Turkish Journal of History
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Sayı: 70 2019 / 2 Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi Turkish Journal of History Official Journal of Istanbul University Faculty of Letters Istanbul - 2019 ISSN: 1015-1818 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 2019 / 2 Sayı 70 Kurucusu Ord. Prof. M. Cavid Baysun İSTANBUL 2019 Tarih dergisi: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. -- İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1949- c.: resim, tablo; 24 cm. Yılda iki sayı. ISSN 1015-1818 Elektronik ortamda da yayınlanmaktadır. http://tjh.istanbul.edu.tr 1. TARİH - SÜRELİ YAYINLAR KAPAK RESMİ Kapakta kullanılan resim İlk Müslüman Kadın Astronom Meryem el-Usturlâbî (el-İcliyye)'nin Tasarladığı Usturlab. ADRES İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü 34459 Beyazıt, İSTANBUL Baskı-Cilt: İlbey Matbaa www.ilbeymatbaa.com.tr Sertifika No: 17845 Dergi Sorumlusu Baş Editör Prof. Dr. Mahmut AK Prof. Dr. Arzu TOZDUMAN TERZİ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, Türkiye Bölümü, Osmanlı Müesseseleri ve Medeniyeti Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye Yayın Kurulu Prof. Dr. Birsel KÜÇÜKSİPAHİOĞLU Prof. Dr. İdris BOSTAN İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Bölümü, Yeniçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye Türkiye Prof. Dr. Cezmi ERASLAN Prof. Dr. Mahir AYDIN İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı, Bölümü, Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, İstanbul, Türkiye Türkiye Prof. Dr. Hamdi ŞAHİN Prof. Dr. İlyas TOPSAKAL İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Bölümü, Genel Türk Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye Türkiye Prof. Dr. Sevtap KADIOĞLU İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü, İstanbul, Türkiye Publisher Publication Coordinators Graphics Department İbrahim KARA Betül ÇİMEN Ünal ÖZER Özlem ÇAKMAK Deniz DURAN Publication Director Okan AYDOĞAN Beyzanur KARABULUT Ali ŞAHİN İrem SOYSAL Contact: Arzu YILDIRIM Address: Büyükdere Cad. Editorial Development 105/9 34394 Mecidiyeköy, Gizem KAYAN Project Coordinators Şişli, İstanbul, TURKEY Sinem KOZ Phone: +90 212 217 17 00 Finance and Administration Doğan ORUÇ Fax: +90 212 217 22 92 Zeynep YAKIŞIRER ÜREN E-mail: [email protected] Deputy Publication Director Gökhan ÇİMEN ULUSLARARASI EDİTÖRYAL KURUL Prof. Dr. Abdülkadir DONUK Emeritus Prof. Dr. Kemal KARPAT Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih University of Wisconsin-Madison Üniversitesi Tarih Bölümü, İstanbul, Türkiye Bölümü, Wisconsin, ABD Prof. Dr. Abdülkadir ÖZCAN Doç. Dr. Kenneth WEİSBRODE Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Tarih Bölümü, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü, İstanbul, Türkiye Ankara, Türkiye Prof. Dr. Fahameddin BAŞAR Prof. Dr. Mustafa Hamdi SAYAR Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Tarih Bölümü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İstanbul, Türkiye Bölümü, Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Fahrettin TIZLAK Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Prof. Dr. Norman STONE Bölümü, Antalya, Türkiye İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü, Ankara, Türkiye Prof. Dr. Feridun Mustafa EMECEN İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prof. Dr. Oğuz TEKİN tarih Bölümü, İstanbul, Türkiye Koç Üniversitesi Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi Direktörü Prof. Dr. Géza DÁVİD Eötvös Loránd Üniversitesi Beşeri Bilimler Pál FODOR Fakültesi, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Macaristan Bilim Akademisi, Beşeri Bilimler Cumhuriyeti Tarihi Doktora Programı, Budapeşte, Araştırma Merkezi Genel Müdürü, Budapeşte, Macaristan Macaristan Doç. Dr. Giampiero BELLİNGERİ Doç. Dr. Philipp O. AMOUR Venedik Ca’ Foscari Üniversitesi Asya, Akdeniz ve Sakarya Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü, Afrika Araştırmaları Bölümü, Venedik, İtalya Sakarya, Türkiye Prof. Dr. Gregory C. MCINTOSH Dr. Rhoads MURPHEY Arader Galleries, San Francisco, ABD Birmingham Üniversitesi Tarih Bölümü, Birmingham, İngiltere Prof. Dr. Hayati DEVELİ İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dil Bilimi Prof. Dr. Süleyman BEYOĞLU Bölümü, İstanbul, Türkiye Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, İstanbul, Türkiye Prof. Dr. Hikari EGAWA Meiji Üniversitesi Tarih Bölümü, Kyoto, Japonya TARİH DERGİSİ HAKEM KURULU (sayı 70) Prof. Dr. Bilgin AYDIN Medeniyet Üniversitesi Prof. Dr. Kemal BEYDİLLİ 29 Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Tuncay ZORLU İstanbul Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Abdullah KAYA Cumhuriyet Üniversitesi Doç. Dr. Abdurrahman BOZKURT İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Dinçer KOÇ İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Muzaffer ÜREKLİ Beykent Üniversitesi Doç. Dr. Sadi KUCUR Marmara Üniversitesi Dr. Gaye DANIŞAN İstanbul Üniversitesi Dr. Ömer GEZER Hacettepe Üniversitesi BAŞ EDİTÖR Prof. Dr. Arzu TOZDUMAN TERZİ YAYINA HAZIRLAYAN Araş. Gör. Sinem SERİN Tarih Dergisi TÜBİTAK ULAKBİM TR Dizin, Web of Science-Emerging Sources Citation Index (ESCI) ve EBSCO Historical Abstracts tarafından indekslenmektedir. * Bu dergide yayımlanan makaleler Yayın Kurulu’nun izni olmadan aynen veya kısmen yayınlana- maz ve iktibas edilemez. ** Yayımlanan yazı ve makalelerin içeriği ile ilgili tüm sorumluluk yazarlarına aittir. İÇİNDEKİLER Ömer Tokuş Hamdânîlerde Astroloji, Astronomi ve Tıp Astrology, Astronomy, and Medicine in Hamdanids .......................................................... 1 Ali Mıynat Bir Mengücekli Türkmen Beyi: Fahreddîn Behrâmşâh ve Yeni Keşfedilen Altın Sikkeleri A Mengujekid Turkmen Beg: Fakhr Al-Dîn Bahrâmshâh and His Newly Discovered Gold Coins ................................................................ 19 Ferhat Turanlı The Chyhyryn Military Campaign of the Turkısh Army in Right-Bank Ukraine: Causes and Historical Consequences Türk Ordusunun Sağyalı Ukrayna’ya Düzenlediği Çıhirın Seferinin Nedenleri ve Sonuçları........................................................... 37 Hakan Karagöz General Johann Georg Von Browne’un Osmanlı- Habsburg Harpleriyle İlgili Yazmaları ve Bir Örnek İnceleme: 1716 Petervaradin Muharebesi General Johann Georg Von Browne's Wrıtıngs on the Ottoman-Habsburgs Wars: A Case Study, the 1716 Petervaradın Battle ....................................... 51 Niyazi Çiçek - Türkiye’de Harf Devrimi’nin Ardından Tek Kitap Nurhan Kabakulak Kanunu ve Ticari Oluşumlar Standard Book Law and Commercıal Organızatıons After the Alphabet Reform in Turkey ..................... 89 DEĞERLENDİRME / BOOK REVIEW Ercan Alan Osmanlı Kaza Teşkilatı (1078/1667-1668 Düzenlemesine Göre) Başlıklı Kitabın Tanıtımı .117 Tarih Dergisi, Sayı 70 (2019/2), İstanbul 2019, s. 1-18 HAMDÂNÎLERDE ASTROLOJİ, ASTRONOMİ VE TIP Ömer Tokuş Dr. Öğretim Üyesi, Bingöl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Bingöl, Türkiye Öz Abbâsîlerin merkezden uzak şehirler üzerindeki siyasî otoritesinin zayıflaması, X. asırdan itibaren Musul ve Halep gibi köklü kültürel ve ilmî geçmişe sahip şehirlerin yerel emirlerin eline geçmesi ile sonuçlanmıştır. Hamdânîler, Abbâsîlerin bu zaafından faydalanarak Musul ve Halep gibi şehirleri ele geçirmiş, buralardaki kültürel ve ilmî mirası da devam ettirerek daha ileri bir aşamaya taşımışlardır. Hamdânîler ile birlikte Musul ve Halep’te pozitif ve dinî ilimler yeni bir ivme kazanmış ve söz konusu ilimlerin ilerlemesi için de Hamdânî emirleri hediye ve maaşlar ile teşviklerde bulun- muşlardır. Bu çalışmada Hamdânîlerin astroloji, astronomi ve tıp ilmine karşı gösterdikleri ihtimam, teşvikler ve dönemin tespit edilebilen önemli âlimleri ve eserleri üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Hamdânîler, Musul, Halep, Astroloji, Astronomi, Tıp. ASTROLOGY, ASTRONOMY, AND MEDICINE IN HAMDANIDS Abstract From the 10th century onwards, the impoverishment of the Abbasids' political authority over the decentralized cities resulted in cities with long-established cultural and scientific backgrounds, such as Mosul and Aleppo, falling into the hands of local chiefs. The Hamdanids, taking advantage of this impoverishment of the Abbasids, captured cities such as Mosul and Aleppo, and continued the cultural and scientific heritage in these cities, thus enabling further process. Together with the Hamda- nids, positive and religious sciences gained new momentum in the cities of Mosul and Aleppo, and the Hamdanid chiefs provided gifts, salaries, and incentives for the advancement of these sciences. This study focuses on the importance that the Hamdanids gave to astrology, astronomy and medicine, and covers the incentives provided by them. The study also gives an overview of the major scholars of the period and their works. Keywords: Hamdanids, Mosul, Aleppo, Astrology, Astronomy, Medicine. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Ömer Tokuş, [email protected] Geliş Tarihi/Submitted: 25.07.2019 Kabul Tarihi/Accepted: 28.11.2019 DOI: 10.26650/TurkJHist.2019.19030 Cite this article as: Tokuş, Ömer, “Hamdânîlerde Astroloji, Astronomi ve Tıp”, Turk J Hist sayı 70 (2019), s.1-18. Content of this journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License. ÖMER TOKUŞ Giriş IX. asır sonlarına doğru Abbâsîlerin zayıflaması ile birlikte, vilayetlerde bağımsız bir takım emîrlikler ortaya çıkmış, söz konusu emîrliklerin başında bu- lunan yöneticiler de hâkim oldukları şehirlerdeki ilmî ve kültürel mirası bihakkın sürdürmeyi