W NUMERZE Dwumiesięcznik Vol. XXVII, Nr 1/2017 (141) ISSN‑1231‑014X, Indeks 386138 Jan Tymiński Redaktor naczelny Największy statek XIX wieku 2 Jarosław Malinowski Kolegium redakcyjne Rafał Ciechanowski, Krzysztof Dąbrowski, Maciej S. Sobański Krzysztof Dąbrowski 11 Współpracownicy w kraju Amerykańska flota w Pierwszej Wojnie Andrzej S. Bartelski, Stanisław Biela, Światowej Andrzej Danilewicz, Maciej K. Franz, Jarosław Jastrzębski, Jerzy Lewandowski, Wojciech Mazurek, Oskar Myszor, Andrzej Nitka, Piotr Nykiel, Jarosław Palasek, Jan Radziemski, Siergiej Patianin Marcin Schiele, Kazimierz Zygadło „Wiatry”, „Poeci” i „Żołnierze” - niszczyciele 17 typów „Maestrale”, „Oriani” i „Soldati”, część I Współpracownicy zagraniczni BELGIA Leo Van Ginderen CZECHY Ota Janeček David Irving FRANCJA 24 Pogrom konwoju PQ-17, część I Luc Feron, Gérard Garier, Jean Guiglini, Marc Saibène GRECJA Aris Bilalis HISZPANIA Alejandro Anca Alamillo Hartmut Ehlers LITWA Niszczyciele typu „Fletcher”, część III 39 Aleksandr Mitrofanov NIEMCY Richard Dybko, Hartmut Ehlers, Jürgen Eichardt, Christoph Fatz, Zvonimir Freivogel, Reinhard Kramer ROSJA Maciej Chodnicki Siergiej Bałakin, Nikołaj Mitiukow, 56 Siergiej Patianin, Konstantin Strielbickij Ostatni krążownik liniowy świata STANY ZJEDNOCZONE. A.P. – HMS Vanguard, część I Arthur D. Baker III UKRAINA Anatolij Odajnik, Władimir Zabłockij WIELKA BRYTANIA John Jordan, Richard Osborne, Ian Sturton Daniel Kowalczuk „Marynarka Brunatnej Wody” – flota śródlą- 70 dowa Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego Adres redakcji w Indochinach 1945-1954, część I Wydawnictwo „Okręty Wojenne” Krzywoustego 16, 42‑605 Tarnowskie Góry Polska/Poland tel: +48 32 384‑48‑61 www.okretywojenne.pl Maciej S. Sobański e‑mail: [email protected] 78 Fregaty typu „Blackwood” Skład, druk i oprawa DRUKPOL sp. j. Kochanowskiego 27, 42‑600 Tarnowskie Góry tel. 32 285 40 35, www.drukpoltg.pl Aleksandr Mitrofanov © by Wydawnictwo „Okręty Wojenne” 2017 Kosmiczna flota ZSRR i Rosji, część III 89 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Przedruk i kopiowanie jedynie za zgodą wydawnictwa. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i adjustacji tekstów. Materiałów nie zamówionych nie zwracamy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych artykułów, które prezentują Alicja Rupińska wyłącznie opinie i punkt widzenia ich autorów. 99 Była czwarta rano... Nakład: 1500 egz. Aleksandr Mitrofanov 101 I strona okładki: Nowe rosyjskie małe kutry bojowe Dziobowa rampa i luk rosyjskiego kutra bojowego typu „Raptor”. Fot. Werft „Pella” Great Eastern na kolorowej grafice z epoki. Jan Tymiński Mal. Library of Congress NAJWIĘKSZY statek XIX wieku Trzeciego listopada 1857 roku tłumy miesz- wanym inżynierem wrócił jednak do pięć mostów wiszących, ponad 100 ko- kańców Londynu zebrały się w Millwall Anglii. Wkrótce potem ożenił się z Zo- lejowych oraz kilka tuneli. Warto rów- nad Tamizą w celu obejrzenia pierwszego fią z domu Kingdom. Ich jedyny syn nież wspomnieć, że podczas wojny na świecie bocznego wodowania statku. poszedł w ślady ojca i otrzymał staran- krymskiej zaprojektował okręt pan- Największego statku jaki do tej pory zbu- ne wykształcenie. Początkowo uczył cerny, który wyrzuca pływające poci- dowano. się w Anglii. Później uczęszczał do ski. Projekt ten nie doczekał się wów- szkoły w Caen w Normandii, a następ- czas realizacji. O jego geniuszu i nie Największy statek XIX stulecia oka- nie w Paryżu uczęszczał do szkoły Ly- przeciętnej wyobraźni świadczy zbu- zał się również najbardziej pechowym, cee Henrie Quatre, gdzie otrzymał so- dowanie prefabrykowanego szpita- którego niezwykła historia obfitowa- lidną wiedzę z przedmiotów ścisłych. la wojskowego na 500 łóżek z klima- ła nawet w tragedie. Pierwsze nieuda- Był też praktykantem pracowni Louisa tyzacją. Należy również podkreślić, ne wodowanie pociągnęło za sobą ofia- Bregueta, który znany był z wytwa- że ten genialny konstruktor zajmował ry śmiertelne, których później miało rzania różnych instrumentów nauko- się nie tylko projektowaniem wielkich być jeszcze wiele. Ta nowatorska jed- wych w tym m. in. zegarów i chrono- budowli. Interesował się również ar- nostka będąca połączeniem żaglowca, metrów. Początkowo pomagał swemu chitekturą i projektowaniem wnętrz. bocznokołowca, śrubowca oraz wiel- ojcu w budowie pierwszego tunelu W tamtym czasie mając zaledwie kil- kiego transatlantyka jakie budowano w Londynie pod Tamizą, gdzie mając kanaście lat do grona jego przyjaciół w pierwszej połowie XX wieku, była 21 lat omal nie stracił przy tym życia. zaliczali się m. in. tacy wynalazcy jak: dziełem niezwykłego twórcy, wizjone- Szybko okazało się, że młody Isambard James Watt, Robert Stephenson czy ra Isambarda Kingdoma Brunela. Lecz przerasta swego ojca pod wzglądem też John Scott Russell. Jednak jego naj- nawet on zmarł na zawał serca, za- zdolności inżynierskich i to w najroz- słynniejszym dziełem miała się okazać nim statek został ukończony i wyszedł maitszych dziedzinach techniki i bu- nie budowla lądowa lecz statek. Statek w swój pierwszy rejs. downictwa. jakiego świat jeszcze nie widział – naj- Dorobek Isambarda Kingdoma Bru- większy parowiec świata. Twórca kolosa nela w zakresie budownictwa jest im- Isambard Kingdom Brunel urodził ponujący. Tylko w pierwszej połowie Budowa Great Eastern się 9 kwietnia 1806 w Portsmouth. Oj- XIX wieku zbudował m. in. kilkadzie- Rewolucja przemysłowa, która roz- ciec jego Marc Brunel był francuskim siąt linii kolejowych na terenie Anglii, poczęła się najpierw w Anglii, szyb- emigrantem z Normandii, który wyje- Irlandii, Włoch i Indii, kilka nabrze- ko rozprzestrzeniała się na pozostałe chał do Nowego Jorku. Będąc utalento- ży portowych, kilka suchych doków, kraje europejskie oraz Amerykę Pół- 2 Nr 141 (1/2017) • OKRĘTY WOJENNE Największy statek XIX wieku nocną. Jej rozwój sprzyjał nowym wy- mysł powstania bardzo dużego statku, wano w latach 1904-1914, a więc prze- nalazkom co miało również swoje od- który mógłby obsługiwać trasy dale- szło pół wieku później. Obawiano się zwierciedlenie w szybkim rozwoju jaki kowschodnie Brunel wpadł rok wcze- również czy statek będzie mógł prze- wówczas nastąpił w budownictwie śniej. Zbiegało się to w czasie z od- pływać przez Kanał Sueski lecz gdy statków i okrętów. Najbardziej spek- kryciem złota w Australii w latach 40. ten został otwarty w 1869 r. to Great takularnym przejawem tego rozwo- XIX wieku. Największym atutem pla- Eastern już nie obsługiwał ruchu pasa- ju było zastosowanie maszyny parowej nowanej jednostki miał być szybki żerskiego. do napędzania jednostek pływających. czas podróży dla wielkiej liczny bo- Przedsiębiorstwo Johna Scotta Rus- Pionierami w tej dziedzinie byli Angli- gatych osób bez konieczności uzupeł- sella z Milwall podjęło się zadania cy William Symington (1802) i Hen- niania węgla. Zakładano, że jednost- budowy tej jednostki. Statek po raz ry Bell (1812) oraz Amerykanie Robert ka ta będzie w stanie osiągać prędkość pierwszy w historii postanowiono Fulton (1807) i John Stevens (1808). do 15 węzłów, mając na wyposaże- zwodować bokiem z uwagi na zbyt wą- Szacuje się, że w 1835 roku na świecie niu napęd mieszany, kołowo, śrubo- ską Tamizę w tym miejscu aby możli- było około 1500 parowców, z czego po- wy. Statek miał zapewniać podróż dla we było wodowanie wzdłużne. W dniu łowa w Stanach Zjednoczonych1. Peł- 4000 pasażerów. W I – klasie miało być 1 maja 1854 r. rozpoczęto budowę ka- ne możliwości i przydatność z zasto- 800 miejsc, w II klasie 2000, w III kla- dłuba, którego wysokość w ciągu sowania nowego napędu w żegludze sie 1200. Załoga miała liczyć 400 osób, trzech lat urosła do 18 m, budowana oceanicznej pokazały trzy pionierskie ilość ładunku jaki statek mógł zabrać przez około 2 tys. ludzi. Budowa stat- statki Isambarda Kingdoma Brune- wynosiła 6000 ton. Opcjonalnie statek ku zbiegła się w czasie z trwającą wojną la – Great Western (1832), Great Britan miał mieć możliwość transportu do krymską (1853-1856), co spowodowało (1845) i wreszcie ostatni gigantyczny 12 000 żołnierzy. Pierwotnie jednost- znaczny wzrost cen na żelazo. Sytuacja Great Eastern (1859). Statki te odmie- ka ta miała otrzymać nazwę Leviathan. ta m. in. miała wpływ na wstrzyma- niały standardy w żegludze oceanicz- Pomimo braku doświadczeń w bu- nej. Pierwszy był rewolucją w myśle- dowie tak wielkich statków Burnel 1. Tylko w Europie w połowie XIX wieku było oko- ło 511 samych okrętów wojennych o napędzie parowym, niu, bowiem nikt nie wierzył, że można wykonał projekt. Długość całkowi- zob. B. Kozłowski, Dzieje okrętu, Warszawa 1956, s. 314, parowcem przepłynąć Atlantyk. Drugi ta statku wynosiła 211,0 m, szerokość tab. 7. 2. Odrestaurowany statek można oglądać w Birsto- – jedyny który zachował się do naszych kadłuba 25,115 m, na osłonach kół ło- lu, gdzie pełni funkcję muzeum. 15 października 1996 czasów był pierwszą jednostką w której patkowych 36,0 m, zanurzenie wyno- r. otrzymał jako 12 z kolei jednostka pływająca na świe- cie nagrodę – medal International Maritime Heritage zastosowano śrubę okrętową i żelazny siło 9,15 m, wyporność około 32 000 Award. 2 kadłub . Ostatni był wyrazem wybu- ton, a pojemność określono na 18 915 3. Rekord ten został pobito dopiero w 1899 roku jałej megalomani Brunela jako wybit- BRT. Tak więc projekt zakładał, że bę- przez Oceanic, który był dłuższy o 4 metry, a zwodowa- ny w 1901 roku Celtic miał o 2000 BRT większy tonaż. nego inżyniera. Pokazem możliwości dzie to największy statek świata jaki do Lusitania zwodowana w 1906 roku miała o 12 000 ton technicznych, które na dobre zadomo- tej pory zbudowano4.