Erzurum Kadayıf Dolması Oltu Cağ Kebabı İspir Kuru Fasulyesi Erzurum Civil Peyniri Hınıs Fasulyesi Karnavas Dut Pekmezi Oltu Taşı Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peynir) Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı Erzincan Tulum Peyniri Cimin Üzümü Erzincan Bakır İmalat ve El İşlemeciliği Sanatı Bayburt Lor Dolması Bayburt Tatlı Çorba GİRİŞ

Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı (KUDAKA)’nın faaliyet alanını oluşturan ve TRA1 Düzey 2 Bölgesi olarak adlandırılan Erzurum, Erzincan ve Bayburt illeri köklü tarihi ile zengin bir kültürü barındırmaktadır. Bölgeye ait coğrafi işaretli ürün ve sanatlar bu kültürün en somut göstergelerinden birini oluşturmaktadır.

Bölgeye ait, coğrafi işaret tescili yapılmış olan ürün ve sanatların bir arada gösterildiği bu çalışma coğrafi işaret konusundaki farkındalığı arttırmak, bölgeye özgü ürün ve sanatlara ilişkin bilgi düzeyini geliştirmek ve coğrafi işaret tesciline yönelik potansiyel taşıyan ancak henüz tescil edilmemiş kültürel öğelerin bu sürece dâhil edilmesini teşvik etmek amacı ile hazırlanmıştır.

Coğrafi işaret kavramına ilişkin tanım 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 34. Maddesinde yer almaktadır. Söz konusu Kanun Maddesi’ne göre:

“(1) Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökeninin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir. Coğrafi işaretler, aşağıda belirtilen özelliklerine göre menşe adı ya da mahreç işareti olarak tescil edilir: a) Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya istisnai durumlarda ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşerî unsurlardan alan, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünleri tanımlayan adlar menşe adıdır. b) Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya ülkeden kaynaklanan, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından bu coğrafi alan ile özdeşleşen, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapılan ürünleri tanımlayan adlar mahreç işaretidir. (2) Coğrafi bir yer adı içermese dahi birinci fıkrada yer alan şartları taşıyan bir ürünü belirtmek için geleneksel olarak kullanılan, günlük dilde yerleşmiş ve coğrafi bir yer adı içermeyen adlar da menşe adı veya mahreç işareti olabilir.

(3) Menşe adı veya mahreç işareti kapsamına girmeyen ve ilgili piyasada bir ürünü tarif etmek için geleneksel olarak en az otuz yıl süreyle kullanıldığı kanıtlanan adlar, aşağıdaki şartlardan en az birini sağlaması hâlinde geleneksel ürün adı olarak tanımlanır: a) Geleneksel üretim veya işleme yöntemi yahut geleneksel bileşimden kaynaklanması. b) Geleneksel hammadde veya malzemeden üretilmiş olması.”

Bu çalışmada ağırlıklı olarak Resmi Gazete ile Türk Patent ve Marka Kurumunun coğrafi işaretlere ilişkin ilan ve yayınlarından yararlanılmıştır. Çalışma esnasında dikkat çeken hususlardan biri Bölgeye özgü ürün ve sanatlara ilişkin tescil belgelerinde veya bu ürünlerin tescil için yayımlandığı Resmi Gazete’de yer alan açıklamaların, muhtemelen başvuru belgelerindeki ifadelerin yeterince gözden geçirilmemiş olması nedeniyle Türkçe Dil Bilgisi açısından yer yer sorunlu olduğudur. Bu sorunlar zaman zaman ilgili ürün veya sanata ilişkin açıklamaları anlaşılır olmaktan çıkardığından söz konusu sorunlar mümkün olduğu ölçüde bu çalışma kapsamında düzeltilmeye çalışılmıştır. Ancak yine de Coğrafi İşaret Tescil Belgeleri ile bu coğrafi işaretlere ilişkin Resmi Gazete’de yer alan açıklamalar resmi hüviyet taşıdığından bu açıklamalara yapılan müdahaleler asgari düzeyde tutulmaya çalışılmıştır.

Bu çalışma kapsamında yer alan coğrafi işaretlerin 2000-2018 yılları arasında farklı dönemlerde tescil edilmiş olması ve bu süreçte kurum adlarında çeşitli değişikliklerin yapılmış olması nedeniyle tescil belgelerinde kurum adlarında zaman zaman farklılıklar görülmektedir. Kurum adları bu çalışmada çoğunlukla ilgili coğrafi işarete ilişkin orijinal belgedeki hali ile bırakılmıştır.

Bu çalışmanın genelde coğrafi işaret kavramına, özelde ise Bölgeye ait coğrafi işaretlere yönelik farkındalık ve bilinç düzeyinin gelişmesine katkı sağlamasını dileriz. Tescil No 161 Türü Mahreç işareti Ürünün Adı Kadayıf Dolması

Koruma Tarihi 01.03.2010 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzurum Ticaret Borsası Kullanım Biçimi Markalama

Başvuru No C2010/008 Başvuru Sahibinin Adresi Ali Paşa Mah. Musalla Cad. No:19 ERZURUM

Yayın Tarihi 22.10.2011 Coğrafi İşaret Adı Erzurum Kadayıf Dolması ERZURUM KADAYIF DOLMASI 5

Bu coğrafi işaret, 22.10.2011 tarih ve 28092 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. Maddesi gereğince 01.03.2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

Erzurum Kadayıf Dolması için 20-25 gr tel kadayıflar koparılmadan Ürünün Tanımı ve bütün içerisinden ayrılarak temiz bir zemin üzerine serilir. İçerisine tercihen 5-10 gr ceviz içi konur. Fazla sıkmadan ince bir şekilde sarılır. Ayırt Edici Özellikleri Daha sonra sarısı beyazı ile iyice çırpılıp bulamaç haline getirilen Avuç içi büyüklüğündeki tel kadayıfın, içine dövülmüş ceviz konulup yumurta havuzunda sarılan kadayıf dolmaları kendi etraflarında iki sarılarak dolma şekli verildikten sonra yumurtaya batırılarak kızgın tur döndürülür. Böylece yumurtanın tüm yüzeye sürülmesi sağlanır. yağda kızartılıp, şerbetlenerek hazır hale getirildiği tatlı çeşididir. Yumurta havuzundan çıkarılan kadayıf dolmaları meyilli tepsinin içerisinde bir veya iki dakika bekletilir. Burada süzülerek fazla Kadayıf Dolması Erzurum’un çok özel ve otantik bir tatlısıdır. Yapımı yumurtanın akması sağlanır. Fazla yumurta kadayıf dolmalarının içine oldukça emek isteyen Erzurum Kadayıf Dolmasının ünü, beğenilen nüfuz ederek hamurlaşma yapacağından, ayrıca kızartma esnasında tadıyla tüm yurda yayılmıştır. yumurta kokusu oluşturacağından ve kadayıf dolmasının yüzeyinde beyaz parçacıklar oluşturacağından istenmez. Süzülen kadayıf dolmaları kızgın kızartma yağına atılır. 7-10 dakikada kızaran kadayıf Üretim Metodu dolmaları yağdan çıkarılır ve önceden hazırlanmış soğuk şerbetin içine atılır. Birkaç dakika şerbetin içinde kalan kadayıf dolmaları, Kullanılan malzemeler ve özellikleri: şerbeti tamamen içine çektiğinden emin olunduktan sonra çıkarılır. Tel Kadayıf: Tel kadayıfın, TS 10344 sayılı Tel Kadayıf Standardına uygun olması gerekmektedir. Standarda göre tel kadayıf; elenmiş Kızartılmış kadayıf dolmaları altın sarısı renginde olmalıdır. Çok buğday ununa içme suyu ilave edilmesi ile hazırlanan hamurun, fazla kızartılıp koyu renkte ve kuru olmamalıdır. Yine fazla yumurta tekniğine uygun olarak dökülüp pişirilmesi suretiyle elde edilen bir ile muamele edilip üzerindeki fazla yumurtadan dolayı kızartma yarı mamuldür. esnasında yumurta kokusu olmamalıdır. Kadayıf dolmaları kesildiği zaman kesit yüzeyinde kadayıfın tel yapısı görünmeli içi pişmiş Ceviz içi: Ceviz öğütülerek hacmi küçültülür. Öğütme sırasında ceviz olmalı, hamur olmamalıdır. içi un gibi toz kıvamına getirilmemelidir. Erzurum Kadayıf dolmasında kullanılacak olan ceviz içinin miktarı da önemlidir. Çok fazla miktarda konulup sarıldığında kızartma esnasında acılık oluşturur. Az miktarda Denetleme konulduğunda da lezzette eksiklik olmaktadır. Erzurum Ticaret Borsası koordinasyonunda Erzurum İl Kontrol Yağ: Kızartma yağı olmalıdır. Laboratuvar Müdürlüğünden yetkili iki kişi ile Erzurum Esnaf ve Sanatkârlar Odasından yetkili iki kişiden oluşan denetim Şerbet: 1 kg toz şekerin 700 gr temiz içme suyu içinde ateş üzerinde kurulu tarafından, ürünün üretim metoduna uygun olarak üretilip eritilmesiyle elde edilir. Şekerleşmeyi önlemek için şerbetin içine üretilmediği konusunda denetim yapılacaktır. Denetimler yılda bir çeyrek limon suyu sıkılır. Kadayıf dolmalarının hamur olmasını kere, ayrıca tüketici şikâyetleri üzerine ve gerek görüldüğü hallerde önlemek için şerbet iyice kaynatılıp suyunun tamamen uzaklaşması ise her zaman yapılarak rapor hazırlanacaktır. sağlanmalıdır.

Erzurum Kadayıf Dolmasının lezzetini, kullanılan malzemenin kalitesi ve özellikle de kullanılan tel kadayıfın yapısı etkilemektedir. Kullanılan tel kadayıfların ne çok ince ne de çok kalın olması gerekmektedir. TescilTescil No No 30127 TürüTürü MenşeMahreç işareti CoğrafiCoğrafi SınırlarıSınırları ErzincanErzurum İli Oltuİli ve İlçesi İlçeleri sınırları

(belirtilen özelliklere bağlı kalmak şartı ile Türkiye sınırları KorumaTescil Tarihi Tarihi 21.08.200017.05.2007 BaşvuruBaşvuru Sahibinin Sahibinin Kimliği Kimliği ErzincanOltu Ticaret Ticaret ve Sanayi ve Sanayi Odası Odası Kullanılacağıiçerisinde üretilebilir) Ürün Tulum Peyniri

BaşvuruBaşvuru No No CC2007/004 2000/004 BaşvuruBaşvuru Sahibinin Sahibinin Adresi Adresi FevziOsman Paşa Ayyıldız Cad. Cad. No: Merkez 19 / Sok. ERZİNCAN No: 9 / 1 Oltu ÜrününÜrünün kullanım Adı Biçimi MarkalamaKebap

YayınYayın Tarihi Tarihi 09.12.200003.07.2009 CoğrafiCoğrafi İşaretİşaret Adı ErzincanOltu Cağ Tulum Kebabı Peyniri Kullanım Biçimi Markalama OLTUTULUM CAĞ PEYNİR KEBABI 7

Bu coğrafi işaret, 09.12.200003.07.2009 tarihtarih veve 2425527277 sayılı Resmi GazetedeGazete’de ilanilan edilmişedilmiş olupolup 555555 sayılısayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’ninKararname’nin 12.12. MaddesiMaddesi gereğincegereğince 09.12.200017.05.2007 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

kabulbüyüklüğünde etmiştir. Söztorbalara konusu konularak kebabın üretiminde suyunu tamamen sadece bu çekmesi yöreye Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici hasiçin birteknik hafta-on ve usuller gün, kullanıldığıüzerine bez içinörtülerek ürünle havailgili vemahreç toz almaması işareti Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip talebindesağlanarak bulunulmuştur. bekletilir. Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, Özellikleriyaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve %2-2,5 oranında daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni Oltudokuzuncu Cağ Kebabını ayları diğerarasında kebap alınan türlerinden sütten ayıran özel en işlemle önemli özellik,yapılan torbalara sıkı bir şekilde basılır ve torbaların ağzı dikilir. Düzgünce, sözpeynire konusu Erzincan kebabın Tulum üretiminde Peyniri denir. kullanılan etin bölgeye ait doğal üçerli üst üste gelecek bir şekilde dizilir. On günlük beklemeden ortamda veya yaylalarda doğal besinlerle beslenerek yetiştirilen Üretimsonra tamamen Metodu suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere koyunlardan elde edilmiş olması ve üretim tekniği olarak odun Etinsoğuk hazırlanışı: hava depolarına konur. 5, 7, 10, 25, 40 kilogramlık bidonlara ateşinde, yatay olarak pişirilmesi ve cağ adı verilen küçük şişle ya Yaylalardaveya 20, 60 kilogramlıkdoğal ortamda derilere yetiştirilmiş, makinelerle en veya az elle bir basılır. yaşındaki (Elle daErzincan talebe göre cağsız Tulum kesilerek Peynirini tabakta servis edilmesidir. Oltu koyunlardanbasılan peynir elde Erzincan’da edilen et daha sinir, çok damar tercih ve edilir.zarlardan Uzun ayıklanır. süre dayanır Etin Cağ Kebabı hazırlanırken üretim şeklinde belirtilenler dışında yağve acıma oranının riski %25-%30 yoktur.) Soğuk arasında havada olması üç ay gerekmektedir. bekletilip kıvama Etin gelen yağ hiçbirDiğerlerinden madde katılmamaktadır. Ayıran Özellikler oranıpeynir fazla pazara ise sunulur.fazla olan miktar alınır. Ayıklanan et, şişe takılmaya Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği uygun şekilde hazırlanır. Et parçalarının belirli bir ölçüsü olmamakla yaylaların havasından gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: birlikte et, şişin boyu ve kalınlığı ile orantılı olacak şekilde Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek parçalara ayrılmalıdır. Örneğin şişin boyu 30 cm ise şişe dizilecek Üretimrakımlı, 20 civarında Alanı yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye etinMaya uzunluğu 60 cm yani 2 katı kadar olmalıdır. Et tuzlanarak bir arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Türkiye sınırları içerisinde üretilebilir. (belirtilen özelliklere bağlı günPeynir dinlendirilir. suyu, şeker, Dinlendirilen tuz ve bunun et, içerisineçok ince şirdenkıyılmış (süt kuru kuzusunun soğanın kalmakKemah Olukşartı Yayile )lası karabibermidesi) atılarak ile yoğrulup hazırlanır. macun haline getirilmesi ile elde edilen özel harç ile iyice yoğrulup hazır hale getirilir. Hazırlanan et şişe takılır ve hafifçe sıkıştırılır. Kullanılan şişin kromdan yapılmış ve et takılan bölgesinin 2X2 cm ebadında dört köşe olması önemlidir. MahreçÜrünün Bileşimiİşaret Bilgisi Kemah Tuzu Pişirme: Süt, şirden, tuz, su, kuru madde, yağ, yağsız kuru madde, kuru Doğal olarak çıkan tuzlu suyun özel olarak yapılmış göletlerde Oltu Cağ Kebabını diğer kebap türlerinden ayıran en önemli Hazırlanan şiş, meyve veya meşe ağacı odunu kullanılarak yakılan maddede yağ, bütün kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarak güneş altında buharlaşmasıyla tamamen katkısız, özellik, söz konusu kebabın üretiminde kullanılan etin bölgeye ocakta pişirilir. Ocağın taş ya da tuğladan yapılması Oltu Cağ ait,fosfor, doğal molfram ortamda (asitle veya pıhtılaşan), yaylalarda tanen doğal (asitlebesinlerle pıhtılaşan) beslenerek NHz doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin halinde N, Amid halinde N, Asitlik sH Kebabının kendine has lezzeti için önemlidir. Şiş ateşe konulmadan yetiştirilen koyunlardan elde edilmiş olmasıdır. Ayrıca söz konusu yarımerimemesini, saat önce dağılmamasını ateş yakılmalı ve suyunu ve ocağındışa vermesini tamamen sağlar. kızması kebap uzun yıllar boyunca üretim metodu kısmında belirtilen, sağlanmalıdır. Şiş durgun ateşte tabladan 15 cm yükseklikte ve Oltu yöresindeki ustalara has üretim şekli ve usulü ile hazırlandığı ateşin durumuna göre uygun bir mesafede özel düzeneğe yatay içinÜrünün tüm Türkiye’de Üretim Oltu Cağ Tekniği Kebabı şeklinde tanınmıştır. Oltu olarak konulur ve piştikçe şiş çevrilir. Etin renginin kırmızıdan ilçesine ait üretim tekniği zaman içerisinde devlet ve kamuoyu kahverengiye dönme seviyesi uygun pişme durumudur. tarafındanBeyaz karaman kabul koyunundan edilmiş ve ilgili yılın kebap beş ilaüretim dokuzuncu şekli ile aylarında 1. baskısı alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde 1945 yılında Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan sözlükte OLTU Sunuş: KEBABIbir-iki saat şeklinde dinlendirilir. tanımlanmıştır. Hazır olan Ayrıca sütler söz ŞİRDEN konusu tanımdenilen çeşitli elde yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saat sonra Pişen Oltu Cağ Kebabı geleneksel olarak cağ adı verilen küçük sivil toplum kuruluşları tarafından kabul edilmiş olup Anadolu şişle ya da talebe göre cağsız kesilerek tabakta servis edilir. Halkince, Mutfağıufak, iki Platformukilogramlık mevcut süzeklere ürünü alınıp OLTU peynir CAĞ KEBABIhaline getirilir. olarak Üzerinden bir gece geçtikten sonra kuşluk vakti şeker torbaları Cağ adı verilen küçük şiş; et takılan bölümü kromdan yapılmış 20 8 OLTU CAĞ KEBABI 8

cm uzunluğunda, 2 mm kalınlığında ve 3 mm genişliğinde, ucu sivri olarak imal edilir. Geleneksel olarak ahşap saplı olması tercih edilir. Cağ kullanılması durumunda, özel cağlar şişteki ete geçirilir ve kebap bıçağı olarak tabir edilen bıçakla kalınlığı 4-7 mm olacak şekilde kesilir. Cağ’ın alt tarafı, ocağın yanında hazırlanan ızgarada isteğe göre kızartılır ve porselen veya krom tabakta servis edilir. Bir cağ Oltu Kebabı ortalama 80 gr. olarak sunulur. Cağ’sız tabakla servis durumunda ise bir porsiyon diye tabir edilen servis 100 gr. olarak sunulur. Oltu Cağ Kebabı, mevsimine göre ayrı bir tabakta da söğüş kuru soğan ve söğüş domatesle servis edilir.

Denetim Oltu Cağ Kebabının yukarıdaki koşullara uygunluğunun denetimi Oltu Ticaret ve Sanayi Odasının koordinatörlüğünde, Oltu Belediyesinden 1 personel, Oltu Meslek Yüksek Okulundan bir gıda mühendisi ve Oltu Ticaret ve Sanayi Odasından bir personelin katılımı ile oluşturulacak toplam üç kişilik komisyon tarafından yapılacaktır. Oltu Cağ Kebabı coğrafi işaretinin kullanımı ve denetimi söz konusu komisyonun kontrolü altında olup, coğrafi işareti haksız bir şekilde kullananlar hakkında ilgili komisyon tarafından gerekli yasal takibat başlatılacaktır. Söz konusu komisyon, coğrafi işaretin kullanımına ilişkin denetimi yılda bir düzenli olarak, ihtiyaç duyulduğunda ve şikayet üzerine ise her zaman yapacaktır. Denetime ilişkin raporlar Oltu Ticaret ve Sanayi Odası tarafından düzenli olarak Türk Patent Enstitüsüne gönderilir.

Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri

Tescil Tarihi 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Tulum Peyniri

Başvuru No C 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 09.12.2000 Coğrafi İşaret Erzincan Tulum Peyniri Tescil No 141 Türü Menşe Coğrafi Sınırları İspir İlçesi Sınırları

KorumaTarihi 07.07.2008 Başvuru Sahibinin Kimliği İspir Esnaf ve Sanatkârlar Odası Kullanılacağı Ürün Kuru Fasulye

Yukarı Mahalle Cumhuriyet Cad. Esnaf İş Hanı Başvuru No C2008/029 Başvuru Sahibinin Adresi Kat:2 İspir / ERZURUM Kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 05.05.2010 Coğrafi İşaret İspir Kuru Fasulyesi 10 İSPİR KURU FASULYESİ

Bu coğrafi işaret; 05.05.2010 tarih ve 27572 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. maddesi gereğince 07.07.2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

Toprak Hazırlığı; Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici İyi hazırlanmış keseksiz tohum yatağı iyi bir çimlenme ve çıkış gereklidir. Diğer taraftan sulama suyunun tarlada rahat bir Özellikleri şekilde dağıtılabilmesi için tarlanın iyi bir şekilde tesviye edilmesi gerekir. Bu amaçla ilkbaharda ekim öncesi tohum yatağı hazırlığı İspir Fasulyesine Ait Genel Özellikler: ve yabancı ot kontrolü için yapılacak toprak işlemelerde toprağı alt üst etmeyen ve 8-12 cm derinlikte alttan işleyen kazayağı, Hip. Yaprak Çiçek Uç Yaprak Uç Yaprak Yaprak Mak. kırlangıçkuyruğu gibi aletler kullanılmalıdır. Daha sonra toprak An. Ol. Rengi Rengi Şekli Ucu Buruşukluğu Has. Uyg. tesviyesi ve varsa kesekleri parçalamak amacıyla diskaro+tapan, Yok Yeşil Eflatun Üçgen O. Sivri Az Bur. Değil tırmık+tapan ya da freze gibi aletler kullanılır.

O. Sivri: Orta Sivri U. Sivri: Uzun Sivri Az Bur: Ekim zamanı; Az buruşuk Mak. Has. Uyg.: Makineli Hasada Uygunluğu Ekim zamanını belirleyen en önemli faktör sıcaklıktır. Fasulye 0°C’nin altındaki sıcaklıklardan zarar görür. Bu nedenle fasulye Tohum Çimlenme ekimine ilkbahar son donlarının bitiminden sonra başlanır. Buna Çiçeklenme Süresi (gün) Olgunlaşma Süresi (gün) Süresi (gün) göre son donların meydana geldiği dönemde fasulye toprak 8 56-61 130-140 düzeyine çıkmamış olmalıdır. Fasulyede minimum çimlenme sıcaklığı 10°C olmakla birlikte bu sıcaklıkta çimlenme çok yavaştır. Çimlenmenin kısa sürede ve yüksek oranda gerçekleşmesi için Büyüme Tipi : Yarı Sarılıcı toprak sıcaklığının en az 15°C yi bulması gerekir. Dolayısıyla ekim Bitki Boyu : 150-170 cm zamanı bölgelere göre farklılık gösterir. Yörede bazen erken Bitkide bakla sayısı : 40-50 adet ekim yapılmakta dolayısı ile ürün don ve aşırı yağışlardan zarar Bakla uzunluğu : 7 cm 12 cm görebilmektedir. İlk bakla yüksekliği : 11 cm 15 cm Baklada tohum sayısı : 4 adet 5 adet Gübreleme; 1000 tane ağırlığı : 300 g-325 g Baklagil bitkileri Rhizobium Bakterileri vasıtasıyla ihtiyaç Tohum verimi : 230 kg/da 305 kg/da duydukları azotun ¾ ünü atmosferden sağlayabilmektedirler. Fakat fasulye simbiyotik yolla atmosferden en az miktarda İspir fasulyesi, ülkemizde şeker fasulyesi olarak bilinen yuvarlağa (ortalama 5-6 kg/da) azot bağlayan bitkidir. Bitkide bakteri, toprak yakın ve hafif böbrek şeklinde olabilmektedir. ve iklim özelliklerine bağlı olarak simbiyotik azot fiksasyonu çok önemli düzeylerde değişebilmektedir. Yörede fasulye yetiştiriciliğinde yalnızca çiftlik gübresi kullanılmakta, dolayısı ile Üretim Metodu verimde azalmalar görülebilmektedir. Fasulye sıcak iklim bitkisi olması nedeniyle yetiştiriciliği de Bakım; ılıman ya da sıcak iklimlerde yapılabilmektedir. Nitekim fasulye Fasulye tarımında en önemli bakım işlemi çapalama ve yabancı ot 0°C’nin altındaki sıcaklıklardan zarar görmektedir. Sıfırın altındaki kontrolüdür. Ekim sonrası sulama yapılmış veya yağmur yağmışsa 2-3°C’lik sıcaklıklar bile oldukça önemli zararlara neden olmaktadır. toprak yüzeyinde kaymak denilen sert bir tabaka oluşabilir. Fasulye tohumlarının çimlenebilmesi için toprak sıcaklığının en az Çimlenen tohumların kolayca çıkış yapabilmesi için bu tabakanın 10°C olması gereklidir. Fasulye tohumları toprak sıcaklığı 20-30°C hafif bir çapalama yapılarak kırılması gerekir. Bitkiler çiçek arasında olduğu zaman en iyi çimlenme göstermektedir. Fasulye oluşturana kadar yabancı otların kontrol edilmesi gerekir. gelişme devresi içinde 20-25°C arasında sıcaklık ister. Daha yüksek sıcaklarda çiçeklerin tozlanıp döllenmesi olumsuz yönde etkilenir ve ayrıca çiçek ve bakla dökülmeleri görülür. İSPİR KURU FASULYESİ 11

Sulama; sertleşmemesi gerekir. Hasat ve harman şekli yetiştiricilerin Fasulye bitkisinin ekimden hasadına kadar 400-450 mm suya imkânlarına göre değişir. Ülkemizde hasat genel olarak bitkilerin ihtiyacı vardır. Bitkinin ekimi yazlık olduğu için bu miktarın büyük elle yolunması ya da biçilmesi şeklinde yapılır. Hasadın günün bir çoğunluğunun sulama suyu ile verilmesi gerekir. Yörede serin ve özellikle sabah saatlerinde yapılması hasat kayıplarını genellikle ilk çiçeklenmeye kadar sulama yapılmamakta daha azaltmaktadır. Hasadı yapılan bitkiler küçük gruplar halinde sonra düzenli olarak salma şeklinde sulama yapılmaktadır. iklim şartlarına bağlı olarak 5-6 gün kurumaya bırakılır. Harman çoğunlukla sopayla dövmek ya da üzerinden traktör gezdirmek Çimlenme dönemi; suretiyle yapılmaktadır. Bu amaçla özel geliştirilmiş harman Fasulye ekiminin yapıldığı toprakta çimlenme için yeterli miktarda makineleri kullanılmaktadır. Bu durumda kırık tane oranının fazla nem bulunmalıdır. Çimlenme için yeterli nemin bulunmadığı olmaması için batör dönme hızının yüksek olmaması gerekir. durumda ya ekim öncesi sulama yapılarak toprak tava gelince Yörede hasat ağustos ayının ikinci yarısından itibaren başlamakta, ekilir, ya da ekim sonrası sulama yapılar. Ekimden sonra yapılacak eylül ayı sonuna kadar devam etmektedir. Hasat elle yapılmakta, sulama veya meydana gelecek yağış özellikle ağır topraklarda sökülen bitkiler gölge yerlere taşınarak baklalarda bulunan kaymak tabakası oluşturur. Bu kaynak tabakası çıkışı zorlaştıracağı daneler elle çıkarılmaktadır. için bu tabakanın yumuşatılması için hafif bir yağmurlama sulama yapılabilir.

Çıkış-çiçekleme arası dönem; Hava sıcak ve toprakta nem sıkıntısı varsa bitkiler 10-15 Denetleme cm boylandığında hafif sulama çok uygundur. Bu dönem ile Ürünün ekim aşaması, hasat aşaması ve pazarlamasına yönelik çiçeklenme arasında hafif bir sulama yapılmalıdır. Sulamada karık denetimler yılda 3 sefer olmak suretiyle İspir İlçe Tarım Müdürlüğü sulama tercih edilmeli mümkün olmadığı durumlarda diğer sulama ve İspir Tarım Kredi Kooperatifi tarafından yapılacaktır. Herhangi yöntemleri kullanılmalıdır. Gelişmenin ilk dönemlerinde fazla su bir şikâyet konusunda her zaman ve gerektiğinde denetleme verilmesi bitkide kök ve gövde çürüklerini artırır, kök gelişimini yavaşlatır. yapılabilir.

Hasat ve harman; Kuru tane amaçlı fasulye yetiştiriciliğinde hasat zamanının tespiti son derece önemlidir. Hasadın erken yapılması danelerin buruşuk olmasına bağlı olarak verim ve kalitede azalmalara neden olmaktadır. Hasat için en uygun zaman bitkilerde baklaların genel olarak sarardığı tohumların normal şekil ve rengini kazandığı dönemdir. Harman, makine ile yapılacaksa tanelerin fazla TescilTescil No No 30116 Türü MahreçMenşe İşareti Coğrafi Sınırları ErzurumErzincan İli ve İlçeleri

KorumaTescil Tarihi Tarihi 21.08.200017.12.2007 Başvuru Sahibinin Kimliği ErzurumErzincan Ticaret Borsasıve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün PeynirTulum Peyniri

BaşvuruBaşvuru No No CC2007/020 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi AliFevzi Paşa Paşa Mah. Cad. Musalla No: Cad. 19 / No:ERZİNCAN 19 Erzurum KullanımÜrünün kullanım Biçimi Biçimi Markalama

YayınYayın Tarihi Tarihi 09.12.200006.02.2009 Coğrafi İşaret ErzurumErzincan CivilTulum Peyniri Peyniri CİVİLTULUM PEYNİR PEYNİR 13

Bu coğrafi işaret;işaret, 09.12.200006.02.2009 tarihtarih veve 2425527133 sayılı Resmi Gazete’deGazetede ilanilan edilmişedilmiş olupolup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması HakkındakiHakkındaki KanunKanun HükmündeHükmünde Kararname’nin Kararname’nin 12. 12. Maddesi maddesi gereğince gereğince 09.12.2000 17.12.2007 tarihindentarihinden itibaren geçerli olmakgeçerli üzere olmak tescil üzere edilmiştir. tescil edilmiştir.

askılamabüyüklüğünde işleminde torbalara 30 dakika konularak askıda bekletilir.suyunu tamamen Bu şekilde çekmesipeynirin Ürünün Tanımı teliçin (lifli) bir hafta-on yapı kazanması gün, üzerine sağlanır. bez örtülerekLifli yapı havakazandırılan ve toz almaması peynirler CivilErzincan’ın Peyniri; yüksek Erzurum rakımlı, ilimizin 90-100 yüksek çeşit dağlarıbitki zenginliğine arasında kalansahip temizsağlanarak bir zemin bekletilir. üzerine Sonra konularak bakır veyasuyunun krom iyice teknelerde akması sağlanır.ufalanır, meralardayaylalarında çeşitli beslenen besleyici karaman otlarla koyunundan beslenen hayvanlardan yılın beşinci elde ve Daha%2-2,5 sonra oranında salamura, daha vakum çok Kemah ambalaj, tuzu kuru ile tuzlamatuzlanır. yapılarakTekrar yeni ya edilendokuzuncu sütün, ayları separatörlerden arasında alınan geçirilerek sütten yağının özel uzaklaştırılması işlemle yapılan datorbalara %20-30 sıkı oranında bir şekilde yağsız basılır lorla ve torbaların basılarak ağzı olgunlaştırılır. dikilir. Düzgünce, Aynı sonucupeynire Erzincankalan yağsız Tulum Peynirisütün denir.belirli düzeyde asitlendirilmesi zamandaüçerli üst Erzurum üste gelecek Civil Peyniri, bir şekilde taze dizilir. olarak On da tüketilebilmektedir.günlük beklemeden işleminden sonra sıvı şirden mayası ile mayalanması ve ısıtılması sonra tamamen suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere ile oluşan pıhtının karıştırılıp yoğrulup askılara asılarak kütle soğuk hava depolarınaCivil konur. Peyniri 5, 7, Yapım10, 25, Aşamaları 40 kilogramlık bidonlara içinde tel oluşturması sonucu elde edilen, yağsız veya az yağlı veya 20, 60 kilogramlık derilere makinelerle veya elle basılır. (Elle Yağsız Süt peynirErzincan olarak sınıflandırılan Tulum yöresel Peynirini peynir türüdür. basılan peynir Erzincan’da daha çok tercih edilir. Uzun süre dayanır ve acıma riski yoktur.) Soğuk havada üç ay bekletilip kıvama gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler peynirAsitliğin pazara Standardizasyonu sunulur. (220 SH) Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği Üretimyaylaların havasından Alanı gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek 0 Erzurum ili ve ilçelerinin oluşturduğu coğrafi bölgedir. Sütün Isıtılması (30 C) rakımlı, 20 civarında yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye Maya arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Kemah Oluk Yaylası midesi)Mayalama atılarak (30 0hazırlanır. C’de 4 ml/100 kg süt) Üretim Metodu

Erzurum ilimizin yüksek dağları arasındaki meralarında Isıtma ve Karıştırma (52-53 0 C) çeşitliÜrünün otlarla beslenenBileşimi hayvanlardan elde edilen sütler çeşitli Kemah Tuzu kontrollerdenSüt, şirden, tuz, geçirilerek su, kuru bunların madde, hilesizyağ, yağsız ve taze kuru olduğundan madde, eminkuru olunur. Hilesiz ve taze olduğu tespit edilen süt işletmeye alınır. Doğal olarak çıkan tuzlu suyun özel olarak yapılmış göletlerde maddede yağ, bütün kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarak güneş altında buharlaşmasıylaPıhtı Teşekkülü (52-53 0 tamamenC) katkısız, İşletmeyefosfor, molfram alınan (asitlesüt separatörlerden pıhtılaşan), tanen geçirilerek (asitle sütünpıhtılaşan) yağı alınır. NHz Yağsız sütün asitliği 22 Soxhlet-Henkel (°SH) derecesine getirilir. doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin halinde N, Amid halinde N, Asitlik sH Pıhtının Hamur Haline Gelmesi (53-700 C) Civil Peyniri yapımında en önemli özellik asitlik derecesinin 22 erimemesini, dağılmamasını ve suyunu dışa vermesini sağlar. °SH’a getirilmesidir. Asitlendirmek için ya peyniraltı suyu ilave edilir ya da bekletilir. Yavaş yavaş ısıtılarak 30°C de yaklaşık 100Ürünün ml süte 4 Üretim ml sıvı şirden Tekniği mayası (rennet) katılarak sütün Dinlendirme mayalanması sağlanır. Isıtma işlemine devam edilir. Süt içerisinde Beyaz karaman koyunundan yılın beş ila dokuzuncu aylarında pıhtı parçacıkları 52-53°C de teşekkül etmeye başlar. Oluşan Taze Civil Peynir alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde pıhtı parçacıkları karıştırma işlemiyle bir araya getirilerek tahta bir-iki saat dinlendirilir. Hazır olan sütler ŞİRDEN denilen elde kepçenin etrafına sarılması sağlanır. Isıtma işlemine 65-70°C yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saat sonra ye kadar devam edilir. Meydana gelen pıhtı, yoğurma ve çekme ince, ufak, iki kilogramlık süzeklere alınıp peynir haline getirilir. işlemleriyle tel haline getirilir. Aynı zamanda tahta kepçeye Üzerinden bir gece geçtikten sonra kuşluk vakti şeker torbaları sarılan peynir yoğrulup uzaması için askılara da asılır. Peynir Civil Salamura Civil Basma Civil + Lor Basma askıdan toplanıp tekrar asılır. Bu işlem birkaç kere tekrarlanır. Son 14 CİVİL PEYNİR

Tuz (%) : 5,80-6,14 Ürünün Ayırt Edici Özellikleri Tuz (KM) : 14,37-17,18 1: Fiziksel Özellikleri: Protein : 28,87-32,20 Civil Peyniri yağsız olduğundan beyaz renklidir. Ayrıca süt Asitlik (°SH) : 13,77-32,66 yağından uzak beslenmek zorunda kalan insanlar için diyet amaçlı PH : 5,46-6,32 kullanılabilmektedir. Civil Peyniri yağsız sütten yapıldığından KM : Kurumadde üzerinden hesaplanmış değerlerdir. sütün yağlı kısmı da tereyağı yapımında kullanılabilmektedir. Civil Peyniri Erzurum orijinli bir peynir türü olup Erzurum’dan çevre illere Yukarıdaki bulgular Abdullah ÇAĞLAR, Ahmet KURT, Ziya yayılmıştır. Çevre illerde rastlanılan peynir türü saç, tel, çeçil gibi Gökalp CEYLAN, Saner HURŞİT’in yaptıkları ve 5. Süt ve Süt adlarla anılan peynir türü olup Civil Peyniri ile karıştırılmamalıdır. Ürünleri Sempozyumu-Geleneksel Süt Ürünleri 21-22 Mayıs 1998 Civil Peynirine uygulanan askılama işleminden dolayı tel yapı kütle çalışmasında yayımlanmış değerlerdir. Civil peyniri konusunda içinde ipliksi yapıdadır. Civil Peynirini diğer tel peynirlerden ayırt yapılmış başka çalışmalar da literatürde mevcuttur. eden en önemli özelliği tel yapısından kaynaklanmaktadır. Tel yapısı bir kütle içinde düz tel halindedir. Civil Peynirinin yapısında herhangi bir silindirik yapı mevcut değildir. Ayrıca Civil Peyniri Ürünün Menşe Adı veya Mahreç kalıp halinde olmalı ve teller ayrışmamalıdır. Diğer tel peynirlerin üretimi Civil Peynirinin üretim aşamaları bittikten sonra devam İşareti Olmasına İlişkin Bilgi ve etmektedir. Diğer tel peynirlerde mevcut olan son aşama tel yapısının silindirik özellik kazanmasını sağlamaktır. Civil Peyniri Belgeler genelde dört parmak eninde kalıplar halindedir. Civil Peyniri salamurada büyük kitleler halinde olduğundan tuzu az tutmaktadır. Civil Peynirin mahreç işaretine konu olabilecek özelliklerinden Bu özelliğinden dolayı tuz miktarı tel ve saç peynirlerinden az biri tel yapısının diğer tel peynirlerinden (saç, tel, çeçil, vs.) farklı olmaktadır. Diğer tel peynirlerinin yüzey alanı fazla olduğundan olmasıdır. Tel yapısı düz özellikte olup diğer peynirlerde rastlanan tuzu tutma miktarı fazladır. Civil Peyniri yapımında starter silindirik yapıya rastlanmamaktadır. Ayrıca Civil Peyniri 4 parmak kültür ve kalsiyum klorür (CaCl2) gibi herhangi bir katkı maddesi eninde kalıplar halinde bulunmaktadır. Teller kalıp içinde yapışık kullanılmaz. Üretiminde sadece süt, maya ve tuz kullanılmaktadır. haldedir. Asitliğin 22 °SH’ a getirilmesi de önemli özelliklerinden Üretim esnasında dikkatli olunmadığı takdirde sütte çürüme birisidir. Civil Peyniri, lor peyniri ile basılarak küflendirilmesi meydana geldiğinden Civil Peyniri yapımı ustalık isteyen bir iştir. sonucu oluşan küflü peynir yapımında kullanılmaktadır. Küflü İşlem aşamalarında pıhtının haşlanması işleminden dolayı pasta- peynir yapımı için Civil Peyniri şarttır, ve bu peynir türü Erzurum filata (telemesi haşlanan) peynir grubuna dâhil olmaktadır. Ayrıca çevresinde beğeniyle ve çok fazla tüketilen peynir türüdür. Civil Peyniri Erzurum çevresinde beğenilerek ve yaygın olarak tüketilen ve halk arasında Göğermiş Peynir olarak bilinen küflü lor peynirin yapılmasında da kullanılmaktadır. Küflü lor peyniri Denetleme çökelek peynirinin Civil Peynir ile basılarak bekletilip küflenmesi Erzurum Civil Peynirinin teknik özelliklerinin uygunluk kontrolleri sağlandıktan sonra elde edilen yöresel peynir türüdür. Küflü Erzurum Ticaret Borsası koordinasyonunda Erzurum Ticaret peyniri yapabilmek için Civil Peynirinin olması şarttır. Borsası temsilcisi, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı İl Kontrol Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri Müdürlüğünden yetkili 2 kişi, Erzurum Ticaret Borsasına kayıtlı 2 2. KimyasalTescil Tarihi Özellikleri: 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayiüreticiden Odası oluşan Kullanılacağı Denetim Kurulu Ürün tarafındanTulum Peyniriyoğun üretim yapılan Kurumadde : 38,06-40,35 Haziran, Temmuz, Ağustos ayları ağırlıklı olmak üzere 4 veya YağBaşvuru (%) No : 0,15-0,30C 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 619 aylık/ ERZİNCAN periyotlar Ürünün halinde, kullanım tüketici Biçimi şikâyetleriMarkalama üzerine ve gerek Yağ (KM) : 0,37-0,74 Yayın Tarihi 09.12.2000 Coğrafi İşaret Erzincan Tulum Peynirigörüldüğü hallerde her zaman yapılarak rapor hazırlanacaktır. Kül : 6,98-7,83 Tescil No 206 Türü Menşe Adı Coğrafi Sınırları Hınıs İlçesi ve Köyleri

KorumaTarihi 07.06.2012 Başvuru Sahibinin Kimliği Doğu Anadolu Tarımsal Araşt. Enst. Kullanılacağı Ürün Kuru Fasulye

Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Başvuru No C2012/075 Başvuru Sahibinin Adresi 25090 Aziziye / ERZURUM Kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 26.06.2016 Coğrafi İşaret Adı Hınıs Fasulyesi 16 HINIS FASULYESİ

Bu coğrafi işaret; 26.06.2016 tarih ve 29754 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. maddesi gereğince 07.06.2012 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

Suya Doygunluk Oranı : 54 Ürünün Tanımı pH : 7.30 Hınıs ilçesi ve köylerinde yetişen Hınıs Şeker Fasulyesi yuvarlak Organik Madde Miktarı : 2.24 orta veya oval şekilli beyaz renkli üründür. Ayrıca Hınıs Fasulyesinin Kireç Miktarı : 8.6 orta kireçli meyvesi olan baklalar çeşide göre uzun ve dolgundur. Çeşide göre P2O5 İçeriği : 6.3 kg/da az veya orta baklalar içerisinde 4-10 arasında değişen tohum bulunur. Nadiren K2O İçeriği : 370 kg/da tek tohumlu küçük baklalara da rastlanır. Bununla birlikte lezzet ve aromasının çok iyi oluşu, çabuk pişmesi ve pişirilince kabuk atmaması gibi özellikleri bulunmaktadır. Fasulye yetiştiriciliği İklim Özellikleri: yapılan Hınıs ilçesinin toprakları killi-tınlı yapıda ve pH’ı 7 Erzurum ili Hınıs ilçesi 39˚22’18’’ enlemi, 41˚24’62’’ boylamında, civarındadır. Rakımı 1720 m, yıllık yağış miktarı 452,8 mm’dir. 1720 rakımda yer almaktadır. Bölgede çok sert bir karasal iklim hüküm sürer. Hava sıcaklığı ortalama 15˚C, hava nispi nemi ortalama %61, yıllık toplam yağış miktarı 452,8 mm’dir. Ekim Fiziksel Özellikleri: ayında düşmeye başlayan sıcaklık değerleri özellikle Ocak ayında Bitki rengi ve tipi : Yeşil, sarılıcı ortalama olarak -8.3 dereceye kadar düşer. Bakla rengi : Yeşil Tane şekli : Yuvarlak-oval Ekim normu : 12-16 kg/da Bitki boyu (cm) : 98.0 Toprak Hazırlığı Tane sayısı (adet) : 32.2 Sonbaharda tarla pullukla 18-22 cm derinlikte sürülüp yabancı İlk bakla yüksekliği (cm) : 16.5 otlar yok edilerek, kışa bu şekilde bırakılır ki yağmur ve kar sularını Tane verimi (kg/da) : 200-250 iyi tutabilsin. İlkbaharda da tarla nemini kaçırmadan, toprak tavda iken ve yabancı otları yok etmek amacı ile mibzerle ekim için kazayağı + tapan veya kürüm geçirilir, ekime hazır duruma getirilir. Fizikokimyasal Özellikleri: Serpme ekimde ise ilkbaharda önce tohum atılıp sonra kazayağı + 100 tane ağırlığı (g) : 48.06-49.58 tapan geçirilir. Yaş ağırlık (g) : 96.96-101.30 Su alma kapasitesi (g/tane) : 0.48-0.51 Su alma indeksi (%) : 1.01-1.05 Kuru hacim (ml) : 139-140 Tohumlukta Bulunması Yaş hacim (ml) : 236-240 Şişme kapasitesi (ml/tane) : 0.47-0.50 Gereken Kriterler Şişme indeksi (%) : 2.20-2.25 Pişme süresi (dk) : 40-46 Tohumlukların çimlenme gücünün ve veriminin yüksek olmasına, Protein (%) : 23.4-25.1 hastalıklı, kırık, çatlak tohumlukların kullanılmamasına dikkat Toprak Özellikleri: edilir. Bünyesi : Tınlı veya killi-tınlı EC : 2.1 tuzsuz HINIS FASULYESİ 17

Ekim Zamanı ve Yöntemi Hasat Zamanı Sıcak iklim bitkisi olan fasulyenin ekimi, baharın son soğuklarından Eylül ayı sonu Ekim ayı başı itibarıyla başlayan hasatta bitkilerin zarar görmesin diye Mayıs ayının 10’u ile 20’si arasında 1600-1720 ve baklaların sararıp, tanenin sertleştiği devre en uygun hasat m yükseklikteki arazilere yapılır. Bu aylarda toprak sıcaklığı 6-8°C zamanıdır. Hasat ve harman şekli yetiştiricilerin imkânına göre hava sıcaklığı ise 12-16°C olup, çimlenme ve çıkış için yeterlidir. değişmektedir. Özellikle sabah saatlerinde serinde yapılan Tohumlar serpme ve mibzerle ekilebilir. Ekim derinliği 3-5 cm hasatta küçük gruplar halinde toplanan bitkiler 5-6 gün tarlada arasında olup, derinlik ürün ve toprağa bağlıdır. Ağır toprakta bekletilerek kurutulur. Kuruyan baklalar ayıklanır, daha sonra yüzlek, hafifte ise derine ekim yapılmalıdır. Dekara ekilecek harman makinesinden geçirilir. Ayıklanan tohumlar için kurutma tohumluk miktarı ürün ve tane iriliğine bağlı olup, iri taneli olanların süresi, nem oranının yaklaşık %11-13 olacağı şekilde ayarlanır. miktarı küçük tanelilerden daha fazladır. Mibzerle ekimde fasulye 12-16 kg/da tohum ister. Serpme ekimde bu tohum miktarları 1/3 kat kadar artırılmalıdır. Denetim

Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün Gübreleme koordinasyonunda Hınıs İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü ve Ekim öncesi toprak analizi yapılmak şartıyla, toprağın organik Hınıs Ziraat Odası tarafından ürünün üretim ve pazarlamasına madde ve besin elementi içeriği belirlenir. Gübreleme; analiz yönelik denetimler yapılacaktır. Hınıs Fasulyesi yetiştiriciliği sonucuna göre dekarda saf madde olarak 3 kg N ve 6 kg P2O5 konusunda toprak hazırlığından hasata kadar üreticilere/ olacak şekilde ekimle beraber yapılır. Sıraya ekimin yapılamadığı çiftçilere üretim konusunda eğitimler düzenlenecektir. Denetim durumlarda gübreleme, gübrelerin tamamı bir defada ve ekimden Komisyonunda belirtilen kurumların görevlendireceği uzman 2-3 hafta önce sürümle toprağa karıştırılarak yapılır. kişilerce ürünün üretim metoduna uygunluğu, tohum, ekim, gübre uygulaması, sulama dönemleri belli periyotlarla denetlenecektir. Tarladaki Bakım İşlemleri Bakım Fasulye tarımında en önemli bakım işlemi çapalama ve yabancı ot kontrolüdür. Yabancı ot mücadelesi bitkilerin 3-4 yaprak olduğu devrede 3-5 defa çapa ve elle ot alımı şeklinde yapılır. Ekim sonrası sulama yapılmış ve yağmur yağmışsa çimlenen tohumların kolayca çıkış yapabilmesi için oluşan kaymak tabakasının hafif çapalama ile kırılması gerekir.

Sulama Bölgemizde fasulye ekimi yazlık olarak yapıldığı için su ihtiyacının çoğunlukla sulama suyuyla verilmesi gerekir. Bu sebeple bitkinin su ihtiyacını karşılamak için 4-6 defa sulama yapılır. TescilTescil No No 30112 Türü Menşe Adı Coğrafi Sınırları ErzurumErzincan İli Olur İli ve İlçesi İlçeleri (Ormanağzı (Karnavas), Taşlıköy ve Yeşilbağlar, Köprübaşı, KorumaTescil Tarihi Tarihi 21.08.200012.08.2005 Başvuru Sahibinin Kimliği OrmanağzıErzincan Ticaret Köyü veMuhtarlığı Sanayi Odası KullanılacağıCoşkunlar Köyleri) Ürün Tulum Peyniri

BaşvuruBaşvuru No No CC2005/023 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi OrmanağzıFevzi Paşa Cad.Köyü No: Olur/ 19 /ERZURUM ERZİNCAN KullanılacağıÜrünün kullanım Ürün Biçimi DutMarkalama Pekmezi

YayınYayın Tarihi Tarihi 09.12.200011.05.2008 Coğrafi İşaret Adı KarnavasErzincan Tulum Dut Pekmezi Peyniri Kullanım Biçimi Markalama KARNAVASTULUM PEYNİR DUT PEKMEZİ 19

Bu coğrafi işaret,işaret; 11.05.200809.12.2000 tarihtarih veve 2687324255 sayılısayılı ResmiResmi GazetedeGazete’de ilanilan edilmişedilmiş olupolup 555555 sayılısayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki KanunKanun HükmündeHükmünde Kararname’ninKararname’nin 12.12. Maddesi maddesi gereğince gereğince 09.12.2000 12.08.2005 tarihinden tarihinden itibaren geçerli olmakgeçerli üzere olmak tescil üzere edilmiştir. tescil edilmiştir.

büyüklüğünde torbalara konularak suyunu tamamen çekmesi Ürünün TanımıAyırt Edici Özellikleri Ürününiçin bir hafta-on Tanımı gün, üzerine ve bez Özellikleriörtülerek hava ve toz almaması KarnavasErzincan’ın dut yüksek pekmezinin; rakımlı, 90-100diğer bölgelerden çeşit bitki zenginliğineayırıcı özellikleri sahip Karnavassağlanarak Dut bekletilir. Pekmezi; Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, şunlardır:yaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve %2-2,5 oranında daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni dokuzuncu ayları arasında alınan sütten özel işlemle yapılan Bileşimtorbalara Öğeleri: sıkı bir şekilde basılır ve torbaların ağzı dikilir. Düzgünce, Pekmezpeynire Erzincan yapılan dutların; Tulum Peyniri denir. üçerli üst üste gelecek bir şekilde dizilir. On günlük beklemeden sonra tamamen suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere En Düşük En Yüksek Ortalama soğuk hava depolarına konur. 5, 7, 10, 25, 40 kilogramlık bidonlara pH, 20 °C 5,41 5,64 5,49 En Düşük En Yüksek veya 20, 60 kilogramlık derilere makinelerle veya elle basılır. (Elle Erzincan Tulum Peynirini basılanBriks (Suda peynir çözünen Erzincan’da kuru madde) daha çok tercih74,87 edilir. Uzun81,62 süre dayanır78,05 Ortalama meyve ağırlığı gr 3,29 5,08 ve acıma riski yoktur.) Soğuk havada üç ay bekletilip kıvama gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler peynirToplam pazara Kül (%) sunulur. 1,86 2,40 2,07 Ortalama meyve eni (mm) 12,58 18,93 Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği Toplam şeker (İnvert şeker cinsinden, %) 60,04 68,75 65,12 yaylalarınOrtalama havasından meyve boyu gelmektedir. (mm) 20,35 Üretim yapılan30,04 yaylalar: Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek İnvert şeker, m/m 34,97 56,55 43,44 SÇKM (suda çözülen kuru 14,0 19,7 rakımlı, 20 maddecivarında miktarı yayla), ) % Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye MayaSakaroz (%) 10,73 28,34 21,68 arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Meyve suyu randımanı % 46,73 72,14 Hidroksimetilfurfural (HMF)(mg/lt) 13,02 77,07 44,48 Kemah Oluk Yaylası midesi) atılarak hazırlanır. Rutubet, % 16,75 23,60 20,33 L değeri (Açıklık koyuluk) 18,89 24,18 21,01 olup, dut bahçelerinde yalnız çiftlik gübresi kullanılmaktadır, kimyasalÜrünün mücadele Bileşimi yapılmamaktadır. Karnavas dut pekmezi Kemaha değeri (Kırmızılık) Tuzu 7,18 18,71 12,92 sağlıkSüt, şirden, açısından tuz, su,çok kuru yararlı madde, olup yağ,kansızlığa yağsız iyi kuru geldiği, madde, vücudu kuru Doğalb değeri olarak (Sarılık) çıkan tuzlu suyun özel olarak-4,18 yapılmış+1,86 göletlerde-2,23 güçlendirdiğimaddede yağ, vebütün daha kül, pek N’li çok (azotlu) yönden maddeler, insan sağlığına suda eriyen faydalı N, toplanarakYoğunluk, g/ cm3güneş altında buharlaşmasıyla1,35 tamamen1,42 katkısız,1,38 olduğufosfor, molframbilinmektedir. (asitle Ayrıcapıhtılaşan), eşsiz tanen lezzetiyle (asitle de pıhtılaşan) yöre halkının NHz doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin kahvaltıhalinde N, sofralarını Amid halinde süsleyen N, Asitlik bir sH üründür. erimemesini, dağılmamasını ve suyunu dışa vermesini sağlar. olup oldukça viskoz bir yapıya sahiptir. Ürünün Üretim Tekniği Üretim Metodu Beyaz karaman koyunundan yılın beş ila dokuzuncu aylarında Karnavas dut pekmezi yapımı dutların olgunlaşmasıyla birlikte alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde Haziran ayının ilk haftası başlar ve yaklaşık beş hafta sürer. Dut bir-iki saat dinlendirilir. Hazır olan sütler ŞİRDEN denilen elde ağaçları bu süre zarfında iklim şartlarına bağlı olarak, 3- 4 gün yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saat sonra aralıklarla 8-10 kere hasat edilir. Genellikle ilk hasatta elde edilen ince, ufak, iki kilogramlık süzeklere alınıp peynir haline getirilir. dut, pekmez yapımında kullanılmaz. Yaş olarak tüketilir veya Üzerinden bir gece geçtikten sonra kuşluk vakti şeker torbaları perakende satılır. Daha sonraki hasatlar pekmez üretimi için daha 20 KARNAVAS DUT PEKMEZİ

uygundur. Tam olgunlaşmış dutlar hasat edildikten sonra ayıklama işlemine tabi tutulur. Ayıklama aşamasında, dut içerisinde Kullanım Biçimi bulunan olgunlaşmamış yeşil dutlar, yaprak, böcek, odun parçacığı Üretilecek ürün etiket bilgileri üzerine “Karnavas Dut Pekmezi” gibi yabancı maddeler uzaklaştırılır. Bu işlemden sonra dutlar ibaresi yazılacaktır. Ürün cam kavanozlara ihtiyaca göre; 100 gr, kazanlara boşaltılarak 1/4 oranında su ilave edilir ve çam odunu 250 gr, 400 gr, ve 800 gr olarak otomatik dolum makineleri ile ateşinde kaynatılır (pişirilir). Bu şekilde ısıl işleme tabi tutulan doldurularak etiketlenecektir. Etiket bilgileri üzerinde; ürünün dutlar çam ağacından yapılmış olan presleme düzeneklerine adı, üretim ve son kullanma tarihleri, seri veya parti no’su, içeriği, alınarak preslenir ve şıra denilen kısım elde edilir. Şıra ise süzme muhafaza şekli, besin değeri, logo, resim bulunacaktır. Organik işlemine tabi tutularak, koyulaştırma kaplarına alınır. Koyulaştırma ürün olduğu sertifikalandığı zaman organik ibaresi de yazılacaktır. açık kazanlarda karıştırılarak yapılmaktadır. Şıranın miktarına bağlı olarak 15-40 dakika sürmektedir. Koyulaştırma işlemine pekmezin kıvamına bakılarak son verilir. Pekmezler başka bir kaba alınıp karıştırılarak, havalandırılarak soğutulur bu esnada tahta Denetim kaşıklar marifetiyle karıştırılarak içerisindeki suyun buharlaşarak Karnavas Dut Pekmezinin üretimi ve kalite kontrolü; Olur uzaklaşması sağlanır ve pekmez parlak rengini alana kadar Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliğinden bir kişi, karıştırmaya devam edilir. Pekmez yapımında su ve dut kullanılır Olur Belediyesinden bir kişi, Tarım İlçe Müdürlüğünden bir kişi, hiçbir katkı maddesi ilave edilmez. Bu şekilde üretilen pekmezler Atatürk Üniversitesi Oltu Meslek Yüksekokulu Gıda Teknolojisi ambalajlanarak depolanır. Programı’ndan uzman bir kişi, Ormanağzı (Karnavas) Köyü Muhtarlığından (üretici) bir kişiden oluşan 5 kişilik komisyon tarafından her yıl üretim ayında (Haziran-Temmuz aylarında) ve Muhafazası ihtiyaç duyulduğunda yapılacaktır. Üretimi yapılan dut pekmezinin %80’ine yakını hemen satılırken, geriye kalan kısmı cam ya da plastik kavanozlarda oda sıcaklığının birkaç derece altında muhafaza edilir. İdeal kullanım süresi bir yıl olmakla beraber daha uzun sürelerde de muhafaza edilmesi mümkündür.

Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri

Tescil Tarihi 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Tulum Peyniri

Başvuru No C 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 09.12.2000 Coğrafi İşaret Erzincan Tulum Peyniri Tescil No 192 Türü Mahreç İşareti Coğrafi Sınırları Türkiye

KorumaTarihi 19.03.2012 Başvuru Sahibinin Kimliği Oltu Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Oltu Taşı

Osman Ayyıldız Caddesi Merkez Sokak Başvuru No C2012/062 Başvuru Sahibinin Adresi No:9/1 Oltu / ERZURUM Kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 16.02.2015 Coğrafi İşaret Adı Oltu Taşı 22 OLTU TAŞI

Bu coğrafi işaret; 16.02.2015 tarih ve 29269 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. maddesi gereğince 19.03.2012 tarihinden geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

Oltu taşının, cevher mikroskobunda yapılmış olan kimyasal Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici analizinde ise %77,95 karbon içerdiği ve kalorifik değerinin 8064 Özellikleri k cal/kg’a kadar ulaştığı görülmüştür. ‘Siyah Kehribar’ olarak da adlandırılan Oltu taşı, tipik sedimanter Kimyasal Özellikleri: teşekkülleridir. Neojen yaşlı birimlerinde 70-80 cm kalınlığında bir marıngrozu tabakası içinde azami birkaç cm kalınlığında, birkaç Kimyasal Formülü: C metre yataylık gösteren mercekler halinde bulunmaktadır. Bu Kristal Sistemi: Amorf tabakalar yer yer çatallanmış ve kırılmışlardır. Marın ve killerden Sertlik: 3 “Mors sertlik cetveline göre” oluşan, filik karakterindeki merceklerin, şiddetli tektonizmaya maruz kalıp kıvrımlaşarak kırıldığı tahmin edilmektedir. Oltu Yoğunluk: 1,5 gr/cm3 taşı çıkarmak için açılan galeriler içerisinde birçok bitki ve ağaç Karbon Oranı: %78 fosiline de rastlanır.

Oltu taşının az da olsa damarlı olması nedeniyle tamamen pürüzsüz Oltu taşının kuru esas üzerine yapılan kimyevi analizinde; bir görünümü yoktur. Oltu taşına elle temas halinde kadifemsi bir dokunuş hissi verir. Ayrıca zımpara kâğıdına sürüldüğünde C: %77,95 kahverengi toz bırakır. Kolaylıkla çatlayıp kırılmaz ve uzun süre H2: %0,672 dayanıklıdır. S: %0,9 Fiziksel Özellikleri: Kül: %0,3 Oltu taşının en dikkat çekici özelliği yer kabuğundan çıkarıldığında Uçucu Madde: Bocmer’e göre %45,35; A.S.T.M’ye göre %51,37 çok yumuşak olan, hava ile temas ettirilmediği sürece bu Rutubet: %2,18 yumuşaklığını muhafaza eden, hava ile temas ettiğinde sertleşen, Kalori: 8064 kcal/kg zengin, kompakt bir maddedir. Bu özelliklerinden dolayı Oltu Özgül Ağırlığı: D:1,26 “Jayet” taşının işlenmesi kolay, işlendikçe hava ile temas ederek sertleşen, kullandıkça parlayan bir cevherdir. Genellikle siyah, bazen koyu kahverengi, nadiren gri ve yeşilimsi renklerde bulunur. Üretim Metodu Hava gazında alev çıkararak yanar ve geriye bir miktar kül bırakır. Yanma esnasında aniden soğutulursa camlaşır ve kalıp haline Galeri denilen küçük ocaklardan insan emeği ile güçlükle çıkarılan gelir. Sürtünme ile elektriklenir ve hafif cisimleri çeker. Oltu taşı Oltu taşı, ustalar tarafından teneke ölçeği veya kilo ile satın Mors sertlik cetveline göre 3 sertliğe sahip olup, özgül ağırlığı 1.26 alınır. Satın alınan taşlar, hava ile temas edip sertleşmemesi için olan bir cins jayettir. kullanılacağı zamana kadar tekrar toprağa gömülerek sertleşmesi engellenir. Oltu taşının parlatılmış bir kesitinin mikroskop altında yapılan incelemesinde; Linyit, Kil Plajları, Prit taneleri ve Reçine Oltu taşı; yapılacak tespih, takı veya benzer ürün çeşitlerinin Emprenyasyonu gözlemlenmektedir. büyüklük ve şekillerine göre usta tarafından taşın içindeki yabancı OLTU TAŞI 23 maddeler ve çatlaklar da göz önünde tutularak büyük bir ustalıkla Parlatma işlemi biten Oltu taşı, hazırlanan tasarıma göre altın, seçilir. Seçilen Oltu taşı keserle ağaç kütük üzerinde, yaklaşık gümüş vb. madenlerle birlikte kullanılarak mamul hale getirilir. olarak küçük kare prizma ve dikdörtgen prizma şeklinde kırılır. Kırma işlemi ustalık gerektiren önemli bir adım olup kırmalarda Oltu taşının elde işlenmesi nedeniyle tespih ve takıdaki görünüşü fazla fire verilmemesine dikkat edilir. simetrik yapıya sahiptir. Oltu taşı tespih tanelerinin ip geçmesi için açılan delikleri simetrik ve keskin kenarlı olur. İşlem için kırılan Oltu taşı daha sonra özel olarak yapılan çelik bıçakla, taşın keskin köşeleri yontularak işlenebilecek duruma Oltu Taşı her türlü tespih, takı ve süs eşyası yapımında getirilir. Kırılan taşlar yapım sırası gelene kadar yine çatlamaması kullanılabilmektedir. ve hava ile temas etmemesi için bir torba içerisinde nemli olarak toprağa gömülür. Gerektikçe buradan alınan taşlar suda saklanarak teker teker yumuşak haliyle işlenir. Coğrafi İşaretin Türü Mahreç

Oltu taşının kullanıma sunulmadan önceki son aşaması cilalama İşareti ise Üretim Alanında (parlatma) aşamasıdır. Oltu taşını cilalama işleminde aşağıdaki araç ve gereçler kullanılmaktadır. Gerçekleşmesi Zorunlu Bulunan

Polisaj makinesi: Taşı parlatmak için kullanılan keçeli, elektrik Özellikler motoru olan makinedir. Oltu taşının temel özellik ve ayırt edici niteliği hammaddesinin Erzurum ili Oltu ilçesinde çıkarılıyor olmasıdır. Odun kömürü: Çırtı ağacının yakılmasından elde edilir.

Tebeşir: Tebeşir, toz haline getirilerek cila (parlatma) işleminde kullanılır. Denetim Oltu Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde; Atatürk Yağ: Bazı bitkisel ve hayvansal yağlar, Oltu taşını cilalama Üniversitesi Oltu Yer Bilimleri Fakültesinden iki öğretim elemanı, (parlatma) işleminde kullanılır. Atatürk Üniversitesi Oltu Meslek Yüksekokulundan iki öğretim elemanı, Oltu Taşını Geliştirme Sanatkârlarını Koruma ve Bez (kumaş): Çuha bezi üzerine yağ, kömür ve tebeşir tozu Kalkındırma Derneğinden iki üyeden oluşacak Denetim Komisyonu sürülerek cilalama (parlatma) işleminde kullanılır. tarafından denetim faaliyetleri periyodik olarak, ayrıca şikâyet olması halinde her zaman yapılabilir. Oltu taşına elde cilalama yapılırken; taş tornadan çıkarılmadan önce bez parçasına yağ, tebeşir tozu ve çırtı odununun kömürü Oltu taşı ürünlerinin denetimi esnasında Oltu taşının ayırt edici sürülür. Bu bez parçası işlenmiş tanelere sürülerek çark döndürülür özellikleri bölümünde ayrıntılı olarak açıklanan özelliklerinin ve sürtünmenin etkisiyle Oltu taşına cila (parlatma) işlemi yapılmış kontrolleri yapılacaktır. Bu amaçla gerektiğinde Oltu taşından olur. kesit alınarak damarlı görünümü ve bileşenleri incelenecektir. Ayrıca orijinal ürünlerde coğrafi işaretin kullanımı sağlanacaktır. Polisaj makinesi ile yapılan cila (parlatma) işleminde ise elektrik motorlarına takılan bez parçası ile cilalama işlemi de geliştirilmiştir. Tescil No 164 Türü Mahreç İşaret Coğrafi Sınırları Erzurum İli ve İlçeleri

Koruma Tarihi 01.03.2010 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzurum Ticaret Borsası Kullanılacağı Ürün Göğermiş Peynir

Başvuru No C2010/010 Başvuru Sahibinin Adresi Ali Paşa Mah. Musalla Cad. No:19 Erzurum Kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 17.03.2012 Coğrafi İşaret Adı Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peynir) 25 ERZURUM KÜFLÜ CİVİL PEYNİRİ (GÖĞERMİŞ PEYNİR)

Bu coğrafi işaret; 17.03.2012 tarih ve 28236 sayılı Resmi Gazetede ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. maddesi gereğince 01.03.2010 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

Basma tip civil peynirinde olgunlaşma sırasında spontan gelişen Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici mavi-yeşil küfler peynire özel bir lezzet katmakta ve yöre tüketicisi için büyük bir tercih unsuru olmaktadır. Bu peynirlere Özellikleri yöresel ifadeyle “göğermiş peynir” ismi verilmektedir. Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peynir), Erzurum ve çevresinde özellikle kahvaltı sofralarından eksik olmayan yöresel Erzurum küflü peyniri (civil + lor peyniri) yapımında kullanılacak peynir çeşitlerimizden birisidir. Küflü civil peynir, lavaş ekmek ve olan lor peyniri aşağıdaki özelliklere sahip lor peyniri olmalı ve yine çay üçlüsü Erzurumluların çok severek tükettiği lezzetlerdendir. kullanılacak olan civil peyniri de aşağıdaki özelliklere sahip olan ve Göğermiş peynir; Erzurum civil peynirinin didilerek lor peyniri ile coğrafi işaret tescili yapılmış olan Erzurum civil peyniri olmalıdır. veya sade olarak gıda ambalajlamaya uygun plastik bidonlara basılıp suyunun uzaklaştırılması ve doğal olarak küflenmesi Lor Peyniri ve Lor Peynirinin Tanımı: sonucu elde edilen kendine özgü lezzete sahip olgun bir peynir Gıda sanayinin bir dalı olan süt sanayinde bazı ürünlerin işlenmesi çeşididir. sırasında bir takım yan ürünler oluşmaktadır. Bu yan ürünlerin değerlendirilmemesi, gerek besin değeri gerekse ekonomik Civil ve lor peyniri gibi yağsız veya yağ oranı düşük peynirlerin açıdan önemli kayıplara neden olmaktadır. Bu durum sütün protein, kalsiyum ve fosforca zengin olduğu; bu peynirlerin, çocuk peynire işlenmesi sonucu arta kalan peyniraltı suyu (PAS) için de ve yaşlıların beslenmesinde önem taşıdığı, ayrıca yağsız gıdalarla geçerlidir. Ülkemizde PAS daha çok küçük işletmelerde lor peyniri beslenme eğiliminde olan toplum kesiminin de kaliteli hayvansal yapımında veya doğrudan hayvan beslenmesinde kullanılmakta protein ihtiyacını karşılayabildiği belirtilmektedir. olup, süt fabrikalarında genellikle bir değerlendirmeye tabi tutulmamaktadır. Civil peynir, Türk Patent Enstitüsü tarafından 06.02.2009 tarihinde coğrafi işaret tescili yapılmış peynirlerimizden biri olup PAS’ın en basit değerlendirme şekli lor peyniri yapımıdır. üretim alanı Erzurum ili ve ilçelerinin oluşturduğu coğrafi bölge PAS’ın özelliğine bağlı olarak farklı bileşimde lor peynirleri elde ile sınırlandırılmıştır. Yöre halkı tarafından değişik tipleriyle (sade edilmektedir. Lor peyniri, çeşitli peynirlerin yapımı sırasında arta salamura civil, lorlu basma civil, sade basma civil peynirleri) her kalan PAS’ın “bazen tuz ilave edilerek” belli dereceye kadar ısıtılıp öğün sofralardaki yerini almaktadır. Civil peynir; asitliği belirli bir pıhtılaştırılması sonucunda elde edilen ve olgunlaştırılmadan dereceye kadar artırılan yağsız süte çok az miktarda sıvı şirden tüketilen bir peynir çeşididir. mayası katılıp daha sonra ısıl işlem uygulanarak oluşan pıhtının, karıştırılıp yoğrulması ve sonra askılara asılarak kütle içinde tel (lif) Lor Peyniri Yapımı: oluşturması sonucu elde edilen yağsız veya az yağlı bir peynirdir. Lor Peyniri yapımında kullanılacak PAS 50-55°C‘ye kadar ısıtılarak Taze olarak tüketilebildiği gibi salamurada muhafaza edilerek, tanka alınır. PAS’ın asitliği ayarlanır. Pişirme kazanına alınır, tuzlanarak sade basma olarak (uzunlamasına dilimler halinde) ve sıcaklık 82-85°C‘ye ulaşınca %2-3 tuz ilave edilir. Pıhtı oluşumu bazen de lor peyniri ile birlikte basılarak olgunlaştırılmaktadır. beklenir ve oluşan pıhtıya zarar vermeden PAS sürekli karıştırılır. Son zamanlarda vakum ambalajlanarak da satılmaktadır. Bu sırada pıhtılaşan serum proteinleri beyaz tanecikler halinde 26 ERZURUM KÜFLÜ CİVİL PEYNİRİ (GÖĞERMİŞ PEYNİR)

yüzeyde toplanmaya başlar. Sıcaklık 90-95°C’ye yükseltilerek 15 da bekletilir. Yavaş yavaş ısıtılarak 30 ºC’de yaklaşık 100 ml süte dakika beklenir. Yüzeyde oluşan pıhtı çendele bezi serilmiş süzme 4 ml sıvı şirden mayası (rennet) katılarak mayalanması sağlanır. kaplarına veya süzme torbasına aktarılır. Böylece lor peyniri elde Isıtma işlemine devam edilir. Süt içerisinde pıhtı parçacıkları 52-53 edilir. Lor peyniri protein ve diğer gıda bileşenleri bakımından ºC’de teşekkül etmeye başlar. Oluşan pıhtı parçacıkları karıştırma zengin olup, ihtiva ettiği proteinin hayvansal kökenli olması işlemiyle bir araya getirilerek tahta kepçenin etrafına sarılması nedeniyle de biyolojik değeri oldukça yüksektir. sağlanır. Isıtma işlemine 65-70 ºC’ye kadar devam edilir. Meydana gelen pıhtı yoğurma ve çekme işlemleriyle tel haline getirilir. Aynı Lor peynirinin kimyasal özellikleri için aşağıdaki sonuçlar zamanda tahta kepçeye sarılan peynir yoğrulup uzaması için bulunmuştur: askılara da asılır. Peynir askıdan toplanıp tekrar asılır. Bu işlem birkaç kere tekrarlanır. Son askılama işleminde peynir 30 dakika Erzurum Göğermiş Peyniri Yapımında Kullanılan Lor Peynirinin askıda bekletilir. Bu şekilde peynirin tel (lifli) yapı kazanması Kimyasal Özellikleri: sağlanır. Lifli yapı kazandırılan peynirler temiz bir zemin üzerine konularak suyunun iyice akması sağlanır. Daha sonra salamura, En Az En Çok Ortalama vakum ambalaj, kuru tuzlama yapılarak ya da %20-30 oranında Kurumadde (%): 25,73 39,75 32,27 yağsız lorla basılarak olgunlaştırılır. Aynı zamanda Erzurum civil Yağ (%): 1,0 5,5 2,6 peyniri taze olarak da tüketilebilmektedir. Protein (%): 9,96 16,70 13,80 Kül (%): 1,4 5,76 3,84 Erzurum Civil Peynirinin Fiziksel Özellikleri: Tuz (%): 1,06 5,68 3,48 Civil peyniri yağsız olduğundan rengi beyazdır. Ayrıca süt Asitlik (SH): 21,87 56,23 38,46 yağından uzak beslenmek zorunda kalan insanlar için diyet amaçlı pH: 4,28 5,57 4,71 kullanılabilmektedir. Civil peyniri yağsız sütten yapıldığından sütün yağlı kısmı da tereyağı yapımında kullanılabilmektedir. Civil Erzurum Civil Peyniri: peyniri Erzurum orijinli bir peynir türü olup Erzurum’dan çevre illere Civil peyniri Erzurum ilimizin yüksek dağları arasında kalan yayılmıştır. Çevre illerde rastlanılan peynir türü saç, tel, çeçil gibi meralarda çeşitli besleyici otlarla beslenen hayvanlardan elde adlarla anılan peynir türü olup civil peyniri ile karıştırılmamalıdır. edilen sütün, separatörlerden geçirilerek yağının uzaklaştırılması Civil peynirine uygulanan askılama işleminden dolayı tel yapı kütle sonucu kalan yağsız sütün belirli düzeyde asitlendirmesi içinde ipliksi yapıdadır. Civil peynirini diğer tel peynirlerden ayırt işleminden sonra sıvı şirden mayası ile mayalanması ve ısıtılması eden en önemli özelliği tel yapısından kaynaklanmaktadır. Tel ile oluşan pıhtının karıştırılıp yoğrulup askılara asılarak kütle yapısı bir kütle içinde düz tel halindedir. Civil peynirinin yapısında içinde tel oluşturması sonucu elde edilen yağsız veya az yağlı herhangi bir silindirik yapı mevcut değildir. Ayrıca civil peyniri peynir olarak sınıflandırılan yöresel peynir türüdür. kalıp halinde olmalı ve teller ayrışmamalıdır. Diğer tel peynirlerin üretimi civil peynirinin üretim aşamaları bittikten sonra devam Erzurum ilimizin yüksek dağları arasındaki meralarında etmektedir. Diğer tel peynirlerde mevcut olan son aşama tel çeşitli otlarla beslenen hayvanlardan elde edilen sütler çeşitli yapısının silindirik özellik kazanmasını sağlamaktır. Civil peyniri kontrollerden geçirilerek hilesiz ve taze olduğundan emin genelde dört parmak eninde kalıplar halinde olup salamurada olunur. Hilesiz ve taze olduğu tespit edilen süt işletmeye alınır. büyük kitleler halinde olduğundan tuzu az tutmaktadır. İşletmeye alınan süt separatörlerden geçirilerek yağı alınır. Yağsız sütün asitliği 22 Soxhlet-Henkel (ºSH) derecesine getirilir. Civil Bu özelliğinden dolayı tuz miktarı tel ve saç peynirlerinden az peyniri yapımında en önemli özellik asitlik derecesinin 22 ºSH’a olmaktadır. Diğer tel peynirlerinin yüzey alanı fazla olduğundan getirilmesidir. Asitlendirmek için ya peyniraltı suyu ilave edilir ya tuzu tutma miktarı fazladır. Civil peyniri yapımında starter 27 ERZURUM KÜFLÜ CİVİL PEYNİRİ (GÖĞERMİŞ PEYNİR)

kültür ve kalsiyum klorür (CaCl2) gibi herhangi bir katkı maddesi kullanılmaz. Üretiminde sadece süt, maya ve tuz kullanılmaktadır. Üretim Metodu Üretim esnasında dikkatli olunmadığı takdirde sütte çürüme 2 Şekilde yapılabilir: meydana geldiğinden civil peyniri yapımı ustalık isteyen bir iştir. 1: Küflü civil peynir, civil peynir ve lor peynirin (% 70-75+% 30-25) İşlem aşamalarında pıhtının haşlanması işleminden dolayı pasta- birlikte bidonlara basılarak suyunun uzaklaşması ve küflenmesi filata (telemesi haşlanan) peynir grubuna dâhil olmaktadır. Ayrıca sonucu elde edilmektedir. Küflü civil peyniri elde etmek için civil peyniri Erzurum çevresinde beğenilerek ve yaygın olarak yukarıda bahsedilen Erzurum civil peyniri ve peyniraltı suyundan tüketilen ve halk arasında göğermiş peynir olarak bilinen küflü elde edilen lor peyniri basılmadan önce tuzlanır. Plastik bidonlara lor peynirin yapılmasında da kullanılmaktadır. Küflü lor peyniri Erzurum civil peyniri ve lor peynir yukarıda bahsedilen miktarlarda çökelek peynirinin civil peynir ile basılarak bekletilip küflenmesi karıştırılarak basılır. Genelde % 70 civil peynir ve % 30 lor peyniri sağlandıktan sonra elde edilen yöresel peynir türüdür. Küflü olmalıdır. Bidonun ağzı sıkıca kapatılır. Plastik bidonların kapakları peyniri yapabilmek için civil peynirinin olması şarttır. delinerek ya da cendere bezi konulup ters çevrilerek peynirlerden salınan suyun boşaltılması sağlanır. Bidonlar 8-12°C’de spontan Erzurum Civil Peynirinin Kimyasal Özellikleri: olarak küf gelişimi oluşuncaya kadar (en az 60 gün) muhafaza edilerek olgunlaşma gerçekleşir. Olgunlaşmasını tamamlayan Kurumadde : 38,06-40,35 küflü civil peynirler 4°C’de muhafaza edilir. Yağ (%) : 0,15-0,30 Yağ (KM) : 0,37-0,74 2: Didilmiş sade Erzurum civil peyniri sade olarak tuzlanarak Kül : 6,98-7,83 bidonlara basılır ve 1. peynir çeşidinde olduğu gibi işlemlere devam Tuz (%) : 5,80-6,14 edilir. Tuz (KM) : 14,37-17,18 Olgunlaşmasını tamamlayan Erzurum küflü civil peynirleri Protein : 28,87-32,20 piyasada oluşacak arz ve talebe göre çeşitli gramajlarda gıda Asitlik (ºSH ) : 13,77-32,66 ambalajlamasına uygun plastik poşetlerde paketlenerek satışa pH : 5,46-6,32 sunulmaktadır. KM : Kurumadde üzerinden hesaplanmış değerlerdir.

Yukarıda bahsedilen şekillerde elde edilen Erzurum civil peyniri Denetleme ve lor peynirinin bidonlara basılarak küflenmesi sonucu müthiş bir Erzurum Küflü Civil Peynirinin (Göğermiş Peynir) teknik lezzete sahip olan Erzurum göğermiş peyniri elde edilmektedir. özelliklerinin uygunluk kontrolleri ve denetimi Erzurum Ticaret Borsası koordinasyonunda, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Erzurum Küflü Civil Peynirinin Kimyasal Özellikleri: Gıda Mühendisliği Bölümünden bu konuda uzman iki kişi ile İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğünden yetkili iki kişiden oluşan En az En çok Denetim Kurulu tarafından düzenli olarak yılda bir defa, tüketici Kurumadde (%): 45,00 65,00 şikâyetleri üzerine ve gerek görüldüğü hallerde her zaman Yağ (%): 3,00 6,00 yapılarak rapor hazırlanacaktır. Denetlemede üretim yapılan Protein (%): 23,00 35,00 ortamın üretim yapmaya uygunluğu ile üretilen ürünün başvuru Tuz (%): 3,00 5,00 formunda belirtilen özelliklere uygunluğu konuları incelenecektir. Olgunluk Derecesi(%): 10,00 30,00 (Yarı ve tam olgun peynir) Asitlik (% Laktik asit): 0,55 1,70 PH: 5,1 5,6 Tescil No 364 Türü Mahreç İşareti Coğrafi Sınırları Erzurum ili

Koruma Tarihi 03.03.2015 Başvuru Sahibinin Kimliği Aziziye Belediyesi Kullanılacağı Ürün Kumaş

Aşağı Selçuklu Mah. Belediyeönü Sok. No:1 Başvuru No C2014/060 Başvuru Sahibinin Adresi Aziziye / ERZURUM Kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 06.07.2018 Coğrafi İşaret Adı Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı ERZURUM EHRAM DOKUMA KUMAŞI 29

Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun Geçici 1. Maddesi uyarınca Mülga 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında 03.03.2015 tarihinden itibaren korunmak üzere 06.07.2018 tarihinde tescil edilmiştir.

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Erzurum Ehram Dokuma Kumaşının Özellikleri aşağıdaki gibidir: 1. Atkı ve çözgüsü %100 koyunyününden yapılmaktadır. Özellikleri 2. Dokuma tezgâhında 2 tarak ve 2 ayak vardır. ‘Üretimi çok eskilere dayanan ehram; el tezgâhlarında tamamen 3. Kumaş genişliği 90-100 cm arasındadır. yünden dokunan, bayanların tek parça halinde örtündükleri yerel 4. Kumaş genişliği tarak genişliği ile aynı orandadır (90-110 cm). bir giysidir. Yöresel örtünme kıyafeti olan “ehram” yöre insanının 5. Atkı ve çözgüde 1 cm²’de minimum 9, maksimum 14 tel kullanılır. içinde yaşadığı doğal şartlar sonucu ortaya çıkmıştır. Zamanın 6. Atkıda kullanılan iplikler 8-12 numaraları arasındadır. ilerlemesi ile kullanımı giderek azalan ve nostaljik bir kültürel değer konumuna gerileyen ehramın yaşatılması ve kullanım alanının genişletilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Ehramın Üretim Metodu doğal malzemelerden elde edilmesi, yapım aşamasında hiçbir Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı saf koyunyününden kimyevi işleme tabi tutulmaması ve tezgâhlarda elle dokunması yapılmaktadır. Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı temel olarak ürünün değerini daha da arttırmaktadır. “yünün hazırlanması” ve “tezgâhta dokunması” aşamalarından oluşur. Bu aşamalara yönelik detaylar ile bu aşamalarda yer alan Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı eskiden Erzurum’da “culfa” kavramlar aşağıdaki gibidir: denilen dokuyucular tarafından dokunurdu. Lügatlarda culfa sözcüğü el tezgâhında bez dokuyan kimse, dokumacı olarak Tezgâhın parçaları; geçmektedir. Osmanlıca lügatlarda “cülah, çulha” sözcükleri çul dokuyan, fakirlerin giydiği kaba kumaşı dokuyan manasını Dağ: Üzerine atılan ipliklerin düzenli bir şekilde yukarıdan dokunan kapsamaktadır. Erzurum yerli halkı “çulha” sözcüğünü “culfa”, kısma doğru yürütülmesini, düzene alınan ipliklerin gergin ve ihramı da “ehram” olarak telaffuz etmektedir. Culfalar, sokağa düzgün durmasını sağlar. diktikleri 80-90 cm boyundaki demir çubuklara ellerindeki iplik yumağını gerer, çözgü hazırlarlardı. Ehramın boy iplikleri demir Oturak: Dağın altındaki oturağa dokuma oturağı denir. Dokuyucu çubuklarda ayarlanır sonra dükkânın içine alınarak tezgâhlarda dokuma işini bu oturağa oturarak gerçekleştirir. İkinci oturak ise dokunurdu. 60-70 yıl öncesine kadar ehramcılık Erzurum’da ayrı düzen oturağıdır. Tezgâhın arka kısmında bulunur. bir zanaat dalı idi. Ayakça: İki tanedir. Gücüleri hareket ettirerek dokuma işleminin Ehram ve ipinin tartılmasında eskiden “tuht” diye tabir edilen yapılmasını sağlar. ağrılık ölçüsü kullanılmaktaydı. “Tuht” 3-4 yumurta ağırlığındaki ölçü birimidir. Yünün tartılmasında esas alınır. Dokunmuş bir Kuşlar: İki tanedir. Gücülerin üzerinde asılı dururlar. Ortalarında ehram 5 m uzunluğunda, 90-100 cm enindedir. Ehram ölçülürken makaramsı bir düzenek bulunur. Gücüleri aşağı yukarı çalıştırır. “halebi” denen bir ölçü birimi kullanılmaktadır. 1 halebi 75 cm’ye eşittir. 7,5 halebiden 1 ehram boyu çıkarılmaktadır. Kol: İki tanedir. Tüfenin iki yanında bulunurlar. Tüfe ipleri aracılığıyla tezgâhın yukarı kısmında bulunan bağlantı tahtasına tutturulurlar.

Tüfe: Ehram tezgâhında tarağı çeken kısmın adıdır. 30 ERZURUM EHRAM DOKUMA KUMAŞI

Mitit: Tezgâh üzerinde dokunmakta olan ehramı gergin tutan, her Daha sonra kelepçe denilen aletle teşideki iplik nezük kısmına biri takriben bir halebi boyunda iki adet çubuktur. sardırılarak kelep haline getirilir. Sardırma işi elle döndürülerek gerçekleştirilir. Çıyrık/çıkrık yardımıyla eğrilen yünün masuralara Mekik: Yaklaşık 20 cm boyunda orta kısmı boş olan araçtır. sarılması sağlanmış olur. Yörede “çiriş” adı verilen bitki kurutulup Boşluğun bir ucunda delik, diğer ucunda ise girinti vardır. Atkı kireç taşı ile karıştırılarak bir tür bulamaç elde edilir. Yün iplikler bu masurası içindeki metal çubuk aracılığıyla bu boşluğa takılır. bulamaca batırıldıktan sonra uzatılır, bu sayede iplikler sağlamlaşır Tezgâha gerilmiş ipliklerin arasından sağdan sola, soldan sağa kopmalarını önlenir. Ehramın motifleri ile kenarlarında kullanılan atılarak dokuma işlemi yapılır. pamuk ipliğinin adı felemenktir. Büyük, orta ve küçük nezükler felemenk sarmada ve ehram ipliklerinin keleplerini açmada Masura: Üzerine atkı iplikleri sarılıp mekiğin içerisine kullanılır. Uzatma kazıklarında uzatılan yün ipliklerin birbirine yerleştirilerek kullanılır. dolaşmasını önlemek amacıyla toplanıp destelenmeden önce bağlanan ve daha sonra tezgâh direklerine bağlanarak ehramın Selman: Ehramın dokunan kısmını sarmaya yarayan bölümdür. düzen almasında kullanılan ipe urubat denir. Taraktan geçirilen her kırk iplik bir çile kabul edilir. 1,5x2 metre ebadında üretilen Sabitleme demiri: Ehramın dokunan kısmını döndürerek sarmak, Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı için yaklaşık 2,5 kg temizlenmiş germek ve sarıldıktan sonra selmanın sabitlenmesini sağlamak koyunyünü gereklidir. için kullanılır. Ehram dokumada kullanılan terimler aşağıdaki gibidir: Dehdün: Arka, orta ve üst dehdün olmak üzere üç tanedir. Selmanın boyunda ve yuvarlak yapıdadır. Çözgü iplerinin düzgün durmasını Zincir: Ehramın her kanadının dış kenarından dört parmak içeride sağlar. olan zincirin iki yanı çizgili olur ise sulu zincir olarak adlandırılır.

Ehram tarağı: Yaklaşık 12 cm yükseklikte, 1 m uzunlukta, içinde Nakış: Ehramın bütününde dokuma sırasında işlenen motiflere kamıştan dişleri olan alettir. Ehramın kalitesini ifade etmede tarak verilen addır. sayısı kullanılır. Ehram kesme: Ehram dokuma işleminin bitirilmesine verilen addır. Gücü: Dört adet oklava biçiminde, eşit yuvarlaklıkta, taraktan biraz Ehram başı: Saçakların bulunduğu alt ve üst kenar uçlarına verilen uzunca çubuklara ve üzerine bağlanan kalınca ipliğe verilen addır. addır. Ehram düzeni alınır, çözgü ipliği önce gücüye sonra bir arkadan bir önden tarağa çekilir. Gündelik ehram: İpliği kalın, nakış kullanılmamış veya basit nakışlarla dokunmuş, gündelik olarak kullanılan ehrama verilen Tahsil değneği: Ehramın kanat genişliğinden biraz daha uzunca addır. olan yuvarlak değnektir. Çözgü ipliklerinin gergin durmasını sağlar. Gerilik ehramı: Baş ehramı da denir. İpliği ince, ağır nakışlı dokunan, Yünün Hazırlanması: sadece özel günlerde kullanılan ehrama verilen addır. Koyunyünü tokaç yardımıyla yıkanır. Tam kurutulmadan yün çubuğu yardımıyla çırpılır, elle didilir. Yün tarağı yardımıyla Gelin ehramı: Çoğunlukla beyaz olmak üzere genel olarak açık tarama işlemi gerçekleştirilir. Tarak dişlerinden geçirilen yünün renk yünden, ağır nakışların kullanıldığı ehrama verilen addır. her iki eldeki tutamlarının adı elçimdir. İki elçim bir sümek olur. Temizlenen yünler sümek haline getirilir. Kalan kısım iplik Bohça ehramı: Düğünlerde geline altın takan akrabalar için hediye yapımında kullanılmayan kısımdır ve bu kısma çöp denir. Çöpler hazırlanır. Bu hediyelerin konduğu bohçaya bohça ehramı denir. yorgan, minder gibi eşyaların yapımında kullanılır. Temizlenmiş taranmış yün sümekleri teşi yardımıyla iplik haline getirilir. ERZURUM EHRAM DOKUMA KUMAŞI 31

Ehramda Renk: Erzurum Ehram Dokuma Kumaşında renk çok önemlidir. Coğrafi Sınır İçerisinde Genelde beyaz genç kızların, mor ve boz orta yaştaki kadınların, mor ve siyah ise yaşlı kadınların tercih ettiği Gerçekleşmesi Gereken ehram renkleridir. Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı saf koyunyününden genellikle koyunun üzerindeki doğal renkler Üretim, İşleme ve Diğer kullanılarak üretilir. Ancak özellikle 1960’lı senelerde İşlemler kullanıcıların talebine bağlı olarak renk değişiklikleri söz konusu olmuştur. Bu talep doğrultusunda renk değişimleri Erzurum’un simgesi haline gelen ehram dokuma kumaşı, görülmüş olup köylerde kullanılan ehram ipliklerinin ceviz yıllardır halkın geçim kaynaklarından biri olmuştur. Kumaşın kabuğu, soğan kabuğu vb. doğal bitki boyaları ile boyandığı, üretiminde yörede bulunan üreticiler (çulhalar) ustalaşmış, bezemelerinde pembe, yeşil, açık mavi renklerin kullanıldığı, kendilerine özgü teknikler geliştirmiş ve bu teknik ve ustalık özel olarak yeşil, kırmızı, pembe, sarı ve mavi renkli ehramların nesilden nesle aktarılmıştır. dokuma olarak işlendiği gözlemlenmektedir. Denetim Önceleri ehramda kullanılan iplikler gibi kenar sularında ve nakışlarında kullanılan iplikler de doğal yollarla boyanır, orta Erzurum Aziziye Belediyesi koordinatörlüğünde; Atatürk ve kenar nakışlarında kullanılırdı. Yaklaşık elli yıldır doğal Üniversitesi ve Erzurum Aktif İş Kadınları Dostluk Dayanışma boyalı mor kenar nakışı iplikleri yerine kalın taraklarda ehram Derneğinden oluşacak toplam 3 kişilik denetim merci yününden daha kalınca olan orlon, ince taraklarda ise nakış tarafından denetim işlemleri yürütülür. ipliği kullanılır olmuştur. Ehram iplikleri yaban nanelerinin kökleri ile boyanırsa mor (patlıcan moru), ayva çekirdeği Denetim; Erzurum ehram dokuma kumaşı coğrafi işaretini ile boyanırsa bordo, ceviz kozası ile boyanırsa yeşil, soğan kullanan firmaların ürün tanımı ve ayırt edici özellikleri ile kabuğu ile boyanırsa kiremit rengi elde edilir. İlgili rengi üretim metodunda belirtilen özellikleri taşıyıp taşımadığı verecek bitki ile boyanan iplik daha sonra da tuz veya şapla hususlarının takibi konusunda yılda bir defa düzenli olarak, kaynatılarak renk vermesi önlenir. tüketici şikâyetleri üzerine her zaman yapılır. Denetim merci tarafından oluşturulan denetim raporları, Aziziye Belediyesi Ehramın Dokunuşu: tarafından ilgili mevzuatta öngörülen sürelerde Türk Patent Dokumaya başlarken “haşiye” denilen kenar bölüm dokunur. ve Marka Kurumuna gönderilir. Pamuk ipliğiyle dokunan bu bölüm kendine özgü şekillerle bezenir. Ayaklarla gücülere birer birer sıra ile basılarak çözgü Denetimlerde, yapılan atölye çalışmalarının yerel dokuma ipliklerinin araları açılır. Açılan ipliklerin arasından ahşap mekik niteliklerini tam olarak taşıyıp taşımadığına, kullanılan ipin, ile atkı iplikleri geçirilir. Desen bölümüne gelince istenilen renkte el dokuma tezgâhlarının, dokuma tekniklerinin ve ehramların iplikler gücüler aracılığıyla iplerin arası açıldıkça aradan tek tek yerel özelliklere sahip olup olmadığına bakılacaktır. geçirilir. İstenilen ölçüde dokunan kumaşın sonu da başlangıcı gibi bitirilir. Kumaş bittiği yerden kesilir ve aynı ölçüde bir adet Denetim merci, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan daha dokunur. EI dokuma tezgâhının eni dar olduğu için ikinci veya bunlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden kumaşla dikilip en genişletilir. Birbirine dikilen Erzurum ehram denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya dokuma kumaşının ebatları 185x250 cm arasındadır. Dikme hizmet satın alabilir. Denetim merci, hakların korunmasında işlemi çapraz bir şekilde yapılır. Bu şekliyle ehram kullanıma hukuki süreçleri yürütür. hazırdır. İyi bir dokuyucu bir ehramı bir günde, normal bir dokuyucu ise 2-3 günde dokuyabilir. Erzurum ehram dokuma kumaşı örtünmede kullanıldığı gibi elbise, yatak örtüsü şeklinde de kullanılabilmektedir. Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri

Koruma Tarihi 09.12.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Tulum Peyniri

Başvuru No C 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ktullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 09.12.2000 Coğrafi İşaret Erzincan Tulum Peyniri ERZİNCAN TULUM PEYNİRİ 33

Bu coğrafi işaret, 09.12.2000 tarih ve 24255 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. Maddesi gereğince 09.12.2000 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

büyüklüğünde torbalara konularak suyunu tamamen çekmesi Ürünün Tanımı için bir hafta-on gün, üzerine bez örtülerek hava ve toz almaması Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip sağlanarak bekletilir. Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, yaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve %2-2,5 oranında daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni dokuzuncu ayları arasında alınan sütten özel işlemle yapılan torbalara sıkı bir şekilde basılır ve torbaların ağzı dikilir. Düzgünce, peynire Erzincan Tulum Peyniri denir. üçerli üst üste gelecek bir şekilde dizilir. On günlük beklemeden sonra tamamen suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere soğuk hava depolarına konur. 5, 7, 10, 25, 40 kilogramlık bidonlara veya 20, 60 kilogramlık derilere makinelerle veya elle basılır. (Elle Erzincan Tulum Peynirini basılan peynir Erzincan’da daha çok tercih edilir. Uzun süre dayanır ve acıma riski yoktur.) Soğuk havada üç ay bekletilip kıvama gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler peynir pazara sunulur. Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği yaylaların havasından gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek rakımlı, 20 civarında yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye Maya arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Kemah Oluk Yaylası midesi) atılarak hazırlanır.

Ürünün Bileşimi Kemah Tuzu Süt, şirden, tuz, su, kuru madde, yağ, yağsız kuru madde, kuru Doğal olarak çıkan tuzlu suyun özel olarak yapılmış göletlerde maddede yağ, bütün kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarak güneş altında buharlaşmasıyla tamamen katkısız, fosfor, molfram (asitle pıhtılaşan), tanen (asitle pıhtılaşan) NHz doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin halinde N, Amid halinde N, Asitlik sH erimemesini, dağılmamasını ve suyunu dışa vermesini sağlar.

Ürünün Üretim Tekniği Beyaz karaman koyunundan yılın beş ila dokuzuncu aylarında alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde bir-iki saat dinlendirilir. Hazır olan sütler ŞİRDEN denilen elde yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saat sonra ince, ufak, iki kilogramlık süzeklere alınıp peynir haline getirilir. Üzerinden bir gece geçtikten sonra kuşluk vakti şeker torbaları Tescil No 37 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan’ın Üzümlü ilçesi ile belde ve köyleri (Bayırbağ, Karayaka, Avcılar, Geyikli, Koruma Tarihi 13.06.2001 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Üzümlü Belediyesi Pişkindağ, Çadırtepe)

Başvuru No C 2000/010 Başvuru Sahibinin Adresi Cumhuriyet Meydanı Üzümlü Kullanılacağı Ürün Üzüm

Yayın Tarihi 13.06.2001 Coğrafi İşaret Adı Cimin Üzümü Kullanım Biçimi Markalama CİMİN ÜZÜMÜ 35

Bu coğrafi işaret, 13.06.2001 tarih ve 24431 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. Maddesi gereğince 13.06.2001 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

ortalarına kadar devam etmektedir. En fazla su ihtiyacı Temmuz Ürünün Tanımı ayının başı ile Ağustos ayının birinci haftasıdır. Erzincan’ın Üzümlü (Cimin) yöresinde yetişen siyah renkli, şekli Nisbî Nem: Ortalama nisbî nem %58’dir. Nisbî rutubet düşük ve basık-oval, ortalama 3-4 gr tane ağırlığında, çekirdek sayısı sıcaklık yüksek olduğunda evapotranspirasyon çok fazla olursa ortalama 1-4, orta kabuk kalınlığında, aroması tatlı-mayhoş, konik omçaların yapraklarına ve tanelerine zarar vermektedir. şekilde, dolgun sıklıkta, 300-1500 gr. salkım iriliğinde sofralık bir üzüm cinsidir. Sıcaklık: Cimin üzümü yıllık sıcaklık ortalaması en az 9°C (9- 12) olan yerlerde yetişebilmektedir. Erzincan’ın senelik sıcaklık ortalaması 10,7°C, yaz ayları ortalaması 22,6°C derece olmaktadır. Ürünün Bileşimi Sıcaklık devamlı olarak 15-20°C’nin altına düşmemelidir. Tanede; azot %0,36, fosfor %0,01, potasyum %0,20, magnezyum %0,008, kalsiyum %0,04 Rüzgârlar: Kasım ayından Mayıs ayı ortalarına kadar esen güney- doğu rüzgârları ile yaz aylarında kuzey ve kuzeybatıdan esen ve Yaprakta; azot %1,75, fosfor %0,30, potasyum %0,49, magnezyum ovada bariz olarak etkisini gösteren mevzii rüzgarlarıdır. %0,11, kalsiyum %1,47, demir %0,66, çinko %0,29, bakır %0,36 Ürünün Özellikleri Denetim Biçimi Başkaları tarafından üretilen aynı ürünün teknik ve coğrafi Yöreye özgü coğrafi durum, iklim, nem, sıcaklık ve rüzgâr gibi özelliklere uygunluğunun kontrolleri Erzincan Üzümlü Belediyesi faktörlerden gelmektedir. koordinasyonu ile gerçekleşecektir. Coğrafi Durumu Erzincan Ovası’nda; Doğu Anadolu Bölgesi’nin Fırat Havzası’nda Denetim Esasları yer alan, genellikle 1300-1500 m yükseklikteki yamaç arazilerde biriktirme konileri üzerinde kurulmuş bağların son hududu Ürünün yetiştirilip pazarlara sunulduğu 8, 9, 10 ve 11’inci aylarda Bayırbağ Köyünde 1700 m’ye kadar ulaşmaktadır. ve tüketici şikayetleri üzerine her zaman Erzincan Üzümlü Belediyesinden 2 eleman, Tarım İlçe Müdürlüğünden Ziraat Mühendisi, Kaymakamlıktan bir eleman, ürün yetiştiricisi bir İklim Özellikleri eleman olmak üzere 2 ila 5 kişilik bir Denetim Kurulu oluşturularak denetim yapılır, sonucunda ilgili rapor hazırlanır. En faydalı yağışlar; kış, erken bahar ve hasadı müteakip olan sonbahar yağışlarıdır. Kurak yaz dönemi içinde, üzümlere ben düştüğü zaman, mantari hastalıkların zuhuruna meydan vermeyecek şekilde yağan yağmurlardır. Omçaların suya ve sulamaya ihtiyacı Haziran ayının başından başlayarak Eylül ayının TescilTescil No No 3038 Türü MahreçMenşe İşareti Coğrafi Sınırları Erzincan ili veİli ilçeleri: ve İlçeleri Erzincan, Üzümlü, Çayırlı, Tercan, Mercan, Kemah, Refahiye, KorumaTescil Tarihi Tarihi 21.08.200018.09.2001 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağıİliç, Kemaliye, Otlukbeli Ürün Tulum Peyniri Duvar tabağı, ev gereçleri, Kullanılacağı Ürün BaşvuruBaşvuru No No CC 2000/004 2001/009 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi bibloMarkalama çeşitleri

YayınYayın Tarihi Tarihi 09.12.200018.09.2001 Coğrafi İşaret Adı Erzincan Bakır Tulum İmalat Peyniri ve El İşlemeciliği Sanatı Kullanım Biçimi Markalama 37 TULUMERZİNCAN BAKIR PEYNİR İMALAT VE EL İŞLEMECİLİĞİ SANATI

Bu coğrafi işaret, 18.09.200109.12.2000 tarihtarih veve 2452724255 sayılısayılı ResmiResmi Gazete’deGazete’de ilanilan edilmişedilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun HükmündeHükmünde Kararname’ninKararname’nin 12.12. Maddesimaddesi gereğincegereğince 09.12.200018.09.2001 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

büyüklüğünde torbalara konularak suyunu tamamen çekmesi KullanılacağıÜrünün Tanımı Ürün Çeşitleri Ürününiçin bir hafta-on Üretim gün, üzerine Tekniğibez örtülerek vehava ve toz almaması Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip sağlanarak bekletilir. Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, 1- Duvar tabağı (simler, resimli tabaklar, saatli tabaklar vs.) yaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve Üretim%2-2,5 oranında Şekilleri daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni 2- Biblo çeşitleri (ibrik, güğüm, vazo vs.) (500 çeşit isimleri mevcut dokuzuncu ayları arasında alınan sütten özel işlemle yapılan Külçetorbalara halindeki sıkı bir şekildehammadde basılır bakır ve torbaların haddehanesinde ağzı dikilir. Düzgünce,ocaklarda olup sürekli yeni tasarım yapılmaktadır.) eritilir,üçerli üst kalıplara üste gelecek dökülür. bir Kalıplara şekilde dökülen dizilir. Onbakır, günlük üretilecek beklemeden ürünün 3-peynire Ev gereçleri Erzincan (sürahi, Tulum Peynirisemaver, denir. tabak, tepsi, çay takımı, kahve özelliğinesonra tamamen göre silindirden suyu süzülen (Vals peynir, Tezgâhları) bidonlara geçirilerek basılmak kalınlığı üzere takımı, kazan, debbe, sağan, iliştir, hamam tası, tencere) ayarlanır.soğuk hava Silindirden depolarına geçerken konur. 5, 7,sertleşen 10, 25, 40 bakır kilogramlık tekrar bidonlarafırınlarda tavlanır.veya 20, 60Bu kilogramlıkişlem istenilen derilere ölçüye makinelerle gelinceye veya kadar elle tekrar basılır. tekrar (Elle Bu üç ana kalemin her biri için 500’ün üzerinde çeşit bulunmaktadır. Erzincan Tulum Peynirini yapılır.basılan peynirLevha Erzincan’dahaline gelen daha bakır çok tercihdaire edilir.makaslarında Uzun süre istenilen dayanır ebatlardave acıma riski kesilir. yoktur.) Kesilen Soğuk levhalar havada yaklaşık üç ay bekletilip 500 çeşit kıvama kalıplara gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler göre,peynir ustasına pazara sunulur. ve kendine özel bir şekilde sıvama tezgâhlarında, ÜrününErzincan tulum Mahreç peynirinin özelliği; Adının süt, maya, tuz ve üretildiği mazgala yardımıyla birkaç işlemle şekillendirilir. Küçük parçalar yaylaların havasından gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: direk tezgâha girer, büyük parçalar için ayrıca kovan basılır. KullanılacağıMunzur Yaylaları (Kemaliye’den Bölge başlayıp Pülümür’de biten yüksek Tekrar tavlandıktan sonra sıvama tezgâhlarında kalıplar üzerinde rakımlı, 20 civarında yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye şekillendirilir.Maya arasındaErzincan ilibulunan ve ilçeleri; yaylalar), Erzincan, Çayırlı Üzümlü, Yaylaları, Çayırlı, Tercan,Tercan Mercan,Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Kemah, Refahiye, İliç, Kemaliye, Otlukbeli Kemah Oluk Yaylası midesi) atılarak hazırlanır. Not: Mercan, ilçe olmadığı halde tescil belgesinde sehven ilçeler Kimyasal Özellik arasında sayılmıştır. Ürünün Bileşimi Bakır, üzerinde yapılan her işlemde sertleşir. Bundan dolayı her işlemKemah sonunda Tuzu tavının alınması gerekir. Yapılan ürün kalıptan Süt, şirden, tuz, su, kuru madde, yağ, yağsız kuru madde, kuru Doğalçıkınca olarak polisaj çıkan makinelerinde tuzlu suyun parlatılır. özel olarak Lehim yapılmış ve kaynak göletlerde işlemleri Ayırtmaddede Ediciyağ, bütün Özelliği kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarakyapılır, tekrar güneş polisaj altında girer, üzerlerindekibuharlaşmasıyla yağın tamamen temizlenmesi katkısız, için fosfor, molfram (asitle pıhtılaşan), tanen (asitle pıhtılaşan) NHz İşleme ustalarınca özel tasarlanan şekillerin “Oyma Tekniğiyle” doğal90oC’lik yollarla sıcak eldedeterjanlı edilen suda bir tuzdur. yıkanır. Diğer Kavak tuzlardan ağacından farkı elde peynirin edilen teklihalinde kalemle N, Amid bakır halinde üzerine N, Asitlik çıkarılması sH işlemidir. Bu işlemeciliği erimemesini,ince hızar talaşıyla dağılmamasını kurulanır. ve Üzerlerindeki suyunu dışa vermesini talaş tekrar sağlar. fırçayla yapacakların, ustalar yanında çıraklık sistemiyle yetişmiş ustalar silinerek vernik işlemi yapılır, kurulandıktan sonra belirli yerlere olması gereklidir. İyi bir işleme ustası 10-15 yılda yetişir. bant çekilerek boyaya şekil verilir, tabancayla boyama işlemi Ürünün Üretim Tekniği yapılır. Boyanan ürün fırınlanarak kurutulur. Boyanın kalitesi ürün üzerindeki ayırt edici özellik olarak görünür. İmalatı yapılan ürünler Beyaz karaman koyunundan yılın beş ila dokuzuncu aylarında boyanın sertleşmesi için işlemeye girmeden önce 7-10 gün süreyle İşlemealınan süt bir-iki ve defa Ürünün süzülür. Süzülen Tanımı sütler kazanların içerisinde bekletilir. Külçebir-iki halindesaat dinlendirilir. gelen hammaddeyi Hazır olan levha sütler haline ŞİRDEN dönüştürüp denilen elde elde ve tezgâhlardayapılan maya şekillendirerek ile maya lanır. Mayalanan sanatkârın süt tarihten yaklaşık gelen bir saatbirikim sonra ve inceince, nakışıufak, ikiile eldenkilogramlık geçirerek süzeklere ortaya alınıp koyduğu peynir bir halinesanat eseridir.getirilir. İyiÜzerinden bir işleme bir ustası gece 10-15geçtikten yılda yetişir.sonra kuşluk vakti şeker torbaları 38 ERZİNCAN BAKIR İMALAT VE EL İŞLEMECİLİĞİ SANATI

İşleme İşlemede Kullanılan Aletler: Pergel, kalemler, su zımparası, bilevi İşlemeci ürünün işleme tarzını kafasında tasarlar, bir işlemeci taşı, cetvel, yağlı metal kalemi binlerce desen çıkardığı gibi her işleme ustasının kendisine özgü bir tarzı ortaya çıkmaktadır. Bakırın kararmaması için tekli İşlemede Kullanılan Kalemler: Tekli kalem, dolgu kalemi, çiftli kalemle işlemenin yapılması gerekir. Böyle işlenen eser 100 sene kalem, çıtpıt kalem, mısır kalemi, tarama kalemi kararmaz.

Tasarlanan şekiller “Oyma Tekniğiyle” tekli kalemle bakır üzerinde Denetim Esasları şablon olarak çıkarılır. Daha sonra tekli kalemle ara işlemi yapılır, En az yılda iki defa ve tüketici şikâyetleri üzerine her zaman, 2 ila gümüş kaplamaya hazır hale getirilir. Sonra dolgu kalemiyle gümüş 4 kişi olmak üzere aşağıda belirtilen kuruluşların elemanlarınca kaplanacak yerler doldurulur. Ürün üzerinde özel bir formülle oluşturulacak komisyon tarafından denetim yapılır. Sonucunda hazırlanmış gümüşnitratta gümüş kaplama yapılarak işlemin ilgili rapor hazırlanır. ikinci aşamasına geçilir. Mısır kalemiyle kalan işlenmemiş yerler (desenlerin eksik kalan kısımları) işlenir. Bu işlemeden sonra ürün kırmızı beyaz renk alır. Ürünün oksitlenmemesi için üzeri şeffaf ve Denetim Biçimi kaliteli vernikle verniklenir. İşleme ustalarının yetişmesinin denetimi ve başkaları tarafından Sanatkâr tarafından özel hazırlanmış kaliteli selülozik, şeffaf üretilen aynı ürünün teknik özelliklere uygunluğunun kontrolleri vernik sanatın sanatkâr yönünden ayırt edici özelliğidir. Son olarak Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda Erzincan 24 saatlik beklemeden sonra ürün satışa hazır hale getirilir. Ticaret ve Sanayi Odasından bir eleman, Erzincan Kültür Müdürlüğünden bir eleman, Erzincan Bakır İmalat ve El İşlemeciliği Mine İşleme: Bu ürünler ayrıca bakır üzerine mine işleme olarak sanatkârı iki elaman olmak üzere iki ila dört kişiden oluşacak da işlenmektedir. Ortaya çıkan tüm bakır ürünleri üzerine mine komisyon tarafından gerçekleştirilecektir. işleme yapılması ikinci bir ürünü ortaya çıkarmaktadır.

Şekillendirmede Kullanılan Malzemeler: Yağ fırçası, deveboynu, top mazgara (büyük/küçük), yassı mazgara, kordon makarası, tırtıl, el ağacı

Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri

Tescil Tarihi 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Tulum Peyniri

Başvuru No C 2000/004 Başvuru Sahibinin Adresi Fevzi Paşa Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi Markalama

Yayın Tarihi 09.12.2000 Coğrafi İşaret Erzincan Tulum Peyniri TULUM PEYNİR 39

Bu coğrafi işaret, 09.12.2000 tarih ve 24255 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. Maddesi gereğince 09.12.2000 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

büyüklüğünde torbalara konularak suyunu tamamen çekmesi Ürünün Tanımı için bir hafta-on gün, üzerine bez örtülerek hava ve toz almaması Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip sağlanarak bekletilir. Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, yaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve %2-2,5 oranında daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni dokuzuncu ayları arasında alınan sütten özel işlemle yapılan torbalara sıkı bir şekilde basılır ve torbaların ağzı dikilir. Düzgünce, peynire Erzincan Tulum Peyniri denir. üçerli üst üste gelecek bir şekilde dizilir. On günlük beklemeden sonra tamamen suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere soğuk hava depolarına konur. 5, 7, 10, 25, 40 kilogramlık bidonlara veya 20, 60 kilogramlık derilere makinelerle veya elle basılır. (Elle Erzincan Tulum Peynirini basılan peynir Erzincan’da daha çok tercih edilir. Uzun süre dayanır ve acıma riski yoktur.) Soğuk havada üç ay bekletilip kıvama gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler peynir pazara sunulur. Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği yaylaların havasından gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek rakımlı, 20 civarında yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye Maya arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Kemah Oluk Yaylası midesi) atılarak hazırlanır.

Ürünün Bileşimi Kemah Tuzu Süt, şirden, tuz, su, kuru madde, yağ, yağsız kuru madde, kuru Doğal olarak çıkan tuzlu suyun özel olarak yapılmış göletlerde maddede yağ, bütün kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarak güneş altında buharlaşmasıyla tamamen katkısız, fosfor, molfram (asitle pıhtılaşan), tanen (asitle pıhtılaşan) NHz doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin halinde N, Amid halinde N, Asitlik sH erimemesini, dağılmamasını ve suyunu dışa vermesini sağlar.

Ürünün Üretim Tekniği Beyaz Tescilkaraman No koyunundan292 yılınCoğrafi beş ila İşaretin dokuzuncu Türü aylarındaMahreç İşareti Coğrafi Sınırları Bayburt İli alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde Koruma Tarihi 11.08.2017 Başvuru Sahibinin Kimliği Bayburtlu Kadınlar Yardımlaşma bir-iki saat dinlendirilir. Hazır olan sütler ŞİRDEN denilen veelde Dayanışma Derneği Ürün / Ürün Grubu Yemek/Yemekler ve Çorbalar yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saat sonraGenç Osman Mahallesi Muteber Sokak Başvuru No C2017/100 Başvuru Sahibinin Adresi Kullanım Biçimi Coğrafi işaret adı üretici ince, ufak, iki kilogramlık süzeklere alınıp peynir haline getirilir.No: 16/4 Merkez / BAYBURT ÜzerindenYayın bir Tarihi gece geçtikten25.12.2017 sonraCoğrafi kuşluk İşaret vakti Adı şeker torbalarıBayburt Lor Dolması firma markası ile birlikte ürünün üzerinde yer almalıdır. 40 BAYBURT LOR DOLMASI

Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 11.08.2017 tarihinden itibaren korunmak üzere 25.12.2017 tarihinde tescil edilmiştir.

bulgur karışımı eklenerek harmanlanır. Bu karışım sıkılarak Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici yaprağa sarılır, yağlanmış tepsiye düzgün bir şekilde dizilir ve üzerine 150 ml su ilave edilerek 180°C sıcaklıktaki fırında pişirilir. Özellikleri Servis yaparken üzerine kalan tereyağı eritilerek dökülür. Lor dolması Bayburt ili ile özdeşleşen, yöre halkı tarafından uzun yıllardır yapılan ve severek tüketilen bir yemektir. Bayburt lor dolması içeriğinde lor peyniri ve yabani pazı (evelik) bulunur. Bayburt ili arazi yapısı hayvancılık yapmaya çok elverişli olup Coğrafi Sınır İçerisinde yüksek mera varlığı, meraya dayalı besi hayvancılığını öne çıkarmıştır. Bu nedenle lor peyniri, tereyağı ve kaymak gibi süt Gerçekleşmesi Gereken Üretim, ürünleri yörede üretilmektedir. Yörede evelik otu (rumex patientia) olarak bilinen, Kuzey Anadolu Bölgelerinde efelek, labada, develek İşleme ve Diğer İşlemler gibi isimler alan yabani pazı bolca yetişmektedir. Evelik, 50 ve 150 Bayburt lor dolması yöre ile özdeşleşen uzun yıllardır bilinen ve santimetre boylarında, çok yıllık, otsu olan bir bitkidir. Yuvarlak, yörenin kültürel birikimi ile günümüze ulaşan özel bir üründür. dik gövdeli, saplı, uzunca ve eliptik yapılıdır. Yaprakların kenarı ise Bayburt lor dolması tanım ve üretim metoduna uygun olarak her dallı biçimdedir. Haziran ve Eylül aylarında salkım şeklinde yeşil yerde üretilebilir. çiçekler açar. Görünüş olarak aynı aileden olduğu kuzukulağını andırır. Evelik otu kurutularak yıl boyunca kullanılabilir. Evelik otu lor dolmasına mayhoş bir tat katmaktadır. Lor dolması ile ilgili Denetleme akla ilk gelen il Bayburt’tur ve il ile ünü bakımından özdeşleşmiştir. Bayburt lor dolmasının tescilde belirtilen malzemelerle ve üretim yöntemine uygun olarak üretilmesi, işlenmesi, Üretim Metodu pazarlanması, coğrafi işaretin kullanımı denetim merci tarafından denetlenecektir. Denetim merci İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Malzemeler: 1 kg Evelik otu (yıkanmış ve ayıklanmış) Müdürlüğünden bir uzman personel, Bayburt Üniversitesinden 200 g Pilavlık bulgur bir uzman personel ve Bayburt Belediyesi tarafından 500 ml Kaynar su görevlendirilecek bir personelden oluşacaktır. Denetimler yılda 1 kg Lor peyniri bir kere yapılarak raporlanacaktır. Denetim merci, şikâyet üzerine 200 g Yemeklik doğranmış kuru soğan veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapabilir. 200 g Kaymak 50 g Tereyağı Denetim merci, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri 10 g Tuz bunlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetimin Tescil Tarihi 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayigerçekleştirilmesi Odası Kullanılacağı sırasında Ürün faydalanabilir Tulum Peyniriveya hizmet satın Yapılışı: Evelik yaprakları yumuşaması için kaynar suda bir taşım alabilir. Denetim merci, hakların korunmasında hukuki süreçleri haşlanır.Başvuru 10 No g tereyağıC 2000/004 ile soğanlar Başvuru kavrulur, Sahibinin üzerine Adresi bulgurFevzi Paşave tuz Cad. No: yürütür.19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi Markalama eklenir, 350 ml su eklenerek suyunu çekinceye kadar kısık ateşte haşlanır.Yayın Tarihi Lor, bir09.12.2000 kaba alınarakCoğrafi içerisine İşaret süt kaymağı veErzincan haşlanmış Tulum Peyniri TULUM PEYNİR 41

Bu coğrafi işaret, 09.12.2000 tarih ve 24255 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilmiş olup 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. Maddesi gereğince 09.12.2000 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tescil edilmiştir.

büyüklüğünde torbalara konularak suyunu tamamen çekmesi Ürünün Tanımı için bir hafta-on gün, üzerine bez örtülerek hava ve toz almaması Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip sağlanarak bekletilir. Sonra bakır veya krom teknelerde ufalanır, yaylalarında beslenen karaman koyunundan yılın beşinci ve %2-2,5 oranında daha çok Kemah tuzu ile tuzlanır. Tekrar yeni dokuzuncu ayları arasında alınan sütten özel işlemle yapılan torbalara sıkı bir şekilde basılır ve torbaların ağzı dikilir. Düzgünce, peynire Erzincan Tulum Peyniri denir. üçerli üst üste gelecek bir şekilde dizilir. On günlük beklemeden sonra tamamen suyu süzülen peynir, bidonlara basılmak üzere soğuk hava depolarına konur. 5, 7, 10, 25, 40 kilogramlık bidonlara veya 20, 60 kilogramlık derilere makinelerle veya elle basılır. (Elle Erzincan Tulum Peynirini basılan peynir Erzincan’da daha çok tercih edilir. Uzun süre dayanır ve acıma riski yoktur.) Soğuk havada üç ay bekletilip kıvama gelen Diğerlerinden Ayıran Özellikler peynir pazara sunulur. Erzincan tulum peynirinin özelliği; süt, maya, tuz ve üretildiği yaylaların havasından gelmektedir. Üretim yapılan yaylalar: Munzur Yaylaları (Kemaliye’den başlayıp Pülümür’de biten yüksek rakımlı, 20 civarında yayla), Çimen Yaylaları (Erzincan-Refahiye Maya arasında bulunan yaylalar), Çayırlı Yaylaları, Tercan Yaylaları, Peynir suyu, şeker, tuz ve bunun içerisine şirden (süt kuzusunun Kemah Oluk Yaylası midesi) atılarak hazırlanır.

Ürünün Bileşimi Kemah Tuzu Süt, şirden, tuz, su, kuru madde, yağ, yağsız kuru madde, kuru Doğal olarak çıkan tuzlu suyun özel olarak yapılmış göletlerde maddede yağ, bütün kül, N’li (azotlu) maddeler, suda eriyen N, toplanarak güneş altında buharlaşmasıyla tamamen katkısız, fosfor, molfram (asitle pıhtılaşan), tanen (asitle pıhtılaşan) NHz doğal yollarla elde edilen bir tuzdur. Diğer tuzlardan farkı peynirin halinde N, Amid halinde N, Asitlik sH erimemesini, dağılmamasını ve suyunu dışa vermesini sağlar.

Ürünün Üretim Tekniği Beyaz Tescilkaraman No koyunundan338 yılınCoğrafi beş ila İşaretin dokuzuncu Türü aylarındaMahreç İşareti Coğrafi Sınırları Bayburt İli alınan süt bir-iki defa süzülür. Süzülen sütler kazanların içerisinde Koruma Tarihi 14.08.2017 Başvuru Sahibinin Kimliği Bayburt Belediyesi Tatlı / Fırıncılık ve pastacılık bir-iki saat dinlendirilir. Hazır olan sütler ŞİRDEN denilen elde Ürün / Ürün Grubu mamulleri, hamur işleri, tatlılar yapılan maya ile maya lanır. Mayalanan süt yaklaşık bir saatŞeyh sonra Hayran Mahallesi Cumhuriyet Cad. Başvuru No C2017/118 Başvuru Sahibinin Adresi Kullanım Biçimi Coğrafi işaret adı üretici ince, ufak, iki kilogramlık süzeklere alınıp peynir haline getirilir.Belediye Hizmet Binası BAYBURT ÜzerindenYayın bir Tarihi gece geçtikten29.03.2018 sonraCoğrafi kuşluk İşaret vakti Adı şeker torbalarıBayburt Tatlı Çorba firma markası ile birlikte ürünün üzerinde yer alabilir. 42 BAYBURT TATLI ÇORBA

Bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 14.08.2017 tarihinden itibaren korunmak üzere 29.03.2018 tarihinde tescil edilmiştir.

birlikte tencereye eklenir. Kaynayana kadar karıştırılarak pişirilir. Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Soğumaya bırakılır. Dövülmüş fındık veya ceviz ile servis edilir. Özellikleri Tatlı Çorba Bayburt ili ile özdeşleşen, yöre halkı tarafından Coğrafi Sınır İçerisinde uzun yıllardır yapılan ve severek tüketilen bir çeşit aşuredir. Ana malzemesi yörede de bolca yetişen kuşburnu olan, geçmişi Gerçekleşmesi Gereken Üretim, yüzyıllar öncesine dayanan tatlı çorba genellikle bayramlarda, düğünlerde ikram edilmektedir. Çorbanın içeriğinde aynı zamanda İşleme ve Diğer İşlemler sarı ve siyah kuru üzüm, gendime (aşurelik buğday), kuru incir, Bayburt Tatlı Çorba yöre ile özdeşleşen uzun yıllardır bilinen ve kayısı, erik, kuş üzümü, fındık veya ceviz ve karanfil yer almaktadır. yörenin kültürel birikimi ile günümüze ulaşan özel bir üründür. Bayburt Tatlı Çorba tanım ve üretim metoduna uygun olarak her Üretim Metodu yerde üretilebilir. Malzemeler: 1 kg kurutulmuş kuşburnu Denetleme 50 g kuru sarı üzüm Bayburt Tatlı Çorbanın tescilde belirtilen malzemelerle 50 g kuru siyah üzüm ve üretim yöntemine uygun olarak üretilmesi, işlenmesi, 1,5 kg toz şeker pazarlanması, coğrafi işaretin kullanımı denetim merci tarafından 100 g kuru incir denetlenecektir. Denetim merci İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık 100 g kuru kayısı Müdürlüğünden bir uzman personel, Bayburt Üniversitesinden 100 g kuru erik bir uzman personel ve Bayburt Ticaret Odası tarafından 50 g kuş üzümü görevlendirilecek bir personelden oluşacaktır. Denetimler yılda 250 g fındık veya ceviz (servis için) bir kere yapılarak raporlanacaktır. Denetim merci, şikâyet üzerine 200 g aşurelik buğday veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapabilir. (bir gece önceden ıslatılmış, daha sonra pişirilmiş ve suyu süzülmüş) Denetim merci, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya 200 g un bunlarda görevli uzman gerçek veya tüzel kişilerden denetimin İstenilen miktarda karanfil gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Denetim merci, hakların korunmasında hukuki süreçleri Tescil No 30 Türü Menşe Coğrafi Sınırları Erzincan İli ve İlçeleri Yapılışı: Kurutulmuş kuşburnu bir tencereye alınır, üzerini geçecek yürütür. miktarda su eklenerek yumuşayıncaya kadar pişirilir. Pişen Tescil Tarihi 21.08.2000 Başvuru Sahibinin Kimliği Erzincan Ticaret ve Sanayi Odası Kullanılacağı Ürün Tulum Peyniri kuşburnular ezilir, süzgeçten geçirilerek suyu süzülür. Önceden pişirilenBaşvuru aşurelik No C 2000/004buğday süzülen Başvuru suya Sahibinin eklenir. Adresi Un bulamaç Fevzi Paşahaline Cad. No: 19 / ERZİNCAN Ürünün kullanım Biçimi Markalama gelinceye kadar su ile karıştırılır ve tencereye ilave edilir. Kalan malzemelerinYayın Tarihi tamamı09.12.2000 karışımınCoğrafi üzerini İşaret geçecek miktardaErzincan su Tulum ile Peyniri