Fietsroute Holland op z’n mooist, Midden-Delfland 54 km fietsen

Kom ’n volle dag genieten van kunst en natuur! Combineer je bezoek aan het Haags Gemeentemuseum met een fietstocht door het verrassend fraaie en weidse polderlandschap direct ten zuiden van Den Haag: Midden-Delfland.

De fietsroute De fietstocht ‘Holland op z’n mooist: Midden- Delfland’ start vlakbij het Gemeentemuseum Den Haag, en voert je in een dagdeel langs de plekken waar de schilders van Haagse School anderhalve eeuw geleden hun inspiratie vonden.

Kijk door de ogen van de kunstenaars

Laat je net als de Haagse schilders tijdens deze fietsroute van Natuurmonumenten inspireren door het prachtige landschap van Midden- Delfland. Leer alles over de kunstenaars en beleef de omgeving door hun ogen.

Ga er een dag op uit!

Eerst het museum doen en dan fietsen? Of juist omgekeerd? Het kan allebei. Het museumrestaurant is een ideale plek om halverwege de dag even te pauzeren, met een stevige lunch.

Fiets deze route met onze route app

Download de route app >

Heb je onze app al? Ga direct naar deze route in de app >

Station Den Haag Centraal

Startpunt

De fietstocht duurt ruim drie uur en telt 54 km. Je kunt je OV- fiets huren bij het startpunt van deze fietsroute: station Den Haag Centraal (behalve op dinsdag). Veel plezier!

Start Den Haag Centraal, Schedeldoekshaven, Amsterdamse Veerkade, rechtsaf Wagenstraat, linksaf Grote Marktstraat, rechtsaf Jan Hendrikstraat, Torenstraat, rechtsaf Kleine Nobelstraat, Nobelstraat, linksaf Prinsestraat, Prinsesseswal, linksaf Piet Heinstraat, rechtsaf Tasmanstraat, rechtsaf Laan van Meerdervoort, linksaf Carnegielaan, Groot Hertoginnelaan, rechtsaf Stadhouderslaan.

Start Gemeentemuseum, Stadhouderslaan, oversteken linksaf President Kennedylaan, rechtsaf Adriaan Goekooplaan, rechtsaf Scheveningseweg.

De Scheveningse Bosjes

Door de opkomende industrialisatie en de vermindering van het aantal wekelijkse werkuren ontstond er in de tweede helft van de negentiende eeuw een nieuw fenomeen, namelijk vrije tijd. Mensen ondernamen dagtripjes naar het strand of het park. Het gebied van de Scheveningse Bosjes, gelegen tussen Den Haag en Scheveningen, werd een omgeving waar mensen graag gingen wandelen. Vanaf ‘de 77 trapjes’ had men een mooi uitzicht. Haagse School kunstenaar Paul Gabriël (1828- 1903) maakte ca. 1885 een gezicht op het Kurhaus, dat toen nog omringd was door strand en weiland.

Carnegieplein (langs Vredespaleis), rechts Anna Pawlownastraat, linksaf Laan van Meerdervoort (rechts op nr. 7F is Museum met Mesdagcollectie).

De Mesdag Collectie

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. Hendrik Willem Mesdag (1831- 1913) was naast schilder van de Haagse School ook kunstverzamelaar. In 1887 liet hij daarom een museum aan zijn woonhuis bouwen (Laan van Meerdervoort 7F). Op zondag gaf Mesdag zelf rondleidingen. Zijn verzameling bestond uit schilderijen, tekeningen en keramiek. Dankzij Mesdag’s collectie maakte men ook in Nederland kennis met de School van Barbizon. Deze Franse schilderschool was van grote invloed op de Haagse School.

Rechtsaf Zeestraat, linksaf Mauritskade, rechtsaf Parkstraat, voor het einde linksaf Kazernestraat.

Kazernestraat

Jan Hendrik Weissenbruch (1822- 1880) woonde aan de Kazernestraat, achter het Lange Voorhout. Het huis is al lang geleden afgebroken. Weissenbruch woonde op een steenworp afstand van het Mauritshuis, waar hij de Hollandse Meesters van de Gouden Eeuw kon bewonderen. Vooral de 17e- eeuwse landschapsschilder Jacob van Ruisdael (ca. 1629- ca. 1682) was voor hem een belangrijke inspiratiebron. Weissenbruch heeft de Kazernestraat en omgeving meerdere malen geschilderd.

Rechtsaf Vos in Tuinstraat, Lange Voorhout (rechts aan zuidkant ligt Pulchri Studio).

Pulchri Studio

Pulchri Studio is opgericht in 1847. In 1898 kochten de broers Hendrik Willem en Taco Mesdag voor deze kunstenaarsvereniging een patriciërswoning op Lange Voorhout 15. In dit pand bevinden zich enkele indrukwekkende tentoonstellingszalen. De schilders van de Haagse School waren bijna allemaal lid van Pulchri, waar zij exposeerden en feesten organiseerden. Zij gebruikten de vereniging om als groep kunstenaars naar buiten te treden.

Toernooiveld oversteken naar Lange Houtstraat, langs Mauritshuis naar Binnenhof, linksaf Hofweg, Spui, Zieken, Rijswijkseplein oversteken, na spoorviaduct Rijswijkseweg, na brug links oversteken naar Laakkade (met aan eind Laakmolen), rechtsaf Trekweg en Cromvlietkade langs Haagse Trekvliet, Geestbrug.

Geestbrug

Deze brug over de Trekvliet verbindt al zes en een halve eeuw Rijswijk met Voorburg. Bij de Geestbrug bevond zich een aanlegplaats voor de trekschuiten van de beurtveren Den Haag - Delft en Den Haag - Leiden. Jan Hendrik Weissenbruch maakte nabij deze plaats zijn schilderij ‘De Trekvliet’ (1870), waarop de Laakmolen en enige zeilschepen te zien zijn. Tegenwoordig is deze molen, de oudste van Den Haag (1699), ingesloten door de stedelijke bebouwing.

Hier oversteken naar Geestbrugkade, Nassaukade (Vliet tot Delft links houden), na viaduct links Huis te Hoornkade, Jaagpad.

De Vliet tussen Rijswijk en Delft

Hier werd aan beide zijden van het water gejaagd door trekpaarden. Kijk maar eens op het schilderij ‘Gezicht op Delft’ (1844) van Johan Barthold Jongkind (1819- 1891). Jongkind schilderde in zijn jonge jaren nog vrij traditioneel. Pas later werd zijn techniek losser. De schilder verhuisde naar Parijs, waar hij furore maakte met zijn Hollandse landschappen. Monet was een bewonderaar. Hoewel hij niet tot de Haagse School behoort, zijn in deze fietsroute diverse werken van Jongkind opgenomen, omdat juist Jongkind als geen ander de trekvaarten van Midden- Delfland heeft vastgelegd.

Wateringseweg, rechtsaf Kalverbos, Wateringsevest oversteken naar Noordeinde (stadskern Delft), Oude Delft, Zuidwal naar rechts en oversteken naar Hooikade.

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. De Schie bij Delft

Bij zijn bezoekjes aan het Mauritshuis werd Weissenbruch ook in hoge mate geboeid door Vermeer’s statige en heldere ‘Gezicht op Delft’ (1660). Op de locatie die Vermeer als uitgangspunt voor zijn beroemde schilderij heeft gekozen, staat nu een monumentje met een transparante afbeelding, waar doorheen je naar de stad kunt kijken. Vergelijk het landschap van Vermeer maar eens met het landschap van vandaag! Aan de overzijde van de Schie lagen enige scheepswerfjes, waar onder andere trekschuiten werden onderhouden.

Het jaagpad langs de Schie naar de Kandelaar

Jaagpaarden liepen hier over een jaagpad naar Rotterdam en Schiedam. Het pad is gedeeltelijk nog aanwezig, evenals een jaagbruggetje met aan de waterkant een verlaagde leuning voor de jaaglijn. Het bruggetje bevindt zich tegenover het gemaal van de Hoge en Lage Abtswoudsche polder (1868). Op de plaats van dit gemaal stond oorspronkelijk een molen. Windwatermolens waren een geliefd thema voor de schilders van de Haagse School. Vanaf 1870 maakten de molens op veel plekken plaats voor gemalen (eerst op stoom, later op diesel en daarna op elektriciteit). Paul Gabriël legde ca. 1883 de afbraak van twee molens vast. ‘De twee invaliden’ heet het werk.

(Schie links houden), Zuideinde, Schieweg, Kandelaarweg, direct na Noord- Kethelgemaal rechtsaf fietspad Midden- Delfland, is Huigenhofpad.

Weidelandschap tussen de Schie en de Vlaardingervaart

De schilders van de Haagse School hoefden vanuit Den Haag niet ver te lopen om het polderlandschap te bereiken. Tegenwoordig moet je een flink eind fietsen voor je ècht de stad uit bent. Hier in Midden- Delfland ontmoet je nog oude boerderijen, knotwilgen en koeien in de wei. Onderweg passeren we de spoorlijn tussen Den Haag en Rotterdam (gereedgekomen in 1847). Gabriël schilderde bij Voorburg een vergelijkbaar landschap met trein (ca. 1887). Vandaag de dag dreigen verstedelijking en infrastructuur Midden- Delfland steeds verder aan te tasten (rijksweg A4, Blankenburgtunnel). Het nog altijd schilderachtige landschap van Midden- Delfland verdient meer bescherming.

Groeneweg oversteken, rechtsaf Jan van Schijndelpad linksaf Adam Pijnackerpad, Octave de Coninghpad (langs Harreweg).

Polder Noord-Kethel

Koeien in het riet, met de poten in het water. Dat zie je nu nergens meer in Midden- Delfland; moderne gemalen pompen de weilanden helemaal droog. Sinds de komst van grote ligboxstallen, staan koeien steeds minder in de wei. Knotbomen, weidevogels, vlinders en bloemen zijn bijna helemaal verdwenen uit het moderne boerenland. Uitzondering vormen de graslanden van Natuurmonumenten, zoals Polder Noord- Kethel, waardoor de fietsroute loopt. De boswachters beheren deze weides zoals de boeren het vroeger deden: geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen, een meer natuurlijke waterstand, minder koeien per hectare en later maaien. De weidevogels profiteren hiervan.

Oversteken naar Woudweg (is polderweg met knotwilgen en passage A4), rechtsaf Vroonweerseweg, aan einde rechtsaf Vlietweg naar Vlaardingsekade richting Schipluiden, tegenover kade liggen Vlietlanden.

Vlietlanden

In de tijd van de Haagse School waren de weilanden rond de stad nog rijk aan wilde bloemen. De Vlietlanden van Natuurmonumenten geven een indruk van de schoonheid van de graslanden toen. In mei kleuren de niet- bemeste en drassige Vlietlanden geel en paars. De Vlietlanden

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. zijn zogeheten ‘boezemlanden’, die nooit zijn bemalen. Daarom liggen de Vlietlanden enkele meters hoger dan de aangrenzende polders, waar het land sinds het begin van de vijftiende eeuw door eeuwenlange bemaling erg is ingeklonken. De Vlietlanden liggen tegenover Restaurant Vlietzicht.

Rechthuis van Zouteveen

Bij het Rechthuis van Zouteveen was het overzetveer voor de paarden van de trekschuit tussen Delft en Maassluis. De schilder Jongkind passeerde deze locatie als hij van zijn woonplaats Maassluis op weg was naar de Kunstacademie in Den Haag. Soms werd hij vergezeld door medestudent Charles Rochussen (1814- 1894). Rochussen klaagde erover dat zijn metgezel tijdens hun wandelingen niet opschoot, omdat hij onderweg schetsen maakte. Jongkind tekende onder andere het Rechthuis van Zouteveen. Deze situatie gebruikte hij later ook voor een ets en een olieverfschilderij.

Molens langs de Vlaardingervaart

Langs de Vlaardingervaart stonden in de negentiende eeuw acht watermolens en één korenmolen Alleen de laatste molen (bij het dorp Schipluiden) is bewaard gebleven. Jongkind is de enige kunstenaar die langs deze vaart enkele molens heeft afgebeeld. Van de Buikslootmolen, die op de locatie van de uitkijkstoelen heeft gestaan, maakte hij een ets (1862). Enkele honderden meters verder stond de Noordmolen. Eén van de laatste schilderijen van Jongkind was ‘Le Poldre de Zouteveen’ (1890). Hierop zijn de Noordmolen, een trekschuit en het polderlandschap te zien.

Kort na Vlaardingsekade 54 is op afstand rechts in de polder het bos van een eendenkooi te zien.

Eendenkooi Schipluiden

Direct na het woonhuis Vlaardingsekade 54 ligt rechts, op ca. 1 km afstand, een bosje in het open weidelandschap. Dit is het kooibos van de eendenkooi Schipluiden van Natuurmonumenten. Nog altijd is de kooi in bedrijf, beheerd door een eigen kooiker van Natuurmonumenten. Gevangen eenden laat hij weer vrij, nadat hij ze heeft geringd voor internationaal vogelonderzoek. In de tijd van de Haagse School vingen kooikers het ‘gevogelte’ nog gewoon voor consumptie. Overal in de polder hing men eendenkorven op, om de eendenstand te bevorderen en eendeneieren te verzamelen. De korven maakte men van wilgentenen van de knotwilg.

Over schelpenpad langs water onder Trambrug door naar Paardenbrug.

Het dorp Schipluiden

Na het bestrate paardenpad onder de Trambrug staan in de bocht voor het dorp twee rolpalen (rollepalen). Rolpalen zorgden ervoor dat een trekschuit in een buitenbocht niet tegen de wal werd getrokken. Vanaf de kade staken de paarden de Paardenbrug over naar de Dorpsstraat van Schipluiden. Voor de schilders van de Haagse School lag Schipluiden te ver. Er zijn van deze kunstenaars dan ook geen afbeeldingen bekend van het dorp. Navolgers van deze kunststroming kwamen in de jaren twintig van de vorige eeuw wel regelmatig in het dorp tekenen.

Hierover en rechtsaf Dorpsstraat, over Valbrug en direct links Singel, Tramkade naar Den Hoorn, over nieuwe brug Overgaag naar Rijksstraatweg, bij stenen brug weg oversteken naar Hoornsewal, Hoornsekade naar Delfthierover en rechtsaf Dorpsstraat, over Valbrug en direct links Singel, Tramkade naar Den Hoorn, over nieuwe brug Overgaag naar Rijksstraatweg, bij stenen brug weg oversteken naar Hoornsewal, Hoornsekade naar Delft.

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. De Buitenwatersloot tussen Den Hoorn en Delft

Het schilderij ‘Vue de Delft’ van Jongkind (1843) toont de trekschuit die van Maassluis op weg is naar Delft. Deze veerdienst werd in de periode 1645- 1912 dagelijks zesmaal uitgevoerd. Nabij het oude poortgebouw van De Kogelgieterij ligt in het fietspad een heultje (bruggetje), dat Jongkind heeft afgebeeld. De vaarweg onder het bruggetje ontsloot een aantal tuinderijen. Net zoals bij Den Haag was er ook nabij Delft al vroeg sprake van tuinbouw. Het waren kleine bedrijfjes. Het schilderij ‘De slatuintjes bij Loosduinen’ (ca. 1878) van Jacob Maris geeft de situatie goed weer.

Terug naar het museum

Na viaduct linksaf weg en fietspad langs Provinciale weg, na brug rechtsaf Haantje, aan eind linksaf Jaagpad langs Vliet en terug naar Den Haag, volg deze keer Rijswijkseweg, Rijswijkseplein (Den Haag HS), linksaf Pletterijkade, Spui, Hofweg, Kneuterdijk, rechtsaf Lange Voorhout, linksaf Parkstraat, Alexanderstraat, linksaf Javastraat, rechtsaf Scheveningseweg, halverwege linksaf Adriaan Goekooplaan, linksaf president Kennedylaan, rechtsaf Stadhouderslaan en weer terug bij Gemeentemuseum.

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. Faciliteiten De route verkennen eten en drinken route

De fietsroute is 54 km en duurt ruim 3 uur, afhankelijk van de stops Restaurant Haags Gemeentemuseum

Den Haag, Restaurant Haags Gemeentemuseum Stadhouderslaan 41 2517 HV Den Haag Routebeschrijving

eten en drinken

Restaurant het Schielicht in de Kandelaar

Rotterdam, Het Schielicht

eten en drinken

Restaurant Vlietzicht in Zouteveen

Midden-Delfland, Vlietlanden, café-restaurant Uitspanning Vlietzicht Willemoordseweg 2636 EA Schipluiden Routebeschrijving

fietsverhuur

Je kunt je OV- fiets huren op station Den Haag Centraal (dinsdag gesloten) of Den Haag Hollands Spoor

eten en drinken

Restaurant Op Hodenpijl, tussen Schipluiden en Den Hoorn

Schipluiden, restaurant de Hodenpijl Rijksstraatweg 20-22 2636 AX Schipluiden Routebeschrijving

parkeerplaats

Bij het Gemeentemuseum is een parkeerplaats

Bereikbaarheid en toegankelijkheid startpunt

Station Den Haag Centraal Den Haag Routebeschrijving

startpunt

Alternatief startpunt: Gemeentemuseum Den Haag (Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag)

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid. © OpenStreetMap contributors

Ook zo genoten van deze route? Help de natuur. Ga naar nm.nl/nieuwlid.