere in dat de samenhang tussen alle onderdelen van het gebied (boezem, polder, linten, enzovoorts) behouden en versterkt wordt en dat nieuwe ontwikkelingen de bestaande ruimtelijke eenheden, die samenhangen met de verschillende polders, als leidraad nemen. Deze richtlijn is meegenomen in het gebiedsprofiel. Voor een nauwkeurige beschrijving van een topgebied cultuurhistorie wordt verwezen naar de Regioprofielen cultuurhistorie Zuid-Holland.

• 20 • BOSCH SLABBERS In de naoorlogse periode (kaartbeeld Vandaag de dag kan Midden-Delfland 1950-2010) wordt het land zich ontwikkelen tot een open heringericht ten behoeve van een landbouwenclave omgeven door optimaal landbouwkundig functioneren, verstedelijkt en verglaasd gebied. De bedrijven worden geherstructureerd dorpslinten ‘dobberen’ nog steeds in het en opgeschaald. Tegelijkertijd vindt in groen. Deze situatie levert een unieke de naoorlogse periode een explosieve stad-land relatie op. Naast agrarisch uitbreiding van woningbouw, industrie- en landschap is Midden-Delfland ook bedrijventerreinen, havens, kassenbouw recreatielandschap geworden, binnen en infrastructuur plaats. handbereik van de stedeling!

Om de openheid van Midden-Delfland te beschermen en de landbouw nieuwe kansen te bieden, wordt in 1977 de Reconstructiewet van kracht. Deze roept een halt toe aan de verstedelijking teneinde de openheid van het Midden- Delflandgebied te sparen. Op de overgang van stad naar land worden uitgestrekte bos-, natuur- en recreatiegebieden ontwikkeld. Aanzienlijke gebieden, als de Vlietlanden, Foppenplas, Krabbeplas en Kraaiennest worden vernat. In het agrarisch gebied wordt een uitgebreid recreatienetwerk ontwikkeld en worden de ecologische kwaliteiten versterkt.

gebiedsprofiel midden-delfland • 21 • GEBIEDSPROFIEL KAARTEN GEBIEDSPROFIEL KAARTEN

Voor het gebiedsprofiel Midden-Delfland 4 zijn 13 van de 17 (hoofd)legenda eenheden uit de kwaliteitskaart provincie Zuid-Holland van toepassing; 1. Herkenbaar waterrijk veen(weide) 2. Droogmakerij als herkenbare eenheid 3. Onderscheidend rivierengebied 4. Weg door stad en land 5. Doorsnijdend spoor, verdichte stationsomgeving 6. Water als structuurdrager 7. Kwaliteit in stads- en dorpsgebied 8. Kwaliteit in de stads- en dorpsrand 9. Linten blijven linten 10. Werkgebieden met karakter 11. Gevarieerd en verbindend vrijetijdslandschap 12. Identiteitsdragers van Zuid-Holland 13. Rust en stilte

Voor elk van deze eenheden is een kaart opgesteld bestaande uit meerdere sub- legenda eenheden welke de kwaliteiten tonen in het gebied. Deze kwaliteiten, met ambities, worden vervolgens beschreven in woord en beeld. HERKENBAAR WATERRIJK VEENWEIDE • 24 • BB BOSCH SLA ERS

herkenbaar waterrijk veen(weide) Legenda

Veenweide, strokenverkaveling tuur dateert uit de middeleeuwen en is ontgonnen en kennen veenweide karakte- vrijwel onaangetast. Binnen ‘herkenbaar ristieken. Daarom worden deze gebieden

Veenweide, blokverkaveling waterrijk veen(weide)’ zijn in Midden- binnen de legenda eenheid herkenbaar Delfland vier typen te onderscheiden: veenweide meegenomen. 1. Veenweide met strokenverkaveling. Het watersysteem omvat een ingenieus Niet in cultuur gebracht, voormalig veengebied 2. Veenweide met onregelmatige blok- stelsel van sloten, sluisjes en peilvakken verkaveling. om de bodemdaling zo beperkt mogelijk Veen, sterk bodemdaling gevoelig 3. Boezemland/ onverveend bovenland te houden en de verzilting tegen te gaan. 4. Niet in cultuur gebracht, voormalig Kreekrug veengebied. Uitgangspunten: • Behoud van het veenlandschap door Boezemland/ onverveend bovenland De veenweidepolders worden begrensd het afremmen van bodemdaling. door hoger gelegen boezemkades. Deze • Behoud van het contrast tussen Boezemkade geven elke polder een herkenbare vorm in (meer verdichte) hooggelegen boe- het landschap. zems, linten en boezemlanden en het Polderkade uitgestrekte, ingeklonken veen. De relatief vlakke veenweidegebieden • Behoud diversiteit aan verkavelings- Harde kade worden door hoger gelegen sedimenten patronen. van voormalige kreken, de kreekruggen, • Nieuwe agrarische bedrijven lig- dooraderd. Door bodemdaling en afgra- gen aan bestaande linten of op de Karakteristiek ving van het veen liggen de kreekafzet- kreekrug en vormen visuele eilanden ‘Herkenbaar waterrijk veen(weide)’ be- tingen thans als flauwe ruggen hoger in het veenweidelandschap door slaat het grootste deel van het Midden- in het landschap (inversie). Dit subtiele gebruik van stevige, passende (in- Delflandgebied en vormt de belangrijkste hoogteverschil is nog markant aanwezig. heemse, gebiedseigen) beplanting, identiteit. De structuur is bepaald door De ondergrond in het westelijk deel van behoud van de oorspronkelijke land- oude rivieren en veenstromen met op enige Midden-Delfland bestaat voor een groot schappelijke waarde en een ligging afstand daarvan aangelegde weteringen deel uit zeeklei waar in het verleden, be- op ruime afstand van elkaar. en andere ontginningsbasissen. De door perkt veen op is afgezet. In het verleden • Behoud/ versterking van de waterke- de mens toegevoegde verkavelingsstruc- zijn deze gebieden als veenweidegebied rende functie van de kades/dijken. gebiedsprofiel midden-delfland • 25 • HERKENBAAR WATERRIJK VEENWEIDE bebouwing. veelheid aanarchetypische agrarische de geriefhoutbosjes, knotbomen en de gebieden terugtevindenin deversprei- vandeveenweide agrarische karakter Naast degraslandenmetkoeienishet de bedrijfsvoering. maïsteelt gebruiktterondersteuningvan (weidevogels). Eenkleindeelwordtvoor in combinatiemetnatuurontwikkeling een agrarische functie; veehouderij, vaak De graslandenhebbennoggoeddeels hoger gelegenboezemmetkades. tussen delagergelegenpoldersen van hetveenweidegebied is hetcontrast recht opdeontginningsbasis.Kenmerk per polder, maarisoverwegendlood- verschilt vandeverkaveling De oriëntatie overwegend graslandalsbodemgebruik. ritmiek aanslotenmethoogwaterpeilen een De polderskennensmallekavels, Kwaliteit Vee eide; strok nweide; • 26 • BB BOSCH SLA e nve rka ve li n Sloten wordenwaarmogelijk voorzien essentieel bijnieuweontwikkelingen. metslotenpatroonis kavelstructuur Behoud vandecultuurhistorische weidevogels en‘Koe indewei’. beplantingen endientgericht tezijnop het aanbrengenvanhoogopgaande verdichting vanhetopenlandschap door Een ontwikkelingmagnietleidentot één eenheidvanopengrasland. wei’ en‘weidevogels’;depoldervormt voor nieuweontwikkelingenis‘Koe inde nietteverstoren. Het credo karakter mogen het kenmerkende open grasland landbouwverbreding. Ontwikkelingen natuurbeheer en andere vormen van veehouderij naarnatuur, agrarisch bieden verschuift vanpuuragrarische Het landgebruikvandeveenweidege- Ambitie g. ERS

kelingen niet het regulierengrooton- is gewenst,ditbetekent dat ontwik- Behoud vanhethuidigwatersysteem linten’. de kreekruggen.Zieook‘Lintenblijven kernen/linten enop aan debestaande Rode ontwikkelingenzijnalleenmogelijk ontwikkelingen aankades. lage polderisvoorwaardevoornieuwe en contrast tussenhogeboezemkade Het behoud of versterken van het afgesloten tijdenshetbroedseizoen. in hetgebieddiewaarnodigworden landlooppaden overdehogeredelen Dit betreftdeontwikkelingvan bindingen doorhetgebiedzijngewenst. Nieuwe eenvoudigerecreatievever- biodiversiteit inhetgebiedteverhogen. van natuurvriendelijkeoeversomzode dempen mogelijk. zeer grootmaatschappelijk belang,is gevallen, denkaanontwikkelingenvan mogelijk is.Alleeninuitzonderlijke demping vansloteninprincipeniet lend voorhetveenweidegebieddat lengtesloten zijn dermate beeldbepa- hersteld.De verkavelingsstructuren respecteerd enwaarmogelijkeoude ge- verkavelingspatroon bestaande Bij nieuweontwikkelingenwordthet belemmeren. derhoud vanhetwatersysteemmogen Veenweide; blokverkaveling.

Kwaliteit Dit zijn de oudere ontginningsgebieden. Een deel van de Woudse polder wordt historische (klei)terpen en ‘t Woudt zijn principe: ‘Linten blijven linten - boeren- In tegenstelling tot de meer eenduidig gebruikt voor calamiteitenberging. essentieel bij nieuwe ontwikkelingen. erven op de kreekrug’). en collectief aangelegde strokenverka- Hiervoor is recentelijk een stevige kade Sloten worden waar mogelijk/nodig veling zijn de blokverkavelingen meer aangelegd passend in het landschap. voorzien van natuurvriendelijke oevers Behoud van het huidig watersysteem is individueel ontwikkeld. De ontginning om zo de biodiversiteit te verhogen. gewenst, dit betekent dat ontwikkelin- was door de betere bodemgesteldheid Ambitie gen niet het regulier en groot onderhoud (weinig veen) minder ingewikkeld en Het landgebruik van de veenweidege- Nieuwe eenvoudige recreatieve van het watersysteem mogen belem- daardoor meer divers van vorm. Tevens bieden verschuift van puur agrarische verbindingen door het gebied zijn meren. zijn hier nog enkele (klei)terpen te her- veehouderij naar natuur, agrarisch gewenst. Dit betreft de aanleg van kennen. natuurbeheer en andere vormen van landlooppaden over de hogere delen Bij blokverkaveling, waar onderscheid landbouwverbreding. Ontwikkelingen in het gebied die waar nodig worden tussen lengtesloten en overige sloten De Woudse Polder en Groeneveldse mogen het kenmerkende open grasland afgesloten tijdens het broedseizoen. niet te maken is, is demping van sloten Polder zijn de gebieden in Midden-Delf- karakter niet aantasten. Het credo voor in principe niet mogelijk. land met deze typerende, oudere blok- nieuwe ontwikkelingen is ‘Koe in de wei’; Het behoud of versterken van het verkaveling. De aanwezige graslanden waarbij de polder zich ruimtelijk als één contrast tussen hoge boezemkade en hebben nog goeddeels een agrarische eenheid van open grasland toont. lage polder is voorwaarde voor nieuwe functie; veehouderij in combinatie met ontwikkelingen aan kades. natuurontwikkeling (weidevogels). Natuurontwikkeling mag niet leiden tot verdichting van het open landschap door Rode ontwikkelingen zijn alleen mogelijk Het contrast tussen de hoge boezem het aanbrengen van hoog opgaande aan de bestaande kernen/linten en op met kades en het lager gelegen polder- beplantingen en dient gericht te zijn op de kreekruggen. Eventueel bebouwde land is weliswaar minder evident dan in versterking van de weidevogelkwaliteit. (klei)terpen bieden mogelijkheden tot de rest van de polders, maar daarmee Behoud van de cultuurhistorische (her)ontwikkeling passend in maat en niet van minder waarde. kavelstructuur met slotenpatroon, de schaal in het landschap (zie ontwerp-

gebiedsprofiel midden-delfland • 27 • HERKENBAAR WATERRIJK VEENWEIDE gebied van de Ackerdijkse Plassen. Voor Midden-Delfland betreft dit het ten behoevevanhetgrondgebruik. kennen geenduidelijkeverkaveling Deze oorspronkelijkveenweidegebieden Kwaliteit dan deomliggendeveenweidegebieden. bosjes. Hetismeerbeslotenvankarakter uit openwatermetriet,graslanden voor diversevogelsoorten.Hetbestaat belangrijk broed-enfoerageergebied afgraving vaneenoudveenpakket,is doorde Dit natuurgebied,ontstaan t i Nie n cu • 28 • ltuu r geb BB BOSCH SLA racht , v ig vee ig oormal

strokenverkaveling). leidendtezijn (zie veenweide, karakter in deomgevingdienthetagrarische Bij hetontwikkelenvannieuwenatuur Rode ontwikkelingenzijnnietwenselijk. ‘Koe indewei’.te sluitenbijhetkarakter gehoudentewordenomaan dit instand waaronder begrazing door koeien, dient nog sprakeisvaneenagrarisch karakter, ontwikkelingen zijnnietwenselijk.Waar Niet natuur of agrarisch gerelateerde Ambitie ERS

n gebied gen geenbelemmeringenvormen. de huidigefunctiestefaciliterenenmo- voorkomen. Dezeaanpassingendienen of additionele maatregelen moeten dit van de drooglegging, ander waterbeheer Aanpassing vanhetwaterpeil,beperken verdere bodemdalingnietwenselijk. Ondanks de geringe bodemdaling is Ambitie deld dunneveenpakket. Delfland isdit beperktdoor hetgemid- ‘verbranden’ vanveen.Voor Midden- bodemdaling alshetgevolgvan Het veenweidegebiedisgevoeligvoor Kwaliteit Vee n, ste b rk ode m d ali n g gev oe lig Kreekrug

Kwaliteit Ambitie De sedimenten van de voormalige kre- De kreekruggen waren en zijn nog ken die door het veen kronkelden zijn steeds de plekken waar kleinschalige nog aanwezig in de vorm van kreekrug- rode ontwikkelingen (met agrarische gen. Deze zandige afzettingen zijn van functie) plaats kunnen vinden volgens oorsprong de laagste plekken in het ge- de principes uit het LOP (zie verbeel- bied. Door het ‘verbranden’ van het veen dingen ‘Linten blijven Linten’). Afgraving zijn deze ruggen (niet onderhevig aan of vergraving van de kreekruggen is niet bodemdaling) uiteindelijk tot de hoge wenselijk. plekken in het landschap verworden. Vanwege de lage zettingsgevoeligheid zijn de kreekruggen van oudsher gebruikt voor het stichten van nederzettingen in de polder. Veel boerderijen in het midden van de polder zijn op de kreekruggen gepositioneerd.

De kans op archeologische vondsten is gemiddeld hoog op deze kreekruggen.

gebiedsprofiel midden-delfland • 29 • boezemland/ onverveend bovenland

Kwaliteit Ambitie EIDE Dit hoog gelegen land op boezem- Uit het oogpunt van waterkwaliteit en niveau is veen dat nooit is ontgonnen. natuurontwikkeling is het behoud en In Midden-Delfland zijn dit minimale ontwikkelen van nieuwe boezemlan- hoeveelheden (met uitzondering van de den/ bovenland gewenst. Vooral bij Vlietlanden) met meestal een natuur- kadeversterkingen, het aanleggen van

NW VEE JK bestemming bestaand uit natte gras- ecologische oevers en het vergroten van landen, elzenmoerasbosjes en rietland. het boezemwater dient het toevoegen

E RR I van nieuw boezemland als uitgangspunt. De Vlaardingse Vlietlanden, het grootste aaneengesloten boezemland in Midden- Behoud van het huidig watersysteem Delfland, is ruimtelijk het meest markant. is gewenst. Ontwikkelingen mogen niet De kleinere boezemlandjes ten noorden het regulier en groot onderhoud van het AAR WAT AAR van Maasland, ten zuidwesten van watersysteem belemmeren. Referentiebeeld Schipluiden, langs de Zweth (Zeven

E N B Gaten), langs de Vlaardingse vaart en langs de Westgaag, Zuidgaag en Oost- gaag zijn minder zichtbaar. H E RK

• 30 • BOSCH SLABBERS harde kades

Kwaliteit Ambitie De boezemkades van de Gaag lopen Bij ontwikkelingen aan de harde door tot in de kernen Maasland en Schip- kades is het belangrijk de volgende luiden. Waar in het buitengebied eigenschappen te behouden of te de kades voornamelijk zacht zijn, manifes- versterken: teren de kades van het boezemsysteem • Beleefbaarheid van het water. in de dorpen zich als harde kades. Dit • Het contrast tussen kade en water. leidt hier tot een heel eigen dorpsbeeld. • Toegankelijkheid van de kade; De harde kades zorgen voor een optimale dit geldt voor zowel wandelen, bereikbaarheid van het land naar het wa- fietsen, varen als autoverkeer. ter en visa versa. Aan de kades liggen • Beheer en waterkerende functie bootjes aangelijnd, liggen de terrassen van de kades. en spelen kinderen in de zomer aan het water. Referentiebeeld

Waar de Schie Delft in gaat worden de harde kades gebruikt voor de scheep- vaart. De toegankelijkheid van de oostzijde is slechts voor de bedrijven aan de Schie.

gebiedsprofiel midden-delfland • 31 • nieuwe (agrarische) paard in de wei in plaats van slechte waterkwaliteit zwaar verkeer op zichtverstoring; zichtverstoring; verspreide bebouwing niet op ‘koe in de wei’, hekken in het zichtverstoring, landelijke weg opgaande beplanting glastuinbouw in open polder kreekrug of aan het lint open landschap. maïsteelt EIDE NW VEE JK

Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: veenweidegebied en boezemwater herstel openheid polder; opruimen verspreid verbeterde natuurvriendelijke glas, vermijd hoog opgaande beplanting E RR I waterkwaliteit oever; lage beplanting, (boezem-) panorama bij kadeversteviging; vergroten ‘koe in de wei’ met down-grading weg; versmalling profiel, op het landschap boezemwater in combinatie met weidevogelbeheer nieuwe (agrarische) bebouwing op passende materialisering en tracé- ontwikkeling van nieuw boezemland de kreekrug (of aan het lint) volgende knotbomen, gemotoriseerd en natuurvriendelijke oevers verkeer is te gast AAR WAT AAR E N B H E RK

Illustratie ambitie: veenweidegebied en boezemwater • 32 • BOSCH SLABBERS Boezemkade + polderkade

Kwaliteit De boezemkades begrenzen Om de kwaliteit van het boezemwater • Toegankelijkheid van de kade; dit • Toevoegen van nieuwe (knot)beplan- de verschillende polders in het te verbeteren kennen de boezemkades geldt voor zowel wandelen, fietsen, ting om de kades in het landschap veenweidegebied. De hoogteverschillen steeds veelvuldiger natuurvriendelijke varen. duidelijker als lijnelement zichtbaar tussen de polder en de boezemkades oevers en minder beschoeiingen. • Beheer en waterkerende functie van te maken mits dit de waterkerende zijn kenmerkend voor het gebied. De de kades. functie, beheer en onderhoud van kades maken als verhoogde ‘catwalks’ Polderkades (in de polders) begrenzen • Uit het oogpunt van waterkwaliteit de kade niet belemmert. Behoud het weidse panorama van Midden- de verschillende peilgebieden. Deze en natuurontwikkeling is het vergro- van bestaande streekeigen (knot) Delfland beleefbaar. Ondanks de veelal kades zijn vaak leesbaar als doorgaande ten van de natuurvriendelijke oevers beplanting op de kades is gewenst. slappe bodem zijn de kades vaak steil. wallen/ lijnen in het landschap. Enkele gewenst. van de oudste kades zijn de Tanthofkade, Naast hun waterkundige en kerende Mandjeskade en de Rijskade. Vanuit het functie zijn de kades essentieel voor de verleden zijn polderkades vaak beplant ontsluiting van het gebied. Van oudsher met knotbeplanting. Door de jaren heen liggen de verbindingswegen en boerde- is deze beplanting goeddeels verdwe- rijen op of aan de boezemkades. Behalve nen. de grote doorgaande structuren op een aantal kades kennen veel boezemkades Ambitie een jaagpad. Deze variëren van een Bij ontwikkelingen aan boezemkades is informeel wandelpad tot geasfalteerd het van belang de volgende eigenschap- fietspad. pen te behouden of te versterken: • Beleefbaarheid van het contrast Op veel kades is knotbeplanting aan- tussen hoge boezemkade en lage wezig. Aanvankelijk waren dit meer polder. doorgaande lijnen van (knot)beplanting, • Zicht vanaf de kades op de polder. maar in de tijd is veel beplanting verloren Referentiebeeld, beplanting kade gegaan. gebiedsprofiel midden-delfland • 33 • DROOGMAKERIJ ALS HERKENBARE EENHEID • 34 • BB BOSCH SLA ERS

droogmakerij als herkenbare eenheid

Legenda De ondergrond van de Midden-Delflandse zijn omgeving dient als basis voor de Droogmakerij op veen droogmakerijen bestaat uit veen hetgeen aanpak van mogelijke wateropgave. ze waterrijk en minder draagkrachtig •• Nieuwe ontwikkelingen leveren een

Dijken maakt. De polders bestaan voornamelijk bijdrage aan een duurzame water- uit graslanden en hebben nog steeds huishouding. een agrarische functie (veehouderij) maar •• De droogmakerij blijft als eenheid Kades zijn ook van betekenis voor de natuur herkenbaar door het beleefbaar hou- (weidevogels). den van de randen (ringdijk of –vaart) Polderweg en het hoogteverschil tussen laag- De hoge dijkwegen vormen de hoofdont- gelegen droogmakerij en omringend Karakteristiek sluiting voor de polder. De laag gelegen land. Droogmakerijen zijn ontstaan door polderwegen vormen de secundaire •• Behoud van de (ring)dijk en/of vaart drooglegging van natuurlijke meren en ontsluiting. Nederzettingen liggen voor- als herkenbare landschappelijke verveningen. Ze kennen een duidelijke namelijk langs de dijken als langgerekte structuurdrager en begrenzing van begrenzing door een ringdijk, ringsloot of dijklinten, zoals Oude Leede. Dit in tegen- de droogmakerijpolders. oude hoge oeverlanden. stelling tot veel andere droogmakerijen •• Een uitwerking van de typerende waar ontginningsboerderijen zich in de opbouw van de droogmakerij is de De dijken en kades zijn belangrijke polder bevinden. basis voor de inpassing van nieuwe structuurvormende elementen in het ontwikkelingen. landschap. Er is een sterk contrast in De droogmakerijen in Midden-Delfland •• Nieuwe ontwikkelingen zijn passend hoogteverschil tussen dijk en polder. staan onder druk van de verstedelijking bij maat, karakter, functie en rationele van Pijnacker-Nootdorp en Rotterdam. opzet van de droogmakerij. De droogmakerijen hebben een ken- Tevens wordt hier compensatienatuur •• Nieuwe ontwikkelingen in de merkend rationeel verkavelingspatroon gerealiseerd waardoor het open karakter droogmakerij worden vormgegeven met een aangelegd watersysteem met aan kracht dreigt in te boeten. als eigentijdse objecten aan de hoofdtochten en een gemaal. De kavels ontginningslijnen, binnen de strakke zijn veelal van gelijke grootte maar per Uitgangspunten: verkaveling, grootschalig, met strakke polder verschillend in maat en oriëntatie. •• Een samenhangende visie op de groene omzoming en behoud van droogmakerij als geheel in relatie met ruime doorzichten. gebiedsprofiel midden-delfland • 35 • DROOGMAKERIJ ALS HERKENBARE EENHEID • volgende uitgangspunten: wikkeling. Bij ontwikkelingen gelden de de stedelijke uitbreiding en natuuront- onder druk door droogmakerijen staat vande Het openagrarische karakter Ambitie polders in. natuur nemendeoverigeruimtevan Verspreide glastuinbouw, bewoningen zijn waardevolle weidevogelgebieden. een agrarische functie(veehouderij)en veelaluitopengraslandmet bestaan perpolder.oriëntatie Depolders datverschilt in verkavelingspatroon rationeel kennen eenkarakteristiek De droogmakerijeninMidden-Delfland Kwaliteit g Droo grensd doorhooggelegen dijken. opzet vangrotemaatenopzet, be- als eenpolderentiteitmetrationele De droogmakerijblijftherkenbaar • mak 36 • e r i j opvee BB BOSCH SLA n watersysteem belemmeren. het regulierengrootonderhoud vanhet is gewenst.Ontwikkelingen mogenniet Behoud vanhethuidigwatersysteem • • • • ERS afgesloten tijdenshetbroedseizoen. wenst; landlooppadendieworden bindingen doorhetgebiedzijnge- Nieuwe eenvoudigerecreatievever- siteit teverhogen. oeversomde biodiver- interessante te wordenvoorzienvanecologisch Watergangen dienenwaarmogelijk gels enkoeindewei. en dient gericht te zijn op weidevo- door hoogopgaandebeplantingen verdichting van het open landschap Een ontwikkelingmagnietleidentot nen herkenbaaraanwezigteblijven; ting enstructuurvandepolderdie- Openheid, maat,schaal,- kavelrich

knotbomen te bestaan. voor fauna)endientuitgebiedseigen ecologische overwegingen(geleiding Begeleidende beplantingis mogelijkuit en eenminimaalmogelijkewegbelijning. polderwegen bevattengeenverlichting patronen dientvermedenteworden.De sloten- Doorkruising vanbestaande te zijnmetaanweerszijdensloten. passend vanmaatenschaal (smal) wenselijk. Nieuwepolderwegendienen is en parallelaandeverkaveling structuur haaks op de hoofdontsluiting Behoud van de eenvoudige rechte, Ambitie komen zowelverhardalsonverhardvoor. tot geenbegeleidendebeplanting.Ze Zekennenweinig kavelingsrichting. de hoofdontsluitingenvolgenver- vaakhaaksop en linten.Dezestaan rechte polderwegendeboerderijen Binnen depolderontsluitenlange, Kwaliteit p olde rwege n Dijken + kades

Kwaliteit De dijken en kades van de droogma- jaagpad. Deze variëren van informeel • Toegankelijkheid; dit geldt voor kerijen vormen een duidelijk ruimtelijk wandelpad tot geasfalteerd fietspad. zowel wandelen en fietsen op de kader voor de polders. Van oudsher Om de waterkwaliteit te verbeteren dijk/ kade als varen over de boezem, wordt aan de dijk gewoond en gewerkt. kennen de boezemkades vaak ecolo- • Ecologische kwaliteit, vanuit het Hierdoor zijn dijkdorpen als Oude Leede gische oevers en wordt steeds minder oogpunt van waterkwaliteit en ontstaan. beschoeiing toegepast. natuurontwikkeling is vergroten van de ecologische oevers gewenst. Het hoogteverschil tussen dijk en Ambitie • Het vrijhouden van de dijken polder is vaak meer uitgesproken Bij ontwikkelingen aan de droogmakerij van beplanting om de kade zelf dan bij de boezemkades van de veen- dijken en kades dienen de volgende als groene lijn in het landschap weidepolders. Dit sterke contrast is een eigenschappen behouden of versterkt te zichtbaar te houden. belangrijk kenmerk voor de droogmakerij worden: en maakt de dijken nog meer geschikt • Beleefbaarheid van het contrast als ‘catwalks’ van waar de openheid van tussen hoge boezemkade en lage Midden-Delfland wordt beleefd. polder; • Herkenbaarheid van de droog- Dijken en kades bevatten zelden tot makerij als ruimtelijke entiteit; nooit beplanting. • Beheer en waterkerende functie van Naast hun waterkundige en kerende de dijken/ kades; functie zijn ze essentieel voor de ontslui- • Zicht vanaf de dijken/ kades op de ting van het gebied. Behalve de grote polder; doorgaande structuren op een aantal kades hebben veel dijken en kades een

gebiedsprofiel midden-delfland • 37 • ONDERSCHEIDEND RIVIERENGEBIED • 38 • BB BOSCH SLA ERS

onderscheidend rivierengebied

Legenda Het buitendijks gebied bestaat goeddeels • Behoud van de doorzichten vanaf

Nieuwe Waterweg uit recreatiebos en bedrijven. de dijk op het achterliggende (veenweide)landschap.

Rivierdijk De Vlaardingsedijk/ Maassluissedijk • Nieuwe ontwikkelingen op of begrenst het buitendijks gebied met dat tegen de dijk krijgen een voorkant van de rest van de Aalkeet-Binnenpolder. naar de rivier, worden op de rivier Rivierdijk in stedelijk gebied Deze sterke lijn in het landschap heeft als georiënteerd (vizier op de rivier). primaire functie het keren van hoog water. • Behoud of herstel van openbare Buitendijksgebied oevers, waar van toepassing herstel Uitgangspunten: van het jaagpad. Zichtbaar contrast landschappen • Nieuwe ontwikkelingen dragen bij aan • Waar mogelijk koppelen van behoud van de rivierdijk als herkenbare recreatieve routes aan water en/ of Beleefbare-bereikbare waterkant landschappelijke structuurdrager van dijk. het rivierengebied. • Versterken van het doorgaand Karakteristiek profiel van de dijk. Dit draagt Het rivierenlandschap van de Nieuwe bij aan het herkenbaar houden Waterweg, tussen Maassluis en en begrijpbaar houden van de Vlaardingen, beslaat een klein deel van dijk. Het ritme langs de dijk met Midden-Delfland. afritten, bebouwing, afwisselend Ofschoon de Nieuwe Waterweg is open-dicht etc. biedt houvast voor ontstaan vanuit de omvorming van het plaatsen en vormgeven van de Maas vormt het gebied geen nieuwe ontwikkelingen, evenals archetypisch rivierenlandschap met het dwarsprofiel van de dijk en binnendijks komgronden en oeverwallen bijbehorende bebouwing. en buitendijks uiterwaarden met grienden.

gebiedsprofiel midden-delfland • 39 • Nieuwe waterweg, buitendijksgebied + beleefbare waterkant Kwaliteit De oever van dit deel van de Nieuwe belangrijke doorgaande verbinding tus- Waterweg kent een relatief smal buiten- sen het centrum van Rotterdam en het GEBIED dijks gebied met sterk verharde rivier- strand van Hoek van Holland. beschoeiing. Dit is het ‘stoere randje’ van Midden-Delfland. Dit gebied is Ambitie vrijwel onbebouwd, kent veel opgaande Bij ontwikkelingen dienen de volgende beplanting (recreatiegebied Oeverbos) eigenschappen behouden of versterkt te R E N R IVIE en biedt een ‘veranda’ naar het haven- worden: gebied van Rotterdam. Vanaf hier heeft • De ‘veranda’ vanuit Midden-Delfland men zicht op het werken in de haven, op op het havengebied van Rotterdam, de pijperijen van de industrie en op de deze kan meer dan thans zicht grote boten die hier zo dichtbij passeren bieden op de waterweg en de dat men het gevoel heeft ze aan te kun- daaraan verbonden bedrijvigheid. Referentiebeeld nen raken. Het visueel spektakel op en • Bereikbaarheid van de rivieroever aan de Nieuwe waterweg, de dynamiek voor recreatieve doeleinden. van dit gebied, vormt een sterk contrast • Nieuwe ontwikkelingen dienen tot de rust en het historisch karakter van enerzijds te zijn georiënteerd op de EIDE N D DE RSCH ON Midden-Delfland. Nieuwe Waterweg, maar moeten daarnaast een voorkant naar het De oever van de Nieuwe Waterweg open gebied van Midden-Delfland is goed bereikbaar per auto en is over ontwikkelen. de volledige lengte toegankelijk voor • Doorgaande structuren. voetganger en fietser. Het vormt een

• 40 • BOSCH SLABBERS Rivierdijk + zichtbaar contrast landschappen

Kwaliteit De rivierdijk van de Vlaardingsedijk/ • De dijk als krachtige lijn in het land- Maassluissedijk vormt de scheiding schap. Dit kan door begeleidende tussen het buitendijks gebied en de beplanting aan te zetten en de voet veenweidegebieden. De dijk is breed van de dijk zo vrij mogelijk te maken, opgezet met een doorgaande lokale ook in het bebouwde gebied. ontsluitingsweg tussen Maassluis en • Zichtrelaties vanaf de rivierdijk op de Vlaardingen. Het heeft aan één zijde Nieuwe Waterweg en het veenwei- begeleidende beplanting. degebied; • Het contrast tussen dijk en binnen- Binnen het stedelijk gebied van Maas- dijks gebied. sluis is het hoogteverschil tussen dijk en • De dijk als verbinding tussen stad binnendijksgebied goed leesbaar. en land. Referentiebeeld, krachtige lijn in het landschap Vanaf de dijk is op delen een sterk contrast waarneembaar tussen het veenweidegebied aan de noordzijde en het rivierengebied aan de zuidzijde.

Ambitie Bij ontwikkelingen dienen de volgende eigenschappen behouden of versterkt te worden:

gebiedsprofiel midden-delfland • 41 • WEG DOOR STAD EN LAND • 42 • BB BOSCH SLA ERS

weg door stad en land Legenda dagelijks veel ‘passanten’ de openheid Maasland en Maassluis/A20. Dit oude en

Snelweg als integraal onderdeel van het Midden-Delflandgebied. Anders smalle, op de boezemkade gelegen lint van de stad dan in het stedelijk gebied kunnen zij hier kronkelt door Midden-Delfland en biedt

Snelweg, landelijke doorsnijding van zich afkijken, ervaren zij de hoge wol- de weggebruiker als geen andere weg kenluchten, zien zij dat ook in de drukke een fraaie beleving van het gebied. Randstad op steenworp afstand van de N-weg als integraal onderdeel van de stad stad nog rust en ruimte aanwezig is. Deze De belangrijkste verkeersknooppunten, ‘vensters op het landschap’ voegen voor die de snelwegen met de hoofdwegen en N-weg, landelijke doorsnijding de weggebruiker een belangrijk contrast kernen verbinden, liggen aan de randen aan hun reis toe. van het gebied. Knooppunt

De A4 vormt een uitzondering op de ‘Snelweg/N-weg als integraal onderdeel Hoofdweg panorama overige landelijke doorsnijdingen. Deze van de stad’ is opgenomen in de kaart wordt half verdiept / verdiept aangelegd maar wordt niet verder behandeld in dit om zo de impact op het open weidege- gebiedsprofiel. Karakteristiek bied te beperken. Midden-Delfland wordt doorkruist door Uitgangspunten drie snelwegen: de A13 en de (toekom- Naast de snelwegen kruisen meerdere Deze zijn per wegtype opgenomen in de stige) A4 tussen Delft en Rotterdam in N-wegen het gebied. De N233 verbindt verdere uitwerking. noord-zuid richting en de A20 tussen Delft met het Westland, N470 vormt Vlaardingen en Maassluis in oost-west een schakel tussen Delft en Pijnacker richting. en doorkruist stad en land, de N471 en N209 liggen deels aan de randen van het Deze wegen doorsnijden het landschap landelijk gebied. maar bieden (met uitzondering van de A4) de weggebruiker waardevolle snelweg- De N468, de Oostgaag en Zuidgaag, panorama’s. Vanaf deze wegen beleven vormt een schakel tussen Delft/A4 en

gebiedsprofiel midden-delfland • 43 • Snelweg als landelijke doorsnijding

Kwaliteit De doorsnijding door snelwegen wordt Bij eventuele aanpassingen aan de A20 • Nieuwe ontwikkelingen langs de weg

D vanuit het landschap in de regel als hin- en A13 valt winst te behalen bij het zijn in Midden-Delfland niet gewenst. derlijk ervaren. Ze vormen barrières voor inpassen van deze wegen. De impact op • Verknopingen, onderdoorgangen en mens en dier. Voor de automobilist vormt het landschap kan worden beperkt door: overkluizingen vragen specifieke ont-

N LAN een dergelijke doorsnijding daarentegen • Bundelen en minimaliseren van werpaandacht. een welkome afwisseling op weg naar ‘snelweg meubilair’. zijn bestemming. • Het beplanten van overhoeken langs de tracés met lage, gebiedseigen De A20 en A13 zijn essentiële verbin- (knot)beplanting. dingen voor Rotterdam, Den Haag, Delft • Het ontwikkelen van een visuele

D E OOR STA en het Westland. Ze liggen als auto- relatie tussen bestaande snelweg nome toevoegingen net wat hoger dan en omgeving; vanaf de snelweg het omliggende landschap, zonder te moet het aanliggend landschap en reageren op bestaande kavelstructuren de kruisende hoofdstructuren be- W EG D en verbindingen. Alleen op enkele plek- leefbaar blijven. Verstoring van het ken langs de A13 volgt begeleidende landschap dient tot een minimum beplanting de weg. beperkt te blijven; beleving vanuit het landschap heeft prioriteit boven Ambitie beleving vanaf de weg. De verlenging van de A4 wordt half ver- • Nieuwe rijkswegen zo min mogelijk diept aangelegd. Hierbij geldt ‘niet zien, beleefbaar vanuit het landschap te niet horen, niet ruiken’ (ten behoeve van ontwikkelen. Het minimaliseren van de stiltegebieden). De afspraken die in storende factoren (zicht, geluid, het IODS zijn gemaakt vormen de basis vervuiling) is hier leidend. voor deze ontwikkeling. Referentie snelweg panorama • 44 • BOSCH SLABBERS N-weg als landelijke doorsnijding

Kwaliteit N-wegen vormen onderdeel van de voorkomen van verstoring van de ontsluiting binnen het gebied. Ze liggen aanwezige stiltegebieden.. open in het landschap en bieden de • Bij toepassing van wegbegelei- weggebruiker zicht op het landschap. dende beplanting wordt gebruik gemaakt van lage gebiedseigen Ambitie soorten. Bij ontwikkeling van deze wegen zijn de • Sluipverkeer op de N468 (Gaag- volgende aandachtspunten van belang: weg) wordt geweerd. Hier behoort • Bij nieuwe infrastructuur beweegt ‘down-grading’ van de weg tot de de weg waar mogelijk mee met de mogelijkheden. Down-grading van hoofdrichting van het landschap. een weg leidt tot een versterkte Waar N-wegen landschappelijke verzoening met het landschap hoofdstructuren kruisen, bijvoor- en vereist een herprofilering. Zie beeld vaarten, dient de landschap- ‘Identiteitsdragers - Gaagweg pelijke lijn als afzonderlijke structuur structuurvormende lijn’ voor een zichtbaar en herkenbaar te blijven ontwikkelingsconcept voor wegpro- (door bijvoorbeeld een brug). fiel down-grading. • Nieuwe of aan te passen infrastruc- • Grote verkeerskundige elementen tuur wordt beschouwd als een (bv. rotondes, hoge verkeersbor- integrale gebiedsopgave inclusief den) worden in het open landschap inpassingsvraagstukken en het vermeden.

Referentie N-weg, venster op het landschap gebiedsprofiel midden-delfland • 45 • beeldverstorend; tracévol- polderweg veenweide; beeldverstorend; sterk zichtbare beleefbaarheid landschap; Barrièrewerking; weg gende gebiedsvreemde, hoog moeilijk herkenbaar als lijn in het onaantrekkelijke lichtmasten, landschappelijk lijn onherken- moeilijk passeerbaar beeldverstorend; opgaande beplanting en landschap lichtvervuiling in de polder baar vanaf de weg voor mens en dier hoeveelheid bebording hagen, N-weg als gebiedsvreemde lijn in het landschap D N LAN

Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: veenweide polderweg en N-weg als landelijke doorsnijding

beperkt gebruik van beleefbaarheid; kruising weg en landschappelijke lijn zichtbaar energiezuinige lichtpalen voor de weggebruiker, de weg is passeerbaar voor mens en dier (lage mast, energiezuinig), polderweg veenweide; tracé versterkte lange zichtlijnen, fraaie gebundelde bebording volgende gebiedseigen lage evt. toepassing van stedelijke/dorpse silhouetten wegbegeleidende beplanting van lage, gebiedseigen beplanting, weg herkenbaar in dynamische verlichting of zichtbaar vanuit het landschap soorten, N-weg ingepast in het landschap. D E OOR STA het landschap wegreflectoren W EG D

Illustratie ambitie: veenweide polderweg en N-weg als landelijke doorsnijding • 46 • BOSCH SLABBERS Hoofdweg panorama Knooppunten

Kwaliteit Kwaliteit De visuele relatie tussen weg en omgeving is Verminderen van de negatieve impact van Knooppunten koppelen N-wegen en LandschapsOntwikkelingsPerspec- een belangrijke kwaliteit voor de reiziger. Het de weg op het landschap en de versterking snelwegen met elkaar en zijn belangrijke tief Midden-Delfland voor nadere helpt hem bij de oriëntatie in de ruimte, maakt van de beleefbaarheid vanaf de weg op het oriëntatiepunten voor de automobilist. informatie over poorten). dat hij voor zijn plaatsbepaling niet uitsluitend landschap kan worden gerealiseerd door: Ze liggen aan de randen van het provin- afhankelijk is van zijn navigatiesysteem. daarbij • Kruisingen van hoofdwegen met belang- ciaal landschap Midden-Delfland. dragen deze zichten belangrijk bij aan de rijke landschapslijnen als boezemkanalen bekendheid van Midden-Delfland, en bekend zichtbaar te maken rekeninghoudend Ambitie maakt bemind. met de beleving vanuit het landschap op De oriëntatie en poortfunctie van de de weg. knooppunten kunnen versterkt worden Ambitie • Bij het aanbrengen of verwijderen van door: Gestreefd wordt naar een zodanige inpassing wegbeplantingen rekenschap te geven • Duidelijke, eenduidige bebording bij van de wegen dat deze vanuit het landschap van het zicht op de weg en gebruik te entree van het gebied. minder storend zijn maar waarbij wel het zicht maken van gebiedseigen beplanting. • Bij plaatsing van geluids-/ op het landschap vanaf de weg intact blijft. • Waar mogelijk nieuwe zichten op het zichtschermen/beplanting rond Uitzondering hierop is de verlenging van de landschap te creëren. het knooppunt rekening te houden A4 welke half verdiept/ verdiept wordt • Zichtbeperkende elementen aan de met de oriëntatie en beleving van aangelegd. Hierbij geldt ‘niet zien, niet snelweg zoveel mogelijk te beperken. de automobilist. Het minimaliseren horen, niet ruiken’ (ten behoeve van de van storende factoren (zicht, geluid, stiltegebieden). De afspraken die in het vervuiling) van het knooppunt is IODS zijn gemaakt vormen de basis voor leidend. deze ontwikkeling. • Ontwikkeling van parkeermogelijk- heden nabij het knooppunt waar deze als poort ontwikkeld wordt (zie

gebiedsprofiel midden-delfland • 47 • DOORSNIJDEND SPOOR, VERDICHTE STATIONSOMGEVING • 48 • BB BOSCH SLA ERS

doorsnijdend spoor, verdichte stationsomgeving

Legenda Daarnaast liggen aan de randen van het stedelijke omgeving en haar ligging gebied OV verbindingen als tram en rand- in het netwerk. Daarmee kan ook het Spoor stadrail. Deze zorgen voor een optimale onderscheid tussen hoogstedelijke verbinding vanuit het centrum van de stad kwaliteit en luwe gebieden verder OV panorama tot aan de randen van Midden-Delfland. worden aangezet. De randstadrail/ lightrail gaat aan de Stedenbaan+ halte oostzijde langs het gebied.

Stedenbaan Uitgangspunten • Een visuele relatie tussen spoor en Halte met aansluiting op het omgeving is gewenst; voor het ste- landschap delijk gebied gelden speciale inpas- Lightrail singseisen. De stationsomgeving is een integraal onderdeel van de stad. Stadsgebied met hoogwaardig OV • In de openbaar vervoerpanorama’s is bijzondere aandacht gewenst voor de relatie spoor-aanliggend landschap. Karakteristiek Hier ervaart men vanuit de trein de Midden-Delfland ligt tussen steden kwaliteiten van Zuid-Holland. Behoud die onderling verbonden zijn door een van het zicht op het omringende land- hoogwaardig openbaar vervoersnetwerk. schap vergt behoud van de openheid Twee spoorlijnen doorkruisen het landelijk en respect voor bestaande kwalitei- gebied; de lijn Delft-Rotterdam en de lijn ten binnen het panorama. Rotterdam-Hoek van Holland. De treinrei- • Stationsgebieden worden ontwikkeld ziger geniet lokaal fraaie panorama’s op tot aantrekkelijke verblijfsgebieden het landschap. met een kwaliteit passend bij de aard en omvang van het station, de

gebiedsprofiel midden-delfland • 49 • G N GEVI Spoor

Kwaliteit

ONSOM De spoorlijnen in dit gebied liggen als deze halteplaatsen uitgroeien tot knoop- autonome toevoeging in het landschap. punten met alle verdichtende ontwik- Op delen van het traject wordt het zicht kelingen van dien. op het landschap beperkt door gesloten beplanting. Bestaande over- en onderdoorgangen De spoorlijnen vormen geringe visu- langs de spoortracés blijven behouden I CHT E STAT ele barrières in het landschap maar zijn en worden waar mogelijk verbeterd.

DI daarentegen voor mens en dier lastig te Verbetering kan door middel van het R kruisen. Er is een beperkte hoeveelheid accent te leggen op het versterken van onderdoorgangen. de sociale veiligheid en beheerbaarheid en het opnemen van faunapassages. Ambitie Onderdoorgangen dienen ‘schoon, heel OOR, VE Bij het ontwikkelen van nieuwe of het en veilig’ te zijn. Daarbij zijn zichtbaar- Referentiebeeld, onderdoorgang P aanpassen/ opwaarderen van bestaande heid / doorzichten van belang.

D S verbindingen dient de autonomie van de

N lijn behouden te blijven. Nieuwe of aan te Waar mogelijk wordt aanpassing van het passen infrastructuur wordt beschouwd spoor gecombineerd met het toevoegen DE J

I als een integrale gebiedsopgave inclu- van nieuwe onderdoorgangen, teneinde sief inpassingsvraagstukken. de barrièrewerking voor mens, dier en Waar mogelijk worden in het open mid- landschap te beperken. dengebied nieuwe eenvoudige stations Ook voor deze nieuwe onderdoorgangen

OORSN gerealiseerd, als eenvoudige halteplaat- geldt dat zij met zorg worden ontworpen. D sen in het landschap. Van hieruit kunnen recreatieve verbindingen aansluiten op het landschap. Het is niet wenselijk dat • 50 • BOSCH SLABBERS OV panorama

Kwaliteit De OV panorama’s maken het de realiseren door het beperken van treinreiziger mogelijk de weidsheid van opgaande beplanting langs het het Midden-Delfland gebied te ervaren. spoor en het creëren van brede Het bereik en duur van de zichten zichten in de kavelrichting. verschilt sterk. Dit komt dit deels door • Zichtbaar maken van plekken waar een verdichting van de beplanting in de het spoor belangrijke landschaps- recreatiegebieden nabij de stadsranden structuren kruist. als mede door de aanwezigheid van • In het open veenweidelandschap opgaande beplanting in het overige hoog opgaande beplanting langs gebied. het spoor weren. Vanaf de lightrail verbinding nabij Pijnac- • Waar tracé begeleidende beplanting ker is het landschap van de droogmake- gewenst is alleen gebiedseigen rijen goed waarneembaar. beplanting gebruiken. Referentiebeeld

Bij ontwikkelingen ten behoeve van Ambitie OV panorama’s dient de beleving Om OV panorama’s te behouden en te (zicht, geluid) van het spoor vanuit het versterken dient met de volgende zaken landschap meegewogen te worden. rekening te worden gehouden langs het spoor: • In dicht beplante gebieden verbetering van zichtrelaties tussen spoor en open weide gebied

gebiedsprofiel midden-delfland • 51 • G N GEVI Stedenbaan(+) haltes + haltes met aansluiting op het landschap

ONSOM Kwaliteit Ambitie De stedenbaanstations liggen centraal Behoud en versterking van de bereikbaar in het stedelijk gebied. Vanuit deze het van Midden-Delfland door middel stations zijn de verbindingen met het van het Openbaar Vervoer is gewenst. omliggende landschap onduidelijk. Dit is mogelijk door: Voor de bereikbaarheid van het Midden- • Een duidelijke aansluiting van routes I CHT E STAT Delflandgebied zijn verschillende tram- en zichtrelaties tussen de haltes en

DI haltes (halte met aansluitingen op het het omringende landschap. R landschap) zoals de tramhalte Tanthof • Ontwikkelen van (nieuwe) ‘haltes in Delft waardevol. Vanuit deze haltes Midden-Delfrand’, haltes in of nabij komt men tot aan de rand van het ge- het open weide gebied met aanslui- bied. De halte Westpolder vormt voor de tingen op het recreatief netwerk. OOR, VE randstadrail een vergelijkbare stad-land P verbinding. D S N DE J I OORSN D

Referentiebeeld • 52 • BOSCH SLABBERS lightrail

Kwaliteit Hieronder valt de randstadrail verbinding van Den Haag, via Pijnacker, naar Rotterdam. Deze autonome lijn ligt verhoogd in het landschap. Vanuit de randstadrail is het landschap beleefbaar, vanuit het landschap voel je de nabijheid van de stad.

Ambitie Behoud en versterking van bestaande lightrailverbinding is gewenst. Daar waar deze verbindingen het Midden-Delflandgebied raken dient aandacht te zijn voor de beleefbaarheid van de reiziger. Hoog opgaande, tracé volgende beplanting dient hier geweerd te worden, opdat het gebied beleefbaar blijft voor de reiziger.

gebiedsprofiel midden-delfland • 53 • WATER ALS STRUCTUURDRAGER • 54 • BB BOSCH SLA ERS

water als structuurdrager Legenda Midden-Delfland kent een samenhangend grote sloten aangevuld met een netwerk

Water op boezemnivo stelsel van boezemwater, weteringen, van fijnmazige slootjes. kanalen, veenstromen en kreken.

Plassen losgekoppeld van het Naast deze sloten, vaarten en weteringen Uitgangspunten: boezemsysteem kent het gebied enkele plassen, deels Dit is selectie van de hoofdpunten, veel van natuurlijke oorsprong, als de Acker- elementen zijn verwerkt in de verschil- Belangrijke polderwatergangen dijkse plassen maar veelal aangelegd lende legenda eenheden. voor natuurontwikkeling of recreatie (Fop- •• De (provinciale en historische) vaar- Voormalig boezemwater pepolder, Krabbeplas, Kraaiennest). wegen krijgen de uitstraling van regionale landschappelijke dragers. Rivier Ruimtelijk zijn de boezemwateren het •• Waar ontwikkelingen plaatsvinden meest manifest. Deze eeuwenoude lijnen aan kanalen en vaarten buiten Gemalen verbinden stad, dorp en land met elkaar, stedelijk gebied, dragen deze bij zij verbonden letterlijk het land met de aan versterking van hun rustige Sluizen stedelijke markten. De boezems wateren en voorname karakter, behoud af naar de Nieuwe Waterweg. en versterking van erfgoed als Poldermolentjes identiteitsdragers en, waar nodig) Veel boezemwatergangen zijn in beginsel herstel van continuïteit. Oversteekmogelijkheid: brug | veer nog altijd bruikbaar als vaarverbinding, •• De oevers van rivieren, vaarten, maar de aanwezigheid van een veelheid kanalen en plassen zijn zo veel als Boezem panorama aan lage bruggen en de beperkte opper- mogelijk openbaar toegankelijk. vlakte aan water maakt Midden-Delfland Om oevers en water toegankelijk niet geschikt als groot waterrecreatie geen beleefbaar te houden is er geen Karakeristiek bied. De Nieuwe Waterweg en de Schie ruimte voor verdere verdichting / Midden-Delfland is een nat gebied. Dat worden tevens gebruikt voor de beroeps- privatisering van de oevers. toont zich in de aanwezigheid van veel vaart (zie ook ‘Gevarieerd en verbindend •• Verbeteren van de waterkwaliteit water en de daaraan verbonden techni- vrijetijdslandschap’). aan de hand van de kwaliteitsdoelen sche werken (molens, poldermolentjes, Binnen de polders wordt de waterhuis- zoals beschreven in de kaderrichtlijn gemalen en sluizen). houding door polderwateren geregeld: water en/of het Waterplan. gebiedsprofiel midden-delfland • 55 • WATER ALS STRUCTUURDRAGER Referentiebeeld, bereikbaarheidenbeleving Referentiebeeld, hoogtecontrast • 56 • BB BOSCH SLA ERS

Referentiebeeld, boezempanorama Referentiebeeld, bereikbaarheidenbeleving water op boezemnivo + boezempanorama

Kwaliteit Het netwerk van boezemwatergangen De Foppenplas, deel van de Vlietlanden, • Bevaarbaarheid voor kleinere is essentieel voor de afwatering van het is een grote open plas op boezemniveau, recreatievaart door bij herstel, gebied. Ze liggen vaak enkele meters het vormt daarmee een unieke plek. vervanging of aanleg bruggen hoger dan de veenweidegebieden en passeerbaar te maken. zijn vanuit het landschap goed zichtbaar. Ambitie • Garanderen van voldoende water Van oudsher zijn hieraan de eerste lint- Bij ontwikkelingen langs en op diepte. nederzetting ontstaan. Dit is nog goed boezemwateren moet rekening • Op unieke punten aanlegsteigers te zichtbaar aan de Gaag. worden gehouden met de volgende ontwikkelen. Het zijn nu de directe verbindingen eigenschappen: • Natuurontwikkeling door middel van vanuit het gebied naar de omliggende • Behoud van waterkundige aanleg natuurvriendelijke oevers. steden. huishouding en functies. • Verbeteren van de waterkwaliteit. Naast hun waterhuishoudkundige taak • Versterken stad-land verbindingen • Beleefbaarheid open weide vervullen boezemkanalen vaak belang- langs de boezemwatergangen landschap vanaf boezem, panorama. rijke ecologische en recreatieve rollen. vanuit het centrum van steden langs • Behoud van het contrast tussen Doordat ze in de regel onaangetast en en over het water naar het land. boezem en polder (hoogteverschil). ononderbroken zijn gebleven vormen • Waar mogelijk wordt gezocht ze uitstekende verbindingen voor flora, naar vereenvoudiging van het fauna, wandelaar, fietser, en bootjes. waterbeheer en gewerkt aan een Vanaf de boezem(kade) is de weidsheid klimaatbestendige en robuuste van Midden-Delfland goed te ervaren. inrichting van het watersysteem.

gebiedsprofiel midden-delfland • 57 • WATER ALS STRUCTUURDRAGER waterkwaliteit laatsomstewensenover. vaarbaar zij, anders dan door kano’s. De Voor alle plassen geldt dat zeniet be- een recreatieveen/ofnatuurfunctie. rische landschap. De plassenhebben veelal niettothetoorspronkelijkeagra- van hetboezemsysteem.Zebehoren , Ackerdijkse plassen) zijn losgekoppeld beplas, hetKraaiennest, deBoonerlucht De plasseninMidden-Delfland(Krab- Kwaliteit Plass e • 58 n los • ge koppe BB BOSCH SLA ld v an h et s • • • • • • houden teblijvenofversterktworden: dienen devolgendeeigenschappen be- Bij ontwikkelingennabij/indeplassen Ambitie ERS y Ecologische kwaliteit. Ackerdijkse plassen). Recreatief gebruikuitgezonderdde Vergroten waterbergingscapaciteit. Verbeteren vandewaterkwaliteit. Bereikbaarheid vandeoevers. Openheid vandeplassen. stee

m vaarbaar voorkano’s. Sommige polderwatergangenzijnbe- enkele krommeslotenalsdeSlinksloot. tuur van slootjes. Daarnaast zijn er nog zijn gekoppeldaandefijnmazigstruc- liggen veelalrechtlijnig indepolderen Oude Leede.Dehoofdwatergangen van gen zoalseendeelvanhetkanaal maar erzijnookhooggelegenwatergan- liggen voornamelijkoppolderniveau stromen. De hoofdpolderwatergangen weteringen, voormalige kreken en veen- watergangen). Ditbetreftgrotesloten, lijnen binnen de polders (hoofdpolder- Dit zijndebelangrijksteontwaterings- Kwaliteit Belan gri jk e p ol derwat er g an gen • • • • • • eigenschappen: gehouden tewordenmetdevolgende Bij ontwikkelingendientrekening Ambitie voor kano’s waarrelevant. Verbeteren vandebevaarbaarheid verkavelingspatroon. Behoud vanhetkarakteristieke waterverbindingen (slootjes). hoofdpolderwatergang en lagere Behoud vanhetcontrasttussen Verbeteren waterkwaliteit. natuurvriendelijke oevers. Natuurontwikkeling dooraanlegvan ding enfuncties. Behoud vanwaterkundigehuishou- voormalig boezemwater

Kwaliteit Dit betreft de Poldervaart, een voormalig • Herstel/behoud van waterkundige boezemkanaal dat in verbinding stond huishouding. met de Schie. Het kanaal loopt in één • Bevaarbaarheid. strakke, zuidwest-noordoostelijke lijn • Natuurontwikkeling door aanleg van vanaf de Schie, langs het Beatrixpark natuurvriendelijke oevers. tot aan de A4/ Vijfsluizen bij Schiedam/ • Verbeteren waterkwaliteit; Vlaardingen. Een cultuurhistorisch • Behoud contrast tussen boezem en waardevolle sluis scheidt het kanaal met polder (hoogteverschil). de Schie, deze is echter niet meer in ge- • Relatie tussen vaart en omliggende bruik. Aan de vaart ligt nog karakteristiek bebouwing. e bebouwing. In potentie vormt het een • Versterken van de doorgaande belangrijke recreatieve en waterkundige fietsverbinding/stad-land verbinding verbinding tussen stad en land. over de kades.

Ambitie In de toekomst is het mogelijk dit kanaal weer te verbinden met de Schie. Daarmee wordt het weer mogelijk vanuit Schiedam/Vlaardingen Midden-Delfland in te varen. Bij ontwikkelingen dient rekening gehouden te worden met de volgende eigenschappen:

Referentie nieuwe kwaliteit voormalig boezemwater gebiedsprofiel midden-delfland • 59 • WATER ALS STRUCTUURDRAGER • • • versterkt teworden: eigenschappen behouden te blijven of Bij ontwikkelingendienendevolgende Ambitie drukke verbindingvoordescheepvaart. Derivieriseenbelangrijkeen kanalen. wordt afgewaterddoordeboezem- Delfland aandezuidwestzijde.Hierop De NieuweWaterweg begrenstMidden- Kwaliteit Rivier Verbeteren waterkwaliteit. vaart. Bevaarbaarheid voordescheeps - boezemkanalen. Afwateringsmogelijkheid van de • 60 • BB BOSCH SLA ERS

blijven ofversterktteworden: volgende eigenschappen behoudente toekomstige ontwikkelingendienende transparante architectuur. Bij gerealiseerd meteeneenduidige Recentelijk zijnnieuwegemalen Ambitie vaak monumenten. (stoomgemalen enwindmolens)zijn van hetlandschap. Deouderegemalen functie diebijdraagtaandekwaliteit waterkundige ookeenbeeldbepalende gemalen hebbenhierdoornaasteen gebouwen.De zich veelalalsmarkante poldergemalen. Deze manifesteren grote hoeveelheidboezem-en Het veenweide gebied kent een Kwaliteit G e male n • • • huidige gemalen. Passend in de geest/ familie van de het gemaal. Zichtbaarheid/beleefbaarheid van toepassing). baarheid van het gemaal(indienvan Vispasseerbaarheid ofvisweer- Sluizen

Kwaliteit Midden-Delfland kent een verscheiden- • Zichtbaarheid/ landschappelijke heid aan schutsluizen, spuisluizen en inpassing van de sluis. keersluizen. Deze worden met name aangetroffen waar boezemkanalen afwa- teren op de Nieuwe Waterweg. Nabij molen De Valk ligt nog een schutsluis in een droogmakerij. Deze maakt het kleine bootjes mogelijk om van de Berkelse Zweth naar Oude Leede te varen.

Ambitie Bij ontwikkelingen dienen de volgende eigenschappen behouden te blijven of versterkt te worden: • Afwateringsmogelijkheid van de boezemkanalen. • Bevaarbaarheid voor de scheep- vaart, waar van toepassing. • Verbeteren van de waterkwaliteit. • Vispasseerbaarheid of vis weerbaar- heid van de sluizen

Referentiebeeld, vormgeving en beleefbaarheid

gebiedsprofiel midden-delfland • 61 • Poldermolentjes

Kwaliteit Ambitie R Deze kleine energie neutrale windmolen- Nieuwe poldermolentjes zijn mogelijk.

GE tjes zijn karakteristiek voor het veenweide Bij het vervangen van bestaande en het gebied. Hun archetypische vorm is van toevoegen van nieuwe poldermolentjes RA

D afstand herkenbaar. Ze worden gebruikt dienen ze hun archetypisch vorm en

R voor de aandrijving van poldergemalen hoogte te behouden. om kleine peilverschillen in de polder in stand te houden. UUCT U R ALS STR E WAT

Referentiebeeld, vormgeving

• 62 • BOSCH SLABBERS oversteekmogelijkheid: brug | veer

Kwaliteit Deze belangrijke recreatieve oversteek- • Toepassing van passende mogelijkheden verschillen in architectuur materialen. en beleefbaarheid. Ze zorgen voor een • Bij herstel, vervanging of aanleg optimale bereikbaarheid voor fietsers en bruggen passeerbaar maken voor wandelaars in het gebied. (kleine) vaart waar van toepassing. Er zijn drie veer oversteekplaatsen; over • Ontwikkelingen mogen geen de Vlaardingervaart ten noordoosten belemmering vormen voor de van Vlaardingen en ter hoogte van de doorstroming/waterhuishouding. Duifpolder en over de Noordervliet. In waterrijke gebieden hebben bruggen Ambitie de potentie uit te groeien tot iconen. Het Behoud van bestaande veerverbindingen ontwerp van een brug is niet alleen een is gewenst, ze bevorderen het civieltechnische maar ook een culturele recreatieverkeer en zijn hierop zorgvuldig opgave. doch ingetogen afgestemd. Bij de vormgeving van een nieuwe Bij ontwikkelingen van bestaande oversteek kan worden gekozen voor en nieuwe bruggen dient rekening een traditionele brug of voor een meer gehouden te worden met de volgende eigentijdse constructie. In beide geval- kernmerken: len behoeft de vormgeving (detaillering, • Beleving van de passage van een kleur- en materiaalgebruik) bijzondere landschappelijk structuurlijn. aandacht.

Referentiebeeld, vormgeving

gebiedsprofiel midden-delfland • 63 • KWALITEIT IN STADS- EN DORPSGEBIED • 64 • BB BOSCH SLA ERS

kwaliteit in stads- en dorpsgebied Legenda Vier dorpen liggen daadwerkelijk in het De skyline van de steden is vanuit weinig

Stad gebied; ‘t Woudt, Oude Leede, Schip- posities zo goed beleefbaar als vanuit luiden, en Maasland. Deze hebben nog Midden-Delfland.

Dorp een duidelijke relatie met het omliggend landschap, dobberen nog vrij in de ruimte. Uitgangspunten: • Behoud en versterking van een breed Historisch centrum/kern Kethel is in zijn geheel opgeslokt door de palet aan woon- en werkmilieus; elk stedelijke uitbreidingen van Rotterdam, dorp en stad zijn eigen kleur; diversi- Stedelijk groen maakt als en ‘Notting Hill’ deel uit van teit aan complementaire steden. het stedelijk weefsel van Rotterdam. • Hoogteaccenten vallen samen met Hoofdentree (auto) Desondanks kent Kethel nog wel een dui- ‘zwaartepunten’ in de stedelijke delijk relatie met het gebied van Midden structuur. Delfland, het wordt door een doorgaande • Deze ‘zwaartepunten’ liggen binnen Karakteristiek groenstructuur met het open polderland de invloedssfeer van hoogwaardig Provinciaal landschap Midden-Delfland verbonden. openbaar vervoer. wordt omsloten door de steden Rotter- • Bij nieuwe ontwikkelingen wordt dam, Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, De grotere steden kennen ieder hun ei- gebruik gemaakt van de groen- en Delft, Pijnacker en Berkel en Rodenrijs gen karakteristiek met hun eigen verhaal: waterstructuur als onderdeel van het en door het Westland en de Nieuwe Hofstad Den Haag, Kennisstad Delft, stads- en dorpsontwerp. Waterweg. Door de expansieve verste- Stoere Waterstad Rotterdam. De ontwik- • Cultuurhistorisch waardevolle ge- delijking in de na-oorlogse periode is de kelingsgeschiedenis van elk van deze ste- bouwen worden behouden door ze verhouding stad en land omgedraaid. den staat aan de basis van hun specifieke een functie te geven die aansluit bij Waar de steden voorheen vrij in het land identiteit. Deze identiteiten blijken sterk de behoeften van deze tijd. dobberden hebben ze thans het gebied complementair. Deze complementariteit • Ontwikkelingen in of in de nabijheid van Midden-Delfland omzoomd. Midden- wordt in de toekomst verder uitgebouwd. van het historisch centrum dragen bij Delfland is tot groene binnentuin van de In de steden bepaalt hoogbouw mede aan versterking van de vitaliteit van Zuidvleugel geworden. De oude stads- het beeld van de stad, van de ruimtelijke de stads- en dorpscentra met een kernen hebben hun aanhechting met het identiteit. Hoogbouw zorgt mede voor gevarieerd functioneel en ruimtelijk landschap (vrijwel) verloren. een scherp contrast tussen stad en land. beeld. gebiedsprofiel midden-delfland • 65 • KWALITEIT IN STADS- EN DORPSGEBIED Midden-Delfland. behoud vanhetopenpolderland van aanliggende steden. Essentieel is het Midden Delflandishet goud vande Hetgroene leefbaarheid vandestad. Het land draagt belangrijk bij aan de Ambitie heid vanhetland. ende rustenopen- drukte vandestad Zij verbeeldenhetcontrasttussende open landschap vanMidden-Delfland. hoogbouw goedzichtbaar vanuithet Haag enhethavengebiedzijndoorhun De skylinesvanRotterdam,Delft,Den het aangrenzendepolderlandschap. Soms isereendirecteverbindingnaar woon- werkmilieus. functies eneenverscheidenheid aan nen iedereendiversprogrammaaan De stedenrondMidden-Delflandken- Kwaliteit Sta d • 66 • BB BOSCH SLA sche enklimaatdoelstellingen. draagt bijaan het realiserenvanecologi- en enlanddichter bijelkaar brengt stad intetrekken.Dat als mogelijkdestad seerd. Hetstrevenisomhet landzover gereali- bij herstructureringeninde stad -landverbindingen worden Nieuwe stad gramma. meer gevarieerd woon- en werkpro- draagt bijaandeontwikkelingvaneen complexen Hergebruik vanbestaande de jarenvijftig-enzestigwoongebieden. zones, verouderde bedrijventerreinen, bebouwdgebied; despoor- bestaand gevonden indeherstructureringvan eventuele ruimtevoorgroeiwordteerst aan inbreiding boven uitbreiding. De bebouwd gebied.Zijgevenprioriteit identiteit binnendehuidigecontouren zetten inopversterkingvandeeigen Delflandgebied. Deaanliggendesteden niet tenkostegaanvanhetMidden- Nieuwe stedelijkeontwikkelingenmogen ERS

• • het volgende; dient rekening gehouden teworden met Bij deontwikkelingenvanentrees van deentreesnaarstad/dorp. Er valtwinsttehalenbijhetontwikkelen Ambitie betreffende stad/dorp. is vanbelangvoordebeleving /hetdorpbinnenkomt schap destad De wijze waarop men vanuit het land- manieren verbondenmethetlandschap. De steden en dorpen zijn op meerdere Kwaliteit H oofde als van de stad/ hetdorp. als vandestad/ vanzowelhetlandschap karakter passend bijde identiteit, schaal en punten bij de entree, markante Ontwikkel zorgvuldig vormgegeven aan deranden. landschap, voorkom verrommeling naar hetopen van destad/dorp Ontwikkel eenheldereovergang ntr ee (a ee uto) • • send bijMidden-Delfland. Zorgvuldig materiaalgebruikpas- zichtverstorende elementen. dorps aanzicht bijentree,werenvan Behouden enversterkenvanstads-/ Stedelijk groen

Kwaliteit Ambitie Binnen de steden liggen verschil- Bij ontwikkelingen in het stedelijk groen lende groengebieden met een recrea- dient aansluiting gezocht te worden met tieve functie. Zij bieden de stedeling een het polderlandschap d.m.v. het aan- sport- of uitloopgebied. Veel van deze sluiten van recreatieve paden, behoud groengebieden liggen aan de rand van en versterken van zichtrelaties naar het de stad, op de overgang naar het open polderlandschap en ecologische ontwik- polderland. De meeste van deze groen- keling. gebieden hebben echter weinig relatie met het aanliggend polderlandschap, zij Materiaalgebruik van meubilair, bebor- zijn als op zichzelf staande groengebie- ding, verharding, enzovoorts dient te den ontworpen. refereren aan het karakter van Midden- Delfland en kent een eigen huisstijl. Het groengebied rond Kethel kent deels nog wel een agrarisch karakter en heeft nog wel connectie met het veenweidegebied.

Referentiebeeld

gebiedsprofiel midden-delfland • 67 • KWALITEIT IN STADS- EN DORPSGEBIED uitbreiding van Schiedam. Dankzijde dat hetisingehaalddoorde stedelijke heeftbehoudenondanks dat zijnkarakter Kethel isvanoudshereenpolderdorp rommelige uitstralinggekregen. woningen. Hierdoorheeftheteenwat enmoderne bedrijven, glasopstanden is indeloopvantijduitgebreidmet connectie met zijn omgeving. Hetlint de droogmakerijmeteenduidelijke Oude Leede is een dijklint dorp in bedrijventerreinen. planmatig ontwikkeldewoonwijkenen de loopdertijduitgebreidmetmoderne, individueel ontwikkelde lintdorpen zijn in weide landschap. Dezeoorspronkelijke, enliggenvrijinhetveen- Gaag ontstaan Maasland enSchipluiden zijnaande opzet engrootte. len inoorsprong,stedenbouwkundige De dorpeninMidden-Delflandverschil- Kwaliteit Dor p • 68 • BB BOSCH SLA Ambitie weidegebied behouden. Kethel wel de connectie met het veen- tot inhetopenpolderlandreiktheeft groenstructuur dievanuitdeoudekern aanwezigheid vaneenverbindende ERS • • • • gerealiseerd. bebouwdgebied binnen bestaand Uitbreiding wordtbijvoorkeur dorp. opgenomen indestructuur van het bij ontwikkelingenherkenbaar Onderliggende patronenworden omringende veenweidelandschap. de aanwezigheidvanGaaghet Maasland enSchipluiden is ditnaast aan eninhetlandschap. Voor structuur enligging karakteristieke identiteit enbouwtvoortophaar Elke dorp ontwikkelt zijn eigen

• • • • • • zichtrelaties wordengerealiseerd. opgezocht, nieuweverbindingenen met hetomliggendelandschap Bij ontwikkelingen wordt de relatie landschap. ervaarbaar vanuithetomringende endorpsgezichten blijven stads- Karakteristieke en beschermde aan bebouwingsvormenenfuncties. dorp op,sluitenaanbijdetypologie maat enschaal, dekorrelvanhet Nieuwe ontwikkelingenpakkende vooraf. analyse vanhetDorpsDNA ontwikkeling gaateengrondige aaniedere Een dorpisgeenstad,. Historisch centrum/kern

Kwaliteit Het gebied is rijk aan historie. Dit toont heen cultuurhistorisch waardevolle zich in de veelheid aan nog intacte gebouwen zijn gepositioneerd. historische kernen in dorpen en steden. Zij vormen belangrijke recreatieve De historische centra van Maassluis, trekkers en bepalen voor een belangrijk Schiedam, Vlaardingen en Delft deel het karakter / de identiteit van staan nog in directe verbinding met Midden-Delfland. het landschap middels historische boezemwatergangen. De kernen van de polderdorpen Maasland en Schipluiden kenmerken zich Ambitie door een boezemkanaal in het centrum Behoud en versterking van de historische met openbare oevers. Ze kennen een kernen is gewenst. Ontwikkelingen kleinschalig en authentiek karakter dienen rekening te houden met de door de maat en schaal, positionering maat, schaal, beleefbaarheid en functie van gebouwen en materiaalgebruik. van het bestaande centrum. Het eigen Wel kent Maasland daarbij een meer karakter van het historisch centrum voorname architectuur en uitstraling dan wordt gedefinieerd en versterkt. Vanuit Schipluiden. het historische centrum wordt de waterstructuur waar mogelijk ingezet om Kethel en ‘t Woudt kenmerken zich door de verbinding met Midden-Delfland te een markante kerk gepositioneerd op het herstellen danwel te verbeteren. hoogste punt van de kreekrug waarom

gebiedsprofiel midden-delfland • 69 • KWALITEIT VAN DE STADS- EN DORPSRAND • 70 • BB BOSCH SLA ERS

kwaliteit van de stads- en dorpsrand

Legenda De relatie tussen bebouwd gebied en en ontworpen, een waardevolle toevoe- landschap is afhankelijk van de karakte- ging vormen voor Midden-Delfland. Waar Stad-land verbinding ristieken van de bebouwingsrand en die dit niet het geval is kan een stad of dorp van het aangrenzende landschap. Daarbij als hinderlijke obstructie in het landschap Stads-/dorpsland langs hoofdweg worden drie typen ‘overgangskwaliteit’ ervaren worden en afbreuk doen aan de onderscheiden: het front, het contact en beleving. Stads-/dorpsrand gevormd door stedelijk groen de overlap. Het is met name de variëteit aan randen Stads-/dorpsrand langs open water De steden en dorpen grenzend aan die de kwaliteit bepaalt. Ontwikkelingen Midden-Delfland kennen een diversiteit dienen deze variëteit te bevorderen in de Stads-/dorpsrand aan landschap aan randen. Er worden vier verschillende geest van het aanliggende landschap en typen randen onderscheiden met bijbe- dorp/ stad. Waardevol stadsgezicht horende overgangskwaliteit: • Randen grenzend aan een hoofdweg; Vanuit de steden en dorpen zijn er Waardevol dorpsgezicht Overgangskwaliteit type ‘het front’. verscheidene groen-blauwe structuren • Randen grenzend aan het landschap, die zich vanuit het centrum van de stad overgangskwaliteit type ‘ het front’. / het dorp tot in het landelijk gebied Karakteristiek • Randen gevormd door stedelijk voortzetten. Vaak zijn aan deze structuren De stads- en dorpsrand is de zone op de groen, Overgangskwaliteit ‘de over- ook recreatieve verbindingen in de vorm grens van bebouwd gebied en landschap. lap’. van fietsen wandelroutes gekoppeld. Het is het deel van stad of dorp met • Randen grenzend aan open water als Daarmee vormen zij zowel recreatief als potentie voor een hoogwaardig en geliefd rivieren, plassen en (boezem)kanalen, ecologisch de koppeling tussen stad en woonmilieu. Hier komen de genoegens Overgangskwaliteit type ‘het contact’. land. van stedelijk en buiten wonen bij elkaar; wordt de nabijheid van voorzieningen De stads-en dorpsranden zijn vanuit het Uitgangspunten gecombineerd met het vrije zicht en het open landschap vaak goed waarneem- Ontwikkelingen aan de stads- of dorps- directe contact met het buitengebied. baar en kunnen, mits goed georiënteerd rand moeten bijdragen aan het realiseren van een rand met overgangskwaliteit.

gebiedsprofiel midden-delfland • 71 • D P SRAN OR N D S- E D AN DE STA

Illustratie stad-land verbinding I T EIKWAL T V

• 72 • BOSCH SLABBERS Stad-land verbinding

Kwaliteit Dit betreft de directe verbindingen voor bindingen vormden tussen de centra. De • Overgang van stad naar land fietser en voetganger en incidenteel ook Abtswoude vanuit Delft en de Harreweg markeren/ aanzetten. de automobilist vanuit de stad naar het vanuit Kethel zijn hier voorbeelden van. • Directe zichtrelatie vanuit stad naar land. Daarbij blijven stad en ommeland land. beide in hun eigen hoedanigheid Ambitie • Toegankelijkheid voor voetganger herkenbaar en onderscheidend, maar De ambitie is het ontwikkelen van attrac- en / of fietser. worden zij onderling ruimtelijk en tieve en (sociaal) veilige groen-blauwe • Sluit de stad-land verbinding aan op functioneel met elkaar verbonden. Deze structuren die zich vanuit het centrum bestaande stedelijk groengebieden verbindingen zijn van groot belang voor van de stad of het dorp voortzetten tot en fiets-/wandelnetwerk. de beleefbaarheid en bereikbaarheid diep in het landelijk gebied, die de ker- • Voorkom/overwin barrières als auto- van Midden-Delfland voor de direct nen van op een vanzelfsprakende wijze wegen. omwonenden. koppelen met het hart van het landelijk gebied. Veel stad-land verbindingen zijn van Omgekeerd lopen deze verbindingen recente aard, routes uit stedelijke uit- vanuit het centrum van Midden-Delfland breidingen naar recreatiegebieden aan tot ver in het stedelijk weefsel door. de randen van de stad. Deze reiken vaak niet verder dan de rand van het landelijk Bij de ontwikkeling van nieuwe stad-land gebied. verbindingen en/of het versterken van bestaande verbindingen dient rekening Oudere stad-land verbindingen zijn vaak gehouden te worden met de volgende oude landwegen, boezemwatergangen punten: en linten die oorspronkelijk directe ver-

gebiedsprofiel midden-delfland • 73 • KWALITEIT VAN DE STADS- EN DORPSRAND • met devolgendepunten: randen dient rekening gehouden worden endorps- wenselijk. Bij nieuwe stads- enlandis ties tussenstads-/dorpsrand Behoud enversterkenvanvisuelerela- Ambitie voorbeelden. van Pijnacker aan de N470 zijn hiervan Maassluis aandeA20enstadsrand van gelegen buffergebied.Destadsrand geluidscherm en/ofdoorhettussen van dehoofdwegen/ofopgetrokken bereikbaar doordescheidende werking schap vaakmoeilijkbeleefbaaren zijnvanuithetland- Deze stadsranden historische relatiemethetlandschap. waar vrijwelgeensprakemeerisvaneen N-wegen, snelwegenenspoorlijnen grenzendaan Dit betreftdestadsranden ‘hetfront’ Overgangskwaliteit type Kwaliteit Sta d landschap, methetgezicht naarhet vandebebouwingophet Oriëntatie s-/d • 74 or • psran BB BOSCH SLA d lan g dweg s hoof • • • ERS aanzetten. Het contrastzoscherp mogelijk open polderlandschap. geluidschermen grenzendaanhet Aandacht voorhetinpassenvan van deweg. land, wegnemenbarrièrewerking en verbindingen tussenstadsrand Ontwikkelen vandirectestad-land tie). landschap (t.b.v.- visuelerepresenta

Sta d • versterkt teworden: eigenschappen behouden te blijven of aan dezerandendienende volgende grijpen meerinelkaar. Bijontwikkelingen hoedanigheid onderscheidend, maar enommelandblijven inhuneigen Stad Ambitie plekken. water en zijn soms voorzien van aanleg- met hetaanliggendelandschap viahet Zij onderhouden een directe zichtrelatie gen aandeVlaardingse vaart. ook individueleflatszoalsbij Vlaardin- maar van MaassluisaandeBoonervliet woonwijken zijn, denkaandeoostkant Dit kunnenrandenvandichte laagbouw rivierenenplassen. kanalen, aan groteopenwaterenals(boezem-) grenzend Dit betreftdestadsranden ‘hetcontact’ Overgangskwaliteit type Kwaliteit Visuele enland. relatie tussen stad s-/d or psran d aanope n wate • • • leefbaarheid vandeoever. Versterkte toegankelijkheidenbe- dingen. verbin- Het realiserenvanstad-land land, methet gezicht naar het water. vandebebouwingophet Oriëntatie r Stads-/dorpsrand gevormd door stedelijk groen + Waardevol stadsgezicht

Kwaliteit Ambitie Overgangskwaliteit type ‘de overlap’ Bij (her)ontwikkeling van deze stads-/ • In deze randen is ruimte kleinscha- Tussen bebouwd gebied en landschap dorpsranden dienen de volgende lige, extensieve stedelijke recreatie is een geleidelijke overgang. Stedelijke eigenschappen behouden te blijven of functies te ontwikkelen passend bij en landelijke programma’s vloeien in versterkt te worden: het karakter van Midden-Delfland. elkaar over. Het zijn gebieden met • Groengebieden dienen een uitge- Te denken valt aan een theetuin, een hybride uitstraling en betekenis: sproken karakter te ontwikkelen volkstuinen, ruiterpaden / routes, recreatiegebieden, sportvelden, volks- passend bij de karakteristiek van de maneges, vlinderbos, klimbos. tuincomplexen, golfbanen, enzovoorts. stad en Midden-Delfland. Er wordt een geïntegreerde ontwikkeling • De ritmiek van de cultuurhistorische ontworpen van woon-, werk-, productie- verkavelingen in deze gebieden en vrijetijdslandschappen die aansluiten wordt benadrukt. bij de ruimtelijke kwaliteiten van het • De visuele relatie tussen stad, ste- omringende landschap en die worden delijk groen en achterliggend open dooraderd door recreatieve routes. In polderland wordt versterkt. Midden-Delfland is dit een veel voorko- • De randen vormen de schakel mende rand die door veel gebruikers als tussen stad en land en worden als waardevol wordt ervaren. De overgang zodanig zorgvuldig en aantrekkelijk tussen stad en land wordt ruimtelijk ver- vormgegeven. zacht door recreatiegebieden met veel • Bebouwing aan de rand van de opgaande beplanting. Ecologisch ken- stad / het dorp is op het land ge- nen deze gebieden een eigen karakter oriënteerd, met het gezicht naar de wat vaak lokaal van (hoge) waarde is. polder.

gebiedsprofiel midden-delfland • 75 • onderliggend kavelpatroon en achterliggend beperkte recreatieve bereikbaarheid; beperkte aansluiting landschap beperkt beleefbaar door hoeveel- mogelijkheden in de beperkte aansluiting van recreatieve functies heid opgaande beplanting en gebrek aan stadsrand, eentonige tussen stadsrand in de stad met het lange zichtlijnen vanuit de stadsrand beleving en recreatiegebied/ aanliggende landschap aanliggende landschap D P SRAN OR N D Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: stadsrand overgangskwaliteit de overlap

S- E programmering; intensievere vormen van recreatie nabij de stadsrand, extensievere vormen van recreatie nabij het veenweidegebied identiteit; verscheidenheid aan recreatiemogelijkheden afhankelijk van de identiteit van het recreatiegebied versterking kanomo- gelijkheden, kano- bereikbaarheid; directe aansluiting bereikbaarheid; directe OV route aangesloten aan recreatiegebied tussen stadsrand, recreatiegebied en aansluiting met stadsrand landschap begaanbaar voor landschap (halte Midden-Delfrand) paarden D AN DE STA I T EIKWAL T V

Illustratie ambitie: stadsrand overgangskwaliteit de overlap

• 76 • BOSCH SLABBERS stadsrand met de cultuurhistorische stad-land verbinding; recreatie- en moerasnatuurgebied; achterkant gericht op het historische lijn moeilijk waarneembaar zichtbeperkende opgaande beplanting, aanliggende landschap vanuit landschap, dichte beplanting achterliggend landschap is niet beperken beleefbaarheid van de lijn en beleefbaar het landschap

Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: stadsrand overgangskwaliteit de overlap

cultuurhistorische stad-land verbinding; materialisatie recreatie- en moerasnatuurgebied; en inrichting passend bij het historische karakter van versterkte zichtrelatie tussen stadsrand met gezicht de verbinding stadsrand en landschap door gericht op het landschap beperkte opgaande beplanting en instandhouding van onderliggende kavelstructuur

Illustratie ambitie: stadsrand overgangskwaliteit de overlap

gebiedsprofiel midden-delfland • 77 • KWALITEIT VAN DE STADS- EN DORPSRAND expressie brengen. maximaaltot hun eigenkarakteristieken enbuitengebied kwaliteit waarbijstad sprake zijnvaneenbijzonderecontrast- voudige transparantebeplanting,kan eventueel nogverzacht dooreen- wing isgeoriënteerdophetlandschap, Waar zorgvuldigvormgegevenbebou- Nootdorp kennendezeranden. de nieuwe ontwikkelingen in Pijnacker polderdorpen Maasland,Schipluiden en relatieniet. Metnamede de stad-land van infrastructuur, maardezeverstoort wel omslotenzijndooreenlichte vorm Deze randenkunnennog polder instapt. men vanuitdevoordeuralshetwarezo strijke overgang.Ditzijndeplekkenwaar hebben. Zijvormeneenhardecontra- directe zichtrelaties methetlandschap endorpsrandendie Dit betreftstads- ‘hetcontact’ Overgangskwaliteit type Kwaliteit Har de stade d • 78 • s-/d or BB BOSCH SLA psran d aanlan afsnijden worden vermeden. gebied vanhet aanliggendlandschap infrastructurele werkendie het stedelijk maakt. Daarentegenmoeten grote contrast watdezeovergang zobijzonder het landschap opderand.Hetishet kwaliteit toevoegtaanhetzicht vanuit endorp vanstad aan hetkarakter een uniekbeeldtezijndatrecht doet dient op hetlandschap. Hetresultaat omgeving, eneenheldereoriëntatie materiaalgebruik, afgestemdopde architectuur, met een rustig kleur- en Het strevenisgericht opingetogen vergen bijzondereontwerpaandacht. Nieuwe ontwikkelingenaanderanden door eenstrakbeheervandezeranden. vermedenworden ligt opdeloerenkan middelde inkijkhebben.Verrommeling de bewonersnietdatzeeenbovenge- iets voorderandengezetofbevalthet wordt erdooreennieuweontwikkeling Deze randenzijnkwetsbaar. Alsnel Ambitie ERS d p scha

Waardevol dorpsgezicht

Kwaliteit Dit betreft de dorpsgezichten die • Nieuwe kleinschalige ontwikkelingen een kenmerkend, cultuurhistorisch vinden plaats op de kreekrug of op silhouet vormen vanuit het landschap. (klei) terpen die al bewoond zijn. In Midden-Delfland is hiervan sprake • Gebruik bij de inpassing streekeigen, bij het kerkdorp ‘t Woudt. Dit pittoreske zorgvuldig gekozen materialen. dorpje met zijn markante kerktoren is een waardevol, vanuit het landschap herkenbaar silhouet, gelegen op het hoogste punt van de kreekrug.

Ambitie Behoud en versterking van dit dorpsgezicht is gewenst. Bij ontwikkeling om en nabij ‘t Woudt dient rekening te worden gehouden met de volgende punten: • Voorkom zichtverstorende elementen in de omgeving. • Voorkom ontwikkelingen in het dorp die het dorpsaanzicht schaden.

gebiedsprofiel midden-delfland • 79 • LINTEN BLIJVEN LINTEN • 80 • BB BOSCH SLA ERS

linten blijven linten Legenda Deze nederzettingen kennen tot op de zijn, maar bij een lint met kleinschalige

Boezemlint dag van vandaag een sterke relatie met bebouwing niet. het omliggende landschap. Er worden

Dijklint verschillende typen linten en nederzet- Dat het bestaande lintprofiel richting- tingsvormen onderscheiden. gevend is betekent onder meer dat het bestaand wegprofiel in stand wordt ge- Polderlint Uitgangspunten houden (breedte, beplanting en berm), en • Linten blijven als onderscheidende dat wordt aangesloten bij de bestaande Verspreide bebouwing/boerenerf bebouwingsvorm in het gebied. afstand van bebouwing tot de weg, de (a) • Linten behouden hun lineaire karak- symmetrie van het lint, de diepte van de (Boeren)erven op kreekrug ter, waarbij de achterzijde van de (bouw)kavels en dergelijke. Om het lint bebouwing een direct contact met transparant te houden, dienen doorzich- (Boeren)erven op kleiterp of kreekrug (historische nederzetting) het landschap heeft en de voorzijde ten vanaf de weg naar het achterliggende aan de openbare weg of waterloop landschap intact te blijven. Cultuurhistorisch waardevol lint/ nederzetting grenst. • Bij nieuwe ontwikkelingen zijn de hui- Respect voor historisch gaafheid van het Cultuurhistorisch verbinding dige korrel, profiel, transparantie en lint houdt in dat bij nieuwe ontwikkelingen respect voor de historische gaafheid rekening gehouden wordt met Karakteristiek: van het lint richtinggevend. cultuurhistorische kwaliteiten van zowel Midden-Delfland kent een lange • Ontwikkelingen in de linten mogen het lint als geheel, als van de individuele bewoningsgeschiedenis. De eerste geen belemmering vormen voor het bebouwing en erfinrichting. bewoners vestigden zich op de zandige beheer, onderhoud en de waterke- ruggen in het gebied. Dit gaf individuele rende functie van de kade/dijk. Bestaande linten kunnen in sommige bebouwingen op kreekruggen, maar gevallen worden verlengd, met in acht ook lineaire (soms aaneengesloten) Algemene toelichting linten name van voornoemde uitgangspunten bebouwing langs oude veenstromen Aansluiten bij de huidige korrel betekent, voor een lint, waar dit bijdraagt aan de en waterwegen, later gevolgd door dat bij een lint met grootschalige bebou- leesbaarheid van het landschap en dit de lintbebouwing langs dijken en wegen. wing grote loodsen of schuren inpasbaar ongewenste verdichting en verdikking van het lint voorkomt. gebiedsprofiel midden-delfland • 81 • zichtbeperking; brug over boezem, slechte verkeersveiligheid, (nieuwe) bebouwing, geen aandacht glascomplex aan maat van bedrijf niet niet passeerbaar voor hoge snelheid, smal (nieuwe) erven, geen aandacht voor passende architectuur en het lint passend bij de maat recreatievaart en geen profiel en verschillende voor erfinrichting en beperkte erfinrichting van het lint aandacht voor ontwerp weggebruikers doorzichten naar het landschap N NT E

N L I Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: boezemlint maat en schaal bedrijf

J VE passend bij het lint

L I cultuurhistorisch behoud van aandacht voor passende materialisering en passende, moderne architectuur en verantwoorde erfinrichting, doorzichten op het brugontwerp, tracévolgende knotbomen, vormgeving, gebouw gericht naar het lint met (gebiedseigen bomen aan passeerbaar voor gemotoriseerd verkeer is te verantwoorde erfinrichting (boomgaard) N B landschap voorzijde) recreatievaart gast NT E L I

Illustratie ambitie: boezemlint • 82 • BOSCH SLABBERS boezemlint dijklint

Kwaliteit Kwaliteit Aan dit lint ligt de bebouwing op of tegen Deze zijn: De bebouwing staat op of tegen de dijk, de boezemkade en is direct ontsloten via • Doorzichten op het achterland. in de droogmakerij. Er is weinig ruimte de openbare weg of via een brug over • Kavelrichting langwerpig en haaks voor nieuwe bebouwing. Oude Leede is de boezem aan de weg. Er is weinig op de boezemwatergang. een voorbeeld van een dijklint in Midden- ruimte voor nieuwe bebouwing. • Cultuurhistorisch verantwoorde Delfland erfinrichting die aansluit bij het Deze linten kennen vaak cultuurhistorisch karakter van het veenweide gebied Ambitie waardevolle boerderijen met Midden-Delfland. Bij nieuwe ontwikkelingen zijn de huidige karakteristiek ingerichte erven. De Gaag • Directe ontsluiting van het erf op het korrel, profiel, transparantie en respect is een voorbeeld van een boezemlint in lint. voor de historische gaafheid van een lint Midden-Delfland richtinggevend. Er liggen hier kansen voor ontwikkeling, Ambitie mits rekening wordt gehouden met de Bij nieuwe ontwikkelingen zijn de huidige overige karakteristieken van het lint. korrel, profiel, transparantie en respect Deze zijn: voor de historische gaafheid van een • Doorzichten op het achterland. lint richtinggevend. Nieuwe bebouwing • Strakke verkaveling met een kavel- is alleen mogelijk middels Ruimte vorm als een vierkant op het lint. voor Ruimte regeling of als deze een • Eenvoudige erfinrichting met strakke agrarische of kleinschalig recreatieve groene omzoming en behoud van functie heeft. Daarbij dient rekening ruime doorzichten. te worden gehouden met de overige • Directe ontsluiting van het erf op het karakteristieken van het lint. lint.

gebiedsprofiel midden-delfland • 83 • LINTEN BLIJVEN LINTEN het lint. van den metdeoverigekarakteristieken Ruimte’ enmitsrekeningwordt gehou- alleen mogelijkmiddels‘Ruimtevoor Nieuwe toevoegingenaanhetlintzijn richtinggevend. voor de historische gaafheid van een lint korrel, profiel,transparantieenrespect Bij nieuweontwikkelingenzijndehuidige Ambitie erfinrichting. karakteristieke historisch waardevolleboerderijenmet cultuur- In veelvandezelintenstaan een sterkerelatiemethetlandschap. linten inMidden-Delflandkennennog dichtheden aanbebouwing.Depolder- een smalwegprofielmetwisselende liggen metdeomgeving.Hetlintheeft Linten metbebouwingdieopéénniveau Kwaliteit p olde • i rl 84 • nt BB BOSCH SLA • • • • Deze zijn: ERS lint. Directe ontsluitingvanheterfop erfinrichting. Cultuurhistorisch verantwoorde Kavelrichting enstructuur. Doorzichten naarhetachterland.

elkaar indepolder.elkaar van Zij liggenopregelmatigeafstand vormgegeven, grootschalige complexen. ningsboerderijen. Ditvormenstrak De laatstezijndezogenaamdeontgin- kerijen zijnontworpen. veling of bij ontginning van de droogma- - vanruilverka gebouwen dieinhetkader ondergrond. Ditbetreftveelalrecente polder zonderdirecteaffiniteitmetde aan ontsluitingswegenofmiddeninde enwoningendieliggen Boerderijen Kwaliteit V ersp reide beb o u w in g doorzichten. groene omzomingenbehoudvanruime grootschalig, metstrakke verkaveling, de ontginningslijnen,binnenstrakke vormgegeven alseigentijdseobjectenaan landschapstype droogmakerij.Zeworden dient de korrel en maat aan te sluiten bij het wikkeling vandeontginningsboerderijen relatie heeftmethetlandschap. Bijheront- wenst tenzijdezeeendirectefunctionele Nieuwe verspreidebebouwingisnietge- Ambitie Cultuurhistorisch waardevol lint/nederzetting + historisch nederzetting op kleiterp of kreekrug

Kwaliteit De oudste nederzettingsvormen van historie Zuid-Holland. Dit houdt in dat • Als uitgangspunt nemen van Naast de richtlijn ‘Continuïteit van Midden-Delfland zijn te vinden op de de richtlijn ‘Continuïteit van karakter’ de bestaande kavelopbouw: de karakter’ zijn sommige kleinschalige re- kreekruggen en oude kleiterpen. Deze leidend is: bebouwing middenvoor op de kavel, creatieve ontwikkelingen mogelijk. Deze nederzettingen zijn minimaal vanaf • Herkenbaar houden van de evenwijdig aan de kavelgrenzen. dienen gericht te zijn op het agrarische/ 1850 aanwezig. In sommige gevallen ruimtelijke structuur van kavels • Doorzetten van het overwegend landelijke karakter van Midden-Delfland is de oorspronkelijke bebouwing, van dwars op het bebouwingslint, agrarische karakter van de (‘Koe in de wei’, weidevogels, streekpro- hoge cultuurhistorische waarde, nog variërend van haaks tot enigszins bebouwing. ducten), waarbij waar mogelijk gebruik aanwezig. In enkele gevallen is alleen onder een hoek. wordt gemaakt van cultuurhistorisch de cultuurhistorische lijn/element nog • Continueren van de, afhankelijk van Voor de kreekrug/terp erven betekent erfgoed. aanwezig maar is de bebouwing van het bebouwingslint, overwegende deze richtlijn: recentere aard. symmetrie of asymmetrie van het • Vasthouden aan de ijle tot verspreide Ontwikkelingen dienen ten alle tijden Veel van deze plekken zijn, door hun lint. bebouwingsstructuur. rekening te houden met het historische cultuurhistorische karakter, recreatief • In stand houden van het profiel van • Doorzetten van het overwegend karakter van (monumentale) bebouwing aantrekkelijk. het polderlint dat is opgebouwd uit agrarische karakter van de en cultuurhistorische waardevolle Oude nederzettingen waar geen bebou- opeenvolgend een kavel, waterloop, bebouwing. erfinrichting. Vorm, maat, positie op het wing meer aanwezig is zijn niet meege- weg met beplanting, waterloop, • Zichtbaar houden van de hoge erf, presentatie naar zijn omgeving en nomen in het gebiedsprofiel. kavel. ligging van de boerderijen ten materialisatie van dergelijke bebouwing • Vasthouden aan de ijle tot verspreide opzichte van het omringende dient behouden te blijven en/of versterkt Ambitie bebouwingsstructuur van de veenweideland. te worden. Naast de ontwikkelingsmogelijkheden polderlinten. • In stand houden van de karakteristiek als beschreven in de bijpassende • In stand houden van de relatie met van boerderijen midden in de polder sub-legenda eenheid dient rekening te het landschap door het koesteren op de kreekrug, door oprijlanen worden gehouden met het beleid zoals van de onbebouwde kavels tussen verbonden met de polderwegen. beschreven in Regioprofielen cultuur- de bebouwing.

gebiedsprofiel midden-delfland • 85 • (Boeren)erven op kreekrug

Kwaliteit Kreekruggen zijn van oorsprong de • Cultuurhistorisch verantwoorde ideale gebieden om te bouwen door de erfinrichting.

N hoog gelegen zandige sedimentatie die • Doorzetten van het overwegend hier door kreken is achtergelaten. agrarische karakter van de bebou-

NT E wing. De erven liggen los in het landschap, • Zichtbaar houden van de hoge lig- N L I verbonden met een oprit aan het lint/ ging van de boerderijen ten opzichte ontsluitingsweg. Veelal zijn de erf- van het omringende veenweideland. J VE grenzen beplant met o.a. knotbomen en • In stand houden van de karakteristiek L I wilgenstruweel. De oprit is in sommige van boerderijen midden in de polder

N B gevallen beplant. op de kreekrug, door oprijlanen verbonden met de polderwegen.

NT E Ambitie Referentiebeeld, boerderij op kreekrug

L I Bij het ontwikkelen van nieuwe erven in de polder is dit alleen mogelijk door aan het lint of op de kreekruggen te bouwen. Bij ontwikkelingen op de kreekrug dient rekening te worden gehouden met de volgende karakteristieken: • Kavelrichting parallel aan de ver- kavelingsrichting. • Vasthouden aan de ijle tot verspreide bebouwingsstructuur.

• 86 • BOSCH SLABBERS cultuurhistorisch verbinding

Kwaliteit Ambitie Dit betreft doorgaande cultuurhistorische Behoud van deze lijnen is gewenst. Deze lijnen die voorheen vrij in het landschap oude lijnen vormen daarnaast een goede lagen en nu (gedeeltelijk) zijn opgenomen basis om het centrum van een stad met door stedelijke uitbreidingen. Ze de omgeving te verbinden. Daarbij dient vormen een belangrijke functionele en men rekening te houden met: beleefbare verbinding tussen steden en • Het karakter van de (potentiële) dorpen onderling en/of tussen steden/ stad-land verbinding van de betref- dorpen en het landschap. Het gaat fende lijn, passend bij de identiteit om (oude) wegen, wandelpaden en van het onderliggende landschap en waterverbindingen. de stad. • Behoud van de cultuurhistorische Vaak zijn aan de verbindingen historische waardevolle ligging, maat en vorm waardevolle nederzettingsvormen van de lijn. Referentiebeeld, cultuurhistorische verbinding Abtswoude ontstaan, zoals bij Abtswoude, de • Behoud van de oorspronkelijke Gaagweg (Schipluiden en Maasland) functie van de lijn (bv lint, waterke- en de Schie. Sommige lijnen hebben ring, verbinding). een hedendaags karakter, maar zijn qua ligging en vorm vrijwel intact gebleven. Voorbeelden hiervan zijn de Burgerweg en de Klapwijkse Vaart.

gebiedsprofiel midden-delfland • 87 • WERKGEBIEDEN MET KARAKTER • 88 • BB BOSCH SLA ERS

werkgebieden met karakter Legenda er enkele bedrijventerreinen in het gebied Uitgangspunten

Bedrijventerrein in ontwikkeling/ gepland. Deze zijn niet in Hinderlijke bedrijven in het landelijk het gebiedsprofiel opgenomen, de kwali- gebied op termijn, daar waar zich mo- teit van deze terreinen nu is beschreven gelijkheden voordoen, verplaatsen naar High-tech campus in de waarde van het huidige landschap. daarvoor geschikte (bedrijven)terreinen. Daarmee wordt de totale beleving en de Glastuinbouwgebied De high-tech campus van de TU Delft en ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied Technopolis, gelegen aan de zuidwest verbeterd en versterkt. Het kan gaan om Verspreide glastuinbouw zijde van Delft zijn een specifieke werk- geluidhinder, geurhinder, lichthinder, vei- gebied. Deze gebieden zijn deels nog in ligheid (ontploffingsgevaar) of een combi- Harde grens glas-gras ontwikkeling en kennen een hoogwaar- natie daarvan, plus afgeleide effecten als dige inrichting met dito functies bestemd verkeersveiligheid door het verplaatsen Verspreide bedrijven voor de lange termijn. van vrachtwagen-transport.

Werkhaven/ overslag Aan de randen van Midden-Delfland Overige uitgangspunten zijn (waar van bevinden zich enkele kleinere werkhavens toepassing) opgenomen in de sub- Haven (mainport) voor de binnenvaart aan de Schie. Deze legenda eenheden. verschillen in grootte en hebben een Bedrijventerrein in ontwikkeling waardevolle identiteit van kleinschalige riviergebonden bedrijvigheid. Ze vallen echter buiten de grens van het gebieds- Karakteristiek profiel om ze te beschrijven. In Midden-Delfland liggen weinig tot geen bedrijventerreinen. Met name aan De mainport van Rotterdam, welke buiten de randen van het gebied zijn een aantal het gebied ligt, is zichtbaar vanuit de om- grote bedrijventerreinen en het glastuin- geving maar heeft verder weinig directe bouwgebied het Westland. Daarnaast zijn invloed op Midden-Delfland.

gebiedsprofiel midden-delfland • 89 • WERKGEBIEDEN MET KARAKTER verbeteren van Stad -landverbindingen. verbeteren vanStad landschappelijke structurenenhet betekent aansluitingop bestaande aansluiting op de omgeving: inpassing voorzieningen, metaandacht voor meervoudig ruimtegebruikencollectieve functioneren) metzoveelmogelijk geconcentreerd, modernuiterlijk(en dragen bijaaneengrootschalig, Ontwikkelingen indeglastuinbouw ‘hetfront’ Overgangskwaliteit type Ambitie van Midden-DelflandennabijPijnacker. goed zichtbaar aan de noordwestzijde De hardegrensvanglasnaargrasis contrast vormenmetdeopenpolders. harde waterbassinsdieeensterk aaneengesloten complexenmetvaak als bedrijventerrein.Hetzijngroot belevingswaarde wordenbeschouwd Glastuinbouwgebieden kunnen qua Kwaliteit g lastui • 90 n • b ouw gebied m gebied BB BOSCH SLA et har de g de beoogde nieuwefunctie. naar deontwikkelingsprincipesvan Bij eenfunctiewijzigingwordtverwezen de glastuinbouw. ten kostegaanvandeeffectiviteit verzacht. Ontwikkelingenmogenniet waterbassins ditcontrastworden door slimme vormgeving van kan zogenaamd ‘kamerscherm’. Verder een met eendicht beplantekade, nieuwe ontwikkelingen in tepakken doordezeharderandenbij Dit kan tussen glasengrasteverminderen. Het is gewenst het harde contrast ERS r e

g ns

las-g ras glas omtezetteningras. linten’. Doelstelling isomzoveelmogelijk voor deinvullinghiervan‘linten blijven van hunpositieinhetlandschap. Zie dienen ontwikkeldtewordenopbasis Nieuwe ontwikkelingen gesaneerd. volledig worden compensatiegelden toegepast wordenofwaarmogelijkmet de‘RuimtevoorRuimte’- regeling kan Hiervoor deze glascomplexentesaneren. Ontwikkelingen moeten erop gericht zijn Ambitie Delfland. vanMidden van hetweidsekarakter vaak eenstorendefactorindebeleving via delinten.Dezeincidentenvormen het openagrarische gebiedontsloten glastuinbouwgebieden liggen,vaakin bedoeld diebuitendegrootschalige Hiermee wordenglascomplexen Kwaliteit V ersp reide glast uinb o u w Bedrijventerrein + bedrijventerrein in ontwikkeling high-tech (campus)

Kwaliteit Kwaliteit Zuid-Holland heeft een groot aantal aangegrepen om een kwaliteitsslag te Het betreft de terreinen van de TU Delft kelen passend bij de karakteristiek bedrijventerreinen. Een aantal (oude) maken naar een duurzaam, functioneel en Technopolis. Hier is de bedrijvigheid van de campus en Midden-Delfland. bedrijven terreinen voldoen niet meer en aantrekkelijk werkgebied. Onderdeel gericht op high-tech innovaties. Het • De ritmiek van de cultuurhistorische aan de hedendaagse kwaliteitseisen hiervan is aandacht voor: Technopolis is nog deels in aanleg maar verkavelingen in deze gebieden en vragen om een herontwikkeling. • Oriëntatie van de bebouwing op streeft een hoogwaardige groene cam- wordt benadrukt. Daarnaast is er een aantal recent opge- het landschap, met het gezicht pus na met gebouwen die een relatie • Visuele relatie tussen stad, stedelijk leverde bedrijventerreinen die qua korrel naar het landschap (t.b.v. visuele met het omliggende landschap/ terrein groen en achterliggend open pol- en maat groter zijn dan oude complexen. representatie). aangaat. Deze hoge kwaliteit investerin- derland wordt versterkt. De bedrijventerreinen zijn meestal •• Ontwikkelen van directe stad-land gen biedt kansen om de aansluiting met • De randen vormen de schakel monofunctionele werkgebieden met verbindingen tussen stadsrand en het omliggende gebied te versterken. tussen stad en land en worden als gemixte bedrijfstypen. Ze liggen veelal land, wegnemen barrière werking zodanig zorgvuldig en aantrekkelijk aan de toegangswegen van dorpen en van de bedrijventerreinen. Ambitie vormgegeven. steden en bepalen in belangrijke mate •• Een representatieve uitstraling Overgangskwaliteit type ‘de overlap’ • Bebouwing aan de rand van de stad / de entree van het gebied. Deze terreinen •• Behoud van (beeld)kwaliteit op Bij verdere ontwikkelingen dient re- het dorp is op het land georiënteerd, kennen een afgesloten karakter en ont- lange termijn. kening te worden gehouden met een met het gezicht naar de polder. beren ruimtelijke kwaliteit. Vaak liggen •• Het contrast zo scherp mogelijk geïntegreerde ontwikkeling van werken • Bij het ontwikkelen van een hoog- ze tussen de stad (woonwijken) land en aanzetten. vrijetijdslandschappen die aansluiten waardige OV verbinding deze vanuit vormen daarmee een barrière. bij de ruimtelijke kwaliteiten van het de campus naar Rotterdam aan te Bij een functiewijziging wordt verwezen omringende landschap en die worden sluiten op het landschap doormiddel Ambitie naar de ontwikkelingsprincipes van de dooraderd door recreatieve routes. Dit van een halte Midden-Delfrand (zie Overgangskwaliteit type ‘het front’ beoogde nieuwe functie. kan doormiddel van: ook LandschapsOntwikkelingsPer- Transformatie, herstructurering of uit- • Groengebieden een eigen meer uit- spectief Midden-Delfland). breiding van bedrijventerreinen wordt gesproken karakter te laten ontwik-

gebiedsprofiel midden-delfland • 91 • WERKGEBIEDEN MET KARAKTER de omgevingen/ofhetverplaatsen van gatieve invloedvandezebedrijven op worden naarhetbeperken vandene- Bij ontwikkelingenmoetgestreefd Ambitie A13 tevinden. met nameaandeWestgaag enlangsde hun omgeving.Dergelijkebedrijvenzijn ze steedsmeervooreengrotedrukop benodigdheden (vrachtverkeer) zorgen hun grootte en bijkomende logistieke werkgelegenheid in het gebied. Door en speleneenbelangrijkerolvoorde natuurlijke wijzeaandelintenontstaan Ze zijnvaakindeloopvantijdopeen korrel dandeomliggendebebouwing. zijn zevaneenaanzienlijkegrotemaaten inhetlandschap. Vaakmaar alssolitair aangewezen bedrijventerreinen liggen Dit zijnbedrijvendienietopdedaarvoor Kwaliteit versp • reide bedri 92 • BB BOSCH SLA j ven van logistiekverkeerhetlint. het erf,vanlintafenloskoppelen van van debebouwingaanachterkant gelost wordendooreenbetereinpassing deelsop- Beperking vandeoverlastkan geschikte locaties. de groterebedrijvennaarandere,meer ERS

worden aangezet. Den HaagenRotterdamwatverderkan met depuurstedelijkeskylinesvanDelft, dustriële uitstralingvormteencontrast schoorstenen enz.)enin- containers, (kranen, maat, modernhavenkarakter Het hoogdynamisch gebiedmetgrote vandehaven. ruwe enstoerekarakter Gebruik makenvandeidentiteithet Ambitie de liggingaanzeeenrivier. met groteconstructiesgekoppeldaan name indegroteschaal, zwareindustrie uitstraling enbelevingswaardezitmet grote delen in het gebied herkenbaar. De buiten Midden-Delfland maar is vanuit Zuid- Hollandsfenomeen.Dezeligt De mainportiseenzeerkarakteristiek Kwaliteit ha ve n (mai n p ort) gebiedsprofiel midden-delfland • 93 • GEVARIEERD EN VERBINDEND VRIJETIJDSLANDSCHAP • 94 • BB BOSCH SLA ERS

GEVARIEERD EN VERBINDEND vrijetijdslandschap

Legenda gebieden, recreatieve verbindingen en net van fiets-, wandelen vaarroutes.

Vaarnetwerk, beroepsvaart toeristische bestemmingen. De langeafstandroutes vormen de basis voor het regionale fijnmazig Het netwerk van fietsen wandelpaden en netwerk en verbinden het Midden- Vaarnetwerk, kleine vaart vaarwegen verbindt een verscheidenheid Delflandse vrijetijdslandschap met de aan stedelijke en landelijke gebieden, rest van Zuid-Holland (en de overige Fietsnetwerk, lange afstand natuur- en recreatiegebieden en toeristi- provincies). sche trekpleisters. Dit netwerk is bedoeld • Uitbreiding van recreatieve voorzie- Fietsnetwerk, lokaal als ontsluiting, maar ook als middel om ningen aan het recreatief netwerk stad en landschap van Midden-Delfland welke zijn gericht op het agrarische/ Wandelnetwerk, lange afstand te ervaren. landelijke karakter van Midden-Delf- land (‘Koe in de wei’, weidevogels, Jachthaven Uitgangspunten streekproducten), waarbij gebruik • Ontwikkeling van het vrijetijdsland- wordt gemaakt van cultuurhistorisch Artificieel landschap schap tot een samenhangend, ge- erfgoed of waarbij nieuwe bijzondere varieerd, verbindend en aantrekkelijk lokaties worden toegevoegd. Stedelijk recreatiegebied stelsel op de schaal van de provincie. • Ingezet moet worden op het aanleg- Beleefbaar landschap gen van ontbrekende schakels en verbeteren van het bestaande recre- Natuurgebied atieve netwerk. • Accenten voor nieuwe ontwikkelingen komen te liggen op toegankelijke en multifunctionele landschappen Karakteristiek: in de nabijheid van de stad met een In het vrijetijdslandschap draait het om hoge gebruiks- en belevingswaarde. de recreatieve beleving van de provincie. • Sterke verbinding stad-land door het Het betreft een verscheidenheid aan maken van een doorlopend en dicht

gebiedsprofiel midden-delfland • 95 • P D SCHA J D SLAN I T J E

R I Referentiebeeld, aanlegplek Referentiebeeld, verbreding boeren bedrijven V R BI N DE D VE E N IEE R D AR GEV

Referentiebeeld, bevaarbaarheid Referentiebeeld, goede overgang landschap - artificieel landschap

• 96 • BOSCH SLABBERS •• Groengebieden dienen een eigen • Het opwaarderen van de bestaande stedelijk recreatiegebied + artificieel landschap + meer uitgesproken karakter te ont- terreinen, dit heeft prioriteit. Er wordt beleefbaar landschap wikkelen passend bij de karakteris- in principe geen nieuw stedelijk Kwaliteit tiek van de stad en Midden-Delfland. groen of recreatiegebied aangelegd. In recreatief opzicht heeft Midden- meer en zijn aangeduid als artificieel • Verbindingen van het stedelijk groen • Het opheffen van barrièrewerking Delfland een bijzondere positie. Inge- landschap. De recreatieve functies in door middel van recreatieve door- door het, waar mogelijk, toevoegen klemd tussen de stedelijke omgeving deze gebieden zijn over het algemeen gaande routes die aansluiten op het van openbare verbindingen en ligt geconcentreerd aan de randen een intensief, druk bezocht en ‘footloose’ recreatief routenetwerk. routes. hoge dichtheid aan recreatieterreinen. niet landschap gebonden. • Het verbeteren van de kwaliteit ter • Het versterken van de ritmiek van de Deze terreinen zijn het resultaat van de plaatse en de samenhang tussen cultuurhistorische verkavelingen in Reconstructiewet en sindsdien wordt In grote lijnen zijn de recreatiegebieden het binnenstedelijk en buitenstedelijk de gebieden waar dit nog aanwezig er ingezet op een verdichting van de aan de randen van Midden-Delfland groen middels de recreatiegebieden; is. randen door een bosachtige inrichting. goed ontsloten. Er is een vrij intensief net deze vormen nadrukkelijker een • Het versterken van de visuele relatie De zuidelijke en westelijke stadsranden aan fietsen wandelpaden, daarnaast schakel tussen stad en land. tussen stad, stedelijk groen en ach- van Delft zijn daarmee ‘ingepakt’ in een zijn er veel aantrekkelijke kanoroutes. • Het vergroten van de diversiteit in terliggend open polderland. serie van recreatiebossen (Ackerdijkse Door de ruime aanplant tijdens de ruimtelijke inrichting en programma • Zorgvuldig, duurzaam en aantrekke- Bos, Abtswoudse Bos, Kerkpolder). De reconstructie is in de recreatiegebieden tussen de verschillende recreatie- en lijk vormgegeven recreatiegebieden noordelijke randen van Schiedam en regelmatig het (visuele) contact tussen groengebieden. Deze diversiteit is die zorgvuldig worden beheerd, ge- Vlaardingen zijn ingericht als moerasge- stad en land verdwenen. gebaseerd op de ligging ten opzichte richt op de plaatselijke recreatieve bieden met de herkenbare cultuurhisto- van het stedelijk weefsel, de landen ecologische wensen. risch waardevolle verkavelingsstructuur Het contrast tussen stad, land en re- schappelijke kenmerken ter plaatse • De artificiële landschappen kunnen afgewisseld met hoog opgaande creatiegebieden wordt als waardevolle en de ligging ten opzichte van ander een intensieve functie behouden. beplanting. kwaliteit ervaren door bewoners en be- stedelijk groen. Het aanbod wordt Bij drastische functiewijzigingen zoekers van Midden-Delfland. hierdoor specifieker, verscheidener is aansluiting vanuit en door deze De Kerkpolder, Broekpolder en het noor- en sterker verbonden met de Zuid- gebieden op het omringende land- delijk deel van de Oost-Abtspolder ken- Ambitie Hollandse kwaliteiten. schap en stedelijk netwerk gewenst. nen geen herkenbare structuren van het Bij verdere ontwikkelingen dient reke- oorspronkelijke veenweide landschap ning te worden gehouden met:

gebiedsprofiel midden-delfland • 97 • Referentiebeelden, nieuwe functies met bijpassende kwaliteiten in recreatiegebieden P D SCHA J D SLAN I T J E R I V R BI N DE D VE E N IEE R D AR GEV

• 98 • BOSCH SLABBERS gebiedsprofiel midden-delfland • 99 • GEVARIEERD EN VERBINDEND VRIJETIJDSLANDSCHAP • • houden teblijvenofversterktworden: dienen devolgendeeigenschappen be- Bij ontwikkelingenomenronddeSchie Ambitie Mastroute’.Het isde‘Staande verbinding voordegroterepleziervaart. op dittrajectgebruiktalsdoorgaande Naast deberoepsvaartwordtSchie het landschap reizen. schepen dieopdehogeboezemdoor gende rustieke weide gebied.Degrote handel op deze vaarweg en het omlig- een mooicontrastoptussendedrukke nenvaart schepen opdeSchie levert beperkt zich totdeSchie. Debin- Het vaarnetwerk voor de beroepsvaart Kwaliteit v aarn niet belemmert. bevaarbaarheid vandeberoepsvaart recreatievaart zolangdezede De bevaarbaarheidvoorde beroepsvaart. De bevaarbaarheidvoorde • etw 100 • , be rk BB BOSCH SLA sv ep ro aart • • • • ERS de Schie. Waterhuishoudkundige functievan Behoud/herstel vanhetjaagpad. voorts). fietsers, wandelaars,ruiters,enzo- recreanten (kleine recreatievaart, Passeerbaarheid van de Schie voor recreanten (wandelaarsenfietsers). Bereikbaarheid vandeoeversvoor

van eenboezemwatergang. straling enontwikkelingsrichting hebben vanMidden-Delfland endeuit- karakter verbindingen moeten passen in het van nieuweverbindingen.Deze nieuwe onbruikbare verbindingenentoevoegen mogelijk het herstellen van bestaande van devaarnetwerkenendaarwaar gebruikswaarde enbelevingskwaliteit op hetverbeterenvanderecreatieve Ontwikkelingen moetengericht zijn Ambitie schutsluis. op het boezemsysteem middels een Berkelse Zweth mogelijkaantesluiten de droogmakerijen is het alleen via de hele veenweidegebiedtebevaren.In maken hetmogelijkvrijwelge- kleine vaartuigen).Deboezemkanalen kleine vaart(fluisterbootjesenander gers enjachthavens, aanwezigvoorde Er iseenvaarnetwerk,metaanlegstei- Kwaliteit Vaarn etw ei kl rk n e v aart +jachtha de (kleine)vaart. bruggen deze passeerbaar maken voor Bij herstel,vervangingofaanlegvan gepaste wijzetewordeningepast. onderdeel vanhetnetwerkendienenop aanlegplaatsenendergelijkezijn aantal Bescheiden nieuwehavens,eenbeperkt ve n fietsen wandel netwerk, lange afstand en lokaal

Kwaliteit Momenteel ligt er al een compleet net- en sociaal veilige routes door en langs werk van fietsen wandel verbindingen. de cultuurhistorische verbindingen en Dit functioneert goed en er wordt veel- groen- blauwe ‘vingers’ is het mogelijk vuldig gebruik van gemaakt voor zowel om vanuit de steden aansluiting te vin- ommetjes, (middel) lange tochten, als den op de wandelen fietspaden in het wel lange afstandstochten. Het fietsen Midden-Delflandgebied. wandelnetwerk is aangesloten op het nationale bewegwijzeringssysteem. De oost-west verbindingen tussen de Daarnaast zijn er door de verschillende steden en het Midden-Delflandgebied recreatieschappen gebiedsgebonden worden versterkt, onder andere door tochten voorhanden. De fietsen wan- het invullen van ontbrekende schakels. delpaden zijn over het algemeen goed Barrières in het wandelen fietsnetwerk onderhouden en de bewegwijzering is in als gevolg van grote infrastructurele orde. De aansluiting tussen stad - land verbindingen worden opgeheven. kan verbeterd worden.

Ambitie De versterking van de verbinding tussen de steden en het Midden-Delflandge- bied vindt vooral plaats door uitbreiding en verbetering van de fietsen wandelroutes op de overgangsgebieden tussen stad en land. Via aantrekkelijke

gebiedsprofiel midden-delfland • 101 • gebrek aan aandacht voor natuurbeheer; woekerende, hoogopgaande gebrek aan aandacht voor eendenkooi niet meer natuurvriendelijke oevers beplanting versterkt predatie, ongeschikt voor natuurvriendelijke oevers herkenbaar als waardevol weidevogelnatuur element in het landschap P D SCHA J D SLAN I T J E R I

V Fictieve situatie, illustratie mogelijke knelpunten: natuurgebieden in het veenweidegebied toegankelijkheid; boezem- toegankelijkheid; seizoens- toegankelijkheid; landlopen middels kade toegankelijk voor de gebonden toegang (nieuwe) kades of door de polder eendenkooi recreant, mogelijkheid voor natuurontwikkeling polderniveau; herkenbaar als waar- versterkt robuust ecologisch natuurbeheer; beheer/ begrazing aanlegplekken, (boezem-) bestaande doorgaande sloten devol landschappelijk netwerk op boezemnivo; panorama op het landschap (door o.a. Blaarkoppen) gericht worden gebruikt als ecologische element, beleefbaar natuurvriendelijke oever op versterking van de weidevo- aquatische verbinding voor de recreant gelnatuur, behoud openheid R BI N DE D VE E N IEE R D AR GEV

Illustratie ambitie: natuurgebieden in het veenweidegebied

• 102 • BOSCH SLABBERS Natuurgebied

Kwaliteit De natuurgebieden zijn gedefinieerd als toegankelijk en beleefbaar te maken. Op polder niveau wordt de migratie Stedelijk ecologisch netwerk die gebieden die horen bij de provinciale Dit in evenwicht met de ecologische van moerassoorten gestimuleerd door Daar waar stad-land verbindingen ecologisch hoofdstructuur. Ze verschil- draagkracht ter plaatse. binnen de bestaande contouren van worden versterkt, is het streven om het len qua karakter, ecotype en beleefbaar- recreatiegebieden verbindingen te land de stad in te leiden. Deze groene en heid van elkaar. Ze zijn van belangrijke Het credo voor natuurontwikkeling maken. Aansluitingen van de polder op blauwe vingers dienen binnen het ste- ecologische waarde voor het gebied is ‘Koe in de wei’ met aandacht voor de boezem worden aangepast om een delijk weefsel een ecologisch netwerk doch niet altijd passend bij het karakter weidevogelnatuur. Dit geldt niet voor optimale overgang te creëren. te gaan vormen. Dit netwerk verbindt de ‘Koe in de wei’ wat over het algemeen de twee waardevolle gebieden: de recreatiegebieden aan de randen van in het veenweide gebied van Midden- Ackerdijkse Plassen en de Vlietlanden. Voor kleine doelsoorten wordt via de de stad met de groengebieden (parken, Delfland wordt nagestreefd (zie ook Die kunnen zich ontwikkelen binnen de bestaande doorgaande sloten nieuwe groenstroken, etc.) in de stad. Bestaande ‘Herkenbaar waterrijk veen(weide)’ en huidige contouren voor de bestaande ecologische aquatische verbinding groenstructuren als bermen, parken en ‘Droogmakerij als herkenbare eenheid’). natuurdoelen. gecreëerd (al dan niet binnen de Eco- sloten kunnen worden gebruikt om een logische Hoofd Structuur) die geen robuust ecologisch netwerk te creëren. De Ackerdijkse Plassen en de Vlietlan- Bij de ontwikkeling van de ecologische verstoring biedt aan de weidevogels. den zijn twee unieke waardevolle natuur- kwaliteit wordt een onderscheid gemaakt gebieden met elk een eigen onderschei- tussen boezem en polder. Op boezem- Nieuwe natuurgebieden dienen te dend karakter. Het toegesneden beheer niveau zullen ecologische verbindingen worden ingericht ter versterking van streeft een behoud van vastgestelde en duurzame natuurvriendelijke oevers weidevogels en hier zal opgaande natuurdoelen na. zoveel als mogelijk langs watergangen beplanting zoveel mogelijk vermeden worden gefaciliteerd om een robuust moeten worden. Het maaibeheer in de Ambitie aaneengesloten ecologisch netwerk te vorm van mozaïekbeheer dient te wor- Ontwikkelingen in de natuurgebieden creëren. den gestimuleerd. zijn er op gericht om het unieke na- tuurlandschappen van Midden-Delfland

gebiedsprofiel midden-delfland • 103 • IDENTITEITSDRAGERS VAN ZUID-HOLLAND • 104 • BB BOSCH SLA ERS

identiteitsdragers van zuid-holland Legenda Karakteristiek

Identiteitsdrager ‘t Woudt De identiteitsdragers zijn bijzondere plekken die de wordingsgeschiedenis van

Identiteitsdrager veenweide Midden-Delfland vertellen. Vooralsnog In regioprofiel cultuurhistorie worden hiertoe gerekend: eendenkooien, Midden-Delfland zijn deze de Vlietlanden, identiteitsdrager veen- twee samen benoemd tot Identiteitsdrager Vlietlanden kroonjuweel weide, molens, kerktorens en belangrijke structuurvormende lijnen zoals de Schie, Weidevogelgebied de Gaag en de Berkelsche Zweth. Tevens zijn de belangrijkste zichtbare stadscon- Eendenkooi touren meegenomen. Dit is de skyline van Rotterdam, Delft en Den Haag en het Molen met molenbiotoop zicht op het havengebied van Rotterdam.

Gaagweg als structuurvormende Uitgangspunten lijn Ontwikkelingen dragen bij aan: Waarneembare stadscontour • Het behoud van de uitzonderlijke kwaliteit van de identiteitsdragers. Openheid, zicht op het landschap • Het leesbaar houden van het verhaal dat deze oriëntatiepunten in tijd en Kerktoren ruimte vertellen. • In stand houden en versterken van Landgoed de beleefbaarheid van de identiteitsdragers met aandacht voor bereikbaarheid en toegankelijkheid van de gebieden.

gebiedsprofiel midden-delfland • 105 • IDENTITEITSDRAGERS VAN ZUID-HOLLAND van hetcultuurhistorische karakter tiatieven zijnmogelijkmitsinachtneming bewoners. Kleinschalige recreatieveini - van het dorp en de leefbaarheidvan mogelijk terversterking van deidentiteit ontwikkelingen mogelijk.Dezezijnalleen zijn, zeersporadisch, kleinschalige rode Binnen dehuidigecontourvanhetdorp sche linten/nederzettingen’ en ‘Lintenblijvenlinten-Cultuurhistori dorpsranden -waardevoldorpsgezicht’ verwezen naar‘Kwaliteit en vandestads- Voor ontwikkelingsmogelijkhedenwordt Ambitie - waardevoldorpsgezicht’ ‘Kwaliteit endorpsranden vandestads- een beschrijving wordtverwezennaar ging encultuurhistorische karakter. Voor een identiteitsdragerdoorzijnuniekelig- Het kerkdorp‘tWoudt isaangemerktals Kwaliteit ide ts ntitei • 106 • d ra ge BB BOSCH SLA r ‘tW oud t ERS

de ZuidpoldervanDelfgauw. de A20,inZouteveensePolder enin van Maasland,HetAalkeetbuitenlangs enkele vanrecenteaard:Noordoostelijk vier stuksinMidden-Delflandwaarvan getoond. Ditzijn worden opdekaart en/of functionerende eendenkooien verdwenen. Alleendegoedherkenbare eendenkooien zijnindeloopderjaren nog alsopengebiedaanwezig.Veel waarde van750meter, voorzovernu uitgegaan vandeveelvoorkomende respectzone ronddeeendenkooien isals(indicatieve) In deCHS-kaart gebied, voordevangstvaneenden. legd opeenrustigeplekinwaterrijk vangpijpen metboseromheen,aange- Een eendenkooiiseenwaterplasmet Kwaliteit eendenkoo i rond deeendenkooi. houden vanbebouwinghetgebied vervuiling). Ruimtelijkbetekentdithetvrij eenden kunnenverstoren(lawaai,licht, skring activiteitenteontplooiendiede verbod ombinnendegesteldeafpaling- de Flora-enFaunawet.Hiergeldteen geldt hetafpalingsrecht opgrondvan Bij eenfunctionerendeeendenkooi Ambitie Identiteitsdrager Vlietlanden + Identiteitsdrager Veenweide + weidevogelgebied Kwaliteit Ambitie Midden-Delfland is opgevat als één Voor de ambitie ‘identiteitsdrager gebiedseenheid, bestaande uit een veenweide + weidevogelgebied’ wordt verzameling polders en elementen. De verwezen naar ‘Herkenbaar waterrijk algemene richtlijn voor dit topgebied is veenweide - strokenverkaveling’. continuïteit van karakter. Het ensemble Duifpolder, Vlietlanden, Negenhuizen is Voor de ambitie ‘identiteitsdrager Vliet- aangemerkt als ‘kroonjuweel’ (zie ook landen’ wordt verwezen naar: ‘Gevari- Regioprofiel cultuurhistorie Midden- eerd en verbindend vrijetijdslandschap Delfland). In dit gebiedsprofiel wordt - natuurgebied’. dit ensemble opgedeeld in ‘Identiteits- drager Vlietlanden’ en ‘Identiteitsdrager Veenweide’. De Vlietlanden zijn het afwaterings- systeem van Delfland op de Maas en bestaat uit drie brede weteringen met daarbinnen boezemland. Dit boezemland met rietbegroeiing en nat grasland, is omstreeks de twaalfde eeuw ontgonnen en lang gebruikt als hooiland. Omdat het daarna nooit door inpoldering is ontwaterd ligt het gebied hoger dan het omringende land.

gebiedsprofiel midden-delfland • 107 • IDENTITEITSDRAGERS VAN ZUID-HOLLAND gaat deontwikkelingniet volledig op zoals slotenpatronen.Met deze regel heen, vaak met waardevolle elementen is eenbufferzoneom buitenplaats de provinciale Verordening Ruimte). Dit goedbiotoop‘ opgesteld(opgenomenin heeft deprovincieeenzogeheten‘land- culturele erfgoednietverlorengaat, Om ervoortezorgendatditunieke Ambitie Holland (www.zuid-holland.nl/chs). Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid- vande leerd weergegevenopdekaart - individueel buitenzijnmeergedetail den vandevastgestelde biotopen per de 20eeeuw. Dekenmerkenenwaar- Nieuw Rhodenrijsuitdejaren‘30van Tempel, uitde17eeeuwenhetbuiten weg gelegen.Hetbetrefthetbuitende - beide gekoppeldaandeSchie/Delft Midden-Delfland kenttweebuitens, Kwaliteit Lan dg • oed 108 • BB BOSCH SLA Onder eenlandgoedbiotoop wordteen van deaanwezigebiotoopwaarden. het gevalvanversterkingof verbetering Van alleensprakezijnin nieuwbouwkan rie Zuid-Holland. verwezen naarRegioprofielcultuurhisto- Voor eennaderebegripsbepalingwordt • • • • • onderscheiden: toop devolgendeelementen beschermingszone vandelandgoedbio- van eenbuitenplaatswordenvoorde Op grondvanderuimtelijkekenmerken regels gebonden. slot, weliseventuelebebouwingaan ERS Het blikveld. De zichtlijn. Het panorama. bewust isgekoppeld. De structuurwaaraanhetlandgoed De buitenplaatszelfendaaromheen.

Ruimte, artikel14. criteria landgoedbiotoopinVerordening Voor ontwikkelingsmogelijkhedenzie gelden. planvorming dezelfde uitgangspunten wordenenwaarvoorbij getrokken kan contour om een buitenplaats heen dieals beschermingszone verstaan, Molen en molenbiotoop waarneembare stadscontour + openheid, zicht op het landschap Kwaliteit Kwaliteit Een molenbiotoop kan gedefinieerd de provinciale Verordening Ruimte Midden-Delfland is een open landschap Waar mogelijk kunnen nieuwe zichten worden als het gebied rondom de (artikel 13). Dit betekent dat beperkingen waar nog een relatieve stilte is, je ver en stedelijke silhouetten worden toege- windmolen dat van essentieel belang is worden gesteld aan de hoogte van van je af kunt kijken en schier eindeloze voegd om zo het contrast nog groter en voor de vrije windvang en het zicht op de nieuwe bebouwing en beplanting. weilanden ziet met aan de horizon het interessanter te maken. molen. Beplanting, gebouwen of andere Voor het bepalen van de maximale silhouet van de steden. Dit contrast tus- obstakels beperken niet alleen het opti- bouwhoogte wordt verwezen naar sen de dynamiek van de stad en de rust maal functioneren, het rendement, maar Criteria Molenbiotoop (cf. Verordening van het land op zo’n korte afstand is een ook de cultuurhistorische en landschap- Ruimte, 30 juni 2010, Artikel 13). van de belangrijkste en meest gewaar- pelijke waarde van een molen. Om dit deerde kwaliteiten van Midden-Delfland. gebied te duiden is een molenbescher- mingszone ingesteld met een straal van Ambitie 400 meter vanuit het middelpunt van de Behoud van de relatieve stilte in het molen. gebied en de lange zichtlijnen, met ingekaderde zichten op de stedelijke Ambitie silhouetten vormen randvoorwaarden bij Om de molenbiotoop stevig te veranke- nieuwe ontwikkelingen. ren in het planproces, heeft de provincie Zuid-Holland al in 1998 een Provinciale Bij nieuwe ontwikkelingen in het stedelijk Richtlijn Traditionele Windmolens opge- weefsel die het silhouet van de stad steld die in 2002 is verduidelijkt en wordt substantieel veranderen dient onder- nu aangeduid als Goedkeuringscriteria zocht te worden of de zichten vanuit het Molenbiotoop en is verwerkt in landschap geweld aan worden gedaan.

gebiedsprofiel midden-delfland • 109 • D AN ZUID -HOLLAN RS V GE RA D

Illustratie downgrading Gaagweg NT I T EI TS IDE

• 110 • BOSCH SLABBERS Gaagweg als structuurvormende lijn

Kwaliteit De Gaag is een route voor lokaal verkeer Dit betekent dat de Gaag wordt terug- die gedurende grote delen van de dag gebracht tot een smalle (klinker)straat veel door (boven)regionaal verkeer met streekeigen beplanting. Bovenlokaal wordt gebruikt. Dit sluipverkeer leidt verkeer herkent aan het wegprofiel dat tot een verkeersintensiteit die uit het op de Gaag geen tijdwinst valt te beha- oogpunt van veiligheid niet acceptabel len. is. In het verleden is de wegbreedte herhaaldelijk aan de verkeersintensiteit Door deze herprofilering herkrijgt de aangepast. Het wegprofiel is hierdoor Gaag de ruimte zich te ontwikkelen tot niet in overeenstemming met de histori- recreatieve ruggengraat van het Midden- sche kwaliteit en waarde van dit lint. Delflandgebied.

Ambitie Een verdere verbreding is geen optie, de rek is er letterlijk uit. De oplossing wordt gezocht in de omgekeerde weg: het omliggende wegennet wordt beter geschikt gemaakt voor de opvang van het regionale verkeer en de Gaag wordt weer ingericht als een weg voor lokaal verkeer.

gebiedsprofiel midden-delfland • 111 • RUST EN STILTE • 112 • BB BOSCH SLA ERS

rust en stilte Legenda

Stiltegebied, relatief donker

Karakteristiek Stiltegebieden dragen bij aan de beleving stiltegebieden kunnen deze kwaliteiten van ruimtelijke kwaliteit in het landelijk expliciet worden behouden, versterkt en gebied van Zuid-Holland. Zo wordt een ontwikkeld. landschap hoger gewaardeerd als het er stil, donker en veilig is. Uitgangspunten De huidige stille gebieden stil houden als Hier vindt men rust en stilte als contrast belevingskwaliteit van het buitengebied. met het dynamisch stedelijk gebied. In Waar mogelijk wordt het stiltegebied de stiltegebieden is alleen ruimte voor groter en meer aaneengesloten. Binnen “gebiedseigen” geluid. Nergens in Zuid- de contour stiller gemaakt door geluids- Holland is dat contrast zo duidelijk als in reducerende maatregelen toe te passen de stiltegebieden van Midden–Delfland. bij nieuwe ontwikkelingen.

Midden-Delfland wordt door bewoner en bezoeker beleefd als een groene oase van rust in een hoog dynamisch stedelijk gebied. De geluids-, licht- en geurhinder is hier lager, en de luchtkwaliteit en veiligheid zijn beter dan in de stad. Deze goede leefomgevingskwaliteit draagt bij aan de ruimtelijke kwaliteit van het gebied. In

gebiedsprofiel midden-delfland • 113 • RUST EN STILTE de stilte echt kan worden beleefd.Bij de stilteecht kan Een stiltegebied krijgtpasbetekenisals Ambitie gaan. lichtvervuiling inhetlandschap tegente te behoudenen,waarmogelijk, de resterendedonkeregebieden glastuinbouwgebieden ishetwenselijk door sterkverstedelijktgebieden Midden-Delfland wordtomringd mensen, planten en dieren. Omdat ook eenverstorendewerkingvoor van landelijkgebied,maarhebben vragen omvoldoendeverlichting Verkeersveiligheid ensocialeveiligheid waardevol. beleving vanrelatieverustenstilteextra delijkt gebied,zoalsMiddenDelfland,is schappen omringddoorsterkverste- en voordeflorafauna. Voor land- kwaliteit voorderustzoekenderecreant Relatieve rust en stilte is een ruimtelijke Kwaliteit ST ILT EGEBIED • 114 • , RELAT BB BOSCH SLA IEF D ONK ER • • • beperkt wordendoor: Lichtvervuiling instiltegebiedenkan • • • aandacht tezijnvoor: ontwikkelingen instiltegebiedendient ERS verlichting, dimbare verlichting, verlichtingstechnieken (LED- Toepassen vanminderverstorende veiligheid). voor verkeersveiligheid/ sociale (alleen daarwaarnoodzakelijke Toepassing vanselectieveverlichting opstand. Het opruimenvanverspreideglas- passen bijnieuweontwikkelingen reducerende maatregelentoete te voorkomendoorgeluids- Binnen decontourgeluidsoverlast fietsen envaren). te ervaren(metnamewandelen, Mogelijkheden omdestiltegebieden name openbaarvervoer). randen vanhetstiltegebied(met Bereikbaarheid/ belevingvande

woningbouw. wegen, glastuinbouwen bedrijventerreinen, bestaande bij ontwikkelingenvannieuweof dynamische verlichting, enzovoorts) gebiedsprofiel midden-delfland • 115 •

A bijlage

bronnenlijst BRONNENLIJST www.pijnackernootdorp.nl E-mail [email protected] Fax: 015-3626850 Telefoon: 14015 2640 AAPijnacker PostbusPostadres: 1, Gemeente Pijnacker-Nootdorp www.middendelfland.nl e-mail: [email protected] fax: (015)3809992 telefoon: (015)3804111 Schipluiden 2636 ZG PostbusPostadres: 1, Gemeente Midden-Delfland www.hofvandelflandraad.nl Email: [email protected] Telefoon: 070-4416483 2509 LPDenHaag Postbus 90602 Zuid-Hollandplein 1 Hof vanDelflandraad www.zuid-holland.nl T +31(0)704416611 2509 LP‘sGravenhage Postbus 90602 Provincie Zuid-HollandafdelingRO Overheden • 118 • BB BOSCH SLA www.maassluis.nl Email: [email protected]. Fax: 010-5925649 Telefoon: 14010 3140 ABMaassluis Postbus 55 Gemeente Maassluis www.schiedam.nl Telefoon: 14010 3100 EASchiedam Postbus 1501 Gemeente Schiedam www.vlaardingen.nl Telefoon: (010)2484000 Vlaardingen 3130 EB Postbus 1002 Gemeente Vlaardingen www.gemeentewestland.nl Email: [email protected] Fax: (0174)673600 Telefoon:14 0174 2670 ADNaaldwijk Postbus 150 Gemeente Westland ERS

http://haaglanden.nl/#Ruimte?id=1020 Email: [email protected] Fax.: 070-7501501 Telefoon: 0707501500 DenHaag. CB, Grote Marktstraat 43, postbus66,2501 Sector Ruimte Stadsgewest Haaglanden www.stadsregio.info [email protected] Fax: 010-2671660 Telefoon: 010-2672389 Postbus 21051,3001ABRotterdam Stadsregio Rotterdam www.rotterdam.nl terdam.nl Email: [email protected] Telefoon: 14010 Postbus 10233,3004AERotterdam Deelgemeente Rotterdam-Overschie www.delft.nl Telefoon: 14015 Delft Postbus 78,2600ME Gemeente Delft www.vockestaert.nl e-mail: [email protected] telefoon: 015-3807112 Schipluiden 2636 GG Burgemeester Musquetiersingel 40 Vockestaert Agrarische natuurvereniging www.erfgoedhuis-zh.nl Email: [email protected] Telefoon: 0152154350 Delft Postbus 3092, 2601DB Zuid-Holland Erfgoedhuis Email: www.middendelflandvereniging.nl Telefoon: 06-42105407 Schipluiden, 2636 GG Burg. Musquetiersingel40, Midden-Delfland vereniging www.knnv.nl/afdelingDelfland email: [email protected] Postbus 133,2600AC DELFT Delfland KNNV-afdeling http://www.mdmw.nl/pages/ mensenwerk.nl Email: info@middendelflandis- Telefoon: 06-42105407 Schipluiden 2636 GG Burgmeester Musquetiersingel40 mensenwerk Stichting Midden-Delflandis Belan genbehart igers Beheerders/ grondeigenaren

Kamer van Koophandel Den Haag Tuinbouwraad ANWB Staatsbosbeheer Regio West Postbus 29718, 2502 LS Den Haag Legmeerdijk 313 www.anwb.nl Postbus 58174, 1040 HD Amsterdam Telefoon: 088 588 80 00 1431 GB Aalsmeer Telefoon: 020-7073700 Email: [email protected] Telefoon: (0297)395005 Historische vereniging oud Schiplui- Fax 020-7073701 www.kvk.nl/lokale-informatie/den-haag/ Fax: (0297)395012 den www.staatsbosbeheer.nl/Contact/Kan- Email: [email protected] www.historischeverenigingoud-schiplui- toren/Regio%20West.aspx Kamer van Koophandel Rotterdam www.tuinbouwraad.nl den.nl Postbus 450, 3000AL Rotterdam Natuurmonumenten [email protected] LTO Delflands Groen Vereniging Groen Goud Postbus 29198 Telefoon: 010 402 77 77 www.ltodelflandsgroen.nl/contact Postadres: Burgemeester Musquetier- 3001 GD Rotterdam Fax: 010 414 57 54 singel 40, 2636 GG Schipluiden Telefoon: (010) 217 01 41 www.kvk.nl/lokale-informatie/rotterdam/ LTO Telefoon: 06 13654324 www.natuurmonumenten.nl Postbus 29773, 2502 LT Den Haag E-mail: [email protected] Artcentre Delft Telefoon: 070-338 27 00 Website www.groengoud.nl Hoogheemraadschap van Delfland Rotterdamseweg 205 Fax: 070-338 27 10 Postbus 3061, 2601 DB Delft 2629 HD Delft Telefoon: (015) 260 81 08 Teleffoon: 015 285 01 14 Recreatieschap Midden-Delfland Fax: (015) 212 49 68 Fax: 015 285 01 24 Postbus 341, 3100 AH Schiedam E-mail: [email protected] Email: [email protected] Telefoon: (010) 298 10 10 www.hhdelfland.nl Fax: (010) 298 10 20 Recron Email: [email protected] Groenservice Zuid-Holland Postbus 102, 3970 AC Driebergen www.recreatiezuidholland.nl Postbus 341, 3100 AH Schiedam Telefoon: 0343 - 52 47 00 Telefoon: (010) 298 10 10 Fax: 0343 - 52 47 01 VVV Westland/ Midden-Delfland Fax: (010) 298 10 20 Email: [email protected] Wilhelminaplein 10 Email: [email protected] 2671 GR Naaldwijk www.gzh.nl Cittaslow Telefoon: 0174-610031 Postbus 1, 2636 ZG Schipluiden Email: [email protected] Dienst Landelijk Gebied Tel.: 015-3804277 www.vvvwestland.nl Email: [email protected] E-mail: [email protected] www.dienstlandelijkgebied.nl www.cittaslow-nederland.nl

gebiedsprofiel midden-delfland • 119 • © Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schrif- telijke toestemming van de opdrachtgever en Bosch Slabbers Tuin- en Landschapsarchitecten B.V. (hierna: “Bosch Slabbers”).

Bosch Slabbers heeft bij haar werkzaamheden de zorgvuldigheid in acht genomen die van haar kan worden verwacht. Aan de getoonde informatie in deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Op onze werkzaamheden zijn de voorwaarden van toepassing zoals vastgelegd in De Nieuwe Regeling 2005 (DNR 2005).

Bosch Slabbers heeft met zorgvuldigheid de beelden in deze publicatie geselecteerd. Het kan voorkomen dat niet alle rechthebbenden van de gebruikte beelden zijn achterhaald. Belanghebbenden worden verzocht contact op te nemen met Bosch Slabbers. Provincie Zuid-Holland Postbus 90602 2509 LP ‘s Gravenhage T +31 (0)70 44166 11

1e Sweelinckstraat 30 2517 GD Den Haag T 070 3554407 F 070 3061618 [email protected] www.bosch-slabbers.nl