ommetjes in 40Midden-Delfland

KORTE WANDELINGEN

Routebeschrijvingen en kaarten van de 40 ommetjes zijn beschikbaar als PDF-bestand en kunnen worden gedownload van de website: www.middendelflandvereniging.nl

Routes uitgezet door de werkgroep Paden o.a. Jan Tukker, Eef Boeve, Rint de Vries. Kaartgegevens © OpenStreetMap-auteurs, CC BY-SA Kaartbewerking en fotografie Henk Groenendaal Vormgeving Robert Kroon Druk Stout Grafische Dienstverlening,

De uitvoering van dit project is mogelijk gemaakt door:

Steun de Midden-Delfland Vereniging w www.middendelflandvereniging.nl e [email protected] m 06 - 42 10 54 07 f facebook.com/MiddenDelflandV t twitter.com/MiddenDelflandV sen half maart en half juli niet toegankelijk knooppunt 33 en 24 vindt u het landart­ 18. Nieuwe natuurroute (3,5 km) gervaart en Boonervliet zijn voedselarm tot 35. Waterwegroute (5,3 km) vanwege het broedseizoen. Via het centrum object Moeder Aarde, een heuvelpartij in de De route loopt door een sterk veranderd matig voedselrijk en rijk aan plantensoor- Langs de Nieuwe Waterweg en door het van Schip­luiden komt u weer terug bij Op vorm van een vrouwenlichaam. polderlandschap. Veel graslanden zijn ver- ten, zoals moerasrolklaver, brede orchis, Sterrenbos wandelt u naar de haven van Hodenpijl, waar de buitenplaats en het Be- anderd in een water- en moerasrijkgebied. echte koekoeksbloem en grote ratelaar. en daarna door de oude binnen- zoekerscentrum Midden-Delfland zeker een Het is één van de nieuw ontwikkelde natuur- stad. Hier heeft u gelegenheid om een ter- Welkom in bezoekje waard zijn. terreinen met bloemrijke graslanden, moe- 24. Broekpolderroute 3 (5,5 km) rasje te pakken. Het Sleepvaartmuseum in ras- en rietlanden en de daarbij behorende De route loopt grotendeels door de aan- het vroegere stadhuis aan de Hoogstraat is 8. Dorpsroute (9,5 km) vogels. De route loopt deels over verharde gelegde bospercelen, afgewisseld met ook een interessante optie. Deze wandeling start in het centrum van wegen, paden en op schelpenpaadjes. waterpartijen, bloem- en struikrijke terrein- Midden-Delfland Schipluiden en loopt via het Voddijkpad gedeelten en over de hoger gelegen dijkjes. 36. Koningshoekroute (6,7 km) Een rijk wandelgebied (tussen half maart en half juli niet toegan- 19. Woudwegroute (5,5 km) Een rustpunt vormt de vogelkijkhut die zicht de Commandeurspolder en komt u weer Over en langs de dijk van de Nieuwe Water- kelijk vanwege het broedseizoen) door de De route loopt deels over historische wegen geeft op de Rijsplasjes en de Aalkeet-Buiten- terug in het dorp Maasland. De Kwakelbrug weg wandelt u in de richting van de Oran- Overal is de stad dichtbij, maar toch is Midden-Delfland Klaas Engelbrechtpolder. U loopt vervol- met boerderijen en deels over nieuw aange- polder met een rijk vogelleven. en het Doelpad zijn onderdeel van een voor- jeplassen. Dit vogelrijke natuurgebiedje ligt een prachtig weidegebied met smalle polderweggetjes, gens langs de Woudseweg en over de ka- legde paden aan de rand van Schiedam en malig kerkenpad. De naam Commandeurs- tussen de spoorlijn en de manege, het hek is den van de Monsterwetering en de Zijde. Vlaardingen. Er is zicht op de boerderijen polder verwijst naar de commanderij van de meestal open en als het niet al te zomers is, omzoomd door fraai begroeide bermen. Met rijen Een route dwars door het open gebied van 13. Schie / Abtswoudsebosroute (3,8 km) langs de Woudweg, die als alternatieve rou- ridderlijke Duitse Orde, die in 1365 in deze een prachtige locatie om even uit te rusten. knotwilgen en in het voorjaar het rijk bloeiende fluitenkruid. Midden-Delfland die eindigt bij restaurant Vanaf de rand van loopt u het Abts- te aangegeven en te belopen is. De boerde- polder is gesticht in Maasland. De orde bezit Zolang de bouw van het woongebied Wil- Het Middelpunt met een mooi terras aan woudsebos in met doorkijkjes naar de pol- rijen liggen op een kreekrug. Kreekruggen nog altijd veel land in deze polder. genrijk nog niet is voltooid, heeft u langs de De polderslootjes vormen kleine natuurgebiedjes op zich. het water. der en de soms herkenbare oude polderver- komen in Midden-Delfland op verschillende Weverskade vrij uitzicht over de Dijkpolder. Groene weiden met grazende koeien, verlevendigd door kaveling. Daarna over de Mantjeskade naar plaatsen voor, het zijn voormalige kreek- 30. Noordvliet en Duifpolderroute (6 km) de Delftse Schie, waar u over het jaagpad beddingen die in de loop van de tijd hoger De Noordvliet, de Vlaardingervaart en de 37. Wilgenrijkroute (8,6 km) de roep van grutto, tureluur en kievit. Oude boerderijen terug gaat naar het startpunt. Onderweg in het landschap zijn komen te liggen. De Middelwatering vormen aan drie zijden de De route loopt voor een groot deel om en komt u langs een oud en nieuw gemaal. Het bermsloten langs de Woudweg, maar ook grens van de Duifpolder. Via de Duifpolder- door de Dijkpolder. Deze polder is in de 14e verscholen in het groen. De afgelopen decennia zijn aan de jaagpad werd vroeger gebruikt om met een de sloten elders langs de route zijn redelijk weg wandelt u dwars door de polder, waar eeuw gerealiseerd en heette toen de Om- randen van het open gebied bosjes aangeplant en (natte) paard de schepen door de Schie te trekken. helder en herbergen verschillende oever- en u op enkele plaatsen kreekruggen kunt zien medijckpolder. Langs de Weverskade ziet Let hierbij vooral op het verschil in reling- waterplanten. 25. Zuidbuurt / Krabbeplasroute (4,2 km) waarop een aantal boerderijen is gebouwd. u diverse waardevolle en oorspronkelijke natuurgebiedjes gemaakt, waar de zang hoogte van het bruggetje bij het gemaal. Deze route loopt door een oud cultuurge- Vanaf de kade van de Vlaardingervaart over- boerderijen in een karakteristieke lintbe- van rietvogels weerklinkt. Hier is een 20. Oostveenroute (4,9 km) bied; de oudste sporen van menselijke be- ziet u aan bijna alle zijden het gehele polder- bouwing. Vanuit Maasland loopt u via het 14. Ackerdijk Westroute (2,8 km) In het landschap zijn sporen van de eeuwen- woning zijn ca. 5000 jaar oud (de “Vlaardin- gebied met de daaromheen liggende ste- Dijkpolderpad (een oud kerkenpad) dwars netwerk van nieuwe wandelpaden Vanaf de parkeerplaats van de TOP-locatie oude cultuur zichtbaar: licht golvend door gencultuur”). Het licht golvend landschap delijke bebouwing. De natte strook aan de door de polder met rechts een mooi uitzicht ontstaan. Oude dorpskernen, (Toeristisch Overstap Punt) loopt u door een de oude kreekruggen, slingerende oude (ontstaan door de afwisseling van kreekrug- linkerkant van het fietspad langs de Noord- op de molens van Maasland. U komt vlakbij 9. Trambrugroute (4,7 km) afwisselend bos- en poldergebied met een wegen met wilgen omzoomd en oude boer- gen en stroomgeulen) en oude boerderijen vliet is in 2015 aangelegd als een extra nat/ Huis te Velde (nu de Hoefwoning). Hier was kerken, molens en gemalen, Dwars door het oude centrum van Schip- boog om World Art Delft (WAD). Het WAD derijen op terpen gebouwd. De A4 heeft op terpen, de slingerende polder­wegen drasgebied voor ganzen en weidevogels. voorheen een kasteelerf met een lange laan bruggen en heulen, een eeuwenoud luiden loopt u naar het oude jaagpad op de is een kunstcentrum dat een podium biedt duiden op de oude geschiedenis van dit Vlaardingsekade met de Trambrug, molen aan hedendaagse internationale kunst in al landschap. Onderweg komt u langs een 31. Trambrug Duifpolderroute (6,1 km) slotenpatroon, oude vaarten, dijken Korpershoek en het karperbeeld aan de haar vormen. De belevingstuin is zodanig wijnboerderij met wijngaard en iets later Vanaf de Trambrug over de Vlaardinger- overkant van het water. Over de kade loopt ingericht dat men met alle zintuigen de na- een recreatiebos en surfplas. vaart heeft u naar rechts uitzicht op de mo- en kaden… Een ideale omgeving om te u verder langs het bosje bij de volkstuinen tuur kan beleven. len Korpershoek en naar links overziet u de genieten van natuur en cultuur. Om rust en naar de Zouteveenseweg en via het fiets/ 26. Lickebaertroute (4,9 km) Duifpolder. U wandelt over het fietspad op wandelpad ten oosten van het dorp weer 15. Boerenlandpad (5,9 km) De Nieuwe Waterweg / Het Scheur is hier de de vroegere trambaan en keert terug naar stilte te ervaren tijdens het wandelen van terug naar het centrum. Vanaf de parkeerplaats van de TOP-locatie grens van het Midden-Delflandgebied. Het Schipluiden over de graskade van de Vlaar- een of meer van deze 40 ommetjes. (Toeristisch Overstap Punt) loopt u door een Oeverbos, ooit aangelegd om woningbouw dingervaart. afwisselend bos- en poldergebied met een tegen te gaan, wordt nu bedreigd door de

Harnaschwatering een belangrijke boezem- 10. Golfbaanroute (5,4 km) een behoorlijke aanslag gepleegd op dit 32. Burgerdijkroute (5,7 km) naar de Molenweg (nu de parallelweg van vaart voor het vervoer van groente en fruit. De Tanthofkade vormde eertijds de grens landschap ondanks zijn verdiepte ligging en Op de grens van het Midden-Delflandge- de A20). Onderweg zijn nog de vele boogbruggen, van de ontginning van de Delftse Schie het brede aquaduct waarmee de Zweth over bied, met kassen maar ook met uitzicht over tuinderswoningen en -schuren te zien. om het water uit de nog niet ontgonnen de weg is geleid. de polder, het recreatiegebied het Kraaien- 38. Ackerdijkseplassenroute (6 km) Kerkpolder tegen te houden. De Zuidkade nest en de Burgerdijkseweg met enkele De route geeft een goed beeld van het na- 5. Voordijkhoornse Polderroute (4,5 km) vormt de zuidelijke begrenzing van de 21. Vlaardingervaartroute (5 km) oude boerderijen. De buurten heten hier tuurgebied waar veel vogels broeden of op De Voordijkhoornse Polder is nu bijna ge- Kerkpolder. De kades kenmerken zich door De wandeling voert over de oude trekkade Oostbuurt en de Burgersdijk. hun trektocht foerageren of zelfs overwinte- heel bebouwd; een operatie die al in de een interessante slootbegroeiing; in het langs de Vlaardingervaart tot vlak bij brasse- ren. Eerst loopt u langs het moerassige deel zestiger jaren van start ging met de aanleg voorjaar bloeien de verwilderde narcissen, rie Vlietzicht, een oud rustpunt voor de paar- 33. Commandeurspolderroute (6,2 km) van het gebied, dan eventjes een wat min- 1. Woudse Polderroute (4,9 km) van de Van Foreestwijk tussen de provinci- later in het seizoen grassen, boterbloemen boog om World Art Delft (WAD). Het WAD den die vroeger de schuiten voorttrokken. Blankenburgtunnel. In het recreatiegebied Vanaf de kerk van Maasland volgen wij het der mooi stuk langs de parallelweg langs Kenmerkend voor deze route is het dorpje ale weg (Beatrixlaan) en de Teding van Berk- en fluitenkruid. Links in het weiland ligt de is een kunstcentrum dat een podium biedt Nu vooral populair bij fietsers, wandelaars is de oude weilandenstructuur van de Aal- oude kerkenpad (‘Doelpad’) naar de Kwa- de A13. Vervolgens over de kade van de ’t Woudt met kerk en pastorie, een rij huizen houtlaan. Centraal gelegen is het Hof van Eendenkooi Schipluiden, een rustgebied aan hedendaagse internationale kunst in en schaatsers. Vervolgens over de Willem­ keet-Binnenpolder nog te herkennen. kelweg met een kwakel en ophaalbruggen Berkelse Zweth met prachtig uitzicht over en drie boerderijen. Het prehistorische gril- Delflandpark, de schooltuinen en de sport- voor vogels en sinds de jaren zeventig in al haar vormen. De belevingstuin is zoda- oordseweg, een fraai voorbeeld van een over de Middelwatering. Langs de Maas- het hele gebied om weer naar het begin- lige krekenpatroon is nog deels zichtbaar velden. De route loopt rondom de Voordijk- bezit van Natuurmonumenten. De kooi en nig ingericht dat men met alle zintuigen klassieke polderweg in Midden-Delfland. 27. Zuidbuurtroute (4,1 km) landse Dam, waar nieuwe ontwikkelingen punt terug te gaan. Op deze route zijn drie in het patroon van de sloten in de polder. hoornse Polder en komt door de dorpskern het natuurgebied zijn niet toegankelijk voor de natuur kan beleven. Ten westen van de Via De Kapel komt u in de Holierhoeksepol- Een wandeling door het weide- en recreatie- in gang zijn gezet, langs de verrassende en uitkijkpunten, eerst een vogelkijkhut dan Dwars door de polder is in 2005 een dijk van Den Hoorn. publiek. A13 loopt u over het boerenpad, door het der, die in het kader van de compensatie van gebied in de Aalkeet-Binnenpolder. U wan- soms smalle Commandeurskade. Het woord de uitkijktoren de Tureluur en als laatste een aangelegd met als doel een deel van de pol- land van biologisch melkveebedrijf Hoeve het natuurverlies door de aanleg van de A4 delt langs de Boonervliet, een belangrijk kwakel of kwakkel is verwant aan “wankel” vogelkijkscherm. der bij extreme regenval als wateropvang te 6. Tanthofkade–Kerkpolderroute (3,7 km) Ackerdijk. In het zuidelijk deel vlak bij het is omgevormd tot een recreatiegebied met ontwateringskanaal voor Midden-Delfland in de zin van onvast of onbestendig. Kwa- kunnen gebruiken. Deze route voert door het bos- en recre- plaatsje De Zweth komt u langs een smalle veel wandel- en fietsgelegenheid. en langs de Boonerlucht, een recreatiege- kels zijn dus van oorsprong wiebelige brug- 39. Polderpadroute (6 km) atiegebied Kerkpolder ten westen van de rietstrook. bied bij Maassluis. Verder door het weide- getjes. Deze route gaat voor een groot deel dwars 2. Woudse Droogmakerijroute (4,5 km) naoorlogse wijk Buitenhof van Delft. De landschap van de AalkeetBinnenpolder door de Schieveense polder: gelegen aan De Woudse Droogmakerij is een in de ne- Tramkade loopt langs de Gaag en heeft 16. Poldervaartroute (5,5 km) en langs de oude bebouwing van de Zuid- de Noordzijde van Rotterdam. Natuurmo- gentiende eeuw uitgeveende polder die bloemrijke bermen. Tegen het einde van de De Poldervaartroute aan de noordzijde buurt, een oude verbindingsweg slingerend numenten en de gemeente Rotterdam ma- nu grotendeels als kastuinbouwgebied in wandeling loopt u op de Tanthofkade die van Schiedam loopt door een afwisselend over de oude kreekruggen. ken in deze prachtige polder aantrekkelijke gebruik is. De noordrand wordt gevormd de Kerkpolder scheidt van de Abtwoudse gebied met elementen als de afgedamde routes voor fietsers en wandelaars. Door door het afwateringskanaal De Zweth. Aan Polder. In vroegere tijd beschermde deze Poldervaart, brede waterpartijen, bosjes 28. Vlietenroute (4,2 km) de aanleg van natuurlijke oevers en hier en de zuidrand loopt u tussen twee polders kade de stad Delft tegen het af en toe op- en ruige graslanden. Daarnaast komen er De Vlietlanden is een laagveengebied met daar drassige percelen krijgen planten en met interessante natuurvriendelijke oevers. rukkende water vanuit het westen. 11. Tanthofkaderoute (5,3 km) vochtige tot natte riet- en moerasvegetaties echte ouderwetse Hollandse natuur. Vanwe- dieren straks meer kans. De Midden Delf- De route loopt over een deel van de Tant­ voor. Het noordelijk gedeelte van de Noord- ge zijn oorspronkelijk lage ligging is het ge- land Vereniging heeft er dan weer een mooi 3. Waterzuiveringsroute (5,4 km) 7. Hodenpijlroute (7,3 km) hofkade dat geheel in open grasland ligt en Kethelpolder is een waardevol weidegebied bied nooit ingepolderd, waardoor het veen Ommetje bij. De route loopt door een groenzone die is U start op het landgoed Op Hodenpijl tus- gaat achter de boerderijen van Abtswoude met broedende weidevogels. Het wordt ook 22. Broekpolderroute 1 (5,5 km) niet is ingeklonken en het inmiddels hoger aangelegd rondom de afvalwaterzuivering sen Schipluiden en Den Hoorn en gaat langs. De kade vormt de landscheiding tus- gebruikt door rustende en foeragerende Deze route loopt langs de diervriendelijke ligt dan het omringende polderland. De 40. Noord-Kethelpolderroute (5,6 km) voor de Haagse regio in de Harnaschpolder. deels over fietspaden en het onverharde sen het West- en Oostland dat zich kenmerkt trekvogels. oevers van de Vlaardingervaart, langs de Boonervliet en de Middelvliet zijn belangrijk Langs het fietspad oostelijk van Abtswoude, Interessant is de reconstructie van het hout- graspad de Voddijk. NB Deze route is tus- door ruige plantengroei met grassen, op- jachthavens en door het heringerichte re- voor de ontwatering van Midden-Delfland. 34. Dijkpolderpadroute (6,1 km) dat iets verderop overgaat in de Harreweg, skelet van een huis uit de Nieuwe Steentijd slag van wilgen en elzen, rietlandjes en klei- 17. Kerkbuurtroute (4,5 km) creatiegebied Broekpolder met zijn ruige De Foppenpolder is ontstaan na het graven Langs de soms smalle Commandeurskade heeft u uitzicht op het veenweidegebied (5300-2000 voor Christus). Op de panelen ne plassen met water- en moerasplanten. De Kerkbuurtroute is een afwisselende natuur. van de Boonervliet omstreeks 1380. In de met enkele statige oude boerderijen en van de NoordKethelpolder. Vervolgens wordt informatie gegeven over de histori- wandeling over paden in de groenstroken zomer vaart voet- en fietspontje De Kwakel uitzicht op de molens van Maasland, koren- loopt u langs de Groeneweg, een doodlo- sche ontwikkeling van de bewoning in dit 12. Abtswoudseparkroute (3,8 km) van Schiedam, langs kleine en grotere wa- 23. Broekpolderroute 2 (5,4 km) tussen plas en Bommeer, met een halte bij molen De Drie Lelies en de Dijkpoldermo- pende ontginningsweg, en het pad langs gebied. Vanaf de rand van Delft loopt u het Abts- terpartijen met een interessante planten- De tweede Broekpolderroute loopt groten- eetcafé ’t Jachthuis. Vanaf het terras aan het len. Deze laatste molen is in 1718 in gebruik de spoorlijn. Vandaar via de eeuwenoude woudsepark in, en gaat u daarna door de groei. Daarnaast loopt de route over enkele deels door het natuur- en recreatiegebied water kijkt u uit over de Vlietlanden. genomen en had lang de grootste vlucht Mantjeskade dwars door de polder terug 4. Lookwateringroute (4,2 km) weilanden, over de Mantjeskade weer te- asfaltpaden, zandpaden en schelpenpaden dat is ontwikkeld in de met havenslib opge- (29,2 m) van alle Nederlandse poldermolens. naar Abtswoude. De route loopt om de Harnaschpolder en rug. Onderweg ziet u een grote diversiteit door het aangelegde recreatiegebied aan spoten polder waarbij spontane opslag van 29. Doelpadroute (5,8 km) Vervolgens langs de Westgaag en daarna via langs de oude waterloop. De Woudselaan aan doorzichten naar de polder, maar ook de zuidrand van het open polderlandschap kruiden, struiken (o.m. vlier) en bomen is Via de kaden van de Noordvliet, de Middel- het Dijkpolderpad dwars door de polder en was vroeger een belangrijk kerkenpad en de de beslotenheid van het jonge bos. Tussen van Midden-Delfland. ontstaan. De oeverlanden langs de Vlaardin- watering en over het Doelpad gaat u door langs Klein Huis te Velde.