Guía Gastronómica Santiago De Compostela Guía Gastronómica Santiago De Compostela O Autor Miguel Vila É Xornalista Gastronómico

guía gastronómica santiago de compostela guía gastronómica santiago de compostela o autor miguel vila é xornalista gastronómico. distincións e libros gastronómicos:

premio nacional de periodismo gastronómico álvaro cunqueiro 2004, polo libro “caldeirada para dous (mortos)”, editorial lea, 2003.

premio nacional de periodismo gastronómico álvaro cunqueiro 2006, polo libro “a cociña do merlín”, editorial galaxia, 2005.

premio gourmand cookbook awards 2007, polo libro “a cociña do entroido e san xoán”, edicións xerais de galicia, 2006.

premio alimentos de españa 2006 ao mellor labor informativo continuado pola columna “a cociña global” (el progreso).

“dicionario galego de gastronomía”, editorial lea, 1998.

“hora de comer”, editorial sotelo branco, 2007. máis información en www.colineta.com

edita turismo de santiago autor miguel vila coordinación turismo de santiago tono mugico, yolanda ferro colaborador jorge guitián deseño marujas creativas fotografías miguel vila antonio saba anxo iglesias suvestudio juan balsa depósito legal C 429-2008 guía gastronómica de santiago de compostela miguel vila pernas

instrucións de uso 09 historia gastronómica dun cruce de camiños 11 o menú de compostela 19 a dieta atlántica 19 empanada 19 mariscos 23 polbo 27 peixes 29 a lamprea 34 pementos de padrón 37 grelos 37 carnes 40 queixos 42 doces 48 viños, augardentes e licores 50 turismo gastronómico 55 de tapas e racións por compostela 59 ao sur da catedral 59 arredor do mercado de abastos 63 o ensanche 67 san lázaro, a entrada do camiño 70 bocadillos 75 compras gourmet 79 o mercado de abastos 83 alimentos de calidade contrastada 87 receitas dos chefs 93 cafetocaldo 93 canelóns de centola, salsa de lagostinos, queixo parmesano 94 ensalada de bacallau 95 polbo á grella 95 polenta, caruncho do millo e luras 98 renxente de vieiras ao albariño 98 rodaballo ao forno 99 xarrete guisado 100 lista alfabética de restaurantes 103 lista alfabética de locais de tapas e racións 123 lista alfabética de locais de bocadillos 129 lista alfabética de tendas gourmet e ultramarinos 131 lista alfabética de pastelarías 135 índices por barrios 137 alfabético 141 por tipo de cociña (restaurantes) 145 por prezos (restaurantes) 149 restaurantes do municipio de santiago de compostela 150

001 003 005 007 009 011 013 015 017 019 021 023 025 027 029 031 033 035 037 039 041 instrucións de uso 043 045 047 Esta guía busca por derriba de todo facilitar De seguido atópase unha relación 049 051 o acceso á información ao usuario, razón alfabética de restaurantes na que se 053 pola cal se inclúen ao final diversos índices ofrece ampla información sobre os 055 057 clasificando a información por diferentes mesmos: localización, datos de contacto, 059 criterios. tipo de cociña, días de peche, prezo 061 063 aproximado, capacidade... As expresións 065 Comeza cun apartado dedicado ás “reservados”, “tarxetas”, “reservas”, etc., 067 069 materias primas e aos usos e costumes implican a existencia de tales servizos no 071 culinarios de Compostela, na que o viaxeiro restaurante en cuestión. Se non aparece 073 075 encontrará información detallada sobre o a expresión é porque dito restaurante non 077 que vai atopar na súa mesa. ofrece ese servizo. 079 081 083 Segue un capítulo referido ás rutas de Tra os restaurantes ofrécese a lista 085 087 tapas en Compostela, tanto cando se trata alfabética de locais de tapas e racións, de 089 de tapas de cortesía facilitadas de maneira bocadillos, tendas gourmet e ultramarinos 091 093 gratuíta acompañando as bebidas como e de pastelarías. 095 aquelas que son de pago. No primeiro 097 caso a tapa sérvese simultaneamente A terceira parte da guía corresponde 099 101 coa consumición solicitada, mentres que aos índices, onde se poderá buscar 103 as de pago debe pedilas o cliente. Neste un establecemento seguindo diversos 105 107 último caso normalmente existen cartas criterios: 109 ou un taboleiro no que se indican as tapas 111 113 dispoñíbeis e o seu prezo. Alfabético 115 Por barrios 117 119 As pastelarías e os establecementos que Por tipo de cociña 121 serven bocadillos, que nunca faltan nunha Por prezo medio 123 125 cidade universitaria como Compostela, e 127 as compras gourmet completan a primeira 129 131 parte da guía. 133 135 137 139 141

001 003 de toda Galiza. A cidade contou sempre 005 007 con boa provisión dos grelos aos que 009 o frío das terras de Ordes e Oroso lles 011 013 confire o seu sabor característico; coas 015 froitas e verduras do Val da Amaía e do 017 019 Ulla, que foi de sempre a súa despensa 021 natural; cos produtos das veciñas rías de 023 025 historia Noia e Arousa… 027 029 031 gastronómica dun Historicamente non son moitas as 033 noticias culinarias que temos en 035 cruce de camiños 037 relación coa cidade, pero si que hai 039 elementos para esbozar a que debeu 041 ser a súa historia gastronómica. Desde 043 045 Jorge Guitián as súas orixes altomedievais contou 047 (Historiador e gastrónomo) cun importante mercado, en tempos un 049 051 dos máis coñecidos do país, asentado 053 orixinariamente na antiga Praza do Pan 055 057 Compostela é, desde sempre, un lugar en ou Praza do Campo (hoxe de Cervantes) 059 e nas rúas próximas. Desde aí, os 061 relación cun Camiño. Lugar de paso, lugar 063 de chegada e confluencia de culturas e gremios foron asentándose en diferentes 065 partes da cidade e a súa pegada aínda 067 tradicións que marcan, desde hai séculos, 069 o seu peculiar carácter, o carácter dos pode identificarse nos nomes de rúas 071 como a Pescadería Vella, a Carnicería 073 composteláns, da cidade e, por suposto, o 075 da súa gastronomía. ou o Campo do Forno. 077 079 081 Mesmo antes de existir Compostela había, Probablemente é neste período 083 no seu lugar, un camiño, un lugar de paso medieval no que xorden, tal como hoxe 085 087 polo que os usuarios das vías romanas da as coñecemos, algunhas das receitas 089 antiga Gallaecia transitaban entre Iria Flavia tradicionais. Os motivos serían varios 091 e, xunto aos tradicionais elementos 093 e a descoñecida Asseconia. Probablemente 095 aquí habería unha vila de certa entidade, comentados máis arriba, habería que ter 097 en conta o crecente tráfico de peregrinos 099 un lugar de descanso, no que os viaxeiros 101 farían noite e cociñarían sementando o chegados de todas as partes de Europa 103 e o asentamento das principais ordes 105 xerme dunha tradición milenaria. 107 relixiosas. O primeiro documento 109 histórico sobre a gastronomía medieval 111 Por outra banda, as condicións naturais de 113 Compostela, situada na transición entre a compostelá está tallado en pedra, no 115 Pazo de Xelmírez, onde podemos ver 117 Galiza costeira e a interior, entre o clima 119 das Rías Baixas e o máis rexo do norte, un personaxe portando o que semella 121 ser un antecedente directo das actuais 123 fixeron dela un lugar idóneo, máis alá das 125 circunstancias históricas, para a confluencia empanadas. Álvaro Cunqueiro a imaxinou 127 dos produtos e as tradicións gastronómicas de lamprea, na tradición do Baixo Ulla 129 131 133 135 137 139 141

001 003 005 007 009 011 013 015 017 019 021 023 025 027 029 031 033 035 037 039 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059 061 063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 e, segundo contan, chegou a afirmar que o tabernas se ateigaban. E segue a gastrónomo atento pode captar o sutil aroma ser hoxe o xoves o día no que moitos do recheo xurdindo da pedra. destes locais continúan a servir algúns Á repostería conventual débelle Compostela, dos pratos máis composteláns, como sen dúbida, o apartado máis doce do seu o xarrete (ten sona o do restaurante receitario. Coas ordes relixiosas chegaron Vilas) ou os callos (son célebres os á cidade receitas de améndoas e xemas, de Casa Domínguez, en Sar, ou os de tradicións foráneas que deron lugar a Paredes, na rúa Carretas). especialidades como a Torta de Santiago, do É tamén nese período de esplendor mesmo xeito que están na orixe doutros doces das feiras e mercados no que chegarán tradicionais galegos como os amendoados a Galiza outros dos elementos que de Allariz. Pero a achega monacal non se son xa hoxe parte indisolúbel da súa reduce á repostería, xa que é probablemente tradición gastronómica. Cos feirantes á Orde Franciscana, e máis concretamente e arrieiros chegados de Zamora e A ao convento de Herbón (Padrón), ao que se Maragatería (León) introdúcese o uso lle debe a introdución en Galiza dun dos máis do pemento e de peixes secos. De célebres produtos: o pemento de Padrón ou aí nace o polbo á feira, por exemplo, de Herbón, que das dúas formas se lle chama. como moitas das receitas tradicionais Aínda que outras teorías relacionan a súa de bacallau ou sinais da nosa introdución en Galiza coa figura do padronés identidade culinaria tan relevantes Alonso de la Peña e Montenegro, bispo de como a allada. Quito no século XVII, o certo é que parece máis plausible que foran traídos por un franciscano A mediados do século XIX o mercado á volta das misión mexicanas. Non falamos é trasladado á súa situación actual, agora dun produto netamente compostelán, no terreo da antiga finca urbana dos pero si que é certo que os menos de 20 Condes de Altamira. Despois de quilómetros de distancia entre a cidade e a diversas reformas estruturais que súa zona de cultivo fan destes pementos unha tiveron lugar ata a primeira metade constante nos nosos mercados e nas nosas do século XX o Mercado de Abastos mesas. compostelá converteuse nun dos sinais de identidade da cidade e na Co paso dos séculos, o mercado medieval actualidade continúa a ser un dos foi crecendo e, ao tempo que se estendía por mercados máis activos de Galiza. novas rúas da cidade histórica, foi medrando Unha visita obrigada para quen estea tamén un mercado de gando que tiña lugar de paso na cidade, especialmente extramuros. Xa no século XIX pasou a o xoves e o sábado que, de acordo celebrarse na Carballeira de Santa Susana, coa tradición, segue a ser o seu día no corazón do Parque da Alameda. Aínda grande. son moitos os composteláns que recordan o paso do gando por zonas tan céntricas como O século XX foi unha etapa de a Rúa da Senra ou a actual Praza de Galicia. cambio permanente. A introdución de E coa feira do gando chegaron os feirantes. novas tecnoloxías en sectores como Tradicionalmente celebrada os xoves, foi a agricultura, a pesca, o transporte este o día no que as casas de comidas e as ou a conservación fixeron posible 001 003 o aumento da oferta e da calidade dos gastronómica en Galiza. A capacidade de 005 007 produtos. Nas últimas décadas estamos combinar ese espírito innovador cunha 009 a sufrir unha homoxeneización da oferta tradición de séculos, sen que entren en 011 013 froito da globalización dos mercados. conflito, fai de Santiago un destino ideal 015 No lado positivo deste fenómeno está a para quen queira afondar na tradición 017 019 aparición na oferta da cidade de produtos gastronómica galega sen renunciar ás 021 hai ben pouco impensábeis. Hoxe é posible achegas máis recentes. 023 025 facerse cun bo fígado de oca francés fresco, 027 especias do sueste asiático ou os mellores 029 031 viños australianos ou de Sudáfrica pero, 033 afortunadamente, esta mundialización 035 037 do mercado non foi quén de acabar coas 039 peculiaridades da tradición santiaguesa, 041 043 polo que aínda podemos atopar bo pan 045 de forno de leña, as mellores empanadas, 047 queixos das comarcas veciñas e seguir 049 051 gozando os xoves dos callos servidos nas 053 casas de comidas. 055 057 059 Estes últimos anos foron tamén os da 061 063 eclosión gastronómica da cidade. Os 065 cambios vividos pola mesma nas tres 067 069 últimas décadas (crecemento demográfico, 071 crecemento da Universidade, a creación 073 075 da Xunta de Galicia, a mellora das 077 infraestruturas) condicionaron, sen 079 081 dúbida, a aparición dunha nova xeración 083 de cociñeiros e restaurantes que, por vez 085 087 primeira, situaron a Galiza, e nomeadamente 089 a Compostela, no panorama gastronómico 091 093 internacional. A pioneira desta tendencia, 095 Toñi Vicente, ten o seu restaurante no 097 centro da cidade e xunto a el xurdiron, 099 101 máis recentemente, outras referencias 103 especialmente interesantes en canto á 105 107 cociña de vangarda como Casa Marcelo 109 ou El Mercadito, que conviven sen conflito 111 113 con algúns dos nomes clásicos da cociña 115 compostelá como Vilas, Asesino, Fornos 117 119 ou Camilo. A apertura en 1995 do Centro 121 Superior de Hostalaría de Galiza, vinculado 123 125 á Xunta de Galicia e á Universidade 127 de Santiago de Compostela, foi un dos 129 131 elementos fundamentais para que na 133 actualidade Compostela sexa un dos 135 137 motores da creatividade e da innovación 139 141

001 003 005 007 009 011 013 015 o menú de a empanada 017 019 compostela A empanada é probablemente a 021 023 meirande achega da cociña tradicional 025 galega ao mundo da gastronomía, non 027 029 porque sexa orixinal ou exclusiva de 031 Galiza, que non o é, senón polo nivel 033 035 a dieta atlántica de calidade e variedade que acada este 037 prato ao longo do país. Galiza empana 039 041 A dieta atlántica é defendida e recomendada calquera cousa comestible, adoitase 043 polos mellores nutricionistas do mundo dicir sen chisco de esaxeración. Peixes, 045 047 como unha sa forma de alimentación. carnes, verduras, conservas, froitas, 049 Ao alto consumo de peixe fresco e ao algas... todo serve para recheo dunha 051 053 emprego de materias primas recollidas da empanada en Galiza. 055 horta, criadas con esmero nas granxas ou 057 sacadas do mar, súmanse técnicas sinxelas O prato, xa o dixemos, non é exclusivo 059 061 de cocción, como o vapor ou a grella, que de Galiza, xa que con máis ou menos 063 garanten non só a autenticidade do sabor, variacións se prepara noutros lugares 065 067 senón tamén a conservación de todos os de España e de Europa. En tódolos 069 seus nutrientes. casos son lembranzas dunha cociña 071 073 medieval en cuxos receitarios atopamos 075 Ao peixe, que en Galicia se consume con sempre este prato, sexa cal sexa a 077 079 particular abundancia, atribúense os baixos súa procedencia xeográfica. Pero 081 niveis de colesterol detectados na súa en ningunha parte o prato perdurou 083 085 poboación, así como a menor incidencia con tanta forza e variedade como en 087 de enfermidades cardiovasculares. Se os Galiza, que tamén na Idade Media foi 089 091 ácidos Omega 3 presentes no peixe teñen consumidora de empanadas. Unha 093 recoñecidas propiedades antinflamatorias e das iconas máis representativas desta 095 097 anticoagulantes, os viños, froitas e verduras especialidade atópase no Pazo de 099 engaden os seus efectos antioxidantes. Xelmírez, anexo á catedral compostelá, 101 103 O conxunto perfílase, segundo recentes onde se representa a un comensal que 105 estudos, como un poderoso aliado contra está a piques de dar boa conta dunha 107 algúns fenómenos dexenerativos. empanada, que a fecunda imaxinación 109 111 de Álvaro Cunqueiro quixo ver 113 A tenreira representa, xunto co peixe, unha reenchida de lamprea, por moito que a 115 117 fonte de proteínas de excelente calidade, representación pétrea non permita facer 119 o mesmo que as aves de curral e os cábalas sobre o contido da mesma. 121 123 lácteos. E iso, sobre todo, en pratos para De esa época (século XII) é o Pórtico 125 todos os gustos, que se pasean por un da Gloria da catedral compostelá, 127 129 saber de séculos e chegan, apetecíbeis e onde tamén aparece representada a 131 renovados, ás mesas compostelás. empanada. 133 135 137 139 141

021 023 025 027 029 031 033 035 037 039 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059 061 063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 Pero non todas as empanadas son iguais zamburiñas, vieiras...), de conservas hoxe en Galiza. Aparte dos distintos costumes (atún, xoubas de lata...), de vexetais locais arredor da confección deste prato, (cogomelos, grelos...), de embutidos podemos dividir o mundo das empanadas (forquellas, chourizo, androlla...), de en dous grandes grupos, en función do tipo carnes (raxo, polo, coello, costela, de masa con que se elabora. Teremos así as touciño...), así como empanadas empanadas feitas con pan de trigo, comúns en doces, propias para a sobremesa ou toda Galiza, e as elaboradas con pan de millo, a merenda (roxóns, mazás...). Malia máis habituais nalgunhas zonas costeiras da a enorme variedade de empanadas provincia de Pontevedra e sur da Coruña. Noia que se elaboran en Galiza, nos podería ser a capital da empanada de millo. bares e restaurantes atoparemos fundamentalmente as de atún ou de A de millo é por regra xeral, case poderíamos bacallau (normalmente con pasas) asegurar que en exclusiva, unha empanada entre as de peixe, e de raxo ou zorza de peixe, predominando as de sardiñas ou entre as de carnes. En Santiago berberechos, así como a que se prepara coa ten unha especial sona, certamente mestura dunhas e outros. No Barbanza, nos merecida, a empanada de congro da concellos de Rianxo e Boiro, cocíñase un tipo taberna O Gato Negro. As empanadas moi especial de empanada de berberechos, doces (fundamentalmente de mazás na que os moluscos entran na masa dentro ou de roxóns) son máis propias de da súa propia cuncha, de maneira que se panadarías e pastelarías. abren no forno e mollan a masa con tódolos seus zumes naturais. É preciso, claro está, Prato, pan e compango unha exhaustiva labor previa de limpeza dos A empanada é ao mesmo tempo pan berberechos ata conseguir que cheguen á e compango, pero tamén cumpre o empanada sen nada de area. rol do prato cando se trata de ir de merenda ao campo, de comer na Mentres a de millo é unha empanada que praia ou cando servía de comida nos se elabora en zonas restrinxidas do país, a traballos desenvolvidos no campo, de fariña de trigo é común a toda Galiza. En como segas, mallas e similares. calquera parte do país atopará o viaxeiro unha empanada preparada á maneira propia En esencia unha empanada consiste da zona, que pode pedir unha masa máis fina en dúas capas de masa que encerran ou máis gorda, masa de pan a secas ou masa o recheo da mesma, que se coce no gramada (amasada por segunda vez) co aceite forno e se consume quente ou fría, do recheo, que en Galiza recibe case tantos segundo o tipo de empanada de que nomes como comarcas hai no país: mexunxe, se trate e das circunstancias en que zaragallada, amoado, guiso, molo, rustrido, se consume. No caso das empanadas sofrito... e ata 20 denominacións diferentes de millo, e dada a pouca plasticidade recollidas por Fina Casalderrey e Mariano deste tipo de masa, é común que García en “O Libro da Empanada”. se compoña por partes: no canto de Como dixemos, calquera cousa comestible dunha capa inferior de masa e outra empánase en Galiza, así que con masa de superior que tapa o recheo, o normal trigo podemos atopar empanadas de peixes é que a empanada de millo se forme (sardiñas, congro, bacallau, lamprea...), de con pequenos anacos de masa na mariscos (cigalas, polbo, luras, longueiróns, que vai integrado o recheo. Ofrecen así o aspecto de estar realizadas con bo marisco nunca é barato. Dito doutra “retales” e poden semellar máis unha torta maneira; o marisco barato sempre será que unha empanada. de importación. Bo pero non excelso. Agora ben, sendo Galiza un país No campo a empanada sempre se comeu privilexiado en froitos do mar, non atopará coas mans, coma se dun bocadillo se aquí gambas, por poñer un exemplo, que 021 tratara, así que non se estrañe se nalgún son unha especie propia do Mediterráneo 023 025 restaurante atopa a quen segue a consumir e que o noso país non produce. En Galiza 027 así este prato galego, que habitualmente pode vostede degustar as mellores 029 031 se serve como primeiro prato. langostas, lumbrigantes, camaróns, 033 cigalas, centolas, nécoras, percebes, 035 037 mariscos bois e santiaguiños, que compoñen a 039 nómina principal dos crustáceos. Entre os 041 043 Galiza é un país de mariscos. Así o queren moluscos destacan as ostras, ameixas, 045 as xentes do país, que aman os seus berberechos, mexillóns, longueiróns 047 mariscos por derriba de todas as cousas, e navallas, vieiras, zamburiñas, 049 051 e os que veñen de fóra, que buscan aquí cadeluchas, xunto con un sinfín de 053 calidade, abundancia e baixos prezos e especies de menor importancia. Ademais 055 057 atoparán sen problema os dous primeiros atoparemos ourizos, que dun tempo a 059 obxectos da súa busca, pero deberán vixiar esta parte están a cobrar importancia no 061 063 moi de preto os prezos que pagan. país, tanto polo consumo en fresco como 065 en conserva. 067 069 Cando un produto exquisito é escaso e a 071 demanda moi alta sempre sucede o mesmo: A maneira tradicional de cocer o marisco 073 075 os prezos medran, ás veces ata cifras é sempre a máis sinxela. Polo xeral 077 insospeitadas. E o mundo do marisco non trátase dunha simple cocción en auga 079 081 pode ser alleo a esta tendencia universal. con sal para os crustáceos, inda que 083 langostas, lumbrigantes e cigalas tamén 085 087 En Galiza o viaxeiro atopará dous tipos se poñen na prancha e, no caso dos 089 ben diferenciados de marisco: o bo e o dous primeiros, elabóranse salpicóns 091 093 insuperable. Bo é o marisco que cada día (o marisco cocido e picado, con cebola, 095 chega á nosa terra procedente de Bretaña, perexil, se cadra algo de pemento 097 Irlanda ou Escocia, países todos irmáns vermello, e unha vinagreta elaborada 099 101 de Galiza, como irmáns dos nosos son os con aceite de oliva, vinagre e xema de 103 tesouros dos seus mares. ovo). Os percebes sempre cocidos e ben 105 107 quentes, levados directamente da pota á 109 Pero se desexa atopar as verdadeiras mesa. 111 113 esencias do mar, debe o viaxeiro buscar o 115 marisco galego, nacido, criado e capturado As ameixas preséntanse á mariñeira, 117 119 nas nosas rías, nuns casos, ou nos nosos ou crúas o mesmo que as ostras. 121 mares exteriores noutros. Todos os Longueiróns e navallas son apropiados 123 125 expertos na materia recoñecen que non para a prancha, o mesmo que as 127 hai no mundo marisco coma o galego. Non zamburiñas, que tamén poden ir ao forno 129 131 resulta fácil para o non experto distinguir como as vieiras. 133 entre o marisco galego e o de importación, 135 137 pero hai unha regra que resulta infalible: o 139 141

Se desexa gozar plenamente da calidade dos mariscos galegos busque sempre un o polbo lugar onde os cociñen no momento en que “O galego é moi pulpeiro”. Son palabras vostede os vai consumir e rexeite sempre do mestre do xornalismo gastronómico aqueles que xa están preparados de galego e español Álvaro Cunqueiro no antemán. 021 seu libro “A cociña galega”, publicado na Os novos cociñeiros galegos, fieis aos 023 década dos setenta do século XX. 025 sabores de sempre pero ávidos de atopar 027 novas presentacións, ofrecen novidosas 029 Non estaba errado Cunqueiro, que en 031 maneiras de tratar os mariscos, buscando Galiza calquera celebración popular que 033 conservar todas as súas características 035 se prece vai ter entre os seus pratos o 037 pero realizando combinacións con polbo, cociñado “á feira”, que é o estilo 039 outros alimentos, algunhas certamente 041 propio das terras do interior, ou “guisado”, sorprendentes pero non por iso menos 043 como se cociña tradicionalmente na zona 045 exitosas. 047 costeira. 049 051 Un vello dito galego asegura que o marisco 053 O polbo á feira nace, seguramente, no so está en comida nos meses que teñen “r”, 055 interior de Galiza moi vinculado ás feiras 057 que son os que van de setembro a abril. De 059 de gando e aos arrieiros que traían facer caso a esta máxima, o verán é mal 061 a Galiza o pemento doce e picante, 063 momento para comer marisco de calidade, 065 un dos elementos fundamentais da e algo de razón non lle falta ao dito, inda 067 preparación que nunca se produciu en 069 que non acerte plenamente. 071 Galiza. Fundamental tamén é o aceite 073 de oliva, que nun tempo foi relativamente 075 As vedas son un bo indicativo do marisco abundante nalgunhas zonas interiores 077 que podemos comer en cada momento. 079 do país (sur de Lugo, parte de Ourense) 081 No verán están en veda as ameixas fina precisamente onde o polbo á feira toma 083 e babosa, o berberecho, o boi, a centola 085 carta de natureza e nas que hoxe tenta 087 e o ourizo. Pero ese mesmo tempo é recuperar a súa antiga, e xeralmente 089 período hábil para a captura de langosta 091 descoñecida, importancia. 093 e lumbrigante (xullo e agosto), nécora 095 (de xullo a decembro) e mariscos coma o 097 Hoxe son as pulpeiras do Carballiño, en percebe e o camarón que non teñen veda. 099 realidade da parroquia de Arcos deste 101 O caso máis restritivo é o do santiaguiño, 103 concello ourensá, as que levan por Galiza que so se pode capturar no mes de xullo. 105 adiante a fama de cociñar o mellor polbo, 107 Estas datas de vedas e períodos hábiles 109 pero houbo un tempo en que Cacabelos, de captura son orientativas, xa que poden 111 no veciño Bierzo (León) quixo discutir 113 variar duns anos a outros e segundo as 115 esa supremacía. zonas de captura. 117 119 121 O Carballiño celebra cada ano a súa Festa 123 do Pulpo, nacida na década dos sesenta 125 127 do século pasado, pero seguramente a 129 máis grande das homenaxes galegas a 131 este prato nacional son as festas do San 133 135 137 139 141 Froilán, en Lugo, nas que é obrigado comer a Amio, onde na actualidade se o polbo nas casetas instaladas ao efecto no celebra a feira semanal. Coa feira parque da cidade, casetas que despachan marcharon as pulpeiras, que cada polbo á feira ao longo de todo o mes de mércores ofrecen a súa mercancía a outubro, aproximándose ao medio millón gandeiros e tratantes... e a os moitos de racións servidas nese tempo que, a 200 composteláns que se achegan a picar gramos por prato, supoñen máis de 90.000 unhas talladas. quilos de polbo cada ano. Non existe en Compostela o costume Agora o polbo á feira prepárase co cefalópodo ourensán das pulpeiras que na fin de fresco (antes conxélase para evitar ter que semana plantan o seu caldeiro de darlle a malleira obrigada cando non había cobre en calquera esquina vendendo conxeladores, tratamento imprescindible para o polbo para consumir no bar máis que a súa carne abrande), pero ata ben entrado próximo ou no propio domicilio, inda o século XX o polbo que chegaba ao interior de que pola parte de Vidán si se pode Galiza, e ao resto de España, era curado ao ar atopar unha destas pulpeiras que e ao sol, tal e como aínda se segue a facer co sábados e domingos vende o polbo congro en Muxía. Era esa a única maneira de na rúa. conservación para un produto moi sensible e En Santiago pódense atopar boas perecedoiro. pulperías tradicionais en Concheiros ou en Vista Alegre e poderá probar o Nas zonas do litoral de Galiza, onde se polbo guisado nalgúns restaurantes dispoñía de polbo fresco, a maneira máis de corte tradicional coma o Vilas ou común de cociñalo era guisado con patacas Paz Nogueira. Tamén son populares e, se cadra, algunhas hortalizas tales como as empanadas de polbo e o polbo con pementos, cebolas ou chícharos. Na costa de arroz. Galiza séguese a guisar o polbo, con receitas exquisitas, tales coma o polbo “á mugardesa”, Polbo, sal, aceite e pemento propio da localidade de Mugardos, na ría de Nas feiras, as pulpeiras empregan Ferrol, ou os das illas de Ons e de Arousa, grandes caldeiros de cobre para pero foi o polbo á feira o que se impuxo en cocer o polbo. Tradicional era facer todo o país, e hoxe tanto se atopa no interior o lume con leña de carballo, pero como na costa. cada vez é máis común o emprego de queimadores de gas butano ou Santiago de Compostela, cunha feira de propano, menos problemáticos que gando das máis importantes de España, que a leña. Na auga fervendo a pulpeira se celebra tódolos mércores do ano, non escalda cada polbo dúas ou tres podía ser allea ao polbo á feira. Nun tempo veces para finalmente deixalo dentro pasado as feiras celebrábanse na carballeira da auga. Moitos son os mitos que de Santa Susana, onde as pulpeiras seguen se contan arredor deste costume, situándose con motivo das dúas grandes case un rito, que responde a un festas da cidade: a Ascensión e as festas do único obxectivo: conservar intacta a Apóstolo. Hai xa moitos anos que o gando pel e ventosas do animal, que sen desapareceu da carballeira, desprazado este tratamento corren o risco de primeiro cara a Salgueiriños e posteriormente desprenderse por completo. Sobre o tempo de cocción son tamén O corpo do polbo ten forma de globo, moitas as fantasías que andan polo mundo. con oito brazos cunha dobre fila de A máis común de todas é a recomendación ventosas cada un. O peso mínimo dos de botar na pota unha pataca, asegurando polbos capturados en Galiza ten que ser que o polbo estará cocido cando o estea dun quilo, pero este animal pode chegar o tubérculo. Ninguén vería xamais a unha aos catorce quilos de peso, inda que o 021 pulpeira poñer a pataca no caldeiro xa que máis común no mercado son os polbos 023 025 ¿coce no mesmo tempo un polbo de quilo e de entre un e cinco quilos. 027 medio que outro de tres cuartos?, e ¿todas 029 031 as variedades de pataca cocen ao mesmo Xenericamente o polbo pódese pescar 033 tempo, ou tarda o mesmo en cocer unha en Galiza durante todo o ano, inda que 035 037 pataca pequena que outra grande?. por acordo entre a Consellaría de Pesca 039 O polbo debe quedar “recio” como dicimos e o sector cefalopodeiro fanse paros 041 043 os galegos ou, como diría un italiano “al biolóxicos, xeralmente nos meses de 045 dente”. Córtase con tesoiras en toros dun maio e xuño. 047 dedo de gordo e de seguido sazonase 049 051 con sal gorda, pemento (doce, picante ou O polbo galego comercialízase en 053 mestura de ambos, ao gusto de cadaquén) fresco, pero tamén é posible atopar 055 057 e régase xenerosamente cun bo aceite en Galiza polbo procedente do banco 059 de oliva. Sérvese sempre quente e canario-sahariano, fundamentalmente 061 063 acompañado cun bo pan que mollaremos conxelado. 065 no prebe. Cóllese o polbo cun palillo e 067 069 acompáñase cun bo tinto galego, xa que A principal arte de pesca empregada en 071 unha vella crenza do país asegura que Galiza para a captura do polbo é a nasa, 073 075 o polbo e a auga non fan boas migas no unha especie de caixa de rede que se 077 bandullo. deposita nos fondos onde vive o animal 079 081 que, atraído polo cebo, pode entrar na 083 Un popular molusco nasa pero é incapaz de saír. O polbo 085 087 O polbo (Octopus vulgaris) é un marisco aliméntase de crustáceos, moluscos e 089 do tipo dos moluscos (como as ameixas, pequenos peixes, sendo crenza común 091 093 as ostras ou os berberechos) e da clase entre os galegos que é moi afeccionado 095 dos cefalópodos, na que se encadra xunto ás nécoras, polo que se asegura que se 097 coas luras ou os chocos, por exemplo. o polbo abunda escaseará este marisco. 099 101 103 En Galiza coñécese como polbo ou pulpo, 105 107 forma esta última que é a máis común peixes 109 no resto de España, onde tamén recibe 111 O peixe non pode faltar na gastronomía 113 os nomes de “olagarro” (Euskadi), “pop” 115 galega, un dos países do mundo que (Levante, Cataluña e Baleares). Tamén se 117 máis pesca e maior variedade de peixes 119 coñece como “octopus” (Gran Bretaña), 121 emprega na súa cociña, especialmente “poulpe” (Francia), “polvo” (Portugal), 123 cando falamos de cociña tradicional e 125 “polpo” (Italia) e “grewöhnlicher krake” 127 popular. (Alemaña). 129 O viaxeiro comprobará facilmente nos 131 133 escaparates dos restaurantes máis 135 137 139 141

021 023 025 027 029 031 033 035 037 039 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059 061 063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 céntricos de Compostela a ampla oferta de salvaxes, reos e anguías procedentes produtos do mar que os mesmos poñen ao seu dos ríos galegos. Claro que troitas e alcance. Non so mariscos e polbo, ou lamprea salmón salvaxe non os atopará nos na súa temporada, dos que falamos nos seus restaurantes galegos, xa que a súa correspondentes apartados, senón pescada, comercialización está prohibida na sargo, rodaballo, raia, congro, rape, mero, comunidade autónoma, de maneira palometa, salmonetes, sardiñas e xoubas, por que o que queira troitas que molle as veces os multicolores pintos e maragotas... bragas, como di o refrán. Se cadra, cada escaparate compostelán é un auténtico pódese atopar algún salmón salvaxe océano. procedente de fóra da comunidade, pero non é común, como tampouco Galiza conta cunha longa tradición de pesca son habituais en Compostela os por todos os mares do mundo e a flota reos nin as anguías. Do río proceden máis grande de España, polo que non debe as lampreas, que en temporada estrañarse de atopar especies procedentes de teñen unha ampla presenza nos mares afastados ao pé doutras que proceden restaurantes composteláns e das que das rías máis próximas a Compostela. Todos falamos noutro lugar, e as angulas eles están perfectamente integrados nos do Miño, exquisitas pero con prezos costumes culinarios galegos. altísimos mesmo a pé de río. A angula, como a lamprea, é peixe de As dúas receitas tradicionais para o peixe máis temporada e só se atopa no mercado arraigadas nos restaurantes galegos son moi nos meses do inverno. parecidas entre si. Se lle ofrecen caldeirada saiba que vai comer peixe (de un ou máis tipos) cocido en compaña de patacas, cebola, a lamprea pementos, aceite e pemento doce. Cando Di o escritor galego Alfredo Conde lle ofrezan un peixe “á galega” comerá ese que o principal labor do cuco é avisar peixe cocido, en compaña de patacas cocidas á lamprea para que non falte á súa aparte, se cadra uns chícharos e todo mollado cita o próximo ano, xa que segundo a cunha allada, o prebe nacional galego, que tradición galega, a lamprea “cucada” consiste nun bo aceite no que se friten uns xa non ten valor gastronómico algún, allos e despois se agrega pemento doce. A e “cucadas” son todas aquelas caldeirada é prato de culler mentres os peixes lampreas que se capturan despois de “á galega” se presentan na mesa sen caldo. que se escoite en Galiza o canto do cuco. Outro dito popular, coincidente Tamén poderá gozar en Compostela de con este, di que a lamprea “en marzo espléndidos peixes asados na grella, postos para o amo e en abril para o criado”, en empanada, asados no forno e outras moitas unha forma ancestral de indicar que preparacións. estamos ante un peixe claramente estacional. Falamos, claro está, de peixes de mar, que son os que dominan por completo a Galiza é hoxe o paraíso dos gastronomía galega, inda que no país tamén amantes da lamprea, condición que se consuman exquisitas troitas, salmóns obrigadamente comparte co norte da veciña Portugal, onde este peixe antediluviano tamén goza de importante Se a presenza da lamprea está restrinxida aprecio. Fóra desta zona cómese algo a uns meses no ano tamén o está a unha de lamprea nas beiras do río Garona parte do territorio de Galiza. Miño e Ulla (Francia), onde se pesca, e de onde se son os dous grandes subministradores presume chegou a receita da “lamprea á de lampreas de Galiza e nas súas 021 bordelesa”, cociñado o peixe co seu propio ribeiras están os grandes centros de 023 025 sangue, viño, especias e hortalizas, que consumo deste peixe, posiblemente o 027 é unha das maneiras máis populares de animal vertebrado máis antigo de cantos 029 031 servila en Galiza. Tamén se come lamprea hoxe existen no mundo. 033 en Madrid ou en Barcelona, é dicir, alí onde 035 037 a levaron os restauradores galegos. O consumo tradicional de lamprea 039 circunscríbese á zona de influencia de 041 043 A tempada da lamprea comeza co ano. O ambos ríos no seu curso máis próximo 045 río Ulla, no límite entre as provincias da ao mar, que é onde se pesca. Desta 047 Coruña e Pontevedra, é o primeiro onde maneira, Arbo e As Neves son as grandes 049 051 se autoriza a captura, a finais da primeira capitais da lamprea no sur da provincia 053 semana de xaneiro. Na segunda quincena de Pontevedra, mentres que no norte 055 057 do mes comezará a pesca nos ríos do da mesma ese privilexio corresponde a 059 sur, fundamentalmente no Miño e no Valga e Pontecesures, e na ribeira norte 061 063 Tea. A finais de abril remata a temporada do Ulla, xa na provincia da Coruña, son 065 de pesca, polo que os afeccionados Padrón, Rois e Compostela os principais 067 069 despídense da mesma ata o ano seguinte, centros de consumo de lamprea. 071 excepto nalgunhas zonas do sur de 073 075 Pontevedra, fundamentalmente Arbo, onde Nas provincias de Lugo e Ourense, no 077 se seca a lamprea para consumila no verán interior da de Pontevedra e no norte 079 081 como friame, reenchida de ovos cocidos de A Coruña o consumo deste peixe é 083 e xamón, ou para cociñala con verduras inmensamente menor e nalgúns casos 085 087 do tempo. O costume ven de lonxe, que ata descoñecido. 089 xa no século XVII Francisco Martínez 091 093 Montiño, “cocinero mayor del rey nuestro Guisada, seca, en empanada 095 Señor”, inclúe no seu libro “Arte de Cocina, Hai unha maneira de cociñar a lamprea 097 pastelería, vizcochería y conservería” a común a tódalas zonas de Galiza, 099 101 receita da “lamprea en cecina”, é dicir seca que xa mencionamos: co sangue do 103 e curada, que debe remollarse e despois propio animal, viño e hortalizas, ben 105 107 guisarse cun prebe feito de cebola frita, especiada, algo que tamén é común no 109 sazonada con especias, vinagre e viño norte de Portugal. Sérvese esta lamprea 111 113 tinto e ligado con fariña. No século XVIII “á bordelesa” acompañada de arroz 115 escribiu o ilustrado Xosé Cornide Saavedra branco, tal vez de influencia portuguesa, 117 119 que cando había abundancia de lamprea e triángulos de pan frito. 121 estas secábanse coma o congro “y así se 123 125 conservan bastante tiempo, sirviéndolas Á marxe desta receita común cada zona 127 cocidas con verduras, y aderezadas con ten as súas propias especialidades. 129 131 aceyte y vinagre”. Xa falamos da lamprea seca da zona 133 135 137 139 141 de Arbo, que non se repite no resto do país, nome de “lampreia” e en Francia mentres que nas ribeiras do Ulla son propias as “lamproie”. empanadas e timbais deste peixe. En tempos tiveron sona os de Caldas de Reis e hoxe son O seu corpo é angüiliforme, de cor especialmente coñecidos os de Chef Rivera, negro azulado pola parte superior. en Padrón, restaurante que todos os anos A cor crema do ventre salpica os ofrece un menú elaborado exclusivamente con laterais e parte do lombo do animal, lamprea, engadindo cada ano novos pratos á que se destaca por dispoñer de sete súa carta. buratos a cada lado da cabeza, ollos moi pequenos e unha gran boca en Compostela ten tamén a súa particularidade forma de embude ou ventosa, con propia no mundo da lamprea. Tanto na zona varias filas concéntricas de dentes. do Miño como na do Ulla o costume nos restaurantes é servir lampreas enteiras, o que A lamprea nace no río, no que vive significa poñer derriba da mesa entre tres e ata os catro ou cinco anos de idade, cinco racións cando o animal é de bo tamaño. momento en que se traslada ao Os restaurantes de Compostela, pola contra, mar, cunha lonxitude de arredor acostuman a servir racións individuais, o de 20 centímetros. No mar vive a que permite degustar a lamprea sen precisar profundidades de entre 200 e 500 para elo do concurso doutros comensais metros ata o momento en que acada afeccionados a este peixe. a madureza sexual e regresa ao río, cun tamaño de ata un metro de longo O peixe primitivo e un peso que pode superar o quilo. Semella que xa os romanos eran grandes afeccionados á lamprea, que en Galiza ten Péscanse as lampreas cando moitos e grandes partidarios o mesmo que remontan os ríos por medio de nasas outros a rexeitan de plano, ben por non gustar que se colocan en lugares estratéxicos do seu sabor ou textura, ben por rexeitar por de paso dos animais. No Miño as principio comer un animal serpentiforme e que nasas colócanse nas “pesqueiras”, ademais se guisa no seu sangue. construcións de pedra dentro do A lamprea (Petromyzon marinus) é seguramente río que conducen ás lampreas ata o máis primitivo de todos os peixes que se a trampa. Algunhas pesqueiras consumen no mundo, remontándose a súa teñen unha gran antigüidade o aparición nas augas do noso planeta a uns 500 que as converte en obxecto dunha millóns de anos atrás, segundo os expertos. rota turística no concello de Arbo (Pontevedra). Inda que o nome máis común e xeralmente empregado é o de lamprea, en Galiza tamén se coñece como “lampreia”, “chupona”, “chupona de mar” e “sete buracos”, nomes que se refiren ao costume de vivir pegada a outros peixes ou ás pedras, así como aos sete buratos que a mesma ten a cada lado da cabeza e que lle serven para respirar. En Portugal recibe o pementos de padrón os partidarios de fritilos co seu rabo ou cortando este previamente, pero semella A escasos 20 quilómetros de Compostela que a única diferenza entre uns e outros atópase a vila de Padrón, lugar ao que é de presentación. segundo a tradición arribou a barca que trouxo a Galiza os restos do Apóstolo Calquera froitaría ou supermercado 021 de Compostela ten á venda pementos 023 Santiago e onde se conserva o Pedrón 025 ao que a mesma foi amarrada. Terra natal de Padrón durante a temporada dos 027 mesmos, pero xunto con estes véndense 029 do nobel Camilo José Cela e residencia 031 da poetisa Rosalía de Castro, Padrón é tamén procedentes doutras zonas de 033 035 máis coñecido en toda España polos seus Galiza (Cambados, Vedra, Oroso) onde se cultiva a mesma variedade que en 037 famosos pementos, que segundo o dito 039 “uns pican e outros non”. Saiba o viaxeiro Padrón e cuxo prezo acostuma a ser 041 sensiblemente inferior aos procedentes 043 que en realidade os pementos son de 045 Herbón, parroquia do concello padronés de Herbón. 047 049 na que se concentra a produción. 051 Pero o mellor lugar para mercar 053 pementos de Padrón en Compostela 055 Nun futuro próximo estes pementos 057 quedarán protexidos pola denominación é o Mercado de Abastos, ata onde se 059 desprazan algunhas produtoras de 061 de orixe Pemento de Herbón, que na 063 actualidade se atopa en tramitación e coa Herbón con grandes cestas de pementos 065 que envasan alí mesmo. Debe saber 067 que se agarda acabar coa fraude existente 069 no sector. O pemento de Padrón-Herbón é o viaxeiro que tradicionalmente os 071 pementos de Padrón non se venden ao 073 un produto de temporada, que vai de xuño 075 a setembro. Con sorte nos derradeiros peso, senón por centos (un cento de 077 pementos pode roldar o cuarto de quilo, 079 días de maio pódense atopar os primeiros 081 pementos no propio Padrón, inda que a dependendo do tamaño dos mesmos). 083 085 prezos moi elevados. No mes de outubro 087 tamén se poden atopar os últimos da 089 grelos 091 temporada, pero no resto do ano non existe 093 produción e os pementos que se atopan Reza un vello dito “Nabo, nabiza e grelo, 095 no mercado, comercializados como de 097 trinidade do galego”. Son sen dúbida 099 Padrón, proceden en realidade de Murcia, as nabizas e os grelos as máis galegas 101 Almería e ata de Marrocos. 103 das verduras, categoría que, se cadra, 105 comparten con repolo e coliflor. 107 Así que o viaxeiro debe saber que entre 109 111 outubro e maio non vai atopar pementos Nabizas e grelos son verduras 113 de Padrón lexítimos, por moito que ata 115 procedentes da mesma planta: o nabo, 117 en Compostela estean presentes nos pero trátase de diferentes momentos da 119 escaparates dalgúns bares e restaurantes 121 evolución da mesma. 123 das zonas máis turísticas. 125 Os pementos de Padrón consómense 127 As nabizas son as primeiras follas 129 fritos e salgados con sal gorda, sen máis que produce o nabo, que nos cultivos 131 aditamento. Existe un certo debate entre 133 tradicionais do país pódense comezar a 135 137 139 141

021 023 025 027 029 031 033 035 037 039 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059 061 063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 apañar xa no mes de outubro, con variacións ovo tamén cocido e un aderezo de segundo a climatoloxía de cada zona. Trátase sal e aceite, fundamentalmente, ou de follas tenras cun pequeno pedúnculo que o prebe máis propio dos galegos: a as une coa raíz da planta, a “cabeza do nabo”, allada (allos fritos en aceite de oliva parte que se destina fundamentalmente á ao que finalmente se agrega pemento alimentación do gando. doce ou picante, segundo o gusto de cadaquén). Tradicionalmente apáñanse unicamente as nabizas que están xa totalmente desenvolvidas Máis recentemente os grelos e listas para o seu consumo, deixando o resto poden formar parte do recheo na planta. dalgunhas empanadas, cociñarse en Co paso das semanas o nabo comeza unha revoltos con ovos e algún marisco nova fase da súa evolución que o vai levar (lagostinos, por exemplo) ou servir de á floración. Aparecen entón unha especie de acompañamento para algúns peixes. tallos moito máis gordos que os pedúnculos das nabizas e dos que nacen as follas. O Nabizas e grelos son verduras de conxunto de tallo e follas constitúen os grelos, outono e inverno, inda que o resto do sempre máis amargos que as nabizas. Do ano tamén se pode botar man delas grelo cómense tanto as follas coma os tallos, grazas á presenza no mercado de inda que estes pódense pelar previamente e grelos galegos en lata, deshidratados ata partilos lonxitudinalmente cando son moi e conxelados. gordos.

Se as nabizas se empregan fundamental- carnes mente para a elaboración do caldo galego, os Ata a chegada do millo, o animal grelos teñen outros variados usos, aparte de doméstico das familias campesiñas formar tamén parte do caldo. galegas era a vaca, que come alimentos non aptos para o consumo Un dos pratos máis coñecidos da cociña galega humano, mentres o porco é, no é o lacón con grelos: lacón cocido, chourizos, aspecto alimentario, un competidor patacas e grelos cocidos no mesmo caldo en directo do home. A chegada do cereal que se preparou o lacón. Os grelos poden procedente de América cambiou tamén acompañar a un bo cocido galego, radicalmente as cousas, pasando dos que Picadillo bautizou como “alegres”: a haber porcos en todas as casas abundancia de carnes de porco, tenreira campesiñas de Galiza e quedando as e galiña, chourizos e un acompañamento vacas relegadas a animal de traballo de patacas, garavanzos ou fabas, segundo que, ademais e de maneira residual, a zona, e verdura. Os grelos pódense ver producían leite e carne. desprazados no cocido galego polo repolo, outra das verduras máis propias do país. Daquela situación quedou Galiza Tamén son os grelos o ingredientes principal claramente dividida en dúas partes dunha ensalada que en Galiza se prepara no que respecta ao consumo de dende sempre, adiantándose á moda actual carne. Tradicionalmente o rural é gran das ensaladas mornas: grelos cocidos con consumidor de porco e o medio urbano de vacún. Esta división suavizouse ata No referido ao vacún, Galiza conta coa case desaparecer coa chegada do frío e os principal indicación xeográfica protexida conxeladores ata o último recuncho do país, de España e das primeiras de Europa converténdose nun método de conservación por produción e prestixio: Ternera alternativo ao salgado e curado. Gallega, que comercializa carne de animais sacrificados con menos de doce Galiza segue a consumir porco, meses de vida, criados en Galiza por fundamentalmente na época invernal. sistemas tradicionais e preferentemente Trátase de carnes salgadas e curadas procedente de razas galegas e os seus destinadas á elaboración de caldo galego, cruces. Trátase dun tipo de carne que cocidos, lacón con grelos, cacholas e atoparemos en multitude de carnizarías todas as variantes de consumo de carnes galegas e españolas, pero de pouco de porco salgadas. E arredor da carne de uso nos restaurantes composteláns, 041 043 porco salgada, e máis en concreto sobre que se inclinan máis pola carne de vaca 045 as súas unllas, xiran as festas do barrio ou boi. A carne de vaca galega acada, 047 compostelán de San Lázaro, onde con na grella ou á prancha, unha calidade 049 051 motivo da celebración do seu patrón se extraordinaria, inda que coma toda carne 053 poxan parellas de unllas de porco, que de vaca o seu contido graxo é elevado. 055 057 acompañadas de bertóns (brotes tenros de El Pasaje é un restaurante que ofrece 059 verza), patacas e chourizos, se consumen garantía de satisfacción neste tipo de 063 nos bares e restaurantes da zona. carnes, mentres o Mesón Gonzaba 065 En fresco o galego segue a consumir moita goza de merecido prestixio polos seus 067 069 carne de vacún, converténdose Galiza chuletóns. 071 nunha das comunidades autónomas que 073 075 máis carne deste tipo come. Nos meses En restaurantes e casas de comida de 077 de verán tamén é moi alto o consumo de tipo caseiro ofrécese con frecuencia a 079 081 costela de porco fresca, fundamentalmente tenreira asada, que pode constituír un 083 asada na grella en forma de churrasco. prato delicioso acompañado con patacas 085 087 asadas coa propia carne e pemento 089 O churrasco non falta hoxe en ningún morrón. O asado desta tenreira realízase 091 093 recuncho de Galiza, inda que sexa un “en tarteira”, un método tradicional galego 095 costume importado de Arxentina e Uruguai que ofrece uns resultados extraordinarios 097 polos emigrantes galegos retornados na cando se traballa cunha boa materia 099 101 metade do século pasado. O churrasco prima e o asado se realiza sen présas, 103 galego responde, en realidade, ao que nos a lume lento. 105 107 seus países de orixe é “asado de tira” e 109 pódese atopar tanto de costela de porco Tamén é moi propia de casas de 111 113 como de tenreira, sempre acompañado comidas, feiras e festas a carne ao 115 por chourizos “criollos” (chourizos frescos, caldeiro, consistente en faldra de tenreira 117 119 ben especiados, brancos por non levar cocida que se acompaña de patacas 121 pemento, tamén de orixe americano) tamén cocidas, todo aderezado cun po 123 125 e “chimichurri”, prebe orixinalmente de pemento e un bo aceite de oliva. A 127 arxentino. carne ao caldeiro pode completarse con 129 131 chourizos e verdura, ambos cocidos. 133 135 137 139 141 A carne de porco fresca ten en Compostela queixos dúas estrelas indubidábeis: o xamón asado e o raxo. No primeiro caso trátase de xamóns O galego é moi amante dos seus asados ao forno, enteiros, e que se serve cun queixos que, coma os franceses, prebe elaborado con aceite e especias. Este consome preferentemente despois xamón asado ofrécese tanto para segundo da comida, inda que no caso galego prato como en forma de bocadillos. sexa a maneira de sobremesa, acompañando entón o lácteo cun doce No caso do raxo trátase de lombo de de marmelo que casa á perfección cos porco cortado en anacos e adobado, queixos do país, cremosos, tenros, fundamentalmente con allo e, normalmente lixeiramente maduros, por veces algo lixeiramente picante, que se frite en aceite de acedos. oliva e sérvese con patacas fritas. Camiño do aeroporto atópase a Raxaría de San Marcos, Os queixos galegos son, posiblemente o local que máis raxo despacha tradicionalmente, elaborados con leite en Compostela. de vaca, realidade á que responden as catro denominacións de orixe que Tamén se pode atopar en Compostela boa existen en Galiza, inda que queixos carne de ave, fundamentalmente de polos hai máis que os que habitualmente caseiros. Nos arredores da cidade gozan de coñece o viaxeiro, chegando incluso merecida fama os de Vila de Cruces, do Pino nos últimos tempos a elaboración de ou de Arzúa, que poden aparecer identificados queixos de mestura de leites de vaca como “galo de curral” ou “capón de curral”. No e búfala. tempo do Nadal algúns restaurantes ofrecen tamén o coñecidísimo capón de Vilalba. Foi o escritor Manolo Rivas quen bautizou a Galiza coma o país do O cordeiro e o cabrito tradicionalmente eran millón de vacas, inda que en realidade carnes reservadas para as festas, pero a cabana sexa algo máis curta, o que que hoxe se pode atopar en multitude de non resulta obstáculo para que o país restaurantes, tanto ao estilo galego como produza arredor dun terzo do leite de castelán. No primeiro caso trátase de animais vaca español. Con tal abundancia de maior peso e idade, que se asa en tarteira de materia prima, non é de estrañar ou ao forno con adobo e especias. A “cabra” que aquí se asente un bo número é imprescindíbel nas festas patronais dalgúns de empresas lácteas dedicadas a barrios da cidade, destacando especialmente envasar leite líquido, pero tamén a O Castiñeiriño, situado na saída de Santiago producir gran variedade de queixos e pola estrada de Ourense, onde o Paz Nogueira derivados lácteos. é un dos restaurantes de referencia. O país, xa o dixemos, conta con catro denominacións de orixe, das que as máis coñecidas son a de Arzúa-Ulloa e a do Queixo de Tetilla. Ambas producen queixos tenros, lixeiramente madurados, de pasta branda, manteigosa. Son queixos cun os queixos de O Rexo, elaborados na sabor marcadamente lácteo, moi aptos localidade ourensá de Allariz. E preto para o aperitivo e para a sobremesa e cada de Compostela tamén se elaboran día máis se empregan na cociña. Arzúa- queixos cunha mestura de leite de vaca Ulloa ampara tamén un queixo con varios e búfala procedente dunha explotación meses de curación, denominado “queixo destes animais existente no concello da nabiza”, que procede do vello costume de Boqueixón, próximo ao aeroporto de campesiño de curar algúns queixos no Lavacolla. inverno para dispoñer deste alimento no verán, xa que a ausencia de frío impedía En Santiago de Compostela pódense madurar os elaborados durante o estío. atopar bos queixos das catro denominacións de orixe galegas nos Mentres o queixo de Arzúa-Ulloa ten a postos do Mercado de Abastos e na 041 043 forma característica da meirande parte dos Casa dos Queixos, situada no casco 045 queixos, cilíndrica, o de Tetilla lembra un histórico. Pero tamén, especialmente 047 seno feminino, de onde lle ven o nome. no Mercado de Abastos, atoparemos 049 051 queixos elaborados de maneira artesanal, 053 O queixo de San Simón da Costa, case caseira, que se comercializan sen 055 057 elaborado no concello de Vilalba (Lugo) marca. 059 é un produto claramente distinto. Cun 063 formato semellante ao dunha bala, a Pero hai máis. Un queixo galego pouco 065 súa cor exterior é dourada por mor do coñecido dada a súa escasa produción 067 069 proceso de afumado ao que se somete, é o requeixo que, ao revés que no caso 071 empregando para tal fin exclusivamente do “requesón” que se elabora no resto 073 075 leña de bidueiro. Este queixo sempre súa de España, non é produto dun segundo 077 graxa, polo que a súa pel está permanente proceso de callado do soro residual 079 081 aceitada. O seu sabor lembra claramente o da elaboración do queixo. O requeixo 083 do leite, pero coa sutil compaña do fume. galego elabórase exclusivamente 085 087 con leite enteiro, pasteurizado ou cru, 089 Tamén da provincia de Lugo é o queixo do segundo as zonas. Nuns casos cállase 091 093 Cebreiro, cunha característica forma de por medio de coallo natural e noutros por 095 gorro de cociñeiro. É un queixo cremoso, temperatura. Déixase repousar, retírase 097 moi apropiado para a cociña. O mesmo a tona e de seguido métese en saquetes 099 101 que no caso do San Simón, algúns de lenzo durante varias horas para 103 queixos sométense a curación obténdose eliminar o soro. Agrégase despois a tona 105 107 un produto diferente, pero en ambos que se retirou inicialmente e bátese para 109 casos, como no do queixo da nabiza de obter unha crema lixeiramente grumosa. 111 113 Arzúa-Ulloa, non resulta doado atopar Normalmente o requeixo consómese 115 estes queixos curados fóra da zona de como sobremesa, acompañado de mel 117 119 produción. ou azucre, pero tamén poden agregarse 121 unhas pingas de viño tinto ou de coñac. 123 125 Nos últimos tempos estanse a producir 127 en Galiza queixos con leite de ovella e Só tres zonas de Galiza comercializan 129 131 de cabra. No primeiro caso teñen sona requeixo, nun caso de orixe industrial e 133 135 137 139 141

041 043 045 047 049 051 053 055 057 059

063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

041 043 045 047 049 051 053 055 057 059

063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 nos outros dous de cooperativas. Destacan A tarta pode presentarse “forrada”, especialmente as cooperativas da Capela inda que é pouco común. Neste (preto de Ferrol), que elabora requeixo con caso levará unha base de follado ou leite cru, e a de As Neves, no sur da provincia pasta brisa, polo que na composición de Pontevedra, xa na fronteira con Portugal, estarán tamén presentes a fariña, a Miño polo medio. manteiga, o sal e o leite.

O requeixo da Capela contén unha cantidade Non é excepcional que un doce de soro superior ao das Neves, polo que popular e tradicional de Galiza estea o primeiro é un requeixo para comer “con elaborado cun produto que non se culler” e o segundo para facelo “con garfo”. cultiva na terra: a améndoa. O certo No caso do requeixo de As Neves non so se é que non existe comarca en Galiza emprega como sobremesa senón tamén para que non conte cun ou varios doces acompañar friames, ensaladas, etc. tradicionais elaborados con este produto: dende os amendoados de En Santiago pódese atopar requeixo da Allariz á colineta da Mariña de Lugo, Capela unicamente no Mercado de Abastos e pasando polas anguías de mazapán en Hipercor, mentres que o de As Neves está da Guarda, ou a rosca de Vilalba. presente noutros establecementos tales como A Cesta da Saúde. A importación de améndoas está xa documentada na baixa idade media, cando a améndoa viaxaba por vía doces marítima dende o Levante español ata Galiza, onde se lle daba uso O doce por antonomasia de Compostela é a medicinal ou era consumida nas Tarta de Santiago, cuxos orixes se perden no sobremesas dos máis ricos, ata que tempo, xa que a primeira referencia á mesma no século XIX se popularizou. data do ano 1577, incluída nun texto sobre as comidas que os estudantes da Universidade Os restaurantes de tipo medio de daban aos profesores con motivo da súa Compostela ofrecerán sempre para graduación. A receita da tarta non aparecería sobremesa a tarta de Santiago que publicada ata moitos anos despois. Por ademais se pode adquirir en multitude primeira vez aparece nun manuscrito inédito de tendas emprazadas nas zonas de 1835. máis turísticas da cidade que ofrecen á porta das mesmas a proba dos seus A xenuína Tarta de Compostela componse produtos. Nas acreditadas pastelarías unicamente de améndoas (como mínimo o 33 da cidade pódense atopar tartas de por cento do peso total), azucre (mínimo 33 por calidade artesanal, fronte ás ofrecidas cento) e ovos (mínimo 25 por cento). Tamén masivamente por ditas tendas, de orixe poderá conter reladura de limón, viño doce, industrial. augardente, coñac e outros espirituosos, así como azucre moído na cobertura. Non conterá Pero non só tarta de Santiago vai fariña. Está é a composición cuantitativa atopar o viaxeiro nas confeiterías que esixirá a futura indicación xeográfica compostelás. Non hai establecemento protexida Tarta de Santiago, que se atopa en deste tipo na cidade que non ofreza as tramitación. típicas “trufas”, que son en realidade unha Típicas de Compostela son as “Pedras bóla de biscoito moi compacto con froitas de Santiago” e os “Croquiños do Apóstol”, confeitadas e recubertas de chocolate. Un froitos secos recubertos de chocolate, bocado certamente contundente. que atoparemos en multitude de establecementos. É moi recomendábel Famosos son tamén o “pastel ruso”, onde o “marrón glaçe” elaborado na provincia de novo a améndoa toma protagonismo ou de Ourense con castañas galegas, ou os o “saint honoré”. Moi demandados son os mirabeis, pequenas ameixas orixinarias milfollas recheos de crema. da Selva Negra alemá que se cultivan no sur da provincia de Pontevedra dende En tempada, é dicir, polo Entroido, hai máis de 70 anos e que se venden atoparemos tamén nalgúns restaurantes en xarope ou marmelada (frescos só en as típicas filloas que tradicionalmente se tempada: xullo e agosto), e cos que se 041 043 consomen con azucre ou mel, pero que elaboran augardente e licor. O mel galego, 045 tamén nos ofrecerán recheas de crema, de extraordinaria calidade, tamén merece 047 nata ou chocolate. As pastelarías da cidade, un posto entre os doces desta terra. 049 051 e algunhas panadarías e tendas tradicionais 053 ofrecen tamén, polo tempo de Entroido, Pero tal vez un dos doces máis 055 057 orellas (porcións de masa de fariña e ovos tradicionais da cidade sexa o chocolate, 059 fritida na tixola). antano elaborado en múltiples obradoiros 063 Compostela é tamén rica en queixos, que e incluso nos domicilios particulares 065 para o galego son unha sobremesa habitual, aos que se desprazaban os mestres 067 069 normalmente acompañados de doce de chocolateiros. O chocolate tradicional 071 marmelo, unha combinación que podemos compostelán, que se consume “á taza”, 073 075 atopar en múltiples restaurantes da cidade pódese atopar en múltiples comercios da 077 e sempre recomendable. Os queixos cidade, dende os ultramarinos tradicionais 079 081 de Arzúa-Ulloa e de Tetilla son os máis ás máis exquisitas pastelarías. 083 apropiados para acompañar con marmelo 085 087 e pan, compoñendo unha sobremesa moi 089 apreciada en Galiza. 091 093 095 Dous conventos de monxas ofrecen doces de 097 elaboración propia en Compostela. Trátase 099 101 do convento de San Paio de Antealtares, ao 103 pé mesmo da Catedral, e o de Belvís. No 105 107 primeiro caso elaboran amendoados, tartas 109 de Santiago, pastas e pasteis de follado. 111 113 As monxas de Belvís elaboran galletas e, 115 en tempo de Nadal, a repostaría propia da 117 119 época. Un establecemento compostelán (A 121 un Paso do Ceo) ofrece doces procedentes 123 125 de conventos de toda Europa, así coma 127 outros produtos de elaboración conventual 129 131 (alimentos, roupa, perfumes...). 133 135 137 139 141 viños, augardentes Rías Baixas é fundamentalmente branco procedente da variedade e licores albariño. Pero mentres no Salnés (a zona norte da denominación de Nos últimos anos estamos tan afeitos a escoitar orixe) predominan os monovarietais, que os viños das Rías Baixas están entre os no sur (O Rosal e O Condado), ao mellores brancos do mundo que acabamos por albariño engádense unha pequena crelo e descoidamos por un tempo a atención porcentaxe doutras variedades cara o resto de viños galegos, que agora (loureira, treixadura...) que dan como reclaman, coa forza que lles da unha calidade resultado viños menos acedos e máis en alza, a súa presenza nas nosas preferencias balsámicos. Variedade para todos os e nas cartas dos mellores restaurantes. gustos.

Galiza é país de brancos, dalgúns dos Pero Rías Baixas non so é branco. mellores brancos do mundo sen dúbida, pero O tinto sempre estivo presente na o viaxeiro atopará tamén espléndidos tintos zona desta denominación de orixe e agora que o traballo continuado dos enólogos gozou de gran sona o procedente da está a permitir sacar o mellor das nosas viñas variedade espadeiro, á que cantou e as nosas adegas. Trátase de conservar o o poeta Ramón Cabanillas (“Diante mellor da tradición enriquecéndoo cos últimos dunha cunca de viño espadeiro”). avances tecnolóxicos e personalizando a A parroquia de Rubiós, no concello produción. de As Neves, é unha verdadeira illa de tintos nun mar de brancos: No mundo dos brancos é Galiza a única zona toda a uva amparada alí pola D.O. produtora de España na que posibelmente é tinta, transformándoa unha adega se coñeza máis a variedade de uva que se cooperativa na mesma parroquia. emprega na súa elaboración que a propia denominación de orixe que a ampara. Sucede O caso contrario ao de Rías Baixas de maneira destacada coa variedade albariño, atopámolo na Ribeira Sacra, cuxa coñecida no mundo enteiro, pero que é na principal produción é o tinto, sendo denominación de orixe Rías Baixas onde a mencía a principal das variedades expresa tódalas súas capacidades. Agora alí cultivadas, xunto con outras comeza tamén a tomar pulo outra variedade autóctonas tales como brancellao, autóctona galega, a godello, cuxos viños sousón e mouretán, que en están apañando nos últimos anos os mellores compaña están dando algúns tintos premios galegos, nacionais e internacionais. memorables. Como no caso anterior, xa é máis coñecida a variedade que a denominación de orixe Pero na Ribeira Sacra tamén están (Valdeorras) na que é titular indiscutíbel. No presentes os brancos, elaborados con mundo dos tintos sucede o mesmo coa mencía variedades que xa lle son coñecidas ao e a Ribeira Sacra, variedade e denominación viaxeiro: albariño, godello, treixadura, de orixe respectivamente. Semellante camiño e outras como dona blanca e torrontés. parece tentar percorrer a treixadura, principal Esta é a única denominación de orixe variedade dos brancos do Ribeiro. vitivinícola existente na provincia de Lugo e compartida coa de Ourense. Ourense é a gran provincia vinícola de O Ribeiro é tamén berce do único viño Galiza. Ademais dunha parte da Ribeira doce natural de Galiza: o Tostado, Sacra, acolle as denominacións de orixe elaborado con uvas pasificadas de Monterrei, Ribeiro e Valdeorras. Só Rías maneira natural. Ata hai poucos anos Baixas (integramente en Pontevedra) é o tostado era case unha lembranza do allea por completo a esta provincia. pasado, con pequenísimas producións domésticas para consumo propio, pero Monterrei é a menos coñecida das algunhas adegas amosaron o seu denominacións de orixe galegas e tamén interese neste viño e está de novo no a máis pequena. Pero produce algúns mercado, inda que polo momento con dos mellores brancos de Galiza e uns producións reducidas e prezos altos. tintos destacadísimos dentro do panorama vinícola da comunidade autónoma. Situada Aparte das cinco denominacións de orixe 041 043 no leste da provincia, o seu clima é máis citadas, Galiza conta tamén cos “Viños 045 continental que oceánico, o que inflúe da Terra” de Barbanza e Iria (aprobados 047 de forma positiva no cultivo da vide e na a comezos de 2007) e os viños da terra 049 051 maduración das uvas, dando lugar a caldos de Betanzos, tradicionais nesta zona 053 singulares: son os únicos viños galegos coruñesa. 055 057 nos que a acidez non destaca. 059 Auga e cervexa 063 Valdeorras é o berce da variedade Galiza, como país termal que é, ofrece 065 godello, felizmente recuperada nos unha ampla variedade de augas minerais 067 069 últimos tempos e que está a dar algúns que se poden atopar na mesa de 071 dos mellores brancos actuais de Galiza, o calquera restaurante como un perfecto 073 075 que se traduce en primeiros premios nas complemento dunha boa mesa. 077 últimas edicións das Catas dos Viños de 079 081 Galiza, organizadas pola Xunta de Galicia, Cabe salientar que na provincia de 083 así como importantes galardóns no resto Ourense se embotella unha das poucas 085 087 de España e en concursos internacionais. augas minerais con gas existentes no 089 mundo que se consumen co mesmo 091 093 Tamén esta denominación de orixe produce gas co que brotan da terra, xa que a 095 tintos, fundamentalmente coa variedade meirande parte das augas con gas que 097 mencía. se comercializan pasan previamente por 099 101 un proceso no que se lles engade o gas 103 Finalmente Ourense conta coa denomina- carbónico. 105 107 ción de orixe Ribeiro, a segunda entre as 109 españolas polo grado de coñecemento dos A auga mineral con gas natural galega 111 113 consumidores. Como no resto de Galiza, presenta unha burbulla moi fina e unhas 115 Ribeiro produce espléndidos brancos (a características que a fan comparable ás 117 119 variedade treixadura é a principal) pero mellores do seu segmento. 121 tamén grandes tintos, que nos últimos 123 125 tempos están en franca melloría e 127 progresando no mercado. 129 131 133 135 137 139 141 E inda que Galiza é un país que consume máis Se as augardentes e licores de viño per cápita que cervexa (ao contrario do que herbas e o licor café son propios do ocorre no resto de España), a única fábrica de sur de Galiza, e fundamentalmente cervexa existente na actualidade en Galiza, con da provincia de Ourense, no norte, máis dun século de existencia, ofrece produtos principalmente na costa de Lugo e de gran calidade e moi apreciados tanto no norte da Coruña, elabóranse por mercado galego como en boa parte de España maceración augardentes e licores de e os países en cuxos mercados está presente. guindas.

Augardentes Na zona pontevedresa do Rosal Co bagazo resultante da elaboración dos seus destílanse dende hai moi pouco viños, Galiza elabora as mellores augardentes tempo os mirabeis, unha variedade de España e as únicas do país recoñecidas de ameixa procedente da Selva Negra pola Unión Europea a través do Consello alemá que se aclimatou perfectamente Regulador das Denominacións Xeográficas á zona. Cos mirabeis obtense unha das Augardentes e Licores Tradicionais de augardente branca moi afroitada, que Galiza. Multitude de adegas galegas producen se comercializa como tal e tamén augardentes e licores co seu bagazo. se emprega para a elaboración, por maceración e co engadido de azucre, Augardente branca, de herbas e licor café do licor de mirabel. son as especialidades máis comúns, pero podemos atopar outras non menos salientables Cabe salientar tamén o licor de coma a augardente tostada, licor de guindas, coandro, elaborado na mesma zona augardente e licor de mirabel ou licor de do Rosal, pero pouco coñecido coandro. en boa parte de Galiza. Asemade, recentemente estanse a elaborar A augardente branca é o resultado de destilar cremas a base de augardentes o bagazo de uva, co sabor característico deste de bagazo, semellantes ás ben produto e gradación por derriba dos 40º. Cando coñecidas cremas irlandesas. na mesma se maceran certas herbas da como resultado a augardente de herbas, que se converte en licor se ademais leva azucre. Se a augardente de herbas se engade caramelo no canto de azucre obtense a augardente tostada.

O licor café é resultado de macerar café en augardente, co engadido de azucre e, nalgúns casos, herbas e froitas. Pódese ata atopar este licor elaborado con café Blue Mountain, procedente de Xamaica e un dos máis caros do mundo. Naturalmente, o prezo deste licor café é moi superior ao normal. 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059

063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

041 043 045 047 049 051 053 055 057 059

063 065 turismo 067 ‘santiago de 069 071 gastronómico compostela, repetirás’ 073 075 Entre novembro e marzo, Santiago 077 fórum gastronómico 079 convírtese nun atractivo destino 081 O Fórum Gastronómico é desde 1999 un gastronómico de inverno. O programa 083 085 congreso de cociña pioneiro en Europa. ‘Santiago de Compostela, repetirás’ 087 Tras cinco edicións bienais en Cataluña, a de Turismo de Santiago ofrece prezos 089 091 partires do 2008 alterna as sedes de Xirona reducidos en aloxamentos, paquetes 093 –anos impares- e Santiago de Compostela de fin de semana con avión e unha 095 –anos pares-, ofrecendo a súa orixinal 097 novidosa programación gastronómica en 099 mestura de eventos abertos ao público, toda a cidade. Cada mes está dedicado 101 congreso profesional, feira de produtos e 103 a un produto galego (marisco, lamprea, 105 un amplo programa de artes escénicas e cogomelos, cociña do Entroido, polbo...), 107 visuais para a cidade. Organizado por Pep que protagoniza obradoiros dictados por 109 111 Palau, Jaume von Arend & Associats e destacados cociñeiros, menús temáticos 113 promovido por Turismo de Santiago e a en numerosos restaurantes e excursións 115 117 Concellaría de Promoción Económica e para coñecer o produto no seu punto de 119 Turismo. orixe. 121 123 125 Máis información: Máis información: 127 129 www.forumsantiago.com www.santiagoturismo.com/fs 131 133 135 137 139 141 semana santa: atlántica, os segredos dos alimentos e os métodos de cociñado máis típicos. ‘sabores de paixón’ A visita remata cunha degustación de produtos 100% galegos. Á tradicional celebración da Semana Santa, con procesións, actos relixiosos e concertos nas Información e reservas: igrexas monumentais, Turismo de Santiago engade Compostur - Tourperador Oficial de unha proposta gastronómica chamada ‘Sabores Santiago de Compostela de Paixón’. Numerosos restaurantes, cafetarías, Tel: 902 190 160. pastelarías e panaderías ofrecen cartas especiais www.forumsantiago.com con recetas da gastronomía galega de temporada: [email protected] orixinais menús de coresma, tapas de vixilia, rutas ‘capuccinas’ e copas de xeado, tartas, ‘doces paixóns’ e pans elaborados con motivos desta excursión época do ano. gastronómica

Máis información: Desde Santiago de Compostela www.forumsantiago.com pódense descubrir con toda comodidade algúns dos sabores e mercado de abastos lugares máis auténticos de Galiza, en excursións en vehículos de gran O Mercado de Abastos é un lugar para mercar e confort acompañadas dun guía para admirar, pero tamén permite degustar in situ profesional. A excursión dun día polas os produtos alí adquiridos. Ademais de percorrer Rías Baixas inclúe visitas a cultivos os postos de moluscos, peixes, carnes, queixos acuícolas tradicionais e adegas, catas e verduras acabados de saír do mar e da horta, e menú ‘gourmet’ (opcional). Mínimo o visitante pode achegarse ao bar Churro María 4 persoas. Punto Kente’ e solicitar que, por un módico prezo, lle cociñen os produtos alí comprados, para saborear Información e reservas: toda a súa frescura ao momento. Compostur - Tourperador Oficial de Santiago de Compostela. Rúa das Ameas, s/n. Aberto de luns a sábados, de Tel: 902 190 160. 7 a 15 h. A hora de máis actividade é entre as 11 e www.forumsantiago.com as 12 h., e os mellores días os xoves e sábados. [email protected] tour gastronómico

Esta visita guiada a pé discorre por tendas de alimentación tradicionais -Rúa do Vilar, Casa dos Queixos, rúas Orfas e Caldeirería, praza de Cervantes e da Acibechería- e polo moi auténtico e popular Mercado de Abastos. Grazas ás explicacións do guía, os participantes coñecerán a fondo as claves da cultura gastronómica galega e da dieta 041 043 045 047 049 051 053 055 057 059

063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

constitúen o que normalmente se coñece pola “rúa dos viños”, xa que ambas están cheas dunha sucesión de locais hostaleiros nos que o visitante pode de tapas e racións satisfacer os seus desexos de comer por compostela os mellores manxares e beber os máis deliciosos caldos. A tradición compostelá marca que cada consumición nos bares vaia acompañada Feudo nun tempo xa pasado daqueles dunha tapa, unha pequena porción de viños turbios e de dubidosa procedencia comida que normalmente o establecemento que tanto buscaba o viaxeiro para acabar ofrece de maneira gratuíta ao cliente. O renegando deles ao día seguinte por habitual era que estas tapas serviran para mor da dor de cabeza, hoxe os locais 041 destas rúas, e doutras próximas onde 043 acompañar fundamentalmente ao viño e 045 a cervexa, inda que dende hai un tempo tamén se come e bebe axeitadamente, 047 ofrecen viños de calidade, amparados 049 tamén se ofrecen cos refrescos, auga 051 mineral, etc., e se sirven exclusivamente polas denominacións de orixe galegas 053 e de fóra da terra, e abondosas tapas e 055 en determinadas horas, coincidentes coas 057 previas á comida e á cea. racións. 059 063 A tradición consérvase, pero convivindo Sae o viaxeiro das proximidades da 065 Catedral, despois de visitar ao noso 067 xa con locais onde a tapa é de pago, inda 069 que nestes casos se trate de elaboracións señor Santiago, con gañas de alegrar 071 o espírito e, como non, o bandullo, e 073 máis sofisticadas. A tapa gratuíta, de 075 cortesía, é servida polo camareiro despois atópase de inmediato coa viñoteca O 077 Beiro, un dos primeiros establecementos 079 das bebidas, mentres as de pago ten que 081 solicitalas o cliente. deste tipo que abriron en Compostela as 083 súas portas. En O Beiro pode o visitante 085 087 satisfacer a súa sede cun viño da terra, Xunto coas tapas están as racións, máis 089 grandes que as tapas e sempre de pago, pero tamén con caldos chegados de alén 091 as nosas fronteiras, que a oferta vinícola 093 que debe pedir o cliente. Normalmente os 095 bares e cafetarías dispoñen de cartas nas non por longa deixa de ser selecta. O 097 viño pódese acompañar de queixos e 099 mesas e barra, ou pizarras na parede, na 101 que se indican as racións e tapas de pago chacinas, principalmente. 103 105 que se ofrecen e o seu prezo. 107 Na mesma rúa, poucos metros máis 109 abaixo, comeza o reino dos locais máis 111 ao sur da catedral 113 clásicos da zona. A media rúa está Los 115 Caracoles, que evoca na cabeza do 117 Saíndo cara ao sur da Praza do Obradoiro 119 entramos na Rúa do Franco, onde na viaxeiro a taberna florentina Os Tres 121 Caracois, na que Leonardo da Vinci 123 idade media se asentaron os homes libres 125 (francos) que chegaban a Compostela traballou de camareiro e onde máis 127 tarde montaría o seu propio negocio, en 129 dende afastadas terras. Foi rúa de 131 taberneiros e segue a selo, inda que con compaña de Sandro Boticelli: As Tres 133 Ras de Sandro e Leonardo. 135 aires modernos. Esta rúa, e a da Raíña, 137 139 141 14

6 8 5 4 13 7 9

12 10 11

061 063 065 067 069 071 073 075 077 079 081 083 085 087 089 091 093 1 095 2 097 099 101 3 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

1. O Beiro 2. Los Caracoles 3. Trafalgar 4. O Gato Negro 5. O Orella 6. Abellá 7. Taberna do Bispo 8. Xantares 9. Negreira “O Patata” 10. El Yunque 11. Lizarrán 12. Tapería Senra 13. El Pasaje 14. San Clemente 15. Enxebre Na taberna compostelán a especialidade son Deixamos a Raíña e chegamos os caracois que lle dan nome, servidos ao ao Franco, onde nos recibe o albariño. Abellá, outro local clásico, cos seus tradicionais “pinchos de crocodilo”. Seguimos cara ao sur para recalar nun Non, non se espanten que non é bar de nome épico: o Trafalgar. Épico é o carne de saurio a que lle poñen coa traballo que pasa quen non soporta o picante súa consumición, senón de porco, para facer fronte á especialidade da casa: acompañada cun bo prato de patacas os “tigres rabiosos”, mexillóns en salsa de “chips” de elaboración caseira. tomate picante, que serven para acompañar as bebidas se un non avisa primeiro de que Case enfronte do Abellá atópase un non soporta o picante. Neses casos sempre dos locais modernos da zona, inda haberá un anaco de empanada ou de tortilla que xa é un clásico en Compostela: para substituír o mexillón. Os tigres tamén se a Taberna do Bispo, o primeiro bar despachan por racións. da cidade que incorporou unha ampla oferta de tapas e pinchos, uns clásicos Case porta con porta co Trafalgar atópase e outros certamente innovadores. a taberna que todo turista ou viaxeiro busca No “Bispo” como acostuman os en Compostela: O Gato Negro. A súa fama composteláns a abreviar o nome, transcende todas as fronteiras posíbeis, así atopará canapés, montados, pinchos, que o visitante parece obrigado a non deixar tostas... a cidade sen antes pasar por esta taberna, na que aínda se serven cuncas de viño. Próbeas E só uns pasos máis adiante se o desexa, pero despois siga o seu camiño atopámonos co Xantares, cos seus con viños de marca. No Gato Negro atopará pinchos fríos e tapas de cociña racións diversas, entre as que sen dúbida quentes, tan populares que en certos a máis destacada é a súa empanada de momentos non vai ser fácil atopar congro. sitio nin preto nin lonxe da barra.

Continúe sempre camiñando coa Estrela Polar Seguimos camiño e deixamos O ás súas costas e, nada máis saír do Gato Franco para entrar na Rúa do Vilar Negro, atopará outro dos locais emblemáticos onde atoparemos un bar clásico: o da cidade: O Orella. Aquí as cuncas e o Negreira, que en Santiago case todo viño revolto están esquecidos hai anos, pero o mundo coñece polo seu segundo coa súa consumición seguirán poñéndolle nome “O Patata”. O alcume ven a tradicional tapa de orella de porco cocida dado polo costume da casa de poñer que leva décadas sendo a bandeira do local. sempre como tapa que acompaña ás Se o desexa, pode darlle un toque de graza consumicións unha fermosa pataca. á súa tapa cun chisco de pemento picante, Pataca guisada, sen máis, pero ¡que que sempre atopará sobre a barra. E se quere pataca!. Paga a pena probar, pero máis, pida unha ración... ou un bocadillo, que teña coidado de non queimarse. tamén entre pan serven a orella. Achegámonos ao límite da cidade histórica pola rúa das Orfas, onde El Yunque, un dos últimos en abrir, nun local arredor do mercado de decoración moderna e funcional onde ata hai pouco estivo unha ferraxaría do de abastos mesmo nome, ofrece tapas clásicas cun toque actual: a tortilla, reenchida; e o xamón Ninguén dubida de que a Catedral é o asado, frío, en finas lascas, dacabalo dun monumento máis importante de Santiago anaco de pan. de Compostela, converténdose no centro dunha zona histórica e monumental dificilmente repetíbel pola súa beleza, Ao seu lado o Lizarrán, especializado en tapas e pinchos de tipo vasco e pertencente extensión e monumentalidade. a unha cadea de establecementos presentes en toda España. Pero para un afeccionado ao mundo da gastronomía Compostela conta tamén cun monumento irrepetíbel: o Mercado A poucos metros, a Tapería Senra é un dos locais máis concorridos da zona a de Abastos. Monumento en si mesmo o calquera hora por mor das abundantes recinto da mesma e, ao mesmo tempo, tapas que acompañan as consumicións. pola variedade e calidade dos produtos Xa pola mañá poñen boas tapas co café que na mesma se poden atopar, (tortilla, pequenos bocadillos de embutidos, chegados uns das hortas e granxas pasteis), para seguir coa mesma tónica na próximas á cidade, dos portos e zonas 061 marisqueiras de toda Galiza ou dos máis 063 hora dos viños. 065 remotos mares e zonas de produción. 067 069 E xa vai sendo hora de dar a volta e regresar 071 cara ao norte, á zona da Catedral de onde Despois dunha pausada visita a ese 073 monumento da gastronomía que é 075 partimos, non sen antes parar de novo na 077 Rúa do Franco, no mesón do restaurante a Praza de Abastos de Compostela, 079 pode o viaxeiro visitar algúns dos El Pasaje, onde probablemente se “tiran” 083 as mellores cañas de cervexa de Santiago, establecementos máis significativos 085 087 que se poden acompañar con racións de dunha zona de tapas que se prolonga cara o norte ata a zona de Santa Clara, 089 embutidos, peixes ou mariscos. 091 establecementos destacados polas 093 súas tapas e petiscos, unhas veces de 095 Antes de chegar ao final podemos facer 097 cortesía, servidos de maneira gratuíta 099 unha parada no San Clemente, onde coas bebidas, e outras de pago, 101 lle ofrecerán unha tapa a elixir pero lle 103 poñerán unha ou dúas máis, segundo fundamentalmente en forma de racións. 105 107 a xenerosidade do camareiro: arroz, 109 empanada, mexillóns, salpicón... Pode comezar o viaxeiro a súa ruta ao 111 pé mesmo do Mercado de Abastos, 113 115 De volta xa na praza do Obradoiro, o noutra vella praza compostelá, a da 117 Pescadería Vella, á que se asoma Casa 119 Enxebre, no Hostal dos Reis Católicos, 121 ofrécenos as súas racións nun local que Pepe, cunha boa provisión de viños e 123 abundancia de tapas de cortesía, que 125 mira cara as aforas da cidade, ao leste, 127 onde cada serán podemos ver morrer o se poden completar con racións de 129 pago. O local é pequeno, pero conta cun 131 sol. 133 agradábel salón no soto e, co bo tempo, 135 cunha terraza na mesma praza. 137 139 141 7

6 4 5

3 1

1. Casa Pepe 2. A Gamela 3. Cabalo Branco 4. O Filandón 5. Iacobus 6. Bierzo Enxebre 7. Los Sobrinos del Padre 8. Bodeguilla de San Roque 9. El 13 9

061 063 065 067 069 071 073 075 077 079

083 085 087 089 091 2 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 1. Casa Pepe 2. A Gamela 3. Cabalo Branco 4. O Filandón 5. Iacobus 6. Bierzo Enxebre 7. Los Sobrinos del Padre 8. Bodeguilla de San Roque 9. El 13 Cumprida a primeira etapa deste camiño de las que destacan los embutidos y tapas, pero sen despedirnos da Pescadería conservas vegetales, que se pueden Vella, á que volveremos, entraremos nunha acompañar con un vino también desas calexas ocultas do Santiago vello para procedente de esa tierra leonesa atoparnos co reino dos cogomelos (pleutorus vecina de Galicia. ostreatus), O Gamela, onde a especialidade son as racións desta seta á prancha Algo mais aló atopamos Los Sobrinos acompañadas das máis diversas maneiras. del Padre onde destaca o polbo, que podemos pedir en forma de ración ou E, como xa anunciamos, regresamos á de bocadillo. Pescadería Vella para facer unha parada no Cabalo Branco, agochado nunha esquina Después una pequeña subidita da praza onde sempre atopamos sombra e que nos permitirá quemar algunas fresco, aparte das abundantísimas e variadas de las calorías adquiridas en las tapas que nos servirán para acompañar a últimas paradas y nos encontramos nosa consumición. en la Bodeguilla de San Roque, un local que fue la primera vinoteca Fronte mesmo á porta do Cabalo Branco unha de Santiago de Compostela, en das estreitas calexas de Compostela permitirá tiempos incluso en los que todavía ao viaxeiro asomarse á praza de Cervantes no se acuñara la denominación. La e dende alí comezar o descenso pola Bodeguilla dispone de una de las Acibechería para atoparnos con O Filandón, mejores bodegas de Compostela, que na súa entrada é tenda de viños e produtos con vinos que se pueden acompañar tradicionais que da paso á parte traseira do con su oferta de raciones de quesos, local onde probar as especialidades da casa embutidos y platos de cocina. en viños, tapas e racións. E xa para rematar a rota dirixe o Fronte a este local abre as súas portas camiñante os seus pasos cara o norte o Iacobus, nun inicio local especializado pasando entre os conventos do Carme en cafés (pertence a unha cadea de tales e de Santa Clara, mostras do barroco establecementos) pero reconvertido en local compostelán, para chegar a El 13, de tapas ao estilo vasco. un local non apto para supersticiosos que non poderán, se non queren, Deixamos a rúa Acibechería, pola que discorre gozar da súa terraza interior na que o Camiño de Santiago coa súa morea de probar os seus viños acompañados peregrinos, para entrar na rúa da Troia, na de chacinas ou queixos. que se atopa o edificio que foi sé da pensión estudantil que Pérez Lugín inmortalizou na súa Dende aquí o parque de San Domingos novela “La Casa de la Troya”, posteriormente de Bonaval, un dos máis tranquilos levada ao cine por Rafael Gil con actores da e sorprendentes da cidade, está a talla de Arturo Fernández ou María Isbert. unha carreiriña dun can. Pode alí o camiñante repoñerse dos excesos Frente a la casa, reconvertida en museo ou, se o prefire, visitar os dous que reproduce fielmente la antigua pensión, museos que delimitan dito parque: Bierzo Enxebre ofrece en forma de raciones o do Pobo Galego (etnográfico), sus especialidades bercianas y gallegas, entre emprazado nun antigo convento de arquitectura barroca, ou u Centro Galego Dende o Latino, e bordeando o colexio de Arte Contemporáneo (CGAC), que Peleteiro, toda unha institución entre os ocupa un moderno edificio construído polo centros escolares da cidade e que en arquitecto portugués Álvaro Siza, autor breve deixará o seu lugar a un moderno tamén do actual aspecto do parque. centro comercial, o viaxeiro achegarase a un dos bares máis famosos da zona, o zona nova: Avión, situado fronte a unha urbanización de espléndidos chalés anteriores á o ensanche creación do Ensanche: A Rosaleda. No Avión a tapa de cortesía sorprende Santiago de Compostela non é Moscú, sempre. Callos, lentellas, guiso de carne, pero iso non é impedimento suficiente para cocido... tapa única pero moi abundante, que non teña a súa propia praza Roxa, de factura absolutamente caseira. E os arredor da cal pivota o “Ensanche” a zona venres... nécora. de expansión da cidade nacida a mediados do século XX cun urbanismo e arquitectura Viramos cara ao norte e aproximámonos propia do “desarrollismo” daqueles tempos, á Praza de Galicia, nexo de unión entre que a administración local actual tenta a zona vella e o Ensanche, parando humanizar con diversas actuacións, unha antes no Miami, un dos vellos faladoiros das cales foi precisamente a remodelación de Santiago, que aínda conserva a vella 061 de dita praza Roxa. 063 estrutura dun local con pouca barra e 065 moita zona de mesas. A consumición 067 O “Ensanche” é unha zona amplamente 069 sempre se acompaña no Miami de 071 poboada de edificios de vivendas, locais tres tapas tradicionais: ensalada rusa, 073 comerciais, tráfico rodado e xentes que 075 patacas fritas caseiras e patacas con ali- viven, traballan ou transitan polo mesmo. 077 oli ou con vinagreta. Ata hai pouco deuse 079 a casualidade de que fronte ao Miami, Unha boa parte do comercio compostelán 083 cruzada a rúa, atopábase o consulado de 085 atópase nesta zona da cidade, onde 087 Cuba, o que facía da rúa Doutor Teixeiro non faltan tabernas, bares, cafetarías 089 unha especie de “estreito da Florida”. 091 e restaurantes nos que satisfacer as 093 necesidades culinarias de veciños e 095 Bordeamos a zona vella para achegarnos 097 alleos. ao , emprazado fronte ao 099 Abrigadorio 101 máis urbano dos parques urbanos de 103 Partindo da praza Roxa cara ao sur, pola Compostela: a Alameda. Traspasa o 105 rúa San Pedro de Mezonzo, bispo ao 107 camiñante as portas do Abrigadorio e 109 que se atribúe a composición da “Salve ábrese ante os seus ollos unha taberna 111 Regina” e deixando á dereita as “Casas 113 de aspecto rústico, con pía na que se 115 de Ramírez”, unha pequena urbanización refresca o viño coa auga que despois 117 anterior ao desenvolvemento urbanístico 119 move a nora que preside o local. No 121 da zona, achegarémonos a un local de Abrigadorio aínda serven o “viño da casa” 123 factura moderna, o Latino, que malia o 125 xunto con outros de marca, embutidos, seu aspecto de bar moderno e funcional 127 queixos e tapas diversas, todas elas de 129 ofrece boas tapas e afamados bocadillos, 131 pago. de cortesía (gratis) ou de pago as primeiras 133 135 e sempre de pago os segundos. 137 139 141 10

8 9

12 7 11

1. Latino 2. Avión 3. Miami 4. Abrigadoiro 5. Mesón Caney 6. Ferro 7. Cibeles 8. La Viura 9. Iacobus 10. Raíces Galegas 11. A Colleita 12. Barrigola 061 063 065 067 069 071 073 075 077 079

083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 1. Latino 2. Avión 3. Miami 4. Abrigadoiro 5. Mesón Caney 6. Ferro 7. Cibeles 8. La Viura 9. Iacobus 10. Raíces Galegas 11. A Colleita 12. Barrigola Ás costas do Abrigadorio atopará o camiñante tempos se emprazou unha cafetaría un dos hoteis de cinco estrelas da cidade, o emblemática (Tío Gallo) e agora se Araguaney. Nos baixos do hotel, con acceso atopa o Iacobus, un dos varios locais a través dunha pequena galería, abre as súas que co mesmo nome (todos forman portas o Mesón Caney, un dos locais de tapas unha cadea) se atopan na cidade. máis selectos da cidade, tanto pola calidade Neste caso especializado en tapas, do que ofrece (montados, tostas, tapas de racións e comidas. cociña) como polo tipo de clientela que alí se da cita. Non faltan as especialidades de orixe A poucos metros do Iacobus abre árabe, imprescindíbeis dada a orixe palestina as súas portas Raíces Galegas, un do propietario. pequeno establecemento con tapas tradicionais, pero que tamén ofrece A poucos metros do Caney atópase outro dos racións e bocadillos. locais de recoñecida calidade da zona: o Ferro. O local ten unha barra-mostrador central con Saíndo do “Ensanche” tradicional dous accesos diferenciados. Dun lado bar de e adentrándonos nas áreas de tapas e racións. Do outro, tenda de venda de expansión da cidade que forman as comida para levar. O Ferro conta tamén cunha urbanizacións de recente construción terraza na beirarrúa, xa que se sitúa nunha atoparemos A Colleita, cunha boa das rúas recentemente reformadas, reducindo carta de tapas e pinchos cos que o espazo destinado ao tráfico para gañalo a acompañar a consumición. favor dos peóns, resultando que nesta rúa non Na mesma rúa, afastándonos xa hai espazo destinado ao aparcamento. do Ensanche de sempre cara a Conxo, que noutro tempo foi concello Dende o Ferro baixamos de novo cara a praza independente finalmente absorbido Roxa para de seguido subir unha das costas por Compostela, chega o viaxeiro ao máis pronunciadas da cidade, cunha ampla Barrigola, cunha boa oferta de tapas cascada de auga no centro, que nos leva ao e pinchos. É tamén restaurante, se Cibeles, unha clásica cafetaría do Ensanche aínda nos queda apetito. E despois onde coa consumición se ofrecen dúas ou tres media volta, que cunha pequena tapas de cortesía. camiñada case en liña recta estamos de novo no punto de partida: a praza Repostas as forzas, a rúa empínase de novo, Roxa... a do Ensanche de Santiago pero desta volta ao noso favor e, costa abaixo, de Compostela. atoparemos un local atípico na cidade: La Viura, que se subtitula “Terras da Rioxa”. san lázaro, Un local onde os produtos da Rioxa son protagonistas case absolutos, de maneira que a entrada do os viños desta denominación de orixe pódense camiño acompañar de tapas e racións elaboradas con produtos tipicamente rioxanos, incluídas Se o viaxeiro chegou a Compostela conservas. como peregrino, camiñante ou non, polos camiños que veñen de Francia, Remata a costa abaixo nunha esquina inevitabelmente entrou na cidade clásica desta zona de Santiago, na que en polo barrio de San Lázaro, que nos últimos aí ven a súa especialización, que chegan anos se está a converter nun referente da incluso a ofrecer na súa carta viños arquitectura contemporánea de Santiago, estremeños, seguramente os únicos que co Palacio de Congresos e Exposicións e se poidan atopar na cidade. un amplo conxunto de modernos edificios Continúa o camiñante cara ao centro da que albergan oficinas da Xunta de Galicia. cidade e con poucos pasos chega ao Caminante, un pequeno bar de deseño Coas novas edificacións chegou ao barrio moderno no que non sempre vai ser fácil un importante número de funcionarios e atopar libre unha das poucas mesas de traballadores que causaron o florecemento que dispón, xa que polas mañás son dun bo número de establecementos moitos os funcionarios que se dan cita hostaleiros que se pola mañá e no medio alí na hora do almorzo. O mesmo que os día ofrecen un servizo fundamental para os restaurantes contan co menú ou prato da traballadores da zona, nas noites seguen casa, o Caminante conta coa súa “tapa ofrecendo as súas especialidades a todos da casa”, perfectamente explicada e os composteláns. valorada (en euros) na súa carta.

Nunha mesma rúa atopará o viaxeiro catro Teremos que cruzar a rúa e camiñar establecementos que responden a diversas un pequeno treito ao longo da rúa da tipoloxías de locais especializados en tapas Muíña para chegar a unha pequena e 061 063 e racións, dende os máis modernos ata tranquila, por apartada, praza do barrio 065 outros de corte clásico. E nas inmediacións, do mesmo nome na que se empraza a 067 069 ao pé dunha tranquila praza, daremos co Adega da Muíña, un modesto local que 071 quinto local de tapas da zona. ofrece unha pequena carta de viños con 073 075 denominación de orixe e unhas enormes 077 Entrando en Compostela polo Camiño tapas de cociña para acompañar a 079

Francés, o primeiro dos locais de tapas e consumición, iso si, sen incrementar o 083 racións que atoparemos é a Bodeguilla de prezo da mesma. Máis de un pensará que 085 087 San Lázaro, que segue o mesmo esquema lle están poñendo unha ración, poñamos 089 que a súa homónima de San Roque, que foi por caso de fideos con mexillóns, cando 091 093 a primeira viñoteca de Compostela cando se trata dunha simple tapa de cortesía. 095 aínda faltaba tempo para que ese tipo de 097 locais se converteran en habituais. Unha Regresamos á rúa de San Lázaro e 099 101 boa adega e tapas de cociña, de pago, inda rematamos a nosa ruta de tapas por este 103 que sempre nos ofrecerán algún petisco barrio no Mesón de Lázaro, que de novo 105 107 para acompañar a nosa consumición. nos ofrece unha pequena carta de viños 109 e a súa selección de tapas e racións de 111 113 Sen cambiar de beirarrúa e poucos metros cociña de pago, sen faltar nunca unha 115 máis adiante abre as súas portas a Dehesa tapa de cortesía para acompañar a nosa 117 119 de Santa María, un local atípico por ofrecer consumición. 121 produtos derivados do porco ibérico que 123 125 non son propios de Compostela, inda que Rematada esta ruta, segue o camiñante 127 hoxe se atopen xa en calquera lugar de cara o centro da cidade, onde o agardan 129 131 España. O establecemento forma parte novas emocións. 133 dunha franquía de orixe estremeña, e de 135 137 139 141 ÕN BL DU DE A R⁄

1. La Bodeguilla de San Lázaro 2. Dehesa de Santa María 3. Caminante 4. Adega de Muíña 5. Mesón de San Lázaro ÕN BL DU DE A R⁄

061 063 065 067 069 071 4 073 5 075 077 079

083 085 087 089 3 091 093 095 2 097 099 1 101 103 R 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 1. La Bodeguilla de San Lázaro 2. Dehesa de Santa María 3. Caminante 4. Adega de Muíña 5. Mesón de San Lázaro

A tortilla, que en toda Galiza acada unha calidade extrema, é tamén habitual dos bocadillos composteláns, así coma as luras fritas. Ademais, friames (xamón, chourizo...), queixo, tortillas de diversos recheos, conservas e unha ampla diversidade de alimentos pasan a formar parte da oferta de bocadillos. E non podemos esquecer a empanada, o bocadillo por excelencia, que atoparemos en multitude de lugares.

Entre as especialidades máis curiosas está o bocadillo de orella de porco cocida que serven no bar Orella, famoso asemade polas súas tapas tamén de

orella, pero non lle queda á zaga o de 061 polbo, especialidade de Los Sobrinos 063 . 065 del Padre 067 bocadillos 069 Como en calquera parte do mundo, 071 073 en Compostela pódense atopar 075 Nunha cidade universitaria como é hamburguesas, inda que a meirande parte 077 079 Santiago de Compostela non poden da oferta sexa de tipo local. No centro da faltar no panorama culinario un amplo cidade só existe unha hamburguesería 083 085 abano de locais que ofrecen unha comida pertencente a unha cadea multinacional. 087 razoabel a prezos moi axeitados, sabido é 089 091 que a economía estudantil nunca foi moi Nos últimos tempos chegou a Compostela 093 desafogada. o “kebab”, inda que ningún dos varios 095 097 locais desta especialidade oriental 099 Así que en Compostela atoparemos tamén merece unha especial distinción. 101 103 unha ampla oferta de bocadillos, nalgúns 105 casos certamente notables. E como curiosidade final deixar constancia 107 109 de que o mellor sándwich “vexetal” de 111 O bocadillo compostelán por excelencia é Compostela se prepara na cafetería 113 o de xamón asado. Perna de porco asada dun centro sanitario, o 115 Policlínico 117 no forno cun adobo no que nunca faltará A Rosaleda, onde este tradicional 119 o ourego e que se serve habitualmente bocadillo acada varios centímetros de 121 123 mollado o pan co prebe resultante do asado gordo grazas ás sucesivas capas de 125 do propio xamón. Pódese acompañar de pan de molde, leituga, tomate, cebola, 127 129 queixo, por exemplo, pero non o precisa espárragos, queixo, xamón, ovo cocido 131 para nada. e maionesa. 133 135 137 139 141

061 063 065 067 069 071 073 075 077 079

083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

Por tradición o día grande no mercado compostelá é o xoves, pero tamén compras gourmet resultan moi importantes os mercados dos martes e os sábados.

O visitante que percorre as rúas do No resto da cidade atopará o viaxeiro casco histórico atopará nelas infinidade tendas tradicionais que se conservan de establecementos de recordos e entre practicamente como na primeira eles os que venden masivamente tartas metade do século XX, como poden ser de Santiago, viños e licores galegos e os ultramarinos Carro e Recouso, e algúns outros produtos como queixos ou modernas tendas de delicatessen. En embutidos propios da terra. Sen dúbida todas elas atopará produtos de primeira este tipo de establecementos soluciona calidade procedentes dos máis diversos as necesidades dalgúns viaxeiros, pero lugares de Galiza. os máis interesados en entrar a fondo na gastronomía galega dispoñen por toda a Tartas de Santiago, queixos, viños cidade doutro tipo de establecementos, galegos, augardentes brancos e de máis dirixidos ao público local que ao herbas, licor café e de guindas, chourizos, turista, que seguramente satisfarán a súa lacóns... son algúns dos produtos curiosidade gastronómica. tradicionais da nosa terra que busca 061 o viaxeiro, que en Compostela tamén 063 065 Pode atopar en Compostela o interesado atopará os seus chocolates tradicionais 067 na gastronomía galega case calquera e outros de máis recente creación, 069 especialidade da nosa terra. licores galegos pouco coñecidos coma 071 073 Un punto de referencia fundamental o de coandro ou o de mirabel (pequena 075 para as súas compras gastronómicas ameixa orixinaria da Selva Negra alemá 077 079 será sempre a Mercado de Abastos da que se cultiva no Rosal), augardente de cidade, emprazado no casco vello dende mirabel, mirabeis en conserva, marrón 085 mediados do século XIX. O Mercado glaçé fabricado en Ourense con castañas 087 de Abastos, monumento artístico, é o galegas, castañas en xarope, ao natural, 089 091 segundo edificio máis visitado da cidade, en marmelada ou en puré, grelos en 093 despois da Catedral. O viaxeiro atopará conserva ou deshidratados, conservas 095 097 alí os mellores peixes, mariscos e carnes de peixes e mariscos das nosas rías, 099 de Galiza, xunto con outras chegadas algas das costas galegas en lata ou 101 103 de afastados lugares. Froitas e verduras secas... ata ortigas en lata producidas en 105 cultivadas nas hortas próximas á cidade Galiza atopará o curioso nos andeis das 107 109 xunto coas recollidas nos lugares máis máis selectas tendas de Compostela. 111 exóticos. Queixos, embutidos, pan, viños 113 115 e licores e calquera cousa de comer que Aparte de alimentos e bebidas, o viaxeiro 117 se lle ocorra ao viaxeiro estará, seguro, no tamén pode adquirir en Compostela 119 Mercado de Abastos. No mercado hai de algúns elementos como pratos de 121 123 todo, así que non faltan os postos de venda madeira para o polbo, cunhas e xerras 125 dalgúns elementos culinarios galegos moi para o viño ou potas para facer a 127 129 buscados polo público: pratos de madeira queimada, que atopará nas pequenas 131 para o polbo, cuncas e xerras para o viño, tendas do Mercado de Abastos e noutros 133 135 viradeiras de madeira e barro para dar a establecementos da cidade. E libros de 137 volta á tortilla... cociña galega, española e internacional. 139 141

081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 o mercado de Os queixos teñen tamén unha importante abastos representación dentro do mercado, con predominio dos acollidos a algunha das Xa dixemos que despois da Catedral, o denominacións de orixe existentes no mercado de Abastos é o segundo lugar país, e fundamentalmente os de Arzúa- de Santiago de Compostela máis visitado Ulloa e Tetilla. Pero tamén se poden polos turistas que chegan ata a cidade. atopar queixos artesáns. Non é para menos. O pan, sempre presente en Galiza e Situada no mesmo lugar dende mediados cunha gran calidade, ten na praza un do século XIX, o mercado é o punto de escaparate privilexiado, podéndose subministro de alimentos máis importante atopar pan procedente de tafonas da cidade, e onde se pode atopar de todo, compostelás e doutras partes do país. dende os produtos das hortas próximas á Pan de trigo galego, de millo, de ferraxe Compostela ata os procedentes de lugares (mestura de trigo e centeo), así como afastados. pans especiais: con noces, con pasas...

Emprazada nun edificio de pedra composto Das froitas e verduras xa dixemos que de oito naves que semellan edificios no exterior do mercado hai abundante relixiosos, o mercado garda no seu interior oferta procedente das hortas próximas o mellor das terras e dos mares galegos. a Compostela, que se reforza cos postos existentes no interior da praza, Aquí pode o viaxeiro atopar froitas e abastecidos fundamentalmente con 081 verduras procedentes de explotacións 083 produtos procedentes de grandes zonas 085 familiares do entorno da cidade, cultivadas produtoras. 087 de maneira artesanal e vendidas 089 091 directamente polas propias produtoras, que Nas casillas exteriores da praza tamén se 093 ocupan os espazos exteriores, ofrecendo poden atopar elementos de cociña, entre 095 tamén queixos, coellos, galos de curral, 097 eles pratos de madeira para o polbo ou 099 ovos campeiros... cuncas e xerras para o viño, así coma o 101 típico afiador e paraugueiro. 103 105 No interior o mercado a oferta de peixes 107 e mariscos chegados no día das lonxas O Mercado de Abastos de Compostela 109 111 galegas compite cunha non menos extensa é un lugar para mercar e para admirar, 113 de carnes de todo tipo, con predominancia pero tamén permite degustar in situ os 115 da tenreira e o porco, sen faltar polos produtos alí adquiridos: o bar situado 117 119 e outras aves, cordeiro, cabrito e ata no interior da praza cociña no momento 121 carnes exóticas. Non falta, naturalmente, calquera alimento mercado no mesmo, 123 125 a carne salgada de porco, empregada no cobrando unha pequena cantidade polo 127 caldo e no cocido, así coma xamóns e servizo. Imaxine o privilexio de mercar no 129 lacóns e embutidos de todo tipo, dende os 131 mercado algo de marisco, por exemplo, e 133 tradicionais galegos (androllas, botelos, comelo alí mesmo uns minutos despois. 135 chourizos...) ata os de orixe industrial. Imaxíneo... ou mellor vívao. 137 139 141

081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 alimentos de calidade contrastada

Nos establecementos composteláns o Valdeorras. Esta denominación de viaxeiro atopará alimentos de calidade orixe foi coñecida durante moito tempo contrastada, acollidos a algunha das 18 pola calidade dos tintos elaborados coa denominacións de orixe e indicacións variedade mencía, pero na actualidade xeográficas protexidas con que conta teñen un protagonismo moi destacado Galiza. os brancos elaborados coa variedade godello, de gran calidade. viños Ribeira Sacra. Unha denominación Rías Baixas. Denominación de orixe de orixe dacabalo das provincias de coñecida internacionalmente pola calidade Ourense e Lugo. Din que os seus viños dos seus viños brancos elaborados con foron apreciados polos emperadores 081 uvas da variedade albariña. Na subzona romanos. Na actualidade teñen sona os 083 tintos elaborados con variedades como 085 do Salnés os viños son monovarietais, 087 mentres que no Rosal e O Condado se mencía e mouretón, inda que tamén 089 produce brancos. 091 engaden pequenas cantidades doutras 093 variedades como a loureira. Inda que son 095 Monterrei. A máis pequena e menos 097 menos coñecidos, tamén existen viños 099 tintos nesta denominación de orixe. coñecida das denominacións de orixe 101 galegas. Emprazada no límite oriental 103 105 Ribeiro. O Ribeiro produce tanto viños da provincia de Ourense, cun carácter 107 máis continental que atlántico, produce 109 brancos como tintos, téndose producido 111 nos últimos anos unha importante os únicos viños galegos de baixa acidez. 113 Tanto os brancos coma os tintos son de 115 renovación nas variedades producidas, 117 incrementándose de maneira moi notable gran calidade. 119 121 a calidade dos viños. Recentemente 123 recuperouse o “Tostado do Ribeiro”, viño Viños da terra. Galiza conta con tres 125 zonas produtoras de “viños da terra”: 127 elaborado con uvas pasificadas de maneira 129 natural, que durante décadas foi a estrela Betanzos, Barbanza e Iria, Val do Miño- 131 da zona e levaba un tempo esquecido. Ourense. 133 135 137 139 141

081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 queixos Lacón galego. O lacón galego elabórase a partir da pata dianteira do porco, salgada e curada un Arzúa-Ulloa. Os queixos acollidos a esta denominación de orixe elabóranse con leite mínimo de 30 días. Os amparados de vaca. O común no mercado son queixos de pola indicación xeográfica protexida pasta branda, cunha maduración mínima de procederán de animais de razas seis días. Pero a denominación de orixe tamén seleccionadas. O lacón empregase acolle o denominado “queixo de nabiza”, no cocido galego, no popular lacón cun período de maduración mínimo de seis con grelos e noutros pratos. meses. augardentes e Tetilla. Os queixos desta denominación de orixe reciben o nome de “tetilla” pola súa licores forma, que lembra a dun seo. Elaborase con leite de vaca e ten un período de maduración O Consello Regulador das mínimo de 7 días. Augardentes e Licores Tradicionais de Galiza ampara a augardente San Simón da Costa. Elaborado con leite de galega de bagazo, única española con vaca, o queixo desta denominación de orixe denominación recoñecida pola UE, ten forma de bala, con codia de cor amarelo- así coma as tradicionais augardente ocre, sempre engraxada. O queixo afúmase de herbas, licor de herbas e licor con madeira de bidueiro, o que lle da un café. carácter especial. outros produtos Cebreiro. O queixo desta denominación de Mel de Galiza. O mel de Galiza, orixe destaca pola súa forma, semellante á de extraordinaria calidade, está dun gorro de cociñeiro. Elabórase con leite amparado pola indicación xeográfica de vaca e presenta pasta granulosa, branda, protexida Mel de Galiza, ofrecendo untuosa e fundente no padal. mel multifloral, de castiñeiro, de eucalipto, de silva e de queiroga. carnes Pataca de Galiza. As patacas galegas Ternera Gallega. A indicación xeográfica gozan de merecida sona en toda protexida Ternera Gallega ampara carne de España pola súa calidade. A indicación tenreiras de ata 12 meses de idade, nacidas xeográfica protexida Pataca de Galiza e criadas en Galiza, procedente de animais acolle as da variedade Kennebec, un de razas autóctonas galegas e os seus tipo de pataca polivalente, que ofrece cruces. Trátase da máis importante indicación inmellorables resultados tanto frita xeográfica protexida de carnes de toda como cocida ou asada. España. Pan de Cea. O pan de Cea, na provincia de Ourense, é o único de España amparado por unha indicación xeográfica protexida. Elabórase de forma artesanal, en fornos de leña e segundo os métodos tradicionais da zona.

Agricultura Ecolóxica. Os produtos procedentes da agricultura ecolóxica cultivados en Galiza gozan do amparo do consello regulador da Agricultura Ecolóxica de Galiza.

Mexillón galego. O primeiro e único produto do mar en acadar en toda Europa a denominación de orixe protexida. Galiza é o segundo produtor de mexillón do mundo e a calidade dos seus mexillóns, tanto en fresco como en conserva, é ben coñecida.

081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

Preparamos un pouquiño de aceite de pemento afumado. Para elo quentamos o aceite de oliva ata que empece a fritir lixeiramente a cebola cortada en anacos non moi pequenos.

É importante que o aceite non se quente moito. Engadir o allo. Unha receitas vez os vexetais estean fritos e teñan comunicado o seu sabor ao aceite retirar do lume. Engadir o pemento, remover cafetocaldo e acto seguido agregar o vinagre para parar a cocción. Deixar que repouse e Restaurante decantar. Filtrar e reservar. Casa Marcelo Enchemos o vaso inferior da cafeteira 081 083 Ingredientes para 4 persoas: con auga. No filtro colocamos as verduras 085 •750 centímetros cúbicos de auga deshidratadas, que xa se compran así, 087 089 •40 gramos de verduras deshidratadas co bonito seco. 091 (cenoria, porro, cebola, apio, etc) 093 095 •2 gramos de bonito seco Cerramos enroscando a parte superior. 097 (típico da cociña xaponesa) Se queremos deixar impresionados 099 101 •Sal aos nosos convidados, colocamos 103 •250 centímetros cúbicos de un inferniño a gas ou de alcohol, no 105 aceite de oliva virxe centro da mesa e alí deixaremos o noso 107 109 •1 cullerada sopeira de pemento da Vera “Cafetogastro” durante uns minutos, o 111 •1 dente de allo tempo de que se prepare un saboroso 113 115 •Media cebola consomé. Senón tamén podemos facelo 117 •Vinagre na cociña normalmente e despois levalo 119 121 á mesa. 123 Para este prato necesitamos unha cafeteira 125 127 das de aluminio de toda a vida, iso si, moi Servimos enseguida en vasiños de 129 ben lavada. Xa que non son moi caras, é cristal con algunhas gotas de aceite de 131 133 preferible adquirir unha para os caldos. pemento. 135 137 139 141 canelóns de centola, Facer un sofrito coa manteiga, a cebola, despois a cenoria e por último salsa de lagostinos, o tomate, todo cortado en dados moi queixo parmesano finos; incorporar a carne da centola limpa, o coñac e o viño branco e deixar reducir 1 minuto a lume forte. Engadir Restaurante: sal, incorporar ao final a fariña para Azabache conseguir unha masa homoxénea e deixar arrefriar. Ingredientes: Para os canelóns Os canelóns precocidos somerxelos •1 centola de un quilo en auga quente para hidratalos •100 gramos de cebola durante 10 minutos (non hai que •100 gramos de cenoria cocelos, xa veñen precocidos) e •100 gramos de tomate arrefriar en auga fría con algún xeo. •50 gramos de manteiga Estirar a masa de canelón e reencher •50 gramos de fariña floxa cada un deles co recheo de centola e •50 mililitros de viño branco albariño envolver. •50 mililitros de coñac para cociñar •12 canelóns precocidos Poñer os canelóns en bandexa de forno previamente untada con Para a salsa de lagostinos manteiga, salsear coa salsa de •10 lagostinos tigre lagostinos e poñer as láminas de (tamaño 21/30 por caixa de 800 gramos) queixo parmesano. •50 gramos de cebola •50 gramos de cenoria Gratinar no forno ata que estean •20 mililitros de coñac para cociñar dourados e quentes •50 gramos de arroz extra •Aceite oliva 0,4 Salsa de lagostinos: •50 mililitros de nata culinaria Pasar en aceite a cebola e a cenoria •120 gramos de queixo Parmesano en taco cortadas en dados, engadir os lagostinos e flamexar co coñac. Preparación dos canelóns: Cocer a centola viva partindo de auga fría 15 Cubrir de auga e cando empece a minutos por quilo, con folla de loureiro e 60 ferver engadir o arroz gramos de sal por litro de auga. Unha vez cocido todo triturar e pasar Unha vez cocida a centola abrila cando estea por un chino fino, suavizar con nata fría e sacarlle toda a carne reservando o caldo líquida e rectificar de sal. obtido. Parmesano: Confeccionar láminas dun taco de queixo parmesano cun pelador de verduras ensalada de bacallau •40 gramos de cebola •sal •1 dente de allo Restaurante: El Pasaje •perexil •1 tomate pelado Ingredientes: •Ovo cocido Preparación •2 cenorias Nunha cazola con aceite, sofritir a •caviar de ourizo cebola, o allo e o tomate; engadir o viño •lombo de bacallau e manter a lume lento durante 5 minutos •maionesa para reducilo. Engadir a continuación o •nata pan relado, o fumet de pescado, perexil, sal e azafrán. Remover ben ata formar unha mestura homoxénea e reservar. Preparación: Confitar o bacallau en aceite. Nunha fonte resistente ao forno colocar os lombos de pescada, as patacas e Mesturar a maionesa coa nata. os grelos; napar coa salsa e enfornar durante 12 minutos a 170 º. Espolvorear Poñer unha base de maionesa; encima o con perexil fresco acabado de cortar e bacallau en láminas e sobre este o caviar servir na mesma fonte. e a cenoria relada. polbo á grella Para rematar o ovo relado. Aderezar con vinagre de xerez e aceite de oliva virxe Restaurante: extra. O Dezaseis 081 083 lombos de Elaboración: 085 pescada con grelos Cocer o polbo de xeito habitual (20 087 minutos fervendo e 5 de repouso). 089 091 Restaurante: Deixalo arrefriar para realizar mellor 093 o corte lonxitudinal de cada unha das 095 Ruta Jacobea 097 patas. Marcar na grella cun pouco de 099 aceite procurando que quede un pouco 101 Ingredientes para 2 persoas 103 •4 lombos de pescada de tostado polos dous lados. Dispoñer no 105 prato e acompañar con cachelos. 107 125 gramos cada un 109 •un cuarto de vaso de viño branco 111 Salsear con allada que hai que ter 113 •300 gramos de grelos escaldados 115 •25 gramos de pan relado previamente feita. (Dourar allos en 117 aceite, engadirlle pemento doce e un 119 •150 gramos de patacas 121 cortadas en cachelo chorriño de vinagre). 123 125 •medio litro de fumet de pescado 127 •2 culleradas de aceite de oliva 0,1 129 •1 sobre de azafrán puro 131 133 135 137 139 141

081 083 085 087 089 091 093 095 097 099 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 polenta, caruncho do renxente de vieiras millo e luras ao albariño

Restaurante Restaurante Pedro Roca Toñi Vicente

Ingredientes: Ingredientes para 6 persoas •200 gramos de polenta •12 vieiras •500 gramos de carunchos •1 cebola pequena •500 gramos de luras limpas •2 decilitros de aceite de oliva •1 presa de espinacas •1 decilitros de viño branco albariño •1 cebola •100 gramos de xamón ibérico •2 dentes de allo •100 gramos de pan inglés •aceite de oliva •Un chisco de pemento, sal, perexil •sal Elaboración Preparación: Limpar as vieiras, retirarlles o coral e Preparar a polenta segundo indican as reservar. instrucións do paquete. Picar finamente a cebola, pochar Unha vez cocida colocar en moldes circulares no aceite ata que quede branca e individuais e deixar solidificar. transparente, incorporar un chisco de pemento e o viño branco. Rectificar Pochar a cebola e o allo con aceite de oliva. de sal e reservar. Engadir os carunchos limpos e cortados, deixar cocer lentamente 20 minutos Cortar rectángulos de pan inglés moi aproximadamente, batelo e reservar. fino e tostar ao forno. Cortar o xamón á máquina moi fino e pór no medio de Lavar as espinacas, saltealas nunha tixola dous papeis cebola, tostar á prancha cunha cullerada de aceite de oliva e escorrer. cun peso encima. Cortar as luras limpas e sen pel en xuliana Saltear en tixola as vieiras. Deben fina. Salgar e saltealas lixeiramente en aceite quedar douradas e pouco feitas. de oliva. Branquear os corais, pasando rapidamente por auga fervendo, Montaxe:Desmoldar a polenta, obter discos triturar e filtrar e incorporar unhas entre 1-2 centímetros de alto, douralos en pingas de aceite de perexil. aceite de oliva e escorrer ben. Presentación Colocar encima de cada disco o puré de Pór nos pratos unha base de cebola, carunchos e derriba del, as luras salteadas. intercalar as vieiras, o xamón e o pan. Coroar coas espinacas. Decorar coa salsa de corais. Aceite de perexil Branquear un ramallete de perexil, arrefriar e triturar con 1 decilitro de aceite na termomix. rodaballo ao forno sopa ensalada de boletos, fabas Restaurante Camilo verdes e ameixas

Restaurante Ingredientes para catro persoas: El Mercadito •1 rodaballo de dous quilos •cebola Para a sopa de boletos (8 persoas): •allo •1 quilo de boletos da variedade edulis •perexil ou erytropo (han de estar secos, mellor •tomate se son exemplares novos) •patacas •150 gramos de fabas verdes que xa •caldo de peixe teremos branqueadas •aceite •24 ameixas da variedade babosa •sal •Chalota, pementa, manteiga e sal •1,6 litros de caldo vexetal Preparación Nunha fonte de forno poñer unha capa de Para elaborar a sopa: limpamos os cebola cortada, allo e perexil picados e boletos con un pincel e retiramos o un pouco de tomate triturado. Agregar un himenio, separamos o pé do sombreiro. pouco de aceite de oliva. Cortamos o pé e rustrímolo coa manteiga e a chalota a lume moderado, Colocar derriba o rodaballo, xa limpo, e engadimos o caldo vexetal e levantamos salgar. Meter no forno a 180 grados. fervor. Deixamos infusionar por espazo de 20 minutos. Pasamos pola turmix e Cando a cebola está medio feita, agregar rectificamos de sal. 081 caldo de peixe e seguir cocendo. Antes 083 085 de que o peixe estea feito, poñer na fonte Para as ameixas: poñeremos unha ola con 087 unhas patacas cortadas en rodas (pódense 089 abundante auga a ferver, incorporaremos fritir lixeiramente antes de metelas ao 091 as ameixas ata que burbullen sen que se 093 forno). 095 cheguen a abrir de todo. Retirámoslles a 097 casca e poñémolas no fondo do prato. 099 101 Salteamos os sombreiros dos boletos e 103 poñémolos encima das ameixas. 105 107 109 Incorporamos as fabas verdes e 111 113 posteriormente a sopa. 115 117 119 Nota: Quédalle estupendo un pouco de 121 cebola caramelizada ou pan tostado. 123 125 Se empregamos boletos da variedade 127 erytropo débense cociñar ben (teñen que 129 acadar os 70 grados). 131 133 135 137 139 141 xarrete guisado esponxoso de froitos vermellos Restaurante Vilas Restaurante Ana Ingredientes (para 4 persoas): Ingredientes: •1 xarrete de tenreira •12 ovos •400 gramos de patacas pequenas •200 gramos de azucre •250 centímetros cúbicos de viño branco •100 gramos de framboesas •1 cabeza de allo •100 gramos de grosellas •sal •100 gramos de arandos •aceite Elaboración: Preparación: Sepáranse as claras das xemas e Ponse o xarrete en adobo durante seis horas móntanse moi ben xemas e azucre. con viño branco, o allo e o sal. Móntanse as claras a punto de neve e De seguido colocase nunha tarteira ao lume incorpóranse as xemas. cun pouco de aceite no que se douran a carne e as cebolas. Cando estean ben douradas Colócanse as froitas encima da masa agregase o adobo. Tápase e deixase ferver e enfornase 5 minutos a 180ºC. lentamente. Espolvorease con azucre e queimase. Cando está medio feito engádense as patacas. Métese ao forno. Ao estar as patacas sácase e sérvese (Débese comer acabado de facer). 101 103 105 107 109 111 113 115 117 119 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 abcchdef ghijklllm nñopqrst uvwxyz... a caldeira de pedro boteiro Cociña tradicional, grella lista alfabética de Enderezo: Rúa de San Pedro, 22 Teléfono: 981 576 355 restaurantes Prezo: menos de 30 euros Pecha: ningún día Tarxetas Nesta lista alfabética de restaurantes Aparcamento indicanse os datos fundamentais de cada Reservas un (enderezo, teléfono...), así coma os Comedores separados para fumadores e servizos que ofrece cada un deles. En non fumadores todos os restaurantes se empregan o Carta en galego galego e o castelán, ademais do resto de idiomas que se indican. Sorprendentes carnes á grella, arroces e ensaladas. a barrola Cociña tradicional, mariscaría a casa dos martínez Cociña de mercado, tradicional e con Enderezo: Rúa do Franco, 29 toques de autor. Teléfono: 981 577 999 Web: www.restaurantesgrupobarrola.com Enderezo: Rúa do General Franco, 7 Correo e: (Praza Baltar). Padrón [email protected] Teléfono: 981 810 577 Prezo: menos de 40 euros Corre e: Pecha: luns (só en inverno) [email protected] Tarxetas Prezo: menos de 40 euros Aparcamento próximo Pecha: noites de domingo a mércores Terraza e luns todo o día Reservas Tarxetas Capacidade: 50 Reservas Fumadores 101 Capacidade: 24 103 Idiomas: inglés, portugués, italiano Fumadores 105 107 Idiomas: catalán 109 Carta en alemán, inglés, castelán, francés Carta en castelán 111 Situada na rúa máis concorrida de 113 115 Compostela, A Barrola atende multitude de Enrique Castillo levou a Padrón a visión 117 turistas e visitantes da cidade, atraídos pola 119 da cociña da súa Cataluña natal e 121 súa oferta de mariscos vivos na entrada do aplicouna á cociña tradicional galega, 123 restaurante, así como pola súa terraza en 125 introducindo variacións e combinacións 127 pleno casco histórico. Dun tempo a esta novas sempre ao abeiro da calidade dos 129 parte non hai artista que visite Compostela 131 produtos galegos. 133 sen pasar pola Barrola. 135 137 139 141 a curtidoría a viña de xabi Cociña tradicional, con toques de autor Tradicional con toques de autor

Enderezo: Rúa da Conga, 2-3 Enderezo: Teléfono: 981 554 342 Rúa de San Pedro de Mezonzo, 5 Web: www.acurtidoria.com Teléfono: 981 940 071 Correo electrónico: [email protected] Prezo: menos de 25 euros Prezo: menos de 40 euros Pecha: domingo completo Pecha: domingo noite e en agosto domingo Tarxetas todo o día Aparcamento próximo Tarxetas Reservas Terraza Capacidade: 24 Reservas Fumadores Capacidade: 100 Idiomas: inglés Comedores separados para fumadores e non Carta en castelán fumadores Destaca pola súa selección de viños, Cafetería-restaurante que ofrece un menú do pero a cociña non queda á zaga. día de gran calidade e bo prezo, así como Racións grandes. servizo de carta. ana a tulla Cociña innovadora Cociña tradicional. Menú vegano. Enderezo: Rúa do Olvido, 22 Enderezo: Ruela de Entrerrúas, 1 Teléfono: 981 570 792 Teléfono: 981 580 889 Correo electrónico: Prezo: menos de 20 euros [email protected] Pecha: domingo, luns e martes noites Prezo: menos de 35 euros. Tarxetas Pecha: domingos pola noite Aparcamento próximo e segunda quincena de agosto Terraza Tarxetas Reservas (na terraza non) Reservado Capacidade: 30 Terraza Fumadores Capacidade: 35 Idiomas: inglés Reservas Carta en galego, castelán Comedores independentes para fumadores e non fumadores Carta en castelán

Emprazado nun caserón do século XVIII é, posiblemente, un dos restaurantes máis bonitos de Compostela e coa particularidade de que practicamente todo o persoal é feminino. asador castellano O restaurante máis antigo de Santiago, Cociña castelá, asados onde o propio Ramón María del Valle Inclán tivo mesa propia. Durante anos Enderezo: Rúa Nova de Abaixo, 2 as irmáns que atendían o restaurante Teléfono: 981 590 920 seleccionaban a clientela segundo Prezo: menos de 50 euros lles petaba, creando un verdadeiro Pecha domingos noite e luns todo día mito arredor do local. Actualmente é (inverno), en xullo e agosto os domingos xestionado por profesionais hostaleiros. Tarxetas Reservados azabache Aparcamento próximo Cociña tradicional con toques de autor Capacidade: 110 Comedores independentes para fumadores Enderezo: Avenida do Burgo das e non fumadores Nacións, s/n (Hotel NH Obradoiro) Idiomas: inglés, francés. Teléfono: 981 558 070 Carta en inglés, francés, español Web: www.nh-hoteles.com Correo e: [email protected] Coma o seu nome indica, trátase dun Prezo: menos de 30 euros asador de estilo castelán, especializado en Pecha: ningún día cordeiro e leitón. Tarxetas Reservados asesino Aparcamento propio Cociña tradicional Reservas Capacidade: 200 Enderezo: Praza da Universidade, 16 Non fumadores Teléfono: 981 581 568 Idiomas: inglés Web: Carta en galego, castelán, inglés, www.restaurantegonzabaasesino.com francés Correo e: [email protected] Restaurante de hotel situado en pleno Prezo: menos de 40 euros campus universitario de Compostela. Pecha: domingo 101 Tarxetas 103 Reservado 105 107 Aparcamento próximo 109 Terraza 111 113 Reservas 115 Capacidade: 50 117 119 Fumadores 121 Idiomas: italiano, inglés 123 125 Carta en castelán, francés e inglés 127 129 131 133 135 137 139 141 barrigola bocalino Cociña tradicional Cociña tradicional

Enderezo: Avenida de Ferrol, 54 Enderezo: Rúa da República Teléfono: 881 978 880 Arxentina, 11 Prezo: menos de 20 euros Teléfono 981 566 482 Pecha: domingo completo Web: www.restbocalino.com Tarxetas Correo e: [email protected] Terraza Prezo: menos de 20 euros Reservas Pecha: domingo noite Capacidade: 50 Tarxetas Fumadores Reservado Idiomas: inglés Aparcamento próximo Carta en castelán Reservas Capacidade: 114 Un dos locais máis recentes da cidade, nacido Comedores independentes para coas novas urbanizacións que rodean a fumadores e non fumadores cidade. Idiomas: francés e italiano Carta en francés, italiano, alemán, bierzo enxebre inglés e castelán Cociña galega e berciana Ademais da súa cociña tradicional, o Bocalino destaca polas súas Enderezo: Rúa da Troia, 10 fondues. Teléfono: 981 581 909 Web: www.bierzoenxebre.com Prezo: menos de 20 boga Pecha: ningún día Cociña creativa Tarxetas Aparcamento próximo Enderezo: Rúa dos Feáns, local 3 B Terraza (Praza interior) Reservas Teléfono: 981 592 227 Capacidade: 60 Web: www.restauranteboga.com Fumadores Prezo: menos de 25 euros Idiomas: francés, inglés, alemán Pecha: domingos completo, luns Carta en alemán, inglés, francés, italiano, noite portugués, castelán e galego Tarxetas Aparcamento próximo No local que en tempos ocupou Prada a Tope Reservas segue a oferta de produtos bercianos e una Capacidade: 60 cociña que mira claramente cara esta parte de Fumadores León, inda que se esquecer que se atopa no Idiomas: inglés, alemán corazón de Galiza. Carta en español calderón Caney é o restaurante do Hotel Cociña tradicional con toques de autor Araguaney (cinco estrelas) en cuxos baixos se empraza, inda que con Enderezo: Carreira do Conde, 8 entrada directa da rúa e independente Teléfono: 981 554 356 da do hotel. Ofrece unha carta de cociña Web: www.calderoncatering.com galega e contemporánea, con miradas á Correo e: [email protected] cociña internacional, especialmente de Prezo: menos de 50 euros carácter árabe dada a orixe palestina Tarxetas do seu propietario. Organiza xornadas Reservado gastronómicas. Aparcamento próximo Capacidade: 35 carretas Comedores independentes para fumadores Cociña tradicional e non fumadores Idiomas: inglés Enderezo: Rúa das Carretas, 21 Carta en galego, castelán, inglés e Teléfono: 981 563 111 francés Web: http://restaurantesanclemente.com Ademais da carta fixa, ofrece cada día Correo e: [email protected] pratos elaborados en función do mercado. Prezo: menos de 50 euros Cociña tradicional con elaboración Pecha: domingos contemporánea. Tarxetas Reservados Aparcamento próximo caney Reservas Cociña tradicional con toques de autor. Capacidade: 180 Especialidades internacionais. Comedores separados para fumadores e non fumadores Enderezo: Rúa de Alfredo Brañas, 5 Idiomas: inglés e alemán Teléfono: 981 559 603 Carta en galego, castelán, francés, Web: www.araguaney.com inglés, alemán, italiano e portugués Correo e: [email protected] Prezo: menos de 25 euros A un paso da praza do Obradoiro, o Carretas é un restaurante clásico 101 Pecha: Noiteboa e Fin de Ano (so noites) 103 Tarxetas de Compostela, cunha boa oferta de 105 mariscos, peixes e carnes galegas. 107 Aparcamento 109 Terraza 111 113 Reservas 115 Capacidade: 70 117 119 Comedores independentes para fumadores 121 e non fumadores 123 125 Idiomas: inglés. 127 Carta en inglés, francés, español, galego 129 131 133 135 137 139 141 casa camilo Marcelo Tejedor, propietario e Cociña tradicional cociñeiro de Casa Marcelo, é hoxe unha das referencias fundamentais da Enderezo: Rúa da Raíña, 24 nova cociña galega, irradiando o seu Teléfono: 981 584 593 saber a través do Grupo Nove, que Prezo: menos de 35 euros fundou en 1992 e cuxa presidencia Pecha: ningún día non acadou ata 2007. Tarxetas A cociña de Marcelo apoiase Reservados firmemente na tradición galega e na Aparcamento próximo gran calidade dos produtos do mar, Terraza da horta e da granxa, que ten ao seu Reservas dispor na praza de abastos de Santiago Capacidade: 120 de Compostela, na que persoalmente Comedores independentes para fumadores e fai a compra tódolos días. non fumadores Pero a cociña de Marcelo está imbuída Idiomas: inglés do espírito creador e ata rebelde deste Carta en inglés, francés, alemán, castelán cociñeiro galego, formado á beira de cociñeiros da talla de Jacques Maximin No centro da zona de viños máis tradicional ou Juan Mari Arzak, que busca a de Santiago (Franco-Raíña) Camilo é un valor perfección no seu traballo. seguro fronte aos moitos restaurantes da zona Casa Marcelo é, ademais, unha que dirixen a súa oferta fundamentalmente ao rareza en Compostela e en Galiza, xa turista. que ofrece un menú único e sen carta, no que o cliente degusta os sucesivos pratos que saen da cociña, aberta ao casa marcelo comedor. Cociña innovadora

Enderezo: Rúa das Hortas, 1 casa ramallo Teléfono: 981 558 580 Cociña tradicional Web: www.casamarcelo.net Correo e: [email protected] Enderezo: O Castro, 5. Rois Prezo: menos de 60 euros Teléfono: 981 804 180 1 estrela Michelin, 1 sol Campsa Prezo: menos de 30 euros. Pecha: domingo, luns martes e mediodía do Pecha: todas as noites, luns completos mércores. E do 1 outubro ao 30 de marzo. e de 24 de decembro a 7 de xaneiro. Tarxetas Tarxetas Aparcamento próximo Terraza Reservas Capacidade: 75 Capacidade: 30 Fumadores Un restaurante dos de toda a vida, Idiomas: inglés, francés cunha cociña tradicional baseada en Non hai carta materias primas de gran calidade. Un dos referentes da comarca de Compostela na tempada da lamprea. casa rosalía chef rivera Cociña tradicional Cocina tradicional con toques de autor

Enderezo: Rúa do Franco, 10 Enderezo: Enlace Parque, 7. Padrón Telefono: 981 568 441 Teléfono: 981 810 413 Correo e: casarosaliavinosytapas@mundo- Web: www.chefrivera.com r.com Correo e: [email protected] Prezo: menos de 25 euros Prezo: menos de 45 euros Pecha: ningún día Pecha: domingos noite e luns noite Tarxetas excepto en agosto que non pecha. Aparcamento próximo Tarxetas Terraza Reservados Capacidade: 80 Aparcamento Fumadores Reservas Idiomas: inglés e francés Capacidade: 70 Carta en galego, castelán, francés, alemán, Comedores independentes para inglés e italiano fumadores e non fumadores Idiomas: inglés, francés e italiano Pratos de cociña tradicional galega xunto Carta en castelán con outros procedentes de diversas rexións de España. Xosé Antonio “Chef” Rivera é o gran cociñeiro de referencia de toda a comarca cando se fala de lamprea. casal do cabildo Na súa tempada prepara un menú Cociña de mesón composto exclusivamente con este peixe, incorporando todos os anos Enderezo: Rúa de San Pedro, 18 novas receitas. Na súa adega destaca a Teléfono: 981 583 057 espléndida colección de Oportos. Web: www.casaldocabildo.com Correo e: [email protected] cien islas Prezo: menos de 20 euros Cociña chinesa e filipina Pecha: tarde domingo e luns enteiro 101 Tarxetas Enderezo: Avenida de Vilagarcía, 2 soto 103 Reservados Teléfono: 881 976 390 105 107 Reservas Prezo: menos 15 euros 109 Capacidade: 150 Pecha: ningún día 111 113 Comedores independentes para fumadores Tarxetas 115 e non fumadores Aparcamento próximo 117 119 Carta en galego e castelán Reservas 121 Capacidade: 80 123 125 O máis solicitado polos clientes é a “táboa Non fumadores 127 terra-mar”: verduras, mariscos e carnes Idiomas: inglés, tagalo 129 131 todo a un tempo. Carta en castelán e inglés 133 135 137 139 141 de carmen domínguez Cociña tradicional con toques de autor Cociña tradicional

Enderezo: Rúa das Arribadas, 9 Enderezo: Rúa de Sar, 102 Teléfono: 981 943 858 Teléfono: 981 565 477 Prezo: menos de 30 euros Prezo: menos de 25 euros Pecha: domingo noite, luns completo Pecha: ningún día Tarxetas Reservado Terraza Reservas Reservas Capacidade: 35 Capacidade: 50 Fumadores Fumadores Carta en castelán Idiomas: inglés Carta en castelán Unha das tradicionais casas de comidas de Compostela, con cociña Un dos últimos restaurantes en chegar ao caseira na que destacan os callos panorama culinario de Compostela pero que e o cocido. Posibelmente peche as se está facendo un oco grazas aos seus súas portas antes de dous anos por arroces, o máis destacado dunha carta breve xubilación dos propietarios. pero eficaz. Ser o primeiro restaurante dun barrio de nova creación é un aliciente máis. don gaiferos Cociña tradicional de profundis Tradicional con toques de autor Enderezo: Rúa Nova, 23 Teléfono: 981 583 894 Enderezo: Campiño de San Francisco, 3 Prezo: menos de 40 euros Teléfono: 981 581 634 Pecha: domingo noite e luns noite Web: http://sanfranciscohm.com excepto nos meses de xullo e agosto Correo e: [email protected] Tarxetas Prezo: menos de 30 euros Reservas Pecha: ningún día Capacidade: 66 Tarxetas Fumadores: non proporciona datos Reservado Idiomas: inglés Aparcamento próximo Carta en español e inglés Reservas Capacidade: 45 Na década dos setenta do século Comedores separados para fumadores e non pasado, cando abriu as súas portas, fumadores foi todo un acontecemento en Idiomas: inglés e francés Compostela. Pasados os anos de Carta en castelán e inglés esplendor, o restaurante segue coa súa cociña tradicional e de produto e O restaurante do Hotel Monumento San cun dos comedores máis acolledores Francisco goza dun marco incomparable e de Compostela. unha oferta de cociña tradicional elaborada con criterios contemporáneos. el estanco del hórreo O restaurante de Gonzalo Rei é unha das Cociña tradicional máis recentes incorporacións ao mundo da nova cociña galega en Santiago de Enderezo: Rúa do Hórreo, 26 Compostela. Integrante do Grupo Nove, Teléfono: 981 563 808 que reúne algúns dos mellores cociñeiros Correo electrónico: rest.elestanco@gmail. creativos galegos, El Mercadito ofrece com unha cociña imaxinativa e fortemente Prezo: menos de 30 euros ancorada nos produtos que cada día Pecha: domingo completo en temporada ofrece o mercado. baixa e domingo noite e luns noite en Unha oportunidade de probar a nova temporada alta cociña galega a prezos aínda moi ao Tarxetas alcance de calquera peto. Reservados Aparcamento próximo el pasaje Reservas Cociña tradicional Capacidade: 200 Fumadores Enderezo: Rúa do Franco, 54 Carta en galego, inglés, francés, alemán, Teléfono: 981 557 081 castelán Correo e: [email protected] Prezo: menos de 45 euros A cociña tradicional galega compón a Pecha: domingo noite meirande parte da carta, na que destacan Tarxetas especialmente os arroces con marisco e Reservados paellas. Aparcamento próximo Terraza el mercadito Reservas Cociña innovadora Capacidade: 200 Comedores independentes para fumado- Enderezo: Rúa das Galeras, 18 res e non fumadores Teléfono: 981 574 239 Idiomas: inglés, italiano Web: nove.biz/ga/el-mercadito Carta en francés, inglés, alemán, Correo e: [email protected] castelán, galego 101 Prezo: menos de 45 euros 103 Pecha: domingo completo, luns noite Un local de éxito en Compostela sen 105 estar nunca entre os que máis soan. O 107 Tarxetas 109 Reservado éxito basease na extremada calidade 111 dos peixes e carnes con preparacións 113 Aparcamento próximo 115 Reservas moi sinxelas, fundamentalmente á grella. 117 Destacan o sargo asado segundo unha 119 Capacidade: 70 121 Fumadores vella receita mariñeira de Fisterra e as 123 carnes de vaca e boi, así como a torta de 125 Idiomas: inglés, portugués, francés 127 plátano e noces. Carta en castelán e galego. 129 131 133 135 137 139 141 el rincón de gurpegui entrerrúas Cociña navarra e galega Cociña tradicional caseira

Enderezo: Rúa de Frei Rosendo Salvado, 15 Enderezo: Ruela de Entrerrúas, 2 Teléfono: 981 598 178 Teléfono: 981 586 108 Web: www.rincondegurpegui.com Prezo: menos de 15 euros Correo e: Pecha: domingo [email protected] Tarxetas Prezo: menos de 30 euros Terraza Pecha: domingos noite de outubro a maio, Capacidade: 21 (máis 42 en terraza) domingo completo de xullo a setembro. Fumadores Tarxetas Idiomas: inglés, alemán e italiano Reservado Carta en galego, castelán, inglés, Aparcamento próximo alemán e francés Reservas Capacidade: 50 Unha das praciñas máis recónditas Fumadores do casco vello de Compostela, entre a Idiomas: inglés. rúa do Vilar e a Rúa Nova, acolle esta Carta en castelán, francés e inglés casa de comidas de carácter familiar e cociña caseira, moi frecuentado por Restaurante de cociña tradicional con traballadores da zona. No verán conta influencia vasco-navarra. Organiza xornadas cunha das terrazas máis demandadas de angulas, lamprea, bacallau, bonito do norte, de Santiago. lechazo e cochinillo. fornos el submarino Cociña tradicional, mariscaría Cociña tradicional Enderezo: Rúa do Hórreo, 24 baixo Teléfono: 981 581 234 Domicilio: Rúa do Franco, 49 Web: Telefono: 981 58 44 28 www.restaurantemarisqueriafornos.es Prezo: menos de 30 euros Correo e: administracion@ Pecha: martes noite e domingo noite restaurantemarisqueriafornos.es Tarxetas Prezo: menos de 45 euros Aparcamento próximo Pecha domingo Reservas Tarxetas Capacidade: 22 Reservados Fumadores Aparcamento próximo Carta en castelán Reservas Capacidade: 100 Un pequeno restaurante clásico da rúa máis Comedores independentes para turística de Compostela. fumadores e non fumadores Idiomas: inglés Correo e: Carta en inglés, francés, alemán e [email protected] italiano Prezo: menos de 35 euros Pecha: domingo O máis destacado da casa son os Tarxetas mariscos, que se poden acompañar Aparcamento próximo con algunha outra proposta da cociña Reservas tradicional. Capacidade: 60 Fumadores góndola I Idiomas: italiano, inglés Cociña italiana e grega Carta en castelán Mesón famoso en Compostela pola súas Enderezo: Rúa de Santiago del carnes, especialmente os chuletóns. Estero, 7 Teléfono: 981 598 348 green Web: www.restaurantesgondola.com Cociña tradicional Prezo: menos de 40 euros Pecha: luns Enderezo: Rúa de Montero Ríos, 16 Tarxetas Teléfono: 981 580 976 Reservados Prezo: menos de 35 euros. Aparcamento próximo Pecha: domingo noite Terraza Tarxetas Reservas Reservado Capacidade: 90 Aparcamento Comedores independentes para Reservas fumadores e non fumadores Capacidade: 75 Idiomas: inglés, francés, alemán Fumadores Carta en idiomas galego, inglés, Idiomas: inglés alemán, francés, castelán Carta en francés, inglés, galego e castelán

Restaurante especializado na cociña l’incontro italiana. Tamén ofrece especialidades Cociña italiana gregas. 101 Enderezo: Avenida San Lázaro, 102 103 Teléfono: 981 588 825 105 107 gonzaba Prezo: menos de 25 euros 109 Cociña tradicional galega con toques Pecha: domingo completo 111 vascos 113 Tarxetas 115 Aparcamento próximo 117 Enderezo: Rúa Nova de Abaixo, 17 119 Terraza 121 (interior da galería comercial) Reservas 123 Teléfono: 981 594 874 125 Capacidade: 40 máis terraza 127 Web: Fumadores 129 www.restaurantegonzabaasesino. 131 Idiomas: francés, italiano com 133 Carta en italiano e castelán 135 137 139 141 crêperie cre-cotté Cociña tradicional con excelentes Creperie peixes e mariscos e un cocido coñecido en toda a cidade. Enderezo: Praza da Quintana, 11 Telefono: 981 577 643 los sobrinos del Web: www.crecotte.com padre Prezo: menos de 20 euros Cociña tradicional Pecha: domingo noite Tarxetas Enderezo: Rúa da Fonte de San Reservado Miguel, 7 Aparcamento próximo Teléfono; 981 583 566 Terraza no verán Prezo: menos de 20 euros Reservas Pecha: luns (excepto de xullo a Capacidade: 80 setembro que non pecha) Comedores independentes para fumadores e Terraza non fumadores Reservas (excepto no verán) Idiomas: inglés e francés Capacidade: 40 (máis 30 en terraza) Carta en galego, castelán, inglés, francés e Fumadores alemán Idiomas: francés e italiano Carta en inglés e castelán Crepes salgados e doces, ensaladas e algúns pratos máis nun local emprazado na praza da Pequeno restaurante situado na zona Quintana, unha das máis emblemáticas de norte do casco vello, pouco transitada Compostela. polos turistas, e que ten no polbo a súa máxima especialidade. la tacita d’juan Cociña tradicional madam ragú Cociña francesa e asiática Enderezo: Rúa do Hórreo, 31 Teléfono: 981 562 041 Avenida de Ferrol, 17 Web: www.latacita.com Telefono: 881 976 741 Correo e: Web: www.madamragu.com [email protected] Prezo: menos de 30 euros Prezo: menos de 45 euros Pecha: domingo noite, luns completo Pecha: domingo Tarxetas Tarxetas Aparcamento próximo Reservado Terraza no verán Aparcamento próximo Reservas Reservas Capacidade: 50 Capacidade: 120 Fumadores Comedores independentes para fumado-res e Idiomas: inglés e francés non fumadores Carta en castelán Idiomas: inglés Carta en castelán, inglés e francés Un dos últimos restaurantes abertos o celme do caracol en Compostela, cunha oferta baseada Cociña tradicional con toques innovadores nas cociñas francesa e orientais. Enderezo: Rúa da Raíña, 22 mediterráneo Teléfono: 981 571 746 Arrocería Prezo: menos de 35 euros Pecha: luns noite, excepto verán Enderezo: Avenida de Ferrol, 7 Tarxetas Teléfono: 981 523 005 Reservas Prezo: menos de 25 euros Capacidade: 120 Pecha: luns completo Comedores independentes para fumadores e Tarxetas non fumadores Aparcamento próximo Idiomas: inglés, italiano, francés. Terraza Carta en galego, español, italiano, francés e Reservas inglés. Capacidade: 43 Fumadores Un restaurante novo na zona máis clásica de Idiomas: francés, inglés, alemán, Compostela. Ofrece a cociña tradicional galega catalán. de toda a vida pero con toques innovadores e Carta en castelán de reinterpretación persoal. Arroces e pratos de inspiración o’botillo levantina, pero tamén de afastados Cociña tradicional países do Mare Nostrum: Grecia, Italia, Turquía. Enderezo: Sixto, 4. Santa Lucía Teléfono: 981 539 834. mesón do pulpo Prezo: menos de 25 euros Cociña tradicional de mesón Pecha: luns completo Tarxetas Enderezo: Rúa de Vista Alegre, 57 Reservados Teléfono: 981 586 416 Aparcamento propio Web: mesondelpulpo.com Reservas Correo e: [email protected] Capacidade: 130 101 Prezo: menos de 25 euros Non fumadores 103 Pecha: sábado completo 105 Carta en castelán 107 Tarxetas 109 Reservados 111 Restaurante situado nas aforas de Compostela, 113 Reservas na estrada de Ourense, no que destacan 115 Capacidade: 100 117 carnes e botelo. 119 Fumadores 121 Carta en castelán 123 125 127 Un tradicional local compostelán para 129 131 comer o polbo. 133 135 137 139 141 o desvío o picho da cerca Cociña tradicional Tradicional con toques de autor

Enderezo: Rúa de Muros. Estrada Santiago- Enderezo: Rúa de Virxe da Cerca, 27 Noia km. 5. Roxos. Teléfono: 902 405 858 Teléfono: 981 537 044 Web: Prezo: menos de 30 euros www.pousadasdecompostela.com Pecha: luns completo Correo e: Tarxetas [email protected] Reservados Prezo: menos de 30 euros Reservas Pecha: domingos Capacidade: 130 Tarxetas Comedores independentes para fumadores e Aparcamento próximo non fumadores Reservas Carta en castelán e inglés Capacidade: 50 Comedores independentes para Espléndidas carnes e peixes galegos. fumadores e non fumadores Idiomas: inglés o dezaseis Carta en inglés e castelán Cociña tradicional o rodicio da barcia Enderezo: Rúa de San Pedro, 16 Cociña tradicional e rodicio brasileiro Teléfono: 981 577 633 Web: www.dezaseis.com Enderezo: Estrada Santiago Correo e: [email protected] Bertamiráns. A Barcia Prezo: menos de 30 euros Teléfono: 981 537 372 Pecha: domingo completo Prezo: menos de 40 euros Tarxetas Pecha: domingo noite e luns noite Aparcamento próximo Tarxetas Terraza Reservados Reservas Aparcamento propio Capacidade: 200 Terraza Non fumadores Reservas Idiomas: inglés, francés Capacidade: 350 Carta en inglés, francés, italiano, alemán e Comedores independentes para galego fumadores e non fumadores Idiomas: inglés A cociña tradicional sinxela, sen complicacións Carta en inglés, francés, alemán, fixo que o restaurante sexa recomendado ata español e galego polo New York Times. Rodicio brasileiro e pratos de cociña tradicional, fundamentalmente carnes e peixes. Emprazado nun antigo muíño ao pé do río Sarela. o tamboril paz nogueira Tradicional. Arroces Cociña tradicional

Enderezo: Rúa da República Enderezo: Rúa do Castiñeiriño, 14 Arxentina, 5 Teléfono: 981 591 436 Teléfono: 981 565 485 Prezo: menos de 35 euros Prezo: menos de 30 Pecha: domingo noite Pecha: domingo completo Tarxetas Tarxetas Reservados Reservado Aparcamento propio Aparcamento próximo Reservas Reservas Capacidade: 100 Capacidade: 35 Comedores independentes para fumadores e Fumadores non fumadores Carta en galego Carta en castelán

Destacan especialmente os seus O Paz Nogueira está en Compostela case arroces. dende sempre como un restaurante de barrio que, nos últimos anos, conseguiu converterse o triángulo das nun dos sitios de referencia para o público da verduras cidade. Cociña vexetariana pazo de adrán Enderezo: Praciña das Penas, 2 Cociña tradicional con toques de autor Teléfono: 981 576 212 Prezo: menos de 15 Enderezo: Adrán, 4. Teo Pecha: domingo completo, luns noite Teléfono: 981 570 000 Aparcamento próximo Web: www.pazodeadran.com Reservas Correo e: [email protected] Capacidade: 50 Prezo: menos de 40 euros Fumadores Pecha: ningún día Idiomas: inglés Tarxetas Carta en galego Reservados 101 Aparcamento propio 103 105 Actualmente o único restaurante Terraza 107 plenamente vexetariano de Compostela, Reservas 109 111 empregando preferentemente produtos Capacidade: 52 113 biolóxicos. Fumadores 115 117 Idiomas; inglés 119 Carta en castelán, galego e inglés 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 Emprazado nunha zona rural próxima a Inicialmente foi un mesón popular Santiago, o Pazo de Adrán é un hotel con cuxas instalacións medraron restaurante no que a cociña tradicional e posteriormente. Empanada, polbo e a creación se dan a man. Rodeado dunha raxo son as grandes especialidades. extensa finca e cun antigo pombal reconvertido en bodega. restaurante vilas Cociña tradicional petiscos Cociña tradicional Enderezo: Avda. Rosalía de Castro, 88 Teléfono: 981 591 000 Enderezo: Rúa de Aller Ulloa, 7 Correo e: Teléfono: 981 57 53 68 [email protected] Prezo: menos de 45 euros Web:Correo e: petiscos@telefónica.com Pecha: sábado noite e domingo todo Prezo: menos de 15 euros o día Pecha: domingos noite, luns completo Tarxetas Tarxetas Reservados Aparcamento próximo Aparcamento próximo Reservas Reservas Capacidade: 40 Capacidade: 55 Fumadores Comedores independentes para Carta en galego, francés, inglés e alemán fumadores e non fumadores Carta en castelán e galego Tapas e racións diversas, ademais de carnes O Vilas é un dos restaurantes máis e peixes á grella. clásicos da cidade nacido como casa de comidas e cuxa titularidade raxería san marcos vaise transmitindo entre xeracións da Cociña de mesón mesma familia. Ten sona o xarrete e o guiso de polbo, así coma os mariscos Enderezo: Rúa de San Marcos, 50 (estrada do do día. Paco Vilas presume da ampla Aeroporto). galería de fotografías cos personaxes Teléfono: 981 561 931 que pasaron polo restaurante; Mick Prezo: menos de 30 euros Jagger, Xoán Paulo II, os Reis de Pecha: martes e mes de setembro España, Fidel Castro... Tarxetas Tres comedores Aparcamento propio Capacidade: 150 Comedores independentes para fumadores e non fumadores Idiomas: francés, italiano, alemán. Carta en francés, inglés e alemán. retiro da costiña fumadores e non fumadores Cociña tradicional con toques de Idiomas: inglés autor Carta en castelán, galego, francés e inglés

Enderezo: Situado máis preto do aeroporto que da cidade, Avda de Santiago, 12. Santa Comba destaca polos seus arroces e a calidade dos Teléfono: 981 880 244 produtos que emprega. Web: www.retirodacostina.net Correo e: [email protected] san clemente Prezo: menos de 55 euros Cociña tradicional Pecha mércores completo, domingos noite Enderezo: San Clemente, 6 Tarxetas Teléfono: 981 565 426 Reservados Web Aparcamento propio www.restaurantesanclemente.com Capacidade: 30 Correo e: [email protected] Reservas Prezo: menos de 40 euros Comedor para non fumadores. Cada Pecha: luns completo mesa conta cunha sala aparte para Tarxetas fumar e sobremesas. Aparcamento próximo Tarxetas Terraza Carta en castelán Reservas Camiño de Fisterra, O Retiro da Capacidade: 150 Costiña é parada obrigada para o Comedores independentes para fumadores e amante da boa cociña, nunha zona non fumadores de escasos atractivos culinarios. Idiomas: alemán, francés Carta en castelán, galego, inglés, francés, ruta jacobea alemán, italiano, portugués. Cociña tradicional Un dos bares de tapas máis coñecidos da Enderezo: Lugar da Lavacolla, 42 cidade da paso ao restaurante. Telefono: 981 888 211 Web: www.rjacobea.com 101 Correo e: 103 105 [email protected] 107 Prezo: menos de 35 euros 109 111 Pecha: ningún día 113 Tarxetas 115 117 Reservados 119 Aparcamento 121 123 Terraza 125 Reservas 127 129 Capacidade: 200 131 Comedores independentes para 133 135 137 139 141 toñi vicente tránsito dos Cociña creativa. gramáticos Tradicional con toques de autor e Enderezo: Ava de Rosalía de Castro, 24 cociña de tempada Teléfono: 981 594 100 Web: www.tonivicente.com Enderezo: Rúa do Tránsito dos Correo e: Gramáticos, 1 [email protected] Teléfono: 981 572 640 Prezo: menos de 60 euros Web: Pecha: domingo completo www.transitodosgramaticos.com Tarxetas Correo e: Reservado [email protected] Aparcamento próximo Prezo: menos de 30 euros Reservas Tipo cociña Capacidade: 35 Pecha: ningún día Fumadores Tarxetas Idiomas: inglés, francés Terraza Carta en castelán, inglés, francés, alemán Reservas 1 estrela Michelin Capacidade: 40 (máis terraza 40) Toñi Vicente foi a punta de lanza da nova Fumadores cociña galega cando aínda as condicións Idiomas: inglés, italiano, portugués para o desenvolvemento da mesma eran Carta en castelán e inglés moi precarias. Foi ela quen desbrozou, non sen esforzo, os camiños da creatividade na cociña galega polos que unha década despois transitan as nova xeracións de cociñeiros. A cociña de Toñi desborda creatividade e sensibilidade feminina, elegancia e, por derriba de todo, bo gusto.

Entre as súas grandes creacións destaca fundamentalmente a robaliza mariñada, verdadeiro emblema do restaurante e que non debe faltar na comida. 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 abcchdef ghijklllm nñopqrst uvwxyz... abrigadoiro Rúa da Carreira do Conde, 3 lista alfabética de Para moitos composteláns esta é a locais de tapas e referencia indispensable no tapeo pola zona nova. Nun amplísimo local que, racións pese á súa situación, conta cun ambiente e unha decoración de corte tradicional e a colleita rústico, ofrécese unha boa selección de Avenida de Ferrol, 9 racións para acompañar unha carta de viños igualmente interesante. Situado nunha zona emerxente en canto a tapeo e boas terrazas se refire, A Colleita adega da muíña ofrece unha das máis completas cartas de Rúa da Muíña, 56 racións e tapas da cidade nova na que os produtos galegos con denominación de Algo afastado da rúa San Lázaro na orixe conviven cunha oferta de corte máis que se emprazan os principais locais cosmopolita de pinchos, ensaladas e pratos da zona, merece a pena visitar a Adega que poden acompañarse cunha breve pero da Muíña polas espléndidas tapas de ben seleccionada carta de viños. cortesía que serven coa consumición, que máis ben parecen racións. Ofrece a gamela tamén racións de embutidos, queixos e Rúa da Oliveira 5 pratos de cociña. Un deses secretos ben gardados cos avión que toda cidade conta. Acompañan a Rúa da Rosa, 6 consumición cunha pequena tapa cortesía Pequeno bar situado ao pé da parada da casa, pero o forte desta taberna de autobuses da rúa da Rosa no que tradicional son os cogomelos, que serven se pode acompañar a espera cunha en racións do máis variado e que, nos das súas célebres tapas de balde. Son meses de verán, poden degustarse na coñecidas na cidade as nécoras que pequena terraza na ruela de Sae se serven os venres, pero tampouco se Podes. queda atrás, por exemplo, o seu cocido. abellá barrigola Rúa do Franco, 30 Avenida de Ferrol, 54

Local tradicional da Rúa do Franco, Restaurante que, fóra de horarios de xeralmente ateigado nas horas punta do comedor, funciona como local de tapeo mediodía e da tardiña, ao que os habituais e que, pese a levar pouco tempo aberto, 121 acoden para gozar da súa tapa de 123 conta xa cunha nutrida clientela entre crocodilo (ollo, malia que o nome despista, 125 veciños do barrios, xente nova e clientes 127 trátase en realidade de carne de porco con 129 do veciño hotel, atraída polos prezos patacas fritidas), que é o principal sinal de 131 axustados e pola oferta de racións da 133 identidade da casa. 135 súa carta. 137 139 141 bierzo enxebre Trátase dun bo representante do Rúa da Troia, 10 modelo de cafetaría máis clásico da zona nova, de aire máis moderno Esta casa de comidas de especialidades que os habituais da cidade histórica, bercianas e galegas conta cunha das terrazas neste caso destaca pola variedade máis demandadas da cidade histórica na que e abundancia das tapas que serven se poden probar os seus embutidos, conservas coa consumición, habitualmente de e racións ou optar polo menú do día. No inverno dous ou tres tipos diferentes. conta cunha ampla sala interior de bar, na que probar as súas especialidades na barra, e cun dehesa de santa comedor de ambiente rústico. maría Rúa de San Lázaro, 96 cabalo branco Praza da Pescadería Vella, 5 Pertence a unha franquía do mesmo nome nacida en Mérida (Badaxoz) en Conta cunha pequena terraza, sempre en 1998, que ofrece fundamentalmente sombra, das máis cobizadas nos veráns produtos do porco ibérico (xamón, composteláns. É un dos clásicos da zona do solombo, chourizo, morcón) e tamén Mercado de Abastos no que a consumición conservas, queixos e patés. Na carta acostuma ir acompañada, habitualmente, de hai presenza de viños estremeños e dous ou tres tapas diferentes. sempre serven un pincho de cortesía coa consumición. café bar caminante Rúa de San Lázaro, 90 el 13 Rúa de Santa Clara, 13 Un pequeno local que na hora do almorzo acostuma a estar cheo de funcionarios. Ofrece Trátase dun pequeno local na zona dos queixos, conservas e tapas propias da zona, Basquiños que paga a pena buscar. A coma o raxo. Tamén dispón da “tapa da casa”: consumición acompáñase dunha tapa torrada de pan con ali-oli e medallón de raxo de queixo, chacinas ou dalgún guiso á prancha. caseiro que poden degustarse no pequeno local ou, en temporada, na casa pepe agradable terraza traseira. Cantón de San Bieito, 5 el pasaje Tanto na súa pequena barra como no recollido Rúa do Franco, 54 soto, acondicionado ao xeito dunha bodega nas que as chacinas penden do teito, pódese Mesón situado na planta baixa gozar dunha consumición acompañada de do restaurante do mesmo nome. queixo e embutidos. Contan, ademais, cunha A consumición acompáñase con pequena selección de racións. algunha tapa de cortesía (espléndidas as patacas fritas) e tamén ofrece cibeles racións. As mellores cañas de cervexa Montero Ríos, 37 de Santiago. enxebre reforma non hai moito tempo para Costa do Cristo, 1 reconverterse en local de tapas e racións cunha pequena barra ao xeito A opción para gozar de racións en plena donostiarra na que dominan, pese a Praza do Obradoiro, no Hostal dos Reis todo, as elaboracións da terra. Católicos. A oferta vai desde o máis convencional (pementos de Padrón, la bodeguilla de empanada) a pratos máis elaborados, san lázaro segundo a tempada. Rúa de San Lázaro, 104 ferro Irmá menor de La Bodeguilla de San Rúa da República de El Salvador, 20 Roque (zona norte do casco histórico), o establecemento responde ás mesmas Outro dos clásicos do tapeo no Ensanche, premisas: unha boa bodega de viños no que é difícil atopar sito na hora punta. A galegos e doutras denominacións de súa ampla oferta de embutidos, chacinas orixe e racións de chacinas, queixos, e pratos preparados, nos que a calidade conservas e pratos de cociña. está asegurada, resulta especialmente tentadora e pode degustarse como ración la bodeguilla ou levar a domicilio. de san roque Rúa de San Roque, 13 galeón toural Cantón do Toural, 4 A decana da viñotecas nesta parte da cidade conta cunha clientela fiel que Un amplo local en pleno casco vello da acude pola variedade e a calidade do cidade, decorado coma un antigo galeón seu servizo de viño, así como pola e cunha ampla oferta de racións, pratos magnífica relación calidade/prezo da súa combinados, etc. oferta de racións, entres as que destaca a ensalada de polo con manga, xa un clásico do tapeo na cidade. iacobus Rúa de Santiago del Estero, 9 la viura. terras da rioxa Situado no lugar do antigo Tío Gallo, un Rúa Nova de Abaixo, 10 clásico da hostalaría da cidade, o Iacobus adapta aquí a exitosa fórmula que esta Local especializado en viños da Rioxa, cadea ven desenvolvendo nos seus locais dos que oferta máis de cincuenta da cidade histórica e a complementa cunha variedades, xunto con viños galegos variada selección de racións e tapas. e doutras denominacións de orixe

españolas. Tapas e racións frías e 121 iacobus quentes baseadas en produtos rioxanos, 123 Rúa da Acibechería, 5 125 e conservas de cogomelos e vexetais. 127 Cañas de cervexa ben servidas. 129 Pertencente a unha cadea de cafetarías 131 133 composteláns, sufriu unha importante 135 137 139 141 latino mesón de lázaro Rúa de República Arxentina, 26 Rúa de San Lázaro, 73

A inclusión do Latino, un célebre local do A consumición sempre irá acompañada Ensanche, nesta guía do tapeo compostelán dun petisco, pero tamén se poden débese, fundamentalmente, ás súas magníficas pedir as racións de queixos e chacinas, racións de patacas bravas. En calquera caso, tostas variadas e bocadillos fríos e non deben deixar de mencionarse os seus quentes, así como diversas racións de estupendos bocadillos e, especialmente, o de cociña. luras. miami lizarrán Rúa do Doutor Teixeiro, 6 Rúas das Orfas, 25 Houbo un tempo no que Compostela Forma parte dunha franquía con era cidade de faladoiros interminables establecementos repartidos por toda España e nos cafés. O Miami é un dos últimos que ten o seu forte na ampla oferta de pinchos, vestixios dese período e segue, como tanto fríos como quentes, dispostos na súa entón, a ofrecer coa consumición barra ou ofrecidos, segundo saen da cociña, unha ampla selección de tapas frías e por camareiros que pasean entre as mesas. quentes, fundamentalmente patacas “chips” de elaboración propia, los caracoles ensalada rusa e patacas ali-oli ou con Rúa da Raíña, 14 vinagreta. Ademais da oferta habitual neste tipo de casas negreira (o patata) de comidas na zona do Franco-A Raíña, este Rúa do Vilar, 75 local destaca (o propio nome o indica) pola súa especialidade en caracois ao albariño, Esta taberna de corte tradicional, que toda unha rareza en Compostela. permanece exactamente igual que hai décadas, é coñecida na cidade por los sobrinos del padre ofrecer coa consumición unha tapa Fonte de San Miguel, 7 de patacas guisadas que xustifica o seu sobrenome. Algo mais aló atopamos Los Sobinos del Padre onde destaca o polbo, que podemos pedir en o beiro forma de ración ou de bocadillo. Rúa da Raíña 3 mesón caney Unha das primeiras viñotecas de Rúa de Alfredo Brañas, 5 Compostela. Boa selección de viños.

Cita imprescindible para os amantes das boas o filandón tapas e o ambiente selecto. Montados, pulgas, Rúa da Acibechería, 6 táboas e racións de cociña con algunhas especialidades de orixe árabe (hommus, Situado nos últimos metros do Camiño falafel, kebbe, fatush, mashawi kebab...) de Santiago combina o local de tapas e racións, sempre ateigado, na súa parte traseira, coa venda ao público de produtos tradicionais. o gato negro Taberna do Bispo foi o primeiro en Rúa da Raíña, s/n ofrece unha barra de pinchos ao estilo donostiarra, modalidade sen demasiada Trátase, xunto co Trafalgar, o Orense ou tradición na cidade, pero que comeza a o Negreira, dun dos poucos superviventes gañar adeptos. do antigo tipo de taberna tradicional da zona do Franco hoxe practicamente tapería senra desaparecida. Destacan as racións de Rúa da Senra, 4 empanada de congro, xoubas, fígado encebolado. Mantén as clásicas tazas de Local estratexicamente situado entre a viño de barril, inda que é mellor pedir un cidade histórica e o Ensanche, no que viño de marca. acompañan a consumición cun pincho de tortilla e unha segunda tapa, polo o orella xeral quente, que varía con frecuencia. Rúa da Raíña, 21 trafalgar Leva décadas poñendo orella de porco Travesa do Franco, 1 como tapa, que cada un pode adaptar ao seu gusto con pemento picante. A orella A especialidade da casa son os Tigres tamén se despacha en racións e bocadillos. Rabiosos, mexillóns en salsa picante, Ademais, conta cunha carta de racións populares desde hai décadas entre unha coas que acompañar o pincho. clientela fiel que segue a congregarse neste clásico da zona de viños da raíces galegas cidade. Rúa Nova de Abaixo, 36 xantares A Rúa Nova de Abaixo é un dos núcleos Rúa do Franco, 40 fundamentais do tapeo do Ensanche e, dentro dela, o Raíces Galegas é o local Outro dos clásicos da Rúa do Franco, cunha oferta máis tradicional na que non cunha barra sempre ateigada de clientes soen faltar orella e empanada. que se achegan atraídos, entre outras cousas, pola abundancia de tapas san clemente servidas coa consumición e que van Rúa de San Clemente, 6 das tradicionais olivas ou lacón frío ou a algún prato de cociña. O San Clemente é popular entre os composteláns porque coa consumición yunque ofrecen unha primeira tapa fría, de corte Rúa das Orfas, 27 convencional, e unha segunda, polo xeral a elixir entre varias opcións, quente. E Local de recente apertura nunha das 121 rúas de acceso á Cidade Histórica. 123 moitas veces hai tamén unha terceira. 125 Decoración moderna e funcional. Tapas 127 taberna do bispo de cortesía (tortilla, canapés, xamón 129 asado, albóndegas). 131 Rúa do Franco, 37 133 135 Dentro da zona de viños do Franco a 137 139 141 abcchdef ghijklllm nñopqrst uvwxyz... lista alfabética de locais de bocadillos coruña o rei do bocadillo Rúa da Raíña, 17 Avenida de Rosalía de Castro, 23 Bocadillos quentes, tortilla De todo. Xamón asado, luras. el dubrés orella Rúa da Acibechería, 8 Rúa da Raíña, 21 Bar-supermercado, destacan os bocadillos Bocadillos variados, destacando o de de tortilla orella de porco. la gigante raíces galegas Rúa de San Pedro de Mezonzo, 46 Rúa de Santiago del Estero, 36 Todo ao grande: hamburguesas de 24 Bocadillos variados. centímetros de diámetros, sándwichs de 121 38, cachorros quentes de 30. rosa street 123 Rúa da Rosa, 12 125 127 latino Bocadillos fríos e quentes, boas 129 Rúa da República Arxentina, 26 hamburguesas. 131 133 Xamón asado, luras. 135 137 139 141 abcchdef ghijklllm nñopqrst uvwxyz... almirez Rúa do Doutor Teixeiro, 34 Senra, 27 Viños, conservas e produtos galegos. Comida preparada para levar e catering. bazar casa sole Rúa da Caldeirería, 46 Pratos de madeira para o polbo, cuncas e xerras para o viño. cepeda Praza de Cervantes, 9 Un ultramarinos dos de toda a vida. lista alfabética de churume tendas gourmet e Área Central Probablemente as mellores empanadas ultramarinos de Compostela. carro a colleita Cantón do Toural, 6 Rúa de San Pedro, 7 Un tradicional ultramarinos cunha boa Produtos de alta gama nunha zona de oferta de viños, conservas e licores. gastronomía emerxente couceiro a cesta da saúde Praza de Cervantes, 6 Rúa de Ramón Cabanillas, 10 Especializada en libro galego e Un establecemento que so vende portugués, cunha sección de libro produtos ecolóxicos antigo. Tamén vende on-line (www. librariacouceiro.com). a un paso do ceo Rúa de San Miguel dos Agros, 3 establecimientos So vende produtos (alimentos, roupa, álvarez perfumes, etc.) procedentes de conventos Rúa do Preguntoiro, 33 de toda España e tamén importados. Cuncas e xerras para o viño, potas para a queimada. 121 a troia. pan artesán. 123 Rúa da Troia, 8 125 follas novas 127 Pan, empanadas, galletas, pastas e doces Rúa de Montero Ríos, 37 129 artesáns. Por encargo elaboran doces Unha extensa oferta de guías e libros 131 133 xudeus. gastronómicos. 135 137 139 141 galería sargadelos seco Rúa Nova, 11 Rúa de San Pedro de Mezonzo, 3 Vaixelas das prestixiosas cerámicas de Área Central, 21 Sargadelos e O Castro. Gran variedade de embutidos e conservas. gallaecia liber valladares Rúa de Ramón Cabanillas, 8 Rúa da República de El Salvador, 10 Boa oferta de libros gastronómicos. Extenso surtido de produtos galegos. jamardo Rúa da República Arxentina, 16 Tenda tradicional de alimentación, con produtos caseiros. Produtos caribeños e exóticos. la casa de los quesos Rúa dos Bautizados, 10 Un minúsculo establecemento do casco histórico repleto de sabores e recendos: queixos, manteiga caseira, chourizos, viños... mercado de abastos Ameas, s/n Visita imprescindible para calquera afeccionado á gastronomía, onde poderá atopar todo o que busca. o beiro Rúa da Raína, 3 A primeira viñoteca creada en Compostela. Viños, queixos e embutidos. perlas de arousa Rúa do Hórreo, 64 baixo Conservas e viños. recouso Praza da Caldeirería, 7 Chocolates artesáns, conservas, viños e licores galegos 121 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141 abcchdef ghijklllm nñopqrst uvwxyz... lista alfabética de pastelarías el coral la canela Rúa do Doutor Teixeiro, 32 Rúa de Fernando III O Santo, 20 Teléfono: 981 562 010 Teléfono: 981 887 696 Conta cun dos escaparates máis Especialidades arxentinas. atractivos de cantas pastelarías hai na cidade. mercedes mora Rúa do Vilar, 50 herrma Telefono: 981 565 724 Rúa de Alfredo Brañas, 7 Frei Rosendo Salvado, 11 Teléfono: 981 598 765 Teléfono: 981 938 862 Área Central Tarta de Santiago, milfollas, doces Teléfono: 981 575 002 creativos. Especialidades doces e salgadas. 121 Milfollas. tábora 123 Rúa da República Arxentina, 3 125 127 Teléfono: 981 563 141 129 Tarta de Santiago, rosca, cañas crema e 131 133 tarta de follado e crema. 135 137 139 141

índice por Tapas barrios Abellá 123 El Pasaje 124 Enxebre 125 Lizarrán 126 Los Caracoles 126 cidade histórica sur Los Sobrinos del Padre 126 hortas-carretas Negreira 126 galeras O Beiro 126 O Gato Negro 127 Restaurantes O Orella 127 A Barrola 103 San Clemente 127 A Curtidoría 104 Taberna do Bispo 127 A Tulla 104 Tapería Senra 127 Asesino 105 Trafalgar 127 Bierzo Enxebre 106 Xantares 127 Carretas 107 Yunque 127 Casa Camilo 108 Casa Marcelo 108 Pastelarías Casa Rosalía 109 Mercedes Mora 135 De Profudis 110 Don Gaiferos 110 Bocadillos El Mercadito 111 Coruña 129 El Pasaje 111 El Dubrés 129 El Submarino 112 Orella 129 121 Entrerrúas 112 123 Crêperie Cre-Cotté 114 Tendas gourmet 125 127 O Celme do Caracol 115 Carro 131 129 San Clemente 119 La Casa de los Quesos 132 131 133 Tránsito dos Gramáticos 120 O Beiro 132 135 137 139 141 cidade histórica norte ensanche bonaval cidade nova san pedro concheiros Restaurantes A Viña de Xabi 104 Asador Castellano 105 Restaurantes Bocalino 106 A Caldeira de Pedro Boteiro 103 Boga 106 Casal do Cabildo 109 Calderón 107 O Dezaseis 116 Caney 107 O Picho da Cerca 116 Cien Islas 109 O Triángulo das Verduras 117 El Estanco del Horreo 111 Petiscos 118 El Rincón de Gurpegui 112 Fornos 112 Tapas Góndola 113 A Gamela 123 Gonzaba 113 Bierzo Enxebre 124 Green 113 Cabalo Branco 124 La Tacita D’Juan 114 Casa Pepe 124 Madam Ragú 114 El 13 124 O Tamboril 117 Iacobus 125 Restaurante Vilas 118 La Bodeguilla de San Roque 125 Toñi Vicente 120 O Filandón 126

Tapas Tendas gourmet Abrigadoiro 123 A Colleita 131 A Colleita 123 A un Paso do Ceo 131 Avión 123 A Troia 131 Barrigola 123 Bazar Casa Sole 131 Cibeles 124 Cepeda 131 Ferro 125 Couceiro 131 Galeón Toural 125 Establecimientos Álvarez 131 Iacobus 125 Galería Sargadelos 132 La Viura. Terras da Rioxa 125 Mercado de Abastos 132 Latino 126 Recouso 132 Mesón Caney 126 Miami 126 Raíces Galegas 127

Pastelerías El Coral 135 Herrma 135 La Canela 135 Mercedes Mora 135 Tábora 135 Bocadillos outros barrios La Gigante 129 Latino 129 Restaurantes O Rei do Bocadillo 129 Azabache 105 Raíces Galegas 129 L’Incontro 113 Rosa Street 129 Mesón do Pulpo 115 O Botillo 115 Tendas gourmet O Desvío 116 A Cesta da Saúde 131 O Rodicio da Barcia 117 Almirez 131 Paz Nogueira 117 Follas Novas 131 Raxería San Marcos 118 Gallaecia Liber 132 Ruta Jacobea 119 Jamardo 132 Perlas de Arousa 132 Tapas (San Lázaro) Seco 132 Adega da Muíña 124 Valladares 132 Café Bar Caminante 124 Dehesa de Santa María 124 La Bodeguilla de San Lázaro 125 Mesón de Lázaro 126 sar Pastelerías Herrma 135 Restaurantes Ana 104 Tendas gourmet Domínguez 110 Churume 131

arredores conxo santa marta Restaurantes a rocha A Casa dos Martínez 103 Casa Ramallo 108 Restaurantes Chef Rivera 109 Barrigola 106 Pazo de Adrán 117 De Carmen 110 Retiro da Costiña 119 121 Mediterráneo 115 123 125 127 129 131 133 135 137 139 141

Cien Islas 109 De Carmen 110 De Profundis 110 Domínguez 110 índice alfabético Don Gaiferos 110 Don Quijote 111 El Estanco del Hórreo 111 restaurantes El Mercadito 111 El Pasaje 111 A Barrola 103 El Rincón de Gurpegui 112 A Caldeira de Pedro Boteiro 103 El Submarino 112 A Casa dos Martínez 103 Entrerrúas 112 A Curtidoría 104 Fornos 112 A Tulla 104 Góndola 113 A Viña de Xabi 104 Gonzaba 113 Ana 104 Green 113 Asador Castellano 105 Crêperie Cre-Cotté 114 Asesino 105 La Tacita D’Juan 114 Azabache 105 L’Incontro 113 Barrigola 106 Los Sobrinos del Padre 114 Bierzo Enxebre 106 Madame Ragú 114 Bocalino 106 Mediterráneo 115 Boga 106 Mesón do Pulpo 115 Calderón 107 O Botillo 115 Caney 107 O Celme do Caracol 115 Carretas 107 O Desvío 116 Casa Camilo 108 O Dezaseis 116 Casa Marcelo 108 141 O Picho da Cerca 116 143 Casa Ramallo 108 O Rodicio da Barcia 116 145 Casa Rosalía 109 147 O Tamboril 117 149 Casal do Cabildo 109 O Triángulo das Verduras 117 151 Chef Rivera 109 153 Paz Nogueira 117 155 157 159 141 Pazo de Adrán 117 O’42 126 Petiscos 118 O Beiro 126 Raxería San Marcos 118 O Filandón 126 Restaurante Vilas 118 O Gato Negro 127 Retiro da Costiña 119 O Orella 127 Ruta Jacobea 119 Raíces Galegas 127 San Clemente 119 San Clemente 127 Toñi Vicente 120 San Jaime 127 Tránsito dos Gramáticos 120 Taberna do Bispo 127 Tapería Senra 127 Trafalgar 127 tapas Xantares 127 Yunque 127 A Colleita 123

A Gamela 123 Abellá 123 pastelarías Abrigadoiro 123 Adega da Muíña 123 El Coral 135 Avión 123 Herrma 135 Barrigola 123 La Canela 135 Bierzo Enxebre 124 Mercedes Mora 135 Bicoca 124 Tábora 135 Cabalo Branco 124 Café Bar Caminante 124 Casa Pepe 124 bocadillos Casa Rosalía 124 Coruña 129 Cibeles 124 El Dubrés 129 Dehesa de Santa María 124 Galeón Toural 129 El 13 124 La Gigante 129 El Pasaje 124 Latino 129 Enxebre 125 O Rei do Bocadillo 129 Ferro 125 Orella 129 Galeón Toural 125 Raíces Galegas 129 Iacobus 125 Rosa Street 129 La Bodeguilla de San Lázaro 125 La Bodeguilla de San Roque 125 La Viura. Terras da Rioxa 125 tendas gourmet Latino 126 Lizarrán 126 A Colleita 131 Los Caracoles 126 A Cesta da Saúde 131 Los Sobrinos del Padre 126 A Un Paso do Ceo 131 Mesón Caney 126 A Troia 131 Mesón de Lázaro 126 Almirez 131 Miami 126 Carro 131 Negreira 126 Casa Sole 131 Cepeda 131 Couceiro 131 Charcutería Seco 132 Churume 131 Establecimientos Álvarez 131 Follas Novas 131 Galería Sargadelos 132 Gallaecia Liber 132 Jamardo 132 La Casa de los Quesos 132 Mercado de Abastos 132 O Beiro 132 Perlas de Arousa 132 Recouso 132 Valladares 132

141 143 145 147 149 151 153 155 157 159 141

índice de restaurantes por tipo de cociña tradicional

A Barrola 103 A Caldeira de Pedro Boteiro 103 A Curtidoría 104 A Tulla 104 Asesino 105 Barrigola 106 Bierzo Enxebre 106 Bocalino 106 Carretas 107 Casa Camilo 108 Casa Ramallo 108 Casa Rosalía 109 Domínguez 110 Don Gaiferos 110 El Estanco del Hórreo 111 El Pasaje 111 El Rincón de Gurpegui 112 El Submarino 112 Entrerrúas 112 Fornos 112 Gonzaba 113 Green 113 La Tacita D’Juan 114 Los Sobrinos del Padre 114 O’Botillo 115 O Desvío 116 O Dezaseis 116 O Rodicio da Barcia 116 O Tamboril 117 Paz Nogueira 117 141 143 Petiscos 118 145 Restaurante Vilas 118 147 149 Ruta Jacobea 119 151 San Clemente 119 153 155 157 159 141 tradicional con toques de autor

A Casa dos Martínez 103 A Viña de Xabi 104 Azabache 105 Calderón 107 Caney 107 Chef Rivera 109 De Carmen 110 De Profundis 110 O Celme do Caracol 115 O Retiro da Costiña 116 O Picho da Cerca 116 Pazo de Adrán 117 Tránsito do Gramáticos 120 innovadora

Ana 104 Boga 106 Casa Marcelo 108 El Mercadito 111 Toñi Vicente 120 mesón

Casal do Cabildo 109 Mesón do Pulpo 115 Raxería San Marcos 118 española

Asador Castellano 105 El Rincón de Gurpegui (especialidades navarras) 112 Mediterráneo (arrocería) 115 O Tamboril (carta de arroces) 117 internacional

Caney (especilidades árabes) 107 Cien Islas (Chinesa e filipina) 109 Gondola I (Italiana e grega) 113 Crêperie Cre-Cotté 114 L’Incontro (italiano) 113 Madam Ragú 114 O Rodicio da Barcia (rodicio brasileiro) 116 vexetariano

A Tulla (menú vegano) 104 O Triángulo das Verduras 117

141 143 145 147 149 151 153 155 157 159 141

O’Botillo 115 entre 25 e 35 €

A Barrola 103 A Casa dos Martínez 103 A Curtidoría 104 Ana 104 Azabache 105 Casa Camilo 108 Casa Ramallo 108 De Carmen 110 Gonzaba 113 El Estanco del Hórreo 111 índice de El Rincón de Gurpegui 112 Green 113 restaurantes por O Celme do Caracol 115 O Desvío 116 prezos O Dezaseis 116 O Picho da Cerca 116 Os prezos indicados son orientativos O Tamboril 117 e poden variar en función do menú Paz Nogueira 117 (especialmente os mariscos poden Raxería San Marcos 118 encarecelo) e non inclúen bebidas. Ruta Jacobea 119 San Clemente 119 ata 15 € Tránsito dos Gramáticos 120 A Tulla 104 entre 35 e 45 € Barrigola 106 Casal do Cabildo 109 Asesino 105 Cien Islas 109 Asador Castellano 105 Entrerrúas 112 Chef Rivera 109 Los Sobrinos del Padre 114 Don Gaiferos 110 O Triángulo das Verduras 117 El Mercadito 111 El Pasaje 111 entre 15 e 25 € Fornos 112 Góndola I 113 La Tacita D’Juan 114 A Caldeira de Pedro Boteiro 103 O Rodicio da Barcia 116 A Viña de Xabi 104 Pazo de Adrán 117 Bierzo Enxebre 106 Restaurante Vilas 118 Boga 106 141 143 Caney 107 145 Crêperie Cre-Cotté 114 máis de 45 € 147 149 Domínguez 110 151 L’Incontro 113 153 Casa Marcelo 108 155 Mediterráneo 115 Retiro da Costiña 119 157 Mesón do Pulpo 115 159 Toñi Vicente 120 141 retaurantes do municipio de santiago de compostela a barrola rúa do franco, 29 981 577 999 a barrola II rúa do franco, 41 981 576 662 a caldeira de pedro boteiro rúa de san pedro, 32 981 576 355 a casa da tortilla rúa de estocolmo, 217 981 937 059 a charca rúa do franco, 32 981 582 652 a colleita avenida de ferrol, 9 981 940 950 a concha de santiago lugar da lavacolla 981 888 201 a curtidoría rúa da conga, 2 - 3 981 554 342 a despensa da troia rúa da troia, 9 981 554 546 a galería rúa do xeneral pardiñas, 3 981 560 099 a gramalleira Rúa dos forniños (a pulleira, n. 550 – km 60) 981 581 486 a lareira rúa do vilar, 11 981 576 228 a nosa terra rúa das casas reais, 38 981 576 300 a parada avenida do mestre mateo, 19 981 521 269 a roda rúa de rodríguez de viguri, 7 981 587 050 a taberna de pancho rúa das cancelas, 94 981 585 459 a taverna do ensanche rúa de santiago de chile, 12 981 590 788 a terraza do 42 rúa do franco, 50 981 585 975 a tulla ruela de entrerrúas, 1 981 580 889 a viña de xabi rúa de san pedro de mezonzo, 5 981 940 071 a vosa casa avenida de figueroa, 1 981 573 834 abeiro rúa dos pelamios, 20 981 581 704 abellá rúa do franco, 30 981 582 981 abril ares rúa de abril ares, 6 981 575 878 adega da muíña rúa da muíña, 56 981 560 952 aeropuerto aeroporto de lavacolla s/n 981 581 385 airas nunes rúa do vilar, 17 981 582 516 alejandro centro comercial área central, local 32gh 981 564 447 algalia 45 rúa da algalia de arriba, 45 981 571 158 algueirada lugar do eixo de arriba - santa lucía 981 817 499 altamira avenida de rosalía de castro, 127 981 531 563 ana rúa do olvido, 22 981 570 792 anexo vilas avenida de vilagarcía, 21 981 598 387 / 981 59 86 37 ángel rúa de san clemente, 6 981 583 392 / 650 372 972 ankara rúa nova de abaixo, 1 981 597 744 araguaney rúa de alfredo brañas, 5 981 559 600 arca da vella rúa de san clemente 30 981 564 498 argentina avenida de rosalía de castro, 12 981 586 071 arrieiro rúa da raíña, 9 981 585 587 as cancelas rúa do 25 de xullo, 35 981 580 266 as mimosas lugar da ponte de roxos, s/n 981 537 597 as redes rúa da raíña, 17 981 576 822 asador castellano rúa nova de abaixo, 2 981 590 357 asesino praza da universidade, 16 981 581 568 auditorio de galicia avenida do burgo das nacións, s/n 981 570 809 azabache – hotel nh obradoiro avenida do burgo das nacións, s/n 981 581 634 balboa rúa da ponte da rocha, 8 981 521 598 barazal rúa da raíña, 2 981 581 037 barbantes rúa do franco, 3 981 581 077 barrigola avenida de ferrol, 54 881 978 880 berenguela rúa de miguel ferro caaveiro, s/n 981 569 400 bicoca rúa de entremuros, 4 981 583 898 bierzo enxebre rúa da troia, 10 981 581 909 boa vista rúa de san pedro, 32 981 584 997 bodegón de xulio rúa do franco, 24 981 584 639 bodegón o santiaguiño rúa do franco, 29 981 578 065 boga rúa dos feáns, local 3b 981 592 227 bonaval rúa do medio, 1-2 981 558 883 botafumeiro rúa da acibechería, 16 981 584 439 braseiro rúa dos basquiños, 83 981 582 702 brasería marcos rúa de san lázaro, 97 981 573 220 buen camino lugar piñeiro do eixo, 16 981 549 398 burger king senra, 13 981 574 031 141 buxán rúa do avio, 9 981 584 781 143 caamaño rúa do cruceiro do gaio, 8 981 561 677 145 cabalo branco praza da pescadería vella, 5 981 564 098 147 calderón rúa da carreira do conde, 8 981 554 356 149 calo rúa das hortas, 25 981 585 953 151 camiño rúa do franco, 37 981 586 045 153 camiño do francés avenida do camiño francés, 10 981 588 677 155 campillo de san roque rúa de san roque, 37 981 578 052 157 camping monte del gozo estrada aeroporto, km 2 - san marcos 981 558 942 159 141 caney rúa de alfredo brañas, 5 981 595 900 / 981 559 603 canguro rúa de brión, 5 981 597 002 carballal rúa de san pedro de mezonzo, 30 981 593 490 carballeira rúa do vilar, 41 981 562 380 carou y blanco rúa de vista alegre, 58 981 576 686 carpe diem y caserío rúa dos bautizados, 13 981 585 980 carretas rúa das carretas, 21 981 563 111 / 609 909 830 casa alejandro centro comercial área central - local 32 gh casa bar agustín rúa do tambre, 185 (meixonfrío) 981 583 879 casa blanco avenida do mestre mateo, 2 981 599 510 casa camilo rúa da raíña, 24 981 584 593 casa carballeira rúa do castiñeiriño, 72 981 525 648 casa carollo rúa de san lázaro, 43 981 558 922 casa de amancio vilamaior, 9 – lavacolla 981 897 086 / 617 628 083 casa de miguel rúa do restollal, 70 981 597 004 casa elisa rúa do franco, 36 981 583 112 casa felisa rúa da porta da pena, 5 981 582 602 casa grande do bachao santa cristina de fecha, s/n (monte do bachao) 981 194 118 casa lorenzo sabugueira, s/n (a labacolla) 981 888 326 casa manolo praza de cervantes, s/n 981 582 950 casa marcelo rúa hortas,1 981 558 580 casa otero rúa de entremuros, 7 981 583 735 casa ourense rúa do hórreo, 172 981 592 831 casa paredes rúa das carretas 1 981 557 102 casa román rúa de san pedro de mezonzo, 26 981 599 522 casa román II rúa de san pedro de mezonzo, 28 981 599 522 casa rosalía rúa do franco, 10 981 582 952 casal do cabildo rúa de san de pedro, 18 981 583 057 castro lugar de formarís - a sionlla. s/n 981 582 591 central rúa da raíña, 15 981 589 739 centro empresarial vía de edison, 1 (polígono do tambre) 981 557 605 cervecería gallega rúa da acibechería, 5 cervecería internacional rúa de montero ríos, 38 981 563 496 cervecería internacional centro comercial área central, local 24 981 560 547 cgac rúa de ramón del valle inclán, s/n 981 546 624 chaves rúa do cardeal payá, 5 981 581403 china ming avenida de romero donallo, 25 981 593 673 choliñas rúa da estrada, 28 981 522 658 compostela rúa das galeras, 32 981 580 904 cotolay rúa de san clemente, 8 981 573 014 crepêríe cre-cotté praza da quintana, 1 - 1º 981 577 643 cuatro vientos rúa de santa cristina 19 damajuana rúa algalia de arriba, 45 981 585 907 de carmen rúa das arribadas, 9 981 943 858 de profundis – hotel monumento san francisco campiño de san francisco, 3 981 581 634 dehesa de santa maría rúa de san lázaro, 96 981 937 370 domínguez rúa do sar, 102 981 565 477 don fernando rúa do restollal, 39 981 595 367 don gaiferos rúa nova, 23 981 583 894 don quijote rúa das galeras, 20 981 586 859 doña ana rúa de san lázaro, 85 981 576 390 edison polígono do tambre 981 561 683 el bocalino rúa da república arxentina, 11 981 566 482 el bombero rúa do franco 57 981 581 191 el cayado rúa do franco, 20 981 582 652 el estanco del hórreo rúa do hórreo, 26 981 563 808 el franco rúa do franco, 28 981 582 457 el gato con botas lugar de aldrei (marrozos) el jardín rúa de alfredo brañas, 22 981 589 352 el labrador lugar de san marcos, 38 981 584 411 el mercadito rúa galeras 18 981 574 239 el pasaje rúa do franco, 54 981 557 081 el patio rúa do franco, 33 981 581 747 el portal rúa do franco, 44 981 583 947 el puente rúa do viaducto da rocha, 11 981 520 037 el rápido rúa do franco, 22 981 584 983 el submarino rúa do franco, 49 981 584 428 el yunque rúa das orfas, 27 entrerrúas ruela de entrerrúas, 2 981 586 108 entrevías rúa de pai da cana, 2 (conxo) 981 521 249 enxebre praza do obradoiro, 1 981 582 200 espeteira rúa do home santo, 24 981 575 755 estocolmo rúa de amor ruibal, 25 981593272 eulogio rúa de amor ruibal, 8 981 599 806 firs rúa nova de abaixo, 10 981 592 525 fornos rúa do hórreo, 24 981 565 721 galeón toural cantón do toural, 4 981 586 140 galicia lugar de sigüeiro (a barciela) gambrinus praza de fonseca, 1 981 571 020 gambrinus doutor maceiras, 21 981 520 499 garcas lugar de mourentáns, 2 (lavacolla) 981 888 225 garum praciña das penas, 1 981 062 631 gasthof centro comercial área central, local 217 981 560 408 geiser avenida de rosalía de castro, 100 981 590 618 giadás praza do matadoiro, 2 981 587 070 góndola I santiago del estero, 7 981 598 348 góndola II diego de muros, 1 981 596 446 gonzaba rúa nova de abaixo, 17 981 594 874 gonzález rúa das galeras, 32 981 582 427 gran china fernando III o santo, 14 981 590 462 gran hotel santiago - restaurante avenida do mestre mateo, s/n 981 534 222 granxa do xesto parque da granxa do xesto, s/n 620 342 254 green rúa de montero ríos, 16 981 580 976 hermo lugar da susana, 22 (a susana) 981 539 637 hesperia peregrino - restaurante avenida de rosalía de castro, s/n 981 521 850 hong-kong avenida de rosalía de castro, 25 981 597 626 hospital clínico universitario - restaurante rúa da choupana, s/n huertas rúa das hortas, 16 981 561 979 iacobus rúa de santiago del estero, 8 981 599 884 iguazú rúa de severino riveiro tomé, 8.1 981 520 181 josé rey rúa do meixonfrío, 80 981 581 897 ké komer rúa da conga, 6 981 586 879 la bodeguilla de san lázaro rúa de san lázaro, 104 981 566 607 la bodeguilla de san roque rúa de san roque, 13 981 564 379 la churrasquita praza de san fiz de solovio, 1 981 582 657 la codorniz rúa de alfredo brañas, 15 981 594 173 la comida rúa de concepcion arenal, 8 981 571 075 la criolla rúa de montero ríos, 10 981 586 940 la estrada rúa da estrada, 56 981 594 382 la finca avenida de san lázaro, 103 981 580 361 la fuente lugar do porto de conxo, 3 la marmita rúa de alfredo brañas, 7 981 592 041 la pajueleira rúa de sánchez freire, 85 981 524 523 la posada del romaño lugar do romaño, 11 981 563 812 la tacita de juan rúa do hórreo, 31 981 562 041 la tagliatella rúa de frei rosendo salvado, 10 881 939 822 la tita rúa nova, 46 981 582 432 labacolla lugar da lavacolla, 35 lagar de lamas lugar de lamas de laraño, 34 981 537 369 larada rúa de varsovia, 10 981 598 790 las vegas avenida de rodrigo de padrón, 9 981 575 988 libeliña rúa de frei rosendo salvado, 18 libredón praza do obradoiro, 1 981 582 200 los buscadores del camino avenida de rodríguez de viguri, 17 981 575 191 los caracoles rúa da raíña, 14 981 561 498 los sobrinos del padre rúa da fonte de san miguel, 7 981 583 566 maracaná rúa nova de abaixo, 6 981 596 206 marconi vía de marconi, 27 (polígono do tambre) 981 586 689 maría castaña rúa da raíña, 19 981 560 137 marte avenida de rodrigo de padrón, 11 981 584 905 mazaricos rúa de tras do pilar, 7 981 589 370 mc donald’s área central, pol. fontiñas 981 566 645 mc donald’s praza de españa (san caetano) mediterráneo avenida de ferrol, 7 981 523 005 meia pataca rúa das galeras, 28 981 577 003 141 mercure los abetos estrada aríns - san lázaro 981 557 026 143 mesón as brañas avenida san marcos, 48 981 576 752 145 mesón as fontiñas rúa de parís (esquina rúa moscova) 981 578 130 147 mesón cardama avenida do cruceiro da coruña , 58 981 570 490 149 mesón de juan rúa do valiño, 2 981 564 788 151 mesón de lázaro rúa de san lázaro, 73 981 576 525 153 mesón del jamón munín rúa de santiago de chile, 3 981 594 765 155 mesón do muiñeiro rúa da muíña, 2 (san lázaro) 981 577 742 157 mesón do pulpo rúa de vista alegre, 57 981 586 416 159 141 meson el hispano rúa das ameas, 7 981561850 mesón ferradura rúa de rosalía de castro 10 981 589 120 mesón muiñeira rúa da ponte nova de vidán, 21 981 521 740 mesón o bigotes rúa da raíña, 7 981 889 287 mesón o descanso rúa da torreira, 18 981 578 081 mesón o eixo rúa de san cristovo, 45 (o eixo) 981 549 568 mesón o xugo rúa de santa marta de arriba, 1-3 981 524 060 mesón o’riveiro rúa de touro, 7 981 574 099 mesón rianxeiro avenida da mestra victoria míguez, 24 981 599 123 mesón sindo rúa de xoana nogueira, 14 981 594 728 mesón travieso rúa do home santo, 62 mesón vega II rúa da ponte de roxos, s/n 981 537 100 mesón-parrillada el 22 rúa das galera, 22 981 570 962 messala avenida de rosalía de castro, 57 981 590 099 metro rúa nova, 12 981 576 538 mi rancho vía de marconi, 53 (polígono do tambre) monroy rúa da raíña, 13 981 564 609 monte da condesa rúa de xoaquín díaz de rábago, s/n (campus sur) 981 588 989 monterrey rúa das fontiñas, 82 981 587 069 nápoles praza de vigo, 4 981 597 185 negreira san marcos (lugar da rosaleda, 3) 981 561 782 norte-sur rúa de san clemente, 24 981 563 569 nova galicia rúa do franco, 56 981 582 799 noya rúa de san clemente, 3 981 565 869 o’42 rúa do franco, 42 981 581 009 o almacén lugar do sarela de abaixo, 25 981 523 799 o bo xantar rúa da torreira, 18 981 563 311 o cantón avenida de lugo, 2 981 594 939 o carro rúa do tambre, 121 981 574 097 o celme do caracol rúa da raíña, 22 981 571 746 o cesto rúa dos pelamios, 40 981 563 574 o desvío roxos – villestro (estrada santiago – noia) 981 537 044 o dezaseis rúa de san pedro, 16 981 577 633 o faladoiro rúa de mallou de abaixo, s/n 981 580 057 o formigo rúa do franco, 45 981 565 154 o gato negro rúa da raíña, s/n 981 583 105 o maracaná lugar do monte da vila (a peregrina) 981 571 635 o mariñeiro rúa da rosa, 31 981 599 414 o picho da cerca rúa da virxe da cerca, 26 981 569 350 o piorno rúa do franco, 50 981 585 975 o pote rúa nova de abaixo, 7 981 596 068 o rincón rúa da algalia de arriba, 21 981 582 402 o rodicio lugar da barcia, 19 981 537 372 o sótano rúa do franco, 8 981 562 450 o tamboril rúa da república arxentina, 5 981 565 485 o triángulo das verduras praciña das penas, 2 981 577 181 oasis rúa nova de abaixo, 3 981 597 338 o’botillo lugar do sisto, 4 (santa lucía) 981 539 834 obradoiro avenida de raxoi, 2 981 585 034 o’cervo rúa nova de abaixo, 7 981 592 578 o’noso rúa da raíña, 22 981 583 924 o’papa-upa rúa da raíña, 18 981 566 598 oregar avenida de rosalía de castro, 20 981 580 041 orella rúa da raíña, s/n 981 582 459 oroña rúa do home santo, 49 981 580 876 os camiños do tambre vía de marconi, 16 (polígono do tambre) 981 564 256 os vilasecos avenida do cruceiro da coruña, 230 981 582 442 o’tangueiro lg. ponte san lázaro, 10 981 587 026 padrón lugar do son de abaixo, 3 981 583 702 pajonal rúa do restollal, 1 981 582 469 pajueleira rúa de sánchez freire, 81 981 524 523 palacio de congresos rúa de miguel ferro caaveiro, s/n 981 564 379 ac palacio del carmen rúa das oblatas, s/n 981 552 444 palacio oriental rúa de fernando III o santo, 11 981 591 428 pardo rúa dos salgueiriños de arriba 981 557 354 parís rúa dos bautizados, 11 981 585 986 parrillada 9 de julio rúa de santiago de chile, 27-29 981 596 685 parrillada a cabaña rúa de san clemente, 32 981 595 496 parrillada argentina avenida de rosalía de castro, 12 981 586 071 parrillada mallo rúa da ponte do romaño, 65 981 580 880 parrillada o cabazo rúa das carretas, 15 981 576 487 parrillada otero costa san marcos, 12 981 564 807 parrillada raúl Lugar da polveira (a barciela – sigüeiro) 981691372 parrillada uruguay rúa da torreira, 2 981 587 712 pasaje rúa do franco, 54 981 557 081 pastoriza rúa da pastoriza, 2 981 562 507 paz nogueira rúa do castiñeiriño, 14-16 981 591 436 - 981 592 016 pazo de san lorenzo rúa da carballeira de san lourenzo, s/n 981 552 725 pedra santa avenida de san marcos, 18 981 557 415 periquillo rúa de san lázaro, 59 981 587 072 petiscos rúa de aller ulloa, 7 981 575 368 pico sacro rúa de san francisco, 10 981 584 640 pizza gril centro comercial área central 981 561 232 pizza hut avenida de romero donallo, 13 981 592 211 pizza móvil centro comercial área central, local 11 981 560 909 pizza móvil II rúa de san pedro de mezonzo, 13 981 596 300 pizza polo rúa das casas reais, 27 981 585 656 pizzaiolo rúa da rosa, 42 981 596 099 pizzería piccolo rúa de frei rosendo salvado, 24 981 590 255 polígono vía de galileo, s/n (polígono do tambre) 981 561 933 polo norte praza de san miguel dos agros, 2 981 582 461 porta faxeira rúa da porta faxeira, 10 981 584 796 pulpería fuentes rúa do campo de conxo, 5 981 521 007 pumar rúa das galeras, 28 981 563 521 punto de encuentro rúa de santa marta de arriba, 4-6 981 520 595 puñal rúa das galeras, bloque 5- portal 9 981 570 341 quitamerendas avenida de lugo, 3-5 981 557 228 quitapenas II rúa do sar, 80 981 938 433 raxería san marcos avenida de san marcos, 50 981 591 961 raxoi avenida de raxoi, 3 981 581 190 rey rúa de abril ares, 4 981 584 906 rey david rúa de alfredo brañas, 25 981 598 114 rey de las tapas rúa das galeras, 16 981 581 638 rías baixas rúa das galeras, 30 981 580 775 ribadavia rúa do franco, 16 981 584 902 rincón de gurpegui rúa de frei rosendo salvado, 15 981 598 178 rincón do gaiás rúa da ponte do sar, 12 981 576 085 rincón do sarela chouciños (vidán) 981 531 465 rodeiro rúa de san pedro, 5 981 575 743 roma avenida de romero donallo, 88 981 524 553 rúa nova rúa nova, 36 981 582 485 / 981 566 980 ruta jacobea lugar da lavacolla, 42 981 888 211 san antonio fonte de santo antonio, 4 981 585 835 san caetano lugar dos salgueiriños, 14 981 565 049 san carrodio avenida do cruceiro da coruña, 16 981 560 401 san clemente rúa de san clemente, 6 981 565 426 san clodio rúa de san pedro, 26 981 584 997 san cristof 2 lugar de formarís (a enfesta) 981 895 795 san francisco campiño de san francisco, 3 981 581 600 san jaime rúa da raíña, 4 981 583 134 / 981 572 257 san lázaro rúa do valiño, 2 981 584 344 san martín avenida de rosalía de castro, 124 981 521 584 san paio lugar da lavacolla 981 888 205 san roque rúa do hospitaliño, 7 981 583 750 sant yago rúa da raíña, 12 981 582 444 santa isabel rúa das galeras, 15 981 575 964 santa lucía lugar de piñeiro do eixo, s/n (santa lucía) 981 549 401 santiago dos praza de camilo díaz baliño, 5 (estación autobuses) 981 587 065 sexto avenida de san marcos, 10 981 566 507 sexto II rúa da raíña, 23 981 571 407 - 981 566 507 sixto rúa do franco 43 981 582 440 sonenberg rúa de san francisco, 28 981 574 917 stop avenida de lugo, 16 981 590 331 suso rúa do tambre, 183 981 571 092 susos estrada ao campo de aviación, 63 (san marcos) 981 564 351 141 tambre rúa de vista alegre, 68 981 580 046 143 tapería senra rúa da senra, 4 981 576 134 145 tarrío lópez lugar de noval, 10 (lavacolla) 981 888 266 147 telepizza avenida de rosalía de castro, 126 981 534 323 149 terra a nosa rúa nova de abaixo, 5 981 597 354 151 terramar rúa de santiago de chile, 15 981 598 690 153 tivolino rúa das galeras, 9 981 577 108 155 tixola rúa da raíña, 20 981 581 392 157 toñi vicente avenida de rosalía de castro, 24 981 594 100 159 141 toñito avenida de rodríguez de viguri, 45 981 582 014 trébol rúa da raíña, 16 981 583 773 udiño rúa do hórreo, 96 981 582 508 ultreia lugar de noval, 45 (lavacolla) 981 888 443 val dubra rúa da torreira, 55 víctor rúa das carretas, 20 981 588 512 vilas avenida de rosalía de castro, 88 981 591 000 - 981 592 170 virgen de pastoriza travesa da pastoriza, 6 981 560 601 xacobeo 93 rúa das salvadas, 57 981 573 645 xan grande rúa do cruceiro, 145 981 582 189 xantares rúa do franco 40 981 581 198 xuntanza avenida de rosalía de castro, 86 981 599 170 zascandil rúa da algalia de abaixo, 23 981 581 134 guía gastronómica santiago de compostela guía gastronómica santiago de compostela