Forbartha ag an Roinn Cultúir, Cultúir, ag an Roinn Forbartha agus Gaeltachta Oidhreachta Forbartha ag an Roinn Cultúir, Cultúir, ag an Roinn Forbartha agus Gaeltachta Oidhreachta

Developed by the Department by Developed of Culture, Heritage & the Gaeltacht Ireland Programme as part of the Creative Tionscadal Éireann Tionscadal Ireland Project 2040 2040 Tionscadal Éireann Tionscadal Ireland Project Forbartha ag an Roinn Cultúir, ag an Roinn Cultúir, Forbartha Oidhreachta agus Gaeltachta mar chuid de Chlár Éire Ildánach creative.ireland.ie Developed by the Department the Department by Developed & the Gaeltacht Heritage Culture, of Developed by the Department the Department by Developed & the Gaeltacht Heritage Culture, of Infh eistíocht inár gCultúr, inár eistíocht gCultúr, Infh & inár nOidhreacht inár dTeanga Culture, Investing in our & Heritage Language 2018-2027 Infheistíocht inár gCultúr, inárInfheistíocht gCultúr, inár dTeanga & inár nOidhreacht inár dTeanga Culture, Investing in our & Heritage Language 2018-2027 Infh eistíocht inár gCultúr, inár eistíocht gCultúr, Infh & inár nOidhreacht inár dTeanga Culture, Investing in our & Heritage Language 2018-2027

Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga & inár nOidhreacht Investing in our Culture, Language & Heritage 2018-2027 culture.ireland.ie Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga & inár nOidhreacht Investing in our Culture, Language & Heritage 2018-2027 Clár Contents

Brollaigh 6 1 Forewords

Réamhrá 12 Ár gCultúr Our Culture 2 Introduction

Forléargas ar an Infheistíocht 16 3 Overview of Investment Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga & inár nOidhreacht Cultúr 20 Investing in our Culture, Culture Language & Heritage 4

Ár dTeanga Ár nOidhreacht Oidhreacht 44 Our Language Our Heritage 5 Heritage

An Ghaeilge agus na hOileáin 60 6 Irish language and the islands infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Réamhrá leis an Taoiseach 1 Taoiseach’s Foreword

Is é is cuspóir do Thionscadal Éireann 2040 ná he objective of Project Ireland 2040 is to •• Is é atá in abairt a trí ná go bhfuil ról mór ag an of awareness, emotion, truth and creativity to infreastruchtúr sóisialta, eacnamaíochta agus cultúir i provide much better social, economic and oidhreacht i ndáil le comhtháiteacht phobail everyday life bhfad níos fearr a chur ar fáil le gur féidir le gach duine T cultural infrastructure so that every individual a chruthú agus a chothú, i ndáil le folláine •• Sixth, participation in arts and culture is aonair agus gach cuid den tír barr a gcumais a bhaint and every part of the country can reach its potential: chomhchoiteann agus i ndáil le meon tréan instrumental in developing individual and collective amach: •• Better for children and families muintearais a bhunú. creativity – with enormous implications for our •• Níos fearr do leanaí agus do theaghlaigh •• Better for learning and innovating •• Is é atá in abairt a ceathair ná go bhfuil ár dteanga society and our economy. ina gné bhunúsach dár bhféiniúlacht agus den tslí •• Níos fearr don fhoghlaim agus don nuáil •• A more creative and innovative society ina dtugaimid léiriú orainn féin mar phobal ar leith. The scale of the investment in our cultural •• Sochaí níos cruthaithí agus níos nuálaí •• A place where we have more opportunity to •• Is é atá in abairt a cúig ná go bhfuil luach intreach infrastructure that we are now announcing is •• Áit ina bhfuil níos mó deiseanna againn chun enjoy our cultural heritage, our language and our ag na healaíona do dhaoine aonair agus don unprecedented. It will deepen our cultural foundations taitneamh a bhaint as ár n-oidhreacht chultúir, as ár landscape tsochaí: Tugann an t-ealaíontóir cáilíochtaí in every part of the nation. It will allow us to create dteanga agus as ár dtírdhreach •• A cleaner and healthier environment to bequeath riachtanacha na feasachta, an mhothúcháin, na world-class cultural institutions. It will protect and •• Timpeallacht níos glaine agus níos sláintiúla do na to future generations macántachta agus na cruthaitheachta don saol enhance our built and natural heritage. It will support glúnta a bheidh ann amach anseo •• A more equal society in which we all have the laethúil our Gaeltacht communities, allowing our language to •• Sochaí níos comhionainne ina bhfuil deis ag gach opportunity to share increasing prosperity, •• Is é atá in abairt a sé ná gurb é a leanann as prosper. duine dínn a bheith rannpháirteach sa rathúnas wherever we choose to live and work rannpháirtíocht sna healaíona agus sa chultúr ná Capital expenditure on culture, language and heritage will increase from €54m in 2018 to €110m in méadaitheach is cuma cén áit a roghnaítear chun •• A society where individual wellbeing is the cruthaitheacht an duine aonair agus cruthaitheacht 2022, an increase of 100%. This will go a long way to cónaí agus obair a dhéanamh ann cornerstone of all public policy chomhpháirteach a fhorbairt - agus tá impleachtaí honouring our commitment to double funding for the •• Sochaí ina bhfuil folláine an duine aonair ina cuid móra aige sin dár sochaí agus dár ngeilleagar. arts and culture within seven years. lárnach de gach beartas poiblí Culture crosses all of these objectives. Culture defines It would be very wrong, however, to think of this us. So we chose to launch the cultural investment Tá scála na hinfheistíochta san infreastruchtúr atá investment as simply more of what we have done in Tá an cultúr bainteach leis na cuspóirí sin go léir. Is tríd component of Project Ireland 2040 before any other. á fógairt againn anois níos mó ná aon infheistíocht the past. This is a moment when we must think deeply an gcultúr a dhéantar sainmhíniú orainn. Dá bhrí sin, It is a statement of the importance of culture to how den chineál céanna riamh roimhe seo. Leathnóidh an about what cultural infrastructure means in the 21st tá sé roghnaithe againn an chomhchuid de Thionscadal we live and the kind of society we want to create for infheistíocht ár gcuid dúshraitheanna cultúir i ngach century, the needs that cultural infrastructure should Éireann 2040 a bhaineann le hinfheistíocht chultúir a our children and grandchildren. cuid den tír. Ligfidh sí dúinn forais chultúir den scoth serve, and the overall social and economic context in sheoladh roimh aon chuid eile de. Is ráiteas é sin faoi ar domhan a chruthú. Cosnóidh sí agus feabhsóidh which cultural infrastructure needs must be assessed. thábhacht an chultúr don tslí ina mairimid agus don And so we could summarise the case for cultural sí ár n-oidhreacht fhoirgnithe agus ár n-oidhreacht We must think in terms of a truly inclusive and chineál sochaí ar mian linn í a chruthú dár leanaí agus investment in these six simple propositions: nádúrtha. Tacóidh sí lenár bpobail Ghaeltachta, rud a democratic cultural infrastructure that reaches and dár ngarleanaí. ligfidh dár dteanga bisiú. •• First, it is the window through which the world sees serves all of our people. That is the real challenge of Agus, dá bhrí sin, d’fhéadfaimis an cás i leith Tiocfaidh méadú ar an gcaiteachas caipitiúil ar us and our country this plan. It is a challenge we will meet. infheistíocht chultúir a leagan amach go hachomair réimse an chultúir, na teanga agus na hoidhreachta •• Second, arts and culture function as a robust social sna sé abairt shimplí seo a leanas: ó €54m sa bhliain 2018 go dtí €110m sa bhliain Leo Varadkar T.D. infrastructure and underpins individual wellbeing 2021, sin méadú 100%. Beidh sé sin ina chuidiú An Taoiseach •• Ar an gcéad dul síos, is tríd an fhuinneog seo a •• Third, heritage plays a major role in creating mór i dtaca le déanamh de réir ár ngealltanais chun fhaigheann an domhan mór radharc orainne agus ar and sustaining community cohesion, collective an maoiniúchán do na healaíona agus don chultúr a ár dtír wellbeing, and instilling a deep sense of belonging dhúbailt laistigh de sheacht mbliana. Bheadh sé mícheart ar fad, áfach, a cheapadh •• Is é atá in abairt a dó ná go bhfeidhmíonn na •• Fourth, our language is fundamental to our identity nach bhfuil ann san infheistíocht ach tuilleadh rudaí healaíona agus an cultúr mar infreastruchtúr and to our expression of ourselves as a distinct den chineál céanna atá déanta againn san am a daingean sóisialta agus is buntaca iad d’fholláine an people caitheadh. Seo an t-am chun machnamh domhain duine aonair •• Fifth, the arts are of intrinsic value to individuals and to society: The artist brings essential qualities a dhéanamh faoi cad is brí le hinfreastruchtúr cultúir sa 21ú haois, faoi cad iad na riachtanais ar

6 7 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Réamhrá na nAirí Minister’s Foreword

ceart don infreastruchtúr cultúir fónamh dóibh, Is ionann gealltanas an Rialtais chun gar do €1.2bn he Government’s commitment to provide agus faoi cad é an comhthéacs foriomlán sóisialta a sholáthar mar mhaoiniú caipitil do chúrsaí cultúir, close to €1.2bn in capital funding for culture, agus eacnamaíochta ar dá réir nach mór measúnú a oidhreachta agus teanga thar thréimhse dheich T heritage and our language over a ten year dhéanamh ar riachtanais an infreastruchtúir cultúir. mbliana agus mór-athrú ar chur chuige an Stáit i leith period represents a major step-change in the State’s Ní mór dúinn machnamh a dhéanamh i dtaobh infheistíocht chultúir. Nuair a dhéantar an gealltanas approach to cultural investment. Combined with our infreastruchtúr cultúir atá fíor-uilechuimsitheach agus atá tugtha againn maidir leis an gcaiteachas ar na commitment to double expenditure on the arts over fíordhaonlathach, ar infreastruchtúr é a shroicheann healaíona a dhúbailt thar na seacht mbliana atá the next seven years, the overarching vision set out gach dúine dár bpobal agus a fhónann do gach duine romhainn, an fhís uileghabhálach atá leagtha amach i in Culture 2025/Éire Ildánach and the crosscutting dár bpobal. Is é sin fíordhúshlán an phlean seo. Is gCultúr 2025/Éire Ildánach agus na gealltanais leathana commitments of the Creative Ireland Programme, dúshlán é a dtabharfaimid faoi. atá ann i gClár Éire Ildánach a chur in éineacht lena what we are now seeing is the most significant bhfuil beartaithe anois, is léir gurb é seo an gealltanas commitment to culture that any Irish government has Leo Varadkar T.D. is suntasaí atá tugtha i leith an chultúir ag aon Rialtas ever made. An Taoiseach de chuid na hÉireann a bhí ann roimhe seo. In short, this Plan is designed with three Go hachomair, tá trí chuspóir leathana ann broad objectives: first, to greatly enhance cultural sa Phlean seo: ar dtús, feabhas mór a chur ar participation for all our people, second, to promote rannpháirtíocht daoine i ngníomhaíochtaí cultúir, and celebrate Ireland as a centre of cultural excellence, ansin, Éire a chur chun cinn agus a cheiliúradh mar a source of rich natural and built heritage and the ionad sármhaitheasa cultúir, mar fhoinse shaibhir i home of one of Europe’s oldest and richest languages, dtaca leis an oidhreacht nádúrtha agus an oidhreacht and third, to ensure that we reap the economic fhoirgnithe de agus mar áit dúchais ceann de na rewards of our rich resources of cultural creativity. teangacha is sine agus is saibhre de chuid na hEorpa, The reason we are doing all of this is clearly agus sa deireadh, a chinntiú go mbainfimid tairbhe articulated in the Creative Ireland Programme: mhór eacnamaíochta as ár n-acmhainní saibhre ó The core proposition is that participation in cultural thaobh cruthaitheacht chultúir. activity drives personal and collective creativity, with Tá léiriú soiléir ar an gcúis leis an méid seo a significant implications for individual and societal dhéanamh le fáil i gClár Éire Ildánach: wellbeing and achievement. Is é an bunsmaoineamh go mbíonn rannpháirtíocht Wellbeing is at the heart of our entire approach i ngníomhaíochtaí cultúir ina shiocair leis an to culture. What we are seeking to achieve is that gcruthaitheacht phearsanta agus le cruthaitheacht everyone, wherever they live, has the opportunity to an chomhair agus go dtagann torthaí suntasacha dá participate in cultural activity, to develop their own bharr sin maidir le folláine an duine agus an phobail creativity and to deepen their sense of belonging. agus lena gcuireann an duine agus an pobal i gcrích. A sense of belonging and the Irish people’s deeply Tá an fholláine i gcroílár an chur chuige atá againn i felt sense of place are core values in a fast changing leith an chultúir. Is é atáimid ag féachaint lena bhaint and globalised world. Project Ireland 2040 is about amach ná a chinntiú go mbeidh deis ag gach uile valuing our existing places and making new places. dhuine, is cuma cén áit ina bhfuil cónaí orthu, páirt a Investing in infrastructure that enhances our cultural ghlacadh i ngníomhaíocht chultúir, a gcruthaitheacht wealth, celebrates our built and natural heritage féin a fhorbairt agus a meon muintearais a neartú. and supports our unique language and traditions I ndomhan atá ag athrú go tapa, agus i demonstrates real belief in these values. gcomhthéacs an domhandaithe, is croíluachanna iad Our cultural, heritage and language institutions meon an mhuintearais agus mórtas áite mhuintir na and organisations all around the country have served hÉireann. Baineann Tionscadal Éireann 2040 le meas our citizens well particularly in the very difficult years

8 9 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

a léiriú ar na háiteanna atá ann cheana féin agus le of the economic downturn, where they continued Tríd an bplean seo, tá mórspreagadh á chur ar fáil This is an extraordinary moment in the cultural life of háiteanna nua a chruthú. Trí infheistíocht a dhéanamh to work with their communities to the very best of againn dár n-earnáil bhríomhar Léiriúcháin Meán our nation – a once-in-a-generation opportunity to in infreastruchtúr a chuireann feabhas ar ár saibhreas their ability with imagination and innovation. Now, agus Closamhairc, rud a sholáthróidh deiseanna underpin our aspirations for culture and creativity with cultúir, a cheiliúrann ár n-oidhreacht fhoirgnithe with the economy recovering, for the first time we nua eacnamaíochta do gach cuid den tír - agus solid infrastructural foundations. agus nádúrtha agus a thacaíonn lenár dteanga agus have a multi-annual investment commitment from comhlíonfaidh sé sin gealltanas eile atá ann i gClár Éire lenár dtraidisiúin uathúla, tá léiriú á dhéanamh ar Government, with substantially increased funding Ildánach. Tá infheistíocht á déanamh againn freisin Josepha Madigan T.D. fhíormhuinín as na luachanna sin. over the next ten years. This will allow us to plan and san acmhainneacht turasóireachta inbhuanaithe Minister for Culture, Heritage and the Gaeltacht Tá ár gcuid foras agus eagraíochtaí cultúir, deliver major investments in our culture and heritage, a bhaineann lenár n-infreastruchtúr cultúir agus Joe McHugh T.D. oidhreachta agus teanga ar fud na tíre tar éis fónamh and deliver significant enhancements in the range and oidhreachta. Government Chief Whip and Minister of State with go maith dár saoránaigh go háirithe i rith bhlianta an quality of public engagement opportunities with our Tráth iontach is ea é seo i saol cultúir na tíre - deis responsibility for the Irish Language, the Gaeltacht and chúlaithe eacnamaíochta tráth ar lean siad de bheith rich cultural heritage. aon uaire atá ann chun dúshraith láidir infreastruchtúir the Islands ag obair ar mhodh samhlaíoch nuálach lena gcuid This capital investment will allow us to achieve a chur ar fáil mar bhuntaca dár mianta i leith an pobal de réir mar is fearr a bhí ar a gcumas. Anois, other objectives too. Having a world-class cultural chultúir agus na cruthaitheachta. den chéad uair, tá gealltanas i leith infheistíocht and heritage infrastructure will strengthen our ilbhliantúil againn ón Rialtas á rá go ndéanfar méadú international reputation. We will secure our national Josepha Madigan T.D. mór ar mhaoiniúchán thar na deich mbliana atá díreach literary and archaeological collections. We will deliver Aire Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta romhainn. Ligfidh sé sin dúinn mórinfheistíochtaí inár a world-class visitor experience for people coming Joe McHugh T.D. gcultúr agus inár n-oidhreacht a phleanáil agus a chur to our national parks and reserves. In line with the Príomh-Aoire an Rialtais agus an Aire Stáit don ar fáil agus feabhsuithe suntasacha a dhéanamh ar 20-Year Strategy for the Irish Language 2010-2030, we Ghaeilge, don Ghaeltacht agus do na hOileáin raon agus ar chaighdeán na ndeiseanna atá ar fáil don will increase investment in the Gaeltacht and develop phobal chun bheith rannpháirteach i ngníomhaíochtaí a flagship Irish language and cultural hub in Dublin. a bhaineann lenár n-oidhreacht shaibhir chultúir. We will strengthen links across the border through Ligfidh an infheistíocht chaipitiúil seo dúinn the Ulster canal and enhance important marine cuspóirí eile a bhaint amach freisin. Trí infreastruchtúr infrastructure on a number of our offshore islands. cultúir agus oidhreachta den scoth ar domhan a We invest in our cultural infrastructure because bheith againn, neartófar ár gclú idirnáisiúnta mar of its intrinsic importance to our lives and to our sense cheannaire sa réimse seo. Daingneoimd ár gcuid of identity and belonging. But we also know that bailiúchán náisiúnta litríochta agus seandálaíochta. cultural investment brings economic returns, directly Cuirfimid eispéireas den scoth ar fáil do dhaoine a and indirectly. With this plan we are providing a major thugann cuairt ar ár bpáirceanna náisiúnta agus ar ár stimulus to our vibrant Media Production and Audio n-anaclanna dúlra. Ag cloí leis an Straitéis 20-Bliain Visual sector, bringing new economic opportunities to don Ghaeilge 2010-2030, méadóimid an infheistíocht every part of the country – and delivering on another sa Ghaeltacht agus forbróimid Lárionad Gaeilge commitment of the Creative Ireland Programme. We agus Cultúir i mBaile Átha Cliath. Neartóimid naisc are also investing in the sustainable tourism potential thrasteorann trí Chanáil Uladh agus cuirfimid feabhas of our culture and heritage infrastructure. ar infreastruchtúr tábhachtach muirí ar chuid dár n-oileán amach ón gcósta. Déanaimid infheistíocht inár n-infreastruchtúr cultúir mar gheall ar an tábhacht intreach atá aige dár saol agus dár bhféiniúlacht agus dár meon muintearais. Ach is eol dúinn freisin go mbíonn fáltas eacnamaíochta ann, de chineál díreach agus neamhdhíreach, mar thoradh ar infheistíocht chultúir.

10 11 infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga 2 & inár nOidhreacht 2018-2027 Investing in our Culture, Language and Heritage 2018–2027

Réamhrá Introduction –– Déanfar ár n-oidhreacht uathúil nádúrtha opportunities across Ireland, through increased a choimirciú chun todhchaí inbhuanaithe a Government support; Is é atá in Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga agus Investing in our Culture, Language and Heritage chinntiú; –– Deliver world class visitor experience through inár nOidhreacht ná plean deich mbliana ina leagtar is a ten year plan setting out the Government’s –– Ár n-oidhreacht shaibhir fhoirgnithe a chosaint investment in a new masterplan for our six amach cuspóirí an Rialtais maidir le hinfheistíocht objectives for capital investment in Ireland’s culture, agus a cheiliúradh; National Parks and Reserves, to include chaipitiúil i gCultúr, i dTeanga agus in Oidhreacht language and heritage. In line with the Creative enhanced visitor facilities, trails and amenities na hÉireann. I gcomhréir le Clár Éire Idlánach (Colún Ireland Programme (Pillar 3), the plan recognises that –– cuirfear bonn daingean faoinár mbailiúcháin and working with local communities to drive 3), aithníonn an plean go bhfuil infreastruchtúr high quality infrastructure is critical for a vibrant arts, náisiúnta litríochta agus seandálaíochta new local enterprise opportunities, and building ardchaighdeáin an-tábhachtach le go mbeidh earnáil heritage and culture sector and that investment in trí saoráidí stórála atá de réir caighdeáin on the success of the Wild Atlantic Way and bhríomhar ealaíon, oidhreachta agus cultúir ann our cultural heritage underpins social cohesion and idirnáisiúnta a chur ar fáil; Ireland’s Ancient East; agus go dtacaíonn infheistíocht inár n-oidhreacht supports strong, sustainable economic growth. –– forbrófar earnáil bhríomhar Léiriúchán na Meán chultúir le comhtháiteacht shóisialta agus le fás láidir, This Plan will help promote Ireland and celebrate agus Closamhairc trí thacaíocht mhéadaithe –– Enhance the visitor experience at our inbhuanaithe eacnamaíochta. Ireland as a centre of cultural excellence, a source of Rialtais a sholáthar, rud a chuirfidh deiseanna national monuments and historic properties, Cabhróidh an Plean seo le cur chun cinn na rich natural and built heritage and the home of one of nua eacnamaíochta ar fáil ar fud na hÉireann; in partnership with the Office of Public Works, through investment in conservation, hÉireann, agus déanfaidh sé ceiliúradh ar Éirinn, mar Europe’s oldest and richest languages. This Plan will –– Soláthrófar eispéireas den scoth do chuairteoirí presentation and amenities; ionad sármhaitheasa cultúir, mar fhoinse shaibhir set out the high-level, strategic capital priorities for trí infheistíocht a dhéanamh i máistirphlean nua oidhreachta nádúrtha agus foirgnithe agus mar áit this Department over the next ten years. dár sé pháirc náisiúnta agus dár n-anaclanna –– Develop the sustainable tourism potential of dúchais ceann de na teangacha is sine agus is saibhre dúlra, lena n-áirítear saoráidí feabhsaithe do our culture and heritage infrastructure through de chuid na hEorpa. Sa Phlean seo, leagfar amach Investment will be prioritised in 3 areas: chuairteoirí, rianta agus taitneamhachtaí agus ongoing partnership with Fáilte Ireland; na tosaíochtaí ardleibhéil straitéiseacha don Roinn i 1. Culture beifear ag obair le pobail áitiúla chun deiseanna –– Maintain, upgrade and repair our 220km outdoor dtaca le cúrsaí caipitiúla de thar na deich mbliana atá 2. Heritage nua fiontraíochta áitiúla a chur chun cinn, agus trail network all across Ireland, including cycling romhainn. 3. Language and the Islands, and will: leas á bhaint as rath Shlí an Atlantaigh Fhiáin and walking trails running through the most agus Oirthear Ársa na hÉireann; scenic and iconic landscapes in Ireland; Tabharfar tús áite d’infheistíocht i 3 réimse: –– Strengthen Ireland’s reputation as a leader in –– déanfar eispéireas an chuairteora ag ár –– Improve Ireland’s outdoor recreation 1. Cultúr the cultural arena through the development of séadchomharthaí náisiúnta agus ag áiteanna infrastructure, in partnership with the a world class network of cultural and heritage 2. Oidhreacht ina bhfuil maoin stairiúil a fheabhsú i Department of Transport, Tourism and Sport, infrastructure; 3. Teanga agus na hOileáin agus, tríd an bPlean, gcomhpháirtíocht le hOifig na nOibreacha Poiblí Waterways Ireland, Coillte, Inland Fisheries –– Allow greater cultural participation by citizens all déanfar mar a leanas: trí infheistíocht i gcaomhantas, i gcur i láthair Ireland, Údarás na Gaeltachta and Bord na across Ireland through increasing the capacity of agus i dtaitneamhachtaí; Móna, Inland Fisheries Ireland and Coillte; –– Cuirfear le clú na hÉireann mar cheannaire sa the entire cultural sector; réimse cultúir trí fhorbairt a dhéanamh ar líonra –– déanfar an acmhainneacht maidir le –– Add to and enhance the presentation of our –– Address longstanding infrastructural issues in den scoth ó thaobh bonneagar cultúir agus turasóireacht inbhuanaithe a bhaineann lenár heritage estate through strategic acquisition and our National Cultural Institutions; oidhreachta de; n-infreastruchtúr cultúir agus oidhreachta a improving access to existing State-owned sites –– Enhance arts and culture centres throughout the fheabhsú trí chomhpháirtíocht leanúnach le and monuments; –– Tabharfar tuilleadh deiseanna do shaoránaigh country; Fáilte Éireann; ar fud na hÉireann chun bheith rannpháirteach i –– Celebrate and highlight Ireland’s remarkable ngníomhaíochtaí cultúir trí mhéadú a dhéanamh –– Safeguard our unique natural heritage to ensure –– An 220km dár líonra rianta allamuigh ar fud heritage on the international stage through ar acmhainneacht na hearnála cultúir ina a sustainable future; na hÉireann a chothabháil, a uasghrádú agus a investment in the management of our World hiomláine; –– Protect and celebrate our rich built heritage; dheisiú, lena n-áirítear rianta rothaíochta agus Heritage properties, candidate sites and siúlóide a théann trí na tírdhreacha is áille agus is UNESCO Biosphere reserves; –– Tabharfar aghaidh ar shaincheisteanna –– Secure our national literary and archaeological íocónaí dá bhfuil ann in Éirinn; infreastruchtúir atá ann le fada an lá inár collections through the provision of storage –– Restore and conserve the biodiversity of our rich bhForais Chultúir Náisiúnta; facilities of an international standard; –– cuirfear feabhas ar infreastruchtúr áineasa landscape for the benefit and well-being of all; allamuigh na hÉireann i gcomhpháirtíocht leis –– Feabhsófar ionaid ealaíon agus cultúir ar –– Develop a vibrant Media Production and –– Expand the use of the Irish language as the an Roinn Iompair, Turasóireachta agus Spóirt, le fud na tíre; Audio Visual sector, bringing new economic community language of the Gaeltacht through

12 13 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

hUiscebhealaí Éireann, le hÚdarás na Gaeltachta, investment in physical infrastructure supporting •• Éire Ildánach - Cultúr 2025, is é sin, creat-bheartas le Bord na Móna, le Iascach Intíre Éireann agus the statutory language planning process; cultúir an Rialtais Coillte; –– Create jobs in Gaeltacht areas by increasing •• Clár Éire Ildánach – the Creative Ireland Programme –– Méadú agus feabhsú a dhéanamh ar chur i investment by Údarás na Gaeltachta; •• Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030 láthair ár n-eastát oidhreachta trí mhaoin nua –– Develop Irish language and cultural centres •• Oidhreacht Éireann 2030, Plean Oidhreachta a fháil agus trí fheabhas a chur ar an rochtain in statutory Irish Language Networks and Náisiúnta nua atá á fhorbairt. ar láithreáin agus ar shéadchomharthaí atá ar Gaeltacht Service Towns; úinéireacht ag an Stát cheana féin; •• Máistirphlean Léirmhínithe Turasóireachta na –– Develop a flagship Irish language and cultural bPáirceanna Náisiúnta –– Déanfar oidhreacht iontach na hÉireann a hub in Dublin City; and cheiliúradh agus a chur chun cinn ar an ardán •• An Plean Gníomhaíochta Náisiúnta um Bithéagsúlacht –– Develop important marine infrastructure on idirnáisiúnta trí infheistíocht a dhéanamh 2017-2021 a number of our offshore islands, in particular i mbainistíocht na maoine Oidhreachta on the Aran Islands of Inis Oírr and Inis Meáin Domhanda, na láithreán is iarrthóirí agus na and the development of the pier at Machaire Ina theannta sin, tacaíonn na tosaíochtaí leis n-anaclann Bitsféir UNESCO atá againn; Rabhartaigh to facilitate a newly provided an bplean seo a leanas: –– Athbhunófar agus caomhnófar bithéagsúlacht passenger vessel serving Oileán Thoraí. •• Fíorú Acmhainneacht na Tuaithe - Plean ár dtírdhreacha shaibhir ar mhaithe le leas agus Gníomhaíochta um Fhorbairt Tuaithe. folláine gach duine; The priorities set out in Investing in our Culture, •• An Creat Náisiúnta Pleanála agus Éire 2040 - –– Leathnófar úsáid na Gaeilge mar theanga phobail Language and Heritage are underpinned by current an Creat Náisiúnta Pleanála na Gaeltachta trí infheistíocht a dhéanamh san and planned departmental strategies: •• Daoine, Áit agus Beartas - Ag Forbairt na infreastruchtúr fisiciúil mar chuid den phróiseas •• Éire Ildánach - Culture 2025 the Government’s Turasóireachta go dtí 2025 reachtúil pleanála teanga; cultural framework policy –– Cruthófar poist i gceantair Ghaeltachta trí •• Clár Éire Ildánach - the Creative Ireland Programme mhéadú a dhéanamh ar an infheistíocht a dhéanann Údarás na Gaeltachta; •• The 20-Year Strategy for the Irish Language 2010-2030. –– Forbrófar ionaid Ghaeilge agus chultúir i Líonraí Séipéal luath-mheánaoiseach Gaeilge reachtúla agus i mBailte Seirbhíse •• Heritage Ireland 2030, a new National Heritage Plan Mhic Dara, Co. na Gaillimhe which is being developed. St. Mac Dara’s early medieval Gaeltachta reachtúla; church, Co. Galway –– Forbrófar mol suaitheanta Gaeilge agus cultúir i •• The National Parks’ Tourism Interpretative Masterplan gCathair Bhaile Átha Cliath; agus which is being developed –– Forbrófar infreastruchtúr tábhachtach muirí •• the National Biodiversity Action Plan 2017-2021 ar chuid dár n-oileáin amach ón gcósta, go háirithe ar Inis Oírr agus Inis Meáin de chuid The priorities also support: Oileáin Árann, agus forbairt na cé ag Machaire •• Realising our Rural Potential - the Action Plan Rabhartaigh chun bád farantóireachta nua a for Rural Development bheidh ag fónamh do Thoraí a éascú. •• The National Development Plan and Ireland 2040 – The National Planning Framework Maidir leis na tosaíochtaí atá leagtha amach in •• People, Place and Policy – Growing Tourism Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga agus inár to 2025 nOidhreacht, beidh tacaíocht le fáil ina leith ó straitéisí reatha de chuid na Roinne agus ó straitéisí atá beartaithe:

14 15 infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Forléargas ar an Infheistíocht 3 Overview of Investment

De réir mar a leanann an geilleagar de bheith ag arefully planned investment, as the economy Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga Investing in our Culture, Language feabhsú, cinnteoidh infheistíocht atá pleanáilte continues to improve, will ensure that agus inár nOidhreacht 2018 - 2027 and Heritage 2018 – 2027 go cúramach go mbeidh ár gcultúr agus ag ár C our culture and heritage takes its proper n-oidhreacht san áit is dual dóibh i gcroílár place at the heart of Ireland’s social and economic Infheistíocht i bhForais Chultúir náisiúnta €460m Investment in National Cultural Institutions €460m athghiniúint shóisialta eacnamaíoch na hÉireann regeneration and position Ireland as an internationally agus go mbíonn ról mór acu maidir le hÉirinn a chur renowned centre of excellence and quality. Investing in Ar leibhéal áitiúil, infheistíocht in €40m Investment in local arts and €40m sa riocht gurb ionad sármhaitheasa ardchaighdeáin our Culture, Language and Heritage 2018-2027, sets out infreastruchtúr ealaíon agus cultúir culture infrastructure nationwide atá ann agus go mbeidh iomrá uirthi ar bhonn the Government’s plans for significant investment on ar fud na tíre idirnáisiúnta ina leith sin. In Infheistíocht inár gCultúr, a phased basis over the next decade. This investment Infheistíocht i ndigitiú ár mBailiúchán €10m Investment in the digitisation of €10m inár dTeanga agus inár nOidhreacht 2018-2027, leagtar will support a modern and progressive approach to Náisiúnta our National Collections amach pleananna an Rialtais i ndáil le hinfheistíocht developing and protecting our culture, language and Infheistíocht i Léiriúchán na Meán €200m Investment in Media Production €200m shuntasach ar bhonn céimnithe thar na deich mbliana heritage. agus sa Tionscal Closamhairc and Audio Visual Industry atá romhainn. Tacóidh an infheistíocht seo le cur chuige nua-aoiseach, forásach i leith ár gcultúr, ár Gaillimh mar Phríomhchathair Chultúir €15m Galway European Capital of Culture €15m dteanga agus ár n-oidhreacht a fhorbairt agus a na hEorpa chosaint. Infheistíocht inár bPáirceanna Náisiúnta €50m Investment in our National Parks €50m and Nature Reserves Cúram a thabhairt dár dTimpeallacht €85m Stairiúil Caring for our Historic Environment €85m Ceiliúradh a dhéanamh ar ár nOidhreacht €60m Fhoirgnithe agus infheistíocht a dhéanamh inti Celebrating and Investing in our €60m Built Heritage Cúram a thabhairt dár Séadchomharthaí €30m Náisiúnta Caring for our National Monuments €30m Ár nOidhreacht Nádúrtha agus an €60m Bhithéagsúlacht a chosaint Protecting our Natural heritage €60m and Biodiversity Infheistíocht mar bhuntaca do Phróiseas €33m Páirc Náisiúnta Chonamara Pleanála Teanga na Gaeltachta Investment underpinning the €33m Connemara National park Gaeltacht Language Planning Process Infheistíocht ag Údarás na Gaeltachta €105m i gcruthú fostaíochta Investment by Údarás na Gaeltachta €105m in job creation Infheistíocht i Líonraí Gaeilge, i mBailte €13m Seirbhíse Gaeltachta agus i Mol Teanga Investment in Irish Language Networks, €13m agus Cultúir i gCathair Bhaile Átha Cliath in Gaeltacht Service Towns and in a Dublin City Language and Cultural Hub Infheistíocht in oileáin agus in €27m infreastruchtúr muirí na n-oileán Investment in islands and island €27m marine infrastructure Iomlán €1,188m Total €1,188m

16 17 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

In An Creat Naisiúnta Pleanála Éire 2040, deirtear The National Planning Framework Ireland 2040 clearly go soiléir go bhfuil cosaint agus feabhsú ár gcultúir places the protection and enhancement of our agus ár n-oidhreachta fíorthábhachtach i dtaca culture and heritage as critical in ensuring that our lena chinntiú go bhfuil ár gcathracha, ár mbailte, ár cities, towns, villages and rural areas are attractive sráidbhailte agus ár gceantair thuaithe tarraingteach and sustainable places for people to live and work. agus inbhuanaithe mar áiteanna cónaithe agus Critically, it recognises culture and creativity as a oibre do dhaoine. Rud an-tábhachtach is ea an key element in its overall vision for Ireland in 2040 t-aitheantas a thugann an creat don chultúr agus don contributing to our economic and social development, chruthaitheacht mar phríomhghné ina fhís fhoriomlán a vision which is closely aligned with the Creative d’Éirinn sa bhliain 2040 agus mar ní a rannchuidíonn Ireland Programme. lenár bhforbairt eacnamaíochta agus shóisialta agus tá an fhís sin ailínithe go dhlúth le Clár Éire Ildánach. This major investment programme is directly aligned with two of the national strategic outcomes of Ireland Tá an mórchlár infheistíochta ailínithe go díreach le 2040 and the National Development Plan: dhá thoradh straitéiseacha náisiúnta de chuid Éire •• to strengthen rural economies and communities; 2040 agus an Phlean Náisiúnta Forbartha: and •• geilleagair thuaithe agus pobail tuaithe a neartú; •• to enhance our national amenity and heritage agus in rural and urban locations. •• feabhas a chur ar ár dtaitneamhacht náisiúnta agus ar ár n-oidhreacht náisiúnta i suíomhanna tuaithe Given the importance and impact that our culture agus uirbeacha. and heritage has on our society and the economy, we expect that this investment will influence the delivery I bhfianaise na tábhachta agus an tionchair atá ag ár of a number of other strategic outcomes including gcultúr agus ag ár n-oidhreacht inár sochaí agus inár support for a strong economy, the sustainable ngeilleagar, ceapaimid go rachaidh an infheistíocht management of our environmental resources, and i gcion ar chur i gcrích roinnt torthaí straitéiseacha enhanced education for our children and young eile, lena n-áirítear tacaíocht do gheilleagar láidir, people, all of which speaks to the important influence bainistíocht inbhuanaithe ár n-acmhainní comhshaoil, of our culture and heritage on the everyday lives of all agus réimse feabhsaithe oideachais, agus is léiriú an our citizens. méid sin ar thionchar tábhachtach ár gcultúir agus ár All proposals for capital expenditure measures n-oidhreachta ar shaol agus ar ghníomhaíochtaí ár or programmes will be subject to evaluation and saoránach go léir ó lá go lá. appraisal in accordance with the provisions of the Beidh gach moladh a bhaineann le bearta nó le Public Spending Code cláir chaiteachas caipitiúil faoi réir ag measúnú agus breithmheas de réir na bhforálacha a bhaineann leis an Cód Caiteachais Phoiblí.

Leabharlann Náisiúnta na hÉireann National Library of Ireland

18 19 infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Cultúr 4 Culture

Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga Investing in our Culture, Language Thar an tréimhse ó 2018 go 2027, tá sé beartaithe Over the period 2018 to 2027, the Government agus inár nOidhreacht 2018 - 2027 and Heritage 2018 – 2027 ag an Rialtas €460m a infheistiú i líon suntasach intends to invest €460m in a significant number of tionscadal caipitiúil inár gcuid Foras Cultúir Náisiúnta. capital projects in our National Cultural Institutions. Tosaíochtaí Cultúir 2018 - 2027 €725m Culture Priorities 2018 - 2027 €725m Is mar a leanas atá na leibhéil tháscacha infheistíochta Indicative investment levels for key projects are as i ndáil leis na príomhthionscadail follows: Infheistíocht i bhForais Chultúir €460m Investment in National €460m Náisiúnta Cultural Institutions Leabharlann Náisiúnta na hÉireann €23m National Library of Ireland €23m Ar leibhéal áitiúil, infheistíocht in €40m Investment in local arts and culture €40m An Chartlann Náisiúnta €22m National Archives €22m infreastruchtúr ealaíon agus cultúir infrastructure nationwide ar fud na tíre Ard-Mhúsaem na hÉireann €85m National Museum of Ireland €85m Investment in the digitisation €10m Infheistíocht i ndigitiú ár mBailiúchán €10m of our National Collections An Ceoláras Náisiúnta €78m National Concert Hall €78m Náisiúnta Investment in Media Production €200m Áiléar Crawford €22m Crawford Art Gallery €22m Infheistíocht i Léiriúchán na Meán €200m and Audio Visual Industry Gailearaí Náisiúnta na hÉireann €54m National Gallery of Ireland €54m agus sa Tionscal Closamhairc Galway European Capital of Culture €15m Amharclann na Mainistreach €80m Abbey Theatre €80m Gaillimh mar Phríomhchathair €15m Chultúir na hEorpa Investment in our National Cultural Áras Nua-Ealaíne na hÉireann €36m Irish Museum of Modern Art €36m Institutions (€460) Leabharlann Chester Beatty €20m Chester Beatty Library €20m Infheistíocht inár bhForais Chultúir Under Pillar 3 of the Creative Ireland Programme, Náisiúnta (€460) De bhreis ar mhaoiniúchán ón Rialtas, beidh a gcuid A further €40m is being set aside to address essential the Department will support our partners in an ranníocaíochtaí féin (thart ar 10% - 15% de chostais maintenance and remedial works in these historic Faoi Cholún 3 de Chlár Éire Ildánach, tabharfaidh an ambitious but realistic development of our cultural na dtionscadal, de ghnáth) á mbailiú ag forais ar buildings over the 10 year implementation period Roinn tacaíocht dár gcomhpháirtithe i ndáil le forbairt infrastructure: leithligh trí ghníomhaíochtaí daonchairdis. Tá scrúdú of the Plan. In addition to Government funding, ár n-infreastruchtúir cultúir, ar forbairt uaillmhianach í Many of our National Cultural Institutions are á dhéanamh freisin ar dheiseanna eile infheistíochta individual institutions will be raising their own ach, ag an am céanna, ar forbairt réadúil í. housed in historic buildings and while this adds to the amhail infheistíocht ón mBanc Eorpach Infheistíochta. contributions (typically around 10% - 15% of project Tá cuid mhór dár bhForas Cultúir Náisiúnta cultural experience for citizens and visitors, significant costs) through philanthropic effort. Other investment lonnaithe i bhfoirgnimh stairiúla agus, cé go gcuireann investment is needed to bring them up to modern opportunities such as the European Investment Bank sé sin le heispéireas cultúir na saoránach agus na international standards. This is now critical for display are also being explored. gcuairteoirí, tá gá le hinfheistíocht shuntasach and performance but also for fundamental health and chun iad a chur de réir caighdeáin nua-aimseartha safety and universal access reasons. This investment idirnáisiúnta. Tá sé seo thar a bheith tábhachtach anois plan envisages a significant ramp up of investment Sáipéilín Ghallarais, Contae Chiarraí Gallarus Oratory, County Kerry ní hamháin ar chúiseanna a bhaineann le taispeáint in the National Cultural Institutions to revamp and (Grianghraf/Photo© Fáilte Ireland) agus taibhiúchán ach, freisin, ar bhunchúiseanna a modernise their facilities both in terms of visitor bhaineann le cúrsaí sláinte agus sábháilteachta. Sa experience and storage of our national collections – phlean infheistíochta seo, samhlaítear go mbeidh one of the largest single commitments to investment méadú mór ar an infheistíocht sna Forais Chultúir in our cultural institutions in the history of the State. Náisiúnta chun a gcuid saoráidí a athfheistiú agus a nuachóiriú i dtaca le heispéireas na gcuairteoirí agus i dtaca le stóráil ár mbailiúchán náisiúnta araon - agus is ionann an méid sin agus ceann de na gealltanais aonair is mó riamh i leith infheistíochta inár bhforais chultúir ó bunaíodh an Stát.

20 21 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Leabharlann Náisiúnta na hÉireann An Chartlann Náisiúnta National Library of Ireland National Archives

Is é misean Leabharlann Náisiúnta na hÉireann an he mission of the Library is to collect, preserve, Bailíonn, bainistíonn agus caomhnaíonn an Chartlann he National Archives collects, manages and taifead doiciméadach agus intleachtach ar shaol na promote and make accessible the documentary Náisiúnta taifid phoiblí na hÉireann agus cinntíonn preserves the public records of Ireland and hÉireann a bhailiú, a chaomhnú, a chur chun cinn agus T and intellectual record of the life of Ireland and sí go mbíonn an t-ábhar sin ar fáil mar acmhainn le T ensures their availability as a resource for a chur ar fáil agus cur le rochtain a sholáthar ar an to contribute to the provision of access to the larger haghaidh taighde agus ar mhaithe le díospóireacht research and public discourse .The National Archives domhan mór d’eolas taifeadta. universe of recorded knowledge. phoiblí. Tá taisclann na Cartlainne Náisiúnta lán ó bhí repository has been full since 2013. The National Tá an Leabharlann Náisiúnta ar oscailt saor in aisce The National Library is open to the public, free of an bhliain 2013 ann. Mar thoradh ar Phlean Forbartha Archives Development Plan will see the provision of a don phobal chun cuairt a thabhairt ar thaispeántas charge to visit the award-winning Yeats exhibition and na Cartlainne Náisiúnta, soláthrófar Taisclann Ábhar secure environmentally controlled Archival Repository duaisbhuaiteach Yeats agus ar thaispeántas the moving World War Ireland exhibition as well as to Cartlainne ina bhfuil rialú daingean ó thaobh cúrsaí in full compliance with internationally accepted corraitheach World War Ireland agus, chomh maith all who wish to consult its collections. comhshaoil de agus í i gcomhréir go hiomlán le archival storage standards. The existing storage space leis sin, tá sé ar oscailt do gach duine ar mian leo The National Library of Ireland will undergo a caighdeáin stórála ábhar cartlainne a nglactar leo ar will be converted from a large single-story warehouse bailiúcháin na leabharlainne a cheadú. major capital investment to: bhonn idirnáisiúnta. to a two-storey Archival Repository that will increase Déanfar mórinfheistíocht chaipitiúil i Leabharlann •• Refurbish the 1890s building to meet modern the National Archives storage capacity by two-thirds. Náisiúnta na hÉireann chun an méid seo a leanas a standards for universal access, fire prevention, The new storage capacity will enable the progression bhaint amach: health and safety, circulation, security, mechanical of the 20 year rule and will support the transformation •• An foirgneamh a bhaineann le blianta na 1890- and electrical services, and environmental of ancillary spaces for exhibitions, education and idí a athfheistiú chun caighdeáin nua-aoiseacha a sustainability; engagement facilities for the visiting public. chomhlíonadh i dtaca le rochtain do chách, cosc •• Upgrade and enhance visitor and reader facilities; dóiteáin, sláinte agus sábháilteacht, cúrsaíocht, •• Upgrade the conditions in which our heritage slándáil, seirbhísí meicniúla agus leictreacha, agus collections are kept; inbhuanaitheacht chomhshaoil de; •• Improve access and security; •• Saoráidí do chuairteoirí agus do léitheoirí a uasghrádú agus a fheabhsú; •• Upgrade and rationalise operational areas; and •• Na dálaí faoina gcoimeádtar ár mbailiúcháin •• Provide better linkages throughout the Library’s oidhreachta a uasghrádú; extended buildings complex. •• Feabhas a chur ar rochtain agus ar shlándáil; Chairman Paul Shovlin welcomed the significant •• Limistéir oibríochta a uasghrádú agus a chuíchóiriú; planned investment in the Library’s future saying agus that “the redevelopment will deliver on our ambition •• Naisc níos fearr a sholáthar trí choimpléacs to enhance our public spaces and services.” méadaithe fhoirgnimh na Leabharlainne.

D’fháiltigh an Cathaoirleach, Paul Shovlin, roimh an infheistíocht shuntasach atá beartaithe do thodhchaí na Leabharlainne agus dúirt sé “gurb é a leanfaidh as an athfhorbairt ná ár n-uaillmhian maidir le feabhsú ár spásanna poiblí agus ár seirbhísí a chur i gcrích.”

An Chartlann Náisiúnta National Archives

22 23 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Ard-Mhúsaem na hÉireann National Museum of Ireland

Is é Ard-Mhúsaem na hÉireann (NMI) an foras he National Museum of Ireland (NMI) is an láthair a fhorbairt chun rochtain fheabhsaithe ar Archaeology on Kildare Street. This museum will cultúir náisiúnta is mó de chuid na hÉireann agus Ireland’s largest cultural institution and is bhailiúcháin a chur ar fáil; also be upgraded to provide improved visitor tá freagracht air i ndáil le bailiú agus caomhnú T responsible for collecting and preserving –– Cuirfear méadú nua ar Mhúsaem Stair an Dúlra ar facilities using all historic spaces for public use; réad agus eolais a bhaineann le stair agus cultúr na objects and knowledge relating to the history and Shráid Mhuirfean chun a chumasú don fhoirgneamh –– Finally the Museum of Country Life, Turlough hÉireann agus le hionad na staire agus an chultúir culture of Ireland and its place in the wider world. stairiúil a acmhainn iomlán mar ‘músaem músaeim’ Park, Co. Mayo will be developed to realise its full sin i gcomhthéacs an domhain mhóir. Tá an Músaem The Museum is located in five different sites – the a bhaint amach; potential as a museum of social history. lonnaithe i gcúig láithreán ar leith - Músaem na Museum of Country Life at Turlough Park Co Mayo, –– Ina theannta sin, cuirfear nasc ar fáil le Músaem na Seandálaíochta ar Shráid Chill Dara, Músaem Stair the Museum of Archaeology on Kildare Street, the Seandálaíochta ar Shráid Chill Dara. Uasghrádófar an Dúlra ar Shráid Mhuirfean, Músaem na nEalaíon Natural History Museum on Merrion Street, the an músaem freisin chun saoráidí feabhsaithe a Maisiúil agus Staire i nDún Uí Choileáin, Músaem Museum of Decorative Arts and History at Collins sholáthar do chuairteoirí trí leas a bhain as gach Shaol na Tuaithe i bPáirc Thurlaigh i gCo. Mhaigh Eo Barracks, and the Collection Resource Centre in spás stairiúil le haghaidh úsáid ag an bpobal; agus Ionad Acmhainní na mBailiúchán i Sord. Tá os Swords. The Museum has over 4 million objects in its cionn 4 mhilliún réad ag an Músaem ina bhailiúchán collection and welcomed over 1.15m visitors to its –– Déanfar Músaem Shaol na Tuaithe, Páirc Thurlaigh, agus cuireadh fáilte roimh níos mó ná 1.15m cuairteoir sites in 2017. Contae Mhaigh Eo, a fhorbairt chun a acmhainn ina chuid láithreán sa bhliain 2017. The Museum is in the process of developing a iomlán mar mhúsaem staire sóisialta a bhaint Tá forbairt á déanamh ag an Músaem faoi láthair 15-year vision document which will see it transformed amach. ar ráiteas faoi fhís 15 bliana trína ndéanfar an músaem into an institution of international standing. The a athrú ó bhonn le gur foras ardchlú idirnáisiúnta a physical developments across the Museum’s site over bheidh ann. Beidh trí phrionsabal ann mar bhuntaca the next fifteen years will be underpinned by three do na forbairtí fisiciúla a dhéanfar ar laithreáin an principles: Mhúsaeim sna cúig bliana déag atá romhainn: •• Protect: to provide the best conditions for the care of its collections as well as access for education and Ard-Mhúsaem na •• Cosaint: na dálaí is fearr a sholáthar chun cúram a hÉireann - Stair an Dúlra research. National Museum of thabhairt dá bhailiúcháin agus, chomh maith leis •• Safeguard: to ensure all of the NMI sites are safe Ireland - Natural History sin, rochtain a thabhairt le haghaidh oideachais and secure for the collections and the public. agus taighde. •• Accessibility: to make NMI’s sites, exhibitions and •• Coimirce: a chinntiú go bhfuil gach láithreán interpretations fully accessible for all people. de chuid NMI sábháilte agus daingean do na bailiúcháin agus don phobal It is envisaged that a separate masterplan will be •• Rochtain: a chur faoi deara go bhfuil rochtain developed for each site: iomlán ag gach duine ar laithreáin, ar thaispeántais agus ar léirmhíniúcháin NMI. –– The Collins Barracks site will be developed as the headquarters and focal point of all the NMI sites; Samhlaítear go ndéanfar máistirphlean ar leithligh –– New galleries will be developed for earth science do gach láithreán ar leith: and for world cultures while on site facilities will be developed to provide improved access to –– Déanfar láithreán Dhún Uí Choileáin a fhorbairt mar collections; cheanncheathrú agus mar lárphointe do laithreáin uile Ard-Mhúsaem na hÉireann; –– A new extension will be provided to the Natural History Museum in Merrion Street to enable the –– Déanfar gailearaithe nua a fhorbairt le haghaidh historic building to release its full potential as a domhaneolaíochta agus le haghaidh chultúir an ‘museum of a museum’; domhain agus, ina theannta sin, déanfar saoráidí ar –– A link will also be provided to the Museum of

24 25 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

An Ceoláras Náisiúnta National Concert Hall

Tá sé d’uaillmhian ag an gCeoláras Náisiúnta (NCH) he National Concert Hall (NCH) has an •• Atheagrú saoráidí don phobal, lena n-áirítear foyer •• The refurbishment and restoration of the historic a bheith i measc mhórionaid cheoil an domhain, ar ambition to be one of the world’s great centres nua-dheartha agus méadaithe, mar aon le rochtain and currently redundant 1865 block adjacent to the ionad é a bheidh ina shiombail de mhórtas náisiúnta T for music, a centre which will be a symbol of nua ar staighre stairiúil marmarach, athshuíomh na main auditorium for musicians’ facilities, storage d’Éireannaigh gach áit a bhfuil siad. Ach, thar aon ní national pride for Irish people everywhere. But above bialainne, caifé nua Winter Garden, saoráidí nua and side-stage areas; eile, is mian leis go mbeidh NCH ina ionad ceoil a all a centre for music which will enable the NCH to d’aíonna, oifigí fáiltithe agus áirithinte, rochtain •• Extension of the John Field Room; chumasóidh dó a chúram reachtúil i leith an cheoil, na best deliver on its statutory remit for music, the arts, nua ar ardaitheoirí agus seirbhísí uasghrádaithe •• Refurbishment of the former Medical Library to n-ealaíon agus an chultúir, agus i leith an náisiúin, a for culture and for our nation. meicniúla agus leictreachais; serve as an RTÉ National Symphony Orchestra chomhlíonadh. Located on Earlsfort Terrace in Dublin’s city centre •• Bloc stairiúil 1865, atá díomhaoin faoi láthair, is rehearsal studio; Tá an Ceoláras suite ar Ardán Phort an Iarla i lár and next door to the picturesque Iveagh Gardens, é sin an bloc atá tadhlach leis an bpríomh-halla, a •• Development of a new facility comprising a chathair Bhaile Átha Cliath, in aice le Gairdíní áille Uíbh it hosts over 1000 events per annum. The NCH is athfheistiú agus a athbhunú i gcomhair saoráidí do 500-seat recital hall and education and outreach Eachach agus reáchtálann sé os cionn 1000 imeacht home to the RTÉ National Symphony Orchestra, cheoltóirí, áiteanna stórála agus limistéir ar thaobh centre on the site of the former UCD anatomy and in aghaidh na bliana. Is sa Cheoláras Náisiúnta atá Chamber Choir Ireland, Irish Baroque Orchestra, Music an stáitse; Ceolfhoireann Shiansach Náisiúnta RTÉ, Cór Aireagail Network, Music Generation and Crash Ensemble. Its pathology block areas; and •• Seomra John Field a mhéadú; na hÉireann, Cheolfhoireann Bharócach na hÉireann, mission is to foster and celebrate the appreciation, •• The reinstatement and celebration of the site’s Music Network, Music Generation agus Crash knowledge, enjoyment and pure love of music as an •• An sean-Leabharlann Liachta a athfheistiú unique relationship with the Iveagh Gardens, Ensemble lonnaithe Is é atá sa mhisean atá aige ná integral part of Irish life. chun fónamh mar stiúideo cleachtaithe do incorporating a new plaza that responds to tuiscint, eolas, taitneamh agus fíorghrá i leith an cheoil Together with the Office of Public Works, the Cheolfhoireann Shiansach Náisiúnta RTÉ; the original “principal terrace”, strong visual a chothú agus a cheiliúradh mar chuid dhílis de shaol NCH has prepared a development plan for the •• Saoráid nua a fhorbairt ina gcuimseofar halla connections from ground and first floor, and a na hÉireann. Earlsfort Terrace complex which is scheduled to be ceadail 500 suíochán agus ionad oideachais agus landscape strategy that integrates the site and I gcomhar le hOifig na nOibreacha Poiblí, tá completed over the period 2018 to 2027. When cianrochtana ar an láithreán ina mbíodh bloc gardens. plean forbartha ullmhaithe ag NCH do mhórláthair complete, the NCH will be a truly national centre for anatamaíochta agus paiteolaíochta UCD suite; Ardán Phort an Iarla agus tá an obair a bhaineann leis music, curating music projects for all audiences and for •• Athbhunú agus ceiliúradh chaidreamh uathúil Above all, these development plans will ensure a world an bplean sin le cur i gcrích thar an tréimhse ó 2018 future generations. an láithreáin le Gairdíní Uíbh Eachach, rud a class experience for all visitors and herald a new era go 2027. Nuair a bheidh na hoibreacha críochnaithe, chuimseoidh plás nua a chomhfhreagróidh for music in Ireland. beidh NCH ina fhíorionad náisiúnta ceoil, agus The key features of the development masterplan don “príomhardán” bunaidh, ceangail thréana tionscadail cheoil á reáchtáil aige do gach cineál lucht include: radharcacha ó leibhéal na talún agus ón gcéad urlár, féachana agus do na glúnta a bheidh ann ina dhiaidh •• A newly-refurbished and extended main auditorium agus straitéis dearthóireachta a chomhtháthaíonn seo. with increased capacity of 1,350 seats, improved an láithreán agus na gairdíní. musician’s facilities, improved foyer areas, an Áirítear an méid seo a leanas i measc phríomhghnéithe enlarged stage with piano and hydraulic stage lifts, Thar aon ní eile, mar thoradh ar na pleananna an mháistirphlean: a new ventilation system, improved backstage and forbartha seo, déanfar deimhin de go mbeidh •• Príomh-halla athfheistithe agus leathnaithe, storage areas, replaced seats, floors, doors, new lift eispéireas den scoth ann do na cuairteoirí go léir agus líon na suíochán méadaithe go 1,350 ann, access, re-roofing, fire safety works, rewiring, and agus cuirfear tús le ré nua ceoil in Éirinn. mar aon le saoráidí feabhsaithe do cheoltóirí, full redecoration; limistéir fheabhsaithe foyer, stáitse méadaithe a •• The reorganisation of public facilities, including mbeidh ardaitheoirí hiodrálacha pianó agus stáitse a newly-designed and enlarged main foyer, with ag gabháil leis, córas nua aerúcháin, limistéir new access to historic marbled stairs, relocation fheabhsaithe cúlstáitse agus stórála, suíocháin, of the restaurant, a new Winter Garden café, new urláir agus doirse nua, rochtain nua ar ardaitheoirí, guest facilities, reception and booking offices, new díon nua, oibreacha sábháilteachta dóiteáin, lift access and upgraded mechanical and electrical athshreangú, agus athmhaisiú iomlán; services; An Ceoláras Náisiúnta The National Concert Hall

26 27 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Áiléar Crawford, Corcaigh Áras Nua-Ealaíne na hÉireann Crawford Art Gallery Cork Irish Museum of Modern Art

Is é Áiléar Crawford, Corcaigh, an t-aon Fhoras he Crawford Art Gallery, Cork is the only Is é Áras Nua-Ealaíne na hÉireann (IMMA) Foras he Irish Museum of Modern Art is Ireland’s Cultúir Náisiúnta é atá lonnaithe, ina iomláine, National Cultural Institution located in its Cultúir Náisiúnta na hÉireann i leith na hEalaíne National Cultural Institution for Contemporary lasmuigh de Bhaile Átha Cliath. Ina theannta sin, is é T entirety outside of Dublin. It is also the regional Comhaimseartha. Cuimsíonn a chlár taispeántais T Art. Its programme comprises exhibitions and músaem ealaíne réigiúnach Chúige Mumhan é, agus é art museum for Munster, dedicated to the visual agus tionscadail de chuid ealaíontóirí mórchlú projects by leading Irish and international artists, as tiomnaithe do na hamharcealaíona, sa réimse stairiúil arts, both historic and contemporary. The permanent Éireannacha agus idirnáisiúnta chomh maith le clár well as a rich engagement and learning programme agus sa réimse comhaimseartha araon. Tá beagnach collection comprises almost 4,000 works, ranging from leathan rannpháirteachais agus foghlama a chuireann providing audiences of all ages the opportunity to 4,000 saothar ann sa bhailiúchán buan, ar saothair iad eighteenth century Irish and European painting and deis ar fáil do dhaoine chun scrúdú a dhéanamh ar explore contemporary art and unlock their creativity. a bhfuil péintéireacht agus dealbhóireacht Éireannach sculpture, through to contemporary video installations. ealaín chomhaimseartha agus chun a gcruthaitheacht IMMA is home to the National Collection of Irish and agus Eorpach de chuid an ochtú haois déag agus At the heart of the collection is a collection of Greek a scaoileadh saor. Is in IMMA a fhaightear Bailiúchán International Modern and Contemporary Art, now suiteáin fhísealaíne chomhaimseartha ina measc. Mar and Roman sculpture casts, brought to Cork in 1818 Náisiúnta Nua-Ealaín Chomhaimseartha na hÉireann numbering over 3,000 artworks, and this national chuid lárnach den bhailiúchán, tá bailiúchán teilgean from the Vatican Museum in Rome. agus na Nua-Ealaíne Comhaimseartha Idirnáisiúnta, ar resource is made available through engagement and dealbhóireachta Gréagach agus Rómhánach ann a Located in the heart of Cork city, the gallery bailiúchán é ina bhfuil os cionn 3,000 saothar anois, learning programmes, digital resources and exhibitions tugadh go Corcaigh sa bhliain 1818 ó Mhúsaem na is a critical part of Ireland’s cultural and tourism agus cuirtear an acmhainn náisiúnta seo ar fáil trí at IMMA and nationally. IMMA has a large and Vatacáine sa Róimh. infrastructure, welcoming almost 200,000 visitors chláir rannpháirteachais agus foghlama, trí acmhainní engaged audience. Tá an tÁiléar suite i gcroílár chathair Chorcaí, is a year. The Gallery is housed in a beautiful early digiteacha agus trí thaispeántais in áitreabh IMMA Visitor numbers in 2017 were almost 500,000. cuid an-tábhachtach d’infreastruchtúr cultúir agus 18th-century building which, unfortunately, has agus in áiteanna eile ar fud na tíre. IMMA’s audience is young and digitally connected, turasóireachta na hÉireann é agus cuireann sé fáilte significant infrastructural deficits. The gallery has Tá lucht féachana mór dúthrachtach ag IMMA. with over 60% of its visitors aged under 44 and a roimh bheagnach 200,000 cuairteoir in aghaidh prepared a phased development plan for the building Bhí beagnach 500,000 cuairteoir ann sa bhliain large amount of engagement happening through its na bliana. Tá an tÁiléar lonnaithe i bhfoirgneamh which will, in its first phase, involve the completion 2017. Lucht féachana óg atá ag IMMA, agus iad social media channels. IMMA’s mission is to connect álainn de chuid an 18ú haois ach, ar an drochuair, tá of essential works, refurbish the existing building and eolach ar chúrsaí digiteacha, is é sin, tá os cionn audiences and art, providing an extraordinary space in easnaimh shuntasacha infreastruchtúir ann. Tá plean develop further office and gallery space, including 60% dá chuid cuairteoirí faoi bhun 44 bliana d’aois Ireland where contemporary life and contemporary art forbartha céimnithe ullmhaithe ag an ngailearaí i leith the construction of a new block for education, agus bíonn leibhéal ard rannpháirteachais ann trína connect, challenge and inspire on another. an fhoirgnimh agus, sa chéad chéim den phlean sin, conservation and storage purposes. chainéil mheán sóisialta. Is é misean IMMA an IMMA in collaboration with the Office of Public déanfar oibreacha riachtanacha chun an foirgneamh lucht féachana agus an ealaín a nascadh le chéile Works have started the process of updating an láithreach a athfheistiú agus déanfar spás breise a trí spás suaithinseach a chur ar fáil in Éirinn, áit ina existing plan for the development of the full 26 fhorbairt le haghaidh oifigí agus gailearaithe, lena ndéantar an saol comhaimseartha agus an ealaín acre site at the RHK premises at Kilmainham. The n-áirítear bloc nua a thógáil a úsáidfear ar mhaithe le chomhaimseartha a nascadh lena chéile, ina dtugann main element of this involves the development of a cúrsaí oideachais, caomhantas agus stóráil. siad dúshlán a chéile agus ina dtugann siad inspioráid dedicated Collections and Learning Centre on the site. dá chéile. I gcomhar le hOifig na nOibreacha Poiblí, tá IMMA tar éis tús a chur le próiseas uasdátaithe plean atá ann cheana féin maidir le forbairt an láithreáin iomláin ag áitreabh an Ospidéil Ríoga i gCill Mhaighneann. Baineann an phríomhchuid den phlean sin le forbairt sain-Ionaid Bailiúchán agus Foghlama ar an láithreán.

Duine d’fhoireann an chláir ‘Foghlaim agus Fiosraigh’ ag éascú turais saor in An t-ealaíontóir, Stephan Doitschinoff, agus aisce san Áiléar don phobal i gcoitinne é ag suiteáil a shaothair i gClós IMMA, 2017. One of the Learn and Explore team Artist Stephan Doitschinoff installing his facilitating free tours of the Gallery work in the IMMA Courtyard, 2017. to the general public (Grianghraf/Photo© Photocall Ireland)

28 29 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Leabharlann Chester Beatty Amharclann na Mainistreach Chester Beatty Library The Abbey Theatre

Tá cuid de na seoda is breátha a bhaineann le he Chester Beatty Library contains some of Tugtar Amharclann Náisiúnta na hÉireann ar he Abbey Theatre also known as the National mórchultúir agus mór-reiligiúin an domhain le fáil i the finest treasures of the great cultures and Amharclann na Mainistreach freisin agus osclaíodh Theatre of Ireland first opened its doors to Leabharlann Chester Beatty (LCB). Ba é Sir Alfred T religions of the world. The Collections were don phobal den chéad uair í sa bhliain 1904. Ba iad T the public in 1904. It was founded by Nobel Chester Beatty (1875 - 1968), a bhí ina innealtóir bequeathed to the Irish people and entrusted to the Buaiteoir Dhuais Nobel, William Butler Yeats, agus Laureate William Butler Yeats and Lady Augusta mianadóireachta rathúil Meiriceánach, ina bhailitheoir care of the State by Chester Beatty (1875-1968), who Lady Augusta Gregory a bhunaigh an amharclann Gregory and has played a vital role in the literary, agus ina dhaonchara, a thug an Bailiúchán, le huacht, was a successful American mining engineer, collector agus tá sí tar éis ról fíorthábhachtach a bheith aici i social and cultural life of Ireland. The mission of the do mhuintir na hÉireann lena choimeád faoi chúram and philanthropist. Through this extensive collection saol litríochta, sóisialta agus cultúir na hÉireann. Is Abbey Theatre is to imaginatively engage with all of an Stáit. Trína bailiúchán forleathan agus trína raon and its extensive programmes, the Library promotes é atá i misean Amharclann na Mainistreach ná dul i Irish society through the production of ambitious, leathan clár, cuireann an Leabharlann meas agus the appreciation and understanding of world cultures. dteagmháil go samhlaíoch le sochaí uile na hÉireann trí courageous and new theatre in all its forms. tuiscint ar chultúir an domhain chun cinn. The role of the Library is to protect, preserve and amharclannaíocht mhisniúil uaillmhianach nua de gach •• The Abbey Theatre, following wide consultation, Is é atá i ról na Leabharlainne ná an oidhreacht make available to the public in the form of exhibitions, cineál a léiriú. is currently finalising a Feasibility Study for an atá ann sna Bailiúcháin a chosaint, a chaomhnú popular publications, lectures and other events the •• Tar éis dul i mbun comhairliúchán forleathan, tá ambitious new National Theatre, extending its agus a chur ar fáil don phobal i bhfoirm taispeántas, heritage enshrined in the Collections and to provide bailchríoch á cur ag Amharclann na Mainistreach current site down to Eden Quay on the Liffey. foilseacháin choitianta, léachtaí agus imeachtaí eile the world of scholarship access to this internationally faoi láthair ar Staidéar Féidearthachta i leith •• The new theatre building is intended to honour agus rochtain a thabhairt don réimse scoláireachta ar important resource. Amharclann Náisiúnta nua uaillmhianach a chuirfear the history and legacy of the Abbey Theatre, whilst an acmhainn seo lena ngabhann tábhacht idirnáisiúnta. The development of the Library within its existing ar fáil trína láithreán reatha a leathnú amach chuig matching the national theatres of other European Tá forbairt LCB san áit ina bhfuil sé tar éis teacht footprint has become critical to meeting the future Cé Éidin ar bhruach na Life. Capital Cities. chun bheith thar a bheith tábhachtach do riachtanais needs of its visitors. The Library are planning to •• Tá sé beartaithe go dtabharfaidh an foirgneamh •• The proposed new Theatre will contribute to na gcuairteoirí amach anseo. Tá sé beartaithe ag LCB have the existing buildings refurbished – collections, nua amharclainne ómós do stair agus d’oidhreacht Ireland’s reputation as a centre for theatre as well a chur faoi deara go ndéanfar na foirgnimh atá ann public and staff areas – and to extend and expand Amharclann na Mainistreach agus, ag an am céanna, as revitalising a key area in Dublin 1, at the juncture faoi láthair a athfheistiú - bailiúcháin, limistéir phoiblí the existing building. The refurbished galleries will go mbeidh sí inchomórtais leis na hamharclanna of the two major Luas lines. agus limistéir foirne - agus go ndéanfar an foirgneamh allow new thematic interpretations of the permanent náisiúnta atá ann i bPríomhchathracha eile na atá ann faoi láthair a mhéadú agus a leathnú go Collections. Additional gallery space will provide hEorpa. cuí. Mar thoradh ar na gailearaithe athfheistithe a the opportunity for more collaborative temporary bheith ann, beifear in ann léirmhínithe téamacha exhibitions, drawing on the Library’s international •• Cuirfidh an Amharclann nua atá beartaithe le clú faoi na Bailiúcháin bhuana a chur ar fáil. Soláthróidh network. na hÉireann mar ionad amharclannaíochta agus, spás breise gailearaí deis le haghaidh líon níos mó chomh maith leis sin, déanfaidh sí príomhcheantar taispeántas sealadach comhoibríoch trí leas a bhaint as de chuid Bhaile Átha Cliath 1 a athbheochan san áit líonra idirnáisiúnta LCB. a dtagann an dá mhórlíne den Luas le chéile.

Oibrithe deonacha ag foghlaim faoi Róba Impiriúil Dragain Síneach le linn seisiún oiliúna maidir le Theicstílí Síneacha Volunteers learn about a Chinese Imperial Dragon Robe at a training session on Chinese Textiles

30 31 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Infheistíocht atá ann cheana in Secure existing investment in arts and Mar thoradh ar chomhairliúcháin Éire Ildánach ar fud infreastruchtúr ealaíon agus cultúir ar culture infrastructure nationwide and na tíre sa bhliain 2017, léiríodh fonn mór a bheith ar dhaoine i leith spásanna cruthaitheachta a bheith fud na tíre a dhaingniú agus cóimheá ensure a regional balance (€40m) ann: stiúideonna, spásanna taibhiúcháin, áiteanna réigiúnach a chinntiú (€40m) Ireland has an impressive nationwide infrastructure simplí oibre inar féidir le healaíontóirí agus daoine cruthaitheacha eile triail a bhaint as smaointe nua Tá infreastruchtúr an-mhaith ann ar fud na hÉireann i of Arts and Culture facilities. Most of this is operated agus comhoibriú lena chéile. Chun teacht ar bhealaí dtaca le saoráidí Ealaíon agus Cultúir de. Tá an chuid or owned by our 31 local authorities. The facilities chun spásanna cruthaitheachta a fhreastalaíonn ar is mó de na saoráidí sin á n-oibriú, nó ar úinéireacht, - incorporating art galleries, museums, theatres riachtanais agus ar mhianta áitiúla a aimsiú, beimid in ag ár 31 údarás áitiúil. Rinneadh na saoráidí - and performance spaces - were constructed in the ann oibriú le húdaráis áitiúla agus réigiúnacha anois ina gcuimsítear gailearaithe ealaíne, músaeim, main over the two decades from 1994 to 2014 and le linn dóibh straitéisí a tharraingt suas le haghaidh amharclanna agus spásanna taibhiúcháin - a thógáil financed by the Government. This investment has forbairt réigiúnach, lena n-áirítear athghiniúint go formhór sa tréimhse fiche bliain ó 1994 go 2014 greatly improved access to the arts and allowed uirbeach agus tuaithe. agus mhaoinigh an Rialtas an obair sin.Mar thoradh people all around the country to participate. It plays ar an infheistíocht sin, tá feabhas mór curtha ar an an important role in supporting and enriching rural rochtain ar na healaíona agus tá daoine ar fud na tíre communities. According to the Irish Museums Survey in ann a bheith rannpháirteach sna healaíona agus tá 2016, approximately 230 Museums throughout ról tábhachtach aici ó thaobh tacú le pobail tuaithe Ireland welcomed a total of 6 million visitors in 2014. agus pobail tuaithe a shaibhriú. De réir an tSuirbhé The Regional Spatial and Economic Plans will ar Mhúsaeim na hÉireann 2016, chuir tuairim is 230 perform an essential role in directing and informing Músaem ar fud na hÉireann fáilte roimh 6 mhilliún future investment in regional cultural infrastructure cuairteoir san iomlán sa bhliain 2014. to align with and effectively deliver on the objectives Beidh ról riachtanach ag na Pleananna of the National Planning Framework - Ireland 2040: Réigiúnacha Spásúlachta agus Eacnamaíochta i ndáil Our Plan. Future investment will also be informed le hinfheistíocht in infreastruchtúr cultúir réigiúnach by the work of the Arts Council and the County and amach anseo a threorú, agus i ndáil le heolas a chur ar City Management Association which are currently fáil i dtaca leis sin de, ionas go mbeidh ailíniú ann leis reviewing our nationwide infrastructure of venues na cuspóirí atá ann in Creat Náisiúnta Pleanála - Éire and arts centres and will seek to protect the existing 2040: Ár bPlean agus ionas go mbeifear in ann cuspóirí infrastructure while also offering opportunities to an phlean sin a chur i gcrích go héifeachtach. Déanfar address any gaps in regional cultural opportunities for cinntí maidir le hinfheistíocht freisin i gcomhar leis an communities around the country. This plan will also gComhairle Ealaíon agus le Cumann na mBainisteoirí ensure coherence between the Department’s capital Contae agus Cathrach a bhfuil athbhreithniú á investment and current support from the Arts Council dhéanamh acu ar ár infreastruchtúr láithreacha agus for programming. ionad ealaíon ar fud na tíre agus, trí na cinntí sin, In addition, the nationwide consultations as part féachfar leis an infreastruchtúr atá ann cheana féin a of the Creative Ireland Programme in 2017 revealed chosaint agus, ag an am céanna, féachfar le deiseanna a widespread desire for creative spaces: studios, a thairiscint chun aghaidh a thabhairt ar aon bhearnaí performance spaces, simple work spaces where artists ó thaobh na ndeiseanna cultúir réigiúnacha atá ann and other creatives can experiment and collaborate. do phobail ar fud na tíre. Ina theannta sin, cinnteoidh The Department will work with local and regional an plean seo go mbeidh comhtháiteacht ann idir authorities, as they draw up strategies for regional infheistíocht chaipitiúil na Roinne agus tacaíocht development, including urban and rural regeneration, reatha ón gComhairle Ealaíon i leith clár. to find ways to provide such creative spaces that meet local needs and aspirations.

32 33 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Siamsa Tíre, Trá Lí, a Ghlasú Greening Siamsa Tíre, Tralee

Is é atá i Siamsa Tíre ná ionad ciorclach saintógtha iamsa Tíre is a purpose-built circular venue Infheistíocht i ndigitiú ár mBailiúchán Investment in the digitisation of our ina ndéantar cultúr na hÉireann a cheiliúradh trí celebrating Irish culture with a theatre, music Náisiúnta (€10m) National Collections (€10m) chlár amharclannaíochta, ceoil agus damhsa a chur S and dance programme as well as hosting Arts ar fáil agus, chomh maith leis sin, trí léiriúcháin taistil Council funded touring productions. Siamsa prides Maidir le digitiú ár mbailiúchán náisiúnta, cabhraíonn Digitisation of our national collections both assists a fhaigheann maoiniúchán ón gComhairle Ealaíon itself as one of Ireland’s busiest theatre and arts sé le caomhnú ár mbailiúchán náisiúnta agus, with the preservation of our national collections a óstáil. Is cúis mhórtais do Shiamsa go bhfuil siad i centres providing entertainment for all with 83,664 in chomh maith leis sin, cuireann sé bealach ar fáil do and provides a way in for citizens to discover them. measc na n-ionad amharclannaíochta agus ealaíon audience figures in 2017. Ongoing capital investment shaoránaigh eolas a fháil fúthu. Is ionann digitiú agus Digitisation is an opportunity to showcase Ireland’s is gnóthaí dá bhfuil ann in Éirinn agus cuireann siad has enabled the theatre to reduce its carbon footprint deis chun léargas a thabhairt ar chlú méadaitheach growing reputation as a centre for the innovative siamsaíocht ar fáil do gach aicme den phobal - sa and its impact on the environment. In collaboration na hÉireann mar ionad i gcomhair úsáid nuálach na use of digital technology. We have already seen bhliain 2017, bhí lucht féachana 83,664 dhuine ann. with the Sustainable Energy Authority of Ireland teicneolaíochta digití. Is léir cheana féin an éifeacht the transformative effect of making some of our Mar thoradh ar infheistíocht chaipitiúil leanúnach, bhí and with funding from the Department of Culture, chlaochlaitheach a ghabhann le cuid dár mbailiúcháin collections available online. For example, the 1901 an amharclann in ann a lorg carbóin, agus an tionchar Heritage & the Gaeltacht, the theatre is invested in a chur ar fáil ar líne. Mar shampla, tá digitiú déanta and 1911 census are digitised, published and freely a bhí aige sin ar an timpeallacht, a laghdú. I gcomhar energy upgrades, including an ‘Air to Heat Pump’ ar dhaonáirimh na mbliana 1901 agus 1911, tá siad available on the National Archives website. The le hÚdarás Fuinnimh Inmharthana na hÉireann, system, the ongoing replacement of tungsten with foilsithe agus tá siad ar fáil saor in aisce ar láithreán National Archives Census microsite received 1.75 agus le maoiniúchán ón Roinn Cultúir, Oidhreachta LED lighting, improved insulation and extensive use of gréasáin na Cartlainne Náisiúnta. Sa bhliain 2017, bhí million online visitors in 2017. The total number of & Gaeltachta, tá infheistíocht á déanamh ag an solar panels on the roof. 1.75 milliún cuairteoir ar líne ann ar mhicrealáithreán visitors to the National Archives as a whole in 2017 amharclann in uasghráduithe fuinnimh, lena n-áirítear Siamsa Tíre is leading the way in environmental Daonáirimh na Cartlainne Náisiúnta. Ba é a bhí sa was 9,479. córas ‘Caidéal Aeir go Teas’, soilsiúchán LED a chur sustainability and its most recent capital investment líon iomlán cuairteoirí sa Chartlann Náisiúnta féin sa Making the National Collections available online in ionad soilsiúchán tungstain ar bhonn leanúnach, will assist Siamsa to become the first green theatre bhliain 2917 ná 9,479. allows the National Cultural Institutions to: insliúchán feabhsaithe agus úsáid forleathan in Ireland. In addition to reducing its impact on the Trí na Bailiúcháin Náisiúnta a chur ar fáil ar líne, •• Preserve their collections; grianphainéal ar an díon. environment, the works will generate savings over beidh na Forais Chultúir Náisiúnta in ann an méid seo •• Conserve their collections; Tá Siamsa Tíre chun tosaigh ó thaobh ten years from the ongoing reduction of dependence a leanas a dhéanamh: •• Safeguard their collections; inbhuanaitheacht comhshaoil de agus cabhróidh on fossil fuels. It will provide a more comfortable •• A gcuid bailiúchán a chosaint; an infheistíocht chaipitiúil is déanaí atá déanta le atmosphere for patrons and staff and ensure that •• Reduce pressure on staff resources in reading •• A gcuid bailiúchán a chaomhnú; Siamsa teacht chun bheith ar an gcéad amharclann audiences can enjoy an energy efficient environment rooms; •• A gcuid bailiúchán a choimirciú; ghlas in Éirinn. De bhreis ar laghdú a dhéanamh ar while attending an evening at the theatre. •• Provide access to their collections; and a thionchar ar an timpeallacht, beidh sábháil airgid •• Laghdú a dhéanamh ar an mbrú ar acmhainní •• Explore alternative revenue streams from their ann thar dheich mbliana mar thoradh ar laghdú an foirne i seomraí léitheoireachta; collections. spleáchais ar bhreoslaí iontaise. Beidh atmaisféar níos •• Rochtain ar a mbailiúcháin a chur ar fáil; agus compordaí ann do phátrúin agus don fhoireann agus •• Scrúdú a dhéanamh ar shruthanna malartacha déanfar deimhin de go mbeidh an lucht féachana in ioncaim óna gcuid bailiúcháin. ann taitneamh a bhaint as timpeallacht atá éifeachtach ó thaobh cúrsaí fuinnimh de le linn dóibh seal a chaitheamh san amharclann.

34 35 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Digitiú Digitisation

Cumasaíonn digitiú do dhaoine ar fud na hÉireann igitisation makes it possible for people all meiteashonraí a chomhroinneann Éire ar ardán •• Provide for the re-use of digital material; agus, go deimhin, ar fud an domhain rochtain a fháil ar over Ireland and indeed the world, to access Europeana. Is é atá in Europeana ná tairseach •• Work in partnership with other organisations na bailiúcháin shaibhre ilghnéitheacha a shealbhaíonn D the rich and varied collections held in trust idirlín a fheidhmíonn mar phointe rochtana aonair to support digitisation projects of collections of ár bhForais Chultúir Náisiúnta ar iontaobhas dúinn. for us by our National Cultural Institutions. There is a ar na milliúin leabhar, péintéireachtaí, scannán, national significance; and Tá ráchairt mhór ar ábhar cultúir ardchaighdeáin ar huge appetite for high quality on-line cultural material. réad músaeim agus taifead cartlainne a bhfuil •• Leverage philanthropic support. líne. Trí dhigitiú a dhéanamh ar a gcuid bailiúchán, By digitising their collections, cultural institutions digitiú déanta orthu ar fud na hEorpa. Tá Éire ina méadaíonn na forais chultúir náisiúnta an líon daoine increase their reach well beyond those who are in a ball gníomhach de Europeana agus tá ionadaíocht Some projects which should be available on-line in the atá in ann a seirbhísí a úsáid go dtí líon i bhfad níos position to visit their buildings in person. Digitisation ag cuid mhór eagraíochtaí cultúir de chuid na short-term include the Band Aid Archive donated to airde ná an líon daoine atá in ann cuairt a thabhairt i also provides a very important channel to connect hÉireann i Líonra Europeana agus glacann siad páirt i the National Library and Church Records which consist bpearsa ar na foirgnimh ina bhfuil na forais lonnaithe. with our Diaspora – which is estimated to be up to dtionscadail éagsúla de chuid Europeana.; of parish registers for baptism, marriage and burial. Ina theannta sin, cuireann digitiú bealach an- 70 million people worldwide – and in turn encourages •• Déanfar socrú maidir le hathúsáid ábhair dhigitigh; tábhachtach ar fáil dúinn caidreamh a bhunú lenár cultural tourism. •• Oibreofar i gcomhpháirtíocht le heagraíochtaí nDiaspóra - a meastar ina leith go bhfuil suas le 70 The importance of digitisation was really eile chun tacú le tionscadail digitiúcháin i ndáil le milliún duine ann ar fud an domhain - agus, chomh underlined during the 2016 centenary year, some of bailiúcháin a bhfuil tábhacht náisiúnta acu; agus maith leis sin, spreagann sé turasóireacht chultúir. our Cultural Institutions made a wealth of material Tarraingíodh aird mhór ar thábhacht an available online for the first time. •• Déanfar tacaíocht daonchairdis a spreagadh digitiúcháin le linn na bliana 2016, is é sin bliain Chomóradh an Chéid, nuair a chuir roinnt dár bhForais Funding digitisation projects will: Is ceart go mbeidh roinnt tionscadal ar fáil ar líne sa ghearrthéarma agus, ina measc siúd, áirítear Cartlann Chultúir méid mór ábhair ar fáil ar líne den chéad uair. •• Ensure collections are correctly catalogued and Band Aid a deonaíodh don Leabharlann Náisiúnta, mar digitally captured; Déanfar an méid seo a leanas trí thionscadail aon le Taifid Eaglaise ina gcuimsítear cláir pharóiste i •• Develop the software required to provide access digitiúcháin a mhaoiniú: ndáil le baistí, póstaí agus adhlacthaí. on-line to Digital Collections; •• Cinnteofar go ndéanfar bailiúcháin a chatalógú i gceart agus a ghabháil go digiteach; •• Ensure that the on-line data is of the highest quality using international metadata standards; •• Forbrófar na bogearraí a bheidh ag teastáil le go mbeidh Bailiúcháin Dhigiteacha ar fáil ar líne; •• Allow for the display and discoverability on-line of more of collections; •• Maidir leis na sonraí a chuirfear ar fáil ar líne, cinnteofar go mbeidh siad de réir na cáilíochta is •• Enhance Institutions outreach and education airde dá bhfuil ann, rud a bhainfear amach trí úsáid programmes through greater access to the a bhaint as caighdeáin mheiteashonraí idirnáisiúnta; collections held; •• Soláthrófar deis chun ábhar breise de chuid •• Increase the potential for tourists to gain greater bailiúchán a chur ar taispeáint ar líne agus chun an knowledge of the collections held in Ireland and in t-ábhar sin a aimsiú ar líne; particular the National Cultural Institutions; •• Feabhsófar cláir chianrochtana agus oideachais na •• Increase the quality and quantity of metadata bhForas trí rochtain níos leithne a chur ar fáil ar na that Ireland shares on the Europeana platform. bailiúcháin atá ann; Europeana is an internet portal that acts as a single access point to millions of books, paintings, films, •• -Méadófar na deiseanna a bheidh ag turasóirí chun museum objects and archival records that have tuilleadh eolais a fháil faoi na bailiúcháin atá ann been digitised throughout Europe. Ireland has in Éirinn agus, go háirithe, faoi na bailiúcháin atá i been an active member of Europeana with many seilbh na bhForas Cultúr Náisiúnta; Irish cultural organisations represented both in the •• Méadófar cáilíocht agus cainníocht na Europeana Network and participating in a variety of Taifead baiste Bram Stoker Bram Stoker’s baptism record Europeana’s projects;

36 37 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Infheistíocht i Léiriúchán na Meán agus Investment in Media Production and ar luach léiriúchán Éireannach san ionad margaidh Irish TV drama content. In recent years, there has sa Tionscal Closamhairc (€200m) Audio Visual Industry (€200m) trí dheimhin a dhéanamh de go bhforbraítear go been very little Irish domestic TV Drama and new hiomlán iad sula gcuirtear tús le léiriú; funding will allow Ireland to take its place in this Faoi Cholún 4 de Chlár Éire Ildánach, tá an Rialtas Under Pillar 4 of the Creative Ireland Programme, •• Maoiniúchán chun spreagadh a thabhairt i leith growing international market as well as reflecting tiomanta i leith forbairt a dhéanamh ar Éirinn mar the Government is committed to developing Ireland ábhar nua drámaíochta a léiriú don réimse teilifíse our own cultural experience; Lárionad Barr Feabhais maidir le Léiriúchán na Meán as a centre of excellence in media production in Éirinn. Le blianta beaga anuas, is beag an méid •• A Regional Production Fund aimed at assisting trí thacú le forbairt earnálacha scannánaíochta, teilifíse through supporting the development of the Irish Drámaíochta Éireannaí Teilifíse intíre a bhí ann with the cost of filming outside of the Dublin agus beochana na hÉireann. Déanfar amhlaidh trí film, television and animation sectors. It will do agus ligfidh maoiniúchán nua d’Éirinn a hionad a and Wicklow regions The recently announced leanúint de dhreasachtaí cánach a sholáthar do léiriú this by continuing to provide tax incentives for film ghlacadh sa mhargadh méadaitheach idirnáisiúnta production of George RR Martin’s Nightflyers in scannán in Éirinn agus trí mhaoiniúchán caipitiúil a production in Ireland and by providing capital funding seo agus, chomh maith leis sin, beifear in ann Limerick was made possible by an Irish Film Board sholáthar do Bhord Scannán na hÉireann, ar nithe to the Irish Film Board, which in turn will support and léargas a thabhairt ar ár n-eispéireas cultúir féin; and will unlock the potential of other regions to iad sin a thacóidh le hearnálacha scannánaíochta, promote Irish film, television and animation. One of •• Ciste i Leith Léiriúchán Réigiúnach a bheidh dírithe support high-end productions; teilifíse agus beochana na hÉireann agus a chuirfidh the challenges will be to increase funding to the sector ar chúnamh a thabhairt maidir leis an gcostas a •• Additional Training of film workers and crew na hearnálacha sin chun cinn. Ceann de na dúshláin through the Irish Film Board. This will, in turn, allow ghabhann le scannánaíocht lasmuigh de réigiúin particularly in the regions. a bheidh ann ná maoiniúchán don earnáil a mhéadú it to fulfil its remit and help position the sector as a Bhaile Átha Cliath agus Chill Mhantáin. Bhíothas trí Bhord Scannán na hÉireann. Agus ligfidh sé sin dó strategically important contributor to the cultural and in ann Nightflyers le George RR Martin a léiriú i a chúram a chomhlíonadh agus an earnáil a chur sa economic life of the country. Luimneach, mar a fógraíodh le déanaí, mar thoradh riocht gur rannchuiditheoir tábhachtach straitéiseach í ar dheontas ó Bhord Scannán na hÉireann agus i dtaca le saol cultúir agus eacnamaíochta na tíre. The audio visual sector cumasóidh deontais den sórt sin do réigiúin eile tacú le léiriúcháin ardleibhéil; An earnáil chlosamhairc We are experiencing an international revolution in the audio visual sector, driven largely by new •• Oiliúint Bhreise d’oibrithe agus do chriúnna Tá réabhlóid idirnáisiúnta ar siúl san earnáil internet platforms such as Netflix and Amazon, and scannáin go háirithe sna réigiúin. chlosamhairc, rud atá á spreagadh, den chuid is mó, the continued success of the traditional TV and film ag ardáin nua idirlín amhail Netflix agus Amazon agus industry. There are major opportunities for growth in ag rath leantach an tionscail thraidisiúnta teilifíse agus the sector. scannánaíochta. Tá mórdheiseanna ann le haghaidh Ireland is an attractive territory for internationally fáis san earnáil mobile audio visual investment combining as it does Is críoch tharraingteach í Éire le haghaidh fantastic locations, an English-speaking population, a infheistíocht chlosamhairc atá soghluaiste ar bhonn skilled workforce and a competitive fiscal incentive. idirnáisiúnta ós rud é go bhfuil suíomhanna iontacha Additional capital funding in the sector will exploit this ar fáil anseo, go bhfuil pobal ann a labhraíonn Béarla, potential and will focus primarily on film production, go bhfuil fórsa saothair oilte ann agus go bhfuil High End TV drama and animation under the following dreasachtaí iomaíocha fioscacha ann. Trí infheistíocht headings:- bhreise chaipitiúil a dhéanamh san earnáil, saothrófar •• Co-production funding to support the development an acmhainneacht seo agus díreofar go háirithe ar and production of more projects such as Room and léiriú scannán, ar dhrámaíocht Ardleibhéil Teilifíse agus Brooklyn which were Irish and international co- ar bheochan faoi na ceannteidil seo a leanas:- productions; •• Maoiniúchán comhléiriúcháin chun tacú le forbairt •• Development funding to increase the value of Irish agus léiriú níos mó tionscadal amhail Room productions in the marketplace by ensuring they agus Brooklyn ar léiriúcháin Éireannacha agus are fully developed before entering production; idirnáisiúnta a bhí ann; •• Funding to encourage the production of new •• Maoiniúchán forbartha chun méadú a dhéanamh

38 39 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Nightflyers Nightflyers

Tá an tsraith de chuid Syfy ar a dtugtar Nightflyers he much anticipated Syfy series Nightflyers agus a bhfuiltear ag súil go mór leis bunaithe ar novella has commenced production in Troy Studios in de chuid na bliana 1987 le George R.R. Martin agus T Limerick. The series, is based on George R.R. tá sé á léiriú ag NBC Universal & Universal Cable Martin’s 1987 Novella and is being produced by NBC Productions, in éineacht le Wild Atlantic Pictures Universal & Universal Cable Productions, alongside lena mbaineann na léiritheoirí Éireannacha Macdara Wild Atlantic Pictures with Irish producers Macdara Kelleher agus Eoin Egan, agus craolfar é ar Chainéal Kelleher and Eoin Egan, and will air on the Syfy Syfy agus cuirfear ar fáil ar Netflix é freisin. Tháinig Channel in the US, and will also be made available on na stiúideonna nua ar an saol tar éis seanmhonarcha Netflix. The new studios saw the transformation of the Dell i Luimneach a thiontú ina hacmhainn mhór do old Dell factory in Limerick into what is now a major thionscail chruthaitheachta na hÉireann. asset for Ireland’s Creative industries.

Is é is aidhm don tionscadal seo: This project aims to: •• Infheistíocht a mhealladh chuig na réigiúin i •• Bring investment to the regions in line with the gcomhréir leis an bPlean Gníomhaíochta do Phoist; Action Plan for Jobs; •• Cruthaitheacht a chur i gcroílár gach ní a •• Bring creativity to the centre of everything we do dhéanaimid mar atá leagtha amach i gClár Éire as set out in the Creative Ireland Programme; Ildánach; •• Bring top quality jobs and training to a whole new •• Poist agus oiliúint ardchaighdeáin a chur ar fáil do generation in Limerick to ensure that Limerick ghlúin nua ar fad i Luimneach chun a chinntiú go becomes a major centre of film and TV Drama for mbeidh Luimneach ina mhórionad scannánaíochta years to come.” agus Drámaíochta Teilifíse sna blianta atá

romhainn.” The Irish Film Board (IFB) has granted production Stiúideonna Troy, Luimneach funding to Nightflyers, while its training arm, Screen Troy Studios, Limerick Chuir Bord Scannán na hÉireann (IFB) maoiniúchán Training Ireland, has also collaborated with Troy (Grianghraf/Photo© Troy Studios) léiriúcháin ar fáil do Nightflyers agus, chomh maith Studios and Nightflyers to develop work-based leis sin, chomhoibrigh a rannán oiliúna, Screen learning initiatives for new entrants, alongside Training Ireland, le Troy Studios agus le Nightflyers shadowing and mentoring opportunities for more chun forbairt a dhéanamh ar thionscnaimh obair- experienced industry practitioners. Since the Troy bhunaithe d’iontrálaithe nua, gan trácht a dhéanamh Studios Open Day in late 2016, Screen Training Ireland ar dheiseanna scáthfhoghlama agus meantóireachta has delivered training in areas such as Construction, do chleachtóirí de chuid an tionscail a bhfuil taithí Set Build, Introduction to the Production Office, níos mó acu. Ó bhí Lá Oscailte Troy Studios ann Drafting and a P.A. Boot camp. ag deireadh na bliana 2016, tá oiliúint curtha ar fáil ag Screen Training Ireland i réimsí amhail Tógáil, Comhdhéanamh Seite, Buneolas ar an Oifig Léiriúcháin, Dréachtú agus Grodchúrsa P.A.

40 41 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Gaillimh mar Phríomhchathair Chultúir na hEorpa 2020 (€15m) Galway European Capital of Culture 2020 (€15m)

Ainmníodh Gaillimh mar Phríomhchathair Chultúir na alway was designated as European Capital of hEorpa 2020 i mí Iúil 2016. Tá gealltanas tugtha ag an Culture 2020 in July 2016. The Government Rialtas €15m a chur ar fáil i gcomhair an tionscnaimh G has committed €15m towards this flagship shuaitheanta seo in Iarthar na hÉireann. Is é sin an initiative in the West of Ireland. This will be the ranníocaíocht aonair is mó a tugadh riamh do chostas largest single contribution to the overall cost of the foriomlán Chathair Chultúir na hEorpa, is é sin, European Capital of Culture at €45.7m. Other funding €45.7m. I measc na gcomhlachtaí eile a thabharfaidh bodies include Galway City and County Councils, EU maoiniúchán áirítear Comhairle Cathrach agus Contae Commission and private sponsorship. na Gaillimhe agus Coimisiún AE agus beidh urraíocht The theme of Galway 2020 is Making Waves. phríobháideach ann freisin. The year-long programme is designed to make Is é atá i dtéama Ghaillimh 2020 ná Making Waves. waves across the whole of Ireland and Europe and Tá an clár bliana ceaptha chun tionchar a imirt ar fud to celebrate new voices, young voices and traditions, na h Eireann agus na hEorpa agus chun ceiliúradh a both new and old. Making Waves is about the renewal, dhéanamh ar ghuthanna nua, ar ghuthanna óga, agus disruption and transformation of culture, both Irish ar thraidisiúin, idir nua agus shean. Baineann Making and European. Galway’s vision is to celebrate what Waves le hathnuachan, le suaitheadh agus le claochlú is most valuable in their culture while making waves an chultúir, idir chultúr na hÉireann agus chultúr na of renewal, disruption and transformation. Galway hEorpa. Is é fís na Gaillimhe ceiliúradh a dhéanamh City and County are ready to unlock their vast ar na nithe is luachmhaire ina gcultúr féin agus, ag an cultural capacity in a wave of events, performances am céanna, athnuachan, suaitheadh agus claochlú a and initiatives which will leave the West of Ireland dhéanamh. Tá Cathair agus Contae na Gaillimhe réidh transformed. Galway will share the title of European chun a n-acmhainneacht ollmhór chultúir a scaoileadh Capital of Culture with Rijeka, in Croatia in 2020. saor mar rabharta imeachtaí, taibhiúchán agus tionscnamh a dhéanfaidh athrú ó bhonn ar Iarthar na Through a series of Flagship Projects Galway 2020 hÉireann. Sa bhliain 2020, comhroinnfidh Gaillimh an will focus on: teideal mar Phríomhchathair Chultúir na hEorpa le •• Engaging local communities and linking these Rijeka, sa Chróit. communities with professional artists; •• Reimagining our climate; Trí shraith Tionscadal Suaitheanta a eagrú, díreoidh Gaillimh 2020 ar an méid seo a leanas: •• Exploring the promise and perils of the digital revolution; •• Rannpháirteachas pobal áitiúil a áirithiú agus na pobail sin a nascadh le healaíontóirí gairmiúla; •• Reaching out to Europe and the World through culture; and •• Ár n-aeráid a athíomháú; •• Placing children and young people at the centre •• Scrúdú a dhéanamh ar na deiseanna agus ar na of Galway 2020 bagairtí a bhaineann leis an réabhlóid dhigiteach; •• Aird na hEorpa agus an Domhain a tharraingt trí chúrsaí cultúir; agus; •• Leanaí agus daoine óga a chur i gcroílár Ghaillimh 2020 Seolta agus Scáthanna Fearthainne, An Fhaiche Mhór, Gaillimh Sails and Umbrellas, Eyre Square, Galway (Grianghraf/Photo© Hugh Murphy)

42 43 infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Oidhreacht 5 Heritage

Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga Investing in Our Culture, Language Infheistíocht inár nOidhreacht Nádúrtha Investment in our Natural Heritage agus inár nOidhreacht 2018 - 2027 and Heritage 2018 – 2027 trínár bPáirceanna Náisiúnta agus through our National Parks and Anaclanna Dúlra agus trínár Saoráidí Reserves and Outdoor recreation Tosaíochtaí Oidhreachta 2018 – 2027 €285m Heritage Priorities 2018 – 2027 €285m Áineasa Allamuigh (€50m) facilities (€50m) Infheistíocht a dhéanamh inár €50m Investment in our National Parks €50m bPáirceanna Náisiúnta and Nature Reserves Tarraingíonn na sé Pháirc Náisiúnta agus na 78 Ireland’s six National Parks and 78 Natural nAnaclann Dúlra atá ann in Éirinn 4 mhilliún cuairteoir Reserves attract 4 million visitors every year. They Cúram a thabhairt dár dTimpeallacht €85m Caring for our Historic Environment €85m gach bliain. Léiríonn siad cuid dár n-acmhainní represent some of our richest natural resources, Stairiúil nádúrtha is saibhre agus soláthraíonn siad tairbhí providing significant conservation, amenity, health Ceiliúradh a dhéanamh ar ár €60m Celebrating and investing in €60m suntasacha i dtaca le caomhantas, taitneamhachtaí, and wellbeing benefits. They are a focus for nOidhreacht Fhoirgnithe agus our Built Heritage sláinte agus folláine de. Ina theannta sin, tacaíonn conservation excellence and enterprise in their local infheistíocht a dhéanamh inti siad le geilleagair áitiúla agus tá an cumas acu chun communities. They also support local economies rannchuidiú go mór leis an turasóireacht agus le and have potential to contribute strongly to tourism Cúram a thabhairt dár €30m Caring for our National Monuments €30m forbairt eacnamaíochta sna pobail ina bhfuil siad and economic development in the communities Séadchomharthaí Náisiúnta lonnaithe, ar pobail tuaithe iad an chuid is mó díobh. in which they are based, most of which are rural. Ár nOidhreacht Nádúrtha agus €60m Protecting our Natural Heritage €60m Ós rud é go bhfuil suíomhanna na bPáirceanna Through their dispersed locations, the National an Bhithéagsúlacht a chosaint and Biodiversity Náisiúnta agus na nAnaclann Dúlra scaipthe ar fud Parks and Reserves bring vital economic and na tíre, cuireann siad deiseanna ríthábhachtacha employment opportunities to these communities eacnamaíochta agus fostaíochta ar fáil do na pobail across the State. A major investment programme seo ar fud an Stáit. in our National Parks is envisaged under this Plan Faoin bPlean seo, samhlaítear go mbeidh with significant investment in visitor facilities and a mórchlár infheistíochta inár bPáirceanna Naisiúnta strong emphasis on conservation and protection of agus inár nAnaclanna Dúlra ann agus infheistíocht biodiversity. “Experiencing the Wild Heart of Ireland”, An Oidhreacht Nádúrtha shuntasach á déanamh i saoráidí do chuairteoirí agus an interpretative masterplan for the development of agus Bithéagsúlacht béim mhór á leagan ar chaomhnú agus ar chosaint na our National Parks and Reserves is currently being Natural Heritage and Biodiversity bithéagsúlachta.. finalised. This will prioritise and deliver significant Faoi láthair, tá bailchríoch á cur ar “Blaiseadh investment at these important nature conservation, a Fháil ar Chroí Fiáin na hÉireann”, is é sin, public amenity and tourism sites and underpins the máistirphlean léirmhíniúcháin maidir le Páirceanna objectives of Investing in our Culture, Language and Náisiúnta agus Anaclanna Dúlra. Tabharfaidh sé sin Heritage. Séadchomharthaí An Oidhreacht tús áite d’infheistíocht shuntasach agus cuirfidh The investment in our National Parks will create Ár nOidhreacht Náisiúnta Fhoirgnithe sé infheistíocht shuntasach ar fáil sna láithreáin memorable and meaningful experiences of Ireland’s Our heritage National Built Heritage thábhachtacha seo ó thaobh chaomhantas an dúlra, landscapes, wildlife and culture. This will be done Monuments taitneamhacht phoiblí agus turasóireachta de agus though sensitive design and the development of tacaíonn sé leis na cuspóirí atá ann in Infheistíocht inár authentic experiences, providing better access to gCultúr, inár dTeanga agus inár nOidhreacht. nature and an increased understanding of society’s Cruthóidh an infheistíocht in infreastruchtúr ár conservation responsibilities. Investing in our Culture, Cúram a thabhairt Dár bPáirceanna Náisiúnta eispéiris shuntasacha i leith Language and Heritage will support significant dTimpeallacht Stairiúil thírdhreacha, fhiadhúlra agus chultúr na hÉireann agus investment in recreational facilities including trails Caring for Our Historic Environment beidh cuimhne ar na heispéiris sin go ceann i bhfad. networks. These will be designed and delivered with a Bainfear an méid sin amach trí dhearadh íogair, agus strong emphasis on conservation and allow us protect trí fhorbairt a dhéanamh ar eispéiris réalaíocha, rud a and preserve our most fragile environments and

44 45 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

sholáthróidh rochtain níos fearr ar an dúlra mar aon provide a well-being benefit for all. le tuiscint níos fearr a thabhairt ar fhreagrachtaí na Over the period of the plan, the following projects are sochaí i dtaca le cúrsaí caomhantais de. Tabharfaidh planned: Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga agus inár •• Improvement of visitor facilities at Connemara and nOidhreacht tacaíocht i leith infheistíocht shuntasach i Glenveigh National Parks; saoráidí áineasa, lena n-áirítear líonraí rianta. Déanfar •• New walking and cycling trails at Ballycroy National iad sin a dhearadh agus a chur ar fáil agus béim mhór Park; á leagan ar chúrsaí caomhantais agus ligfidh siad dúinn na timpeallachtaí is leochailí dá bhfuil againn •• Investment in outdoor recreational facilities in a chosaint agus a chaomhnú agus tairbhe ó thaobh Killarney National Park; cúrsaí leasa de a sholáthar do gach duine. •• Investment in interpretation at our Nature Reserves; and Seo a leanas cuid de na tionscadail a mbeartaítear iad •• Enhancement of the visitor experience at Wicklow a chur i gcrích thar thréimhse an phlean: National Park. •• Feabhsú na saoráidí do chuairteoirí i bPáirceanna •• Strategic park enhancements Náisiúnta Chonamara agus Ghleann Bheatha; •• Rianta nua siúlóide agus rothaíochta i bPáirc Given the plan’s priority for protecting our Náisiúnta Bhaile Chruaich; biodiversity, investment will be made in county •• Infheistíocht i saoráidí áineasa allamuigh i bPáirc biodiversity action plans and peatlands restoration. Náisiúnta Chill Airne; •• Infheistíocht i léirmhíniúchán inár nAnaclanna Dúlra; agus •• Feabhsú eispéireas na gcuairteoirí i bPáirc Náisiúnta Chill Mhantáin •• Feabhsúcháin straitéiseacha ar pháirceanna

I bhfianaise thosaíocht an phlean maidir le cosaint ár mbithéagsúlachta, déanfar infheistíocht i bpleananna gníomhaíochta bithéagsúlachta contae agus in athbhunú tailte portaigh.

Páirc Náisiúnta Ghleann Bheatha Glenveagh National Park (Grianghraf/Photo© Fáilte Ireland)

46 47 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Páirc Náisiúnta Ghleann Bheatha Glenveagh National Park

Tá áilleacht dhodhearmadta ag baint le Páirc Náisiúnta lenveagh National Park is hauntingly beautiful Thar thréimhse 10 mbliana, tháinig méadú 98% ar an In ten years Glenveaghhas has seen a 98% increase Ghleann Bheatha agus, chomh maith leis sin, tá yet retains its charm and sense of history. It líon daoine a thagann ar cuairt chuig Gleann Bheatha in the numbers passing through its gates (fig 1). The mealltacht agus gné na staire aige. Tá deiseanna as G has opportunities for those seeking adventure (fíor 1). Tá 8 Láithreán Anaclainne Dúlra ann i réigiún North-West region is also home to 8 Nature Reserve cuimse ann dóibh siúd atá ar lorg gníomhaíochtaí and serenity for those seeking solitude and reflection. an Iarthuaiscirt freisin. Tá Anaclann Éanlaithe Fiáine Sites. Inch Wildfowl Reserve is one of these and its eachtraíochta agus tairgeann sé suaimhneas dóibh It is a place of change and contrast and remains one of na hInse ina measc siúd agus, ó bhí an bhliain 2014 visitor numbers have been growing year-on-year since siúd atá ag iarraidh a bheith ina n-aonar chun the most visited National Parks in the country despite ann, tá méadú ag teacht, ó bhliain-go-bliain, ar líon na 2014 (fig 2). machnamh a dhéanamh. Is ionad é a mbíonn athrú its remote location. gcuairteoirí a bhíonn ann (fíor 2). Over the course of this plan, we will invest in agus codarsnacht ann agus tá sé fós ar cheann de na Thar ré an phlean seo, déanfaimid infheistíocht the future of this important Heritage Region and in Páirceanna Náisiúnta is minice a thugtar cuairt air sa tír i dtodhchaí an Réigiúin Oidhreachta thábhachtaigh doing so, conserve its past and open it to new visitor d’ainneoin a shuímh iargúlta. seo agus, tríd an méid sin a dhéanamh, déanfaimid experiences. Park infrastructure will be updated and caomhnú ar an sean-am a bhaineann leis agus modernised. Visitor facilities will expand to welcome cuirfimid eispéiris nua ar fáil do chuairteoirí ann. increasing numbers of visitors. Visitor experiences will Déanfar infreastruchtúr páirce a uasdátú agus a be enriched through measures that are innovative and nuachóiriú. Leathnófar na saoráidí do chuairteoirí le sensitive to the environment and heritage of the Park. Fíor.1 gur féidir glacadh le líon méadaitheach cuairteoirí. Opportunities will be developed for local community Fig.1 Déanfar saibhriú ar thaithí chuairteoirí trí mhodhanna enterprises and participation. a úsáid atá nuálach agus a thugann an aird chuí ar Funding for Glenveagh National Park will ensure thimpeallacht agus ar oidhreacht na Páirce araon. that investment in conservation and protection Forbrófar deiseanna d’fhiontair de chuid an phobail of its habitats over the next 10 years will mirror a áitiúil agus do rannpháirteachas an phobail áitiúil. celebration of the unique experiences it offers. Cinnteoidh maoiniúchán do Pháirc Náisiúnta Ghleann Bheatha go mbeidh infheistíocht i gcaomhnú agus i gcosaint a chuid gnáthóg thar na 10 mbliana atá romhainn mar a bheadh ceiliúradh ann ar na heispéiris uathúla atá ar fáil ann.

Fíor.2 Fig.2 250,000

150,000

200,000

100,000

150,000 50,000

0 100,000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2012 2013 2014 2015 2016 2017 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Cúram a thabhairt dár dTimpeallacht Caring for our Historic Stairiúil (€85m) Environment (€85m) Faightear léiriú ar ár gcultúr sna nithe a deirimid, sna Our culture finds expression in the things we say, nithe a scríobhaimid, sna nithe a chruthaímid agus write, make and do. Our heritage endures in our sna nithe a dhéanaimid. Maireann ár n-oidhreacht places, landscapes, monuments, buildings and where inár gcuid áiteanna, tírdhreach, séadchomharthaí we live. Beyond serving our practical needs, our agus foirgneamh agus sna háiteanna ina gcónaímid. historic places and monuments express something of Is ionann cúram a thabhairt dár dtimpeallacht our culture, identity, beliefs and aspirations. Caring for stairiúil agus infheistíocht a dhéanamh sna our historic environment means caring for the historic tírdhreacha stairiúla agus sna déanmhais stairiúla, landscapes, built structures and natural surroundings agus sna ceantair thart orthu, mar gurb iad sin na that together make up the heritage of a place. comhchodanna a chuimsítear in oidhreacht áite. This plan will include significant investment to: Soláthróidh an plean seo infheistíocht shuntasach •• revitalise the vital historic cores of our cities, towns chun an méid seo a leanas a dhéanamh: and villages and bring historic buildings back into •• na príomhchodanna stairiúla dár gcathracha, dár use; mbailte agus dár sráidbhailte a athbheochan agus •• support a vibrant and healthy heritage sector which foirgnimh stairiúla a chur á n-úsáid arís; celebrates and shares our Irish heritage with the •• tacú le hearnáil bhríomhar láidir oidhreachta a world; cheiliúrann agus a chomhroinneann ár n-oidhreacht •• protect the natural heritage that provides the Éireannacha leis an domhan; settings and inspiration for our creative output, •• cosaint a thabhairt don oidhreacht nádúrtha a now and for future generations including critical sholáthraíonn na suíomhanna agus an inspioráid investment in the Ulster Canal (progress the dár n-aschur cruthaitheach, anois agus do development of the amenity of the Ulster Canal ghlúnta inár ndiaidh, lena n-áirítear infheistíocht from Lough Erne to Clones) and in our inland fhíorthábhachtach i gCanáil Uladh agus inár gcuid navigable waterways, benefitting both rural uiscebhealaí inseolta intíre, rud a rachaidh chun communities and our national tourism; tairbhe do phobail tuaithe agus, ina theannta sin, •• Work with owners and custodians of historic don turasóireacht ar bhonn náisiúnta; buildings and properties to maintain and protect •• Dul chun cinn a dhéanamh maidir le forbairt these heritage assets that are precious to local thaitneamhacht Chanáil Uladh ó Loch Éirne go communities and remind us of our history. Cluain Eois. Examples of existing and potential developments include the Valentia Island Cable Station; Teach ceann tuí, An Seanbhaile, Loch Garman •• Oibriú le húinéirí agus le coimeádaithe foirgneamh Thatched House, Yoletown, Wexford stairiúil agus réadmhaoine stairiúla agus na •• provide better public access to our historic, sócmhainní oidhreachta seo, a bhfuil tábhacht built and natural environment. acu do phobail áitiúla agus a chuireann ár stair i gcuimhne dúinn, a chosaint. I measc na samplaí d’fhorbairtí atá á ndéanamh cheana féin agus d’fhorbairtí féideartha, áirítear Stáisiún Cábla Dhairbhre

50 51 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

•• rochtain níos fearr a chur ar fáil ar ár dtimpeallacht Capital funding for towns will include support for stairiúil, ar ár dtimpeallacht fhoirgnithe agus ar ár the national roll-out of the Historic Towns Initiative. dtimpeallacht nádúrtha. Almost all towns in Ireland can be considered historic. The Historic Towns Initiative 2018 invited local Áireoidh an maoiniúchán caipitiúil do bhailte tacaíocht authorities to propose a town that has a plan in place do chur i bhfeidhm náisiúnta Thionscnamh na mBailte for caring for its heritage and a good track record Stairiúla. Is féidir a mheas gur bailte stairiúla iad of doing so. While the Department is supporting 7 beagnach gach baile in Éirinn, a bhfuil a n-áit fhéin of these towns in 2018, with grants in the region of acu agus a scéal fhéin acu inár stair. Mar chuid de €150k-€200k each, this Plan will allow us to expand Thionscnamh na mBailte Stairiúla 2018, iarradh ar this Programme and invest in more towns across údaráis áitiúla baile a mholadh a bhfuil plean aige the country and support them in implementing their maidir le cúram a thabhairt dá oidhreacht agus ar plans to regenerate their historic buildings and public éirigh go maith leis roimhe seo maidir le déanamh spaces. The supports for Historic Towns under this amhlaidh. Beidh an Roinn ag tacú le 5-6 cinn de na Plan will complement and support other rural and bailte sin trí dheontais a thabhairt ar fiú €150k-€200k urban regeneration initiatives under the NDP. an ceann iad, ach ligfidh an Plean seo dúinn an Clár seo a leathnú agus infheistíocht a dhéanamh i líon níos mó bailte ar fud na tíre agus tacaíocht a thabhairt dóibh maidir le cur i bhfeidhm a gcuid pleananna chun a gcuid foirgneamh stairiúil agus spásanna poiblí a athghiniúint. Comhlánóidh na tacaíochtaí do Bhailte Stairiúla faoin bPlean seo tionscnaimh eile a bhaineann le hathghiniúint uirbeach agus tuaithe faoin bPlean Náisiúnta Forbartha agus tacóidh siad leis na tionscnaimh sin.

Fuinneog dhaite, South Hill, Luimneach Stained glass window, South Hill, Limerick

52 53 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Eochaill Youghal

Tá saibhreas oidhreachta ailtireachta, seandálaíochta reland’s towns contain a wealth of architectural, Ár nOidhreacht Fhoirgnithe a Celebrating and investing in agus sóisialta le fáil i mbailte na hÉireann. Le linn archaeological and social heritage. Planning for the Cheiliúradh agus Infheistíocht our Built Heritage (€60m) pleanáil a dhéanamh maidir le hathghiniúint baile I regeneration of a historic town needs an integrated stairiúil tá gá le cur chuige comhtháite a dhéanann approach that balances the protection of heritage with Inti (€60m) Ireland has a unique built environment of cóimheá idir cosaint na hoidhreachta agus forbairt the sustainable development of historic urban areas Tá timpeallacht uathúil fhoirgnithe ag Éirinn agus extraordinary quality – not only the forts, cairns, inbhuanaithe ceantar stairiúil uirbeach agus riachtanais and the needs of modern living. baineann cáilíocht urghnách léi - ní hamháin na dúnta, towers, monasteries, castles, demesnes and great shaol an lae inniu. Restoring the historic buildings and public spaces na cairn, na túir, na mainistreacha, na caisleáin, na houses of the rural landscape, but also the civic, Is féidir le hathbhunú foirgneamh stairiúil agus in a town can act as a catalyst for the regeneration of diméinte agus na tithe móra atá ann sa tírdhreach cultural, commercial, residential buildings, squares and spásanna poiblí i mbaile feidhmiú mar chatalaíoch a significantly wider area. Youghal in Co. Cork received tuaithe ach, freisin, na foirgnimh chathartha, tráchtála streetscapes which make our cities, towns and villages i leith athghiniúint a dhéanamh ar limistéar i bhfad funding of €102k from Government (D/CHG and agus chónaitheacha, na cearnóga agus na sráid- so special. níos leithne. Fuair Eochaill, Co. Chorcaí, maoiniúchán Fáilte Ireland) which enabled the local authority to dreacha a fhágann go bhfuil ár gcuid cathracha, bailte The quality of our historic built environment €102k ón Rialtas (R/COG agus Fáite Ireland) agus raise €513k in matching funds to invest in extensive agus sráidbhailte chomh speisialta sin. profoundly affects our everyday lives. It contributes chumasaigh sé sin don údarás áitiúil €513k a bhailiú heritage-led public realm enhancement works and Téann cáilíocht ár dtimpeallachta stairiúla to the vitality of our cities, towns, villages and mar chistí meaitseála chun infheistíocht a dhéanamh branding of a new flagship ‘Raleigh Quarter’. This foirgnithe i gcion go mór ar ár saol laethúil. countryside, instils a sense of pride of place and in oibreacha leathana feabhsaithe agus brandála investment helped generate confidence among other Rannchuidíonn sí le bríomhaireacht ár gcathracha, enhances our well-being. Ireland’s historic buildings oidhreachta i leith ‘Ceathrú Raleigh’, ar oibreacha private business and community groups to invest in ár mbailte, ár sráidbhailte agus ár gceantar tuaithe, and structures are a vital part of our heritage. They iad a raibh an earnáil phoiblí i gceannas orthu. their town and made an important contribution to its cothaíonn sí mórtas áite agus feabhsaíonn sí ár are the built signatures of generations of Irish people. Chabhraigh an infheistíocht le muinín a ghiniúint i economic, social, cultural and environmental well- bhfolláine Tá foirgnimh agus déanmhais stairiúla na They also tell a story rich in our social, political measc gnóthaí príobháideacha agus grúpaí pobail eile being hÉireann ina gcuid an-tábhachtach dár n-oidhreacht. and economic history. They accent a regional voice chun infheistíocht a dhéanamh ina mbaile agus rinne Is ionann iad agus síniúchán glúnta Éireannacha i reflective too of centuries of international influence. sí rannchuidiú mór i leith leas eacnamaíochta, sóisialta, bhfoirm foirgneamh. Ina theannta sin, insíonn siad Investment will include targeted supports such cultúir agus comhshaoil an bhaile. scéal atá saibhir i dtaca lenár stair shóisialta, pholaitiúil as the Built Heritage Investment Scheme and the agus eacnamaíoch. Agus, chomh maith leis sin, leagann Historic Structures Fund which help the owners and siad béim ar ghuth réigiúnach a léiríonn na céadta custodians of our heritage buildings to protect our bliain de thionchar idirnáisiúnta. valuable built heritage and ensure that vital traditional Mar chuid den infheistíocht, beidh tacaíochtaí building skills are not lost. spriocdhírithe ann amhail Scéim na hInfheistíochta san Oidhreacht Fhoirgnithe agus Ciste na nDéanmhas Caring for our National Stairiúil trína dtabharfar cabhair d’úinéirí agus do Monuments (€30m) choimeádaithe ár gcuid foirgneamh agus réadmhaoine oidhreachta ár n-oidhreacht luachmhar fhoirgnithe Ireland has thousands of unique archaeological a chosaint agus trína gcinnteofar go gcoinneofar monuments which represent over 7,000 years of scileanna tábhachtacha tógála traidisiúnta. settlement on this island. They are in every locality and community and provide tangible links to our ancient Cúram a thabhairt dár Séadchomharthaí past, a sense of place for communities and focal points for social enjoyment and economic regeneration. Náisiúnta (€30m) With over 780 monuments and sites in state Tá na mílte séadchomharthaí uathúla seandálaíochta ownership, investment over recent years has been ann in Éirinn agus is ionann iad agus léiriú ar níos mó limited to small scale conservation works undertaken ná 7,000 bliain de lonnaíocht ar an oileán seo. Tá siad by the OPW which is responsible for the day-to-day le fáil i ngach comharsanacht agus i ngach pobal agus running at these sites and monuments. Eochaill, Contae Chorcaí soláthraíonn siad naisc fhollasacha leis an saol anallód, To protect and enhance our heritage estate, the Youghal, County Cork Government will over the course of the National (Grianghraf/Photo© Fáilte Ireland) mar aon le meon mórtais áite do phobail agus áiteanna

54 55 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Tosaíochtaí Caomhantais maidir le Séadchomharthaí Náisiúnta – Brú na Bóinne Conservation Priorities on National Monuments – Brú na Bóinne

ina gcuirtear deiseanna ar fáil le haghaidh fostaíocht Development Plan increase investment in Ireland’s Cuireadh Brú na Bóinne ar Liosta Oidhreachta rú na Bóinne was inscribed on the UNESCO shóisialta agus athghiniúint eacnamaíochta. National Monument sites and work with the Office of Domhanda UNESCO sa bhliain 1993. Is iad na trí World Heritage List in 1993. The three Tá os cionn 780 mír maoine ar úinéireacht ag Public Works to ensure that these sites are conserved ‘meigeathuama’, is é sin, Cnóbha, Sí an Bhrú agus B Neolithic ‘mega tombs’ of Knowth Newgrange an Stát, idir shéadchomharthaí agus láithreáin, agus and presented to the highest quality. Where feasible, Dubhadh, atá ina bpríomhghné den láithreán atá suite and Dowth form the core of the site within an le blianta beaga anuas, bhí an infheistíocht iontu additional sites and monuments will be acquired and i dtírdhreach fairsing deasghnátha seandálaíochta. expansive ritual archaeological landscape. Over teoranta d’oibreacha caomhantais beagscála a rinne access improved. The quality of the visitor facilities Tugann os cionn 200,000 duine cuairt ar Ionad 200,000 people visit the Brú na Bóinne Visitor Oifig na nOibreacha Poiblí ar a bhfuil freagracht i ndáil will be improved throughout including enhanced Cuairteoirí Bhrú na Bóinne gach bliain. Tá infheistíocht Centre each year. There is ongoing investment from le bainistiú na láithreán agus na séadchomharthaí sin animation of the sites, improvements to interpretation leanúnach á déanamh ann ag Fáilte Éireann, i Fáilte Ireland, in partnership with the OPW and the ó lá go lá. facilities and upgrades to the visitor infrastructure gcomhpháirtíocht le hOifig na nOibreacha Poiblí agus Department into enhancing the visitor experience Chun ár n-eastát oidhreachta a chosaint agus a at all of our primary national monument sites. Key leis an Roinn, chun feabhas a chur ar eispéireas na at Brú na Bóinne and its key monuments which are fheabhsú, méadóidh an Rialtas de réir mar atá an Plean projects included in the planned improvement works gcuairteoirí i mBrú na Bóinne agus ag na príomh- attracting ever more large numbers of visitors and Forbartha Náisiúnta á chur i bhfeidhm, an infheistíocht programme will be at Brú na Bóinne, Tara, Céide shéadchomhartha a bhaineann leis agus tá níos mó playing an increasingly prominent role in economic i láithreáin Shéadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann Fields, Clonmacnoise, Skellig Michael, Valentia Cable cuairteoirí ná riamh á dtarraingt chuig an láithreán development. agus oibreoidh sé le hOifig na nOibreacha Poiblí chun Station, the Rock of Cashel among other key monastic, a bhfuil ról méadaitheach aige i dtaca le forbairt Conservation work at Brú na Bóinne was last a chinntiú go ndéantar na láithreáin sin a chaomhnú armada and medieval sites. eacnamaíochta de. carried out in the 1980’s and in order to ensure agus a chur i láthair de réir na gcaighdeán is airde dá Is i rith bhlianta na 1980-idí a rinneadh the sustainability of these immensely significant bhfuil ann. Más indéanta, gheofar láithreáin bhreise obair chaomhantais ag Brú na Bóinne agus, chun monuments, we will now put in place a major agus séadchomharthaí breise agus cuirfear feabhas inbhuanaitheacht na séadchomharthaí thar a bheith capital investment in the site directed towards their ar an rochtain orthu. Cuirfear feabhas ar cháilíocht na suntasach seo a chinntiú, cuirfimid mórinfheistíocht continued conservation and upkeep. This capital saoráidí do chuairteoirí ina n-iomláine, lena n-áirítear chaipitiúil ar fáil chun leanúint de na séadchomharthaí conservation investment will ensure that in parallel beochan fheabhsaithe na láithreán, feabhsuithe seo a chaomhnú agus a chothabháil. Cinnteoidh an with investment in amenity, these millennia old ar shaoráidí léirmhíniúcháin agus uadghráduithe infheistíocht chaomhantais chaipitiúil sin go mbeidh na heritage sites play their full part in the economic, ar an infreastruchtúr cuairteora i ngach ceann láithreáin oidhreachta seo, atá ann leis na mílte bliain, social and heritage life of the nation for generations to de na príomhláithreáin a bhfuil séadchomharthaí in ann páirt iomlán a beith acu i saol eacnamaíochta, come. iontu. I measc na bpríomhthionscadal atá ann sa sóisialta agus oidhreachta na tíre ar mhaithe leis na chlár oibreacha feabhsaithe atá beartaithe, airítear glúnta a bheidh ann inár ndiaidh. oibreacha i mBrú na Bóinne, i dTeamhair, in Achaidh Chéide, i gCluain Mhic Nóis, i Sceilg Mhichíl, i Stáisiún Cábla Dhairbhre, i gCarraig Phádraig, gan trácht ar láithreáin thábhachtacha eile de chineál manachúil agus meánaoiseach agus láithreáin eile a bhfuil baint acu leis an Armáid.

Sí an Bhrú, Contae na Mí, Newgrange, County Meath (Grianghraf/Photo© Fáilte Ireland)

56 57 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Clár Bhoirne The Burren Programme

An Oidhreacht Nádúrtha agus Natural Heritage and Biodiversity Tírdhreach sainiúil aolchloiche is ea é Boirinn agus he Burren is a distinctive limestone landscape Bithéagsúlacht (€60m) (€60m) é suite ar chósta Mheán-Iarthar na hÉireann. Tá on Ireland’s mid-western coast. The area éagsúlacht gnáthóg agus speiceas ann sa cheantar, T harbours a diversity of habitat and species, Is ionann bithéagsúlacht agus na milliúin speiceas agus Biodiversity is the sum of millions of species and lena n-áirítear 70% de flora dúchasacha na hÉireann. including 70% of Ireland’s native flora. gnáthóg atá ann ar ár bpláinéad agus iad ag obair le habitats on our planet working together to generate Tá an fheirmeoireacht ina cuid dhílis de charachtar Farming is integral to the character and chéile chun beatha a ghiniúint agus a chothú. Brathann and sustain life. Our health and prosperity relies agus de chomhdhéanamh Bhoirne. Baineann cleachtas composition of the Burren. The traditional practice of ár sláinte agus ár rathúnas ar bhithéagsúlacht le go on biodiversity, for pollination, soil fertility and the traidisiúnta na hinnilte geimhridh ar an bhféarach winter grazing on the rough limestone grasslands and mbeidh pailniú agus torthúlacht ithreach ann agus le availability of clean air and water. They underpin the garbh aolchloiche agus ar na fraochmhánna go dlúth heaths is central to the health and diversity of species go mbeidh aer agus uisce glan ar fáil. Is buntaca í do quality of our tourism and recreation sectors. le folláine agus le héagsúlacht na speiceas agus na and habitats. cháilíocht ár n-earnálacha turasóireachta agus áineasa. The principal objectives of the recently published ngnáthóg atá ann. Burren Life Project began in 2005 as a research I measc phríomhchuspóirí Plean Gníomhaíochta National Biodiversity Action Plan 2017-2021 include Cuireadh tús le Tionscadal LIFE Bhoirne sa bhliain project funded by the EU LIFE Nature fund and three Náisiúnta um Bithéagsúlacht 2017-2021, a foilsíodh stepping up conservation measures to restore 2005 mar thionscadal taighde a bhí á mhaoiniú ag local partners: the National Parks and Wildlife Service, le déanaí, áirítear bearta caomhantais a mhéadú peatlands, combat the spread of invasive alien species, ciste dúlra EU LIFE agus ag triúr comhpháirtithe Teagasc and the Burren branch of the Irish Farmers chun tailte portaigh a athbhunú, chun leathadh implement local Biodiversity Action Plans and invest áitiúla: an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Association. The project successfully designed, tested, speiceas coimhthíoch ionrach a chomhrac, chun in agri-environment schemes. The need for solutions Fiadhúlra, Teagasc agus craobh Bhoirne Fheirmeoirí costed and published a blueprint for sustainable Pleananna Gníomhaíochta Bithéagsúlachta áitiúla a to tackle pressures including climate change and Aontaithe na hÉireann. Tríd an tionscadal sin, rinneadh farming in the Burren. This blueprint has been rolled chur i bhfeidhm agus chun infheistíocht a dhéanamh financing of biodiversity conservation is recognised treoirphlean don fheirmeoireacht inbhuanaithe i out across 278 farms (c. 25,000ha) under the Burren i scéimeanna maidir le comhshaol na talmhaíochta. national and internationally. Public engagement mBoirinn a dhearadh, a thástáil, a chostáil agus a Farming for Conservation Programme and the Burren Tugtar aitheantas, ar bhonn náisiúnta agus at local level is particularly important,to increase fhoilsiú. Tá an treoirphlean sin curtha i bhfeidhm Programme. idirnáisiúnta, don ghá le réitigh chun dul i ngleic le awareness and facilitate participation in protecting ag 278 bhfeirm (c. 25,000ha) faoin gClár um The outcome from the investment is an award brúnna, lena n-áirítear athrú aeráide agus maoiniúchán our natural heritage. Fostering a sense of ownership Fheirmeoireacht do Chaomhnú Bhoirne agus, níos winning and novel ‘hybrid’ approach to farming and do chaomhnú bithéagsúlachta. Tá tábhacht ar leith ag and responsibility for conservation will be key to our déanaí fós, faoi Chlár Bhoirne. conservation which sees farmers paid for both work rannpháirteachas ag an bpobal ar an leibhéal áitiúil investment programme in this area. Is é a lean as an infheistíocht ná cur chuige undertaken and for the delivery of environmental chun feasacht a mhéadú agus chun rannpháirtíocht nuálach ‘hibrideach’ duaisbhuaiteach i leith na objectives (including sustainable management of i gcosaint ár n-oidhreachta nádúrtha a éascú. Beidh feirmeoireachta agus an chaomhantais, ar cur chuige high nature farmland and improvements in water cothú meoin úinéireachta agus freagrachta i leith é trína n-íoctar feirmeoirí as obair a dhéantar agus quality and water use efficiency). The Programme has an chaomhantais ina ghné an-tábhachtach dár gclár as cuspóirí comhshaoil sainithe a chur i gcrích (lena cemented strong partnerships between farmers and infheistíochta sa réimse seo. n-áirítear bainistíocht inbhuanaithe a dhéanamh ar management agencies, helped to create a very positive thalamh feirme lena ngabhann ardluach dúlra agus attitude towards conservation among farmers and has feabhsuithe ar cháilíocht uisce agus éifeachtúlacht generated a greater appreciation of the role of farmers maidir le húsáid uisce). Mar thoradh ar an gClár tá by the wider community. Continued investment comhpháirtithe láidre curtha ar bun idir feirmeoirí into farmer-led, results-based payment schemes agus gníomhaireachtaí bainistíochta, tá cabhair tugtha will benefit biodiversity in Ireland’s agriculturally maidir le dearcadh an-dearfach a chruthú i measc dominated landscape. feirmeoirí i leith an chaomhantais agus tá tuiscint níos mó cruthaithe sa phobal i gcoitinne i leith ról na bhfeirmeoirí. Rachaidh infheistíocht leantach i scéimeanna íocaíochta atá bunaithe ar thorthaí, agus a bhfuil feirmeoirí i gceannas orthu, chun tairbhe don bhithéagsúlacht i dtírdhreach na hÉireann ina bhfuil ionad an-tábhachtach ag an talmhaíocht.

58 59 infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

An Ghaeilge agus na hOileáin 6 Irish language and the Islands

Infheistíocht inár gCultúr, inár dTeanga Investing in Our Culture, Language Infheistíocht mar bhuntaca do Phróiseas Investment underpinning the Gaeltacht agus inár nOidhreacht 2018 - 2027 and Heritage 2018 – 2027 Pleanála Teanga na Gaeltachta (€33m) Language Planning Process (€33m)

Tosaíochtaí don Ghaeilge agus €178m Irish Language and the Islands Priorities €178m Trí infheistíocht a dhéanamh sa Ghaeilge, tabharfar Investment in the Irish language will support and do na hOileáin 2018-2027 2018 - 2027 tacaíocht le haghaidh úsáid na teanga, agus neartófar strengthen its use as the principal community úsáid na teanga, mar phríomhtheanga phobail sa language in the Gaeltacht and increase opportunities Infheistíocht mar bhuntaca do Phróiseas €33m Investment underpinning the €33m Ghaeltacht agus méadófar na deiseanna chun í a for its more widespread use outside traditional Pleanála Teanga na Gaeltachta Gaeltacht Language Planning Process úsáid ar bhonn níos forleithne lasmuigh de na ceantair Gaeltacht areas. Infheistíocht ag Údarás na Gaeltachta €105m Investment by Údarás na Gaeltachta €105m thraidisiúnta Ghaeltachta. The language planning process, prescribed in i gcruthú fostaíochta in job creation Tá an próiseas pleanála teanga, atá forordaithe the Gaeltacht Act 2012, is a key element of the in Acht na Gaeltachta, 2012, ceaptha chun cuspóirí Government’s 20-Year Strategy for the Irish Language Infheistíocht i Líonraí Gaeilge, i mBailte €13m Investment in Irish Language Networks, €13m Straitéis 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge 2010-2030 2010-2030. The first stage of the process, which Seirbhíse Gaeltachta agus i Mol Teanga in Gaeltacht Service Towns and in a a chur chun cinn.Cuireadh tús leis an gcéad chéim began in 2014, involves the preparation of language agus Cultúir i gCathair Bhaile Átha Cliath Dublin City Language and Cultural Hub den phróiseas sa bhliain 2014 agus baineann sé sin plans at community level across 26 Gaeltacht Infheistíocht in oileáin agus in €27m Investment in island marine infrastructure €27m le hullmhú pleananna teanga ar leibhéal pobail i 26 Language Planning Areas. Under Investing in our infreastruchtúr muirí na n-oileán Limistéar Pleanála Teanga Gaeltachta. Faoi Infheistiú Culture, Language and Heritage 2018-2027, capital inár gCultúr, inár dTeanga agus inár nOidhreacht funding underpinning the implementation of language 2018-2027, tabharfar tús áite don mhaoiniúchán plans will be prioritised. Priority areas for investment caipitiúil atá ann mar bhuntaca do chur i bhfeidhm in this regard include: pleananna teanga. I measc na réimsí tosaíochta i leith •• the upgrade of a number of key Irish Summer na hinfheistíochta sin, áirítear na nithe seo a leanas: College campuses, in an industry which attracts •• uasghrádú roinnt príomhchampas de chuid Coláistí over 26,000 students to the Gaeltacht annually Samhraidh Gaeilge, ar tionscal é sin a tharraingíonn and promotes a life-long love of Irish culture and os cionn 26,000 mac léinn chuig an nGaeltacht language; Tacaíochtaí Fiontraíochta gach bliain agus a thacaíonn le grá saoil don •• the provision of strategically located language Gaeltachta Ghaeilge agus do chultúr na hÉireann support and childcare facilities; Gaeltacht Enterprise •• saoráidí tacaíochtaí teanga agus cúraim leanaí a Supports •• the construction of new cooperative offices and sholáthar do theaghlaigh Ghaeltachta, ar saoráidí community facilities on Inis Meáin in the Aran iad a bheidh suite in áiteanna straitéiseacha; Islands; •• oifigí nua comharchumainn agus saoráidí pobail a •• the development of strategic tourism facilities in thógáil ar Inis Meáin in Oileáin Árann; the Gaeltacht, which will build on the success of Ár dTeanga the Wild Atlantic Way. This will include facilities Our Language in Sliabh Liag, An Earagail and Fanad in County Donegal and Ceantar na nOileán in the Conamara Infreastruchtúr Pleanáil Teanga na nOileán Gaeltacht, the completion of Ionad na hEachléime Language Planning Island Infrastructure in County Mayo and the development of the Slí Chorca Dhuibhne walking route in County Kerry.

60 61 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Infheistíocht mar bhuntaca do Phróiseas Investment by Údarás na Pleanála Teanga na Gaeltachta (€33m) Gaeltachta in job creation (€33m) Trí infheistíocht a dhéanamh sa Ghaeilge, tabharfar Investment in the Irish language will support and tacaíocht le haghaidh úsáid na teanga, agus neartófar strengthen its use as the principal community úsáid na teanga, mar phríomhtheanga phobail sa language in the Gaeltacht and increase opportunities Ghaeltacht agus méadófar na deiseanna chun í a for its more widespread use outside traditional úsáid ar bhonn níos forleithne lasmuigh de na ceantair Gaeltacht areas. thraidisiúnta Ghaeltachta. The language planning process, prescribed in Tá an próiseas pleanála teanga, atá forordaithe the Gaeltacht Act 2012, is a key element of the in Acht na Gaeltachta, 2012, ceaptha chun cuspóirí Government’s 20-Year Strategy for the Irish Language Straitéis 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge 2010-2030 2010-2030. The first stage of the process, which a chur chun cinn.Cuireadh tús leis an gcéad chéim began in 2014, involves the preparation of language den phróiseas sa bhliain 2014 agus baineann sé sin plans at community level across 26 Gaeltacht le hullmhú pleananna teanga ar leibhéal pobail i 26 Language Planning Areas. Under Investing in our Limistéar Pleanála Teanga Gaeltachta. Faoi Infheistiú Culture, Language and Heritage 2018-2027, capital inár gCultúr, inár dTeanga agus inár nOidhreacht 2018- funding underpinning the implementation of language 2027, tabharfar tús áite don mhaoiniúchán caipitiúil plans will be prioritised. Priority areas for investment atá ann mar bhuntaca do chur i bhfeidhm pleananna in this regard include: teanga. I measc na réimsí tosaíochta i leith na •• the upgrade of a number of key Irish Summer hinfheistíochta sin, áirítear na nithe seo a leanas: College campuses, in an industry which attracts •• uasghrádú roinnt príomhchampas de chuid Coláistí over 26,000 students to the Gaeltacht annually Samhraidh Gaeilge, ar tionscal é sin a tharraingíonn and promotes a life-long love of Irish culture and os cionn 26,000 mac léinn chuig an nGaeltacht language; gach bliain agus a thacaíonn le grá saoil don •• the provision of strategically located language Ghaeilge agus do chultúr na hÉireann support and childcare facilities; •• saoráidí tacaíochtaí teanga agus cúraim leanaí a •• the construction of new cooperative offices and sholáthar do theaghlaigh Ghaeltachta, ar saoráidí community facilities on Inis Meáin in the Aran iad a bheidh suite in áiteanna straitéiseacha; Islands; •• oifigí nua comharchumainn agus saoráidí pobail a •• the development of strategic tourism facilities in thógáil ar Inis Meáin in Oileáin Árann; the Gaeltacht, which will build on the success of •• forbairt a dhéanamh ar shaoráid straitéiseach the Wild Atlantic Way. This will include facilities turasóireachta sa Ghaeltacht, rud a thógfaidh ar in Sliabh Liag, An Earagail and Fanad in County an rath a bhaineann le Slí an Atlantaigh Fhiáin. Donegal and Ceantar na nOileán in the Conamara San áireamh anseo beidh saoráidí ag Sliabh Liag, Gaeltacht, the completion of Ionad na hEachléime ag an Earagail agus ag Fánaid i gContae Dhún in County Mayo and the development of the Slí na nGall agus i gCeantar na nOileán i nGaeltacht Chorca Dhuibhne walking route in County Kerry. Chonamara, críochnú Ionad na hEachléime i gContae Mhaigh Eo agus forbairt bhealach siúlóide Shlí Chorca Dhuibhne i gContae Chiarraí

Coláiste UISCE, Béal an Átha, Co. Mhaigh Eo (Grianghraf/Photo© Comhchoiste Náisiúnta na gColáistí Samhraidh)

62 63 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Ionad Cultúrtha an Phiarsaigh Ionad Cultúrtha an Phiarsaigh

Is sampla é Ionad Cultúrtha an Phiarsaigh atá lonnaithe onad Cultúrtha an Phiarsaigh, Conamara, at Infheistíocht ag Údarás na Gaeltachta i Investment by Údarás na Gaeltachta i gConamara ag Teachín an Phiarsaigh, i Ros Muc, Pearse’s Cottage, Ros Muc, County Galway gcruthú fostaíochta (€105m) in job creation (€105m) Contae na Gaillimhe, de mhórthionscadail chaipitil an I represents one of the Government’s major capital Rialtais a bhí mar chuid de Clár Comórtha Céad Bliain projects developed as part of the Ireland 2016 Tá ról fíorthábhachtach ag an Údarás maidir le Údarás na Gaeltachta plays a vital role in creating 2016. Centenary Programme. fostaíocht a chruthú i bpobail Ghaeltachta a bhfuil an employment in Gaeltacht communities, most of Forbraíodh an t-ionad leis an Roinn, Údarás na The centre, which was developed in partnership chuid is mó díobh le fáil i gcroílár cheantair thuaithe na which are in the heart of rural Ireland. Despite a Gaeltachta, Comhairle Contae na Gaillimhe, Oifig between the Department, Údarás na Gaeltachta, hÉireann. Le blianta beaga anuas, lean sé de níos mó challenging economic environment, the authority has na nOibreacha Poiblí agus Fáilte Ireland ag obair i Galway County Council, the Office of Public Works ná 500 post a chruthú in aghaidh na bliana. Ligfidh an continued to create over 500 jobs annually over the bpairtnéireacht lena chéile agus cuimsíonn sé ionad do and Fáilte Ireland comprises a visitor centre, Pearse’s infheistíocht atá beartaithe sa phlean seo don Údarás last number of years. The investment proposed in this chuairteoirí, Teachín an Phiarsaigh, cosán Chonamara cottage, cosán Chonamara - a looped walk within leanúint de dhlús a chur lena infheistíocht i gcruthú plan will allow An tÚdarás to accelerate its investment – siúlóid timpeall 10 n-acra an tsuímh agus slí na coille the 10 acres of the site and slí na coille - an outdoor fostaíochta d’fhonn na cuspóirí atá leagtha amach in job creation, delivering on objectives set out in - ionad oidhreachta amuigh faoin spéir a dhíríonn ar interpretive space focussing on Patrick Pearse himself. ina straitéis forbartha eacnamaíochta féin a chur i its own economic development strategy as well as Phádraig Mac Piarais é fhéin. Ionad Cultúrtha an Phiarsaigh, presents a unique gcrích chomh maith le cuspóirí iomchuí atá leagtha relevant objectives set out in the Action Plan for Jobs, Tugann Ionad Cultúrtha an Phiarsaigh léargas insight into the Irish language and the culture of the amach sa Phlean Gníomhaíochta do Phoist, in Leas a Harnessing our Ocean Wealth, the Action Plan for Rural sainiúil ar an nGaeilge agus ar chultúr na Gaeltachta i Gaeltacht in the context of Patrick Pearse’s story Bhaint as Saibhreas Ár nAigéin, sa Phlean Gníomhaíochta Development and in other national policies. gcomhthéacs scéal an Phiarsaigh ag féachaint tríd an through the lens of what attracted him to Ros Muc. d’Fhorbairt na Tuaithe agus i mbeartais náisiúnta eile a The objective of this investment is to create lionsa ar cad a mheall go Ros Muc é. bhaint amach. in the region of 1,000 jobs annually to maintain the Thar na deich mbliana a mhairfidh an plean, social and economic fabric of the Gaeltacht. In order cruthóimid thart ar 1,000 post sa bhliain chun to achieve this, the annual allocation will increase bonn sóisialta agus eacnamaíochta na Gaeltachta a incrementally to €12m, thus enabling the creation Ionad Cultúrtha an choimeád ar bun. Chun an méid sin a bhaint amach, of an additional 400 jobs annually in Gaeltacht areas Phiarsaigh, Ros Muc, méadófar an leithroinnt bhliantúil go €12m, rud a across counties Donegal, Mayo, Galway, Cork, Kerry, Conamara chumasóidh 400 post breise a chruthú in aghaidh Waterford and Meath. An tÚdarás also intends to na bliana i gceantair Ghaeltachta i gcontaetha Dhún invest significantly in its property and infrastructure na nGall, Mhaigh Eo, Chorcaí, Chiarraí, Phort Láirge portfolio to bring it to an appropriate standard to agus na Mí. Tá sé beartaithe ag an Údarás freisin attract and support new enterprises. infheistíocht shuntasach a dhéanamh ina phunann maoine agus infreastruchtúir chun í a chur de réir caighdeán cuí d’fhonn fiontair nua a mhealladh agus d’fhonn tacú le fiontair nua.

64 65 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Údarás na Gaeltachta Údarás na Gaeltachta

Is é Údarás na Gaeltachta an t-údarás réigiúnach ar darás na Gaeltachta is the regional authority Ina theannta sin, leanfar de thacaíocht a thabhairt Furthermore, resources for language, communities and a bhfuil freagracht i ndáil le forbairt eacnamaíocht, responsible for the economic, social and i leith acmhainní don teanga, do phobail agus don culture will continue to be supported and developed shóisialta agus chultúir na Gaeltachta. Is e cuspóir Ú cultural development of the Gaeltacht. The chultúir, agus leanfar d’acmhainní den sórt sin a and innovation and enterprise will continue to be foriomlán Údarás na Gaeltachta a chinntiú go overall objective of Údarás na Gaeltachta is to ensure fhorbairt, agus leanfar den nuálaíocht agus den encouraged and fostered. leanfaidh an Ghaeilge de bheith mar phríomhtheanga that Irish remains the main communal language of fhiontraíocht a spreagadh agus a chothú. phobail na Gaeltachta agus go ndéantar an the Gaeltacht and is passed on to future generations. Ghaeilge a thabhairt mar oidhreacht don chéad Employment generation stabilises the economic base ghlúin eile. Cobhsaíonn cruthú fostaíochta an bonn and thereby assists in maintaining the Gaeltacht eacnamaíochta agus, dá bhrí sin, cabhraíonn sé population. This will create the foundation on which to le pobal na Gaeltachta a choimeád ar marthain. achieve language maintenance and growth, which in Cruthóidh sé sin an dúshraith ar tríthi a bhainfear turn will anchor the Government’s 20 year Strategy for amach cothabháil agus fás na teanga, agus cuirfidh sé the Irish Language 2010-2030. sin bonn faoi Straitéis 20 Bliain an Rialtais don Ghaeilge Údarás na Gaeltachta’s strategy for the 2018 2010-2030. – 2020 period is based on two main principles - Tá straitéis Údarás na Gaeltachta don tréimhse maintenance and development of the Irish language 2018-2020 bunaithe ar dhá phríomhphrionsabal: as the community language of the Gaeltacht and the cothabháil agus forbairt na Gaeilge mar theanga fostering of innovation and employment with a view phobail na Gaeltachta agus cothú nuálaíochta agus to enabling Irish speakers to live in the Gaeltacht. fostaíochta d’fhonn a chumasú do chainteoirí Gaeilge The development of renewable energy projects, cónaí sa Ghaeltacht. natural resources and enterprises based on natural Tá forbairt tionscadal fuinnimh in-athnuaite, resources are central to the organisation’s strategy. acmhainní nádúrtha agus fiontar atá bunaithe ar Údarás na Gaeltachta will place particular focus on a acmhainní nádúrtha lárnach i dtaca le straitéis na number of key strategic projects during the lifetime of heagraíochta. Leagfaidh Údarás na Gaeltachta béim ar the plan including: leith ar roinnt tionscadal tábhachtach straitéiseach i •• The development of Páirc na Mara, a state of the rith ré an phlean, lena n-áirítear an méid seo a leanas: art modern marine innovation park in Cill Chiaráin •• Forbairt Pháirc na Mara, ar páirc nuálaíochta nua- in Conamara, to promote growth in the industry aoiseach den scoth í i gCill Chiaráin i gConamara, and to facilitate economic growth in the area. This chun fás sa tionscal a chur chun cinn agus chun fás initiative will act as an important facilitator for the eacnamaíochta sa cheantar a éascú. Gníomhóidh an entire marine industry not only in Conamara but at tionscadal seo mar éascaitheoir tábhachtach don a regional and national level. tionscal muirí ina iomláine ní hamháin i gConamara •• Supporting a number of strategic capital projects in ach ar leibhéal réigiúnach agus náisiúnta freisin. the tourism sector in Gaeltacht regions along the •• Tacaíocht a thabhairt do roinnt tionscadal Wild Atlantic Way. straitéiseach caipitiúil san earnáil turasóireachta i •• Developing the Diaspóra na Gaeltachta project réigiúin Ghaeltachta feadh Shlí an Atlantaigh Fhiáin. which forms a central part of Údarás na •• Forbairt a dhéanamh ar Thionscadal Dhiaspóra na Gaeltachta’s strategy to encourage, support and Gaeltachta ar cuid lárnach í de straitéis Údarás na assist the emigrant Gaeltacht community abroad Gaeltachta chun spreagadh, tacaíocht agus cúnamh or in Ireland to return home to their families a thabhairt do phobal na n-eisimirceach Gaeltachta and communities and, thereby, bolster the Irish thar lear nó in Éirinn i leith filleadh abhaile chuig a language. Cé Inis Oírr dteaghlaigh agus chuig a bpobail agus, ar an dóigh Inis Oírr Pier (Grianghraf/Photo©Paddy Crowe) sin, tacú leis an nGaeilge.

66 67 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Paddy Crowe, Bainisteoir Chomharchumann Inis Oírr Paddy Crowe – Inis Oírr Co-op Manager

Infheistíocht i Líonraí Gaeilge agus i Investment in Irish Language Networks “Tá muintir Inis Oírr fíor-shásta leis an infheistíocht “The people of Inis Oírr have been very happy with mBailte Seirbhíse Gaeltachta (€13m) and Gaeltacht Service Towns (€13m) chaipitil atá déanta ag an Roinn EOG in Inis Oírr the capital investment from DCHG over the past le blianta anuas. Déanadh athchóiriú iomlán ar number of years. The building which houses the Irish De réir fhorálacha Acht na Gaeltachta, 2012, tá sé In accordance with the provisions of the Gaeltacht Act fhoirgneamh an Choláiste Samhraidh a bhí i ndroch- Summer College, which was in poor condition, has beartaithe aitheantas reachtúil a thabhairt do suas 2012, it is proposed to provide statutory recognition chaoi. Trí infheistíocht chaipitil na Roinne freisin, tá been refurbished. Through the Department’s capital le 16 Bhaile Seirbhíse Gaeltachta - is é sin, bailte atá to up to 16 Gaeltacht Service Towns – strategically clós Spraoi álainn in Inis Oírr d’aos óg an oileáin agus investment, the island now also has a beautiful suite go straitéiseach laistigh de Limistéir Pleanála located towns both within and close to Gaeltacht dóibh siúd atá ar cuairt ar an oileán. De réir na meán, playground, used by children from the island and Teanga Gaeltachta, agus gar do na limistéir sin, Language Planning Areas in which public services tá Clós Spraoi Inis Oírr roghnaithe sa chéad deich those visiting the island. According to the media, the agus ina bhfuil seirbhísí poiblí a úsáideann pobail used by Gaeltacht communities are located. The Act gclós spraoi is fearr in Éirinn. playground is ranked among the top ten playgrounds Ghaeltachta lonnaithe. Déantar socrú leis an Acht also provides for the designation as Irish Language Chomh maith leis sin tá infheistíocht á déanamh in Ireland. freisin maidir le limistéir atá lasmuigh den Ghaeltacht Networks of areas outside the Gaeltacht with a critical ag an Roinn i bhforbairt bhreise ar an gcéibh, rud In addition, the Department is investing in the agus ina bhfuil mais chriticiúil infreastruchtúir atá mass of language-related infrastructure such as a chabhróidh go mór le todhchaí an oileáin go further development of the pier, which will greatly bainteach leis an teanga, amhail naíonraí agus naoinraí and primary and secondary level Irish medium fadtéarmach agus a chuirfidh deireadh le fadhbanna help with securing the long-term future of the island bunscoileanna agus meánscoileanna Gaeilge, a schools. The investment in this area will facilitate the móra sábháilteachta agus easpa spáis ag an gcéibh. and will resolve safety and capacity concerns on the ainmniú mar Líonraí Gaeilge. Trí infheistíocht a development of Irish Language and Cultural Centres Tá síneadh le cur as an gcéibh agus tógfar tonnchosc pier. The pier will be extended and a breakwater dhéanamh sa réimse seo, éascófar forbairt Ionad in these towns and networks, thus complementing timpeall na céibhe freisin le foscadh a thabhairt. will also be built to provide shelter. This continued Gaeilge agus Cultúir sna bailte agus sna líonraí sin infrastructure already in place. In the region of €4m Cinnteoidh na hinfheistíochtaí seo ar fad go leanfaidh investment will ensure the continued maintenance agus, ar an dóigh sin, comhlánófar infreastruchtúr will also be earmarked for the development of a borradh agus beocht le saol an oileáin.” and vibrancy of island life.” atá ann cheana féin. Déanfar thart ar €4m a chur landmark flagship Irish Language and Cultural Hub ar leataobh freisin chun Mol suaitheanta Gaeilge serving the growing community of Irish speakers in agus Cultúir a fhorbairt a fhónfaidh don phobal Dublin City and its environs. méadaitheach cainteoirí Gaeilge i gCathair Bhaile Átha Cliath agus sna ceantair máguaird. Investment in island marine infrastructure (€27m) Infheistíocht in infreastruchtúr muirí na n-oileán (€27m) The maintenance of sustainable island communities off our coast is a core element of the Department’s Tá cothabháil pobal inbhuanaithe oileáin amach Strategy Statement and is closely aligned with the ónár gcósta ina ghné lárnach de Ráiteas Straitéise National Planning Framework’s national policy na Roinne agus tá sé sin ailínithe go dlúth le cuspóir objective of supporting the growth and development beartais náisiúnta an Chreata Náisiúnta Pleanála of the maritime economy in coastal communities and maidir le tacú le fás agus forbairt an gheilleagair islands. Safe access by sea for island communities is mhuirí i bpobail chósta agus sna hoileáin. Le gur féidir crucial to the achievement of this aim. Accordingly, the an aidhm seo a bhaint amach, tá sé thar a bheith development, in conjunction with the local authorities, tábhachtach go mbeidh rochtain shábháilte de mhuir of improved pier infrastructure on Inis Oírr and Inis ann do phobail oileáin. Dá réir sin, is é a bheidh mar Meáin in the Aran Islands will be the main priority in phríomhthosaíocht sa tsraith infheistíochta seo this strand of investment, as will the development ná infreastruchtúr céanna ar Inis Oírr agus ar Inis of improved pier facilities at Machaire Rabhartaigh Meáin in Oileáin Árann a fheabhsú i gcomhar leis na in order to facilitate a new passenger vessel serving húdaráis áitiúla, maraon le saoráidí céanna a fheabhsú Oileán Thoraí. ag Machaire Rabhartaigh chun seirbhísí de bhád farantóireachta nua do phaisinéirí do Oileán Thoraí a éascú.

68 69 rialtas na hÉireann government of ireland infheistíocht inár gcultúr, inár investing in our culture, dteanga & inár noidhreacht language & heritage

Portumna Castle, Co. Galway Caisleán Phort Omna, Co. na Gaillimhe

70 71

Forbartha ag an Roinn Cultúir, Cultúir, ag an Roinn Forbartha agus Gaeltachta Oidhreachta

Developed by the Department by Developed of Culture, Heritage & the Gaeltacht Ireland Programme as part of the Creative Tionscadal Éireann Tionscadal Ireland Project 2040 Forbartha ag an Roinn Cultúir, ag an Roinn Cultúir, Forbartha Oidhreachta agus Gaeltachta mar chuid de Chlár Éire Ildánach creative.ireland.ie Developed by the Department the Department by Developed & the Gaeltacht Heritage Culture, of Infh eistíocht inár gCultúr, inár eistíocht gCultúr, Infh & inár nOidhreacht inár dTeanga Culture, Investing in our & Heritage Language 2018-2027 Infheistíocht inár gCultúr, inárInfheistíocht gCultúr, & inár nOidhreacht inár dTeanga Culture, Investing in our & Heritage Language 2018-2027

InfheistíochtInfhInfheistíocht eistíocht inár inár gCultúr, gCultúr, inár inár dTeangadTeanga & inár nOidhreachtnOidhreacht Investing Investing in in our our Culture, Culture, Language Language & Heritage & Heritage 2018-2027 2018-2027 culture.ireland.ie